Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel tel. 02/506 41 50 fax 02/502 12 64 info@ovsg.be www.ovsg.be

Saxofoon

Optie instrument jazz en lichte muziek Middelbare en hogere graad

Leerplan

Deeltijds Kunstonderwijs – studierichting muziek

F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0078.beg 1

Dit leerplan werd goedgekeurd op 20 juni 2005 conform het besluit van de Vlaamse Executieve van 3 juni 1992 tot vaststelling van de goedkeuringsmodaliteiten van leerplannen. D/2005/7634/074 © 2005 door OVSG Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van OVSG. Bestelnummer: O/5/2005/010 Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap vzw Ravensteingalerij 3 bus 7 1000 Brussel

F:\DKO0405\FD\not\mu\jalm0078.beg 2

3

Leerplan jazz en lichte muziek: saxofoon Vooraf

- De in dit leerplan geformuleerde doelstellingen zullen dezelfde zijn voor alle leerplannen instrument (jazz en lichte muziek).

- Er wordt geopteerd voor een overkoepelend plan voor zowel middelbare als hogere graden. Hierbij wordt uitgegaan van het idee om de brede begrippen jazz en lichte muziek vanuit diverse hoeken te belichten en om te zetten in praktijk, rekening houdend met de mogelijkheden van elke leerling.

- Het is aan de leraar om de leerling vanaf de hogere graad in de optie instrument of samenspel te plaatsen, afhankelijk van diens mogelijkheden en interesses.

- De docent wordt gezien als coach, leraar en als voorbeeld. Algemene doelstellingen

1. Een muzikale opleiding verschaffen, specifiek gericht op het idioom van jazz en lichte muziek met de nadruk op het ontwikkelen van creativiteit en muzikale esthetiek.

2. Muzikaal - praktische vaardigheden ontwikkelen met betrekking tot het musiceren in groep.

3. Vaardigheden ontwikkelen om zowel auditief als visueel met muziek om te gaan.

4. Een bewustzijnsattitude ontwikkelen.

Einddoelstellingen en hun uitwerking 1. Attitudevorming zijn doelstellingen leerinhouden methodologische wenken relatie ik – mezelf -leren inschatten van de eigen mogelijkheden

-stimuleren van zelfvertrouwen -zelfstandig naar een doel toe werken (=zelfwerkzaamheid) -aan zelfevaluatie doen -aanbrengen van de begrippen proces en resultaat -ontwikkelen van de concentratie -loslaten van de verwachtingspatronen en conditionering

-begeleiden in studiemethodiek -begeleiden in het samenstellen van een programma -ademhalingsoefeningen -relaxatietechnieken, yoga, tai-chi

relatie ik – groep -inschatten van de eigen muzikale rol binnen het ensemble:

-als solist -als begeleider -als sectiespeler

-gepast reageren op het spel van anderen (=interactie) -het spel van de anderen auditief en visueel waarnemen -communiceren via het instrument -anderen stimuleren door middel van de muzikale uitstraling -rekening houden met stemmen, intoneren, in balans spelen -de opstelling van het ensemble kennen -de eigenheid van de andere instrumenten van het ensemble kennen -vaardigheden ontwikkelen in het organiseren en leiden van een eigen repetitie

-samenspelen met audiomateriaal -basispatronen en variaties ontwikkelen

4

relatie ik – muziek -bewust maken van eigen niveau op technisch, rationeel en muzikaal gebied in relatie tot de muziek die de leerlingen willen spelen. -aandacht vestigen op de fysieke beleving van muzikale patronen -klemtoon leggen op muzikaliteit, evenwicht en emotionaliteit, niet a priori op technische kunde of kwantiteit -ontwikkeling van het impressievermogen: de ervaring en beleving van muziek -ontwikkeling van het expressievermogen:

-muziek als middel tot expressie -beheersing van de expressie -inpassen van de individuele expressie in een groter geheel

-mogelijkheden aanreiken ter vereenvoudiging van harmonische en ritmische patronen -inlassen van klap-, tik-, dans- en zangoefeningen

relatie ik – publiek -leren omgaan met stress

-een interactieve omgang met het publiek aanleren -songs van een adequate commentaar voorzien -een samenhangend programma samenstellen

-podiumervaring opdoen -leren omgaan met je rol als vertolker -stimuleren van het oprichten van eigen formaties -belang van een goede présence

