September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 3 1 Biologisch en chemisch terrorisme Deel 3:...

September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 3 1

Biologisch en chemisch Biologisch en chemisch terrorismeterrorisme

Deel 3: chemische agentiaDeel 3: chemische agentia

FOD VolksgezondheidHoge Gezondheidsraad


OverzichtOverzicht inleidinginleiding

welke chemische stoffen?welke chemische stoffen? gemeenschappelijke aspectengemeenschappelijke aspecten decontaminatiedecontaminatie

individuele chemische agentiaindividuele chemische agentia kenmerkenkenmerken symptomen, klinische tekenen, diagnosessymptomen, klinische tekenen, diagnoses behandelingbehandeling

besluitbesluit


Welke chemische stoffen?Welke chemische stoffen? normaal beschikbare chemicaliënnormaal beschikbare chemicaliën

elke chemische stof met acute toxiciteitelke chemische stof met acute toxiciteit meer voor de hand liggend:meer voor de hand liggend:

ammoniak, chloorgas, fosgeenammoniak, chloorgas, fosgeen waterstofcyanide, cyanogeenchloridewaterstofcyanide, cyanogeenchloride organofosforzure pesticiden, …organofosforzure pesticiden, …

elk bedrijf waar dergelijke stoffen elk bedrijf waar dergelijke stoffen geproduceerd en gestockeerd worden of elk geproduceerd en gestockeerd worden of elk vervoer van dergelijke stoffen is potentieel een vervoer van dergelijke stoffen is potentieel een doelwit van terroristische actiesdoelwit van terroristische acties


reeds ontwikkeld als chemisch wapenreeds ontwikkeld als chemisch wapen organofosforzure zenuwgassenorganofosforzure zenuwgassen

sarin, tabun, soman, VXsarin, tabun, soman, VX mosterdgas (Yperiet)mosterdgas (Yperiet) organische arseenderivaten: Lewisitorganische arseenderivaten: Lewisit fosgeenfosgeen cyanidencyaniden

waterstofcyanide, cyanogeenchloride, waterstofcyanide, cyanogeenchloride, cyanogeenbromidecyanogeenbromide

oproerbestrijdingsmiddelenoproerbestrijdingsmiddelen traangassen CS, CNtraangassen CS, CN

incapacitantiaincapacitantia LSD, BZ, opiaten en anestheticaLSD, BZ, opiaten en anesthetica

Welke chemische stoffen?Welke chemische stoffen?


Gemeenschappelijke aspectenGemeenschappelijke aspecten gassen, min of meer vluchtige vloeistoffen en gassen, min of meer vluchtige vloeistoffen en

vaste stoffenvaste stoffen vloeistoffen (en vaste stoffen) worden vloeistoffen (en vaste stoffen) worden

verspreid als aërosolen. Eventuele verspreid als aërosolen. Eventuele verdamping is onder meer functie van de verdamping is onder meer functie van de omgevingstemperatuuromgevingstemperatuur

belangrijkste blootstellingbelangrijkste blootstellingsweg is sweg is de de ademhalingademhaling wateroplosbarewateroplosbare aktieve stoffenaktieve stoffen: snelle inwerking op : snelle inwerking op

de de bovenste bovenste luchtwegenluchtwegen minder minder oplosbare oplosbare aktieve stoffenaktieve stoffen: tragere: tragere en en

dieperediepere inwerking op de luchtwegen inwerking op de luchtwegen tot in de tot in de alveolenalveolen

verschillende agentia dringen ook doorheen verschillende agentia dringen ook doorheen de huid met uitlokken van lokale en/of de huid met uitlokken van lokale en/of systemische verschijnselensystemische verschijnselen


Gemeenschappelijke aspecten Gemeenschappelijke aspecten

inhalatieblootstellingdosis = concentratie x volume x tijd

inspanning inspanning ademminuutvolumeademminuutvolume

(L/min)(L/min)

geengeen 7-127-12lichtlicht 10-2610-26matigmatig 26-4426-44zwaarzwaar 44-44-

6464zeer zwaarzeer zwaar > 64> 64


DecontaminatieDecontaminatie beschermingbescherming van de uitvoerders van de uitvoerders beëindigen van de blootstellingbeëindigen van de blootstelling

verwijderen verwijderen slachtoffer slachtoffer uit uit gecontamineerd gecontamineerd milieumilieu

verwijderenverwijderen agens agens op kledij of huid op kledij of huid overvloedig spoelen met water, adsorbens: overvloedig spoelen met water, adsorbens:

