! &!

[1&J*+T)-3,'>$"O$\*',$".!/$$

K)),+$B2'$Q71,-'$$

H==8FR$QFRRZ]K$^=VAKV$8Z;P$SZ;V$KV$=VAK8K$=8R$$$$$!#$ZV^KZAZV]$$$Q#,$*'$;#2#+"$"1,$"#$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$,/''#+$*+"*%*"/#)#$;/&-#&'$-&00,$4*<+5$A+$U#"#&)1+"$;%$;)*<2,$"1,$"#$&*<2',#$K$[$%1+$"#$;#%0)2*+-$311&$)*#=',$IS$[$%1+$7#,$,0,1)#$%#&30-#+$*+$4*<+$;#4*,$7##=,5$B#$S$[$&*<2',#+$;#4*,,#+$fI$[$%1+$7#,$%#&30-#+:$811&3##$U#"#&)1+"$*+$./&0(1$+1$h0)#+$*+$"#$,0($',11,5$A+$M#)-*#$;%$*'$"1,$[$311&$If$[C$$$

$$$

."#6"7'(,&;"78++#%&58"#&6"&;"#"76&$$N11&$%00&1)$002$"#$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$,/''#+$)1+"#+$4*<+$$#+0&35$.&$4*<+$3##&"#&#$,7#0&*##+$"*#$(&0;#&#+$,#$%#&2)1&#+$811&03$#&$40:+$-&0,#$%#&'97*))#+$4*<+$0($0+4#$11&"#$,/''#+$&*<2#$#+$1&3#$)1+"#+5$B#$-&00,',#$%#&'97*))#+$;#',11+$#&$,/''#+$#+#&4*<"'$$)1+"#+$0=$-#;*#"#+$1)'$FG:$$E#',$./&0(1:$$Y/',&1)*#:$@1+1"1:$U*#/8$V##)1+"$#+$1+"#&4*<"'$"*%#&'#$)1+"#+$*+$Y=&*21:$%00&1)$,#+$4/*"#+$%1+$"#$G171&15$V/*"!$#+$N*""#+!$Y3#&*21$#+$V/*"!Y4*#5$B#$%#&'97*))#+$4*<+$-&00,5$63$##+$;##)"$,#$-#%#+T$"#$-#3*""#)"#$Y3#&*211+$*'$KJ$2##&$&*<2#&$"1+$##+$*+80+#&$%1+$N*""#+!Y3#&*21$#+$IJ$>$&*<2#&$"1+$"#$-#3*""#)"#$*+80+#&$%1+$Y=&*215$V#)='$fJ$2##&$&*<2#&$"1+$"#$1&3',#$Y=&*21+#+$*+$N1)*$#+$.,7*0(*#5$$$Q#,$*'$0(3#&2#)*<2$"1,$"#4#$%#&'97*))#+$+*#,$+*#/8$4*<+:$311&$1)$;#',11+$$'*+"'$7#,$;#-*+$%1+$"#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#$:$40$&0+"$KRSJ5$Q0#$"1,$203,$4/))#+$8#$',&12'$4*#+5$h1'$"#$)11,',#$<1&#+$;#-*+,$"11&$%#&1+"#&*+-$*+$,#$203#+$*+$)1+"#+:$"*#$#90+03*'97$',#&2$-&0#*#+:$;%$$@7*+1:$?/')1+":$A+"*15$

  2  

De  grote    verschillen  in  welvaart  leiden  in  grote  gebieden  van  onze  wereld  tot  opstanden  en  oorlogen,  denk  aan  de  stammenoorlogen  in  Afrika  en  de  volksopstanden  in  het  Midden  Oosten.  Dit  is  mede  omdat  er  in  deze  landen  vaak  willekeurig  geregeerd  wordt  en  er  weinig  individuele  vrijheden  voor  burgers  zijn.      In  februari  2011  werd  in  Egypte    Hosni  Mubarak    afgezet.  De  gemiddelde  Egyptenaar  heeft  een  inkomen  dat  12  %  is  van  de  gemiddelde  Amerikaan.  Hij  leeft  gemiddeld  10  jaar  korter.  20  %  van  de  bevolking  leeft  dik  onder  de  armoedegrens.  De  reden  van  de  opstand  is  dan  ook  duidelijk.      De  vraag  die  men  zich  kan  stellen  waarom  Egypte  zo  arm  is.  Diverse  wetenschappers  hebben  daar  in  het  verleden  een  antwoord  op  proberen  te  geven      Er  wordt  gewezen  op  de  geografische  omstandigheden  van  Egypte.  Het  land  bestaat  grotendeels  uit  woestijn,  het  is  er  te  droog  en  een  productieve  landbouw  is  onmogelijk.  Er  zijn  weinig  bodemschatten.      Anderen  wijzen  op  culturele  factoren.  De  Egyptenaren  hebben  niet  het  juist  arbeidsethos.  De  hitte  werkt  luiheid  in  de  hand.    Ook  de  Islam  zorgt  voor  stilstand.      Economen  zeggen  vaak  dat  de  machtshebbers  in  Egypte  gewoon  niet  weten  wat  nodig  is  om  hun  land  welvarend  te  maken.  Als  ze  de  juiste  beleidsmatige  adviezen  krijgen  zal  alles  beter  worden.      Maar  de  man  op  de  straat,  of  in  het  geval  van  Egypte  de  opstandeling  op  het  Tahrirplein  in  Suez,  heeft  een  geheel  andere  mening.  De  demonstranten  geven  de  schuld  van  de  armoe  aan  corruptie,  de  gebrekkige  publieke  voorzieningen,  het  ontbreken  van  gelijke  kansen  en  opleidingen,  aan  repressie  en  de  afwezigheid  van  politieke  grondrechten,  het  gebrek  aan  efficiency  van  de  regering.  Volgens  hen  is  het  eerste  wat  moet  gebeuren  het  breken  van  allerlei  monopolies  van  de  kleine  heersende  elite  en  de  machthebbers  moeten  opstappen.        Wie  heeft  gelijk?  Het  volk  of  de  wetenschappers?  Dat  is  natuurlijk  niet  alleen  een  theoretische  vraag,  maar  ook  uitermate  practische  voor  landen  die  hun  welvaart  willen  vergroten,  maar  bv  ook      voor  ontwikkelingshulp.      2.  THEORIEEN      2.1  De  geografische  hypothese.      Arm  of  rijk  is  een  gevolg  van  geografische  verschillen.  Rijke  landen  liggen  in  qua  klimaat  gematigde  zones,  arme  meestal  in  tropische  gebieden.  De  belangrijkste  verklaring  is  dat  tropische  bodems      geen  productieve  landbouw  mogelijk  maken,  vooral  door  een  tekort  aan  water.  Ook  het  ontbreken  van  bodemschatten  leidt  tot  armoe.      

! %!

$)"&8#401%9+#"&1+78"&/++(&

$$$a1&#"$B*130+"$_#90)00-$#+$#%0)/,*#$;*0)00-`$-##=,$##+$%#&2)1&*+-$%00&$%#&'97*))#+$*+$&*<2"03$#+$3197,$*+$"#$8#&#)"$"*#$11+')/*,$;*<$"#$-#0-&1=*'97#$7W(0,7#'#5$$Q*<$%&11-,$4*97$1=$811&03$"#$##&',#$;#'971%*+-$#+$8#)%11&,$0+,',0+"$*+$./&14*#:$1)'$1))#&##&',#$*+$"#$%&/97,;1&#$71)%#$311+$*+$Y4*#5:$7#,$-#;*#"$,/''#+$"#$./=&11,$#+$"#$H*;&*'5$$$A+$"*,$-#;*#"$*'$&0+"$KKJJJ$1)'$##&',#$)1+";0/8$0+,',11+5$.+$811&03e$$$Q*<$-##=,$1)'$%#&2)1&*+-$"1,$"00&$,0#%1))*-#$03',1+"*-7#"#+$"#$<1-#&'k%#&413#)11&'$*+$"*,$-#;*#"$)1+";0/8#&$3#,$##+$%1',#$%#&;)*<=()11,'$20+"#+$80&"#+$"00&$"*#&#+$#+$()1+,#+$,#$"03#',*9#&#+5$B03#',*9#&#+$*'$+*#,$,#33#+:$311&$*+$-#%1+-#+'971($=022#+5$U*#,$#)2$"*#&$)##+,$4*97$7*#&%00&5$.&$4*<+$"*#&#+$"*#$;%$'#2'$8#*-#&#+$*+$-#%1+-#+'971($_;%$)/*(11&"#+`5$.&$4*<+$"*#&#+$3#,$##+$4##&$2811"11&"*-$21&12,#&:$;%$"#$;/==#)$0=$7#,$+*<)(11&"5$G03'$*'$7#,$+*#,$#90+03*'97$03$,#$"03#',*9#&#+5$B#+2$;%$11+$"#$)1+-413#$-&0#*$%1+$##+$0)*=1+,5$E##&$1+"#&#$"*#&#+$4*<+$30#*)*<2$,#$71+,#&#+$03"1,$4#$'+#)$*+$(1+*#2$&12#+5$B#+2$11+$7#,$7#&,5$$$D*,#*+"#)*<2$4*<+$1)'$-&0,#$S$0%#&-#;)#%#+$7#,$(11&":$7#,$'9711(:$"#$-#*,:$"#$20#$#+$7#,$%1&2#+5$Y)$"#4#$"*#&#+$2813#+$%00&$*+$./&14*#5$A+$V!Y3#&*21$;%$2813$7#,$(11&"$+*#,$%00&5$B#4#$"*#&#+$4*<+$/*,#&31,#$;#)1+-&*<2$%00&$%0#"'#)$#+$"#$0+,8*22#)*+-$%1+$"#$)1+";0/8:$811&"00&$##+$#+0&3#$-&0#*$*+$8#)%11&,$20+$0+,',11+$5$B#+2$11+$%0#"*+-'3*""#)#+$1)'$%)##'$#+$3#)2:$311&$002$11+$"#$*+%)0#"$%1+$3#',:$)##&:$,&1+'(0&,5$$$A+$./&14*#$20+"#+$002$"#$;#)1+-&*<2',#$()1+,#+$-#"03#',*9##&"$80&"#+5$.&$4*<+$91$IJJJJJ$'00&,#+$8*)"#$()1+,#+:$311&$')#97,'$O$'00&,#+$)#%#&#+$OJ[$%1+$0+4#$-#81''#+:$401)'$-&11+:$,1&8#:$&*<',:$31*':$2+0))#+5$$$602$"#4#$()1+,#+$2813#+$%00&$*+$./&14*#5$B*%#&'#$1+"#&#$-#;*#"#+$71""#+$-##+$%00&$90+'/3(,*#$-#'97*2,#$()1+,#+$:$%00&1)$03"1,$"#$#)"#&'$11+8#4*-#$()1+,#+$,#%##)$%00&$"#$

