l Ζαλόγγου 13-15, ΤΚ : 10678 ΑΘΗΝΑ l ΦΥΛΛΟ 155 …ensfakia.gr/newspapers/ta...

Τριμηνιαία Έκδοση της ΕΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΦΑΚΙΑΝΩΝ l Ζαλόγγου 13-15, ΤΚ: 10678 ΑΘΗΝΑ l ΦΥΛΛΟ 155 Έτος 48ο ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2016 l Τιμή φύλλου: 0,01 €

Ένα βιβλίογια την ΈνωσηΗ Ένωση των ΑπανταχούΣφακιανών ευχαριστεί τονεκλεκτό Σφακιανό και μέ-λος της Ένωσης, ΓιάννηΚατσανεβάκη, για την ευγε-νή προσφορά του να δω-ρίσει τα έσοδα από το βι-βλίο του «Θαλασσινά καιΆλλα» στην Ένωση.

Έφυγε ο αγωνιστής - ιεραπόστολος των ΣφακιώνΟ παπα-Γιώργης Χιωτάκης που, στα 50 του,φόρεσε το ράσο, πάνω από τη Σφακιανήφορεσιά, και τα στιβάνια του, και με πίστηκαι πάθος αγωνίστηκε να κρατήσει η επαρ-χία τη Σφακιανή της ταυτότητα, να μην ξε-πουληθεί στους ξένους, να μείνουν οι νέοιστα χωριά και να ασχοληθούν με τα παρα-

δοσιακά επαγγέλματα. Με πρωτοποριακέςπροτάσεις και ιδέες, με κρύα και βροχές,περιερχόταν τα απομονωμένα χωριά τωνΔυτικών Σφακιών, λειτουργούσε και έκανεΑνάσταση σε εκκλησίες που είχαν χρόνιανα λειτουργηθούν, κήρυττε αγάπη και ελπί-δα, απλός, αληθινός κι ανθρώπινος...

Κινητοποίησημετά τηνκαταστροφήστη ΣελούδαΟ ναός του αγίου Παύλου κτίστη-κε κατά το 1030 από τον όσιοΙωάννη τον Ξένο που στη δυτικήΚρήτη έκτισε επίσης τη Μονή Μυ-ριοκεφάλων στο Ρέθυμνο και άλ-λες πέντε μονές στους νομούςΡεθύμνου και Χανίων.

Η φύση, τα βουνά, τα δάση, είναι μια σημαντικήκληρονομιά για τα Σφακιά. Το φυσικό τοπίο είναιαπείρου κάλλους και ιδιαιτερότητας και στο βά-θος των αιώνων, συνέβαλλε στη διαμόρφωση τηςπροσωπικότητας και της ψυχοσύνθεσης των Σφα-κιανών. Οι ιστορικοί και οι περιηγητές περιγρά-φουν τα Σφακιά ως απόρθητο φρούριο που περι-κλείεται από ψηλά βουνά και φαράγγια και τουςκατοίκους του ως ανθρώπους ελεύθερους, έξυ-πνους με ιδιαίτερα σωματικά και ψυχικά χαρίσμα-τα, πολεμιστές που αγαπούν και υπερασπίζονταιτον τόπο τους. Σήμερα το τοπίο εξακολουθεί να εί-ναι εντυπωσιακό και οι επισκέπτες μαγεύονταιαπό το φυσικό κάλλος και τις μοναδικές διαδρο-μές που πρoσφέρει η επαρχία των Σφακιών σεδυσβατα φαράγγια σε ψηλές κορυφές και σε παρ-θένα δάση ανάμεσα στις κορυφές της μαδάραςκαι το Λυβικό Πέλαγος. Βέβαια σήμερα ο επισκέ-πτης φτάνει στο μεγαλύτερο μέρος των Σφακιώνμε αυτοκίνητο απλά και γρήγορα, απομυθοποιών-τας τον θρύλο του απρόσιτου φρουρίου, απολαμ-βάνει το τοπίο και την Σφακιανή φύση και ένα με-γάλο μέρος της οικονομίας των Σφακιών στηρίζε-ται στον τουρισμό. Κάθε τόπος, στη Ελλάδα, τηνεποχή του τουρισμού που ζούμε, προσπαθεί ναδιατηρήσει τη ταυτότητά του και τις ιδιαίτεροτητέςτου γιατί είναι πόλος έλξης, είναι το κάτι που τονδιαφοροποιεί από τους υπόλοιπους προορισμούς.Για τα Σφακιά το συγκριτικό πλεονέκτημα είναι τοορεινό και απρόσιτο τοπίο, τα δάση, η χλωρίδα, τοπλήθος των αρωματικών φυτών πολλά απο ταοποία είναι ενδημικά, το μοναδικό «αγρίμι» καιφυσικά η ιστορία και ο κόσμος μας. Όλα αυτά,όπως την ελευθερία μας που υπερασπιστήκαμεκαι αγωνιστήκαμε γι’ αυτή, πρέπει να αγωνιστού-με για να τα προστατεύσουμε γιατί με την πρόσφα-τη πυρκαγιά στο δάσος της Σελούδας στη περιφέ-ρεια του Αϊ-Γιάννη κινδύνευσε να καεί όλο αυτό τοαρχαίο δάσος μέχρι και το Φαράγγι της Σαμαριάς.250

Σελ. 4 Σελ. 12

Το φυσικό κάλλος και τα δάση των Σφακιών

2 ΔΕκΕμβριοσ - ιανουαριοσ - φΕβρουαριοσ 2016

Tριμηνιαία έκδοση της Ένωσης των Απανταχού Σφακιανών Ιδιοκτήτης: «Ένωση των Απανταχού Σφακιανών», ΕΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ & ΖΑΛΟΓΓΟΥ15, ΤΚ 108 78 - Αθήνα, Τηλ. - FAX.: 210-3845143, www.ensfakia.gr, [email protected],Εκδότης - Διευθυντής: Γιάννης Πολυράκης,E-mail: [email protected], Συντακτική επιτροπή: Καλλιόπη Γερωνυμάκη, Γιάννης Πολυράκης,Βασίλης Θωμάς, Ανδρέας Κούνδουρος,Ελένη Γεωργιλιδάκη Επιμέλεια φωτογραφιών: Λευτέρης Σαμοθράκης, Επιμέλεια εντύπου - σελιδοποίηση: Σπύρος ΓκίκαςΔακτυλογράφηση χειρογράφων - Διόρθωση κειμένων: Χριστίνα Γερολυμάτου, Ανδρέας ΚούνδουροςΔιαχωρισμός - Εκτύπωση - Ετικετοποίηση - Συσκευασία: ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΠΑΡΣΙΣ» Μυκηνών 9 - Κεραμεικός, ΑΘΗΝΑ Τηλ. 210-3455226, E-mail: [email protected]Επιταγές - Εμβάσματα: Προς: Ένωση Απανταχού Σφακιανών POSTE RESTANTE Κ.Τ.Α. ΑΙΟΛΟΥ 100, Τ.Κ.10200 - Αθήνα

ΟΙ ΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΜΑΣΗ συντακτική επιτροπή της εφημερίδαςκαι το Δ.Σ. της Ένωσης των ΑπανταχούΣφακιανών, ευχαριστούμε θερμά όλουςόσοι έστειλαν τη συνδρομή τους στηνεφημερίδα μας. Επίσης, ευχαριστούμετους δωρητές που, πέραν της ετήσιαςσυνδρομής τους, ενισχύουν την εφημε-ρίδα με μεγαλύτερα ποσά. Οι συνδρομέςκαι δωρεές καλύπτουν περίπου το 1/3του ετήσιου κόστους έκδοσης και απο-στολής της, παρά τη δραστική μείωσήτου που καταφέραμε. Για να στείλετε τησυνδρομή σας, κόψτε το Δελτάριο ΤΑΧΥ-ΠΛΗΡΩΜΗΣ των ΕΛ.ΤΑ. που υπάρχει στοφύλλο, συμπληρώστε τα στοιχεία σαςκαι το ποσόν που θέλετε και δώστε τοστον Ταχυδρόμο ή στο Κατάστημα τωνΕΛ.ΤΑ. Δεν απαιτούνται ταχυδρομικά έξο-δα. Σας ευχαριστούμε.

Συνδρομές για την Ένωση και την εφημερίδα μας

Η δημιουργόςΑλήθεια είσαι τόσο όμορφη;Ή με τα μάτια της καρδιάς σε αντικρίζω;

Νεράιδας ντύθηκες το φόρεμα;Ή σε στόλισα το ολόλευκο των καραβόπανων που θρόιζαν σαν μ’ αποκοίμιζες στον κόρφο σου;

Ολόχρυσα έχεις τα μαλλιά;Ή έπλεξα ανάμεσα τους, τους ήλιους που άλλοτε ζωγράφιζα, πριν κουρνιάσουν αποκαμωμένοι στα συρτάρια σου;

Καθρέπτης του ουρανού είναι τα μάτια σου; Ή απ’ το γαλάζιο τους πασπάλισα του κόσμου όλα τα κύματα;

Στέκω μπροστά σου προσμένοντας.Μια στάλα ψυχής δώσ’ μου ακόμαγια να ξαναγεννιέμαι, κάθε φοράπου θα στρέφω το πρόσωπο στον ήλιο.

Μαρία Σ Κριαρά

Από την επίσκεψη του Υποδιοι-κητή της 7ης Υ.ΠΕ. κ. ΣτέλιουΔημητρακόπουλου, στα περιφε-ρειακά ιατρεία του Δήμου Σφα-κίων, παρουσία του ΔημάρχουΓιάννη Ζερβού και των Αντιδη-μάρχων, Πέτρου Σοφούλη καιΓιώργου Πρωτοπαπαδάκη.

l Κοτσίφης Ανδρέας 100l Μανουσέλης Γ., Ροδάκινο 30l Ένωση Κρητών Σαρωνικού 25l Παττακός Μανώλης, στη μνήμη της μητέρας του 200l Βολουδάκης Μανούσος, για κοινωφελή σκοπό 50l Μπολιώτης Προκόπης 30l Κωνσταντουδάκη Ελβίρα 20l Βαρδουλάκης Γεώργιος 50l Βαρδουλάκη-Τσατσαρωνάκη 50l Πλυμάκης Αντώνης 20l Ψαρουδάκης Γ. 20l Μανούσακας Μανούσος 30l Καπριδάκης Αλέκος 20l Καπριδάκης Σταύρος 20l Βαμιεδάκης Νότης 10l Τζατζιμάκης Μανώλης 20

l Παπαδομαρκάκη Σταυρούλα 50l Μανουσέλη Γ. 10l Μανουσέλη Βιργινία 20l Νικολουδάκης Στέλιος 20l Ψαρρού Μαρία 15l Ψαρρός Στέλιος 15l Χαρισάκης Βασίλης 10l Κατσανεβάκης Γιάννης, από τα έσοδα του βιβλίου του, 1040

στη μνήμη του πατέρα του l Παπαχριστοδούλου Ιωάννα 20l Βρετουδάκης Στρατής 50l Αλιγιζάκης Γιώργος 30l Σαμαριτάκης Γιώργος 20l Δαμανάκης Κ. 100l Μανουσέλης Ιωάννης (του Ευτυχίου) 50l Κανδηράκη Βιργινία 20

Γρήγορο Internet στα Σφακιά!

