Leven begint met Demeterstichtingdemeter.nl.web03.webhosting.nl/wp-content/uploads/2013/0… ·...
11
2 Biodynamische kwaliteit Demeter Monitor 2012 De monitor voor trends en ontwikkelingen in de biodynamische landbouw en handel met Demeter keurmerk
Transcript of Leven begint met Demeterstichtingdemeter.nl.web03.webhosting.nl/wp-content/uploads/2013/0… ·...
21
Biodynamische kwaliteit
Demeter Monitor 2012De monitor voor trends en ontwikkelingen in de biodynamische landbouw en handel met Demeter keurmerk
Stichting Demeter
Diederichslaan 25d
3971 PA Driebergen
T 0343 52 23 55
F 0343 51 69 43
www.stichtingdemeter.nl
InhouD
voorwoord 2
FEITEN EN CIJFErS 3
1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen 3
2 Demeter handel en verwerking 8
3 Bekendheid van Demeter keurmerk 11
STICHTING dEMETEr 12
4 Activiteiten in 2012 12
5 Certificering en controle 15
6 Organisatie en jaarcijfers 16
Het aantal biodynamische bedrijven met Demeter keurmerk
neemt sinds drie jaar weer toe en klimt naar bijna 10 procent
van het biologische areaal in Nederland. Hiermee is een einde
gekomen aan een jarenlange daling – sinds begin jaren 90 –
van het aantal biodynamische bedrijven toen de regels voor
biologische landbouw wettelijk werden vastgelegd in een
Europese ver ordening. Vanaf die tijd hebben de biodynamische
beweging met haar Demeter keurmerk en de bio-beweging
zich samen sterk gemaakt voor de promotie van het EKO
keurmerk om biologische landbouw goed op de kaart te zetten.
Met succes: biologische producten zijn nu vrijwel overal
verkrijgbaar. Dit had tot gevolg dat de biodynamische bewe-
ging, waar de bio-beweging grotendeels uit is voortgekomen,
zelf minder profiel kreeg. Veel Demeter bedrijven gingen
daarom over naar biologisch.
Voor Stichting Demeter is de tijd rijp om – als onderdeel van
de totale bio-beweging – ook het eigen geluid weer duidelijker
te laten klinken. Het werken aan het sluiten van kring lopen en
het verzorgen en versterken van levenskrachten in bodem,
plant, dier, mens en omgeving is sterk verbonden aan de bio-
dynamische landbouw en spreekt steeds meer mensen aan.
De innovatiekracht die voor de biodynamische landbouw
ken merkend is, is nodig om de landbouw van nieuwe impulsen
te voorzien op het gebied van bodemvruchtbaarheid, dieren-
welzijn, biodiversiteit, verbindingen van landbouw en zorg en
nieuwe economische verhoudingen. Om die reden zijn de
promotie activiteiten sinds een paar jaar opgevoerd en neemt
het areaal waarop biodynamisch wordt gewerkt weer toe.
Dit is de eerste keer dat wij als Stichting Demeter een jaar-
monitor uitgeven. Met de hierin verzamelde cijfers willen
we jaarlijks inzicht verschaffen aan marktpartijen, media en
consumenten over ontwikkelingen en achtergronden die
gekoppeld zijn aan de biodynamische bedrijfsvoering en het
internationale Demeter keurmerk.
Bert van Ruitenbeek
Directeur Stichting Demeter
Leven begint met Demeter
© A
nn
eli
jn S
tee
nb
rug
ge
n
voorwoorDDemeter
Demeter is sinds 1927 het internatio-
nale keurmerk voor producten uit de
biodynamische (BD) landbouw. Deze
vorm van landbouw is gebaseerd op
de landbouwcursus die antroposoof
Rudolf Steiner in 1924 heeft gegeven.
Demeter gaat verder dan ‘gewoon
biologisch’, de normen en richtlijnen
vormen een aanvulling op de Europese
wetgeving voor biologische landbouw.
Demeter normen zijn bijvoorbeeld:
veevoer is 100 procent biologisch
en grotendeels afkomstig van eigen
bedrijf, bij elke honderd kippen lopen
minimaal drie hanen, koeien mogen
niet worden onthoornd en melk mag
niet worden gehomogeniseerd.
Boeren gebruiken verder speciale
preparaten om de bodemvruchtbaar-
heid te versterken. Voor de diverse
landbouw en verwerkingsbedrijven
gelden nog een groot aantal normen
die vooral gericht zijn op het sluiten
van kring lopen, de integriteit van plant
en dier en de zo natuurlijk mogelijke
verwerking van de landbouwproducten
voor de consument (na te lezen op
www.stichtingdemeter.nl).
Naast normen zijn er richtlijnen die
naar hogere doelen verwijzen, zoals
werken aan een gemengd en divers
bedrijf, verzorgen van natuur en land-
schap, realiseren van bedrijfseigen
zaadteelt of fokkerij, of streven naar
sociale of economische vernieuwing.
Elke boer kan zelf kiezen welke
accenten hij (of zij) wil leggen. Wel is
hij verplicht zichzelf jaarlijks op deze
richtlijnen te controleren via de ‘zelf-
audit’. Een vrijwillig gesprek hierover
met twee collega’s, de ‘Collegiale
Toetsing’, vormt een aanvulling hierop.
Het werken aan deze richtlijnen ver-
sterkt het bedrijfseigen karakter. Ook
komen hier veel vernieuwende initia-
tieven uit voort die een inspiratiebron
vormen voor de hele Nederlandse
land- en tuinbouw.
Stichting Demeter bewaakt de kwaliteit
van het Demeter keurmerk. Ze stelt de
interpretaties vast van de internationale
normen en richtlijnen voor Nederland
en Vlaanderen en laat die controleren.
Ook zorgt zij voor voorlichting en voor
het vergroten van de bekendheid van
het Demeter keurmerk.
3
FEITEn En CIJFErS
1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen
1.1 Aantal en areaal
De biodynamische land- en tuinbouw groeit.
Het areaal van gecertificeerde Demeter
bedrijven in Nederland en Vlaanderen is sinds
2008 met 21 procent gestegen. De belang-
rijkste reden voor de areaaltoename is de
toetreding van enkele grote bedrijven.
Hierdoor nam de gemiddelde bedrijfsgrootte
toe van 34,8 hectare in 2008 naar 42,8
hectare in 2012. De variatie van de bedrijven
– van kleine tuinbouwbedrijven tot grote
rundvee bedrijven – is groot.
Het aantal bedrijven dat bij Stichting Demeter
is aangesloten nam in deze periode toe van
120 naar 124. Hiervan liggen er drie in
Vlaanderen (40 hectare). Dat de belangstelling
van nieuwe bedrijven groeit, is zichtbaar aan
het aantal bedrijven dat in omschakeling is
naar Demeter, dus de nog niet gecertificeerde
bedrijven. In 2008 en 2009 waren dat er één
en drie, tegenover dertien en zeven in 2011
en 2012. De verwachting is dat de trend van
groei zich de komende jaren voortzet.
