foto Shutterstock

De lange adem

mei 2016 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

052016

advertentie

uitgelicht

Op 20 mei verschijnt het boekje In gesprek met Menno, waarin hertaalde teksten van Menno Simons zijn op-genomen.

Er is gekozen voor drie thema’s: geloven, Jezus Christus en de nieuwe mens. De auteurs zijn Rink de Vries, Simon van der Linden, Cor Nijkamp en Flora Visser.

De oorspronkelijke taal van Menno is niet meer de onze, daarom zijn enkele teksten van Menno in eigen-tijdse bewoordingen hertaald. In de gekozen teksten willen de schrijvers van In gesprek met Menno duidelijk maken dat het bijbels geloven ook zeggingskracht heeft voor mensen van de 21e eeuw. Bij de hoofdstukken in het boekje zijn verdiepende vragen en verwijzingen naar relevante bijbel-gedeelten opgenomen. Menno’s bedoeling was dat gelovigen in gesprek zouden gaan rondom de bijbel; de schrijvers van In gesprek

in gesprek met Menno met Menno hopen dat het boekje ook nu mensen aanzet tot gesprekken over bijbel en geloof.

In gesprek met Menno is bedoeld voor gemeenten en kringen die geïnter-esseerd zijn in de wortels van de doperse traditie. Niet alleen de geschiedenis komt aan de orde, er worden ook lijnen naar het heden getrokken. In mei en juni wordt In gesprek met Menno in een drietal doopsgezinde gemeenten in Fries-land gepresenteerd:> 25 mei in Rottevalle 20.00 -21.30 uur> 28 mei in Witmarsum 14.30-16.00 uur> 8 juni in Hallum 20.00-21.30 uur

Bestellen of meer informatie: ingesprekmetmenno@gmail.com

Donatus verzekert vertrouwd

www . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 221700

Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar

bij hoort, zoals catechese-lokalen, doop-

vonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is

een betrokken specialist. Klein genoeg om u

persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg

om uw verzekerings belangen aan toe te ver-

trouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat

wat waardevol is, behouden blijft voor onze

kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

De laatste tijd ben ik soms bang. Bang van de ontwikke-lingen in de maatschappij. Zou dat iets zijn van het ouder worden? Dat je gaat denken dat vroeger alles beter was? Maar dat denk ik helemaal niet…

Wat is het dan? Wat boezemt mij dan angst in? Het zit hem denk ik in het feit dat er zoveel angst en onzekerheid in veel mensen is gekropen. Angst om te verliezen wat je hebt. Angst dat de ander het allemaal af komt pakken. Waarom zijn mensen anders zo agressief naar elkaar? Waarom wordt er zo ongelooflijk veel gescholden op internet? Waarom is er nog maar zo weinig onderlinge solidariteit? Waarom wordt er anders zo geluisterd naar populisten die met onzinnige kretologie massa’s mensen aan zich weten te binden? Waarom is er anders zo’n achterdocht tegen de ‘hoge heren’ in Den Haag en Brussel? Waarom zijn mensen plotseling zo tegen een verenigd Europa? Datzelfde verenigde Europa dat er mede voor heeft gezorgd dat we al zeventig jaar geen oorlog in Nederland hebben gehad?

Ik lees graag boeken over geschiedenis. Bij het lezen over de aanloop naar zowel de Eerste als de Tweede Wereld-oorlog verbaas ik mij elke keer weer over de schijnbare onvermijdelijkheid. De wereld bewoog zonder rem naar een oorlog toe. En er is dan maar een relatief kleine vonk nodig om het kruitvat te doen ontploffen. In de dertiger jaren van de vorige eeuw kwam de wereld bij van een enorme economische crisis. Er was een toenemend nationalisme. Er was een toenemende haat tegen joden. Meningsverschillen werden opgelost met knokploegen. Tegenstanders werden voor gek of gevaarlijk uitgemaakt.

Waarom ben ik soms bang de laatste tijd? Is het omdat ik meen dat wat er nu in de wereld gebeurt kenmerken heeft van toen? Is het omdat homo’s op straat in elkaar geslagen worden? Is het omdat ‘we’ geen vluchtelingen meer willen opnemen en geroepen wordt dat de grenzen dicht moeten? Is het omdat we uit angst voor extremisten zelfcensuur toepassen? Is het omdat tegenstanders van onze populisten direct uitgemaakt worden voor gek of miezerig, of beschuldigd worden van demoniseren? Is het omdat er zoveel haat is tegen moslims? Is het omdat…?

Ik weet het, er zijn zoveel goede mensen, er gebeurt ook zoveel goeds. Gelukkig heb ik mijn gezin en goede vrienden. En gelukkig heb ik mijn geloof. Maar soms, soms ben ik gewoon bang…

Henk StenversAlgemeen secretaris/directeur adshenk.stenvers@ads.nl

5 Durf grijs te zijn Terrorismedeskundige en historicus Jacco Pekelder

9 De lange adem Vrede. Wat weet ik daar nou van?

12 Geweld van alle kanten Hoop op wonen in een land zonder conflict

16 Geen wonderen beloven Vijf jaar geweldloos communiceren in Almere

en verder…

4 ingekomen10 de Schepper Albert de bakker14 WereldWerk Water, water, water… 18 boeken & bladen20 mondig en bondig Kees Scheijgrond

22 oorsprongweekenden Meer dan een vakantiehuis23 kort24 onbereikbare eenvoud Drieluik

9

12

5

voorafinhoud

16

Voor de voortgang van de beleids-ontwikkeling is dit van groot belang en, gezien zijn ervaring in de materie, is Henk Stenvers volgens de Broeder-schaspraad de juiste man om dit onderzoek in betrekkelijk korte tijd te doen. Om hem hiervoor voldoende tijd te geven, is besloten hem voor die periode vrij te stellen van zijn reguliere werkzaamheden. Stenvers zal tijdens het studieverlof ook een cursus Spaans volgen, in het kader van zijn werk voor Mennonite World Conference.

De taken van Henk Stenvers zullen binnen het bureau worden waar-genomen door Machteld Stam, die als lid van het managementteam de dagelijkse leiding en algemene zaken voor haar rekening neemt, en Eddy van den End voor financiële en technische zaken.

Het studieverlof van Stenvers start op maandag 2 mei en duurt tot 1 augustus. Aansluitend aan het studieverlof zal Henk Stenvers vakantie opnemen, om op maandag 22 augustus weer aan de slag te gaan.

studieverlof Henk Stenvers

54

In het maartnummer van Doopsgezind NL staat een recensie van het boek Zin in de ouderdom door Wieteke van der Molen. Daarin doet ze mijns inziens het boek schromelijk tekort en biedt ze ons ouderen wat ze de schrijvers verwijt, namelijk betutte-ling. Zelf heb ik dit boek aan verschillende ouderen aangeraden.

Zij ervaren het evenals ikzelf als een rijk boek waarin we steeds weer nieuwe dingen ontdekken en dat uitnodigt hoofdstukken te herlezen. Mede door de prachtige woordkeuzes biedt het zoveel om ons aan te laven. Ook de vragen achter elk hoofdstuk nodigen uit om ons erin te verdiepen en ze te beantwoorden. Naar

aanleiding van dit boek ben ik met een collega een cursus aan het opzetten voor ouderen. We gebruiken dit boek als inspiratie en leidraad. Ik kan het dan ook iedereen van harte aanbevelen!Arry Knobbe

Zin in de ouderdom, Jan van Baardwijk & René Rosmolen, uitgeverij Skandalon, € 24,95

ingekomen interview

>>

levenskunst op hoge leeftijd Durf grijs te zijn

In de maanden mei, juni en juli gaat Henk Stenvers met studieverlof. Stenvers, sinds 2002 algemeen secretaris/directeur van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, zal in op-dracht van de Broederschapsraad reflecteren op zijn ervaringen in de laatste veertien jaar. Doel is het op papier zetten van beleidsachter-gronden en het opstellen van een beleidsondersteunend document ten behoeve van de doopsgezinde geloofsgemeenschap.

dwars dopersFrits Kuiper was de meest markante en dwarse doperse theoloog van de twintigste eeuw. Felle socialist, verzets-man, met al vóór 1940 grote aandacht voor de theologie van Karl Barth, en vooral voor de prominente plaats van het jodendom en land en volk van Israël in de christelijke theologie. Op de broederschapsvergadering van 23 april verscheen een boek met bijdragen over Kuipers leven en werk en een selectie van omstreeks 125 brieven aan familie, leerlingen, vrienden en bekenden, alsmede aan beroemde theologen zoals Karl Barth en Heiko Miskotte.

Frits Kuiper (1898-1974) – doopsgezind theoloog, onder redactie van Alle G. Hoekema en Pieter Post, Uitgeverij Verloren, € 29,–

schrijfwedstrijd‘Ik ben, omdat wij zijn’ luidt het thema van de schrijf-wedstrijd 2016 van Volzin, maandblad voor religie en samenleving. Schrijf een spannend en persoonlijk gemotiveerd essay over de verhouding tussen ‘ik’ en ‘wij’, tussen kiezen voor jezelf of je aanpassen aan anderen, tussen eigenbelang of zelfopoffering. De jury kiest uit de inzendingen de drie beste essays. De winnende essays verschijnen in Volzin van 6 januari 2017. De winnaars ontvangen respectievelijk € 500,– ; € 300,– en € 200,–.De inzendtermijn sluit 1 september 2016, inzendingen alleen digitaal via schrijfwedstrijd@volzin.nu.