Ξεκίνησε, με χρημοτοδότηση από την ΕΕ, στοπλαίσιο του προγράμματος «Κοινωνία της Πληρο-φορίας», και ανάδοχο τον Ο.Τ.Ε. Α.Ε. του συντο-πίτη μας, Τεχνικού Διευθυντή, Σταύρου Καπριδά-κη, το έργο ανάπτυξης ευρυζωνικών υποδομώνσε αγροτικές λευκές περιοχές της Επαρχίας. Θακαλύψει 77 χιλιόμετρα του Δήμου Σφακίων, μεαφετηρία τις Βρύσες Αποκορώνου, και θα συνε-χιστεί με ταχείς ρυθμούς, στα χωριά, Ασκύφου(γειτονιές Αμμουδάρι, Καρές, Γωνί), Καλλικράτη,Ίμπρο, Χώρα Σφακίων, Ανώπολη, Κομιτάδες,Βρασκά, Βουβά, Νομικιανά, Άγιο Νεκτάριο,Φραγκοκάστελλο, Σκαλωτή και Αργουλέ.

Αγ. Απόστολοι, Θόλος

3ΔΕκΕμβριοσ - ιανουαριοσ - φΕβρουαριοσ 2016

Η πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα της Ένωσης

ΗΈνωση των Απανταχού Σφακιανών συγχαίρει τον διαπρεπή αρχαιολόγο και φίλο των Σφακιών, Μι-χάλη Ανδριανάκη, για το γνήσιο ενδιαφέρον του και στηρίζει, με όλες της τις δυνάμεις, τη γενναι-

όδωρη πρότασή του:«Θα κάνω μια πρόταση σε φίλους τεχνικούς, που διαβάζουν τον τοίχο μου, για μια ακόμη προσφορά για

τη σωτηρία του μνημείου (μια προσπάθεια που ξεκινήσαμε, αλλά δεν ολοκληρώσαμε πριν από μερικά χρό-νια από την πλευρά της Υπηρεσίας για αντικειμενικούς λόγους): Να πάμε ένα Σαββατοκύριακο να αποτυ-πώσουμε το μνημείο και να συντάξουμε τη μελέτη αποκατάστασής του. Εγώ βάζω την αρχαιολογική τεκμη-ρίωση. Ύστερα, ας δώσουμε τη μελέτη στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και στους παράγοντες της περιοχής ναβρουν χρηματοδότηση. Προσωπικά έχω μια ιδέα, που "τη ρίχνω στο τραπέζι": Να μην τα περιμένουμε όλααπό το φτωχό μας κράτος. Σφακιανοί-πρόσωπα και φορείς-με λεφτά υπάρχουν. Να δούμε αν μπορούν νασυγκεντρωθούν χρήματα από την τοπική κοινωνία και ας βοηθήσουν και οι παράγοντες της περιοχής.Εχωκαι μια άλλη ιδέα, που θα σας την πω όταν η μελέτη θα είναι έτοιμη. Περιμένω προτάσεις...». 175

(Όπως την ανάρτησε στη σελίδα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης)


Κινητοποίηση μετά την καταστροφήστη ΣελούδαΣε απόσταση αναπνοής από τη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Παύλου

Λίγα λόγια για τον ιστορικό ναό

«Ο μικρός σταυρικός με τρούλο ναός του αγίου Παύλου, στηνόμορφη, έρημη παραλία των Σφακιών, κτίστηκε μετά το 1030από τον τοπικό όσιο Ιωάννη τον Ξένο και Ερημίτη από το Σίβατων Αστερουσίων. Ο Ιωάννης, περιπλανήθηκε στη δυτική Κρήτηκαι έκτισε τη Μονή Μυριοκεφάλων στο Ρέθυμνο και άλλες πέντεμονές ανάμεσα στους σημερινούς νομούς Ρεθύμνου και Χανίων.Επιζητώντας την ησυχία του έφτασε στην έρημη αυτή παραλία,όπου ο Θεός ξέρει κάτω από ποιές συνθήκες έκτισε και τοιχο-γράφησε το μικρό ναό του αγίου Παύλου στον προσφιλή του αρ-χιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Σε σύγκρισημε τα άλλα του κτίσματα, που σώζονται, ο ναός εδώ είναι πιοαπλός, γεγονός που έχει σχέση με τις δυσκολίες που συνάντησεστην έρημη αυτή περιοχή. Παρόλα αυτά η πρόσοψη είναι αρκετάπροσεγμένη και είναι ορατές οι επιδράσεις από την αρχιτεκτονι-κή της Κωνσταντινούπολης, ενώ οι άλλες πλευρές και ο τρούλοςείναι σε απλούστερη μορφή. Στο εσωτερικό σώζονται τοιχογρα-φίες σε δυο στρώματα, έργο λαϊκών ζωγράφων, οι οποίες δυστυ-χώς καταστρέφονται από την αλμύρα της θάλασσας». 170

Μιχάλης Ανδριανάκης


Στις 29 Φεβρουαρίου, η Ένωση και οιπατρινές εκδόσεις “Πικραμένος” πα-ρουσίασαν το βιβλίο της Μίτσης Σκ.

Πικραμένου, «Αναζητώντας μιαν υπογραφή.Ο Άγιος Γεράσιμος είναι έργο του El Greco;».

Ο πρόεδρος της Ένωσης, Γιάννης Πολυ-ράκης, καλωσόρισε με θερμά λόγια τουςφίλους, Σφακιανούς και μη, που γέμισαντην αίθουσά μας, ενώ την εκδήλωση συν-τόνισε η ταμίας μας, Μαρία Κριαρά. Εκ μέ-ρους των εκδόσεων “Πικραμένος”, χαιρέ-τησε η Νέλλη Βουτσινά που αναφέρθηκεκαι στη δραστηριότητα και την προσφοράτου εκδοτικού οίκου της Πάτρας. Φιλικήκαι άμεση, η συγγραφέας του βιβλίου Μί-τση Πικραμένου αποκάλυψε στοιχεία απότην ερευνητική της προσπάθεια να αναζη-

τήσει τα ίχνη του Δομήνικου Θεοτοκόπου-λου και της γνωριμίας του με τον άγιο Γε-ράσιμο Νοταρά, εξηγώντας με αυτό τοντρόπο τη δημιουργία της προσωπογραφίαςτου αγίου από τον κρητικό ζωγράφο. Ηπροσέλευση ήταν μεγάλη, λόγω του ενδια-φέροντος θέματος, και δόθηκε η ευκαιρίαστους παρευρισκόμενους να απολαύσουντην αισθαντική ανάγνωση ενδεικτικώναποσπασμάτων του βιβλίου, από τον ηθο-ποιό Μάνο Αμανάκη, και να συνομιλή-σουν με τη συγγραφέα.

Μέσα από τις σελίδες του ιστορικού μυ-θιστορήματος μπορεί κανείς να παρακο-λουθήσει από κοντά τη ζωή του Ελ Γκρέκοκαι του άγιου Γεράσιμου, καθώς και τηνπορεία του πίνακα στον χωροχρόνο. Από

τη δημιουργία του έργουκαι διατρέχοντας καίριαιστορικά γεγονότα, ο ανα-γνώστης έρχεται σε επαφήμε τις κοινωνικοπολιτικέςσυνθήκες κάθε εποχής, από το 1548 μέχριτο 1989 οπότε και χάνεται κάθε ίχνος τουπίνακα.

Συγχρόνως, παρουσιάζονται, με γλαφυρόκαι άμεσο τρόπο, οι ζωές όσων είχαν τηντύχη να τον έχουν στην κατοχή τους, τα συ-ναισθήματά τους και οι διαπροσωπικέςτους σχέσεις, είτε αφορούν τον πίνακα είτεόχι. Σημαντικοί τόποι της πλοκής του βι-βλίου είναι, ο Χάνδακας, η Βενετία, τοΆγιον Όρος, οι Άγιοι Τόποι, η Ναύπακτος,το Γαλαξίδι, η Ζάκυνθος, η Κεφαλονιά, το

Ναύπλιο, η Χίος, η Σμύρ-νη, η Αθήνα, πλαισιωμέ-νοι, πάντα αριστοτεχνικά,από σημαντικά ιστορικάγεγονότα, όπως η Ναυμα-

χία της Ναυπάκτου, η Ναυπλιακή Επανά-σταση, η Καταστροφή της Σμύρνης, καθώςκαι πολλά άλλα λιγότερο σημαντικά.

Την εκδήλωση επένδυσαν με τη μουσικήτους, για ακόμα μια φορά, οι αγαπημένοιφίλοι της Ένωσης, Μιχάλης Πολυχρονάκηςκαι Λευτέρης Φραγκιουδάκης, που μας τα-ξίδεψαν μέσα από τις μελωδίες της λύραςκαι του λαούτου. Η βραδιά ολοκληρώθηκεμε παραδοσιακό κέρασμα που πρόσφερε ηΈνωση και ζωντανές συζητήσεις, με θέα τονφωτισμένο Λυκαβηττό. 360

Ο Ελ Γκρέκο στην Ένωση


Κόψτε με ψαλίδι πάνω στη διακεκομμένη

Την Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2016, πραγματο-ποιήθηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, σε-μνή εκδήλωση τιμής και μνήμης, αφιερωμένη

σε όλους τους εθελοντές Κρητικούς, που έπεσανηρωικά στους Μακεδονικούς και Ηπειρωτικούς αγώ-νες για την ελευθερία.

Η εκδήλωση αυτή πραγματοποιήθηκε από την Αδελ-φότητα Κρητών Πειραιά «Η ΟΜΟΝΟΙΑ» και τον Σφα-κιανό Προεδρό της Θοδωρή Τσόντο που έχει αγωνι-στεί για να αναδείξει τη μεγάλη προσφορά της Κρήτηςκαι των Κρητικών αγωνιστών στην απελευθέρωση αυ-τών των περιοχών.

Πρόεδροι και εκπρόσωποι σωματείων και φορέων,καθώς και χορευτές με παραδοσιακές κρητικές ενδυ-μασίες και λάβαρα της Αδελφότητας, παρακολούθησαντο Εθνικό μνημόσυνο που τελέστηκε στον Ιερό Ναότων Αγίων Θεοδώρων, ιερουργούντος του Σεβασμιω-τάτου Μητροπολίτη Προικοννήσου και επίτιμου μέ-λους της Αδελφότητας κ.κ. Ιωσήφ. Στη συνέχεια ο κα-θηγητής κ. Γεώργιος Καρτσώνης εκφώνησε τον επι-μνημόσυνο λόγο, στον οποίο μεταξύ άλλων τόνισε τησυμβολή της «ΟΜΟΝΟΙΑΣ», αναφέροντας ονόματα με-λών της που έλαβαν μέρος στους αγώνες. Τονίζουμεεδώ ότι η «ΟΜΟΝΟΙΑ» είναι από τα αρχαιότερα σω-ματεία και ότι ιδρύθηκε περί το 1882 για να περιθάλ-ψει και να βοηθήσει τους κατατρεγμένους Κρητικούςεπαναστάτες που κατέφευγαν στον Πειραιά κυνηγημέ-νοι από τους Τούρκους. Πολλά μέλη της έλαβαν μέροςστους αγώνες για την απελευθέρωση της Μακεδονίαςκαι της Ηπείρου.

Ακολούθησε τρισάγιο στον τάφο του Σφακιανού Γε-νικού Αρχηγού (μετά τον θάνατο του Παύλου Μελά)του Μακεδονικού αγώνα, Αντιστράτηγου καπετάν Βάρ-δα. Στη συνέχεια η Αντιπρόεδρος Α.-Μ. Ντουντουνά-κη απέδωσε με απαγγελία, τον τρόπο με τον οποίο ηΚρητική ρίμα απαθανάτισε τη μεγάλη συμβολή τωνKρητικών στον Μακεδονικό αγώνα.