  4  

mens  onverteerbare  vezels  bevatten.      Het  vervolg  van  de  theorie  van  Diamond  behelst,  dat  landbouw  het  mogelijk  maakte  om  vaste  woonplaatsen  te  kiezen,  waardoor  grotere  bevolkingsconcentraties  konden  ontstaan.  Daardoor  ontstonden  kenmerken  van  welvarende  landen  zoals  arbeidsspecialisatie,  handel,  verstedelijking,  diverse  politieke  ontwikkelingen  en  vooral  meer  welvaart.      2.2  De  culturele  hypothese      Hierbij  wordt  een  verband  gelegd  tussen  welvaart  en  cultuur,  tussen  welvaart  en  een  stelsel  van  waarden  en  normen,  bv  religie.      Vaak  wordt  bv  gezegd  dat  Afrikanen  arm  zijn  omdat  men  niet  het  juist  arbeidsethos  heeft  en  niets  wil  weten  van  moderne  technologie.  Zij    geloven  nog  in  heksen  en  magie.  Zuid  Amerikanen  zijn  van  nature  lichtzinnig  en  verkwistend.      Ook  de  Islam  is  zeer  behoudend  en  de  oorzaak  van  armoe.  De  godsdienst  staat  niet  toe  dat  er  onderzoek  gebeurt  in  de  natuur  want  dat  is  ingrijpen  in  Gods  orde.        Ook  recent,  bij  de  economische  crisis,  werd  vaak  verwezen  naar  de  cultuur  van  landen.  Zuid  Europa  is  verkwistend  en  lichtzinnig,  N  Europa  is  spaarzaam.  En  Italianen  en  Grieken  werden  flink  verketterd!      De  bekende  socioloog  Max  Weber  legt  een  verband  tussen  de  protestante  ethiek  ,  kapitalisme  en  welvaart.  Hij  wijst  erop  dat  landen  als  Engeland  en  Holland  als  eerste  economisch  succesvol  waren.In  meer  op  het  katholicisme  georienteerde  landen  in  Zuid  Europa  kwam  de  welvaart  later.  Hij  wijst  ook  op  de  Pilgrim  Fathers  die  om  godsdienstige  redenen  naar  Amerika  trokken  en  daar  economisch  zeer  succesvol  waren.  Weber  beschouwt  de  protestantse  werkkethiek  als  de  basis  voor  de  Europese  en  Amerikaanse  welvaart.  De  protestantse  ethiek  legt  een  verband  tussen  rijkdom,  hard  werken  en  bescheiden  leven.      2.3  De  onwetendheidhypothese      Deze  stelt  dat  er  ongelijkheid  is  omdat  we  niet  weten  hoe  arme  landen  welvarend  kunnen  worden  gemaakt.  Wordt  door  vele  economen  aangehangen.  Zij  stellen  dat  als  de  markten  falen  men  niet  weet  hoe  dit  op  te  lossen.      Men  wijst  bv  op  het  bouwen  van  fabrieken  op  verkeerde  locaties.  Bv  een  schoenfabriek  in  Ghana  werd  gebouwd  op  800  km  van  leerlooierijen  en  300  km  van  grote  steden.  En  een  mangoconservenfabriek  op  een  plaats  waar  geen  mango,s  te  vinden  waren.      2.4    Het  verhaal  van  het  i.q.      De  psycholoog  Lynn  en  de  econoom  Vanhaven  beweren  dat  verschillen  in  welvaart  zijn  toe  te  schrijven  aan  verschillen  in  intelligentie.  Afrika  is  zeer  arm  en  dat  komt  door  incompetentie,  corruptie  in  alle  geledingen  van  de  overheid,  het  ontbreken  van  een  slimme  ondernemende  middenstand.  En  dat  komt  weer  door  het  lage  I.q.  De  blanken  zijn  slimmer  dan  zwarten,  heeft  men  uitgezocht.  

! #!

$$B#$%#&2)1&*+-$*'$"1,$*+,#))*-#+,*#$8#)*'811&$',#&2$80&",$;#(11)"$"00&$"#$-#+#+$311&$"11&+11',$002$"00&$"#$03-#%*+-5$E#)%11&,:$-0#"#$%0#"*+-$%#&-&00,$"#$7#&'#+91(19*,#*,5$B11&+11',$80&",$3#+$*+$8#)%1&#+"#$)1+"#+$%##)$-#,&1*+"$%*1$0+"#&8*<'$#+$7#,$,0#(1''#+$%1+$"*%#&'#$%11&"*-7#"#+:$811&"00&$7#,$A5i5$H0#+##3,5$D*,$3#,*+-#+$;)*<2,$"1,$%1+$,0#+13#$%1+$7#,$*i$*+"#&"11"$'(&12#$*':$311&$+*#,$$*+$1&3#$)1+"#+5$$$:#$A-$,'+7,7*7,&'-)-$7?-&1,-$B2'$A21&'$=(-I&>)*$-'$;2I-+$8&J,'+&'$$$$V*<$7#;;#+$7/+$0(%1,,*+-#+$%#&800&"$*+$7#,$;0#2$Xg$E11&03$'033*-#$)1+"#+$&*<2$4*<+$#+$1+"#&#$1&35g$.#+$;0#2$"1,$%1+8#-#$7#,$0+'W',#31,*'97#$21&12,#&$81,$30#*)*<2$*'$,#$)#4#+:$#97,#&$##+$'971,$%1+$*+=0&31,*#$;#%1,C$E#$-11+$(&0;#&#+$7/+$,7#0&*#$'13#+$,#$%1,,#+5$A+$7/+$%#&711)$203,$%##)$;0#*#+"#$$-#'97*#"#+*'$%00&C$$$E#$;#-*++#+$3#,$I$%00&;##)"#+$811&3##$"#$1/,#/&'$"#$40</*',$;#'(&02#+$,7#0&*##+$=0&'$0+"#&/*,$71)#+5$$$:#!$V&>2)-+$

35,+7'$G*"H'05&/"%&/44#&I958"(J&"(&35,+7"$=&KLM&I9"("6"(J&&

$$

$

  6  

Eerst  het  verhaal  van  Nogales,  een  stad  op  de  grens  van  VS  en  Mexico.      De  stad  is  door  een  hekwerk  in  tweeen  verdeeld.  Aan  de  Noordkant  is  men  burger  van  de  VS.  De  burgers  zijn  er  goed  opgeleid  en  zijn  over  het  algemeen  goed  gezond.  Er  is  een  goed  wegennet,  telefoon,  riolering.  Er  is  weinig  corruptie.      Aan  de  Zuidkant  van  het  hek  zitten  we  in  Mexico.  De  kindersterfte  is  zeer  hoog,  de  gemiddelde  opleiding  is  zeer  laag,  de  infrastructuur  lijkt  nergens  op  en  er  is  veel  criminaliteit  en  corruptie.  Men  is  er  7  maal  armer  dan  in  de  andere  kant  van  de  stad.      Uiteraard  zijn  klimaat  en  geografische  gesteldheid  hetzelfde    en  van  oorsprong  ook  de  cultuur.    Volgens  de  schrijvers  liggen  de  verschillen  van  arm  en  rijk  dan  ook  niet  aan  klimaat,  cultuur  of  kennis  ,maar    aan  de  economische  en  politieke  instituties  van  het  land.  Die  zijn  heel  verschillend,  enerzijds  in  de  VS,  anderzijda  in  Mexico.      Wat  wordt  hiermee  bedoeld?      3.2  Soorten  instituties      Zij  onderscheiden  2  soorten  instituties:      -­‐De  VS  behoren  tot  de    landen  met    inclusieve  instituties.  Er  is  een  onpartijdig  rechtssysteem,  er  zijn  gelijke  kansen  op  onderwijs,  er  zijn  regels  om  corruptie  en  misdaad  te  voorkomen,  de  mensenrechten  worden  gerespecteerd,  de  eigendommen  zijn  redelijk  verdeeld,  er  is  een  goede  toegang  tot  financieen,  leningen  en  gezondheidszorg,  er  is  stemrecht  en  democratie.  En  vooral:  de  gewone  man  kan  zich  gedragen  als  ondernemer    en  talloze  initiatieven  ontplooien  ten  gunste  van  zichzelf,  maar  vooral  ook  ten  gunste  van  de  samenleving.  Daardoor  krijgt  de  creativiteit  van  de  bevolking  alle  kansen.  En  er  is-­‐  en  dat  is  ook  een  voorwaarde  voor  inclusieve  instituties-­‐  een  sturende,  maar  geen  alles  overheersende  overheid.      -­‐Mexico  behoort  tot  de    landen  met  extractieve  politieke  en  economische  instituties.  E  r    is  een  kleine  elite  die  alle  macht  in  handen  heeft.  En  die  wil  dat  zo  houden.  Goed  onderwijs  vormt  een  bedreiging  voor  hun,  evenals  teveel  vrijheid  voor  de  burgers.  De  rechtsgang  is  niet  eerlijk  en  er  is  geen  goede  financiele  infrastructuur.    De  kleine  meerderheid  verrijkt  zich  ten  koste  van  de  massa,  die  verboden  wordt  over  bezittingen  te  beschikken  of  handel  te  dtijven.  Er  zijn  veel  monopolies,  uiteraard  ook  ten  faveure  van  de  rijken.        Het  onderscheid  tussen  inclusieve  en  extractieve  instituties  is  belangrijk:  Welvarende  volken  zijn  welvarend  omdat  ze  inclusieve  instituties  hebben,  arme  volken  zijn  arm  omdat  ze  over  extractieve  instituties  beschikken.  De  reden  is  dat  ze  beide  andere  prikkels  uitzenden  naar  hun  burgers.  Inclusieve  instituten  brengen  de  bevolking  ,van  hoog  tot  laag,  tot  activiteit  en  inventiviteit;    extractieve  instituten  doen  dat  niet  en  -­‐nog  erger  -­‐  smoren  dit  in  de  kiem.      Of  een  land  inclusieve  of  extractieve  instituties  ontwikkelt  heeft  te  maken  met  de  

! *!