Nieuwe bedrijven die zich bij Stichting
Demeter aanmelden zijn altijd al bio logisch.
Over het algemeen hebben ze een jaar
nodig om hun bedrijf aan te passen aan de
Demeter voorwaarden. De zeven bedrijven
die in 2012 in omschakeling waren, zijn samen
69 hectare groot.
Aantal en areaal van land- en tuinbouwbedrijven
20,8%
4.1404.423
4.8004.992 5.002
Aantal bedrijven in omschakeling naar Demeter Aantal gecertificeerde Demeter bedrijven
20122011201020092008
116 118124 124
120 1 119
3 113
4 114
13 111
7 117
20122011201020092008
34,8
39,1
42,1
45,042,8
20122011201020092008
Ontwikkeling areaal (ha)
Ontwikkeling gemiddeld areaal (ha) per bedrijf
Ontwikkeling aantal aangesloten bedrijven
Areaal van gecertificeerde Demeter bedrijven
22,9%
Gemiddeld areaal per gecertificeerd Demeter bedrijf
3,3%
Totaal aantalbedrijven aangesloten bij Stichting Demeter
© F
red
eri
ek
Bo
sch
1
2
3
4
7
89
10
12
13
17
1921 22
24 2526
27
29
33
34
3538
39
40
41
42
4344
45
48
4950
51
52
5354
55
56
5758
59
6061
62
63
64
65
66 6768
69
7071
72
74
7576
777879
81
82
91
95
97
98
99
101100
109
110
111
112
113
114
115
116
117118
119
107
106105
104
103
102
84 83
4647
8586
1518
1116
8790
3132
2830
3637
56
8889
120
121
122
123
124
2023
73
14
108
80
96
939294
Gecertificeerd Demeter
In omschakeling naar Demeter
Biodynamische land- en tuinbouwbedrijven in Nederland en Vlaanderen
1 De Stadshoeve, Amsterdam | 2 V.O.F. Ridammerhoeve, Amstelveen | 3 Land en Boschzigt, ‘s-Graveland | 4 De Stadsboerderij, Almere | 5 Sonnevanck, Beemster | 6 Schermereylandt,
De Rijp | 7 JW Rutte, Zaandam | 8 Ygdrasil zorgtuinderij, Sijbekarspel | 9 Boerderij Veelust, Hensbroek | 10 De Lepelaar, St. Maarten | 11 Buitenplaats, Eenigenburg | 12 Stichting Sint
Donatus, Den Burg | 13 Novalishoeve, Den Hoorn | 14 Natuurlijk Genoegen vof, Driehuizen | 15 De Noorderhoeve, Schoorl | 16 Raphaelstichting Scorlewald, Schoorl | 17 De Rodenburg-
hoeve, Uitgeest | 18 Wkg. De Klompenhoeve, Egmond a/d Hoef | 19 Druivenkwekerij Nieuw Tuinzight, Den Hoorn | 20 Van Paassen - van Balkom vof, Oude Leede | 21 Hoeve Bieslan,
Delfgauw | 22 Weleda Nederland N.V., Zoetermeer | 23 P. de Vogel, Rotterdam | 24 A. de Winter, Oostvoorne | 25 Tuinbouwbedrijf FJJ de Koning BV, Tinte | 26 A. Poldervaart, Vierpolders |
27 Mts. Nieuw Bonaventura, ‘s-Gravendeel | 28 Het Derde Erf, Soest | 29 Schoonderbeek, De Glind | 30 De Heerlijkheid Groot Weede, Hoogland | 31 De Korenbloem, Zeewolde |
32 De Zonnehoeve, Zeewolde | 33 Ruimzicht, Scherpenzeel | 34 A8, Doorn | 35 Landgoed Kraaybeekerhof, Driebergen | 36 Boerderij De Hondspol BV, Driebergen | 37 Nieuw Rijsenburg,
Driebergen | 38 Tuinderij Amelis’hof, Bunnik | 39 Groenland Biologische Groentekwekerij SchalkwijkBV, Schalkwijk | 40 Zorgboerderij Thedinghsweert, Tiel | 41 Fruitbedrijf Ruissen, Varik |
42 Hoeve Catherine Elisabeth, Noordeloos | 43 Groenland Biologische Groentekwekerij Andel BV, Andel | 44 Kraaiveld, Woudrichem | 45 De Muyehof, Nieuwerkerk | 46 C.V. Ter Linde,
Oostkapelle | 47 Boomgaard Ter Linde, Oostkapelle | 48 Eindelienge, Ritthem | 49 V.O.F. Fruitteeltbedrijf De Ring, Oud Sabbinge | 50 De Kromme Lepel, Bergen op Zoom |
51 Loverendale-Wilhelminahoeve CV, Anna Jacobapolder | 52 Stichting De Beukenhof, Breda | 53 De Groenen Hof, Hilvarenbeek | 54 De Kraanvogel, Esbeek | 55 De Sterregaard,Hedel |
56 De Boomgaard, Zeeland | 57 J.A. Eijkelenburg, Gemert | 58 L.A.C.M van Kessel, Sint Oedenrode | 59 Saanenhof vof, Heeze | 60 Watertuin, Groeningen | 61 Zorgboerderij de Lindelaar,
Oploo | 62 Mts. Slingenbergh - Houtepen, Siebengewald | 63 De Hooge Weyer, Baexem | 64 Doornik Natuurakkers, Bemmel | 65 Veld en Beek, Doorwerth | 66 De Grote Kamp, Drempt |
67 De Pasop, Hummelo | 68 Boerderij Ruimzicht, Halle | 69 E.W. Ormel, De Heurne | 70 De Dennenkamp, Rekken | 71 De Vijfsprong, Vorden | 72 De Hooge Kamp, Beemte Broekland |
73 De Oosterwaarde, Diepenveen | 74 Het Groene Spoor, Rossum | 75 De Zonnehorst, Punthorst | 76 Het Willink, Ane | 77 ‘t Leeuweriksveld, Emmen | 78 Naoberhoeve, Echten | 79 Belle
Marie, Ruinerwold | 80 Het Blauwe Huis vof, Ruinerwold | 81 De Arnica Kwekerij, Dwingeloo | 82 Overesch Ecologische Landbouw, Raalte | 83 Overkempe, Olst | 84 De Bolster biologische
zaden, Epe | 85 Arenosa vof, Lelystad | 86 BD-tuinderij De Stek, Lelystad | 87 De Zonneboog, Lelystad | 88 Mts. Warmonderhof - Waleson, Dronten | 89 V.O.F. Warmonderhofstedebedrijf,
Dronten | 90 De Warmonderhofboomgaard, Dronten | 91 Gaos, Swifterbant | 92 H.J. Westers, Biddinghuizen | 93 Fruitful, Biddinghuizen | 94 Sjaak Twisk, Biddinghuizen | 95 Zorgboerderij
Stichting de Boerderij, Emmeloord | 96 Mts. Keij van den Dries, Ens | 97 Zonnegoed, Ens | 98 Buitenbant, Bant | 99 Maatschap Vos, Kraggenburg | 100 De Vrolijke Noot, Wapserveen |
101 Villa Sterrebos, Frederiksoord | 102 Mts Lindediek, Boijl | 103 Burdineplaats, Nes gem. Boarnsterhim | 104 Mts. K. & J. Postma, Tjerkgaast | 105 H.N. Brandsma, Bolsward |
106 S.S. Hiemstra, Easterein | 107 Gerbranda State vof, Pietersbierum | 108 Harmannahoeve, Harlingen | 109 Koldaard, Grou | 110 Het Marlanner Kaashuis, Jouswier | 111 Obio, Drachten |
112 De Kompenije, Drachtstercompagnie | 113 Hansketien, Mantinge | 114 Pluimveebedrijf Speelman vof, Gasselternijveen | 115 Flobus, Kiel Windeweer | 116 van Zanten Biologisch
Graanbedrijf, Garmerwolde | 117 Nieuw Bromo, Hornhuizen | 118 De Eemstuin, Uithuizermeeden | 119 De Groote Ark, Oudeschip | 120 Widar Fonds VZW, Merksplas | 121 De Blauwe Spie,
Noordschote | 122 De Wassende Maan C.V., Deinze | 123 C.V. Bio Baarlaars, Aalter-Lotenhulle | 124 Netelvuur bvba, Oostwinkel
54
Bijna 30 procent van het Demeter areaal ligt
in Flevoland. Nog eens 30 procent ligt in
Gelderland en Noord-Holland samen. Slechts
0,8 procent van het areaal (drie bedrijven) ligt
in Vlaanderen.