«Μεριάστε ο Βάρδας να διαβεί,να πάει στο ΜοναστήριΚει που’ναι ο πόλεμος χαράκι η μάχη πανηγύρι».Ο Πρόεδρος Θοδωρής Τσόντος κατέθεσε στεφάνι

στο τάφο του Καπετάν Βάρδα και ο κόσμος έψαλε συγ-κινημένος τον Εθνικό ύμνο. Στη συνέχεια, η ριζίτικηομάδα της «ΟΜΟΝΟΙΑΣ» τραγούδησε το ριζίτικο «Σεψηλό βουνό» που κλιμάκωσε τη συναισθηματική φόρ-τιση. Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολούθησεκέρασμα στη μνήμη των αγωνιστών. Ευχαριστούμετην ΟΜΟΝΟΙΑ και τον Πρόεδρό της για αυτή τη τελε-τή τιμής και μνήμης στους Κρητικούς αγωνιστές. 310

Εκδήλωση Μνήμης για τους Κρήτες τουΜακεδονικού και Ηπειρωτικού Αγώνα

ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΩΝ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Εκλέχτηκε το νέο διοικητικό συμβούλιο της Ένωσης Κρητών Σαρωνικού «Ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος»: Νικόλαος Λιονής, Πρόεδρος, Ανδρέας Θεοδωράκης, Αντιπρόεδρος, Γεώργιος Ανυφαντάκης, Γενικός Γραμματέας,Ευαγγελία Βυζιργιανάκη, Ταμίαςκαι μέλη οι Άννα Δαμουντάκη,Σταύρος Μαρκοδημήτρης, Δέσποινα Θεοδωράκη, ΕλευθέριοςΣταματούλης, Γεώργιος Πετρινόλης, Ειρήνη Μανουσάκη και Γεώργιος Μπολιεράκης.Στον Πρόεδρο Νικόλαο Λιονή και στα μέλη του συμβουλίου ευχόμαστε καλή επιτυχία.


«...Είχε ανασκουμπωμένο το ράσογια να μην μπερδεύεται στα ξερόκλαδακαι δρασκελούσε τις πέτρες, αγρίμι κιαυτός σαν κι κείνα που τρέφει αιώνεςκι αιώνες ο τόπος του. Βιαζόταν. Είχενα λειτουργήσει σε τρεις εκκλησίεςεκείνη τη μέρα. Πρώτα στον Άη Γιάννη,ένα χωριό κρυμμένο στην αγκαλιά τηςΜαδάρας, στα Λιβανιανά -μικροχώρικι αυτό στα σφακιανά βουνά- και στοΛουτρό, στην ούγια του Λιβυκού, στονπαμπάλαιο ναό της Παναγιάς. Σε κανέ-να από τούτα τα χωριά δεν πήγαινεδρόμος αμαξιτός. Συγκοινωνία είχε μό-νο το Λουτρό, θαλασσινή. Ένα καραβά-κι που έκανε καθημερινό δρομολόγιοΧώρα Σφακίων - Αγιά Ρουμέλη μ' εν-διάμεσο σταθμό το Λουτρό.- Και θα πας και στα τρία χωριά,

παπά Γιώργη;Γέλασε δυνατά.

- Αμ, είντα λογάται, μωρέ; Ν' αφήσω παραπονεμένους τους αγίους;Και πήγε! Έτσι όπως έκανε κάθε που

τον πρόσταζε η φωνή της συνείδησης.Κάθε μεγάλη σκόλη, κάθε Λαμπρή, ταίδια. Ξεκινούσε από το λιόγερμα, περ-πατούσε μέρα και νύχτα, άνθρωποι καιάγιοι περίμεναν ν' ακούσουν το μήνυ-μα της Ανάστασης από τη δική τουβροντερή φωνή, μ' εκείνη την αρχέγο-νη και ιδιότυπη σφακιανή προφορά.

Ο λόγος για τον παπά Γιώργη Χιωτά-κη. Τον ασυμβίβαστο ανταρτόπαπα πουαπό χτες αργά ροβολά τις Μαδάρες τ'ουρανού (είμαι σίγουρος πως δεν θαδιαλέξει εύκολους δρόμους ο παπάΓιώργης. Μήτε κάμπους. Κάπου εκεί,στην άκρα της παράδεισος, θα βρεθείένα ψηλό βουνό, σαν το δικό του).

Τον είχα συναντήσει για πρώτη φοράκοντά στην Αράδαινα, ακατοίκητο χω-ριό, ρημαγμένο από το χτικιό του γδι-κιωμού. Ήταν τέλη της δεκαετίας του1970. Μεγάλη αποκοτιά να πας εκείνατα χρόνια στην Αράδενα. Έπρεπε ναδιαβείς ένα μεγάλο φαράγγι, να κατε-βείς στην κοίτη του από ένα μονοπάτι -περικοκλάδα, και ν' ανηφορίσεις στηναντικρινή του πλευρά. Γέφυρα δενυπήρχε ως το 1986. Κόπος πολύς,δρόμος δύσκολος. Μα για τούτον τονακρίτα παπά δεν υπήρχαν εύκολα καιδύσκολα. Υπήρχε μόνο το χρέος. Ναμην αφήσει μήτε τους αγίους παραπο-νεμένους μήτε τους ανθρώπους.

Τον κοίταξα καλά, ήταν φρέσκος πα-πάς ακόμη. Φορούσε έναν μαύρο σκού-φο σαν καρναβά κι είχε γένια πυκνά,όλα μαύρα. Αγριογένη τον είπα, μα σανπρόσεξα καλά την μορφή του ένιωσαεκείνο το παράξενο σκίρτημα που νοι-ώθει κανείς όταν συναντά ανθρώπουςταγμένους στο καθήκον. Πρόσωπο λιο-ψημένο, σαν τα χαράκια της Μαδάραςκι αυτό, μα και ρόδινο, λες και το έλου-ζε διαρκώς το ανάριο φως της σφακια-νής αυγής. Πίσω από τα σκληρά χαρα-κτηριστικά και τις πρώιμες αυλακιέςτων ρυτίδων φανερωνόταν μια ήρεμημορφή: Αν της έβαζες φωτοστέφανο θανόμιζες πως είχε ξεφυτρώσει από κά-ποια παλιά τοιχογραφία!

Έτσι περνούσε τότες τον καιρό του.Δρομέας ακαταλάγιαστος! Άνοιγε ρη-μαγμένες εκκλησιές, αναζητούσε μνή-μες στα σπήλαια - κάποιες θεόκτιστεςεκκλησιές, χωμένες στα σπλάχνα τουβουνού, σπηλαιώδεις, είχαν χρόνια καιχρόνια να λειτουργηθούν. Ο μαδαρίτηςπαπάς ανασήκωνε τα χώματα, γύρευεξεχασμένες εικόνες, αναζητούσε κόκα-λα παλιών ασκητών, αναζητούσε ίχνημαρτύρων και ηρώων, ίσως και να μηνξεχώριζε τους ήρωες από τους μάρτυ-ρες. Γι' αυτό κι όταν μιλούσε για το ίν-δαλμά του, τον Δασκαλογιάννη, κατέ-βαζε απαλά το κεφάλι λες κι έκανε υπό-κλιση στη μνήμη του. Έτσι τον γνώρι-σα. Παπά μέχρι το μεδούλι. Άνθρωποπου έμπαινε στα σπίτια, στις μάντρες,

μιλούσε με τους ακρίτες. Και πάντα βια-στικό.

Είχε χειροτονηθεί λίγα χρόνια μετάτην πτώση της Χούντας. Ένας φωτισμέ-νος δεσπότης τον είχε ανακαλύψειεκείνα τα χρόνια στα Σφακιά. Ήταν πο-λύτεκνος. Βοσκός, αγρότης, και μελισ-σοκόμος. Γράμματα πολλά δεν εκάτεχε.Μα ο δεσπότης είδε στα μάτια του εκεί-νη τη λάμψη που κάνει τους ανθρώ-πους να ξεχωρίσουν.- Θα σε χειροτονήσω παπά...

Και τον χειροτόνησε! Ξεσηκώθηκανκάποιοι, χίλια προσχήματα βρήκαν(«μα είναι δυνατόν να χειροτονούνταιπαπάδες χωρίς προσόντα; Χωρίς εκ-κλησιαστική παιδεία; Τόσες ιερατικέςσχολές υπάρχουν...») Δεν ήξεραν,ίσως, ότι οι Παπά Γιώργηδες των Σφα-κιών δεν βγαίνουν από σχολές!

Ευτυχισμένες οι στιγμές που οι άν-θρωποι, ακόμη και οι ταγοί της εκκλη-σίας, μπορούν να διακρίνουν όχι μόνοτη λάμψη των ματιών, μα και τη φλόγατης ψυχής. Ο παπά Γιώργης Χιωτάκηςανάλαβε τα πιο δύσκολα χωριά τωνΣφακίων. Ήθελε πόδια γερά, να μπο-ρούν να περπατούν για ώρες ολόκλη-ρες στα μονοπάτια των βοσκών. Ήθελεγερή καρδιά για ν' αντέξει.

Λίγους μήνες μετά βλέπαμε έκπλη-κτοι στις εφημερίδες της εποχής γράμ-ματα γεμάτα πάθος. Για την πατρίδα,για τη θρησκεία, για τα προβλήματα τουκόσμου, για τα χωριά των Σφακίων, γιατην Κύπρο την πολύπαθη. Και στο τέ-λος μια υπογραφή που συγκλόνιζε: ΟιΣφακιανοί Παπάδες! Μαθημένοι στιςεπαναστατικές συντροφιές οι παπάδεςτων σφακιανών χωριών ένωναν πάλιτις δυνάμεις τους. Κι ο λόγος τους μύ-ριζε μπαρούτι! Δριμύς, ιδιότυπος! Δενχάιδευαν αυτιά οι Σφακιανοί Παπάδες.Κάποιοι συντηρητικοί κύκλοι της εκ-κλησίας ενοχλήθηκαν σφόδρα. Όπωςενοχλήθηκαν κι άλλοι. Οι ταγοί της πο-λιτείας: - Παπάδες είναι τούτοι, μωρέ, ή αντάρτες;Και παπάδες και αντάρτες, αξιότιμοι

κύριοι, εσείς που νομίζετε πως ο παπάςείναι μόνο για να κρατά θυμιατό και ναθυμιάζει. Δεν είχαν μάθει πως ιερωμέ-νοι σαν τον παπά Γιώργη ξέρουν νασκύβουν το κεφάλι μόνο μπροστά στοΘεό. Ίσως και μπροστά στον ταπεινόάνθρωπο του μόχτου-απείκασμα τουΘεού λογάται κι εκείνος. Ποτέ, όμως,δεν το σκύβουν μπροστά στις κάθε λο-γής εξουσίες. Μέχρι τα τελευταία του(σύνταξη πήρε όταν πάτησε τα 79 χρό-νια) είχε τον ίδιο καημό στο μυαλό του.Την ίδια έγνοια: Τα Σφακιά, την Κρήτη,τη Ρωμιοσύνη.

Πριν από χρόνια, στη βάφτιση τωνπαιδιών του φίλου μου του Γιώργη τουΠατρού στο Λουτρό, είδα έναν άλλοπαπά Γιώργη. Μπροστά στο παιδί ο αν-τάρτης γινόταν κι εκείνος παιδί. Βάφτι-ζε, κανάκευε, μιλούσε το στόμα κι ηκαρδιά του μαζί. Ποτέ δεν είχε βρεθείσε τέτοιο μυστήριο. Νόμιζα πως όλοιστην εκκλησιά της Παναγιάς είχαν γίνειένα! Χάρισμα μεγάλο να μιλά κανείς μετις φωνές των αγγέλων! Χάρισμα μεγα-λύτερο να τον ακούνε τα παιδιά όπωςακούγανε τον παπά Γιώργη.