-#'97*#"#+*'$%1+$"#$)1+"#+:$3#,$1))#&)#*$0+,8*22#)*+-#+:$2#/4#'$#+$03',1+"*-7#"#+$*+$7#,$%#&)#"#+5$F112$002$,0#%1)5$A+$7#,$%#&%0)-$%1+$0+'$%#&711)$4/))#+$8#$3#,$4#%#+3*<)')11&4#+$"00&$"#$-#'97*#"#+*'$%1+$#+2#)#$)1+"#+$81+"#)#+5$$$$d1,#+$8#$03$,#$;#-*++#+$7#,$%#&)#"#+$%1+$"#$FG$#+$N#>*90$##+'$+1"#&$;#2*<2#+5$M#*"#$)1+"#+$81&#+$%1+$0&*-*+#$(&*3*,*#=$#+$8#&"#+$-#20)0+*'##&":$#97,#&$"#$/*,203',$81'$,0,11)$%#&'97*))#+"5$$$/#$A-$>-+(?,-9-',+$B2'$R-6,(&$-'$B2'$9-$4Q$$$/#!$A-$C&)&',+27,-$B2'$S*,9T=I-1,C2UR-6,(&$$

$$$Q#,$90+,*+#+,$8#&"$20&,$+1$KSJJ$-#20)0+*'##&":$7#,$##&',$"00&$"#$G(1+<11&"#+5$M#2#+"#$G(11+'#$=*-/&#+$/*,$"*#$,*<"$4*<+$Q#&31+$@0&,#'$#+$h*41&&05$M*++#+$S$<11&$%#&0%#&"#+$"#$G(1+<11&"#+$7##)$V/*"!$#+$N*""#+$Y3#&*21:$;#71)%#$M&14*)*#5$B1,$"#"#+$"#$h0&,/-#4#+5$Q#,$%#&0%#&#+$%1+$40:+$*33#+'$-#;*#"$81'$%00&$./&0(#1+#+$+*#,$30#*)*<25$N#+$;#'97*2,#$0%#&$3*""#)#+:$"*#$3#+$*+$"#$-#20)0+*'##&"#$-#;#*"#+$1;'0)//,$+*#,$2#+"#+5$$$h*41&&0$%#&')11,$*+$KS]I$3#,$K\I$31+$##+$)#-#&$%1+$"#$A+91X':$##+$)#-#&$%1+$OJJJJ$A+"*1+#+5$Q#,$*+7##3'#$)#-#&$&112,#$%0))#"*-$*+$(1+*#25$N#+$71"$+0-$+00*,$(11&"#+$-#4*#+:$)11,$',11+$21+0++#+:$,&03(#,,#+:$4811&"#+5$N#+$2#+"#$1))##+$2+0,'#+:$;*<)#+$#+$')*+-#&'5$E1,$3#+$%00&1)$002$+*#,$2#+"#:$"1,$81&#+$"#$4*#2,#2*#3#+$"*#$"#$G(1+<11&"#+$3##;&197,#+5$d*#=',$LS$[$%1+$"#$A+"*1+#+#+$8#&"$-#%#)"$"00&$*+=#9,*#'5$$$Q#,$*'$"/*"#)*<2$"1,$"#$G(11+'#$20)0+*',#+$$#&$+*#,$0($/*,$81&#+$03$,#&$()11,'#$-&0+"$,#$20(#+$#+$#&0($,#$-11+$8#&2#+5$U##:$3#+$81'$#&0($/*,$##+$/*,#&',$903=0&,1;#)$)#%#+$,#$)#*"#+$#+$$"#$()11,'#)*<2#$;#%0)2*+-$1)'$')11=$,#$)1,#+$8#&2#+5$N#+$81'$$#&0($/*,$03$"#$811&"#%0))#$;0"#3'971,,#+$*+$7#,$)1+":$%00&1)$-0/"$#+$4*)%#&:$*+$,#$(*22#+$#+$,#$%#&%0#&#+$+11&$7#,$30#"#&)1+"5$G(1+<#$8#&"$#&$'971,!$#+$'971,&*<2$%1+5$

  8  

   Dank  zij  de  aantekeningen  van  de  Spaanse  dominicaan  Bartalome  de  las  Casas  (de  Nederlandse  Multatuli)  is  er  een  behoorlijk  inzicht  in  de  aanpak  van  de  Spanjaarden.      De  aanpak  was  dat  de  leiders  van  de  diverse  stammen  werden  gevangen  genomen.  Vervolgens  eiste  men  alle  bezittingen  op  en  liet  de  inheemse  bevolking  schattingen  betalen.  En  men  deed  dit  zeer  hardhandig.      Geweld,  folteringen,  moordpartijen  waren  aan  de  orde  van  de  dag.  Als  de  Indianene  niet  vermoord  werden  werden  ze      behandeld  als  slaven  .  Men  werd  van  huis  en  haard  verdreven  om  te  gaan  werken  in  de  mijnen.Dat  tegen  een  gering  loon  en  zware  belastingen.  Het  land  werd  onteigend.  Men  trad  op  tegen  de  godsdienst,  tempels  werden  verwoest  etc.        Veel  later    -­‐zo  na  1800-­‐  begon  het  streven  naar  onafhankelijkheid  in  Z-­‐en  M  Amerika  zeer  sterk  te  worden  en  in  1820  verklaarde  Mexico  zich  onafhankelijk.  De  reden  was  dat  Spanje  in  Mexico  een  meer  democratische  grondwet  wilde  invoeren.Voor  de  burger  veranderde  er  echter  niks.  De  leiding  van  het  land  was    in  handen  van  een  een  kleine  elite,  die    de  grondwet  beschouwde  als  een  bedreiging  voor  hun  bevoorrechte  positie  en  het  land  op  een  autoritaire  manier  bleef  besturen.  Gevolg  daarvan  was  een  zeer  onrustige  bevolking  en  vele  opstanden.  De  diverse  regeringen  kwamen  telkens  ten  val.  Tussen  1824  en  1876  had  Mexico  52  presidenten!      De  meeste    andere  Zuid-­‐    en  Middenamerikaanse  landen  kenden  eveneens  een  autoritair  bewind,  vaak  militaire  regeringen.      Duidelijk  is  dat  onder  een  dergelijk  gesternte  geen  inclusieve  instituties  kunnen  ontstaan.  De  eigendomsrechten  waren  onzeker,  er  is  weinig  recht  uberhaupt,  er  zijn  veel  monopolies.  De  rijken  werden  rijker  en  de  armen  armer.      De  gevolgen  van  dit  alles  zijn  ook  in  de  21e  eeuw  nog  zichtbaar:  het  deel  van  Nogales  dat  van  Mexico  is,  is  nog  altijd  zeer  arm.      4.2  De  kolonisatie  van  de  VS      Hoe  ging  het  in  N-­‐Amerika?      Zo'n  100  jaar  later  dan  Z-­‐Amerika  ,  begin  1600,  werden    de  VS    gekoloniseerd  door  Engeland.  De  Engelsen    verwachtten  er  dezelfde  rijkdommen  aan  treffen  als  in  Zuid  Amerika,  maar  dat  viel  zwaar  tegen.  Noord-­‐Amerika  bleek    niet  het  beste  gebied  om  te  koloniseren.  Er  waren  geen  gemakkelijk  te  verkrjigen  rijkdommen.  Het  enige  wat  de  Indianen  daar      hadden  was  landbouw  en  voedsel.    Er  werden  diverse  pogingen  gedaan  om  de  Indianen  voor  de  Engelsen  te  laten  werken  en  om  voedsel  aan  de  Engelsen  te  leveren.  Oa  werden  Indianen  ondergebracht  in  kampen,  maar  er  waren  teveel  ontsnappingen.    Alle  pogingen  mislukten,  ook  omdat  de  Engelsen  uiteindelijk  niet  zo  hard  optraden  als  de  Spanjaarden  eerder  deden.        

  9  

Gevolg  was  dat  de  kolonisten  zelf  aan  het  werk  moesten.  De  Engelse  regering  deed  diverse  pogingen  om  te  voorkomen  dat  de  kolonisten  teveel  vrijheid  kregen.    Oa  een  poging  om  het  model  van  de  Engelse  rurale  samenleving  in  te  voeren.  In  dit  model  zijn  edelen  de  baas  over  grote  grondgebieden  en  pachters  werken  voor  hun.  Een  Engelse  tekst  uit  die  tijd  zegt:  “”  Alle  kinderen  van  leenmannen  zullen  leenman  zijn  en  dat  zal  gelden  voor  alle  generaties  “.      De  kolonisten  en  de  inheeemse  bevolking  weigerden  echter  zich  te  laten  plaatsen  in  een  dergelijke  rigide  sociale  structuur.  Geleidelijk  begon  de  houding  van  de  Engelse  regering  te  veranderen  en  begon  men  meer  vrijheid  te  verlenen  aan  de  kolonisten.  Dat  was  natuurlijk  niet  zo  vreemd  .We  spreken  over  de  tijd  rond  1720  en  de  tijdgeest  speelde    mee.  Met  de    Verlichting  begon  het  denken  over  hoe  de  maatschappelijke  orde  moest  worden  ingericht  voorgoed  te  veranderen  .  Vooral  ook    de  Engelse  Verlichtingsfilosoof  John  Locke  had  een  grote  invloed  met  zijn  opvatting  dat  het  hebben  van  eigendom  een  belangrijke  voorwaarde  is  voor  vrijheid.        Men  kreeg  in  de  VS  geleidelijk  meer  economische  en  politieke    rechten.  De  kolonien  die  later  zouden  uitgroeien  tot  de  Verenigde  Staten  kregen  een  gouverneur  en  een  algemene  vergadering  op  basis  van  stemrecht  .    Dit  was  wel  het  begin  van  democratie  in  de  VS.      In    1776          werd  de  onafhankelijkheid  van  de  VS  uitgeroepen  en  had  het  land  in  1787  als  eerste  in  de  wereld  een  grondwet.  Mede  dank  zij  de  industriele  revolutie    die  in  Engeland  begon  en    door    Engeland  naar  Amerika  werd  geexporteerd,      was  er  een  enorme  groei  in  handel,  industrie,  financiele  dienstverlening    ,  landbouw  en  onderwijs.  Er  waren  initiatieven  mbt  de  economische  groei  in  alle  lagen  van  de  bevolking.  Er  waren  veel  innovaties.  Uitgerekend  is  dat  van  alle  patenten  die  in  die  tijd  in  de  VS  werden  verleend  liefst  80%  afkomstig  was  van  gewone  burgers  die  vroeger  gewoon  niet  aan  de  bak  kwamen.  Edison  was  een  van  hen.  In  Mexico  bleek  dit  alles    niet  mogelijk.  Daar  bleef  men  voortborduren  op  het  oude  patroon.,  zoals  we  zojuist  gezien  hebben.    Kortom:  In  de  VS  kregen  door  de  aanwezigheid  van  inclusieve  instituten  alle  kansen,  in  Mexico  was  het  omgekeerd.  Dit  verklaart  de  grote  welvaartsverschillen,  verschillen  die  we  ook  nu  nog  in  Nogales  aantreffen!En  dit  ondanks  het  feit  dat  Mexico  over  enorme  bodemschatten  beschikte  en  de  VS  juist  niet!      We  komen  nu  met  een  ander  voorbeeld.  Dit  maal  uit  onze  tijd.                    

! &'!