Lees het hele bericht op www.doopsgezind.nl/nieuws

‘We moeten als burgers op het podium klimmen en een rol claimen in het theater dat terrorisme is’, zegt

terrorismedeskundige en historicus Jacco

Pekelder. Door ons uit te spreken in de

samenleving en ons niet te laten

gijzelen door extremen, bieden we weerstandtegen polari-satie en terreur.

foto Maarten de Leeuw

Jacco Pekelder

76

et midden mag meer van zich laten horen in Nederland, vindt professor Jacco Pekelder. In Nederland horen we vooral geluiden over angst en dreiging, afkomstig uit de extreme hoeken van de samenleving. Dat komt deels door de opstelling van media, en, volgens de wetenschapper, ook door die van burgers. Die mogen best wat minder luisteren naar hun angstgevoelens en zich wat meer bewust worden van hun eigen macht. Om het midden meer stem te geven, startte Pekelder samen met een groep studenten van de Universiteit Utrecht de campagne #DareToBeGrey. Een platform vol verhalen in de vorm van filmpjes en foto’s moet dat deel van de samenleving meer aandacht geven. Pekelder:‘In de media worden voornamelijk zwart-wit tegenstel-lingen geponeerd. Wij willen de grijstinten laten zien.’

Hoe zou u de rol van de media in het huidige debat over radicalisering en terrorisme omschrijven?‘De media zijn erg geobsedeerd door de dreiging van geweld en de vraag of je terrorisme kunt voorkomen. Ze richten zich op potentiële daders en op groepen in de samenleving waar deze deel van uitmaken. Hiertegenover zetten ze angstige burgers die veiligheid willen. Ik heb soms het gevoel dat journalisten niet doorhebben dat veel

mensen zich bewust afzetten tegen de polarisatie in de maatschappij en voor matiging kiezen. Terwijl dat grijze geluid in het huidige mediaklimaat wel degelijk nieuws-waarde heeft!’

Onlangs stelde u in een interview dat er een fatale alliantie tussen terrorist en journalist is ontstaan. Wat bedoelt u daarmee?‘Vanaf ongeveer 1880 werd het makkelijker kranten goedkoop in grote hoeveelheden te drukken. Vervolgens kon je rijk worden met het verkopen van nieuws en kwam er concurrentie in het perslandschap. Toen ontstond het idee: hoe spectaculairder het nieuws, hoe groter de oplage en hoe hoger de advertentie-inkomsten. Dat creëerde een medium dat voor terroristen beter werkte dan de pam-fletten die ze destijds zelf verspreidden. Ze hoefden slechts één schokkende daad te verrichten en anderen maakten dat wereldkundig. If it bleeds, it leads.’Als er morgen op Utrecht Centraal dertig doden vallen bij een aanslag kunnen kranten en journaals dat niet negeren.‘Dat is waar. Maar wat de pers bijna standaard doet is benadrukken dat het morgen ook op Den Haag Centraal kan gebeuren. En dan zich afvragen: wat doet de regering daartegen? Dat is heel erg overdreven, want de praktijk wijst uit dat er bijna nooit een serie aanslagen achter elkaar plaatsvindt. Het is juist een gebeurtenis – ik noem het expres geen incident – waarna het even rustiger wordt.’ Waarom noemt u het geen incident?‘Dat woord duidt op een verwachtingspatroon. Alsof er iets gebeurt dat in onze maatschappij eigenlijk niet kan en hoort te gebeuren…’ Korte stilte

‘…Weet je wat het is? We moeten onszelf een beetje ‘vermannen’. Helaas is de mogelijkheid van een aanslag

in Nederland op het moment best reëel. Maar we moeten terroristen niet de eer aandoen vervolgens precies het scenario af te lopen dat zij in gang willen zetten. En het zijn voor een deel de burgers zelf die bepalen of dat gebeurt of niet. Door het laten zien van vertrouwen in de samenleving en in elkaar.’

En daar biedt #DareToBeGrey een podium voor?‘Precies. We willen duidelijk maken dat het wél zin heeft om zelf na te denken over hoe je wilt reageren. We pro-beren een platform te creëren dat met filmpjes, foto’s en verhalen laat zien dat onze samenleving vele groepen en genuanceerde verhalen kent waar naar geluisterd mag worden. En we gaan ervan uit dat we met velen zijn, omdat het midden altijd groter is dan de uiterste zijkanten.’

Welk effect zal het hebben als ‘het midden’ zich laat horen?‘Politici zijn grotendeels weldenkende mensen, maar denken momenteel dat ze de spreekbuis moeten zijn van de angstgevoelens van de bevolking. En die lijken breed te leven, omdat de media daar veel aandacht aan besteden. Dus wordt aangestuurd op steeds strengere veiligheids-wetgeving en wordt vertrouwen in de huidige rechtsstaat niet uitgesproken. Er lijkt weinig ruimte te zijn voor genu-anceerde geluiden en beslissingen. Terwijl de meeste burgers daar gewoon achter staan. Als politici dat merken zullen ze meer vertrouwen krijgen om datgene te doen wat ze in hun hart het verstandigst achten.’ Hoe houdt dit die naderende aanslag tegen?‘Niet. Iemand die zo geradicaliseerd is dat hij of zij gewelds-daden plant, houd je niet meer tegen. Maar terrorisme is niet zomaar ontstaan en de bestrijding ervan is dus ook iets van de lange adem. Door polarisatie tegen te gaan, zorg je ervoor dat minder mensen zich in de toekomst met hun manier van leven niet thuis voelen in de samenleving. En dat voorkomt radicalisering. We hopen de mindset van mensen te beïnvloeden.’

Heeft u een concreet voorbeeld hoe dat positief kan uitpakken?‘In de jaren zestig probeerde de overheid in Duitsland vanuit een democratisch ideaal de bevolking mee te nemen in de strijd tegen de raf (Rote Armee Fraktion, een voormalige extreemlinkse Duitse terreurgroep, red.). Ze lichtte burgers in over terrorisme en riep hen op mogelijke terroristen in de gaten te houden. Hierdoor nam het vijanddenken in de maatschappij sterk toe. In de late jaren zeventig realiseerden politici zich dat ze met deze aanpak hoog spel speelden. En de links-radicalen beseften in toenemende mate dat hun gewapende kameraden niks hadden bereikt – West-Duitsland was nog meer een politiestaat geworden.

Vervolgens werden grote studieprojecten naar links extremisme opgezet. Politici gingen met afvallige terroristen praten en lieten dat in Der Spiegel publiceren. De scherpe kantjes werden van de veiligheidswetgeving afgehaald. Hiermee wilde de politiek zeggen: de maat-schappij is van iedereen, niet alleen van een bepaald deel van de samenleving. De potentiële achterban van de raf voelde zich daardoor ook steeds meer gehoord.’

Welk schild biedt uw verhaal mensen die bang zijn voor terreur?‘Ik kan mensen geen fysiek schild geven. De kans dat er in Nederland iets gebeurt is groot. Laten we niet bagatel-liseren en kletsverhalen houden over het aantal slacht-offers van verkeersongelukken en hoeveel groter dat is dan dat van terrorisme. Dat zal allemaal wel, maar mensen beleven het zo niet. Laten we iedereen juist bewustmaken van die beleving,. Van de rol die terroristen en extremisten ons opdringen. Want die perkt onze vrije manier van leven in en dat is precies waar het om gaat. Anders geven we de overwinning al weg voordat we de strijd aangaan.’ <<

‘ De media zijn erg geobsedeerd door de dreiging van geweld en door de vraag of je terrorisme kunt voorkomen’

‘Laten we mensen bewust- maken van de rol die ze wordt opgedrongen door terroristen en extremisten’

interview

H

tekst Jan Willem Stenvers

#DareToBeGrey is opgezet door 21 studenten onder leiding van Jacco Pekelder. Via www.daretobegrey.nl, sociale media en bijeenkomsten, proberen zij de stem van het ‘grijze midden’ te laten horen.

Professor Jacco Pekelder (48) is als terrorisme-deskundige en Duitslandkenner verbonden aande afdeling Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen van de Universiteit Utrecht. Hij deed onder andere onderzoek naar terrorisme door radicaal-linkse groeperingen in Duitsland.

Vrede. Ach. Wat weet ik daar nou van. Ik ben opgegroeid in een veilige omgeving en woon in een rustige, dorpse stad. Met mijn buren heb ik geen intensief contact, maar zeker ook geen ruzie. Geweld kan ik weg-zappen of doorbladeren. Op mijn bureau zat jarenlang een stickertje Peace is more than the absence of war. Maar ach. Wat weet ik daar nou van.

ichterbij huis ken ik geweld hooguit van een enkele opgeschoten figuur bij het stappen, van de voetbaltribune, of van andere plaatsen waar je er makkelijk van weg kunt lopen. Ik ben niet zo’n vechtjas. Maar ik spring ook niet op de barri-cades, of tussen de strijdende partijen in, al geloof ik oprecht dat de wereld veel mensen nodig heeft die dat wel doen. Toch voel ik dat ik er ‘iets’ mee moet, met die vrede. Waar dat van-daan komt weet ik niet, maar dat ik daarin geïnspireerd ben door kerk-diensten, conferenties, activiteiten en andere ontmoetingen in de doops-gezinde wereld staat buiten kijf. Dat realiseerde ik me onlangs weer eens in het geseculariseerde gezelschap van MasterPeace, waar ik op een inspiratiedag tot mijn eigen verras-sing opeens ongegeneerd ‘de kerk’ zat te promoten. ‘Niet omdat de vereniging in stand moet blijven, maar omdat je daar steeds weer kunt

worden uitgedaagd om te werken aan de wereld.’ Een mevrouw keek me aan met zo´n blik van: ach schat, wat weet jij daar nou van.