Vollers aarde, Vollers aarde, bloem, huishoudpapier, … bloem, huishoudpapier, … plaatsplaats

grote aantallen: grote aantallen: liefst op de plaats van het liefst op de plaats van het incidentincident

kleine aantallen: kleine aantallen: ten laatste ten laatste vvóóóór opname in r opname in eeneen medische medische instellinginstelling

behoefte aan planning en trainingbehoefte aan planning en training


OverzichtOverzicht inleidinginleiding

welke chemische stoffen?welke chemische stoffen? gemeenschappelijke aspectengemeenschappelijke aspecten decontaminatiedecontaminatie

individuele chemische agentiaindividuele chemische agentia kenmerkenkenmerken symptomen, klinische tekenen, diagnosessymptomen, klinische tekenen, diagnoses behandelingbehandeling

besluitbesluit


AmmoniakAmmoniak kenmerkenkenmerken

mogelijks vrijkomend na een industrieel incidentmogelijks vrijkomend na een industrieel incident kleurloos gas, vloeibaar onder druk, doordringende geurkleurloos gas, vloeibaar onder druk, doordringende geur lichter dan lucht, ontvlambaar, ontplofbaar gemengd met lichter dan lucht, ontvlambaar, ontplofbaar gemengd met

luchtlucht zeer goed water oplosbaar, reageert sterk basischzeer goed water oplosbaar, reageert sterk basisch

werking: irriterend tot corrosief, liquefactienecrose werking: irriterend tot corrosief, liquefactienecrose ademhalingstelsel: brandend gevoel, hoest, dyspnoe; ademhalingstelsel: brandend gevoel, hoest, dyspnoe;

epitheliale loslating en luchtwegobstructie; massale epitheliale loslating en luchtwegobstructie; massale blootstelling geeft na latentietijd (tot 24 uur) longoedeemblootstelling geeft na latentietijd (tot 24 uur) longoedeem

ogen: pijn, roodheid; aantasting van de conjunctiva en ogen: pijn, roodheid; aantasting van de conjunctiva en corneacornea

huid: pijn, erythema; brandwonden; vrieswonden door huid: pijn, erythema; brandwonden; vrieswonden door vloeibaar ammoniakvloeibaar ammoniak

behandeling: overvloedig spoelen met water, behandeling: overvloedig spoelen met water, symptomatische behandeling, tracheostomie, symptomatische behandeling, tracheostomie, observatie minimaal 24 uurobservatie minimaal 24 uur


Chloorgas Chloorgas (wereldoorlog I)(wereldoorlog I)

kenmerkenkenmerken mogelijks vrijkomend na een industrieel incidentmogelijks vrijkomend na een industrieel incident geel-groen gas, vloeibaar onder druk, doordringende geurgeel-groen gas, vloeibaar onder druk, doordringende geur zwaarder dan lucht, in contact met andere stoffen risico zwaarder dan lucht, in contact met andere stoffen risico

voor brand en ontploffing voor brand en ontploffing matig oplosbaar in water, reageert sterk zuurmatig oplosbaar in water, reageert sterk zuur

werking: irriterend tot corrosiefwerking: irriterend tot corrosief ademhalingstelsel: brandend gevoel, hoest, dyspnoe; ademhalingstelsel: brandend gevoel, hoest, dyspnoe;

necrotiserende tracheo-bronchitis; longoedeem na een necrotiserende tracheo-bronchitis; longoedeem na een latentietijdlatentietijd

ogen: pijn, roodheid; aantasting conjunctiva en corneaogen: pijn, roodheid; aantasting conjunctiva en cornea huid: pijn, roodheid; brandwonden; vriesletsel door huid: pijn, roodheid; brandwonden; vriesletsel door

vloeibaar chloorvloeibaar chloor behandeling: spoelen met water, symptomatische behandeling: spoelen met water, symptomatische

behandeling, 24 uur observatiebehandeling, 24 uur observatie


Chloorgas

Their faces, arms, hands were of a shiny grey-black colour, with mouths open and lead glazed eyes, all swaying slightly backwards and forwards trying to get breath. It was a most appalling sight all those poor black faces, struggling, struggling for life what with the groaning and noise of the effort for breath.