Het aandeel van de biodynamische bedrijven
binnen de totale biologische landbouw in
Nederland bedraagt bijna 10 procent: 5031
van 53.782 hectare1.Een biodynamisch bedrijf
was in 2012 gemiddeld groter dan een bio-
logisch bedrijf: 42 tegenover 32 hectare.
Bij deze vergelijking zijn de Vlaamse bedrijven
eruit gelaten en zijn de bedrijven in
omschakeling wel meegeteld. Van de 1658
biologische bedrijven in Nederland zijn er
121 biodynamisch (7,3%).
1.2 Uitsplitsing naar sectoren
Biodynamische bedrijven zijn over het
algemeen zeer divers en gemengd. Zo zijn
er naast de 26 boerderijen met meer dan
35 melkkoeien ook 14 bedrijven die tussen
de 7 en 30 koeien melken: een kleinere tak
die interessant is voor de mestvoorziening,
voor de zorg en/of voor de kaasmakerij. In
de melkgeitenhouderij zijn er 4 bedrijven die
meer dan 100 dieren melken en 4 bedrijven
met minder dan 100 dieren. Bijna al die
bedrijven verwerken de geitenmelk zelf.
De Demeter vleessector is klein met 160
kippen, 46 varkens, 509 runderen, 179
schapen en 15 kalkoenen.
FEITEN EN CIJFERS 1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen 1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen FEITEN EN CIJFERS
De reden is dat er in 2012 nog geen groot
Demeter gecerti ficeerd vleesverwerkend
bedrijf was en er daardoor geen aanbieders
waren om de natuurvoedingswinkels van
Demeter vleesproducten te voorzien. Het
vlees van Demeter dieren is via boerderij-
winkels en bezorg diensten wel verkrijgbaar.
Er zijn drie gespecialiseerde legpluimvee-
bedrijven, waarvan de grootste 11.700 kippen
heeft. Daarnaast lopen er voor de huisverkoop
kleinere koppels kippen rond (tussen 10 en
250 stuks) op 13 bedrijven. Het grootste
Demeter pluimveebedrijf is in samenwerking
met onderzoekers een project gestart om een
‘dubbeldoelkip’ te fokken: een kip die goed
eieren legt, waar vlees aan zit en waarbij de
mannelijke nakomelingen kunnen opgroeien
tot volwassen hanen. Stichting Demeter
ondersteunt dit project met een bijdrage uit
haar BD-ontwikkelingsfonds. Op Demeter
pluimveebedrijven zijn per honderd hennen
sowieso drie volwassen hanen verplicht.
Demeter rundveebedrijven moeten minimaal
80 procent van hun voedergewassen zelf
verbouwen. Van het totale areaal is gemiddeld
bijna de helft in gebruik voor voedergewassen
(inclusief weilanden). Opvallend is het hoge
aandeel ‘land onder natuurbeheer’, gemiddeld
19 procent, waarbij het areaal bos nog niet
is meegeteld. Dit natuurland (grotendeels
weides) wordt meestal verpacht door natuur-
organisaties, zoals Staatsbosbeheer en
Natuurmonumenten. Zij geven vaak de voor-
keur aan BD-boeren wanneer zij pachters
zoeken, omdat de biodynamische werkwijze
goed aansluit bij natuurbeheer. Op natuurland
gelden beperkingen in verband met natuur-
behoud, bijvoorbeeld niet voor half juni
maaien zodat weidevogels rustig kunnen
broeden.
Een vijfde van het areaal is in gebruik voor
akkerbouw en grove groenteteelt. De arbeids-
intensieve fijne groenteteelt, fruitteelt en kas-
teelt nemen samen 3 procent in van het
areaal. In sommige kassen wordt in het geheel
niet gestookt, namelijk op 4 van de 23 hectare
bedekte teelten.
Het fenomeen ‘zorgboerderij’ is ontwikkeld
vanuit biodynamische boerderijen. Nog steeds
houdt een hoog percentage (29 procent)
van de bedrijven zich bezig met één of
meerdere vormen van zorg, namelijk 34
van de 117 gecertificeerde boerderijen.
De gehandicaptenzorg komt het meest voor
(op 16 boerderijen), gevolgd door re-integratie
op de arbeidsmarkt (13), jeugdzorg (7) en
psychiatrische zorg (4).