Op de redactievergaderingen van Doopsgezind NL komt vrede – en daarmee oorlog en geweld – uiteraard ook nogal eens aan bod. Maar het woord vrede op zich is te groot en te diffuus en ook een beetje stoffig. Tot onlangs Henk de vergade-ring eerder moest verlaten – ergens in den lande wachtte een gemeente op raad – en iemand nog snel vroeg naar zijn themasuggestie. En Henk sprak zijn zorgen uit zoals hij die ook in het Vooraf van dit nummer ver-woordt. Met als schrikbeeld een derde wereldoorlog. Hij laat ons enigszins beduusd achter. Eventjes dan. Al snel schieten we alle kanten op. Angst, terreur(dreiging), oorlog en vrede, dichtbij, ver weg, de waan van de dag, metaperspectief… Mensen berijden hun stokpaardjes of komen

met verrassend nieuwe inzichten en suggesties. De redactie is associatief op dreef als altijd (vloek en zegen tegelijk voor de hoofdredacteur) en komt met een scala aan ideeën. Dat krijgen we nooit in één nummer gepropt.

Dan valt de term ‘de lange adem’. Werken aan de wereld, aan vrede, dat is een kwestie van lange adem. Je bent er niet met het aanpassen van je profielfoto op Facebook of een weekendje conferentie. Het vereist commitment, doorzettingsvermogen, een beetje humor natuurlijk en vooral veel geduld. Daarom pakken we de handschoen die Henk ons toewierp op, en nemen we er drie nummers van Doopsgezind NL de tijd voor. Om u – hopelijk – te inspireren, uit te dagen, misschien tot nieuwe inzichten te brengen om op de een of andere manier bij te dragen aan vrede. Het zal toch vast wel een beetje helpen? Maar ach… <<

redactioneel

De lange adem

9

D

te huurSeniorenappartementen met een vrijzinnig religieuze uitstraling

De Roosebrink te Wageningen

De Timanshofte Bennekom

De Aleidahof te Bennekom

In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is er welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, respec-tievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het openbaar vervoer.

VoorzieningenDe appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatie-ruimte, hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. De bewoners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies.

HuurprijsDe huurprijs varieert van € 459,– tot € 779,–. De servicekosten variëren van € 73,– tot € 194,–.

Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak met mw. L. Kik of mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtging.

Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | info@vrssh-zuidveluwe.nl

DopersduinWees welkom

Pinksteren

Oorsprongweg 31871 HA Schoorltel. 072 509 12 74dopersduin.nl

vr 13 mei t/m ma 16 mei ~ v.a. €115,- p.p.

tekst Johan Tempelaar – foto Anke van der Meer

tochtEven stilstaan in de drukte van alledag. Om dan geïnspireerd, verrijkt weer verder te gaan.Nieuwe paden vinden op oude wegen. Andere, bredere gezichts-punten opdoen in een inspirerende omgeving en binnen een onge-dwongen sfeer. Dat is wat Leeftocht u wil bieden, met een buitengewoon aanbod van activiteiten, lezingen en cursussen op het gebied van religie en spiritualiteit.

Programma

Uitgelicht

Dagboek schrijven; ritme van de ziel24 & 25 juni FredeshiemPolair denken28 & 29 oktober DopersduinWeg van de Tora 525 & 26 november Fredeshiem

Familiekroniek10 & 11 juni Fredeshiem • SteenwijkZoeken naar de rode draad in familiegeschiedenis en dit op een boeiende manier op papier zetten. Onderzoekster/publiciste Arlette Kouwenhoven vertelt hoe zij dit deed voor haar boek De Fehrs, over een Nederlandse mennonietenfamilie, en gaat met de deelnemers aan de slag om hun eigen archief om te zetten in een familiekroniek.

Prijs: vanaf € 130,– p.p.

Kijk voor meer informatie & prijzen op www.leeftocht.nl

10 11

Op een van de eerste lenteachtige dagen schuift een groepje vrouwen aan rond de tafel van bakker Albert Hovius in het Drentse dorp Anloo. We leren brood bakken.

de Schepper

tekst Tea G. Rienksma – foto’s Rienk van der Star

et vergt moed om in deze tijd, waarin het eten van brood in de ban is gedaan, zelf brood te leren bakken en het ook op te eten. Maar Albert Hovius is niet gevoelig voor het anti-brooddieet. Als zoon uit een bakkersfamilie uit Noord-Drenthe is hij een vurig pleit-bezorger van brood en weet hij er enthousiast en vol passie over te ver-tellen. Zo ziet hij met lede ogen aan dat de dikke boterham met tevreden-heid die hij als kind nog kreeg voor-gezet, inmiddels is veranderd in een dunne, slappe snee, die vooral als voertuig moet dienen voor het beleg.

Albert heeft al wat voorwerk gedaan en daarna kunnen we beginnen: kneden, laten rijzen, opnieuw kneden, vlechten, vullen, draaien, een half uurtje laten rusten en tenslotte de oven in. Terwijl wij met onze handen in het deeg zitten, vertelt Albert dat aan het maken van brood tegenwoor-dig geen handwerk meer te pas komt. ‘De moderne bakkers staan niet meer aan de deegtrog. Ze moeten een dis-play kunnen bedienen, dat is wat ze leren. Alles gaat verder automatisch. Mijn grootvader stak zijn arm nog in de oven om te voelen of de tempera-tuur goed was. Er is een hele indus-trie ontstaan die kant en klaar brood levert. Het wordt zelfs diepgevroren aangeleverd. De bakkers die zelf nog iets doen zijn bijna uitgestorven.’

In de jaren vijftig van de vorige eeuw waren er in het dorp Zuidlaren op circa vijfduizend inwoners nog der-tien bakkers. Inmiddels is de bakkerij van Hovius er nog maar één van de twee. ChallesAls kind kreeg Albert Hovius het broodbakken met de paplepel in-gegoten. Toch was het zijn broer die de bakkerij overnam. Albert had een goed verstand, mocht in Groningen economie studeren en kwam in het onderwijs terecht. Wel schakelde zijn broer hem in drukke tijden in. Nu, na zijn pensionering, is broodbakken een van Alberts meest geliefde bezig-heden. Zijn Ambachtelijke Broodbak-kerij Anloo heeft als lijfspreuk ‘Pectus est quod panificium fecit’. Vrij ver-taald betekent dit zoiets als ‘brood-bakken doe je met passie’.

Intussen hebben wij naast een aantal broden ook een serie koffiebroodjes gefabriceerd en alles wordt de oven ingeschoven. Terwijl de ruimte zich langzaam vult met de geur van vers gebakken brood, vertelt Albert over zijn specialiteit: het bakken van challes. In de joodse traditie liggen op vrijdagavond, bij het begin van de sjabbat, twee met maanzaad bestrooi-de gevlochten broden op tafel, af-gedekt met een kleedje. Volgens sommigen symboliseren de drie strengen deeg waarmee het brood gevlochten is, de waarden waarheid, vrede en gerechtigheid. Het maan-zaad zou verwijzen naar het manna

dat de Hebreeërs op hun tocht door de woestijn uit de hemel zagen vallen. De broden worden opgeheven met een bijpassende zegespreuk waarin de Eeuwige wordt geprezen voor het voortbrengen van het brood uit de aarde. Deze zegen wordt altijd uitgesproken wanneer bij een maal-tijd ook brood wordt gegeten. Hierdoor is het brood rechtstreeks verbonden met de Schepper. Op vrijdagavond zijn de broden extra feestelijk vanwege het verwelkomen van de sjabbat. Toen Albert namens een Drentse organisatie uitgenodigd werd om aanwezig te zijn bij de offi-ciële heropening van de synagoge van Zuidlaren, leek het hem toepas-selijk om als geschenk twee challe-broden mee te nemen. En dat ge-schenk viel in zeer goede aarde. Zo is het gekomen dat hij nu alweer vele jaren twee challes voor de joodse gemeenschap bakt wanneer daar een dienst is.

Meisje versierenTerwijl wij ons inmiddels tegoed doen aan de zelfgebakken koffiebroodjes, pakt Albert een oude speculaasplank die nog van zijn grootvader is ge-weest. ‘Deze speculaasplank, met aan de ene kant een man en aan de andere kant een vrouw, gebruik ik nog steeds. In vroeger tijden probeer-de een jongen zo een meisje te ver-overen, vandaar de uitspraak ‘een meisje versieren’.’ Albert is niet alleen een man die tot in de fijne kneepjes zijn ambacht verstaat, hij is ook een man van verhalen. En zo keren wij verzadigd weer huiswaarts. <<

Albert de bakker

H

bakken met passie

1312

Per januari 2015 is Inge Landman (33) namens Kerk in Actie uitgezonden naar Colombia. Zij is betrokken bij het project Geloven in verzoening. Ze rust onder meer studenten aan het doopsgezind seminarium in Bogotá toe om processen van verzoening en vergeving op gang te brengen in gemeen-schappen die getekend zijn door extreem geweld, trauma’s en wantrouwen. Haar werk wordt onder meer gesteund doorde doopsgezinde gemeente te Leeuwarden.

De regering en de leiders van de paramilitairen hebben eigenlijk nooit echt onze slachtoffers erkend, terwijl die op klaarlichte dag zijn verdwenen en vermoord.’ Wij, een groep Europeanen, staan met een gids rond een monument in een buurt in Barran-cabermeja, een stad in het noorden van Colombia. De gids komt uit de wijk en vertelt uitgebreid over wat daar gebeurd is.