-optredens bijwonen -via klas- en schoolconcerten, free-podia, jams, projecten binnen en buiten de academie

relatie ik – maatschappij -inzicht verwerven in het aspect improvisatie zoals het zich

voordoet in diverse stijlen en historische contexten, om de essentie van jazzmuziek beter te begrijpen: bv: gregoriaans, basso continuo, raga, flamenco, avant-garde…-leren vragen stellen omtrent de maatschappelijke en economische plaats die pop/jazzmuziek inneemt -inzicht verwerven in de juridische wetgeving omtrent muziekreproductie en artiestenstatuut

-luisteren naar opnames -kritisch luisteren en kijken naar “nu”: videoclip (MTV, TMF), MP3, internet -Ken Burns “History of Jazz”

5

2. Auditieve en visuele waarneming herkennen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -stijlperiodes -ritmische structuren -melodische structuren -toonstructuren -vormstructuren -harmonische structuren -ontwikkelen van een eigen sonoriteit

-een muziekstuk op het gehoor in een juiste stilistische en historische context leren plaatsen. -bewust leren luisteren naar de ritmische gelaagdheid in muziek-herkennen van recht- versus swingopvatting -herkennen van ritmische patronen -relatie herkennen tussen

-tempo -feel -groove (voor, op en na de beat leren spelen)

-leren herkennen van systematische opbouw in motivische structuren (symmetrie, contrast) -auditief herkennen van begrippen als tonaliteit, modaliteit, chromatiek, atonaliteit -herkennen van vormconcepten (4-,8-,12-,16-matenstructuren, aa’, aaba, abac, blues), zowel auditief als visueel -herkennen van typische akkoordstructuren (II-V-I) en progressies uit jazz en lichte muziek -sonoriteit leren herkennen en ervaren -bewust worden van de verschillende parameters die de sonoriteit bepalen; mondstuk-riet combinatie, instrument-type, ademhaling, lichaamsbouw, akoestiek,…)

-luisteroefeningen -speeldictee en eartraining -groovegericht luisteren -instrumentgericht luisteren -via het beluisteren van contrasterende opnames

6

3. Theoretische kennis weten Muziektheorie doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -kennis van standaardvormen -terminologie

-bluesvormen -aaba -abac -aa’ -strofe-refrein-bridge o.a. bridge, coda, verse and chorus, D.C., D.S., interlude, intro, outro, pick-up, repeat, strofe, turnaround, vamp, kicks, lead spelen, backing, on cue,…

-diverse real en fake-books -beluisteren van opnames

-kennis van ritmische en melodische structuren -terminologie

-diverse ritmische patronen -vamps (=ostinaten), half- en double time, riffs,… -groove, shuffle, funk, latin-style, pop, folk, gospel, bounce, reggae, soul, bebop, … -recht- en swingopvatting (even, straight en swing) -walking bass (swing

-analyse van ritmische en melodische structuren, zowel vanuit de partituur als vanuit het beluisteren van opnames -diverse boeken over jazz patterns en comping (zie literatuurlijst)

-inzicht in harmonische basisbegrippen

akkoordsymbolen en omkeringen van -3 klanken (mineur en majeur) -4 klanken: septiemakkoorden septiemakkoorden met alteraties (vb m7b5) akkoorden met tensies (6 akkoorden, #11, sus 4,…) -vaak terugkerende patronen:

-I-IV-V

7

-bijhorende terminologie

-II-V-I -II-VI-IV-I -Ib7-IV-I -I-VI-IV-V-I -I-VI-II-V-I

o.a. bluesladders, chromatiek, diatoniek, guide tones, horizontaal- en verticaal denken, pentatoniek, tensies

-de leerlingen leren de terminologie aan, zowel in het Nederlands als in het Engels

-kennis van transpositie

-kennis van de transponerende instrumenten - transpositie kunnen maken van een C-partij naar het eigen instrument

-kennis van de bouw en de werking van het eigen instrument

-invloed van het riet op de klank -invloed van het mondstuk op de klank -kleine reparaties kunnen uitvoeren

- rietkeuze - mondstukken

-kennis van ICT gebruik

-kennisname van software voor -muzieknotatie -muziekopname en editing -begeleiding -ear training

-midifiles opzoeken + bewerken in functie van het instrument -schema’s grafisch weergeven

8

Historiek doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van belangrijke componisten en uitvoerders uit de wereld van de jazz en lichte muziek:

Astor Piazolla, B.B.King, Bill Evans, Bob Dylan, Bob Marley, Charlie Parker, Chick Corea, Duke Ellington, Frank Zappa, George Gershwin, Stéphane Grapelli en Django Reinhard, Herbie Hancock, Jacques Brel, James Brown, Jimmy Hendrix, John Coltrane, Keith Jarrett, Lennon en McCartney, Miles Davis, Prince, Quincy Jones, Rodgers en Hart, Rolling Stones, Stevie Wonder, Thelonious Monk, Tito Puente, Michael Brecker, Maceo Parker, Cannonbal Adderley…..