The Times, 30 April 1915


Fosgeen Fosgeen (wereldoorlog I)(wereldoorlog I)

kenmerkenkenmerken mogelijks vrijkomend na een industrieel incidentmogelijks vrijkomend na een industrieel incident kleurloos gas, vloeibaar onder druk, geur vers hooikleurloos gas, vloeibaar onder druk, geur vers hooi zwaarder dan luchtzwaarder dan lucht weinig oplosbaar in waterweinig oplosbaar in water

werking: mild irriterend, vertraagde werkingwerking: mild irriterend, vertraagde werking ademhalingstelsel: matige irritatie, hoest, dyspnoe; ademhalingstelsel: matige irritatie, hoest, dyspnoe;

vooral letsels diepe luchtwegen met longoedeem na vooral letsels diepe luchtwegen met longoedeem na latentietijdlatentietijd

oog: matige irritatieoog: matige irritatie huid: matige irritatie, vriesletsel door vloeibaar fosgeenhuid: matige irritatie, vriesletsel door vloeibaar fosgeen

behandeling: ondersteunende, symptomatische behandeling: ondersteunende, symptomatische behandeling, 24 uur observatiebehandeling, 24 uur observatie


FosgeenFosgeen dosis – effect verband dosis – effect verband en latentietijd en latentietijd na na

een acute blootstellingeen acute blootstelling 1.5 ppm (6 mg m1.5 ppm (6 mg m-3-3): reukdrempel, vers ): reukdrempel, vers

gemaaid grasgemaaid gras 3-4 ppm: irriterend voor de ogen, neus en keel; 3-4 ppm: irriterend voor de ogen, neus en keel;

droge hoest, beklemmend gevoel droge hoest, beklemmend gevoel inin de borst de borst 30 ppm: idem, na een vrij30 ppm: idem, na een vrijee periode 24-48 uur periode 24-48 uur

optreden van optreden van letsels van de luchtwegenletsels van de luchtwegen > 150 ppm: idem, latentieperiode verkort, > 150 ppm: idem, latentieperiode verkort,

longoedeemlongoedeem 2 ppm in 80 min: longoedeem zonder 2 ppm in 80 min: longoedeem zonder

voorafgaande tekenenvoorafgaande tekenen


WaterstofcyanideWaterstofcyanide

kenmerkenkenmerken mogelijks vrijkomend na een industrieel incidentmogelijks vrijkomend na een industrieel incident kleurloos gas, geur van bittere amandelenkleurloos gas, geur van bittere amandelen lichter dan lucht, ontplofbaarlichter dan lucht, ontplofbaar

werkingsmechanismewerkingsmechanisme inhibitie van het cytochroomoxidase, inhibitie van de inhibitie van het cytochroomoxidase, inhibitie van de

cellulaire ademhaling, celdood door anoxiecellulaire ademhaling, celdood door anoxie gemetaboliseerd tot SCNgemetaboliseerd tot SCN--, uitgescheiden in de urine, uitgescheiden in de urine

behandelingbehandeling zuurstof, geassisteerde ventilatiezuurstof, geassisteerde ventilatie toedienen van een zwaveldonor: natriumthiosulfaattoedienen van een zwaveldonor: natriumthiosulfaat tijdelijk binden van CNtijdelijk binden van CN-- aan methemoglobine, gevormd aan methemoglobine, gevormd

door toedienen van natriumnitriet of 4-DMAP door toedienen van natriumnitriet of 4-DMAP tijdelijk binden van CNtijdelijk binden van CN-- aan cobalt-EDTA of aan cobalt-EDTA of

hydroxocobalaminehydroxocobalamine

(concentratiekampen, wereldoorlog II)(concentratiekampen, wereldoorlog II)


Waterstofcyanide Waterstofcyanide werking en dosis-effect relatiewerking en dosis-effect relatie

blootstelling aan hoge concentraties (> 200 mg mblootstelling aan hoge concentraties (> 200 mg m--

