Fontys Hogescholen

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4

Terugblik bijeenkomst 3:4: cognitieve ontwikkeling- ontwikkeling/leren/rijpen- geheugen- vormen van lerenOpdrachten:- Deskundigen verdiepen- lezen H7- Presentatie materialen meenemen

Fontys Hogescholen

Bijeenkomst 4

– Uitwisseling deskundigen in groepen.– Werken aan presentatie binnen slbgroep(handout theorieën).Suggestie: elke groep maakt de digitaletoets om zijn eigen kennis te toetsen.Ook kun je enkele vragen verwerken in jepresentatie.

Fontys Hogescholen

Presentatie

• Iedere groep 1 leertheorie (10 minuten).• Kern van deze theorie in eigen woorden uitleggen.• Eigen visie op leren verwoorden• Praktijkvoorbeelden geven door elke student• Eigen leerstijl toelichten• Handout• Vragen medestudenten en evt. korte aanvulling docent

Fontys Hogescholen

Leertheorieën

• Leertheorieën: de belangrijkstetheoretische stromingen in de psychologiedie hebben geleid tot verschillendeopvattingen over leren in onderwijssituaties.

• Leertheorieën gaan uit van de maakbaarheidvan de mens.

Fontys Hogescholen

Overzicht leertheoretischestromingen• Het behaviorisme Pavlov, Thorndike, Skinner• De cognitieve psychologie Bruner, Ausubel, Gagné• De handelingspsychologische theorie

Vygotsky, Gal'perin• Het sociaal constructivisme

Fontys Hogescholen

Samenvatting leertheorieën

HandelingspsychologieBehaviorismeCognitieve psychologieConstructivisme

Fontys Hogescholen

Het behaviorisme (+/- 1910-1950)

Black box model Organisme

Stimulus/Prikkel ! ! Respons/Gedrag

Fontys Hogescholen

Behaviorisme

Uitgangspunten:– Waarneembaar gedrag– Beïnvloeden van het gedrag– Gedrag is aangeleerd: black box model.Opvattingen over leren:- Klassieke conditionering- Operante conditionering- Modelleren

Fontys Hogescholen

1. Klassieke conditionering Pavlov (1849-1936)

Fontys Hogescholen

De wet van het effect Thorndike (1874-1949)Trial-and error: hongerige kat in een puzzle

box

Fontys Hogescholen

Pavlov vs. Thorndike • Pavlov: het principe van contiguïteit Stimuli moeten tegelijk optreden om

respons (leren) tot gevolg te hebben • Thorndike: de wet van het effect De gevolgen van een respons leiden tot het

al dan niet leren van de respons

Fontys Hogescholen

2. Operante conditioneringSkinner (1904-1990)

Operant gedrag= Gedrag dat niet wordt

uitgelokt door eenstimulus,

maar dat wordtuitgevoerd door deinwendige wil of‘drang’ van hetorganisme.

Fontys Hogescholen

Operante conditionering

Operant gedrag = opzettelijk,intentioneel, spontaan gedrag.Het leren wordt bepaald door degevolgen op het gedrag door deomgeving.Veel gebruikt in het onderwijs.

Fontys Hogescholen

Operant conditioneren

Procedure:1. Vaststellen welk gedrag

gevormd/gewijzigd moet worden.2. Reactie kiezen en toepassen:a. Versterkers (positief/negatief)b. Verzwakkers (uitdoving, straf, afzondering)

Fontys Hogescholen

Bekrachtiging of versterkers• Bekrachtiging versterkt het gedrag waarop

de bekrachtiger volgt• 2 soorten versterkers:

– Positieve bekrachtiging: beloning (materieel,sociaal, activiteit, gelegen in activiteit zelf)

– Negatieve bekrachtiging: wegnemen van eenonplezierige gebeurtenis (bv. geen straf, nietboos worden, etc.)

Fontys Hogescholen

Verzwakkers

• Verzwakkers onderdrukken het gedrag (i.t.t.versterking van gedrag bij bekrachtiging)

• 3 soorten– Uitdoving: negeren. Het verwijderen van een

positieve stimulus.– Straf: het toevoegen van een negatieve stimulus.– Afzondering.

Fontys Hogescholen

Operant conditioneren : rat inskinnerbox

Fontys Hogescholen

3. Modelleren.

• Imitatieleren, sociaal leren. Het nabootsenvan gedrag.

Fontys Hogescholen

Cognitieve psychologie ca. 1960:kenmerken• Stimulus – Organisme - Respons• Leren is een informatieverwerkingsproces.• Alle mentale processen die betrokken zijn

bij het opnemen, weer terugvinden engebruiken van informatie.