Er staan kleine gekleurde huizen op enigszins zanderige wegen. Jongeren op brommers rijden af en aan. Een vrouw veegt de straat voor haar huis schoon. Langs de weg staan een paar oude houten marktkraampjes met fruit. Op sommige muren staan teksten over Jezus Christus, of over vrede. Alles duidt erop dat we in een gemoedelijke, simpele Colombiaanse volksbuurt zijn.

Achttien jaar geleden werd deze wijk tijdens een nationale feestdag opgeschrikt door paramilitairen die verschillende mensen dwongen met ze mee te gaan. Wie weigerde

werd ter plekke neergeschoten. De buurt zou een links rebels bolwerk zijn en moest op deze manier worden gestraft en gewaarschuwd. Volgens sommige latere ver-klaringen van meewerkende soldaten was er sprake van samenwerking tussen de overheid en paramilitairen. Maar dat is nooit van hogerhand bevestigd.

Als de gids is uitgesproken worden we even stil en kijken naar de foto’s van de slachtoffers op het monument. De geboortedata van de slachtoffers staan erbij. De jongste was vijftien jaar. Het gemeenschapsleven in deze buurt is verstoord door deze daad van geweld. Maar niet alleen hier: overal in Colombia delen mensen soortgelijke ervaringen.

Geweld van alle kanten‘Probeer de situatie in ons land niet te begrijpen, want dat doen wij ook niet’, wordt me meerdere malen door Colombianen verteld. Colombia kent meer dan zestig jaar vol gewelddadige conflicten. Veel geweld komt van linkse guerrillagroepen zoals de farc en eln, waarmee de regering nu onderhandelt. Maar ook van rechtse para-militairen, huurlegers, die vooral ingezet worden door

grootgrondbezitters. En van het leger zelf, dat soms zelfs samenwerkt met paramilitairen. Vergeet bovendien niet het huiselijk geweld, de criminaliteit op straat en de drugshandel.

Hoe heeft het zover kunnen komen? Sommigen wijzen naar de armoede en naar een regering die niet verder kijkt dan de hoofdstad waar ze zetelt. Anderen wijzen naar de rebellengroepen die in het land rondlopen. Veel conflicten gaan over grondbezit. Vaak wordt gezegd: ‘Geweld gebrui-ken als oplossing is in de mensen en in de samenleving gaan zitten.’

Hoe kan de bevolking zich met dit verleden verzoenen? ‘Het enige wat ik wil is een normaal leven kunnen leiden. En dat mijn verleden en dat van mijn gemeenschap wordt erkend en gehoord.’ Conchita vertelt als het even kan iedereen haar verhaal. Ze is 28 jaar en komt uit Trujillo, een gemeenschap waar paramilitairen tussen 1988 en 1994 systematisch 342 mensen vermoordden, omdat ze als communist of guerrillastrijder werden bestempeld. Ook de farc houdt zich ergens in de buurt op. Het geweld in de omgeving is nooit echt gestopt.

Papieren werkelijkheidTijdens een ontmoeting met overheidsvertegenwoor-digers windt Conchita zich op. Twee ambtenaren presen-teren plannen om het land meer welzijn te bieden. Een man praat over zijn werk bij het commissariaat voor de vrede. Ze onderbreekt hen vaak: ‘Jullie bieden een papieren werkelijkheid! Hoe kan er vrede komen als jullie niet omkijken naar een groot deel van de bevolking?’

De vredesonderhandelingen tussen de farc en de regering zullen weinig uithalen, zegt Conchita. ‘Als het akkoord wordt ondertekend zal ik verdrietig zijn. Er zal gezegd worden dat het nu vrede is, al helemaal in de internationale pers. Maar dat is niet zo, want de voordelen voor de daders zijn groter dan voor de slachtoffers. Voor mij zal er weinig veranderen. Er zijn al veel vredesproces-sen geweest die uiteindelijk mislukten. Het waren name-lijk gesprekken tussen daders en overheid, niet met de slachtoffers.’

Conchita werkt met kinderen. Ze laat ze tekeningen maken over het verleden en hun toekomstdromen. Ook zit ze in een raad die de stem van jongvolwassenen uit haar regio laat horen. ‘De oudere generaties zijn verbitterd en conservatief geworden door alles wat er is gebeurd. Veel mensen uit mijn dorp verlaten liever hun huis, dan dat ze straks voormalig farc-leden ontwapend door hun straat zien lopen vanwege een re-integratie-project. Het is mijn droom om jongeren te leren over democratie en over hoe je politiek bedrijft. Zodat zij dit beter zullen doen dan nu gebeurt. De jongere generaties willen vooruit. Daar ligt onze kans op vrede en verzoening.’

Positieve kantenInge Landman is theologe en werkt voor Kerk in Actie in Colombia onder andere in de gemeenschap waar Conchita vandaan komt. ‘Veel van dit soort gemeenschap-pen bevinden zich in complexe situaties van armoede, isolatie, discriminatie door de overheid. Voor hen is vrede iets heel anders dan een akkoord tussen de farc en eln en de overheid. Vrede is veiligheid op straat, geen geweld meer in families, voldoende werk, geld voor de school-boeken voor je kinderen, beter transport zodat je niet ’s ochtends al om vijf uur op pad moet om om acht uur op je werk te arriveren. De mensen zijn met hele andere thema’s bezig. Pas als hun situatie verbetert, kunnen en willen ze misschien nadenken over wat een akkoord voor hen betekent.’

Maar Inge ziet ook een positieve kant aan de vredes-onderhandelingen tussen de regering en de rebellen. ‘De onderhandelingen zijn nog nooit zo ver gekomen als nu. Ondank de sceptische reacties van de meeste mensen die ik spreek, zie ik ook dat het ‘gewoner’ is geworden om over vrede en verzoening te praten, en er zijn allerlei initiatieven in het land. Ook de kerken zoeken elkaar op en dat is bijzonder in een land waar ‘oecumene’ nog veel te vaak een vies woord lijkt te zijn.’

Tijdens een gesprek met Conchita zeg ik dat ik het ergens kan begrijpen als je van machteloosheid boos en agressief wordt. Het gesprek valt even stil. ‘Nee, je begrijpt er niks van’, zegt ze dan. ‘Je weet niet hoe het is om elke dag in dit land dit leven te moeten leiden. Maar luister alsjeblieft naar mijn verhaal en probeer met me mee te voelen.’ <<

‘

Hoe krijgen Colombianen hoop op wonen in een land zonder conflict? Is verzoening mogelijk na meer dan zestig jaar geweld? Welke oplossing biedt een vredesakkoord tussen de regering en linkse rebellengroepen?

‘Vrede is veiligheid op straat, geen geweld meer in families en voldoende werk’

studiereis

tekst Jan Willem Stenvers – foto’s Jan Willem Stenvers & Marie-José van Os

Vrede is iets anders dan een akkoord

Afgelopen maart maakten een aantal doopsgezinde theologiestudenten en studenten van de master-specialisatie Peace, Trauma and Religion een studiereis naar Colombia onder leiding van prof. Fernando Enns. Het programma hiervoor was georganiseerd door de VU en het doops-gezind seminarium in Bogotá.

tekst Christien & Bert Duhoux

herinneringen aan Aad Joor vriendenraadOp zaterdagochtend 5 maart hield de Vriendenraad van Doopsgezind WereldWerk in Fredeshiem haar jaarlijkse vergadering over vredes-zaken en over de hulpprojecten die door de Vriendenbijdrage gesteund worden. Allereerst werd teruggeblikt op de hartverwarmende actie voor Syrische vluchtelingen. De honderden hulpkits en comforters zijn inmiddels veilig in Damascus aangekomen.Dit jaar stemde de vergadering in met twee bijzondere projecten. Het eerste betreft een gezondheidsproject van mcc in een arme wijk van Caïro in Egypte. Vuilnisophalers, vaak Kop-ten, trekken er voor dag en dauw uit om vuilnis weg te werken. Het tweede project dat zal worden gesteund is een project in samen-werking met Kerk en Vrede. Op een roc in Amsterdam-West, waar veel kinderen van verschillende nationa-liteiten schoolgaan, is door Janneke Stegeman een pilotlesproject gestart. Het gaat om een bewustwordings-proces om respect voor elkaars reli-gies te krijgen. Tot slot werd vooruit-geblikt op de Vredesmanifestatie in Den Haag in september van dit jaar.Ans Goezinne

Op 14 maart is, veel te vroeg, onze secretaris Aad Joor overleden. Aad en Doopsgezind WereldWerk zijn ruim acht jaar lang een twee-eenheid geweest. Zijn betrokkenheid bij WereldWerk blijkt uit een grote verscheidenheid aan activiteiten die hij op touw heeft gezet. In 2012 was hij de inspirator achter de eerste WereldWerk-dag die in Zaandam werd gehouden. Hij was betrokken bij een schoolmeubelenproject in Angola en hij was de ‘founding father’ achter de bouw van een middelbare technische school in Tanzania. Begin dit jaar zijn de lessen in die school gestart. Dankzij de inzet van Aad is het project Running for Walking van de grond

gekomen. Een aantal doops-gezinde deel-nemers aan de City-Pier-City hardloopwedstrijd in Den Haag heeft zich in 2013 en 2016 laten sponsoren. Met de opbrengst van dat project worden orthopedische operaties van kinderen in Tanzania bekostigd. Na afloop van de afscheids-dienst op 21 maart is voor dat project ook gecollecteerd. Doopsgezind WereldWerk heeft vele goede herinneringen aan de bij-dragen die Aad heeft geleverd. Herinneringen die nog regelmatig zullen worden opgehaald.