Het aandeel van Demeter bedrijven binnen de biologische land- en tuinbouw in Nederland
Aantal landbouwdieren op Demeter bedrijven
1 Bron van de biologische cijfers: Jaarverslag 2012 Skal
31
54
111
196
212
360
473
1.464
Flevoland (1.464) 29,3%
Gelderland (831)16,6%
Noord-Holland (653)13,1%
Friesland (473)9,5%
Zuid-Holland (360)7,2%
Noord-Brabant (320)6,4%
Zeeland (212)4,2%
Groningen (196)3,9%
Overijssel (169)3,4%
Utrecht (141)2,8%
Drenthe (111)2,2%
Antwerpen (31)0,6%
Oost-Vlaanderen (5)0,1%
West-Vlaanderen (4)0,1%
Limburg (31)0,6%
Areaal (ha)
653
169
831141
320
31
Totaal areaal (ha) Gecertificeerd en in omschakeling
Aantal land- en tuinbouwbedrijvenGecertificeerd en in omschakeling
Gemiddeld areaal (ha)
Biologisch
53.782Bio
Demeter
5.031
121
41,6
32,44
1658
Gecertificeerd Demeter areaal per gewasgroep
© F
ok
ke v
an S
aan
e
Areaal van
gecertificeerde
Demeter bedrijven
per provincie
Aandeel van het aantal zorgboerderijen en het soort zorg
26.236
1.833 1.473
2 3
1
Aantal dieren
Aantal be drij ven
Gemid deld per bedrijf
Melkvee 1.833 40 45a
Vleesrundvee 509 29 18b
Zeugen 4 4 1
Vleesvarkens 46 12 4
Melkgeiten 1.473 8 184c
Vleesschapen 579 18 32d
Paarden 61 16 4
Leghennen 26.236 16 1637e
Vleespluimvee 160 1 160
Kalkoenen 15 1 15
a waarvan 26 bedrijven met meer dan 35 dierenb waarvan 4 bedrijven met meer dan 35 dierenc waarvan 4 bedrijven met meer dan 100 dierend waarvan 5 bedrijven met meer dan 35 dierene waarvan 3 bedrijven met meer dan 4500 dieren
2.251
955
559
341
198
97
90
23
487
0 500 1000 1500 2000 2500
Overig (erf, water, bos)
Bedekte teelt (kas en platglas)
Fruitteelt (hard en zacht fruit)
Fijne groenteteelt
Overige grove groenteteelt
Industriegroenten
Akkerbouw (graan, aardappel, ui, biet)
Land onder natuurbeheer
Voedergewassen en weiland
Areaal (ha)
Aantal bedrijven Zorgfuncties
16
34
13
7
4
117
GehandicaptenzorgRe-integratietrajectJeugdzorgPsychiatrische zorg
Aantal bedrijven met zorgAantal Demeter bedrijven
= 29,1% van totaal >
Samen zijn we sterkOp zorgboerderij De Noorderhoeve in Schoorl werken 55 deelnemers mee om koeien
te verzorgen, kaas te maken, groente te telen en de natuur op en rondom het bedrijf
te ontwikkelen. Elke deelnemer heeft z’n eigen plek en taak. “Verbinding met elkaar en
participatie aan de maatschappij geeft zin aan het leven”, aldus directeur Hannelore
Speelman. “Ieder mens heeft z’n beperkingen, dat geldt in het bijzonder voor onze deel-
nemers, maar ieder mens heeft ook z’n kwaliteiten en mogelijkheden. Als je kunt doen
waar je goed in bent, wordt je identiteit bekrachtigd. Met een positief zelfbeeld voel je als
vanzelf de daadkracht om je eigen verantwoordelijkheid te nemen. Het resultaat is dat
onze deelnemers ‘s ochtends fluitend op de boerderij aankomen.”
76
Aantal bedrijven Aantal bedrijven met beheer
7696
55
44
10
117
Landschapselementen Slootkantenbeheer Akkerranden Weide- en akkervogelbeheer Natuurpad
Aantal bedrijven met beheerAantal Demeter bedrijven
= 82,1% van totaal >
De top 10 van landen met Demeter landbouw (ha) in 2011
2 Bij het samenstellen van deze monitor waren de gegevens van 2012 nog niet beschikbaar bij Demeter internationaal.
FEITEN EN CIJFERS 1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen 1 Demeter land- en tuinbouw in Nederland en Vlaanderen FEITEN EN CIJFERS
Aansluiten bij de keten van de natuurBiodiversiteit is voor Louis Dolmans van Doornik Natuurakkers in Bemmel een vanzelf-
sprekend onderdeel van zijn bedrijf: “Ik teel oude graanrassen en ik wil een lekker en
gezond product maken. Dat kan alleen door aan te sluiten bij de keten van de natuur.
Vogels zijn voor mij gidsen. Als ik op mijn akker sta en patrijzen, leeuweriken en geelgor-
zen zie, die in hun broedtijd van een keur aan insecten afhankelijk zijn, dan weet ik dat er
een rijk bodemleven is en dat de omgeving gezond is. Volgens wetenschappers bevat ons
biodynamische Broodje Doornik veel gezonde mineralen.”
© F
red
eri
ek
Bo
sch
Van de 117 Demeter bedrijven houden 96 zich
actief bezig met meerdere vormen van
natuur- en landschapsbeheer: het verzorgen
van landschapselementen (op 76 bedrijven),
slootkantenbeheer (55), akkerrandenbeheer
(44), weidevogel- en akkervogelbeheer (40)
en aanleg en onderhoud van natuurpaden
(10). Een grote biodiversiteit is onlosmakelijk
verbonden met biodynamische landbouw,
omdat een gevarieerde natuurlijke omgeving
bijdraagt aan een gezond en robuust bedrijf.
Een natuurlijk evenwicht is onmisbaar om
ziekten en plagen te kunnen beheersen.
1.3 Internationaal
Demeter is een internationaal keurmerk.
Wereldwijd waren er in 20112 4733 bio-
dynamische bedrijven met 147.495 hectare
in 48 landen. Duitsland is absolute koploper.
Hier ligt 45 procent van het wereldwijde
areaal. Nederland staat hier op de zevende
plek met bijna 5000 hectare (3 procent).
Aandeel van het actief natuur- en landschapsbeheer en het soort activiteiten
147.495
10 Verenigde Staten
9 Zwitserland
8 Groot-Britannië
7 Nederland
6 Oostenrijk
5 India
4 Hongarije
3 Frankrijk
2 Italië
1 Duitsland 66.99145,4%
8.6885,9%
8.1005,5%
7.2644,9%
5.8824,0%
5.5013,7%
4.9523,4%
4.8853,3%
4.1502,8%
3.9112,7%
Totaal areaal biodynamische bedrijven wereldwijd
98
Aantal licentiehouders in Nederland en Vlaanderen
Het aandeel van Demeter handelaren en verwerkers binnen de biologische handelaren en
verwerkers in Nederland
2.1 Aantal licentie-houders in Nederland en Vlaanderen
Stichting Demeter certificeert alle Demeter
producten die in Nederland worden gepro-
duceerd, verwerkt of verhandeld. Boerderijen
met een verwerkingstak, zoals een kaas-
makerij, een kruidendrogerij of een stroop-
kokerij, moeten naast hun landbouwlicentie
ook een bereidingslicentie aanvragen.
In 2012 waren er 54 handelaren en verwerkers
en 30 boerderijverwerkers. Hiervan bevonden
zich respectievelijk drie en één in België. Het
is opvallend dat een kwart van de Demeter
landbouwbedrijven (30 van de 117) ook actief
is als verwerker. Het aantal Demeter hande-
laren en (boerderij)verwerkers is sinds 2008
met bijna 20 procent toegenomen.
Het totale aantal biologische handelaren en
verwerkers in Nederland3, dus aangesloten
bij Skal, was in 2012 1765. De 80 Nederlandse
bedrijven met Demeter licentie vormen
hiervan 4,5 procent.