Υ.Γ.: Αν θυμάμαι καλά ο παπά Γιώρ-γης Χιωτάκης χειροτονήθηκε στα χρό-νια του πιο λόγιου ιερωμένου της κρη-τικής εκκλησίας, του μακαριστού Θεο-δώρου Τζεδάκη. Τώρα που το σκέφτο-μαι τους θαυμάζω πιο πολύ και τουςδυο. Ο λόγιος ιεράρχης ανακάλυπτεμιαν άλλη μορφή παιδείας στον Σφα-κιανό βοσκό. Κι ο βοσκός ανακάλυπτετον μόνο δρόμο που του έπρεπε...».970

Νίκος Ψιλάκης, Δημοσιογράφος - Συγγραφέας

ΠΑΠΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΤΟΣ,ΜΩΡΕ, Ή ΑΝΤΑΡΤΗΣ; Μικρό αφιέρωμα στον ιερέα που δεν ήθελε ν’ αφήνειπαραπονεμένους τους αγίους! (μήτε τους ανθρώπους...)

ΔΕκΕμβριοσ - ιανουαριοσ - φΕβρουαριοσ 20168

Οχαρακτήρας των κατοίκων κάθε πε-ριοχής αντανακλάται στη μουσική καιστους χορούς της. Η Κρήτη είναι

ίσως από τα ελάχιστα μέρη στην Ελλάδαόπου η παραδοσιακή μουσική ταυτότητάτης, είναι έντονη και αντί να παραμένει στά-σιμη εξελίσσεται.

Της Μαρίας ΚριαράΧημικού, Ταμία της Ένωσης των Απανταχού Σφακιανών

ΝτάμαΟνομάζεται επίσης Σταυρωτός, Πάσο και

Φτερωτός Συρτός. Χορός παρόμοιος με τονΧανιώτικο σε ό,τι αφορά τη μουσική, αλλά λί-γο πιο αργός στην απόδοσή του. Παλιότεραχορευόταν στον νομό Χανίων και Ρεθύμνης.

Συνηθιζόταν να χορεύεται σε στιγμές χαράςκαι ευθυμίας, κυρίως τις απόκριες. Έδενανδύο τρία μαντήλια μαζί, ώστε ο κόμπος να εί-ναι στη μέση και γύρω-γύρω οι τέσσερις ή οιέξι άκρες. Την άκρη του κάθε μαντηλιού τηνέπιανε με το αριστερό της χέρι μια γυναίκα,ενώ από το δεξί της χέρι πιανόταν ένας άντραςκαι άρχιζε ο χορός. Κάποια στιγμή ο οργανο-παίκτης ή ένας χορευτής φώναζε δυνατά τη λέ-ξη «Ντάμα» ή «Πάσο», οπότε ο κάθε άνδραςάφηνε το χέρι της γυναίκας με την οποία χό-ρευε και έπιανε το χέρι της μπροστινής του.

Σκοπός ήταν οι χορευτές να διατηρήσουνσυμμετρία στο ακτινωτό σχήμα της χορευτι-κής παράταξης. Μερικές φορές στην τελευ-ταία θέση δεν υπήρχε γυναίκα και το μαντή-λι κρατούσε ένας άνδρας που, έλλειψη ντά-μας, αγκάλιαζε μια καρέκλα. Ο χορός τελεί-ωνε όταν όλοι οι άνδρες χόρευαν εναλλάξμε όλες τις γυναίκες. Την ονομασία «Φτερω-τός» ή «Σταυρωτός» την πήρε από το σχήματου χορευτικού συνόλου που έμοιαζε με φτε-ρωτή (έλικα) ή με σταυρό όταν υπήρχαν δύομαντίλια.

ΝτουρνεράκιαΧορός χαρούμενος και ρυθμικός που έχει

καταγωγή από τη Σερβία και πρωτοεμφανί-στηκε στην Κρήτη στις αρχές του 20ου αι-ώνα. Έχει ίδια βήματα με τον Σιγανό ταοποία όμως εκτελούνται σε γρήγορο ρυθμό.Συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες οι οποίοιείναι πιασμένοι από τους ώμους. Πέρασεστη δισκογραφία από τον Κώστα Μουντάκητην δεκαετία του 1960.

Ξενομπασάρης Ονομάζεται επίσης και Μανάς. Είδος σι-

γανού χορού που χορεύεται στα ορεινάχωριά στην περιοχή της Ιεράπετρας. Συμ-μετέχουν άντρες και γυναίκες πιασμένοι μετα χέρια χιαστί ή από τις παλάμες στο ύψοςτων ώμων και αποτελείται από έξι βήματα.Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αποτελεί παραλ-λαγή του Σιγανού γιατί τα βήματα των δύο

χορών είναι παρόμοια. Υπάρχει όμως καιη άποψη ότι πρόκειται για διαφορετικούςχορούς, γιατί τα παλιότερα χρόνια δενγνώριζαν τον Σιγανό στην Ιεράπετρα, οοποίος ήρθε μεταγενέστερα από την κεν-τρική Κρήτη. Το όνομά του το έχει πάρειαπό την μαντινάδα που τραγουδιέται πάντα

πρώτη κατά τη διάρκεια του χορού: «Ξε-νομπασαρικάκι μου, ξενομπασάρικό μου,σγουρό βασιλικάκι μου, να σε ΄κανα δικόμου», όπου ξενομπασάρης είναι ο μουσα-φίρης, ο επισκέπτης. Χορεύεται επίσης καιστο Μεραμπέλλο, όπου τον λένε και Μανάγιατί οι οργανοπαίκτες επαναλαμβάνουνστο ενδιάμεσο από τις μαντινάδες την επω-δό: «Για το Θεό μάνα μου».

ΠεντοζάλιΠηδηχτός, πολεμικός χορός, ιδιαίτερα

γρήγορος και δυναμικός. Οι χορευτές είναιπιασμένοι από τους ώμους με τα χέρια τεν-τωμένα και κάποιες φορές εκτελούνσυγχρο-νισμένες ομαδικές φιγούρες. Αρχικά ήτανκαθαρά ανδρικός χορός και χορευόταν απόάντρες οπλισμένους. Από τα μέσα του περα-σμένου αιώνα κάποιοι μουσικοί ξεκινούντον χορό με Σιγανό και συνεχίζουν με Πεν-τοζάλι. Θεωρείται επαναστατικός χορός γιατίμέσω αυτού εκφράζεται η ηρωική ψυχή και η

επιθυμία για ελευθερία του κρητικού λαού.Αυτό συνδέεται άρρηκτα με την παράδοσηπου αναφέρει ότι εμπνεύστηκαν τη δημιουρ-γία του με αφορμή την επανάστηση του Δα-σκαλογιάννη.Λέγεται ότι ο Ιωάννης Βλάχοςή Δασκαλογιάννης από την Ανώπολη Σφα-κίων πριν ξεσπάσει η επανάσταση,προσκά-λεσε τον Στέφανο Τριανταφυλλάκη, τον επο-νομαζόμενο και Κιόρο (γνωστό βιολιστή απότις Λουσακιές Κισάμου), για να συνθέσει τημουσική και να δημιουργήσει έναν χορό γιατο «πέμπτο ζάλο», δηλαδή την επικείμενηεπανάσταση. Για τον λόγο αυτόν ο χορόςονομάστηκε Πεντοζάλι. Θεωρείται ότι πρω-τοχορεύτηκε το 1770 από τον ίδιο τον Δα-σκαλογιάννη και τα έντεκα πρωτοπαλίκαράτου στην πλατεία της Ανώπολης μετά τη λει-τουργία. Αμέσως μετά ξεκίνησαν την επανά-σταση εναντίον των Τούρκων.

Για κάθε αγωνιστή που έπιανε μπροστάστον χορό, υπήρχε και διαφορετικό μουσικόγύρισμα (δώδεκα στο σύνολό τους), ενώ οιυπόλοιποι χορευτές αναφωνούσαν το όνομάτου. Μάλιστα μέχρι και τις αρχές τις δεκαε-τίας του 1960 περίπου, στην επαρχία Κισσά-μου και Σελίνου, όταν χόρευαν Πεντοζάλι,στο άκουσμα κάθε σκοπού της μουσικής οιχορευτές φώναζαν το όνομα του πρωτοπαλ-λίκαρου για το οποίο αντιστοιχούσε ο σκο-πός. Υπάρχει και η άποψη ότι ο χορός έλαβετη σημερινή μορφή και ονομασία του στηνεπαρχία Κισσάμου, επίσης κατά την περίοδοτης επανάστασης του Δασκαλογιάννη.

ΠιπέριΕύθυμος μιμητικός αποκριάτικος χορός

που τον χόρευαν παλιότερα και στην Κρήτη.Γενικά ο χορός ξεκινάει με Συρτό στα Τρίακαι στη συνέχεια εκτελούνται μιμικές κινή-σεις, οι οποίες περιγράφουν τις υποθετικέςκινήσεις των καλόγερων, προκειμένου νατρίψουν το πιπέρι (από αυτό πήρε και τηνονομασία του) με διάφορα μέλη του σώμα-τός τους όπως αγκώνα, γόνατο, μύτη κτλ.

Κάποιος χορευτής γυρίζει ανάμεσα απότους υπόλοιπους και απειλεί με ένα ραβδίόποιον χορευτή δεν συμμορφώνεται προςτις επιταγές του τραγουδιού, οι οποίες μπο-ρεί να γίνουν ιδιαίτερα άσεμνες, για τον λό-γο αυτόν χορευόταν αφού είχαν αποχωρήσειαπό το γλέντι οι περισσότερες γυναίκες καιτα παιδιά. Στο δεύτερο μέρος του εκτελούν-ται δύο φορές τα βήματα του καλαματιανού.

ΠρινιανόςΟνομάζεται επίσης Πρινιώτης, Μπραμια-

νός και Μπριμιανός. Πηδηχτός χορός, πα-ρόμοιος με τον Μαλαβιζιώτη, που χορεύεταιστην ανατολική Κρήτη, κυρίως στην περιο-χή της Ιεράπετρας, αλλά και στους νομούςΗρακλείου και Ρεθύμνης. Κατά την εκτέλεσήτου οι χορευτές, άνδρες και γυναίκες, είναιπιασμένοι από τους ώμους.Το όνομά του πι-

Χοροί της ΚρήτηςΧοροί του χθες, του σήμερα και του αύριο (;) ΜΕΡΟΣ Γ’

Το πεντοζάλι Θεωρείται

επαναστατικός χορός

γιατί μέσω αυτού εκφρά-

ζεται η ηρωική ψυχή και

η επιθυμία για ελευθερία

του κρητικού λαού


θανόν να προέρχεται από το χωριό ΠρίναΛασιθίου.

ΡόδοΧορός συρτός που χορευόταν κυρίως στην

Κίσσαμο Χανίων και ειδικότερα στο χωριόΛουσακιές. Τα βήματα και η μελωδία θυμί-ζουν Επτανησιακά και Αιγαιοπελαγίτικα μο-τίβα. Παλαιότερα ήταν μικτός χορός, ενώπλέον αποδίδεται συνήθως μόνο από γυναί-κες, οι οποίες κρατιόνται από τις παλάμεςστο ύψος των ώμων και εκτελούν τα δεκαε-πτά βήματα του χορού. Το όνομά του πιθα-νόν να συνδέεται με τις μαντινάδες που λέ-γονται κατά την εκτέλεσή του και αναφέρον-ται στο ρόδο.

Ρουμαθιανή Σούστα Ονομάζεται επίσης Γιτσικιά σούστα, Γιτσι-

κός χορός και Ρουματσίτικη σούστα. Πηδη-χτός χορός της επαρχία Κισσάμου Χανίων, οοποίος έλκει την ονομασία του από το χωριόΠαλιά Ρούματα. Μοιάζει με τον Μαλεβιζιώτητόσο στα βήματα και στη λαβή των χεριών,όσο και στον ρυθμό της μουσικής που τονσυνοδεύει. Οι άντρες χορευτές, πιασμένοιαπό τις παλάμες στο ύψος των ώμων και μετους αγκώνες λυγισμένους, εκτελούν έξι βη-ματισμούς, προχωρώντας μπροστά και επι-στρέφοντας πίσω.