Aad, dank je wel voor je inzet.

projecten betrof het aanleggen van een grijswater-zuiveringsinstallatie. Het afvalwater van de school wordt gezuiverd en vervolgens hergebruikt voor irrigatie van de tuin.

Het was een inspirerend weekend waarin ook de Jongeren Doops-gezinde Vredesgroep en de kinderen een belangrijke inbreng hadden. <<

Op 5 en 6 maart vond de voorjaarsconferentie van Doopsgezind WereldWerk plaats op Fredes-hiem. Het thema was: Water, bron van leven, bron van conflict. tekst Ans Goezinne waterput tussen een Samaritaanse

vrouw en Jezus. De put als bron om met elkaar in gesprek te komen. Daarna gingen we in groepjes uiteen voor verschillende workshops.

Druppel voor druppelDeze bijzondere workshop werd geleid door Peter Smith. Hij vertelde dat plastic weliswaar een prachtig materiaal is, maar ook veel proble-men veroorzaakt. Door het roekeloos weggooien van plastic worden het oppervlaktewater en de oceanen vergiftigd met de zogenaamde Plastic Soep. Vissen, planten en andere organismen kunnen door de Plastic Soep niet overleven. Bovendien worden vooral volgende generaties met het probleem opgezadeld. De vraag is wat wij zelf kunnen doen om zwerfafval op te ruimen. Volgens

helpt het probleem probaat de wereld uit.

Duurzaam watergebruikSonja van Berkum vertelde ons over het duurzaam watergebruik in Palestina. WereldWerk heeft tussen 2009 en 2011 meerdere duurzaam-heidsprojecten van de Friends School in Ramallah gesteund. Een van deze

Peter Smith gaat het om doen wat op ons pad komt. In plaats van klagen over de medemens, kun je iedere dag een klein stukje plastic met een lachend gezicht van de grond op-rapen en verantwoord weggooien. Een inspanning van bijna niets en het

B

ze ook met ons dagelijks leven te maken. Denk maar aan pesten, buitengesloten worden, verschillende culturen in de klas, oneerlijkheid en ongelijkheid, natuur en klimaat en afvalscheiding. Waarover maak jij je zorgen? Wat beweegt jou? Wat raakt je? Waar word je verdrietig van en waarover maak je je kwaad? Uitgebreide informatie volgt natuurlijk nog. Maar het is belangrijk om de datum alvast te noteren. En als je voor je ouders geen oppas hebt, kunnen ze gewoon meekomen want voor hen is er een eigen programma!

De reguliere najaarsconferentie van WereldWerk komt hiermee te vervallen. De Jongeren Doopsgezinde Vredesgroep (16 t/m 30 jaar) komt op vrijdagavond 28 oktober wel bij elkaar en volgt eerst een eigen programma, waarna zij op zaterdag de orga-nisatie en begeleiding van de kinderconferentie zal onder-steunen. We bevelen van harte de vredesconferentie van de doopsgezinde gemeente in Den Haag bij u aan, op 16 en 17 september. Nadere informatie volgt. <<

zou het ooit een dag van vrede…? (lied 462)

Als het aan ons ligt wel, want op 29 en 30 oktober orga-niseert Doopsgezind WereldWerk een kinderconferentie in Schoorl. Dit stukje is dan ook een oproep aan alle kinderen van – in principe – acht tot vijftien jaar oud.We gaan aan de slag met denken over en werken aan vrede in creatieve workshops met de vier thema’s van MasterPeace. MasterPeace is een internationale vredescampagne die met muziek, kunst en evenementen miljoenen mensen en bedrijven actief wil betrekken bij het terugdringen van gewapende conflicten en bij het bouwen van vrede. Inmiddels is MasterPeace actief in bijna veertig landen.

De vier thema’s van MasterPeace zijn: > Muziek gaat boven vechten> Dialoog gaat boven veroordelen> Brood gaat boven bommen> Creativiteit gaat boven vernietigingDat zijn grote woorden, maar aan de andere kant hebben

14 15

ij de start van het confe- rentie introduceerde Johan Tempelaar het thema. Zeventig procent van het aardoppervlak bestaat uit water. Wij kunnen niet zonder, het is onze eerste levensbehoefte. Daarom moeten we er verstandig mee om-gaan. Om verspilling te voorkomen kunnen we bijvoorbeeld beter kraan-water drinken dan bronwater uit plastic flessen. Water kan ook een bron van conflict zijn. Een voorbeeld is het aanleggen van een stuwdam op inheems grond-gebied, waardoor de oorspronkelijke bevolking een tekort aan water krijgt. Essemie van Dunné nam ons mee in het verhaal van het gesprek bij de

Doe iets waarvan je denkt dat het geen zin heeft:

ruim dagelijks één stuk zwerfafval op

waterwaterwater……

usterbrock: ‘Het is slechts een manier van met elkaar in gesprek gaan en blijven, geen volledig alternatief voor vredeswerk.’ Het project loopt deze maand alweer vijf jaar en is nog steeds actueel.‘De gesprekken aan tafel in het Inloophuis en ook in de gemeente verlopen anders sinds we bezig zijn met geweldloos communiceren. Niet alleen hebben vrijwel alle vrijwilligers van het Inloophuis de cursus gedaan, maar ook een heel aantal bezoekers, leden van de doopsgezinde gemeente en andere Almeerders. Het zorgt voor een andere dynamiek. Mensen zijn zich bewuster van de ander en kunnen meer begrip opbrengen voor de emoties van de ander.’

houden. We bieden opfriscursussen aan en de trainers spreken elkaar regelmatig. En we zien de interesse vanuit andere doopsgezinden gemeenten voor geweldloos communiceren groeien. De doopsgezinde gemeenten in Den Haag en in Dordrecht zijn er sinds kort actief mee bezig. Zij komen bij ons, en wij brengen ze in contact met Maarten van der Werf. We doen alles in nauw overleg met hem. Wij zijn er voor Almere, niet voor Nederland. In Almere is nog genoeg te doen. Het is gewoon een kwestie van een lange adem.’ <<

Eusterbrock vertelt vanuit volledige rust. Soms zoekt hij naar woorden, alsof wat hij wil zeggen zo vanzelfsprekend is dat er niet over te praten valt. Hij straalt uit dat deze manier van communiceren onderdeel van zijn dagelijks leven is geworden.

Inmiddels is de aandacht voor geweldloos communiceren in Almere zo gewoon geworden dat de plaatselijke kran-ten de aankondigingen van nieuwe cursusdata niet altijd meer plaatsen. ‘We zitten in de vezels van deze stad, het nieuwe is eraf ’, stelt Eusterbrock. ‘Maar tegelijkertijd zit elke cursusserie vol. We hebben een vanzelfsprekende plek veroverd in Almere en gelukkig blijven de mensen de noodzaak van een geweldloze manier van communi-ceren zien.’ Het Inloophuis bevindt zich in de Stedenwijk, één van de oudste wijken van Almere. Het is een wijk met veel verschillende sociale klassen, en het is dan ook niet zo vreemd dat dat wel eens problemen oplevert. ‘Begrip voor de ander en in gesprek gaan zijn is heel belangrijk. Als je met zoveel mensen met zoveel verschillende achter-gronden en levens dicht bij elkaar leeft, zul je met elkaar moeten blijven praten. Aan tegen elkaar schreeuwende mensen heb je niks.’

GrenzenEusterbrock is zich ervan bewust dat geweldloos commu-niceren geen wondermiddel is. ‘Als iemand flipt vraagt het wel iets meer van je dan wat je in de basiscursus leert. Dan moet je eerst de-escaleren. Geweldloos communi-ceren is toch pas mogelijk als iemand rustig genoeg is

16 17

cursus

om een gesprek aan te gaan. Geweldloos commu-niceren is ook niet bedoeld als alternatief voor vredeswerk. Je zult de oorlog in Syrië er niet mee oplossen. Dat is het doel dan ook niet. Het is een gesprekstechniek die uitgaat van het ‘vrede begint bij jezelf ’ principe.’Toch is het wel vervelend om keihard gecon-fronteerd te worden met de grenzen van de methode. ‘Een paar jaar geleden hadden we last van hangjongeren bij het Inloophuis. Er stonden twee banken voor de deur die al snel tot hangplek werd gemaakt. Dat was natuurlijk prima, totdat de overbuur-man elke ochtend de boel bij elkaar stond te vegen. De jongeren lieten allerlei rotzooi achter en gooiden met de potscherven van onze bloempotten tegen ruiten in de buurt.’

‘Toen hebben we geprobeerd met ze te praten. Gepro-beerd uit te leggen dat het prima was dat ze daar zaten, maar dat ze wel hun troep netjes konden opruimen. We pasten elke geleerde techniek van geweldloos communi-ceren toe, maar het haalde niets uit. We bleven klachten krijgen uit de buurt en ons werd vriendelijk verzocht de banken weg te halen. Uiteindelijk stalen ze zelfs de elektrische rolstoel van een gast. Toch gaven we niet op. We hadden en hebben nauw contact met de wijkagent en waren van plan de jongeren in het Inloophuis uit te nodigen voor een gesprek. De wijkagent waarschuwde ons echter dat we ze niet binnen moesten halen, omdat we niet konden overzien wat er dan zou gebeuren. Dat drukte hij ons op het hart. Met pijn in het hart hebben we het dan ook niet gedaan. Het bleek een goede beslissing, omdat de betreffende jongeren wel iets meer dan hang-jongeren bleken. Het was een bij de politie bekende groep, deels criminele jongeren. We hebben de banken weggehaald en het gesprek gestaakt. Uiteindelijk zijn de jongeren vertrokken. Maar het voelt onbevredigend. Je hebt het beste met ze voor en wilt er alles aan doen om in gesprek te komen en te blijven, en dat werkt dan niet. Je weet dat het geen wondermiddel is, maar je hoopt zo dat het lukt.’