2.2 Omzet
De licentiehouders die bij Stichting Demeter
zijn aangesloten, geven door hoeveel omzet
zij realiseren uit de verkoop van Demeter pro-
ducten. Voor verwerkers en handelaren was
dit in 2012 10,4 miljoen euro en voor boerde-
rijverwerkers 2,8 miljoen. Hieruit blijkt dat
boerderijen maar liefst een vijfde deel van
deze totale omzet realiseren. Het overgrote
deel van deze omzetcijfers heeft betrekking
op Nederlandse bedrijven; het aandeel van
Vlaanderen is klein. De omzet van de boerde-
rijverwerkers steeg sinds 2008 met 7,4
procent, die van handelaren en verwerkers in
dezelfde periode met 5,9 procent. Vaak ver-
handelen of verwerken deze bedrijven zowel
biologische als biodynamische producten.
Niet alle producten van Demeter landbouw-
bedrijven worden met dit keurmerk op de
markt gebracht, omdat er soms onvoldoende
vraag naar is: ze gaan dan mee in de stroom
van ‘gewoon biologisch’. Wanneer bijvoor-
beeld Demeter aardappels zonder Demeter
keurmerk in een zak met het Europees biolo-
gisch keurmerk worden verhandeld, zijn ze in
deze omzetcijfers niet meegenomen. Ook alle
onverpakte Nederlandse AGF komt niet voor
in deze omzetcijfers.
2 Demeter handel en verwerking Omzet van gecertificeerde Demeter handelaren en (boerderij)verwerkers in Nederland en VlaanderenStichting Demeter zet zich via voorlichting en
promotie in om ervoor te zorgen dat meer
producten van biodynamische land- en tuin-
bouwbedrijven ook werkelijk met Demeter
keurmerk in de winkelschappen terecht
komen (zie hoofdstuk 4).
Geïmporteerde producten worden in het land
van herkomst gecertificeerd (zie ook hoofd-
stuk 5). Het deel van de import dat niet in
Nederland wordt verwerkt of herverpakt, ver-
schijnt niet in deze omzetcijfers. Export van
Demeter producten gerealiseerd door de
licentiehouders, zit wel in de omzetcijfers, de
export van onbewerkte versproducten niet.
De importwaarde van Demeter producten is
naar een grove schatting op basis van bij
Demeter bekende cijfers ongeveer even hoog
als de totale omzetten van in Nederland ver-
werkte en gecertificeerde producten,
waarmee de totale omzetten in producten
met Demeter keurmerk tussen de 25 en 30
miljoen euro uitkomen.
Deze cijfers zijn niet goed vergelijkbaar met
de cijfers van de totale biologische branche,
zoals gepubliceerd in de Monitor Duurzaam
Voedsel 2012. Daarin staan de consumenten-
bestedingen in winkels genoemd. Deze gege-
vens zijn voor Demeter producten nog niet
beschikbaar.
2.3 Afzetkanalen
Demeter producten zijn in Nederland voor
het overgrote deel te koop via de biologische
speciaalzaken (natuurvoedingswinkels).
Dit waren er in 20124 410. Daarnaast zijn veel
BD-boerderijen gericht op rechtstreeks
contact met de consument: 50% van alle
BD-bedrijven doet aan huisverkoop. Hiervan
hebben 32 bedrijven een boerderijwinkel en
hebben 20 groenteabonnementen. Ook staan
BD-boeren op boerenmarkten en hebben
ze webwinkels en bezorgdiensten.
Enkele producten worden verkocht in super-
markten en worden gebruikt in catering en
restaurants. Ze zijn dan niet altijd als Demeter
product herkenbaar.
3 Bron van de biologische cijfers: Jaarverslag 2012 Skal 4 Bron: Bionext
FEITEN EN CIJFERS 2 Demeter handel en verwerking 2 Demeter handel en verwerking FEITEN EN CIJFERS
39 32 43
30 43
29
47
29
54
30
20122011201020092008
71 73 7276
84
Handelaren & verwerkers Boerderijverwerkers Totaal
18,3%Ontwikkelingaantalhandelaren & verwerkers enboerderij-verwerkers
Biologisch
1.765
Demeter
80
2.587.454
2.475.435
2.414.982
2.779.114
2.780.000
20122011201020092008
Omzet boerderijverwerkers (in €)
9.804.111
9.386.931
9.303.128
10.147.698
10.380.000
20122011201020092008
Omzet handelaren en verwerkers (in €)
12.391.565
11.862.366
11.718.109
12.926.812
13.160.000
20122011201020092008
Totaal
6,2%
Omzetboerderij-verwerkers enhandelaren & verwerkers
1110
6 Bron: Broekert, T. de en I. van Rooijen, Meerderheid kent het EKO-keurmerk, Onderzoek naar de waarde van het EKO-keurmerk onder Nederlandse bood-schappers, Marketresponse, Leusden, december 2012
MarketResponse6 heeft in 2010 en in 2012
onderzoek gedaan onder 1105 Nederlandse
consumenten naar de bekendheid en de
waardering van het EKO-keurmerk ten
opzichte van andere voedingskeurmerken.
Ook Demeter is in dit onderzoek mee -
genomen.
Van de respondenten wist 1 procent direct
waar het Demeter keurmerk voor staat.
Wanneer de interviewer iets meer informatie
gaf, kende in 2012 9 procent dit keurmerk,
2 procent meer dan in 2010. In deze enquête
gaf 4 procent van alle ondervraagden aan wel
eens een Demeter product te kopen, terwijl
20 procent wel eens een EKO-product kocht.
De klanten van natuurvoedingswinkels zijn
beter geïnformeerd: van hen kende 31 procent
het Demeter keur en 19 procent kocht wel
eens Demeter producten.
Het imago is onderzocht met de vraag: ‘Kunt
u aangeven in hoeverre u deze eigenschappen
bij het keurmerk vindt passen?’ Wanneer mini-
maal 70 procent van de mensen ‘past goed’
of ‘past heel goed’ heeft geantwoord, kan
deze waarde aan het keurmerk worden
toegeschreven.
Demeter scoort het best op de waarden
biologisch, natuurlijk, milieuvriendelijk en
betrouwbaar. Opvallend is dat Demeter
93 procent behaalt op het kenmerk ‘biolo-
gisch’ in de gehele onderzoeksgroep, terwijl
EKO daar 73 procent krijgt.
Demeter scoort bij de meeste kenmerken
beter dan de twee andere keurmerken.
Vooral onder klanten van natuurvoedings-
winkels is het imago uitstekend: alleen regio-
naal, eerlijke handel en smaakvol komen
onder de 70 procent.
3 Bekendheid van Demeter keurmerk2.4 Aandeel in biologische speciaalzaken
Verschillende winkelketens profileren zich met
eigen Demeter merken. De EkoPlaza winkels,
onderdeel van biologische groothandel
Udea, voeren het Demeter huismerk ‘het
dichtste bij de natuur’. Natudis, onderdeel
van Wessanen, met eigen winkelformules
Natuurwinkel en Gooodyfooods, zet in op
de promotie van haar eigen Demeter merk
LunaeTerra. In de Estafette winkels van
Estafette Odin is het eigen huismerk Odin
in de meeste gevallen van Demeter kwaliteit.