Οι αυτοσχεδιασμοί του πρωτοχορευτή εί-ναι περιορισμένοι ενώ κάποιες παραλλαγέςστα βασικά βήματα μπορούν να εκτελεστούνσυντονισμένα από όλους τους χορευτές.Ονομάζεται και Γιτσικιά σούστα επειδή οιχορευτές εκτελούν απότομα και με δύναμητα βήματά του, όπως κάνει και η κατσίκα (αί-γα, γίδα) όταν αγριεύει.

ΣιγανόςΣυρτός χορός που εκτελείται με αργά βή-

ματα και πιθανόν να έλαβε την ονομασία τουαπό αυτό το γεγονός. Χορεύεται από άντρεςκαι γυναίκες και ανάλογα με την περιοχή,εκτελείται με διαφορετικό τρόπο όσον αφοράτα βήματα ή τον τρόπο πιασίματος των χο-ρευτών. Πολλές φορές χορεύεται ακριβώςπριν το Πεντοζάλι και γι’ αυτό τον αναφέ-ρουν και ως Σιγανό Πεντοζάλι. Σύμφωνα μεπαράδοση, κατά την περίοδο της Τουρκο-κρατίας οι αγάδες καλούσαν οικογένειες χρι-στιανών σε γλέντια και έβαζαν τις γυναίκεςνα χορεύουν. Με σκοπό να τις προσβάλουνόμως, έριχναν κάτω στο πάτωμα καρπούςροβιού για να γλιστρούν και να πέφτουν. Γιανα αποφευχθεί αυτό, οι άντρες ζητούσαν απότους οργανοπαίχτες που επί το πλείστονήταν και αυτοί χριστιανοί, να παίξουν Σιγα-νό (ο οποίος είτε προϋπήρχε, είτε δημιουρ-γήθηκε για αυτόν το σκοπό), ο οποίος ήταναργός και έτσι δεν έπεφταν οι χορεύτριες.

ΣούσταΠαλαιότερα χορευόταν κυρίως στον νομό

Ρεθύμνης, ενώ σήμερα χορεύεται σε όλη τηνΚρήτη. Οι χορευτές στη Σούστα χορεύουνστις μύτες των ποδιών με μικρά ρυθμικά βή-ματα και οι άνδρες έχουν τα χέρια πίσω, στούψος των νεφρών, ενώ οι γυναίκες έχουν ταχέρια λυγισμένα και ακουμπισμένα στη μέσητους. Ξεκινά ως κυκλικός χορός και στη συ-νέχεια οι χορευτές παρατάσσονται ανά ζεύ-γη, ο άντρας απέναντι από τη γυναίκα, ενώκάποιες φορές εκτελείται σε ζευγάρια, χωρίς

πειθαρχημένη μορφή. Το όνομά του καθιε-ρώθηκε κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας,εξαιτίας των μικρών αναπηδήσεων των σω-μάτων κατά την εκτέλεσή του, σαν να σπρώ-χνονται τα πόδια από κάποιο ελατήριο (απότο ιταλικό susta, που σημαίνει ελατήριο).

Λέγεται ότι στην αρχική του μορφή ήταν-πολεμικός χορός και χορευόταν απο άν-δρες, ενώ στη συνέχειαάρχισε να χορεύεται

και από γυναίκες και έτσι πήρε χαρακτήραερωτικό. Οι χορευτικές φιγούρες και οι αυ-τοσχεδιασμοί στους οποίους επιδίδονται οιχορευτές, είναι σύνθετοι και συμβολικοί.Πλησιάσματα και απομακρύνσεις, επαφήτων χεριών και χωρισμοί, περάσματα καιαγκαλιάσματα, συνθέτουν μια θεατρική ει-κόνα και υποδηλώνουν την προσπάθεια κα-τάκτησης της γυναίκας από τον άνδρα.

Η χορεύτρια αποφεύγει αρχικά επιδέξιατον χορευτή, ενώ σταδιακά πλησιάζονται,πιάνονται από τα χέρια και εκτελούν φιγού-ρες που απαιτούν περισσότερη επαφή τωνσωμάτων, καταλήγοντας να χορεύουν οένας στην αγκαλιά του άλλου.

Σωτής Ονομάζεται επίσης Πόλιτσα και Μπόλι-

τζα. Χορός ζευγαρωτός και ερωτικός. Αποτε-λείται από 3 γρήγορα βήματα και ένα πήδη-μα. Αποτελεί διασκευή της γνωστής Πόλκας(εύθυμος χορός από την Τσεχία, που δια-δόθηκε ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα) καιπροσαρμόστηκε στα κρητικά δεδομένα ότανμεταφέρθηκε στην Κρήτη στις αρχές του πε-ρασμένου αιώνα από τους στρατιώτες καιτους ναυτικούς των Μεγάλων Δυνάμεωντης εποχής.

Τριζάλης Ονομάζεται και Κουρουθιανός. Πηδηχτός

χορός που χορευόταν στην περιοχή του νο-μού Ρεθύμνης. Παλαιότερα ήταν μικτός χο-ρός αλλά πλέον αποδίδεται κυρίως από γυ-ναίκες. Οι χορευτές είναι πιασμένοι από τιςπαλάμες στο ύψος των ώμων με λυγισμένουςτους αγκώνες. Τα βήματα του χορού είναιτρία (από το γεγονός αυτό έλκει και το όνομάτου) που επαναλαμβανόμενα γίνονται έξι.

Τσινιάρης Συρτός χορός που χορευόταν από άνδρες

και γυναίκες, πιασμένους μεταξύ τους απότις παλάμες στο ύψος των ώμων και με τουςαγκώνες λυγισμένους. Εκτελείται με κάποιεςαπότομες κινήσεις με ταυτόχρονα σκαμπανε-βάσματα στον σκοπό της μουσικής, οι οποίεςαλλάζουν και τη φορά του χορού στον κύ-κλο. Πήρε την ονομασία του από τις κινή-

σεις αυτές, που παραπέμπουν σε λάκτισμα(τσινιά) ζώου.

Χανιωτικός Συρτός Ονομάζεται επίσης Χανιώτικος, Χανιώτης

ή απλά Συρτός. Την ονομασία του την πήρεαπό τον νομό Χανίων όπου και δημιουργή-θηκε (πιθανόν από μετασχηματισμό κάποιουπαλιότερου συρτού χορού) ενώ στη συνέχειαέγινε ευρέως γνωστός και στην υπόλοιπηΚρήτη,όπου συναντάται με πολλές παραλλα-γές στον βηματισμό και τη μουσική. Οι χο-ρευτές πιάνονται με τα χέρια στο ύψος τωνώμων, με τους αγκώνες λυγισμένους. Χαρα-κτηριστικό του χορού είναι οι αυτοσχεδια-σμοί του πρωτοχορευτή και στην παλαιότερημορφή του, που διατηρείται στην επαρχίαΚισσάμου Χανίων, χορευόταν μόνο από τουςδύο πρώτους του κύκλου ενώ οι υπόλοιποιπερπατούσαν περιμένοντας τη σειρά τους.

Σύμφωνα με παράδοση ο χορός αυτόςδιαμορφώθηκε στα μέσα του 18ου αιώναστην Κίσσαμο και η μελωδία του δημιουργή-θηκε από τον βιολάτορα Στέφανο Τριαντα-φυλλάκη ή Κιόρο, με βάση δυο μελωδίεςπου είχαν συνθέσει Κρήτες εθελοντές ότανπήγαν να πολεμήσουν στην Κωνσταντινού-πολητο 1453, στο πλευρό των Βυζαντινών.Τις μελωδίες αυτές τις μετέφεραν όσοι αγω-νιστές σώθηκαν και επέστρεψαν στην Κρήτη.Η πρώτη βηματική απόδοση έγινε από Κισ-σαμίτες στο χωριό Λουσακιές.

Λέγεται ότι αυτό συνέβηστα 1750, την ημέ-ρα που παντρευόταν ο οπλαρχηγός Πατερο-μανώλης, και ήταν καλεσμένοι όλοι οι Κισσα-μίτες και Γραμβουσιανοί οπλαρχηγοί με σκο-πό να οργανώσουν μια επανάσταση κατά τωνΤούρκων. Κάλεσαν τον Κιόρο για να παίξειτις δύο παλιές μελωδίες που προαναφέρθη-καν για να τις χορέψουν και δημιούργησαντον χορό αυτόν. Σύμφωνα με άλλη παράδοσηο χορός δημιουργήθηκε επίσης από τον Κιό-ρο (στον γάμο κάποιου Πατερομανώλη απότις Λουσακιές), ο οποίος ενθουσιασμένοςαπό τα χρυσά και αργυρά νομίσματα που τουπέταξαν κατά τη διάρκεια του γλεντιού, συνέ-θεσε τη μουσική του χορού αυτού. Στον γάμοαυτόν χορέυτηκε και ο πρώτος Χανιώτης μετη μορφή που είναι σήμερα γνωστός. 1830

Γιώργος Μαριανάκης (Μαριάνος - από παραδρομή,στο προηγούμενο φύλο, Παπαδάκης/«ναύτης») καιΓιώργης Κουτσουρέλης.


«Ηχρονική περίοδος από Τετάρτη 6 ωςΔευτέρα 11 Οκτωβρίου 1943, οριο-θετείται, μετά από 72 χρόνια, ως

σταθμός για το ιστορικό χωριό Καλλικράτης.Γερμανικός στρατός και δοσίλογοι, με τις εκτε-λέσεις και την πυρπόλησή του, το κατέστησανμαρτυρικό χωριό και τοποθέτησαν στο πάνθεοντων ηρώων τους 21 άντρες και τις 10 γυναίκεςπου δολοφονήθηκαν στα σοκάκια του.

του Γιώργου ΚαλογεράκηΔιευθυντή Δημοτικού Σχολείου Καστελλίου,υπ. δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Σήμερα, καλούμαστε να προσεγγίσουμε τηνιστορία, θέτοντας ερωτήματα και δίνονταςαπαντήσεις, χρησιμοποιώντας στην έρευναγραπτές και προφορικές μαρτυρίες, τεκμήριακαι ιδιωτικά αρχεία, αναζητώντας πάντοτε τηνιστορική αλήθεια. Η περίπτωση του Καλλικρά-τη μας επιτρέπει να το κάνουμε αυτό, διερευ-νώντας ορισμένα γεγονότα που γράφτηκαν με-τά την καταστροφή και τις εκτελέσεις. Η έρευνάμας καταλήγει και σε ένα χρέος ανεξόφλητο με-τά από 72 χρόνια.

• Πόσοι και ποιοι είναι οι νεκροί του Καλλικράτη;

Στην ιστορική προσέγγιση καταγραφής τωνθυμάτων του Καλλικράτη τον Οκτώβρη του1943, συναντήσαμε μια ανακολουθία. Στο μνη-μείο του Καλλικράτη, στη βιβλιογραφία, σταδημοσιεύματα των εφημερίδων, στους λόγουςπου εκφωνούνται στην επέτειο του Ολοκαυτώ-ματος, στη δίκη του Σούμπερτ, σε επιστολές,στο βιβλίο Ληξιαρχείου θανάτων της Κοινότη-τας Πατσιανού-Καλλικράτη, ο αριθμός των νε-κρών είναι διαφορετικός. Συγκεκριμένα:

α) Στο μνημείο αναγράφονται 27 νεκροί, 19άντρες και 8 γυναίκες.

β) Αφιέρωμα της εφημερίδας Χανιώτικα Νέαμε τίτλο η Μάχη της Κρήτης και η γερμανικήκατοχή 1941-1945 μέσα από τα μνημεία του Ι.Δ. Αναστασάκη, (μέρος 3ο Χανιά 2000), ανα-φέρεται στην καταστροφή του Καλλικράτη με29 νεκρούς 21 άντρες και 8 γυναίκες.