Repertoire doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van een degelijk uitgebouwd repertoire:

Real Book I,II en III, diverse Fake Books, Buskers, diverse songbooks, de “I can play that” reeks, Aebersold

Stijlkennis doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -basiskennis verwerven van de meest voorkomende stijlen en stromingen:

jazz: bebop, bigband, cool, freejazz, funkjazz, fusion, latinjazz, rockjazz, souljazz, swing, third stream (avant-garde) lichte muziek: pop, rock, R & B, soul, funk, drum ‘n bass, hip-hop, trip-hop, dance, trance, latin (bossa, salsa, samba, tango), folk…..

9

4. Techniek doen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -ademhaling -houding -leesvaardigheid -motorische vaardigheden -motoriek en ritmiek -toonaardgebonden spelen

-aanleren van het gebruik van het middenrif -aanleren van een correcte houding tijdens het spelen - lezen en interpreteren van een leadsheet -ontwikkeling van het inwendig voorstellingsvermogen in functie van het uitvoeren van eenvoudige melodieën, progressies, ritmen specifiek voor saxofoon

- articulatie: realisatie van legato, staccato, portato en speciale technieken (fall-off, doodn-doodn-dot, connecting glissando, smear of bend, ghost-notes,…)

- dynamiek - intonatie: eigen stemming en afstemmen op anderen - verschillende aanzetten

-genereren van nieuwe creatief-ritmische modellen uit basiscellen:

-omkering -extensie (uitbreiding) -verplaatsing -noten/rustenvervanging

-ritmische speeloefeningen recht en met swingopvatting uitvoeren -lichaamstaal: cue’s geven, aanduiden einde improvisatie -spelen en herkennen van pentatoniek, bluesladders, grote- en kleine tertstoonladders, modi

- tweede stem leren spelen en zingen -aanleren vanuit een specifiek repertoire: * techniekstudies (Oliver Nelson, Erik Marienthal, studies van Berkley Press) *improvisatiestudies (Niehaus, Aebersold, Andy Mc Ghee, Steve Pogson, Eddy Harve, Jerry Bergonzi)

-spelen laten voorafgaan door luisteren en zingen -gebruik van correcte metrische referentiepunten (timing) in de les:

-metronoom -band in a box -groovebox -audiomateriaal -(cd’s, play-a-longs)

-aanleren van triolen vanuit 6/8 of 12/8

10

5. Interpretatie aanvoelen doelstellingen Leerinhouden methodologische wenken aanvoelen van verschillende: stijlen ritmiek klank

-kennismaken met verschillende stijlen -ritmische structuren -metrum en vormbesef -cues -dynamische opbouw (als tijdsgebonden factor) naar bvb refrein -aanvoelen van: -de kleur -het harmonisch verloop -de sonoriteit in functie van het repertoire

vb kleurverschil C7 en C maj 7 spanningsvolle noten in de melodie

6. Imitatie en geheugen vasthouden doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -imitatie of kort vasthouden -geheugen of lang vasthouden

-melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen meespelen -melodieën en akkoordstructuren op het gehoor en vanuit de partituur kunnen naspelen memoriseren van thema’s en akkoordschema’s memoriseren van ritmische patronen

-vanuit bluesthema’s, work- en gospelsongs, eenvoudige popsongs, standards en leadsheet - opsplitsen van melodie of akkoordstructuur in cellen

11

12

7. Improvisatie scheppen doelstellingen leerinhouden methodologische wenken -improviseren en experimenteren in breedst mogelijke zin -ritmische improvisatie -melodische improvisatie -harmonische improvisatie

-repertoirekeuze -maken van eenvoudige arrangementen (backings) -klankvorming in functie van stijl -stijl -tempi -maken van eenvoudige composities -melodische parafrasen maken boven lang aangehouden akkoorden -variëren van thematisch materiaal -vanuit eenvoudige ritmische patronen -vanuit vamps -binnen pentatoniek, diatoniek, blues, modaal motivische uitbreiding van basismelodieën eenvoudige turnaroundvariaties op de meest voorkomende progressies (substitutietechniek)

-gebruik van buitenmuzikale gegevens: video, beeld- materiaal, poëzie, lectuur -via call and respons -vanuit bestaande melodieën