O#$P&1-2$$$$

$$

C5#"+&355#6&"(&F4'6&&&$A+$"#$I#$E6$81'$c0&#1$;#4#,$"00&$a1(1+5$U1"1,$a1(1+$"00&$"#$-#1))*##&"#+$8#&"$%#&')1-#+$2813$$U!c0&#1$$0+"#&$"#$*+%)0#"''=##&$%1+$?/')1+"$#+$V!c0&#1$0+"#&$"*#$%1+$"#$FG5$$$F00&$"#$I#$E6$81&#+$"#$9/),/&#+$%1+$U$#+$V$%0)',&#2,$%#&-#)*<2;11&5$$$N03#+,##)$#97,#&$4*<+$#&$-&0,#$%#&'97*))#+$5$B#$)#%#+'',1+"11&"$%1+$V!c0&#1$*'$91$KJ>$70-#&$"1+$"*#$%1+$U!c0&#15$Q#,$V$*'$i/1$8#)%11&,$,#$%#&-#)*<2#+$3#,$G(1+<#kh0&,/-1):$7#,$U$3#,$"*%#&'#$Y=&*211+'#$)1+"#+5$B#$-#3*""#)"#$)#%#+'%#&8197,*+-$*+$V!c0&#1$*'$KJ$<11&$70-#&$"1+$*+$U!20&#15$B*,$0+"1+2'$7#,$=#*,:$"1,$U20&#1$0%#&$%##)$3##&$+1,//&)*<2#$#*-#+"033#+$;#'97*2,$"1+$V!c0&#1C$$$$E#)*'811&$81&#+$#&$*+$V!c0&#1$$&#"#)*<2$1/,0&*,1*&#$(&#'*"#+,#+$311&$0+"#&$"#$*+%)0#"$%1+$"#$FG$8#&"$,097$(&*%#!;#4*,$,0#-#',11+5$B#$$0%#&7#*"$%#&)##+"#$2&#"*#,#+$#+$'/;'*"*#'$11+$'/99#'%0))#$;#"&*<%#+5$.&$%0+"#+$*+%#',#&*+-#+$()11,'$*+$7#,$0+"#&8*<'5$.&$81'$##+$'+#))#$0%#&-1+-$%1+$##+$1-&1&*'97#$+11&$##+$*+"/',&*#)#$'13#+)#%*+-5$P#%0)-$*'$"1,$V!c0&#1$##+$"#&$'+#)',$-&0#*#+"#$#90+03*##+$*+$"#$8#&#)"$*'$"*#$%00&1)$-#;1'##&"$*'$0($"#$(&0"/9,*#$%1+$7*-7$,#97:$',11):$1/,0X':$'97#(#+:$#)#9,&0+*915$.&$*'$##+$(1&)#3#+,1*&#$"#309&1,*#$#+$%&*<7#*"$%1+$3#+*+-'/*,*+-5$$$A+$U!c0&#1$2813$0+"#&$*+%)0#"$%1+$"#$?/''#+$##+$&*-*"#$()1+#90+03*#5$P##+$%&*<7#*"$#+$-##+$(&*%#!#*-#+"035$A+$()11,'$%1+$%00&/*,-1+-$81'$#&$197,#&/*,-1+-:$"#$(&0"/9,*%*,#*,$"0+"#&"#$*+$#)211&:$%00&1)$002$*+$"#$)1+";0/85$B#$;#%0)2*+-$80&",$+0-$1),*<"$-#2+#97,$#+$#&$

! &&!

*'$##+$/*,-#;&#*"$'(*0+1-#'W',##35$A+$"#$&*-*"#$0($$-#;00&,#$-#;1'##&"#$',1+"#+'13#+)#%*+-$*'$-##+$30;*)*,#*,$30-#)*<25$B#$700-',#$2)1''#$)##=,$*+$-&0,#$)/>#5$$$F#&'97*))#+$)*--#+$"/'$002$7*#&$*+$"#$'=##&$%1+$*+9)/'*#%#$#+$#>,&19,*#%#$$*+',*,/,#+:$*+$30,*%1,*#:$0()#*"*+-:$*+%#+,*%*,#*,:$,0#(1''*+-$+*#/8#$,#97+*#2#+:$;#,&#22#+$%1+$"#$;/&-#&$;*<$"#$0+,8*22#)*+-$%1+$##+$)1+"5$$$$$M#$%1*(,2)-$52+-'#$N-7$B-1+(?,)$7*++-'$H$-'$F$K*1&<2$$$M#!$%1*(,2)-$52+-'$$$A+$"#$)00($%1+$"#$-#'97*#"#+*'$"0#+$9&/9*1)#$=1'#'$4*97$&#-#)31,*-$%00&5.#+$9&/9*1)#$=1'#$*'$##+$;#)1+-&*<2#$-#;#/&,#+*'$0=$'13#+)00($%1+$03',1+"*-7#"#+$"*#$"#$;#',11+"#$(0)*,*#2#$#+$#90+03*'97#$0&"#$%#&',00&,5$.#+$%00&;##)"$*'$"#$Z&1+'#$&#%0)/,*#$0=$"#$0%#&8*++*+-$%1+$.+-#)1+"$0($"#$G(11+'#$Y&31"1:$811&+1$.+-#)1+"$20+$/*,-&0#*#+$,0,$##+$8#&#)"3197,5$N*''97*#+$002$"#$11+%1)$0($"#$H8*+$H08#&'$*+$Y3#&*21$*+$$IJJK5$$U1$##+$9&/9*1)#$=1'#$*'$7#,$)#%#+$1+"#&'$"1+$"11&%00&5$$$V0X+$9&/9*1)#$=1'#$%0+"$*+$./&0(1$$()11,'$*+$"#$Kf$#$##/85$B#$(#',#(*"#3*#:$"*#$*+$K]f\$/*,;&125$c00()*#"#+$;&197,#+$;#'3#,,#$%)00*#+$#+$&1,,#+$3##$/*,$@7*+1$+11&$@0+',1+,*+0(#)5$B#$(#',$%#&'(&#*""#$4*97$&14#+"'+#)$+11&$./&0(15$@1$"#$7#)=,$%1+$"#$;#%0)2*+-_C`$)#-"#$7#,$)00,<#5$6%#&1)$8#&"#+$-#;#"'"*#+',#+$-#70/"#+:$311&$7#,$;11,,#$+*#,5$$B#$(#',#(*"#3*#$40/$#+0&3#$-#%0)-#+$7#;;#+$0($"#$'13#+)#%*+-:$#97,#&$#&$81&#+$#+0&3#$%#&'97*))#+$,/''#+$E!$#+$6!./&0(15$$$$$602$##+$1+"#&#$9&/9*1)#$=1'#:$+)$"#$Z&1+'#$&#%0)/,*#$*+$KROL$:$)#*""#$,0,$##+$1+"#&#$/*,203',$*+$7#,$E#',#+$"1+$*+$$7#,$60',#+5$B#4#$40/$002$)#*"#+$,0,$8#)%11&,'%#&'97*))#+$;*++#+$E$./&0(15$$$M#"$F'7D,CC-),'>$,'$H$-'$F$K*1&<2$

$

$&

6"&<"$%&

  12  

Men  kende  in  de  14e  eeuw  in  geheel  Europa  nog  de  Middeleeuwse  sterk  hierarchische  feodale  orde  met  koning,  edelen,  knechten.  En  een  immens  verschil  tussen  arm  en  rijk.  De  macht  lag  geheel  bij  de  adel.      De  enorme  ontvolking  als  gevolg  van  de  pest  zette  het  sociale,  politieke  en  economische  leven  echter  overhoop.      Gevolg  van  de  pest  namelijk  was  een  enorme  schaarste  aan  arbeidskrachten,  die  de  fundamenten  van  het  feodale  systeem  aantastte.      In  het  Westen    dreigden  de  pachters  te  vertrekken  tenzij  de  heer  het  contract  aanpaste  en  hogere  beloningen  verstrekte.  De  overheid  probeerde  hier  wat  aan  te  doen.  Maar    blijkens  de  volgende  tekst  van  de  Engelse  overheid  in  1351  was  de  overheid  er  vooral  op  uit  de  adel  te  beschermen:      “Nu  een  groot  deel  van  de  bevolking  en  vooral  van  de  werklieden  en  knechten  in  de  pestepidimie  is  overleden,  willen  sommigen  de  netelige  omstandigheden  waarin  de  meesters  verkeren  en  de  schaarste  aan  knechten  kennende,  alleen  nog  dienen  tegen  een  buitensporig  loon.  Gelet  op  het  ernstige  ongemak  dat  het  gebrek  aan  vooral  ploegers  en  dat  soort  werklieden  kan  veroorzaken,  achten  wji  het  geboden  te  verordonneren:  dat  elke  man  en  vrouw  on  ons  Konoinkrijk  Engeland  verplicht  zal  zijn  hem  te  dienen  die  hem  in  dienst  wil  nemen,  en  hij  zal  alleen  het  loon,  de  vergoeding,  beloning  of  bezoldiging  aannemen  die  op  plaatsen  waar  hij  werkt  gebruikelijk  zijn.””      Deze  verordening  haalde  echter  niet    veel  uit  .  Integendeel  de  boeren    wonnen    aan  macht,  konden  zich  beter  verenigen  en  in  1381  brak  de  boerenopstand  uit  .  Deze  leidde  tot  een  grotere  zeggenschap,  hogere  lonen  en    tot  meer  inclusieve  insttuten.      In  O-­‐Europa  was  ook  de  pest,  maar  daar  liep  de  geschiedenis  heel  anders.  Arbeiders  en  boeren  hadden  hier  niet  de  kracht  om  de  situatie  naar  hun  hand  te  zetten.  De  Heren  hadden  de  gelegenheid  om  bij  de  schaarste  aan  arbeidskrachten  nog  meer  terreur  uit  te  oefenen,  men  moest  nog  harder  werken  en  er  was  juist  minder    vrijheid.  Deze  periode  in  O-­‐Europa  staat  bekend  als  de  Tweede  Horigheid,  na  de  Eerste  in  de  ME.      Kleine  verschillen  als  iets  minder  horigheid  in  het  W,  iets  meer  rechten,een  net  betere  organisatie,  meer    concentratie  van  de  bevolking  ,  leidden  tot  diametraal  tegengestelde  ontwikkelingen.      Hier  blijkt  dus  ook  uit  dat  eenzelfde  cruciale  fase  tot  verschillende  uitkomsten  kan  leiden.  Rond  1600  was  de  horigheid  in  het  W  grotendeels  verdwenen  en  in  het  O  juist  versterkt.  Het  zou  leiden  tot  een    grotere  vrijheid  in    het  W  en  tot  nu  toe  ook  tot  een  grotere  welvaart.        In  W-­‐Europa  deed  zich  in  1789  nog  een  andere  cruciale  fase  voor,  nl  de  Franse  revolutie.  Voor  1789  was  Frankrijk  een  standensamenleving,  gebaseerd  op  horigheid.  Er  was  een  absolutistisch  bewind  van  de  koning.  Maar  ook    de  kerk  kon  belastingen  opleggen  aan  de  burgers  .  Kerk  en  adel  en  betaalden  geen  belasting.Het  Middeleeuwse  gildensysteem  