γ) Σε οκτασέλιδο ένθετο της εφημερίδας Χα-νιώτικα Νέα με ημερομηνία Τρίτη 8 Οκτωβρί-ου 2002 και τίτλο «Καλλικράτης τόπος τουθρύλου», αναφέρονται 31 νεκροί, 22 άντρεςκαι 9 γυναίκες.

δ) Στο βιβλίο του Γεωργίου Μ. Μανουσέλη«Καλλικράτης Σφακίων-μαρτυρικό χωριό», οσυγγραφέας στο οπισθόφυλλο αναφέρει 33 νε-κρούς, 24 άντρες και 9 γυναίκες.

ε) Στο βιβλίο του Ιωσήφ Α. Παπαδόπετρου«Όσα δεν σβήνει ο χρόνος», αναφέρονται απότο συγγραφέα 29 νεκροί, 20 άντρες και 9 γυ-ναίκες.

στ) Ο κ. Λεωνίδας Γαλανάκης, υπεύθυνοςΛαϊκής επιμόρφωσης Αλικιανού, σε δημοσίευ-μα-απάντηση επιστολογράφου στην εφημερίδαΧανιώτικα Νέα με ημερομηνία 5.08.2003 ανα-φέρει ότι στον Καλλικράτη εκτελέστηκαν 33κάτοικοι, 24 άνδρες και 9 γυναίκες.

ζ) Ο κ. Λεωνίδας Βεγλιρής, σε σημαντικόάρθρο του στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέααναφέρεται στους 27 νεκρούς του Καλλικράτηπου τα ονόματά τους αναγράφονται στο μνη-μείο του χωριού, συμπληρώνει όμως ότι,ύστερα από νέες μαρτυρίες, ο αριθμός αυτόςανέρχεται τελικά στους 32, 23 άντρες και 9γυναίκες.

η) Ο κ. Κανάκης Γερωνυμάκης, κάτοικοςΒουβά Σφακίων, σε ομιλία του στον Καλλικρά-τη στις 9/10/2011 αναφέρει 29 νεκρούς, 20άντρες και 9 γυναίκες.

θ) Στη δίκη του εγκληματία πολέμου ΦριτςΣούμπερτ, για την καταστροφή του Καλλικράτηκαι την εκτέλεση των κατοίκων, του αποδόθηκεκατηγορία για 28 νεκρούς, 19 άντρες και 9 γυ-ναίκες τους οποίους το κατηγορητήριο αναφέ-ρει ονομαστικά.

ι) Ο Υποστράτηγος Νικόλαος Παπαδάκης μεκαταγωγή από τον Καλλικράτη, στις 20 Φε-βρουαρίου 1949 στέλνει επιστολή στον ιστορι-κό Ιωάννη Μουρέλλο, συγγραφέα της Ιστορίαςτης Αντίστασης της Κρήτης, με παρατηρήσεις-συμπληρώσεις και αναφέρει 32 νεκρούς, 25άνδρες και 7 γυναίκες.

ια) Στις 28 Σεπτεμβρίου 1945, δύο χρόνιαύστερα από τις εκτελέσεις των κατοίκων και

την πυρπόληση του Καλλικράτη, ο Πρόεδροςτης κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη Γεώρ-γιος Εμ. Μανουσέλης στέλνει δισέλιδη επιστο-λή στον Ιωάννη Μουρέλλο στο Ηράκλειο. Στηνκατάσταση ο Πρόεδρος καταγράφει 29 νε-κρούς, 20 άντρες και 9 γυναίκες. Αναφέρεταικαι σε τρεις αγνώστους που εκτελέστηκαν στονΚαλλικράτη που βρέθηκαν τυχαία στο χωριό.

ιβ) Στις 6 Αυγούστου 1946 ο δάσκαλος τουΠατσιανού Γεώργιος Παπαδάκης ή Μπεχτά-σης, σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Μου-ρέλλο στέλνει δύο καταστάσεις με τους νε-κρούς του Καλλικράτη στις 8 και 11 Οκτωβρί-ου 1943. Η πρώτη κατάσταση (δακτυλογρα-φημένη) από την Κοινότητα Πατσιανού με 31ονόματα, 23 άντρες και 9 γυναίκες, και μίαχειρόγραφη δική του με 22 ονόματα 15 αν-δρών και 7 γυναικών

ιγ) Η Έκθεση Διαπιστώσεων ωμοτήτων τωνΙ. Καλλιτσουνάκη, Ν. Καζαντζάκη, Ι. Κακριδήκαι Κ. Κουτουλάκη, καταλήγει σε 29 νεκρούς,25 άντρες και 4 γυναίκες.

ιδ) Ο Γεώργιος Κάββος στο βιβλίο του Γερ-μανο-Ιταλική κατοχή και Αντίσταση Κρήτης1941-1945 αναφέρεται σε 29 νεκρούς «άντρεςκαι γυναίκες» και κατονομάζει δεκατρείς άντρεςκαι τρεις γυναίκες.

ιε) Ο Γεώργιος Ψυχουντάκης στο βιβλίο τουΟ Κρητικός Μαντατοφόρος γράφει ότι «οι Γερ-μανοί τελικά κάψανε το χωριό και σκοτώσανεκαμιά τριανταριά άτομα».

ιστ) Στο βιβλίο Ληξιαρχείου της ΚοινότηταςΠατσιανού-Καλλικράτη έχουν δηλωθεί 26 θά-νατοι με την αιτιολογία τυφεκισμός. Οι θάνατοιδηλώθηκαν όλοι με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου1943 και αφορούν 18 άντρες και 8 γυναίκες.

ιζ) Σε έγγραφο του Αρχείου ΓερμανικήςΣτρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, (Φακ.1ος,1941-1944, α΄ σειρά, υποφ. 3ος, δεσμίς α΄,αριθμ. 130), αναφέρονται τριάντα θύματα των

εκτελέσεων του Καλλικράτη, 22 άντρες και 8γυναίκες.

ιη) Ο Νικόλαος Βαβουλές στο βιβλίο του «Ειςμνημόσυνο αιώνιο-θύματα Μάχης Κρήτης καιΚατοχής από και στο Νομό Χανίων», αναφέρε-ται ότι η Κοινότητα Πατσιανού -Καλλικράτη με561 κατοίκους έχει 35 θύματα τη διάρκεια τηςκατοχής. Τριάντα από τα θύματα αφορούν τιςεκτελέσεις της 8ης και 11ης Οκτωβρίου 1943(20 άντρες και 10 γυναίκες).

ιθ) Η εφημερίδα των Χανίων ΒΗΜΑ ΤΟΥΛΑΟΥ σε τρία πρωτοσέλιδα τρίπτυχα με τίτ-λο «στήλη εθνομαρτύρων» αναφέρεται σε 28θύματα του Καλλικράτη, 23 άντρες και 5 γυ-ναίκες.

κ) Στο βιβλίο του Μπροστά στο εκτελεστικόαπόσπασμα ο Ευτύχης Μαλεφάκης καταγράφει25 θύματα στον Καλλικράτη, 17 άντρες και 8γυναίκες.

Η δική μας έρευνα καταγραφής των θυμά-των του Καλλικράτη που επικεντρώθηκε στοΑρχείο Γερμανικής Στρατιωτικής ΔιοικήσεωςΚρήτης (Γ.Α.Κ. Χανίων), στη Βικελαία Δημο-τική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου (Β.Δ.Β.Η.), στοΑρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων(Α.Ο.Α.), στο αρχείο του Σωματείου Αγωνι-στών Εθνικής Αντίστασης «Ομάδες Μπαν-τουβάδων», σε δημοσιεύματα των τοπικώνεφημερίδων της Κρήτης, σε μαρτυρίες αν-θρώπων που ζήσανε τα γεγονότα, στις εκθέ-σεις του Προέδρου της Κοινότητας Πατσια-νού-Καλλικράτη, του Υποστρατήγου Νικολά-ου Παπαδάκη, του δασκάλου του χωριού Γε-ωργίου Παπαδάκη ή Μπεχτάση και στα Λη-ξιαρχεία της Κοινότητας Πατσιανού-Καλλι-κράτη και Αργυρούπολης Ρεθύμνου, κατέλη-ξε στο συμπέρασμα ότι τα θύματα της σφαγήςτου Καλλικράτη στις 8 και 11 Οκτωβρίου1943 ήταν συνολικά 31, είκοσι ένα (21) άν-τρες και δέκα (10) γυναίκες.

• Γιατί εκτελέστηκαν οι κάτοικοι και πυρπολήθηκε ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ;

Την 1η Ιουνίου 1941 η Κρήτη βρισκότανκάτω από την κατοχή των γερμανοϊταλών.Τους νομούς Χανίων Ρεθύμνου και Ηρακλείουκατείχαν οι γερμανοί και το νομό Λασιθίου οιΙταλοί. Σε μικρό χρονικό διάστημα, από τηνκατάληψη της Κρήτης ως την αποχώρηση τωνστρατευμάτων κατοχής, οι Βρετανοί οργάνω-σαν και ανέπτυξαν στην Κρήτη σταθμούς ασυρ-μάτου με υπεύθυνους αξιωματικούς Συνδέ-σμους και χειριστές υπαξιωματικούς. Η βρετα-νική προπαγάνδα, καθ’όλα τα χρόνια της κατο-χής, διέρρεε ότι οι σύμμαχοι προετοίμαζαναπόβαση για την ανακατάληψη της Κρήτης.

Με απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτωνη Κρήτη θα αποκτούσε και πάλι την ελευθερίατης. Το μετέδιδαν στις Ανταρτικές οργανώσεις,στους Αρχηγούς των ανταρτικών ομάδων,στους κρητικούς, στα στρατεύματα κατοχής. Μεπροκηρύξεις, με έγγραφα που «από λάθος» κα-τέληγαν στα χέρια των γερμανών, με εκπομπέςσε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Οι γερμανοί πί-στεψαν αυτές τις φήμες το ίδιο και οι Αρχηγοίτων ανταρτικών ομάδων. Σκοπός της βρετανι-κής αντικατασκοπείας ήταν, να διατηρούν οικατακτητές στην Κρήτη μεγάλο αριθμό στρατευ-μάτων, τα οποία θα μπορούσαν να είναι χρήσι-μα σε άλλα μέτωπα του πολέμου.

Το Σεπτέμβρη του 1943 ο Στρατηγός Κάρτα,επικεφαλής των Ιταλικών δυνάμεων του Λασι-θίου, με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας παρα-δόθηκε στους συμμάχους. Ο Πάτρικ Λη Φέρ-μορ τον φυγάδευσε στη Μέση Ανατολή. Ο Κα-πετάν Μανόλης Μπαντουβάς, πιστεύοντας ότιη ώρα της απόβασης είχε φτάσει, διέταξε μικρήομάδα ανδρών του να μεταβεί στη Σύμη Βιάν-νου και να αιχμαλωτίσει τους στρατιώτες τουγερμανικού φυλακίου που ήταν εκεί. Οι αντάρ-τες πήγαν αλλά στην προσπάθειά τους να αιχ-μαλωτίσουν τους δύο Γερμανούς του φυλακίου,μπλέχτηκαν μαζί τους σε πάλη σώμα με σώμακαι τους σκότωσαν. Την επόμενη ημέρα, οργα-νωμένος γερμανικός στρατός ανέβηκε στο χω-ριό Σύμη της Βιάννου, αναζητώντας τους στρα-τιώτες του φυλακίου.