REPERTOIRELIJST JAZZ EN LICHTE MUZIEK

SAXOFOON

Verantwoording De alfabetische lijst met repertoirestukken is een leidraad die door de leerkracht kan gehanteerd worden voor zowel de optie instrument jazz en lichte muziek in de middelbare graad als de opties instrument en samenspel jazz en lichte muziek in de hogere graad. Afhankelijk van het niveau van de leerling ligt de beslissing wat betreft de repertoirekeuze bij de leerkracht. Deze lijst is een samenstelling van composities uit verschillende stijlen onder andere jazz, pop/rock, fusion, blues, enz. Uiteraard staat het de leerkracht vrij de lijst aan te vullen met eigen materiaal. The Real Easy Book The New Real Book The Standards Real Book Real Book I,II en III Diverse Fake Books Buskers Diverse songbooks An approach to jazz improvisation Hal Leonard A new approach to jazz improvisation J. Aebersold Alto sax solo’s pop/jazz B. Holcombe Bebop Basic H. Beeftink Bossa Nova Etudes B. Holcombe Basic Jazz Conception vol.1 Lennie Niehauss Blues in all keys J. Aebersold Basic Jazz Conception vol.2 Lennie Niehauss Developing a personal saxophone sound D. Liebman Essential Jazz Standards F. Mantooth Easy Jazz Conception J. Snidero Fusion C. Vadala Fusion Alfred Master Tracks Fusion Alfred Publ. Gettin’ it together J. Aebersold Great sax solos, artist transcription Hal Leonard How to improvise Hall Crook “I can play that” -reeks Inside improvisation Jerry Bergonzi Jazz Alfred Publ. Jazz Conception J. Snidero Jazztastic IMP Jazz etudes on pentatonic scales R. Ricker Jazz and Blues Styles vol 3 Herman Beeftink Jazz C. Vadala

13

Jazz conception for the saxophone section J. Snidero Jazz Works for ensemble ABRSM Publishing Jazz Conception intermediate Lennie Niehauss Jazz Conception advanced Lennie Niehauss Jazz and Blues Styles vol 1 Herman Beeftink Jazz and Blues Styles vol 2 Herman Beeftink Jazz Favorites F. Mantooth Jazz anyone Warner Bross Jazz zone J. Rae Jazz Kit Hartmut Trip Jazz Classic Standards F. Mantooth Jazz Gems F. Mantooth Jazz Alfred Master Tracks Jazz Improvisation D. SperaKey Jazz Rythms Fred Lipsius Lennie Niehaus J. Aebersold Latin Alfred Publ. Latin Alfred Master Tracks Maiden voyage J. Aebersold Microjazz for altsax C. Norton Microjazz Improvise C. Norton Microjazz for tenorsax C. Norton New swing E. Veldkamp Nothing but blues J. Aebersold Omnibook C. Parker Patterns for Improvisation F. Mantooth Time to play music J. Aebersold The jazz theorybook Mark Levine The jazz sax primer Mel Bay/R. Reyman The blues altosolo’s T. Kynaston The missing link Arie Kuit The beginning improviser Ramon Ricker The jazz method for saxophone uitg. Schott The swinging beginning uitg. De Haske The jazz workshop series Advance Muisc Take the lead IMP The missing link A. Kuit 12 intermediate jazz etudes B. Holcombe 14 jazz and funk etudes B. Mintzer 14 blues and funk etudes B. Mintzer 24 Jazz etudes B. Holcombe II V I progressions J. Aebersold Improvisatiestudies Niehaus Andy Mc Ghee Steve Pogson Eddy Harvey

14

Duo’s Jazz duets Music Minus One Two Much MMO Saxophone Duets Microjazz C. Norton 15 Jazz duets John la Porta 10 Easy jazz duets John la Porta Jazz conception for duets Lennie Niehaus From blues to bebop vol.1 en 2 H. Beeftink Swing to me Leslie Searle Six Jazz duets vol. 1 Lennie Niehaus Six Jazz etudes vol.1 Bill Holcombe 10 Original Jazz Duets Paul Bernardi Jazz saxophone duets vol. 1 Peter Yellin Standards AC-DC-current Bennie Goodman Adam’s Apple Wayne Shorter Afro blue Mongo Santamaria After hours Ronny Jordan Ain’t no sunshine Bill Withers All Blues Miles Davis All I have to do is dream Boudleaux Bryant / Everly Brothers All This Time Sting All of me S. Simons & G. Marks Autumn leaves Joseph Kosma Back in the USA Chuck Berry Bad, bad Leroy Brown Jim Croce Bag’s Groove Milt Jackson Bessie’s Blues Black Magic Woman Peter Green / Santana Black Orpheus (Manha de Carnaval) Louis Bonfa Blue Monk Thelonious Monk Blue Bossa Kenny Dorham Blue Train John Coltrane Blues for Alice C. Parker Buzzy Charlie Parker Bye Bye Love Bryant Brothers / Everly Brothers Cantaloupe Island Herbie Hancock Can’t buy me love Lennon/McCartney Caravan D. Ellington/J. Tizol Casa Forte Edu Lobo Chameleon Herbie Hancock C jam Blues Duke Ellington Come together Lennon/McCartney Deacon Blues Steely Dan Deed I do Walter Herch & Fred Rose Do it again Steely Dan Down by the riverside Traditional