  13  

bestond  nog  en  er    werden  geen  nieuwe  ondernemers  getolereerd.  Kortom  een  statische  samenleving  zonder  vernieuwigen.      Na  de  opstand  van  de  burgerij  tegen  adel  en  kerk  kwamen  er  geleidelijk    dezelfde  rechten  voor  iedereen  en  iedereen  kwam  in  aanmerking  voor  dezelfde  beroepen.      Na  enkele  moeilijke  tijden  ontstonden  inclusieve    instituten;    het  proces  van  democratisering  was  niet  meer  tegen  te  houden.  De  Franse  ideeen  werden  op  grote  schaal  geexporteerd  naar  door  Napoleon  veroverde  landen  als  de  Oostenrijkse  Nederlanden,  Zwitserland,en  grote  delen  van  Italie  en  Duitsland.      Gevolg  was  dat  in  de  door  Napoleon  veroverde    landen  vernieu  wingen  en  industrialisatie    veel  sneller  plaatsvond  dan  in  andere  Europese  landen  als    het  Oostenrijkse/Hongaarse  rijk,  O  Europa  ,  Portugal  en  Spanje,  die  daar  een  blijvende  achterstand  aan  hebben  overgehouden.      Napoleon  was  dus  niet  alleen  een  oorlogsmisdadiger,  hij  exporteerde  ook  veel  liberale  ideeen  naar  het  buitenland.  En  deze  landen    hadden  daar  later  veel    profijt  van  !        7  Voorwaarden  voor  inclusieve  instituties      Voor  het  vervolg  van  ons  verhaal  is  het  nuttig  eerst  wat  meer  theoretische  bespiegelingen  te  doen  over  de  belangrijkste  voorwaarden  voor  het  ontstaan  van  inclusieve  instituties.      Er  zijn  twee  belangrijke  voorwaarden:  er  moet  sprake  zijn  van  creatieve  destructie  en  een  zekere  mate  van  centraal  gezag  is  nodig.      7.1  Creatieve  destructie      In  een  staat  met  extractieve  instituten  hebben  de  machthebbers  er  alle  belang  bij  dit  zo  te  houden.  En  als  een  bewind  toch  wordt  omvergeworpen  treedt  de  ijzeren  wet  van  de  oligarchie  van  Robert  Michels  in  werking  die  zegt  dat  een  autotitair  bewind    de  neiging  heeft  om  opgevolgd  te  worden  door  een  nieuw  autoritair  bewind.  De  reden  is  dat  er  geen  onderliggende  maatschappelijke  structuur  is  die  dit  kan  voorkomen.    Maw  een  autocratisch  bewind  is  bijna  niet  te  verdrijven  of  wordt  opgevolgd  door  een  ander  autocratisch  bewind.        Een  belangrijk  begrip  in  dit  verband  is  creatieve  destructie,  een  term  afkomstig  van  de  econoom  Schumpeter.      Dit  is  het  proces  van  voortdurende  innovatie  waarbij  succesvolle  toepassingen  van  nieuwe  tecnnieken  de  oude  tecnnieken  vernietigen.  Een  bedrijf  met  nieuwe  ideeen  en  technieken  oude  bedrijven  doen  verdwijnen.  Als  de  spoorwegen  opkomen  verdwijnt  de  postkoets.  Mechanisering  verdrjift    de  handenarbeid  en  daarmee    verdwijnen  ook  vele  arbeidsplaatsen.      Machthebbers  hebben  er  vaak  alle  belang  bij  om  vernieuwingen  tegen  te  houden  en  het  oude  te  handhaven.  Je  kunt  ook  zeggen:  ze  willen  niet  dat  extractieve  instituties  worden  

! &$!

03-#%0&3"$,0,$*+9)/'*#%#5$$B*,$*'$##+$-1&1+,*#$"1,$11+$7/+$3197,$#+$#+0&3#$*+203',#+$+*#,$80&",$-#,0&+"5$N11&$#&$2/++#+$002$'09*1)#$30,*#%#+$4*<+$$;%$1+-',$%00&$311,'971((#)*<2#$0+&/',$"00&$;%5$$7#,$%#&"8*<+#+$%1+$8#&2-#)#-#+7#*"5$.+$"11&03$21+$002$"#$-#80+#$31+$$,#-#+$%#&+*#/8*+-#+$4*<+C$A+$"#$,#>,*#)$8#&"#+$*+$.+-#)1+"$%#)#$3197*+#'$%#&+*#,*-"$"00&$"#$)/""*#,#+5$$Q#,$7/*'$%1+$a07+$F1+:$"#$/*,%*+"#&$%1+$7#,$3197*+1)#$8#%#+:$8#&"$*+$;&1+"$-#',02#+5$$$$

$."#('"%','(,&/+01'("$&

$$N11&$"#$-#'97*#"#+*'$8*<',$/*,$"1,$$*'$7#,$,#-#+70/"#+$%1+$%#&+*#/8*+-#+$*+$##+$',11,$&13(41)*-$*'$%00&$$"#$8#)%11&,$#+$"/'$%00&$"#$;#%0)2*+-5$$$E#$-#%#+$7*#&$#+2#)#$%00&;##)"#+$%1+5$$$!B#$/*,%*+"*+-$%1+$"#$;0#2"&/22/+',$*+$KffS$"00&$a071++#'$P/,#+;#&-$81'$##+$&#%0)/,*0+1*&#$0+,8*22#)*+-$"*#$0515$)#*""#$,0,$##+$#+0&3#$%#&'(&#*"*+-$%1+$*"###+$#+$1)=1;#,*'#&*+-$%1+$"#$;#%0)2*+-5$A+$E!./&0(1$81'$"#$"&/2(#&'$$##+$#+0&3$'/99#'$#+$"#$;0#2"&/22/+',$8#&"$;*++#+$IJ$<11&$*+$-&0,#$-#;*#"#+$,0#-#(1',5$$$.97,#&$;5%5$+*#,$;*<$"#$N0')*3'$*+$7#,$6,,0311+'#$?*<25$.&$8#&"$*+$KfOS$$##+$%#&;0"$0($"#$7#,$"&/22#+$%1+$;0#2#+$*+-#',#)"$#+$"1,$8#&"$(1'$0(-#7#%#+$$*+$KRIR5$Q#,$%#&%0)-$81'$,0#+$$$##+$',&#+-#$90+,&0)#$0($1))#'$81,$-#"&/2,$8#&"5$A+$IJ$<11&$%#&'97#+#+$#&$311&$IJ$;0#2#+5$$$Q#,$-#%0)-$81'$"1,$*+$KOJJ$$+0-$311&$$91$][$%1+$"#$6,,031+#+$-#)#,,#&"$81&#+$,#-#+0%#&$$SJ$,0,$\J$[$*+$E!./&0(1$5$B#$&#"#+$81'$$"1,$"#$'/),1+'$7#,$%#&'(&#*"#+$%1+$*"###+$8*)"#+$,#-#+70/"#+$#+$"#$2#++*'$

  15  

volledig  onder  controle  wilden  houden.  Een  standaardvoorbeeld  van  het  dom  houden  van  het  volk  om  je  eigen  machtspositie  te  beschermen.      -­‐Een  heel  belangrijke  cruciale  fase  was  de  industriele  revolutie,  die  in  Engeland  begon.  Vele  landen  met  een  absolutistisch  regime  als  het  Ottomaanse  Rijk,  China,  Rusland,  Spanje    lieten  niet  alleen  na  om  de  juiste  maatregelen  te    treffen  voor  de  industralisatie,  maar      blokkeerden  actief    de  veranderingen  die  nodig  waren  voor  de  industrialisatie  van  het  land.  Het  zou  leiden  tot  blijvende  achterstanden  in  welvaart  .    We  geven  enkele  voorbeelden.      -­‐Toen  de  industrialisatie  in  E'land  al  lang  bezig  was  was  het  Habsburgse  Rijk  (Duitsland  en  een  groot  deel  van  Midden  Europa)  nog  feodaal  en  de  keizer  regeerde  op  een  absolutistische  manier.  Hij  wilde  in  zijn  rijk  de  status  qou  handhaven.  In  deze  politiestaat  werd  elk  initiatief  van  de  gewone  burger  de  kop  ingedrukt.  Er  waren  vele  monopolies  en  handelsbeperkingen.      Keizer    Frans  was    tegen  industrialisatie,  want  hij  zag  in  E'land  dat  dit  zou  leiden  tot  concentratie  van  arbeiders  in  steden.  Hij  vreesde    het  gevaar  dat  dit  machtscentra  zouden  kunnen  worden  die  in  opstand  zouden  komen  tegen  zijn  absoluut  bewind.        Hij  verzette  zich  ook  tegen  de  komst  van  spoorwegen  ,waardoor  vervoer  met  paard  en  kar  nog  lang  doorging  in  dat  Habsburgse  rijk.      Een  uitspraak  uit  1821;  “Ik  heb  geen  geleerden  en  vernieuwers  nodig  maar  goede  eerlijke  burgers.  U  ,geleerden,  moet  ze  in  die  zin  opvoeden.Als  iemand  dat  niet  kan  of  alsmaar  met  nieuwe  ideeen  komt  zal  ik  hem  laten  verwijderen  “.      -­‐Hetzelfde  gebeurde  in  Rusland.  Oa  uitte  zich  dat  in  1825  onder  Nicolaas  I  door  het  blokkeren  van  het  uitlenen  van  geld  aan  de  industrie  en  het  rechtstreeks  verbieden  van  nieuwe  industriele  vestigingen.      -­‐China  was    rond  1500  even  welvarend  als  Europa.  Men  had  een  geschiedenis  van  vele  ontdekkingen,  zoals  de  klok,  het  kompas,  het  buskruit,  papieren  geld,  porselein,  hoogovens.  Maar  rond  1500  was  het  bewind  absolutistisch  en  men  blokkeerde  allerlei  vernieuwingen,  waaronder  de  handel  met  het  buitenland.  Elders  zag  men  dat  door  de  handel  een  nieuwe  elite  kon  ontstaan  die  een  bedreiging  zou  kunnen  vormen  voor  het  bestaande  bewind.  Ook  hier  werd  de    modernisering  geblokkeerd.      Er  is    nog  een  tweede  voorwaarde  voor  het  ontstaan  van  inclusieve  instituten.      7.2  Een  zekere  mate  van  centraal  gezag      Dat  is  nodig  want  zonder  een  zekere  mate  van  centraal  gezag  kunnen  inclusieve  instituten  zich  niet  ontwikkelen.  Een  zekere  sturing  is  nodig,  echter  wel  door  bestuurders  die  bereid  zijn  een  deel  van  hun  macht  af  te  staan  aan  de  burgers.  Ook    vereist  de  groei  naar  