Οι αντάρτες με επικεφαλής τον ΚαπετάνΧρήστο Μπαντουβά δίδουν σκληρή, ολοήμερη,νικηφόρο μάχη με τους γερμανούς στη Σύμη.Τέσσερις δεκάδες γερμανοί νεκροί και δέκααιχμάλωτοι. Μετά τη μάχη οι κατακτητές καίνετα χωριά της Βιάννου και εκτελούν τους κατοί-κους. Οι Βρετανοί αξιωματικοί Σύνδεσμοι απο-φασίζουν να φυγαδεύσουν τον Καπετάν Μανό-λη Μπαντουβά και τους άντρες του στη ΜέσηΑνατολή. Η καταστροφή της Βιάννου συνδέθη-κε με την απόδοση ευθυνών από μέρους τουπληθυσμού στο πρόσωπό του. Έπρεπε να απο-μακρυνθεί γρήγορα από την Κρήτη. Η πρώτηπροσπάθεια από τα νότια του νομού Ηρακλεί-ου, (παραλία Τρυπητή), αποτυγχάνει. Αποφα-σίζουν να τον φυγαδεύσουν από την παραλίατου Ροδάκινου. Στην αποστολή φυγάδευσηςσυμμετέχει ο επικεφαλής των Βρετανών Συνδέ-σμων Ταγ/χης Τομ Ταμπάμπιν (Ιωάννης) μετον ασυρματιστή του Τζων Λιούις.

Ο Λοχαγός Ζαν Φήλντιγκ (Αλέκος) με τονασυρματιστή του Νεοζηλανδό Κιούι Πέρκινς. ΟΛοχαγός Ραλφ Στόκμπριτζ (Σήφης) με τονασυρματιστή του Τζων Στάνλευ. Ο ΛοχαγόςΆλεξ Ρέντελ (Αλέξης). Στην ομάδα φυγάδευσηςστη Μέση Ανατολή συμμετείχαν και δέκα άν-τρες της ανταρτικής Ομάδας Κρουσώνα υπό τιςδιαταγές του Μενέλαου Ξυλούρη αλλά και άλ-λοι κρητικοί καταδιωκόμενοι των γερμανών.Οι αντάρτες κατέληξαν, περιμένοντας το μέσονγια να φύγουν, στις νότιες παρυφές των Λευ-κών Ορέων στην περιοχή Τσιλίβδικα. Είχανενισχυθεί και από Ροδακινιώτες, ΑμαριώτεςΣφακιανούς και από τις δύο ανταρτικές ομάδεςτου Καλλικράτη, του Νικολάου Μανουσέλη ήΓιατίπη και του Ανδρέα Μανουσέλη ή Μανου-σαντρουλή.

Οι γερμανοί κατεδίωκαν τον Καπετάν Μα-νόλη βήμα προς βήμα. Στα Τσιλίβδικα προδό-θηκε η παρουσία της πολυπληθούς αυτήςομάδας και γερμανοϊταλική περίπολος τουςεντόπισε. Οι αντάρτες έδωσαν μάχη (4 Οκτω-βρίου 1943) και εξουδετέρωσαν όλους τουςγερμανοϊταλούς (δεκαεφτά και τον Έλληναδιερμηνέα τους). Στη μάχη διακρίθηκαν οιομάδες του Καλλικράτη ο Νικόλαος Γιατίπης

συνέχεια από το προηγούμενο φύλλο

Μνήμη των Καλλικρατιανών,θυμάτων των ναζί

Ομιλία στην εκδήλωση για το Ολοκαύτωμα του Καλλικράτη


και ο Ιωάννης Βουγιουκαλάκης του Μανού-σου. Οι γερμανοί αποφάσισαν τότε με εσωτε-ρική διαταγή του Διοικητή Φρουρίου ΚρήτηςΜπρούνο Μπρόγερ να καταστρέψουν τα κον-τινά χωριά, (της περιοχής Τσιλίβδικα), ΚαλήΣυκιά και Καλλικράτη για παραδειγματισμό.Το έργο ανέλαβαν γερμανικός τακτικός στρα-τός και το Ελληνικό Καταδιωκτικό Απόσπα-σμα Κακοποιών Ε.Κ.Α.Κ. ή Jacte Commandoτου Φριτς Σούμπερτ. Μετά τη μάχη στα Τσιλί-βδικα οι άντρες των παραπάνω χωριών ΚαλήΣυκιά και Καλλικράτης είχαν ειδοποιηθεί καικατέφυγαν στα ορεινά.

Οι γερμανοί και οι Σουμπερίτες, όπως άλλω-στε το συνήθιζαν, ξέσπασαν πάνω στις γυναί-κες στην Καλή Συκιά και εφάρμοσαν ένα σχέ-διο για τον Καλλικράτη. Τις δυο πρώτες ημέρεςπου έφτασαν στον Καλλικράτη, (6 Οκτωβρίου1943), διέδιδαν ότι αναζητούσαν όπλα και οικάτοικοι δεν είχαν λόγο να φοβηθούν. Ορισμέ-νοι πίστεψαν και υπέμειναν τις συνέπειες. Οσυνολικός απολογισμός του Καλλικράτη, (στις8 και 13 Οκτωβρίου 1943), ήταν 31 νεκροί,21 άντρες και 10 γυναίκες, η τελειωτική πυρ-πόληση και η λεηλασία του χωριού. Η αποστο-λή φυγάδευσης από την παραλία του Ροδάκι-νου απέτυχε, η ομάδα αποσύρθηκε συντεταγμέ-να και τελικά η διαφυγή επιτεύχθηκε στα μέσαΝοεμβρίου του 1943.

• Γιατί 81 σπίτια και όχι η τελειωτική πυρπόληση του χωριού;

Στην Κρήτη, τα χρόνια 1941-1945 πυρπο-λήθηκαν από τους κατακτητές πολλά χωριά. Σεκανένα απ’αυτά δε γράφτηκε ή αναφέρθηκε οαριθμός των σπιτιών. Διαβάζουμε ότι πυρπο-λήθηκαν τα χωριά Φλώρια, Κάντανος, Γερακά-ρι, Ανώγεια, Έλος, Άνω Μέρος, Βορίζα, τα χω-ριά της Βιάννου κ.α.

Στην περίπτωση του Καλλικράτη, κι αυτή εί-ναι μοναδική, αντί να γράφεται και να αναφέ-ρεται ότι το χωριό στο σύνολό του πυρπολήθη-κε και λεηλατήθηκε, οι συγγραφείς αναφέρουνστα γραπτά τους ότι κάηκαν 81 σπίτια. Γιατί;Στο ερώτημα αυτό, στην έρευνα που πραγματο-ποιούμε, αναζητούμε την απάντηση.

• Γιατί φέρθηκαν με βαρβαρότητα στις γυναίκες;

Οι γερμανοί και οι δοσίλογοι στον Καλλι-κράτη σκότωσαν δέκα γυναίκες. Οι περισσότε-ρες ήταν ηλικιωμένες. Τη Ζαμπία Παπαδόση-φου Μανουσέλη όταν αντιστάθηκε βλέποντάςτους να της λεηλατούν το σπίτι. Την ΠολάκηΕλένη, την Πολάκη Αικατερίνη και την Τσιβο-λεδάκη Ευαγγελία έκαψαν ζωντανές μέσα στασπίτια τους. Την Τσιβολεδάκη Αθηνά σκότω-σαν στις παρυφές του χωριού. Τη ΓιαννακάκηΑικατερίνη σκότωσαν στο νεκροταφείο του χω-ριού. Τη Φανιά Βλαχάκη Κουργελάκη σκότω-σαν στην τοποθεσία στου Σαπουνά.

…μετά τρεις μήνες έβοσκα τα οζά και τα κα-τέβασα στο Καλλικράτη. Στη τοποθεσία που λέ-με «στου Σαπουνά» είδα μια γυναίκα απ’αυτέςπου σκοτώσανε οι γκεσταπίτες στο Καλλικράτηνα’ναι πεταμένη στο γύρο με τα μαλλιά τσηνα’χουνε πιάσει τσ’ αστοιβίδες, άταφη. Ερώτη-ξα κι έμαθα πως ήτανε η Φανιά η Βλαχάκη.Εκεί τη σκοτώσανε. Από του Σαπουνά τήνε πή-ρανε και τη θάψανε… (Χατζηδάκης Ιωάννηςτου Αλέξανδρου ετών 87)

Την Ξανθίππη Καντήρου τη Γανταδάκη Αγ-γελική και τη Μαρία Χαιρέτη σκότωσαν σε έναχοιρόκουμο τον οποίο στη συνέχεια γκρέμι-σαν. Πριν τις εκτελέσεις υποχρέωσαν τις γυ-ναίκες του Καλλικράτη να παρακολουθήσουντη λεηλασία των σπιτιών τους από τρόφιμα καιυφαντά. Ότι έφτιαχανν χρόνια με τα χέριατους, τα προικιά των κοριτσιών τους, έργα τέ-χνης στο αργαστήρι, τα είδαν να αρπάζονταιαπό γερμανούς και σουμπερίτες. Μετά τις εκτε-λέσεις περνώντας ο ένας λόχος από το χωριόΑσφένδου, γερμανός στρατιώτης πυροβόλησενα σκοτώσει τη Μαρία Τζουγανάκη. Ευτυχώςμόνο την τραυμάτισε.

Στη συνέχεια, με την κήρυξη του Καλλικράτηως νεκρής ζώνης, συνέλαβαν και οδήγησανστις φυλακές Αγυιάς δύο δεκάδες γυναικών καιτις κράτησαν φυλακισμένες επί ένα μήνα. Γιατίφέρθηκαν μ’αυτόν τον τρόπο στις γυναίκες ;Κινδύνευαν απ’αυτές ; Η απάντηση είναι εύκο-λη. Γιατί ο γερμανικός στρατός της Βέρμαχτ

ήταν ένας βάρβαρος στρατός, καθοδηγούμενοςαπό βάρβαρους αξιωματικούς. Εδώ στον Καλ-λικράτη και στην Καλή Συκιά κατέπεσε ο γερ-μανικός μύθος της εκλεκτής φυλής, όπου γερ-μανοί πολεμούν μόνο με τον αντίπαλο στρατό.

• Γιατί οι γερμανοί έπλαθαν το μύθο της κοινής θρησκείας;

Στην Έκθεση ωμοτήτων του Νίκου Καζαντζά-κη διαβάζουμε μεταξύ άλλων για τα χρόνια1941-1945 στην Κρήτη : ιερείς εφυλακίσθη-σαν, εξωρίσθησανν, επροπηλακίσθησαν,εξετε-λέσθησαν, εκκλησίαι ανετινάχθησαν, μετεβλή-θησαν εις κοπρώνες και εβεβηλώθησαν. Οικώδωνές των έγιναν στόχοι σκοποβολής, ο ει-κόνες και τα ιερά σκεύη εκλάπησαν, εκάησαν ήεχρησιμοποιήθησαν δι’ευτελείς σκοπούς…

Το 1963 ο Ιωσήφ Ανδρέα Παπαδόπετροςεξέδωσε στο Ρέθυμνο το βιβλίο με τίτλο «Όσαδε σβήνει ο χρόνος». Γράφει για τον Καλλικρά-τη: Συνεπείς προς τους εαυτούς τους οι γερμα-νοί και ζητώντας κατά το χρόνο της καταστρο-φής του Καλλικράτη να δείξουν σαφή δείγματατού πολιτισμού τους, αφού ελεηλάτησαν όλα τασπίτια και τα απογύμνωσαν από κάθε είδουςρουχισμού και τροφίμων και στη συνέχεια ταπυρπόλησαν θεώρησαν φαίνεται, απαραίτητονα μην εξαιρεθεί του βανδαλισμού τους ο οί-κος του θεού. Και επειδή δε βρήκαν ν’αφαιρέ-σουν απ’ αυτόν τρόφιμα, αφαίρεσαν ελλείψειάλλου ρουχισμού τα ιερά άμφια. Και επειδήδεν τα εύρισκαν σύμφωνα με τις ορέξεις τους,φεύγοντας διασκόρπισαν αυτά στα όρη.