Het basisassortiment in deze winkels bevat
relatief veel biodyna mische producten. Naast
AGF is zuivel een belangrijke productgroep.
Hierin is Zuiver Zuivel van Ecomel (onderdeel
van FrieslandCampina) markt leider.
De groothandels Udea en Estafette Odin
hebben doorgegeven hoe groot het Demeter
aanbod was in week 31 van 2013 in totaal
40 winkels.
Van de voedingsproducten was gemiddeld
10 procent van Demeter kwaliteit. Bij groente
en fruit lag het aandeel hoger, namelijk
18 procent, dit aandeel varieert overigens
sterk per seizoen. Binnen de categorie non-
food is het aanbod Demeter nihil.
Om een specifieker beeld te kunnen geven
van het aan deel Demeter producten in het
assortiment van speciaalzaken, hebben
medewerkers van de Groene Winkel in Zeist
(winnaar van de Inspiratieprijs Bio-Winkel
2013) een Demeter telling uitgevoerd in week
31, 20135. De meeste Demeter producten zijn
te vinden in de categorie sappen & siropen,
kaas en zuivel. Ook in de categorie thee &
koffie, aard appelen, groente & fruit en
groente- en fruitconserven zijn veel Demeter
producten te vinden. Bij AGF varieert het
aanbod sterk per seizoen.
5 De tellingen zijn dit jaar uitgevoerd en daardoor in tegenstelling tot de andere cijfers van 2013
Aandeel van het aantal Demeter artikelen in biologische speciaalzaken
FEITEN EN CIJFERS 2 Demeter handel en verwerking 3 Bekendheid van Demeter keurmerk FEITEN EN CIJFERS
De imagowaarden van het Demeter, het EKO en het Europees keurmerk onder alle respondenten
en onder respondenten die klant zijn van natuurvoedingswinkels (het percentage geeft aan hoeveel
mensen ‘past goed’ of ‘past heel goed’ hebben aangegeven).
Demeter telling in de Groene Winkel in Zeist
Droge kruidenierswaren Vers en koeling
1500
150
5000
Demeter
3%
Totaal artikelen
3%
Food
10%
Onder klanten van natuurvoedingswinkels Onder alle respondenten
Biologisch 97% 93%
Natuurlijk 96% 89%
Betrouwbaar 93% 75%
Milieuvriendelijk 92% 81%
Hoge kwaliteit 89% 72%
Gezond 88% 71%
Diervriendelijk 81% 72%
Vertrouwd 77% 61%
Kleinschalig / ambachtelijk 70% 62%
Smaakvol 67% 54%
Eerlijke handel / prijs 63% 52%
Regionaal 51% 44%
Onder klanten van natuurvoedingswinkels Onder alle respondenten
Milieuvriendelijk 92% 82%
Natuurlijk 86% 78%
Biologisch 83% 73%
Betrouwbaar 82% 69%
Gezond 76% 67%
Hoge kwaliteit 73% 60%
Diervriendelijk 71% 64%
Vertrouwd 66% 55%
Smaakvol 58% 48%
Eerlijke handel / prijs 55% 55%
Kleinschalig / ambachtelijk 51% 41%
Regionaal 32% 26%
Onder klanten van natuurvoedingswinkels Onder alle respondenten
Milieuvriendelijk 80% 74%
Biologisch 80% 84%
Natuurlijk 79% 87%
Betrouwbaar 72% 71%
Gezond 71% 71%
Diervriendelijk 70% 72%
Vertrouwd 67% 61%
Hoge kwaliteit 65% 58%
Smaakvol 59% 69%
Eerlijke handel / prijs 59% 52%
Kleinschalig / ambachtelijk 46% 43%
Regionaal 38% 32%
EKO Keurmerk
Demeter
EU Keurmerk
Broodbeleg
2,6%
Koekjes
1,6%Meel, bakproducten
4,2%
Noten, zuidvruchten
1,0%
Olie, azijn, sauzen
1,3%
Granen
2,9%
Crackers, afbakbrood, rijstwafels
0,6%
Ontbijtgranen
1,6%
Pasta's
1,0%
Sappen, siropen
13,0%
Specerijen, kruiden, zout
7,5%
Zuivel
14,9%
Thee, ko�e
9,1%
Wijn en cider
2,9%
Vlees, vis, kip
1,0%
Aardappelen, groente, fruit
7,5%
Brood
2,9%
Kaas
10,7%
Diepvries
3,2%
Vega, olijven, maaltijden
1,3%
Babyvoeding
2,9%
Groente- en fruitconserven
6,2%
1312
STIChTInG DEMETEr
4 Activiteiten in 2012
Leven begint met
Demeter
Biodynamische kwaliteit
Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biologisch-dynamische landbouw. Demeter gaat verder dan alleen biologisch. Met strengere eisen en grensverleggende landbouwmethoden ondersteunen boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke groenten eet. www.stichtingdemeter.nl
Eigentijdse communicatie
De basis onder alle communicatieactiviteiten
van Stichting Demeter is: voor de productie
van gezonde en lekkere producten is een
gezond landbouwsysteem nodig, dat de
levenskracht op alle niveaus – bodem,
planten, dieren, mens en omgeving – onder-
steunt en versterkt. Vanuit deze visie is in 2011
de slogan ‘Leven begint met Demeter’ ontwik-
keld samen met communicatie-experts en
een klankbordgroep van boeren, handelaren,
winkeliers en onderzoekers. In 2012 is dit ver-
taald naar de huisstijl met een geheel ver-
nieuwde website. Hoewel de grondbeginselen
van de biodynamische beweging bijna 90 jaar
teruggaan zijn deze uiterst actueel als het gaat
om het geven van antwoorden op actuele
vraagstukken over behoud biodiversiteit,
bodemvruchtbaarheid, dierenwelzijn, etc. De
nieuwe slogan en huisstijl zijn ingezet om dit
eigentijds te vertalen en onder de aandacht te
brengen van een breder publiek.
Demeter plein op de BioVak
Op de BioVak is de nieuwe folder ‘Leven
begint met Demeter’ gepresenteerd. Deze
biologische beurs vond eind januari 2012
plaats in de IJsselhallen in Zwolle. Stichting
Demeter gaf samen met de BD-Vereniging,
Warmonderhof en Stichting Grondbeheer
vorm aan het Demeter plein. In de ‘Demeter
winkel’ op dit plein konden winkeliers zien
hoe uitgebreid het assortiment van Demeter
producten is. De fototentoonstelling die in
opdracht van Stichting Demeter door
Frederiek Bosch was gemaakt, straalde
levenskracht en dynamiek uit.