‘Uiteindelijk merken we wel dat er binnen de gemeente en binnen het Inloophuis op een andere manier met elkaar gecommuniceerd wordt. Er is meer begrip tussen de mensen en conflicten zijn er nauwelijks of worden snel uitgesproken. Nu is het zaak dat vuurtje brandende te

tekst Kalle Brüsewitz – foto’s Maaike Westerneng

Geen wonderen beloven

vijf jaar geweldloos communiceren in Almere

‘ Haal ze niet binnen want je weet niet wat je meemaakt, zeiden ze tegen ons.’ Trainer Ton Eusterbrock weet dat geweldloos communiceren geen wondermiddel is.

Geweldloos Communiceren (GC) ontstond in 2011 vanuit een conflictsituatie. Almere was één van de eerste Nederlandse gemeenten waar de PVV mee zou doen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Heel Almere had er een mening over en men kwam steeds meer tegenover elkaar te staan. De taal in de stad verhard-de. Binnen de doopsgezinde gemeente werd nagedacht over hoe je met elkaar in gesprek kon blijven. Besloten werd contact op te nemen met Maarten van der Werf van Christian Peacemaker Teams. Hij wilde de Almeerse doopsgezinden wel trainen in geweldloos communiceren. Teneinde het concept breder uit te dragen werd een aantal mensen opgeleid tot trainer, zodat zij vervolgens weer anderen konden trainen. Nu wordt vier keer per jaar een cursusserie van twee of drie ochtenden georganiseerd. Geweldloos Communiceren is een samenwerking tussen Inloophuis De Ruimte en de doopsgezinde gemeente in Almere. Alles draait om de jakhals en de giraf – als symbolen. Het gaat erom te reageren vanuit begrip voor de ander ente proberen de emoties van een ander te begrijpen. Kortom, om te reageren als een giraf en niet als jakhals.

www.geweldlooscommuniceren.info

Ton Eusterbrock (1969) is kerkenraadslid van de doops-gezinde gemeente in Almere en voorzitter van het stichtingsbestuur van het Inloophuis. Hij is één van de trainers in geweldloos communiceren en vanaf het begin betrokken bij de cursus.

E

‘ Geweldloos communiceren is niet bedoeld als alternatief voor vredeswerk’

‘twee kinderzitjes en speelgoed op de achterbank’. Uiteindelijk gaat Dibi ‘als een wapeninspecteur’ op zoek naar ‘massavernietigingswoorden’ in de Koran die het afwijzen. Als die woorden er niet blijken te zijn accep-teert Tofik Dibi zichzelf en durft hij te aanvaarden dat er geen monster in hem zit. Dat kost hem uiteindelijk zijn politieke carrière: hij blies zichzelf op in de lijsttrekkersstrijd tegen Jolande Sap. Wel leverde het een vlot geschreven en onderhoudend boek op.

Djinn, Tofik Dibi, uitgeverij Prometheus, € 14,95

‘en wij dan?’Duitse zelfmoordepidemie

Hans von Lehndorff was arts in het Oost-Pruisische Insterburg. De laatste oorlogsmaanden zag hij veel mensen in gedachten verzonken naar de hemel staren. Ze keken de vogels na, die op weg gingen naar het zuiden. ‘Ja, jullie vliegen nu weg. En wij dan?’ Paniek, wanhoop angst. Angst voor de naderende, moordende en verkrachtende Sovjetsoldaten. Angst voor het verlies van eer, geboortegrond, familie, leven, de zin van het leven. Op grond van docu-menten, dagboeken, brieven en herinneringen reconstrueert de

woord voor. Op het nachtkastje. door Wieteke van der Molen

In Gods Hand. Mens zijn in het licht van God, Desmond Tutu, uitgeverij Kok, € 15,–

dibiStrijd tegen het

‘Net als bij dat meisje uit The Exorcist. Zo voelt het, als een kwade geest (een djinn – MM) die mij verboden en vieze dingen laat denken en wil laten doen.’ Tofik Dibi zat van 2006 tot 2012 in de Tweede Kamer voor GroenLinks. In en rond die tijd woedde in hemzelf een grote strijd. De strijd tegen het dat ze niet door mogen hebben. Dibi ontdekt zijn seksuele voorkeur voor mannen en gaat de strijd aan tegen zichzelf. Tegen het. Eerst verkent hij alles wat Allah verboden zou hebben, met gewelddadige ervaringen tot gevolg. Hij wordt verkracht, in elkaar geslagen en bespuugd, onder ande-ren door een ‘oud Turks mannetje’ dat zelf in een internetcafé naar foto’s van kleine meisjes blijkt te kijken… Hij date op schimmige plekken, onder meer met een Marokkaan met

Duitse historicus Florian Huber de sfeer tijdens de laatste stuiptrek-kingen van het Derde Rijk, in zijn boek Kind, beloof me dat je de kogel kiest. Het stadje Demmin, pakweg 150 kilometer ten noorden van Berlijn, neemt hij daarbij als uitgangspunt. Tussen de zevenhonderd en duizend inwoners maakten in het voorjaar van 1945 daar een eind aan hun leven. ‘Verdrinking was het meest populair, ook de kogel, gif en de zelf vervaar-digde strop bezorgden velen een snel einde.’ IJzingwekkende verhalen komen voorbij. ‘In één enkel huis hingen een slotenmaker en zijn vrouw, een driehoofdig kappersgezin, een schoenmaker met zoon en moeder en een leraar met zijn echtgenote zich op. De levenden waren dagenlang bezig met doden uit kelders trekken, van zolders slepen en uit meren en waterlopen vissen.’ In de tweede helft van zijn boek probeert Huber verklaringen te vinden voor het suïcidale gedrag. Hij gaat daartoe terug tot het eind van de Eerste Wereldoorlog en de daaraan verbonden vernederende vredesvoor-waarden. Helaas onderneemt hij deze zoektocht met zevenmijlslaarzen. Daarentegen overtuigt wel zijn beschrijving van de geestestoestand van gewone mensen die buitenstaan-ders na de oorlog in het voormalige Derde Rijk aantreffen: versteend ogende, vreugdeloze, koude Duitsers.

‘Om te overleven vluchtten ze in vlijt, verdringing en … stilzwijgen.’door Jehannes Regnerus

Kind, beloof me dat je de kogel kiest. Duitsland 1945 en de ondergang van gewone mensen, Florian Huber, uitgeverij Hollands Diep, € 19,99

glossy Spion, predikant, held

Het is 71 jaar geleden dat de Duitse predikant Dietrich Bonhoeffer in concentratiekamp Flossenbürg op bevel van Adolf Hitler werd opgehan-gen. Het naziregime veroordeelde de medeoprichter van de ‘Bekennende Kirche’ letterlijk voor ‘pacifisme’, maar uiteindelijk wegens samenzwering. De Vrijgemaakten van het Nederlands Dagblad, uitgeverij Vuurbaak en de ChristenUnie besteden een glossy aan het werk van Bonhoeffer. Hoofdredacteur is CU-boegbeeld Segers. In de glossy uiteraard aan-dacht voor de onvermijdelijke Bonhoeffer-award, die pater Frans van der Lugt net voor Angela Merkel wint. ‘Dit is het einde – voor mij het begin van het leven’, is een van de laatste uitspraken van Bonhoeffer die via een medegevangene bewaard is gebleven.

Bonhoeffer, onder redactie van Gert-Jan Segers, uitgeverij Vuurbaak, € 8,95

ontwapenendHet licht van God

Licht, luchtig, bijna als terloops. Het boek is uit voordat je het door hebt. Ik las het staande in een overvolle trein en het was precies één treinreis lang. Maar ik heb dan ook niks van de treinreis gemerkt. In Gods hand van Desmond Tutu is als een onverwacht maar intrigerend gesprek met een sympathieke vreemdeling. Ergens is dit dunne werkje precies als de man

De ondertitel van het boek vind ik intrigerend: And how they get away with it. Die they zijn leden van het Engelse establishment. Owen Jones schreef er een onthutsend boek over en schetst daarin glashelder hoe politiek, bedrijfsleven en media elkaar achter de schermen weten te vinden. En hoe zij hun belangen (laten) behartigen – schokkend vaak op basis van list en bedrog. Owens boek gaat over de vieze handen van ogenschijnlijk keurige mensen.The Establishment is een nuchter verwoorde en grondige analyse van de Engelse top. Het lukte Owen om veel mensen aan het praten te krijgen. Hooggeplaatste mannen en ook enkele vrouwen uit de politiek, media en politie gunnen de lezer een kijkje in de keuken van de macht. Dat doen ze met naam en toenaam. En vooral terugblikkend. Sommigen leggen met een mix van verbazing en schaamte uit waarom ze mee hebben gedaan. En hoe het werkt in de wereld van goede vrienden, status en vooral geld. Het beeld dat opdoemt is ontluisterend. Zuiverheid lijkt ver te zoeken. Je zou bijna niemand aan de top nog vertrouwen. Na lezing van The Establishment kijk ik nóg kritischer naar de Nederlandse elite. Naar keurige dames en heren op zondag in Buitenhof. Naar praatgrage mediamannetjes in De Wereld Draait Door. Naar hoge Justitiebazen die beweren dat hun door normverval aangevreten organisatie goed draait. Naar mensen met macht die elkaar achter de schermen makkelijk vinden, uit de wind houden en graag een dienst bewijzen. Ik kan er haast niet op wachten: een Nederlandse variant van The Establishment. Net zo spraakmakend. Net zo gedegen. Net zo leerzaam.Jaap Sluis