15

Doxy Sonny Rollins Drive my car Lennon/McCartney Eagle Benny Anderson/Bjorn Ulvaeus Equinox John Coltrane Fever John Davenport & Eddie Cooley Freddie Freeloader Miles Davis Give me the night Rod Temperton / George Benson Greensleeves Traditional Hey Jude Lennon/McCartney Hey nineteen Steely Dan Hide Away D. Sandborn I got you (I feel good) James Brown I saw her standing there Lennon/McCartney If I had a hammer Lee Hays & Pete Seeger In a mellow tone Duke Ellington Isn’t she lovely Stevie Wonder Johnny B. Goode Chuck Berry Killing me softly Roberta Flack Kool John Scofield La Nevada Gil Evans La Bamba Richie Valens Light my fire Jim Morrisson / The Doors Lilly was here Dave Stewart Little sunflower Freddie Hubbard Love is all Roger Glover Mad about you Sting Maiden Voyage Herbie Hancock Mandela Abdullah Ibrahim Master Blaster Stevie Wonder Mercy, mercy, mercy Joe Zawinul Milestones Miles Davis Minor swing Django Reinhardt Mo’ better blues Bill Lee / Branford. Marsalis Moondance Van Morrison Morning Dance Spyro Gyra Mr. P.C. John Coltrane My generation Pete Townsend My little suede shoes Charlie Parker Naima J. Coltrane Norwegian Wood Lennon/McCartney No woman, no cry Bob Marley Now’s the time Charlie Parker Ob-la-di, Ob-la-da Lennon/McCartney On Broadway The Drifters Oye come va T. Puente Peace H. Silver Peg Steely Dan Pfrancing (no blues) Miles Davis Pick up the Pieces Average Hite Band Pretty Woman Roy Orbison

16

Pride and joy Stevie Ray Vaughn Proud Mary John Fogerty (versie Tina Turner) Satin Doll Duke Ellington Say a little prayer Aretha Franklin Sister Moon Sting Sixteen tons Merle Travis Smooth Operator Sade Sonnymoon for two Sonny Rollins So what Miles Davis Song for my father H. Silver Summertime George Gershwin St. Thomas Sonny Rollins Stand by me Leiber & Stoller / Ben I. King Stir it up Bob Marley Stolen moments Oliver Nelson Straight, no chaser Thelonious Monk Sunny afternoon Ray Davies/Kinks Softly, as in a moring sunrise Sonny Rollins Sysgonöga J. Knudson Take the A-train Duke Ellington Take five D. Brubeck Tenor madness Sonny Rollins The Chicken ‘Peewee’ Ellis The hippest cat in Hollywood Horace Silver The Maze H. Hancock The Pink Panther H. Mancini The preacher Horace Silver The soul cages Sting These boots are made for walkin’ Nancy Sinatra Things ain’t what they used to be Duke Ellington This strange effect Ray Davies Tune up Miles Davis Uptown up Maceo Parker Venus Shocking Blue Waiting on a friend Mick Jagger / Keith Richards Walking on the moon Sting / The Police Watermelon Man Herbie Hancock What a wonderful world Louis Armstrong Whenever God shines his light Van Morrison When I’m sixty-four Lennon/MacCartney Who’ll stop the rain John Fogerty Worksong Nat Adderley / ‘Cannonball’ Adderley W817 Ketnetband Yesterday Lennon/McCartney You can’t hurry love Diana Ross & The Supremes

17

EVALUATIE JAZZ EN LICHTE MUZIEK

SAXOFOON

1. Evaluatieverslag door de leerkracht van elke leerling waarin gepeild wordt naar de

vaardigheden en ontwikkeling op instrumentaal-technisch, samenspel-technisch, creatief en muzikaal vlak.

2. De leerling werkt mee aan een –al dan niet publiek- toonmoment. 3. De evaluatie per leerling komt tot stand door de samenvoeging van de individuele

evaluatie die gemaakt wordt door de leerkracht en de evaluatie van het toonmoment.

18