Lekker naar de Boer
Aan de jaarlijkse ‘Lekker naar de Boer’ open
dagen doen altijd relatief veel biodynamische
bedrijven mee: van de 160 deelnemers in 2012
hadden er bijna 30 het Demeter keurmerk. Dit
betekent dat een kwart alle biodynamische
bedrijven meedeed. Van de boerderijen die
‘gewoon biologisch’ zijn, deed 8 procent mee.
Stichting Demeter heeft de deelnemende
BD-boerderijen, aanvullend op de informatie-
materialen van organisator Bionext, een voor-
lichtingspakket gestuurd met daarin de
nieuwe folder ‘Leven begint met Demeter’ en
een spandoek met ‘Welkom op ons biolo-
gisch-dynamische bedrijf’.
Toekomst zaaien
In de weekenden van oktober hebben 500
mensen graan gezaaid bij acht biodynamische
bedrijven. Stichting Demeter haalde het inter-
nationale evenement ‘Sowing the Future’ in
2012 voor het eerst naar Nederland.
‘Toekomst zaaien’ heeft een politieke bood-
schap: houd onze landbouw gentechvrij. Voor
de deelnemers stond de beleving echter
voorop. Enkele reacties: ‘Het lijkt zo’n simpele
handeling, zaaien, maar het maakt absoluut
iets los‘, ‘Kinderen gingen er helemaal in op’
en ‘Later, terugkijkend op deze ervaring, blijft
vooral het beeld mij bij van zaadkorrels, zwie-
rend door de lucht’.
4 Activiteiten in 2012 STICHTING DEMETER
© A
afke
Bri
nk
hu
ijse
n©
Fre
de
rie
k B
osc
h
Samen zaaien met 80 mensen
Albert en Angela Hoeve van De Stads-
hoeve bij Amsterdam: “Zondag 28 oktober
hebben wij meegedaan met Toekomst
zaaien. Samen met tachtig mensen van
2 tot 83 jaar hebben wij een hectare land
ingezaaid met rogge. De Biobakker gaat
er volgend jaar roggebrood van bakken.
We willen mensen ervan bewust maken
dat natuurlijke grondstoffen steeds meer
verdwijnen en worden vervangen door
‘eenheidsworst’ uit laboratoria. Het was
een prachtige en zelfs ontroerende dag.
In de weken en maanden erna zagen we
geregeld mensen langs de akker wande-
len, omdat ze wilden zien hoe de door hen
gezaaide rogge erbij stond.”
Op facebook hebben Angela en Albert er
foto’s van geplaatst. Zo is het zaaiklaar
maken van de grond te zien (25 oktober),
het zaaien zelf (28 oktober) en twee weken
later het ontkiemen van het graan (14
november). Als reactie bij die laatste foto
hebben betrokken zaaiers geschreven:
‘Toevallig hadden we het er vandaag over
aan de eettafel; of de zaadjes inmiddels
ontkiemd zouden zijn’ en ‘Er liepen net zes
fazanten te snoepen van de rogge’.
© F
red
eri
ek
Bo
sch
1514
5 Certificering en controle
Stichting Demeter is primair een certificerings -
organisatie. Demeter Internationaal heeft haar
de accreditatie verleend om in Nederland en
Vlaanderen Demeter licenties uit te geven en
controles uit te voeren. In landen waar een
dergelijke certificeringsorganisatie ontbreekt,
voert Demeter Internationaal zelf de controles
uit. In 2012 heeft Demeter Internationaal de
Nederlandse organisatie doorgelicht en de
accreditatie opnieuw goedgekeurd.
Stichting Demeter laat de controles uitvoeren
door dezelfde organisaties die in Nederland
verantwoordelijk zijn voor de controles in
de biologische landbouw: Skal en Control
Union. Voor Vlaanderen zijn dit Integra en
Certisys. De inspecteurs worden door
Stichting Demeter geïnstrueerd om de
Demeter nor men te controleren als aanvulling
op de biologische eisen. Deze normen zijn in
handboeken vastgelegd en gebaseerd op de
normen en richtlijnen van Demeter
Internationaal.
Stichting Demeter werkt met een Demeter
Voorwaarden Commissie (DVC) en een
Demeter Licentie Commissie (DLC). De DVC
stelt de interpretaties vast van de internatio-
nale normen ten behoeve van de Nederlandse
situatie. De DLC beoordeelt of bedrijven wel
of geen licentie krijgen aan de hand van de
rapportages van de inspecteurs en een zelf-
evaluatie door de land- en tuinbouwbedrijven.
Indien daar aanleiding voor is worden boetes
opgelegd of ontheffingen op onderdelen
gegeven. Deze inkomsten bestemt Stichting
Demeter voor haar BD-ontwikkelingsfonds,
waarmee ze vernieuwende projecten
ondersteunt.
Naast het toezien op de normen werkt
Stichting Demeter met Collegiale Toetsing.
Dit is een ontwikkelingsgericht systeem
waarbij boeren uit verschillende bedrijfstypes
elkaar bevragen over de ontwikkelingen op
hun bedrijf. Nederland is hierin voorloper.
In het buitenland is dit systeem bekend aan
het worden onder de naam ‘farm talks’.
Hoe Collegiale Toetsing zich verder gaat
ontwikkelen en of het een volledig onderdeel
kan worden van de certificeringssystematiek
is nog in discussie.
Eric Goewie
Volkert Engelsman
Jubileumcongres Levende Landbouwcultuur
Bijna 300 mensen uit het hele biodynamische
veld – van boer tot winkelier, van onderzoeker
tot journalist – kwamen 8 november 2012
naar De Rode Hoed voor het congres
‘Levende Landbouwcultuur’ ter gelegenheid
van 75 jaar BD-Vereniging. Voor stichting
Demeter, die in 2006 is afgesplitst van de
BD-Vereniging, vormde deze jubileumviering
een mooie gelegenheid om samen met de
BD-Vereniging de verbindingen in de gehele
handelsketen te versterken.
Met de keuze voor Amsterdam zette de
BD-sector letterlijk een stap richting consu-
ment, die cruciaal is om de ontwikkeling van
de biodynamische landbouw een nieuwe
impuls te geven. Het goed zichtbaar maken
van de toegevoegde waarde van Demeter
producten is een gezamenlijke taak voor
boeren, handelaren, verwerkers en winkeliers.
De lezingen en de discussies in de workshops
hebben nieuwe inspiratie gegeven om hier
samen aan te werken. Volkert Engelsman,
directeur van Eosta, gaf aan dat in het huidige
gepolariseerde debat de juiste vragen ont-
breken. Met wat voor voedsel willen we
mensen voeden? Met veel vlees? Met pro-
ducten die industrieel gekweekt en bewerkt
zijn en tot tal van welvaartsziekten leiden?
Volgens hem staat een gezond bodemleven
centraal.