33) ) duizeligheid, gedaald zichtsvermogen, verwardheid, duizeligheid, gedaald zichtsvermogen, verwardheid,

hoofdpijn en pijn in rug en borst; keelconstrictie, hoofdpijn en pijn in rug en borst; keelconstrictie, zuurstofnood, hyperventilatie, bewustzijnsverlies, zuurstofnood, hyperventilatie, bewustzijnsverlies, convulsies, hart- en ademhalingstilstandconvulsies, hart- en ademhalingstilstand

blootstelling aan lagere concentraties blootstelling aan lagere concentraties hoofdpijn, dyspnoe, beklemmend gevoel in de borst, hoofdpijn, dyspnoe, beklemmend gevoel in de borst,

uitputting met nausea en braken; rode flush; uitputting met nausea en braken; rode flush; bewustzijnsverlies en verstikkingbewustzijnsverlies en verstikking

blootstelling aan lage concentraties (< 60 blootstelling aan lage concentraties (< 60 mgmg mm-3-3)) onrust, hoofdpijn, vertigo, dyspnoeonrust, hoofdpijn, vertigo, dyspnoe

bij stoppen van de blootstelling: potentiëel bij stoppen van de blootstelling: potentiëel reversibel, afhankelijk van de opgelopen reversibel, afhankelijk van de opgelopen hypoxische schadehypoxische schade


Waterstofcyanide

In an atmosphere containing a lethal concentration an odour of bitter almonds is noticed. This is followed by a sensation of constriction of the throat, giddiness, confusion and indistinct sight. The head feels as though the temples were gripped in a vice, and there may be pain in the back of the neck, pain in the chest, with palpitation and laboured respiration. Unconsciousness occurs and the man drops. From this moment if the subject remains in the atmosphere of hydrocyanic acid for more than two or three minutes death almost always ensues, after a brief period of convulsions followed by failure of respiration.

Vedder EB, 1925


MosterdgasMosterdgas (Yperiet)(Yperiet)

kenmerkenkenmerken typisch chemisch wapen, geen ander gebruiktypisch chemisch wapen, geen ander gebruik voor het eerst toegepast voor Ieper in 1917, intensief voor het eerst toegepast voor Ieper in 1917, intensief

gebruikt in het conflict Iran-Irak (1984-1988)gebruikt in het conflict Iran-Irak (1984-1988) geel-bruine olieachtige vloeistof, met de geur van look geel-bruine olieachtige vloeistof, met de geur van look

of ajuin, weinig oplosbaar in water, dampen zwaarder of ajuin, weinig oplosbaar in water, dampen zwaarder dan luchtdan lucht

blootstelling via damp of vloeistof, door inhalatie of blootstelling via damp of vloeistof, door inhalatie of huidcontact, zelfs doorheen de kledijhuidcontact, zelfs doorheen de kledij

werking op de plaats van contact: letsels ontstaan na werking op de plaats van contact: letsels ontstaan na een vrij interval van meerdere uren, loco-regionale een vrij interval van meerdere uren, loco-regionale variaties (huiddikte, vochtigheid, …) variaties (huiddikte, vochtigheid, …)

systemische werking: lipofiele stof, snelle absorptie en systemische werking: lipofiele stof, snelle absorptie en brede distributie, interactie met weefsels met hoge brede distributie, interactie met weefsels met hoge mitotische activiteitmitotische activiteit


MosterdgasMosterdgas (Yperiet)(Yperiet)

effecteneffecten slijmvliezen: keelpijn, hoesten, heesheid, nasale slijmvliezen: keelpijn, hoesten, heesheid, nasale

secreties, dyspnoe, conjunctivitissecreties, dyspnoe, conjunctivitis huid: jeuk, roodheid, donkere pigmentatie, vorming van huid: jeuk, roodheid, donkere pigmentatie, vorming van

vesikels en bullae, desquamatie en ulceratiesvesikels en bullae, desquamatie en ulceraties systemisch: nausea, braken, epigastrische pijn, diarree, systemisch: nausea, braken, epigastrische pijn, diarree,

leukopenieleukopenie behandeling behandeling

ogen overvloedig spoelen, vloeistof op de huid ogen overvloedig spoelen, vloeistof op de huid verwijderen met een adsorbens (Vollersaarde, bloem, verwijderen met een adsorbens (Vollersaarde, bloem, huishoudpapier)huishoudpapier)

Calamine lotio, sulfadiazine crème, verder Calamine lotio, sulfadiazine crème, verder symptomatischsymptomatisch


JL Willems. Annales Medicinae Militaris Belgicae 1989;3S1:1-61 16 uur na blootstelling


7 dagen na blootstelling JL Willems. Annales Medicinae Militaris Belgicae 1989;3S1:1-61