  16  

inclusieve    instituten  een  zekere  rust  in  het  land,  dat  door  een  centraal  gezag  wordt  gewaarborgd.        Belangrijke  voorbeelden  van  het  ontbreken  van  centraal  gezag  vinden  we  natuurlijk  in  diverse    Afrikaanse  landen.  Op  veel  plaatsen  breken  er  burgeroorlogen  uit  ,meestal  stammenoorlogen,  die  strijden  om  grond  en  om  de  macht.  Vaak  is  het  hier  noodzaak  dat  er  een  stam  is  die  genoeg  macht  heeft  om  het  gezag  uit  te  oefeneen.  Meestal  is  dat  niet  het  geval  en  het  is  een  belangrijke  verklaring  voor  de  armoe  in  Afrika.        7.3  Overgang  van  extractief  naar  inclusief      Dat  is  niet  makkelijk.  In  een  staat  met  extractieve  instituten  hebben  de  machthebbers  er  alle  belang  bij  dit  zo  te  houden.  En  als  een  bewind  toch  wordt  omvergeworpen  treedt  de  ijzeren  wet  van  de  oligarchie  van  Robert  Michels  in  werking  die  zegt  dat  een  autotitair  bewind    de  neiging  heeft  om  opgevolgd  te  worden  door  een  nieuw  autoritair  bewind.  De  reden  is  dat  er  geen  onderliggende  maatschappelijke  structuur  is  die  dit  kan  voorkomen.  Maw  een  autocratisch  bewind  is  bijna  niet  te  verdrijven  of  wordt  opgevolgd  door  een  ander  autocratisch  bewind.        Maar  vaak  gaat    aan  de  overgang  van  exclusief  naar  inclusief  een  cruciale  fase  vooraf.  Dit  kan  zijn:    -­‐  een  revolutie  of  opstand  van  het  volk  ,      -­‐  kolonisatie  of  onder  de  invloed  komen  van  een  ander  land.  Omgekeerd  kan,  zoals  we  nog  zullen  zien,  kolonisatie  ook  leiden  tot  het  omgekeerde    proces:  afbraak  van  inclusieve  instituten.        -­‐  echter  bij  uitzondering  kan  het  ook  op  meer  democratische  wijze  gebeuren,  zoals  bv  in  Brazilie.      8.  Waarom  begon  de  industriele  revolutie  in  Engeland?      De  huidige  verdeling  van  de  welvaart  in  de  wereld  kan  voor  het  grootste  deel  verklaard  worden  door  de  industriele  revolutie  die  rond  1750  begon  in  Engeland.      Met  industriele  revolutie  wordt  bedoeld  het  omschakelen  van  handmatig  naar  machinaal  vervaardigde  produkten,  als  eerste  in  de  textielindustrie.      Ambachtelijke  en  kleinschalige  werkplaatsen  groeiden  ui  tot  een  grootschalige  industrie.De  industriele  revolutie    leidde  tot  een  enorme  groei  van  de  welvaart  omdat  door  de  grootschalige  productie  de  prijs  van  de  producten  enorm  ging  dalen.      Waarom  juist  in  Engeland?  Daarvoor  moeten  we  teruggaan  in  de  geschiedenis.      Engeland  is  de  eerste  natie  waar  een  begin  werd  gemaakt  met  het  doorbreken  van  de  absolutistische  macht  van  de  koning.  Dat  wil  niet  zeggen  dat  het  gemakkelijk  ging.  De  strijd  tussen  koning  ,  de  adel  en  het  gemene  volk  duurde  eeuwen.  

! &*!

A+$"#$.+-#)'#$-#'97*#"#+*'$4*<+$#&$##+$(11&$31&21+,#$303#+,#+$11+$,#$8*<4#+$"*#$)#*""#+$,0,$3##&$%&*<7#*"$%00&$"#$;#%0)2*+-5$$$$

$)"&*+,(+&-+#%+&

$$!$M#-*+$KIJJ5$B#$N1-+1$@71&,1$_;#(#&2*+-$1;'0)/,#$3197,$%1+$"#$20+*+-$,#+$=1%#/&#$%1+$"#$1"#)`5$$$M#-*+$KIJJ$1)$2##&"#+$"#$3197,*-#$.+-#)'#$1"#)$4*97$$,#-#+$a1+$V0+"#&$d1+"5$N#+$8*)"#$0%#&)#-$0%#&$"#$;#)1',*+-#+$#+$7#,$0(&*97,#+$%1+$##+$?11"$%1+$IS$7#&#+$,#&$90+,0)#$%1+$20+*+-5$A+$KIKS$8#&"$"*,$-#&#-#)"$%*1$7#,$N1-+1$@71&,15$B*,$*'$##+$8#&#)";#&0#3"$"09/3#+,:$"1,$*'$0(-#+03#+$0($"#$E#&#)"-0#"#&#+)*<',$%00&$"09/3#+,#+$03"1,$7#,$-#4*#+$80&",$1)'$##+$3*<)(11)$%00&$%&*<7#*"$#+$"#309&1,*#5$A+$KI\S$2813$7#,$##&',#$-#204#+$h1&)#3#+,:$;#',11+"#$/*,$"#$1"#)5$$$!$K]OK$B#$M0#&#+0(',1+"5_3##&$4#--#+'971($;/&-#&'`5$$$A+$K]OK$+1$"#$(#',#(*"#3*#$81'$#&$"#$31''1)#$;0#&#+0(',1+":$"*#$)#*""#$,0,$3##&$4#--#+'971(:$002$%00&$;/&-#&'5$B#$0(',1+"$80&",$-#4*#+$1)'$7#,$;#-*+$%1+$7#,$#*+"#$%1+$"#$3*""#)##/8'#$70&*-7#*"5$

$

! &)!

!KROL$B#$-)0&*0/'$&#%0)/,*0+5$A+$"1,$<11&$8#&"$0+4#$E*))#3$AAA$03-0"'"*#+',*-#$&#"#+#+$002$20+*+-$%1+$.+-#)1+"5$.97,#&$0+"#&$%00&811&"#$"1,$"#$&#97,#+$%1+$7#,$h1&)#3#+,$=0&'$8#&"#+$/*,-#;&#*"5$B#4#$-)0&*0/'$&#%0)/,*0+$)#*""#$,0,$##+$+*#/8#$-&0+"8#,$3#,$%##)$3197,$%00&$7#,$(1&)#3#+,:$01$3;,$"#$$;#+0#3*+-$%1+$"#$20+*+-$#+$;#)1',*+-#+5$$$B#$1)'311&$,0#+#3#+"#$%&*<7#*"$*+$.+-#)1+"$$)#*""#$,0,$"#$0(203',$#+$',##"'$,0#+#3#+"#$*+%)0#"$%1+$"*%#&'#$;#)1+-#+-&0#(#&*+-#+$1)'$)1-#&#$1"#):$-&0+";#4*,,#&':$71+"#)1&#+5$B#4#$"W+13*'97#$2)1''#$%1+$0+"#&+#3#&'$#+$200()*#"#+$$40&-"#$$/*,#*+"#)*<2$%00&$##+$%#&%0#&'&#%0)/,*#$#+$##+$&#%0)/,*#$*+$"#$*+"/',&*#5$A+%#',#&*+-#+$*+$21+1)#+$#+$'(00&8#-#+$)#*""#+$,0,$##+$11+4*#+)*<2#$%#&)1-*+-$%1+$,&1+'(0&,20',#+#+$##+$-0#"#$*+=&1',&/9,//&5$H#-#)*<2#&,*<"$8#&"#+$"#$#*-#+"03'&#97,#+$%#&;#,#&"5$Y)$*+$K\Lf$8#&"$"#$M1+2$0=$.+-)1+"$0(-#&*97,:$"*#$40&-"#$%00&$)#+*+-#+5$$.&$81'$4#--#+'971($0%#&$;#)1',*+-#+:$30+0(0)*#'$8#&"#+$4#)"413#&:$"#$.1',$A+"*1$@03(1+W$8#&"$0(-#&*97,$#+$#&$81'$##+$-&0,#$/*,;&#*"*+-$%1+$71+"#)$#+$'97##(%11&,5$$$D*,#*+"#)*<2$40/$*+$"#4#$%00&$"*#$,*<"$"W+13*'97#$03-#%*+-$"#$/*,%*+"*+-$%1+$"#$',0033197*+#$40&-#+$%00&$"#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#5$$$

$$

!"#$%"&%#"'(&$$$Y)$&0+"$KRJJ$8#&"$##+$(&*3*,*#%#$',0033197*+#$-#;&/*2,$%00&$7#,$0((03(#+$%1+$3*<+81,#&5$N*<+*+-#+*#/&'$;&197,#+$%#)#$%#&;#,#&*+-#+$11+$#+$a13#'$E1,,$%#&;#,#&"#$"#$&0+"$KR\S$"#$3197*+#$40"1+*-$"1,$"#4#$20+$80&"#+$*+-#4#,$*+$"#$,#>,*#)*+"/',&*#5$Q#,$21&12,#&$%1+$"#$*+"/',&*#$%#&1+"#&"#$%0))#"*-$3#,!$401)'$8#$8#,#+$b$-&0,#$#90+03*'97#$311&$002$-&0,#$'09*1)#$-#%0)-#+:$401)'$%#&',#"#)*<2*+-$#+$90+9#+,&1,*#$%1+$1&30#"#$*+$"#$',#"#+5$$$U1$KRSJ$811*"#$"#$*+"/',*#)#$&#%0)/,*#$0%#&$+11&$"#$FG$#+$1+"#&#$E!./&0(#'#$)1+"#+5$$$Q#,$40/$"#$E#',#&'#$8#&#)"$%0))#"*-$0($4*<+$20($4#,,#+5$B#$*+"/',&*#)#$&#%0)/,*#$*'$"11&3##$"#$;#)1+-&*<2',#$9&/9*1)#$=1'#$"*#$7/*"*-#$%#&'97*))#+$*+$8#)%11&,$*+$"#$8#&#)"$-&0,#+"##)'$%#&2)11&,5$$$$$$$$

! &(!

@#$A-$,'B)&-9$B'$C&)&',+27,-$&<$9-$D-)B2217$$$Q#,$20)0+*'#&#+$%1+$)1+"#+$#+$-#;*#"#+$##+$;#)1+-&*<2#$=19,0&$%00&$7#,$%#&'(&#*"#+$%1+$*+',*,/,*#'5$N11&$8#$7#;;#+$*+$V$#+$N$Y3#*21$#+$$"#$FG$-#4*#+$"1,$7#,$7##)$%#&'97*))#+"$21+$/*,(122#+5$$$$!.#+$)1+"$811&$7#,$-0#"$/*,(12,#$*'$Y/',&1)*#5$$$.+-#)1+"$',//&"#$*+$"#$KO#$##/8$%#&00&"##)"#+$+11&$',&1=20)0+*#'$*+$Y/',&1)*#5$B1,$"##"$3#+$##&"#&$$+11&$"#$FG:$311&$+1$"#$0+1=71+2#)*<27#*"$*+$KRO]$20+$"*,$+*#,$3##&5$A+$Y/',&1)*#$800+"#+$4##&$%#&'(&#*"$$91$K$3*)<$$Y;0&*-*+1)'$"*#$0+-#'97*2,$81&#+$03$,#$8#&2#+5$$$B1,$;#,#2#+"#$"1,$"#$.+-#)'#$$-#%1+-#+#+$30#',#+$$8#&2#+:$01$,;%$"#$'971(#+,##),:$$311&$4#$81&#+$8#*+*-$-#30,*%##&"$03$1)'$##+$'00&,$')1%#+$%00&$"#$.+-#)'#$0%#&7#*"$,#$$8#&2#+5$B#$.+-#)'#+$81&#+$-#"80+-#+$4#$3##&$%&*<7#*"$,#$-#%#+$:$01$"00&$4#$"##)'$%00&$4*974#)=$,#$)1,#+$8#&2#+5$$$U1$%#&)00($%1+$,*<"$8#&"#+$"#$-#%1+-#+#+$4#)=',1+"*-#$0+"#&+#3#&'$#+$;#-0++#+$',##"'$3##&$&#97,#+$,#$#*'#+5$B#$.+-#)'#$&#-#&*+-$;00"$%##)$8##&',1+"$311&$#&$0+,',0+"$',##"'$3##&$*+'(&112$*+$7#,$;#)#*"5$A+$KO]K$8#&"#+$$"#$##&,#$#>!-#%1+-#+#+$;#,&022#+$;*<$"#$&#97,''(&112$#+$KOfI$0+,',0+"$"#$##&',#$8#,-#%#+"#$&11":$-#%0)-"$*+$KOSJ$"00&$1)-#3##+$2*#'&#97,5$.&$0+,',0+"#+$*+9)/'*#%#$$*+',*,/,*#'5$$$U#,$1)'$*+$"#$FG$"/'$40+"#&$-&0,#$-#%#97,#+$0=$&#%0)/,*#'5$Q#,4#)="#$-#;#/&#"#$002$*+$.+-#)'#$20)0+*#'$1)'$@1+1"1$#+$U*#/8!V##)1+"5$$$$.)"#&'$(12,#$20)0+*'1,*#$%112$7##)$1+"#&'$/*,5$$$!?0+"$K\JJ$81'$#&$*+$V6$Y4*#$'(&12#$%1+$##+$0(203#+"#$#90+03*#$"00&$"#$71+"#)$*+$'(#9#&*<#+5$B#$F6@$71"$'+#)$"00&$"1,$"*,$##+$)/9&#1,*#%#$71+"#)$81'5$N#+$')11-"#$#&*+$%*1$"#$%0&',$%1+$Y3;0+$7#,$30+0(0)*#$%00&$"#$71+"#)$*+$2&/*"+1-#)#+$,#$%#&8#&%#+5$B#$F6@$(12,#$"#$4112$%00&,%1&#+"$11+5$B#$;#%0)2*+-$8#&"$1)$'+#)$"81+-1&;#*"$0(-#)#-"$#+$/*,-#;/*,5$