Dagelijks verliezen we wereldwijd honderden
voetbalvelden aan vruchtbare grond door
overbemesting, zo gaan we de mensheid
niet voeden, aldus Volkert. Emeritus professor
Eric Goewie ging in op de verschillende
landbouwconcepten en gaf aan dat BD land-
bouw wel degelijk een wetenschappelijke
grondslag heeft. Op heel veel punten scoort
BD landbouw hoog en is het de aanjager
van vernieuwing. BD landbouw gaat uit van
levenskrachten die we niet kunnen waar-
nemen, omdat de ervaring leert dat planten
in de levende natuur zich altijd anders
manifesteren dan in het laboratorium. Het
leven is geen optelsom van stofjes. Volgens
Goewie reduceert Wageningen planten tot
zakjes mineralen, en dieren tot stekbare
organismen, terwijl voor de samenleving
ook ecologie, smaak en dierenwelzijn tellen.
5 Certificering en controle STICHTING DEMETERSTICHTING DEMETER 4 Activiteiten in 2012
© D
ick
Bo
sch
loo
© D
ick
Bo
sch
loo
Sponsors maken activiteiten mogelijk
Dankzij de financiële steun van veel bedrijven en organisaties kon
Stichting Demeter in 2012 een aantal activiteiten op professionele
wijze vormgeven en hierdoor extra media-aandacht genereren.
Zowel voor de BioVak, het project Toekomst Zaaien en het
Jubileumcongres werden extra fondsen geworven. Stichting
Demeter wil haar dank uitspreken aan de bedrijven BD-Totaal,
Biobakker, EkoPlaza, Eosta, Estafette/Odin, Natudis en ZuiverZuivel,
en aan de organisaties Antroposofische Vereniging in Nederland,
BD-Vereniging, Iona Stichting, Land&Co, Stichting Grondbeheer,
Stichting Zaadgoed en Triodos Bank.
© F
red
eri
ek
Bo
sch
16
6 Organisatie en jaarcijfers
Dat de organisatie dit jaar aan de weg heeft
getimmerd, is terug te zien in de jaarcijfers:
alle baten en alle lasten zijn gestegen. De
basisinkomsten van de organisatie vormen
de bijdragen van de licentiehouders, in 2012
bijna 220 duizend euro. De biodynamische
bedrijven dragen het overgrote deel van de
kosten van controle en promotie zelf. De
bijdrage van de boeren en tuinders wordt
vastgesteld op basis van areaal, bedrijfstype
en aantal dieren. De afdracht van de hande-
laren en verwerkers is gebaseerd op hun
omzetgegevens.
In 2012 is ruim een ton uitgegeven aan pro-
motie (driemaal zoveel als in 2011), vooral
vanwege de organisatie van het jubileum-
congres. Daar stonden hogere bijdragen
vanuit sponsoring en omzet tegenover, van
7 duizend in 2011 naar 54 duizend in 2012.
Het financieel jaarverslag 2012 is bij Stichting
Demeter op te vragen.
Bestuur Stichting Demeter in 2012
Huib Bor (voorzitter)
Demeter melkveehouder in Noordeloos
Rudi Gerding (penningmeester)
Eigenaar biologische speciaalzaak in Zeist
Walter Schneemann (secretaris)
Bedrijfsadviseur
Edwin Crombags
Manager marketing & sales van Ecomel/
Friesland Campina
Jozien Vos
Demeter akkerbouwer in Kraggenburg
Bureau Stichting Demeter in 2012
Bert van Ruitenbeek
Directeur
Rienk ter Braake,
Coördinator Demeter certificering
Joke Doorschodt
Secretariaat en financiële administratie
Loes van Loenen
Interim projectleider
Demeter keurmerk
De Demeter monitor 2012 is een
uitgave van Stichting Demeter
September 2013
Samenstelling
Loes van Loenen
Eindredactie
Bert van Ruitenbeek
Research data
Eric Brendel (IBISsoft)
Tekst
Ellen Winkel (Schrijfwinkel)
Foto omslag
Max van Tilburg van Nieuw Bromo (GR)
© Frederiek Bosch
Fotografie
Frederiek Bosch, Dick Boschloo,
Aafke Brinkhuijsen, Fokke van Saane,
Annelijn Steenbruggen
Vormgeving
Ontwerpwerk, Den Haag
Druk
BuroLaga
Copyrights
Bij overname van gegevens uit deze uitgave graag de bron
vermelden: Demeter monitor 2012.
Bronnen en disclaimer
De cijfers uit deze Demeter monitor zijn met de grootst
mogelijke zorgvuldigheid samengesteld uit de database
van Stichting Demeter, waarin de gegevens van de licen-
tiehouders van de afgelopen jaren geordend zijn, en de
database van Demeter Internationaal. Wij danken Skal voor
het beschikbaar stellen van het onderzoek Meerderheid
kent het EKO-keurmerk door Marketresponse (december
2012). Ook danken wij Udea, Estafette Odin, Groene
Winkel Zeist voor het aanleveren van gegevens over het
aandeel Demeter in hun assortiment. Aan de cijfers in deze
Demeter monitor kunnen geen rechten worden ontleend.
Europees logo voor
biologische producten
Nederlands biologisch
keurmerk
STICHTING DEMETER 6 Organisatie en jaarcijfers
Demeter Voorwaarden Commissie (DVC) in 2012
De Demeter Voorwaarden Commissie
(DVC) stelt de normen vast voor Nederland
en Vlaanderen op basis van de wereldwijd
geldende Demeter Standards van Demeter
Internationaal. Leden in 2012 waren:
René Dijkstra (voorzitter)
Adviseur bedrijfsprocessen
Sigrid Brandligt Udo de Haas
Consument
Leen Janmaat
Medewerker Louis Bolk Instituut
Gerard Kok
Demeter melkveehouder in De Glind
(tot zijn overlijden op 17 juli 2012)
Lex Kruit
Demeter akkerbouwer in Lelystad
Hans Piet van Sprang
Natuurvoedingswinkelier in Zeist
Huib Bor
Demeter melkveehouder in Noordeloos
(aspirant lid en opvolger van Gerard Kok)
Demeter Licentie Commissie (DLC) in 2012
De Demeter Licentie Commissie (DLC) kent
de Demeter certificaten toe. Leden zijn:
Peter Jacobs (voorzitter)
Managent consultant in de branche van bio-
logische en biodynamische levensmiddelen
Floris Guepin
Jurist
Agnes Jansen
Consument
Marcel Schoenmakers
Demeter melkveehouder in Driebergen
Servan Strijtveen
Inspectie-achtergrond en nu werkzaam in
de jeugdzorg
Janetta Wanders
Assortimentsmanager groothandel Natudis
v.l.n.r. Huib Bor, Edwin Crombags, Rudi Gerding, Jozien Vos, Walter Schneemann
21
Biodynamische kwaliteit
Demeter Monitor 2012De monitor voor trends en ontwikkelingen in de biodynamische landbouw en handel met Demeter keurmerk
Stichting Demeter
Diederichslaan 25d
3971 PA Driebergen
T 0343 52 23 55
F 0343 51 69 43
www.stichtingdemeter.nl