Fontys Hogescholen

Cognitieve psychologie uitgangspunten

• Nadruk op cognitie, verwaarlozen van deemotie.

• Gericht op het proces van leren (black box):hoe leer je? Gericht op de cognitievestructuur in het proces vankennisverwerving.

Fontys Hogescholen

Drie soorten leren

1. Zelfontdekkend leren (Bruner)2. Betekenisvol leren (Ausubel)3. Leerhiërarchie (Gagne)

Fontys Hogescholen

1. Het (zelf)ontdekkend leren Bruner (1915-heden)• De mens is een informatieverwerker• Leren is een intentionele activiteit• De lerende selecteert, codeert en elaboreert

(bewerkt) de info !"#$%&&'# "#()*#"+"',' &+-.(+..-

Fontys Hogescholen

Transfer naar onderwijs

• Actief en zelfontdekkend leren• Zelfstandig leren denken• Probleemoplossende vaardigheden• Transferwaarde van verworven

vaardigheden

Fontys Hogescholen

2. De assimilatietheorie (1968) Ausubel (betekenisvol leren)• Verankering of assimilatie van nieuwe

informatie aan reeds aanwezige relevantekennis (ankerpunten of kapstokbegrippen)

!"# #$%&%''% (($$)(*+( ,#-$)%)(.(&%/*,%**/

0 1(%(2($)&.#3 3(/($

Fontys Hogescholen

Transfer naar onderwijs

• De input (wijze waarop, structuur, vorm,…) is ergbelangrijk voor het leren. Het leermateriaal moetgoed worden ingedeeld en georganiseerd.

• Nieuwe ideeën en concepten moeten potentieelbetekenisvol zijn voor de leerder.

• Het verankeren van nieuwe concepten in debestaande cognitieve structuur van de leerdermaakt dat de nieuwe concepten terug oproepbaarzijn.

Fontys Hogescholen

3. De leerhiërarchie Gagné (1916-heden)

Theorie toegepast bijleerplanontwikkeling enlesvoorbereiding Leertaken zijnopgebouwd uit interneen externeleervoorwaarden.

Fontys Hogescholen

Gagne leertaken

4 soorten leertaken:- Meervoudige onderscheidingen- Begrippen- Regels en principes; algoritmen- Oplossen van problemen

Fontys Hogescholen

Gagne leervoorwaarden

5 categorieën leervoorwaarden:1. Verbale informatie2. Intellectuele vaardigheden3. Cognitieve strategieën4. Attituden vorming5. Psychomotorische vaardigheden.

Fontys Hogescholen

De handelingspsychologische theorie (begin 20e eeuw)• S <m1> O <m2> RM1: mediator: gericht leren waarnemenM2: mediator: betekenisverleningd.m.v. taal zorgt voor leerervaring• De handeling staat centraal (uitwendig)

Fontys Hogescholen

Handelingspsychologie

• De handeling wordt door het bewustzijngestuurd en gecontroleerd

(inwendig)• Rol van de gemeenschap - rol van de

volwassene: mediator.

Fontys Hogescholen

De cultuurhistorische theorie Vygotsky (1896-1934)

• Nadruk op de manier waarop onderwijs de mentaleactiviteiten van het kind beïnvloedt.

• Kern van onderwijs moet het aanleren van mentalehandelingen zijn, b.v. het vergelijken van tweebegrippen, het vormen van een conclusie, het uithet hoofd optellen van twee getallen,…

Fontys Hogescholen

Vygotsky: leerbaarheid

• Natuurlijk vermogen tot leren doorinstructie of ‘leerbaarheid’

• Door interactie met anderen (dialoog)wordt de ontwikkeling van het denken vanhet kind bevorderd

• 2 ontwikkelingsniveaus:• het feitelijke niveau• de zone van naaste ontwikkeling

Fontys Hogescholen

Transfer naar onderwijs

• Scaffolding: begeleiding bij leren enprobleemoplossen (geven van sleutels,modellen, aanmoedigingen,…)

• Leer- en organisatiestrategieën aanleren:zelfsturing

• Groepsleren: samenwerkend leren.

Fontys Hogescholen

Het sociaal constructivisme (1990 -…)• Leren is een actief, constructief proces• Nieuwe informatie wordt gekoppeld aan bestaande

voorkennis.• Leren =

– doelgericht– actief– constructief– cumulatief– collaboratief / coöperatief – zelfstandig (zelfgereguleerd of zelfgestuurd)