boeken & bladen

zelf, voor zover we hem kennen van interviews en toespraken. Klein, niet echt opzienbarend van postuur. Vriendelijk, aandachtig, vrolijk. Aardige anekdotes, mooie verhalen. Niet groots, niet meeslepend, maar licht en speels en dartel. En toch, in het voorbijgaan, in het lezen, in het gesprek… gebeurt er iets met je. Verschuift er iets. Heel licht, mis-schien onbewijsbaar. Maar in de dagen en weken erna komen kleine gedachten en citaten in je op, herken je ineens een anekdote in de situatie waarin je je op dat moment bevindt – kom je tot een nieuw inzicht. Zonder dat je het door hebt zijn je dingen aangezegd, is je iets bijge-bracht van dat grote mysterie van Gods liefde voor de wereld en zijn mensen. De bijna naïeve verwonde-ring, het onmiskenbare plezier en de grote zorg waarmee Tutu vertelt en verwijst, de eigenheid waarmee hij de verhalen van de bijbel verweeft in zijn leven en zijn wereld, zijn ontroerend en vreemd troostend. Het boek is een pleister op een wonde waarvan je nog niet wist dat je haar had. En het haalt (althans even) het scherpe van je kijken en denken af. In Gods hand is ontwapenend. Ik heb er geen ander

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

vieze handen van keurige mensen

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl

Het Establishment, Owen Jones (vert. Staf Henderickx), uitgeverij Epo, € 24,90

‘ Als boerenkleinzoon weet ik dat de oogst maar voor een beperkt deel van onszelf afhangt’

Kees Scheijgrond (78) is doopsgezind. Samen met zijn vrouw is hij al jaren actief in Dopersduin en in de DG Gouda. Ooit was hij strijder voor de vrede, als marineofficier.

Oorsprong‘Mijn ouders ontmoetten elkaar op een bijeenkomst van het ‘gebroken geweertje’, de vooroorlogse anti-militaristische beweging die ook het symbool werd van dienstweigeraars en gewetensbezwaarden. Na hun huwelijk sloten zij zich in Schoon-hoven aan bij de remonstranten. Op 13 april 1938 werd ik daar geboren. Later verhuisden we naar Amersfoort.’

Opdracht‘Vanaf de derde klas gymnasium ging ik iedere zomervakantie naar het zeekamp in Medemblik. Daar maak-ten jongens kennis met het zeemans-

leven. We zeilden overal heen. In de zomer van 1955 wist ik het: ik wilde naar de marine. In september 1957 werd ik met zestig anderen geïnstal-leerd als adelborst voor de zeedienst. Drie jaar later was de beëdiging tot officier.’

Vertrouwen‘De officiersopleiding was streng en gedisciplineerd. Toch heb ik daar goede herinneringen aan omdat ik wist dat alles erop gericht was ons toe te rusten voor een loopbaan als officier. Bij een proefwerk of schrifte-lijk examen was er bijvoorbeeld nooit toezicht van de betreffende docent.

Hij reikte de opgaven uit en vertrok. Ik heb maar één keer meegemaakt dat er werd gespiekt. De jongens die elkaars werk hadden overgeschreven konden hun spullen pakken en ver-trekken. Einde marineloopbaan.’

Openbaring‘In 1967 ontmoette ik Marina, de vrouw met wie ik inmiddels 47 jaar getrouwd ben. Als mijn schip in Den Helder lag ging ik meestal naar mijn ouders in Amersfoort. Marina zat op kamers bij de buurvrouw. Onze kennismaking zal ik nooit vergeten. Op een gegeven moment vroeg ze of ik wel eens nadacht over de zin van mijn bestaan en hoe ik daar invulling aan dacht te geven. Ik stond met mijn

mond vol tanden. Marina was een meisje van eenentwintig, zeven jaar jonger dan ik. Ze was in die tijd betrokken bij Sing Out Nederland, een muzikale show van Initiatives of Change, vroeger Oxfordgroep/Morele Herbewapening. Ze stond bij iedere voorstelling op het toneel met een boodschap rond het thema ‘Waar leef je voor?’ Ze had duidelijk geen zin in een volgende verliefdheid met een kwibus die er vandoor ging als de grap er voor hem af was, dus kon ze dat onderwerp maar beter direct aan-kaarten. Ik weet niet meer wat ik heb geantwoord, maar een week later gingen we naar een bijeenkomst van de Quakers. De aanwezigen zaten in een kring. Er heerste een sacrale stilte. Af en toe stond iemand op om iets te zeggen waarvan hij of zij vermoedde dat het een goddelijke ingeving was. Dat heeft indruk op me gemaakt. Anderhalf jaar later trouwden we.’

Wereld‘Na een paar jaar kwam bij Marina en mij een gevoel van leegte op. Was dit nu ons leven verder: huisje, boompje, beestje, mooiere auto, groter huis en carrière? Marina’s vraag ‘Waar leef je voor?’ kwam in alle hevigheid terug. We besloten weer contact op te nemen met haar vrienden uit de tijd van Sing Out. We hoorden verhalen van verandering, stelden vragen over morele waarden en kwamen in aan-raking met het begrip stille tijd. Die is sindsdien vaste routine geworden in ons huwelijk. In stilte proberen te luisteren naar de stem van God die spreekt in ons hart.’

Gemeente‘In het voorjaar van 1974, met onze ervaring van stille tijd nog vers in het geheugen, zijn we in Gouda waar we toen net een jaar woonden, op zoek gegaan naar een kerk. Dat werd de Federatie, een samenwerkingsver-band tussen doopsgezinden, remon-stranten en vrijzinnig protestanten. Het feit dat Marina uit een doops-gezind nest kwam en ik een remon-strantse achtergrond had, heeft daar ongetwijfeld mee te maken. Met Pinksteren 1976 werd Marina gedoopt en ik trad toe op mijn belijdenis als lid van de remonstrantse kerk. In 1992 ben ik overgestapt naar de doops-gezinden met als voornaamste argu-ment de autonomie van de gemeente.’

Vrede‘Bij de overstap naar de doopsgezinde gemeente Gouda heb ik me niet op-nieuw laten dopen. In plaats daarvan heb ik op een mooie avond aan de kerkenraad verteld waarom ik doops-gezind wilde worden. Natuurlijk kwam ook mijn beroep als marine-officier ter sprake en wat in dat ver-band vrede voor mij betekende. Vanaf het moment dat ik bij de marine begon heb ik me willen inzetten voor vrede. Daar ben ik onderscheid gaan maken tussen negatieve en positieve vrede. Negatieve vrede is de voorko-ming van oorlog. Positieve vrede gaat verder. In geloofstaal heb je het dan over het meebouwen aan het Konin-krijk van God op deze aarde. Het gaat dan over verandering van motieven en mentaliteit, over verzoening, over vijanden tot vrienden maken, over bruggen bouwen in een sfeer van ver-

trouwen en respect. Dat is vredeswerk waar ieder mens een taak in heeft en waar ieder mens voor zou moeten gaan. Zeker ook beroepsmilitairen. Initiatives of Change heeft me hand-vaten aangereikt om daarmee aan het werk te gaan, te beginnen bij mezelf.’

Daden en woorden‘We hebben een speciale band met Dopersduin. Vanaf 2000 hadden we bijna ieder jaar een week de gasten-leiding, een heel positieve ervaring met veel fijne ontmoetingen. Een paar jaar geleden ontstond er een stevige crisis. Enkele trouwe vrienden besloten in actie te komen. Ze vroegen mij hun spreekbuis te zijn. De ‘werkgroep verontrusten’ was geboren. Er volgden een plan, een goed gesprek met het bestuur, en enkele inspraakbijeenkomsten voor vrienden, vrijwilligers en gasten. Geleidelijk aan klaarde de lucht en rees Dopersduin op uit de as, met veel dank aan de nieuwe directie. In Gouda hadden we twee jaar geleden ook een crisis. Een en ander liep hoog op. De verhoudingen stonden op scherp. Maar er kwam een goede bijeenkomst met een open en eerlijk gesprek. Het meningsver-schil verloor aan scherpte. Daarna nuttigden we een glaasje wijn en een eenvoudig toastje. Zo hadden we ons eigen Avondmaal rondom de ver-gadertafel. We hebben gebeden. Wat voelden wij ons heerlijk doopsgezind!’

Mondig en bondig ‘Het leven is zaaien, loslaten en laten groeien. Zo is het gelukkig gegaan met veel van wat er in mijn leven is gebeurd, zij het soms op een andere manier dan ikzelf had bedacht. En soms is het ook een beetje oogsten. Maar met dat woord moet ik voor-zichtig zijn: als boerenkleinzoon weet ik dat de oogst maar voor een beperkt deel van onszelf afhangt.’ <<

20 21

tekst Kalle Brüsewitz – foto Lotte Weijers

mondigenbondig

Het doopsgezind broederschapshuis Schoorl, nu Dopersduin, begon in de jaren dertig van de vorige eeuw als plaats voor ontspanning en verdieping van (toen nog vooral) doopsgezinden. Het versterken van gemeenteleven en bezinning, geloofsverdieping,op een ontspannen, inspirerende manier. Dát is de oorsprong van het huis. Na tal loze pieken en enkele dalen kunnen we stellen dat we met name die ontspanning goed in de vingers hebben. Gasten van nul tot achtennegentig beschouwen ons huis als hun tweede thuis. In iedere vakantieweek zi jn er de vieringen en ruimte voor bezinning is er alt i jd.