$

  20  

   

   

 Op  de  Banda-­‐eilanden  was  geen  vorst,  geen  centraal  gezag.  Er  waren  kleine  autonome  stadsstaatjes  en  het  was  lastig  een  monopolie  te  verwerven.      Jan  Pieterszoon  Coen  had  echter  een  oplossing  bij  de  hand.  In  1521  werden  zo'n  15000  onschuldige  burgers  afgeslacht,  bijna  de  gehele  bevolking.  De  eilanden  werden  vervolgens  ve  rdeeld  onder  68  Nederlandse  medewerkers  van  de  VOC,  die  de  productie  van  kruidnagelen  voortzetten.  Vervolgens  werd  dit  beleid  ook  op  andere  plaatsen  toegepast.      De  opkomende  economie  van  Indie  werd  op  deze  manier  om  zeep  geholpen.  Verscheidene  staten  stopten  met  de  teelt  van  gewassen  vanwege  de  angst  dat  de  Hollanders  ook  hier  hardhandig  zouden  optreden.  Gevolg  was  isolement  en  een  verdere  economische    en  technische  terugval.  De  Nederlanders  hadden  de  basis  gelegd  voor  onderontwikkeling!      -­‐Een  ander  voorbeeld  is  de  slavenhandel  in  Afrika.  Het  ging  om  miljoenen  slaven  die  vaak  geruild  werden  voor  wapens,  geweren  en  buskruit.  Oa  in  de  stammensrijd  leidde  dit  tot  enorme  vernietigingen,  waaronder  dat  van  het  al  niet  sterke  centrale  gezag.      Naast  de  export  van  slaven  waren  er  vele  doden  en  de  bevolking  nam  enorm  in  aantal  af.  In  bepaalde  gebieden  van  W  Afrika  schat  men  dat  het  inwoneraantal  het  dubbele  had  moeten  zijn  van  de  25  miljoen  die  er  waren.        -­‐De  Britten  hielden  flink  huis  in  India  en    stortten  grote  gebieden  in  armoede,  oa  door  de  invoer  van  textiel  te  verbieden.  Dit  om  de  eigen  industrie  te  beschermen.        De  conclusie  is  dus  dat  toename  van  welvaart  in  een  bepaald  gebied  op  een  geweldige  manier  ten  koste  kan  gaan  van  andere  gebieden          

  21  

10    Autoritaire  groei      Een  logische  vraag    zou  kunnen  zijn  hoe  het  dan  mogelijk  is  dat  landen  met  een  duidelijk  autoritair  bewind  toch  –  soms  een  spectaculaire  -­‐  welvaartsgroei  kennen.  We  zullen  het  over  een  aantal  van  die  landen  hebben.      10.1  China    Zo  voor  1400  was  China  welvarender  dan  Europa.  Maar  China  voelde  zich  ver  verheven  boven  het  Europese  gepeupel,  en  uberhaupt  boven  buitenlanders,  en  dacht  het  alleen  te  kunnen  redden.  De  Mingkeizers  gingen  handel  met  het  buitenland  verbieden,  juist  in  de  tijd  dat  de  moderne  scheepvaart  ontstond.  Op  de  duur  zette  dit  China  op  een  enorme  achterstand  en  dit  zou  veel  later  de  voedingsbodem  worden  voor  het  Communisme  van  Mao.      In  1949  bracht  Mao  het  nationalistische  bewind  van  Tsjang  Kai-­‐shek  ten  val.  Hij  zou  een  communistische  helisstaat  creeren.  Nou  de  Chinezen  hebben  het  geweten!      De  communistische  partij  nam  op  alle  gebieden  het  heft  in  handen.  Landbouw  en  industrie  werden  genationaliseerd  en  de  5  jarenplannen  kwamen  er.  Particuliere  eigendom  werd  afgeschaft.  De  rijken  werden  geelimineerd,  de  boeren  verloren  hun  grond  en  moesten  als  arbeider  gaan  werken  in  de  collectieve  boerderijen.  Industrie  werd  genationaliseerd  en  er  kwamen  de  beroemde  5-­‐jarenplannen.      Mao  lanceerde  een  aantal  desastreuze  projecten:      -­‐In  1958    De  grote  sprong  voorwaarts  .      Mao  had  een  briljant  idee:  de  staalproductie  moest  omhoog.  In  1958  kwam  het  project  “'  De  grote  sprong  voorwaarts.'  Iedereen  moest  alles  van  ijzer  aan  de  staat  afstaan,  incl  potten  en  pannen.  Maar  ook  ploegen,  schoppen  en  ander  gereedschap  van  de  boeren.  Gevolg  was  een  snelle  daling  van  de  toch  al  gedecimeerde  landbouwproductie  ,  voedseltekorten  en  toename  van  de  armoede.  Er  was  een  intensieve  staatscontrole  of  het  allemaal  ook  wel  gebeurde.  Het  project  deed  het  inkomen  per  hoofd  van  de  bevolking  met  25%  dalen  en  leidde  naar  schatting  tot  de  dood  van  20  tot  40  miljoen  mensen.      -­‐In  1966  volgde  de    culturele  revolutie  .  Niet  Mao  ,maar  de  elite  in  China  kreeg  de  schuld  en  het  volgende  project  was  de  ''Grote  Culturele  Revolutie”  in  1966.  De  samenleving  werd  gezuiverd  van  alles  en  iedereen  die  met  zijn  hoofd  boven  het  maaiveld  uitkwam.  Dit  via  het  doden  van  mensen  en  ballingschap.  Gevolg  was  dat  alles  wat  leiding  gaf  in  China  verdween  met  rampzalige  gevolgen  voor  landbouw,  industrie,  onderwijs  en  ga  zo  maar  door.      In  1976  stierf  Mao  en  dit  is  te  beschouwen  als  een  cruciale  fase  in  China,  dus  een  ommekeer.      Er  volgde  een  opvolgingsstrijd  met  als  belangrijkste  personen  de  grote  vier,  die  het  bewind  

  22  

van  Mao  wilden  doorzetten  en  de  belangrijkste  man  die  hervormingen  wilde  Deng.  Deng  overwon.  Deng  bleef  communist  maar  hervormde  de  economie,.  Oa  kwamen  er  marktprikkels,  meer  particulier  initiatief,  buitenlandse  investeringen  en  internationale  handel.  De  gevolgen  kennen  we:  China  is  een  wereldspeler  geworden  op  het  gebied  van  de  economie.      Dit  omdat  de  uitermate  extractieve  economische  instituten    deels  meer  inclusief  werden.  Echter  lang  niet  voldoende.  Men  bleef  de  burger  wantrouwen.      In  1989  verklaarde  Jang  Zemin,  de  secretaris  van  de  Communistische    partij  nog:  “Ondernemers  zijn  zelfstandige  handelaren  en  venters  die  bedriegen,  verduisteren,  omkopen  en  belastingen  ontduiken”.  Hoewel  minder    worden  zelfstandige  bedrijven  nog  altijd  gewantrouwd  en  verreweg  het  meeste  in  de  economie  wordt  bepaald  door  de  staat  die  vaak  bepaalt  waar  ,  wat    en  wanneer  er  geproduceerd  moet  worden.  Het  feit  dat  de  economie  goed  gaat  is  echter    gebaseerd  op  goedkope  arbeidskrachten  en  toepassing  van  elders  ontwikkelde    technieken  en  snelle  investeringen.      Van  creatieve  destructie  is  geen  sprake.  Evenmin  is  er  zekerheid  over  eigendomsrechten.  Ondernemingen  worden  nog  altijd  geacht  aan  de  leiband  van  de  Partij  te  lopen.Je  kunt  voorspellen  dat  door  de  vele  extractieve  instituten,  net  als  in  Rusland  ,  de  groei  zal  stokken.  China  kan    dan  ook  alleen  een  wereldspeler  blijven  als  er  flinke  hervormingen  plaatsvinden.        10.2  Rusland      Onder  Stalin  werd  er  door  het  buro  voor  economische    planning  Gosplan  een  campagne  ingezet  voor  een  snelle  industrialisatie.  Rusland  wilde  moderniseren,  maar  het  ging  ten  koste  van  de  landbouw.  Daaraan  werden  op  grote  schaal  middelen  onttrokken,  oa  via  belastingen  en  het  verplichten  van  de  arbeiders  in  de  landbouw  om  in  de  industrie  te  gaan  werken.  De  landbouw  erd  ook  gecollectiviseerd  en  het  privaat-­‐bezit  werd  afgeschaft.  Natuurlijk  leidde  dit  tot  een  enorme  daling  van  de  productiviteit  in  de  landbouw.    De  bekende  5-­‐jarenplannen  ontstonden.  Tegelijk  was  er  een  enorme  groei,  vooral  in  de  zware  industrie.    Tussen  1928  en  1960  was  deze  groei  maar  liefst  6%  per  jaar  en  Rusland  was  een  voorbeeld  voor  het  Westen.  Echter  dit  was  geen  groei  door  nieuwe  technologische  ontwikkelingen.      Na  70  stokte  de  groei  dan  ook  ,  vooral  door  een  gebrek  aan  vernieuwingen,  muv  de  ruimtevaart.  Eveneens  was  er  een  gebrek  aan  intrinsieke  motivatie  om  de  doelstellingen  te  halen.  Bekend  is  dat  op  grote  schaal  straffen  werden  toegediend,  oa  deportatie.  Het  zal  duidelijk  zijn  dat  dit  niet  hielp.  Ook  Rusalnd  zal  nog  flink  moeten  hervormen  om  de  econnomische  groei  te  waarborgen.        10.3  Japan      Tot  1869  was  hier  al  zo'n  200  jaar  een  feodaal  bewind  onder  een  Shogun  