ZenuwgassenZenuwgassentabun, sarin, soman, VX, GF, …tabun, sarin, soman, VX, GF, …

kenmerkenkenmerken typische chemische wapens, geen ander gebruiktypische chemische wapens, geen ander gebruik gebruikt tijdens het conflict Iran-Irak (tabun en sarin) gebruikt tijdens het conflict Iran-Irak (tabun en sarin)

en in de terroristische actie door de secteen in de terroristische actie door de secte Aum Aum Shinrikyo Shinrikyo ((MatsumotoMatsumoto,, 1994 1994 enen Tokyo Tokyo,, 1995) 1995)

vloeistoffen, min of meer vluchtig, damp zwaarder dan vloeistoffen, min of meer vluchtig, damp zwaarder dan luchtlucht

blootstelling via damp of vloeistof, door inhalatie of blootstelling via damp of vloeistof, door inhalatie of huidcontact, zelfs doorheen de kledijhuidcontact, zelfs doorheen de kledij

organofosforzure esters gerelateerd aan organofosforzure esters gerelateerd aan organofosforzure insecticiden (parathion, dimethoaat, organofosforzure insecticiden (parathion, dimethoaat, phosdrin, …)phosdrin, …)


oximes: 2-PAM, Contrathion

OPX + AChE OP-Enz AChE + OP + X

ACh + AChE ACh-Enz Ch + Ac + AChE

atropinediazepam

Zenuwgassen: mechanismeZenuwgassen: mechanisme

inhibitoren van het acetylcholinesterase


Zenuwgassen: cholinerge crisisZenuwgassen: cholinerge crisis autonoom zenuwstelselautonoom zenuwstelsel

miosis, accommodatiestoornissenmiosis, accommodatiestoornissen dyspnoe, bronchiale hypersecreties, cyanose, longoedeemdyspnoe, bronchiale hypersecreties, cyanose, longoedeem

speekselvloed, tranen, urinaire en faecale incontinentiespeekselvloed, tranen, urinaire en faecale incontinentie bradycardie en hypotensie (perifere parasympathicus) bradycardie en hypotensie (perifere parasympathicus)

versus tachycardie en hypertensie (ganglionair versus tachycardie en hypertensie (ganglionair orthosympathicus)orthosympathicus)

motorisch zenuwstelselmotorisch zenuwstelsel spierfasciculaties en contracties spierfasciculaties en contracties veralgemeende spierzwakte, tot spierverlammingveralgemeende spierzwakte, tot spierverlamming gedaalde tot afwezige peesreflexengedaalde tot afwezige peesreflexen geen gevoelstoornissengeen gevoelstoornissen

centraal zenuwstelselcentraal zenuwstelsel hoofdpijn, duizeligheid, onrust, angst, emotioneel labiel, hoofdpijn, duizeligheid, onrust, angst, emotioneel labiel,

moeilijkheid om zich te concentreren, vertraging geheugen, moeilijkheid om zich te concentreren, vertraging geheugen, apathie, slaperigheid, insomnia, verward, teruggetrokken, apathie, slaperigheid, insomnia, verward, teruggetrokken, depressief, ataxiedepressief, ataxie

coma, convulsies, ademhalingsdepressie tot stilstand coma, convulsies, ademhalingsdepressie tot stilstand


Zenuwgassen: gradatie Zenuwgassen: gradatie

- - Eyes and head started to hurt, Eyes and head started to hurt, temporarily blinded, with paralysis of temporarily blinded, with paralysis of the voice the voice

- … on their knees, unable to stand up- … on their knees, unable to stand up

- … collapsed, rigid, thrashing around - … collapsed, rigid, thrashing around like a fish out of water, blood on the like a fish out of water, blood on the faceface

- … immobilized, unconscious, dying- … immobilized, unconscious, dyingTime, 20 March Time, 20 March

19951995

Niveau 1

klassiek 3 tot 4 niveaus, matig tot zeer ernstig

Tokyo: the inhalation of sarin for 10 minutes Tokyo: the inhalation of sarin for 10 minutes (or less) was followed by:(or less) was followed by:

Niveau 2

Niveau 3

Niveau 4


JL Willems and D Dons. Annales Medicinae Militaris Belgicae 1993;7:162-168


Zenuwgassen: behandelingZenuwgassen: behandeling symptomatische behandelingsymptomatische behandeling

zuurstof, geassisteerde ventilatiezuurstof, geassisteerde ventilatie atropine: perifere en centrale werking (1 - 5 mg iv alle atropine: perifere en centrale werking (1 - 5 mg iv alle