Tegeli jkerti jd is Dopersduin nog steeds meer dan alleen een vakantiehuis. In en om dat huis vormt zich steeds een gemeenschap, ti jdeli jk en vloeibaar maar onmiskenbaar. En hier en daar vingen we een fluisterend verlangen op naar meer. Een verlangen naar weekenden waarin het hele huis open staat voor mensen die zich samen wil len bezinnen op het leven, de l iefde, de dood en andere grote thema’s. Weekenden waarin het huis en de gasten die er dan verbli jven terugkeren naar de oorsprong, van zichzelf, van het huis, van de gemeenschap daarin en –omheen.

Vieringen, lezingen, (creatieve) verwerking, sti lte, veel ontmoeting. Het wordt ernstig en vroli jk, speels en versti l lend. Het is bedoeld voor iedereen die dat avontuur aan wil gaan, met anderen. Want, zo geloven wij, het samen stellen van vragen, het uitwisselen van ideeën, geloof, twijfel, ontroering, ongeloof, zoeken…dat vormt gemeenschap. Dat schept een band die dieper gaat dan een gewone (vakantie-)herinnering. Dat beweegt wat.

Voor ons is dit de kern, de oorsprong van Dopersduin. Daarom noemen we deze weekenden ‘Oorsprongweekenden’. Hart en ziel van het huis l iggen in mensen die samenkomen, ter verdieping én ontspanning! Daarom ook houden we de pri jzen bewust zo laag mogeli jk:

voor volwassenen: € 60,- in slaaphuis 1€ 95,- in slaaphuis 2€115,- in slaaphuis 3

Wees welkom op 24-25 juni 2016, en/of op 11-13 november 2016. Opgeven kan via Info@dopersduin.nl of 072-5091274.

Oorsprongweekenden DopersduinWees welkom

Op basis van volpension.

Slaaphuis 2 & 3 hebben

douche en toilet op de

kamers.

kort

volg ons op Facebook

doopsgezinde webmasterdag Ook via Facebook kunt u op de hoogte blijven van de laatste berichten in en om de doopsgezinde geloofsgemeenschap. Meer dan 570 mensen volgen momenteel onze pagina. Ook als eerste op de hoogte zijn van het laatste nieuws? Zoek op Doopsgezinden (te herkennen aan het witte zonnetje) en klik op ‘vind ik leuk’.

‘Daden gaan woorden te boven’

Anna Juliana Keuning-Tichelaar

weduwe van Herman Rein Keuning

is overleden

* Makkum † Beetsterzwaag 26 april 1922 5 april 2016

Wij verliezen in haar een zorgzame moeder en oma.Zij was een krachtige, gedreven, eigenzinnige en moedige

vrouw.

moeder en oma vanDeventer: Boornbergum: Appingedam:Jan & Wilma Anke & Hans Ton & Anneke Sanne Rein Jesse Peter & Rianne Esti Niels

Correspondentieadres: Jan Keuning | 2e Pauwenlandstraat 5 | 7413 zb Deventer j.keuning@home.nl

Dankbaar dat zij rust gevonden heeft Dankbaar voor alles wat zij voor ons betekend heeft

Op 28 maart is overleden mijn lieve moeder, schoonmoederen onze oma

Teatske Alberda-van der Zijpp * Uitheezermeeden † Delft 8 oktober 1926 28 maart 2016

weduwe van Jouke Alberda

Anneke – Jan en Mark Jas Orlando en Anja Hannah

De crematie heeft inmiddels plaatsgevonden.

Correspondentieadres:Familie Ellis-Alberda | p/a uitvaartverzorging De Laatste EerJuniusstraat 4 | 2625 xz Delft

22

advertorial

colofonDoopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven via de contactgegevens in dit colofon.

U kunt uw bijdrage overmaken op iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2015’.

Hoofdredactie Johan Tempelaar (coördinator communicatie)Eindredactie Marijke van DuinRedactie Kalle Brüsewitz, Yko van der Goot, Martin Maassen, Wieteke van der Molen, Tea Rienksma, Marion Slotboom, Jan Willem Stenvers

Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, HaarlemDruk gbu Grafici, UrkAdvertenties Saskia MeertsOplage 7.500Papier G-Print Proost & Brandt,fsc-gecertificeerdContact redactie & advertentiesSingel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | dn@doopsgezind.nlwww.doopsgezind.nl

Abonnement Groot lettercbb 0341 56 54 99 of info@cbb.nl Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt beginjuni 2016. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 10 mei 2016 aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen.© ads 2016

Op zaterdagochtend 4 juni vindt in Berlikum een dag plaats, waar op een informele en interactieve manier de webmasters worden geïnformeerd over mogelijkheden en toekomstplannen rondom de doopsgezinde websites. Info en aanmelden: www.help.doopsgezind.nl

e bijbel staat met beide testamenten stevig op de grond. Een realis- tisch boek, vol geweld. Want zo is de wereld van de mensen. Een keiharde wereld, waarin mensen elkaar naar het leven staan en daar prachtige legitimeringen voor aan-voeren. Een wereld die niets verschilt van de onze, een wereld waarin vrede eerst en vooral een oorlogsterm is. En vanuit en in die wereld getuigt de bijbel van het verhaal van God met mensen.

We hebben daar vaak moeite mee. We hebben het gevoel dat juist de bijbel anders zou moeten zijn. Maar waarom, in godsnaam? Wij zijn niet anders dan de mensen toen. En de bijbel moet een taal spreken die voor ons begrijpelijk is, appelleren aan een wereld die wij herkennen als de onze. De spiegel die de bijbel ons voor-houdt, weerspiegelt dan ook onze wereld vol geweld.

In die gewelddadige wereld waarin mensen elkaar naar het leven staan, is vrede iets dat ten diepste wringt. Vrede is als een bloem met scherpe doorns. Want de kern van wat

24

Onbereikbare eenvoud

bijbels drieluik

Dtekst Wieteke van der Molen – foto Depositphotos

Dit is het eerste deel van een drieluik over ‘onmachtige vrede’.

vrede werkelijk is laat ons onze on-macht zien. Laat ons zien hoe we ten diepste zijn. Liever doen we hoog-dravend, liever werken we er hard aan. Want de onmogelijkheid van echte vrede is te pijnlijk. Voor onszelf. Maar de bijbel durft het aan, hier en daar. Daar waar je het niet verwacht…

Tussen de geweldstaal van het bijbelboek Micha bloeit een prachtig en overbekend visioen van vrede: ‘…dan zullen zij zwaarden omsmeden tot ploegijzers, hun speren tot snoei-messen… Geen volk zal nog het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal meer weten wat oorlog is.’ Prachtig. Hoogdravend! Dát is pas vrede, zoals God die bedoeld heeft! Mooi. Symbolisch ook.

Maar de angel van de werkelijke vrede zit hem in de regels die volgen: ‘Ieder zal zitten onder zijn wijnrank en onder zijn vijgenboom, door niemand opgeschrikt…’ En dan wordt het ongemakkelijk. Dan is dat beeld van die heerlijke vrede verdomd confronterend. Stelt u zich maar eens voor dat u daar zit. Onder uw eigen wijnrank, onder uw eigen vijgen-boom. Zielstevreden. Zonnetje, briesje, wijntje misschien. U strekt uw benen. U sluit uw ogen en u geniet van het getjilp van de vogeltjes.

En even, heel even bent u volmaakt tevreden. Dit is het. Werkelijke vrede.

Maar daar zit ’m de clou. Stélt u zich maar eens voor dat u daar zit en tevreden bent met wat u hebt. En dat altijd zult zijn en blijven. Die wijn-rank, die vijgenboom. Niet meer, niet minder. Genoeg. Vrede. En stelt u zich nu ook eens voor dat alle andere mensen onder hun eigen wijnrank en hun eigen vijgenboom zitten. En dat al die andere mensen nét zo volmaakt tevreden zijn en blijven. Dat niemand, maar dan ook niemand op een gege-ven moment op het idee komt dat jouw wijnrank en jouw vijgenboom nét ietsje mooier of groter of schaduwrijker zijn dan de zijne. En dat hij ze wil. En dat hij ze neemt. Maar dat dat dus niet gebeurt. Nooit. Omdat iedereen tevreden is en blijft met wat hij heeft. Want dát is vrede volgens Micha. Niet zwaarden die veranderen in ploegen. Maar de af-wezigheid van begeerte.

Onvoorstelbaar. Zoals Micha 2:2 weet: ‘Willen ze een veld? Ze roven het! Willen ze een huis? Ze nemen het!’ Micha 2:2 is de echte wereld, de wereld van de bijbel, de wereld waarin wij allemaal leven. Dat is de realiteit. Onvoorstelbaar genoeg groeit er in die oude gewelddadige bijbel die ene onvoorstelbare gedachte, juist waar je het niet verwacht. Micha reikt verder dan bombastische visioenen en hoogdravende idealen. Micha grijpt de vrede bij de kladden en brengt haar terug tot de absoluut onvoor-stelbare, maar al te menselijke kern ervan: ieder tevreden onder de eigen wijnrank en vijgenboom. Micha durft wat wij eigenlijk nooit durven: de werkelijke vrede onder ogen zien, in al zijn onverdraagbare, onbereik-bare eenvoud. Niet omdat het zo groots is. Maar omdat het zo klein is. En Micha laat die vrede niet los. ‘Want de Heer van de hemelse machten heeft gesproken.’1 <<

1 Micha 3:4b. Al is ook die niet zonder voetan-gels of -klemmen. Maar dat is een ander stuk, in een ander nummer.