  23  

(opperbevelhebber).  De  keizer  had  geen  feitelijke  macht  en  was  alleen  representatief  bezig.Japan  sloot  zich  af  van  het  buitenland,  oa  op  het  gebied  van  handel.  In  Japan  kwam  een  beweging  op  gang,  die  het  land  wilde  moderniseren  en  openstellen  voor  buitenlandse  handel.  De  achtergrond  was  dat  men  vreesde  gekoloniseerd  te  worden.  In  1869  werd  na  een  niet-­‐bloedige  burgeroorloghet    Shogun-­‐bewind  omver  geworpen.      Er    kwamen  diverse  institutionele  hervormingen    als  afschaffen  feodalisme,  toestaan  handel  met  het  buitenland,  gelijkstellen  van  sociale  klassen,  individuele  eigendomsrechten  en  in  1890  had  Japan  een  democratische  grondwet.      Dit  alles  leidde  oa  tot  de  aanleg  van  spoorwegen  en  een  forse  industrialisatie  .        Het  is  bekend  dat  Japan  daarna  uitgroeide  tot  een  industriele  grootmacht!      10.4  Brazilie      In  Brazilie  is  een  opleving  van  inclusieve  instituties  gaande.  Hoe  komt  dat?      In  1964  werd  de  democratisch  gekozen  regering  van  Goulart  omvergeworpen  door  militairen,  die  een  dictatuur  vestigden.In  1978  braken  er  massaal  stakingen  uit.  Gevolg  was  een  heropleving  van  de  Braziliaanse  arbeidersbeweging.  Een  nieuwe  politieke  partij  werd  opgericht,  de  Arbeiderspartij  olv  Lula.  Na  80  werd  de  democratie  onder  druk  van  de  bevolking  geleidelijk  hersteld  en  in  1989  volgden    verkiezingen.  In  2002  kwam  de  Arbeiderspartij  aan  de  macht.  De  partij  was  nauw  verbonden  met  allerlei  lokale  bewegingen  en  vandaar  uit  kwam  er  veel  inspraak  in  het  politieke  gebeuren.  Er  werd  veel  gedaan  aan  onderwijs  .  De  ongelijkheid  en  armoede  namen  sterk  af    en  er  kwam    een  enorme  groei  van  de  economie.  Dit  alles  was  niet  dankzij  buitenlandse  hulp  maar  een  gevolg  van  het  creeren  van  incl  pol  instituties.  Ook  geen  gevolg  van  bloedige  revoluties!      11.  Van  inclusief  naar  extractief      Zoals  we  hebben  gezien  kan  dat  via  koloniseren.  Er  zijn  echter  ook  voorbeelden  van  staten  waar  dat  gebeurt  van  binnenuit.  2  Voorbeelden.      -­‐In  de  ME  was  Venetie  de  rijkste  plaats  van  de  wereld  en  dat  was  vooral  te  danken  aan  ed  handel  met  het  Oosten  (specerijen,  slaven).  Deze  handel  was  toegankelijk  voor  iedereen.  Er  was  veel  opwaartse  sociale  mobiliteit.  Ook  het  politieke  systeem  was  open,  er  was  inspraak  in  het  bestuur  en  er  waren  onafhankelijke  rechters.  Er  was  een  bankstelsel.      Geleidelijk  trad  er  echter  sleet  op  omdat  de  Grote  Raad  die  de  politiek  bepaalde  werd  afgegrendeld  voor  nieuwkomers  uit  de  burgerij.  Alleen  nog  de  aristocratie.  In  1314  werd  de  handel  genationaliseerd  en  de  dynamiek  verdween  uit  de  samenleving.  Gevolg  was  verval  van  de  Venetiaanse  stadsstaat.      -­‐Het  Romeinse  Rijk    was  tot  130  vC  een  hechte  republiek  met  vele  inclusieve  elementen  als  gekozen  magistraten,  gekozen  volkstribunen.  Er  was  een  bloeiende  handel.  Het  verval  begon  met  de  komst  van  een  keizer,  nl  Augustus  in  28  vC.  Er  was  een  forse  centralisatie  van  de  macht  die  een  belangrijke  oorzaak  was  van  het  uiteindelijke  verval.  

  24  

12.  Conclusies      -­‐Een  practsiche  conclusie  is  te  trekken  tav  ontwikkelingshulp.      De  onwetenheidshypothese  dat  je  welvaart  kunt  'fabriceren  'door  de  juist  informatie  aan  te  reiken.  Alle  Westerse  beleidsmakers  zijn  hierop  gefocust.  Het  IMF  maakt  bv  lijsten  met  verbeteringen,  bv  een  kleinere  overheid,  flexibele  wisselkoersen,  liberalisering  markt,  betere  dienstverlening.  Hulp  wordt  alleen  verleend  als  men  de  adviezen  overneemt.  De  diverse  regeringen  doen  dat  dus  ook  vlot  maar  de  adviezen  worden  vervolgens  niet  uitgevoerd  of  alleen  maar  in  naam..  Een  bekend  voorbeeld  is  het  advies  om  onafhankelijke  banken  op  te  richten,  meestal  om  de  inflatie  te  beteugelen.  De  bankdirecteur  wordt  vervolgens  onder  zware  druk  gezet  om  toch  uit  te  voeren  wat  politici  willen.  Een  voorbeeld  zijn  de  bedreigingen  van  Mugabe  in  Zimbabwe  aan  de  president  van  banken  om  te  voorkomen  dat  het  drukken  van  geld  werd  gestopt.  Gevolg  was  dat  de  inflatie  toenam  van  20  %  in  1995  tot  600%  in  2003.      Ook  is  de  ervaring  dat  ontwikkelinggelden  veelal  terecht  komen  bij  de  machtshebbers  en  niet  daar  waar  het  voor  was  bestemd.      -­‐De  institutionele    verklaring  is  belangrijk  maar    voldoet  ook  niet  geheel  en  is  soms  in  tegenspraak  met  de  feiten.De  “uitvinders  “  van  de  institutionele  theorie  gaan  er    te  gemakkelijk  van  uit  ,dat  instituties  de  enige  verklaringsfactor  zijn.      Bv  Botswana  (grenzend  aan  Z  Afrika  )  is  ten  zuiden  van  de  Sahara  het  meest  welvarende  land.  Het  is  ook  het  eerste  land  met  min  of  meer  inclusieve  instituties.  Bekend  is  echter  dat  Botswana  over  enkele  diamantmijnen  bezit  die  veel  geld  in  het  laadje  brengen!(een  geografische  factor).      Je  kunt  niet  ontkennen  bv  dat  het  klimaat  een  rol  speelt  bij  de  economische  problemen  in  Afrika.    Ook  de  cultuur  van  landen  speelt  een  rol  ,zoals  we  bv  gemerkt  hebben  bij  de  Europese  financiele  crisis.  Het  bleek  dat  in    Zuid  Europese  landen  het  begrotingsbeleid  nu  eenmaal  minder  degelijk  is  dan  in  de  rest  van  Europa  .        –  Er  zijn  ook  andere  verklaringen  mogelijk  voor    het  feit  dat  de  welvaart  als  eerste  in  Europa  een  grote  vlucht  kende.  De  Engelse  geschiedkundige  Ferguson  wiist  er  bv  op  dat  Europa  in  tegenstelling  met  bv  China  of  Japan      veel  oorlogen  kende  tussen    de  diverse  staten  en  staatjes  .  Bv  Spanje  was  tussen  1500  en  1800  80%  van  de  tijd  in  oorlog,  Engeland    ca  50%.      Dit  had  grote  gevolgen:      -­‐er  was  veel  innovatie  via  de  militaire  technologie.  Bv.  Kanonnen  en    schepen  die  zeer  wendbaar  werden.  -­‐om  de  strijd  te  kunnen  bekostigen  moesten  nieuwe  financiele  producten  worden  ontwikkeld.Leningen,  aandelen,  staatsschuld.  Een  van  de  redenen  van  het  ontstaan  van  het  kapitalisme.  

  25  

-­‐de  versplintering  in  Europa  leidde  er  ook  toe  dat  men  kansen  verderop  ging  zoeken.      Ook  hier  moeten  we  weer  constateren,  dat  ingewikkelde  sociale  problematiek  nooit  verklaard  kan  worden    vanuit  een  eendimensionale  theorie.        -­‐Ook  zijn  er  vele  deskudigen  die  eraan  twijfelen  of  in  landen  met  nog  veel  extractieve  instituten,  zoals  Rusland,  China  ,India,  de  economische  groei  zal  stokken.  Dat  is  in  ieder  geval  nog  niet  bewezen!  Uit  recente  cijfers  van  de  Wereldbank  blijkt  dat  China  waarschijnlijk  volgend  jaar  de  VS  aflost  als  grootste  economie.  Tot  dusver  werd  gedacht  dat  dat  pas  in  2019  zou  gebeuren.  De  derde  economie  is  India,  ook  niet  bepaald  een  democratisch  land!  Rusland,  Brazilie,  Indonesie,  maar  ook  Mexico  staan  in  de  top  12!  Overigens  zijn  de  28  landen  van  de  Europese  Gemeenschap  de  allergrootste  en  vormen  samen  met  VS  en  China  de  helft  van  de  wereldeconomie.      -­‐Maarten  van  Rossem  wijst  de  in  zijn  ogen  neo-­‐liberale  institutionele  theorie  als  enige  verklaring  van  de  industiele  revolutie  af.  Hij  wijst  erop  dat  rond  1750  vooral  ook  in  Holland  vele  vrijheden  bestonden,  maar  daar  begon  de  moderne  industrialisatie  pas  na  1850:  de  Sfinx.      De  stoommachine  was  de  belangrijkste  veroorzaker  van  de  industriele  revolutie  en  werd  ontwikkeld  daar  waar  mijnbouw  bestond,  in  Engeland.  Om  efficient  steenkool  te  kunnen  winnen  moest  water  worden  opgepompt  en  het  zijn  de  mijningenieurs  geweest,  die  de  stoommmachine  verder  ontwikkelde.  Op  basis  van  hun  ervaringen  werd  later  de  locomotief  en  spoorwegen  ontwikkeld  en  was  een  vervoersrevolutie  mogelijk.  Vanuit  toepassingen  in  de  transportwereld  ontstonden  toepassingen  in  de  textiel.  Niet  alleen  de  Engelse  instituten,  maar  ook  de  geografie  vormen  dus  de  verklaring  voor  het  begin  van  de  industriele  revolutie.      -­‐Samenvattend  kunnen  we  zeggen  dat  de  institutionele  theorie  een  van  de  meest  belangrijke  verklaringen  geeft  voor  verschillen  in  welvaart.  Ze  beantwoordt  ook  aan  het  gezonde  verstand.  Maar  ook  moet  gezegd  worden  dat  de  auteurs  soms  al  te  selectief  plukken  uit  de  geschiedenis  om  hun  gelijk  te  bewijzen!