30 minuten tot atropinisatie, nadien onderhoudsdosis 30 minuten tot atropinisatie, nadien onderhoudsdosis 0.5 tot 2 mg/uur)0.5 tot 2 mg/uur)

Diazepam: centraal anticonvulsief (5 mg iv of 10 mg Diazepam: centraal anticonvulsief (5 mg iv of 10 mg rectiole)rectiole)

causale behandeling: oximescausale behandeling: oximes in de praktijk een behandeling in klinisch milieuin de praktijk een behandeling in klinisch milieu pralidoxime (2-PAM, Contrathion) pralidoxime (2-PAM, Contrathion) Obidoxime (Toxogonin)Obidoxime (Toxogonin)


IncapacitantiaIncapacitantia Lysergide (LSD)Lysergide (LSD) 3-quinoclinidinyl benzoaat, BZ3-quinoclinidinyl benzoaat, BZ

kenmerkenkenmerken intermediair in de farmaceutische synthese, vaste stof, intermediair in de farmaceutische synthese, vaste stof,

anticholinergicum (zoals atropine)anticholinergicum (zoals atropine) beschuldiging van gebruik op kolonne burgers die beschuldiging van gebruik op kolonne burgers die

Srebrenica verliet na de val van de enclave in juli 1995Srebrenica verliet na de val van de enclave in juli 1995 effecteneffecten

vertraagd handelen, minder alert en slaperig, vertraagd handelen, minder alert en slaperig, disorientatie, verwardheid en stupor, hallucinaties, disorientatie, verwardheid en stupor, hallucinaties, toxisch deliriumtoxisch delirium

tachycardie, hypertensie, droge mond en huid, mydriase tachycardie, hypertensie, droge mond en huid, mydriase en wazig zicht, ataxieen wazig zicht, ataxie

recupereren in 12-96 uur, met fase van onvoorspelbaar recupereren in 12-96 uur, met fase van onvoorspelbaar gedrag gedrag

behandeling: physostigmine en verder behandeling: physostigmine en verder symptomatischsymptomatisch


IncapacitantiaIncapacitantia opiaten: fentanylopiaten: fentanyl

aërosol, absorbtie via inhalatie en percutaan, snel en aërosol, absorbtie via inhalatie en percutaan, snel en kort werkendkort werkend

sterke euforie en sedatie, nausea en brakensterke euforie en sedatie, nausea en braken acute overdosering: coma, respiratoire depressie, acute overdosering: coma, respiratoire depressie,

miosismiosis anesthetica: halothaananesthetica: halothaan

gas, snel werkend anestheticum, snelle recovery gas, snel werkend anestheticum, snelle recovery acute overdosering: respiratoire en cardiovasculaire acute overdosering: respiratoire en cardiovasculaire

depressiedepressie Moskou, oktober 2002Moskou, oktober 2002

politionele actie bij gijzeling in een theater: vrij politionele actie bij gijzeling in een theater: vrij efficiënt doch letaal (1/9); geen adequate efficiënt doch letaal (1/9); geen adequate voorbereiding, training en antidotenvoorbereiding, training en antidoten


Samenvatting en besluitSamenvatting en besluit een terroristische actie kan direct of indirect leiden een terroristische actie kan direct of indirect leiden

tot verspreiden van toxische stoffen in het milieutot verspreiden van toxische stoffen in het milieu kandidaatstoffen kandidaatstoffen

chemicaliën uit de industrie, bij stockering / vervoerchemicaliën uit de industrie, bij stockering / vervoer stoffen die ooit als chemisch wapen werden ontwikkeldstoffen die ooit als chemisch wapen werden ontwikkeld

voornaamste toegangswegen: ademhaling en huidvoornaamste toegangswegen: ademhaling en huid belangrijk zijnbelangrijk zijn

herkennen van een abnormale pathologie, vorm of aantalherkennen van een abnormale pathologie, vorm of aantal stoppen van de blootstellingstoppen van de blootstelling zichzelf beschermenzichzelf beschermen behandeling is in de meeste gevallen symptomatischbehandeling is in de meeste gevallen symptomatisch

September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 3 1 Biologisch en chemisch terrorisme Deel 3:...

Documents

Transcript of September 2003 Biologisch en chemisch terrorisme deel 3 1 Biologisch en chemisch terrorisme Deel 3:...