Και εξηγείται έτσι πως μετά την απομάκρυν-ση των Γερμανών από το χωριό βρέθηκε το πε-τραχήλι τού ιερέα εγκαταλελειμμένο στα όρη.Το άγιον ποτήριο όμως, η ιερά λαβίδα και τοκοχλιάριο δε βρέθηκε γεγονός το οποίο μαρτυ-ρεί ότι τα πήραν αυτά οι Γερμανοί φεύγονταςλόγω, της μεταλλικής τους αξίας. Και για νασυμπληρώσουν φαίνεται το ανοσιούργημά τουςβεβήλωσαν και τις εικόνας του ναού, όσεςαπ’αυτές δεν κατέκαψαν.

Έσυραν και τον ιερέα του χωριού αιχμάλωτοως το Ασκύφου με προορισμό τις φυλακές τηςΑγυιάς αλλά κατάφερε και τους διέφυγε. Στιςδύο φιλογερμανικές εφημερίδες της κατοχήςπου κυκλοφορούσαν στην Κρήτη, τον «Παρατη-ρητή» των Χανίων και τον «Κρητικό Κήρυκα»του Ηρακλείου, σε δεκάδες προπαγανδιστικάάρθρα διαβάζουμε ότι η γερμανία και η Ελλάδαείναι ομόθρησκες χώρες, οι λαοί τους πι-στεύουν στο Χριστιανισμό και γι’αυτό δεν τουςχωρίζει τίποτα. Αυτός ο μύθος καταρρίπτεταιστον Καλλικράτη, ο γερμανικός στρατός αποδεί-χτηκε για άλλη μια φορά ότι ήταν ένας βάρβα-ρος στρατός, χωρίς πίστη και σεβασμό στα θεία.

• Γιατί αυτή η αγριότητα των γερμανών και δοσίλογων στον Καλλικράτη;

Βουγιούκαλος Αλέξανδρος και ΒουγιούκαλοςΕμμανουήλ του Γεωργίου αδέλφια. Βουγιούκα-λος Μανούσος του Μιχαήλ, Μανουσέλης Γε-ώργιος του Μιχαήλ και ο γιος του ΕμμανουήλΜανουσέλης. Μανουσέλης Μανούσος και Μα-νουσέλης Ευστράτιος του Γεωργίου αδέλφια.Γανταδάκης Ρούσσος του Γεωργίου. ΧαιρέτηςΕυστράτιος του Μιχαήλ. Χαιρέτης Νικόλαοςτου Εμμανουήλ. Σηφοστρατουδάκης Ιωάννηςτου Ευστρατίου. Κωνσταντουδάκης Εμμανουήλτου Ιωάννου. Κανδήρος Γεώργιος του Ιωάν-νου. Χειραναγνωστάκης Νικόλαος του Αντωνί-ου από την Αργυρούπολη.

Δεκατέσσερις άντρες οδηγήθηκαν σε ένα κα-τάλυμα του Καλλικράτη στην Πιπιλίδα και εκτε-λέστηκαν ο ένας πάνω στον άλλον.

Βουγιούκαλος Μανούσος του Γεωργίου, οτρίτος αδερφός των Βουγιούκαλων δολοφονή-θηκε από σουμπερίτες έξω από το σπίτι του.Μανουσέλης Μανούσος του Νικολάου, σφά-χτηκε στην είσοδο του χωριού από Σουμπερί-τες αφού τον βασάνισαν. Χαιρέτης Σπύρος τουΧρήστου, δολοφονήθηκε πισώπλατα απόσουμπερίτη έξω από το κατάλυμα της Πιπιλί-δας. Πολάκης Παύλος του Εμμανουήλ, δολο-φονήθηκε δίπλα στο σπίτι του. ΜαρκουτσάκηςΜάρκος του Εμμανουήλ. Δολοφονήθηκε άναν-δρα στην αυλή του σπιτιού του από τον πιοσκληρό δοσίλογο της ομάδας του Σούμπερτ,τον παπά Καλλέργη από το χωριό ΚεραμούτσιΜαλεβυζίου. Γι’αυτόν τον παπά ο λαϊκός ποι-ητής είπε :«Παπά το ράσο που φορείς γιατί’ ναι ματωμένο;το αίμα πώς εβρέθηκε απάνω σου χυμένο;Μην είν’ το αίμα του Χριστού που όταν λειτουργήσειςσηκώνεις με τα χέρια σου για να το κοινωνήσεις ;Αλλά για δες τα χέρια σου κι αυτά ειν’ματωμένατο αίμα αυτό τι λες παπά, δε σε τρομάζει εσένα ;Κοίταξε το μαχαίρι σου κι εκείνο αίμα στάζειστην πίστη σου παπά τι λες, κι αυτό ανθρώπους σφάζει ;Για δες το αίμα αυτό παπά, σαν το κοιτάς αφρίζειποιο θε να πνίξει ζωντανό, εσένα φοβερίζει.Από την πίστη μας παπά αφορεσμένος να’σαικι από το Έθνος μας παπά καταραμένος να’σαι».

Τον κατάλογο των θυμάτων συμπληρώνουνδύο νέοι που άρπαξαν και πήραν μαζί τους μετη βία από το χωριό Επισκοπή οι γερμανοί. Ταστρατεύματα της Βέρμαχτ, όταν αποφάσιζαν ναεξερευνήσουν τα βουνά της Κρήτης, η συνηθι-σμένη τακτική τους ήταν να παίρνουν μαζί τουςομήρους για να προστατευτούν από επιθέσειςανταρτών. Το ίδιο έκαναν και στην περίπτωσητου Καλλικράτη. Πήραν τους νεαρούς που συ-νάντησαν τυχαία σε κεντρικό δρόμο της Επι-σκοπής Ρεθύμνου. Το Λυκάκη Ιωάννη τουΣταύρου από το χωριό Ασκύφου που βρέθηκεγια δουλειές στην Επισκοπή.

Ο άλλος που αναφέρεται ως αγνώστων στοι-χείων, η έρευνά μας οδηγήθηκε ότι ίσως είναιο νεαρός γιατρός Βιγδινάκης Γεώργιος τουΙωάννου από την Επισκοπή ο οποίος εξαφανί-στηκε και δολοφονήθηκε από τους Γερμανούςστη διάρκεια της κατοχής. Το όνομά του στολί-ζει το μνημείο πεσόντων της Επισκοπής αλλά ηοικογένειά του δεν γνωρίζει τον τόπο και τοχρόνο θανάτου του. Στο συμπέρασμα καταλήξα-με μετά από μαρτυρία, ότι ο νεαρός που πήρανοι Γερμανοί από την Επισκοπή, ήταν γιατρός.

Γιατί επέδειξαν οι κατακτητές αυτήν τηναγριότητα στον Καλλικράτη ; Το δόγμα τηςσυλλογικής ευθύνης αντιπροσωπεύει τα ναζι-στικά και φασιστικά καθεστώτα. Οι πολίτεςπρέπει να πληρώνουν σε φόρο αίματος οτιδή-ποτε γίνονταν στην περιφέρεια τους από τουςαντιστασιακούς. Συνηθισμένη κι αυτή η πρα-κτική στην Κρήτη. Την γνωρίσαμε στην Κάντα-νο, τα Φλώρια, το Έλος, στη Βιάννο, στο Ηρά-

κλειο μετά το σαμποτάζ του αεροδρομίου, καισε δεκάδες άλλα χωριά.

• Ποιο είναι το ανεξόφλητο χρέος;Το απόγευμα της 6ης Οκτωβρίου 1943 γερ-

μανικά στρατεύματα της Βέρμαχτ κατέκλυσαν τοχωριό. Μετά το κάψιμο της Καλής Συκιάς τοαπόσπασμα του Σούμπερτ έφτασε στον Καλλι-κράτη με διαφορά μιας ώρας από τους γερμα-νούς. Περίπου σαράντα άντρες. Σουμπερίτεςκαι γερμανοί στρατιώτες, (δυνάμεως τεσσάρωνλόχων), άρχισαν τη δράση με βάση ένα οργα-νωμένο σχέδιο. Ο Καλλικράτης έπρεπε να τι-μωρηθεί για τη μάχη στα Τσιλίβδικα, το θάνα-το των γερμανοϊταλών στρατιωτών και για τηβοήθεια που προσέφεραν οι άντρες του στονΚαπετάν Μανόλη Μπαντουβά. Στο Σούμπερταποδόθηκε κατηγορία για τον Καλλικράτη, δι-κάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο.

Την ίδια τύχη είχαν και οι δοσίλογοι πουτον συνόδευαν και εκτελέστηκαν από τους αν-τάρτες μετά την κατοχή. Στο Στρατηγό Μπρό-γερ, κατά παράδοξο τρόπο, δεν αποδόθηκε κα-τηγορία για τις εκτελέσεις και την πυρπόλησητου Καλλικράτη. Στη διάρκεια της Κατοχήςαποκλειστικά υπεύθυνοι για ότι συνέβαινεήταν πάντοτε οι Γερμανοί Διοικητές της Κρή-της. Αυτοί αποφάσιζαν κι αυτοί έδιδαν τις εντο-λές. Και το απόσπασμα Σούμπερτ δρούσε μετην ανοχή και την άδειά τους. Στην απόφασήτου το στρατοδικείο δέχεται ότι ο ΣτρατηγόςΜπρόγερ ήταν υπεύθυνος για τις εκτελέσεις σε33 χωριά της Κρήτης τα οποία κατονομάζει :

Παλαιά Ρούματα (19 ατόμων), Καλάθαινες(11 ατόμων), σε 5 άλλα χωριά της επαρχίαςΚισσάμου (25 ατόμων), Άνω Μέρος (42 ατό-μων), Γερακάρι (55 ατόμων), Κρύα Βρύση (35ατόμων), Γουργούθι – Καρδάκι – Δρυγιές –Βρύσες – Σμιλέ (46 ατόμων), Γδόχια (43 ατό-μων), Πεύκος (19 ατόμων), Μουρνιές (32 ατό-μων), Μονή Άνω Βιάννου (6 ατόμων), Μύθοι(4 ατόμων), Κεφαλοβρύση (36 ατόμων), Ρίζα(56 ατόμων), Κρεββατά (23 ατόμων), Μύρτος(18 ατόμων), Αμιρά (114 ατόμων), Συκολόγος(1 ατόμου), Αγ. Βασίλειος (33 ατόμων), Καλά-μι (2 ατόμων), Ψαρή Φοράδα (7 ατόμων), Βα-χός (32 ατόμων), Μάλλες (23 ατόμων), Σύμη(23 ατόμων), Χριστός (8 ατόμων).

Υπεύθυνος θεωρήθηκε για την πυρπόλησηκαι καταστροφή 21 χωριών: Γδόχια, Κεφαλο-βρύση, Πεύκος, Κάτω Σύμη, Κρεββατάς, Συκο-λόγος, Μουρνιές, Μύρτος, Καλάμι, Λίμνη,Έλος, Φλώρια, Κούνενι, Γοργούθι, Καρδάκι,Δρυγιές, Βρύσες, Σμιλέ, Άνω Μέρος, Γερακάρικαι Κρύα Βρύση.

Πού είναι ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ στην απόφασηκαταδίκης σε θάνατο του Μπρόγερ; Γιατί απου-σιάζει; Τα τριάντα ένα θύματα και η τελειωτικήπυρπόληση του χωριού δεν υπάρχουν στο κατη-γορητήριο. Γιατί άραγε; Αυτό είναι το ανεξόφλη-το χρέος της Ελληνικής Πολιτείας. Ο άνθρωποςπου έδωσε την εντολή καταστροφής του ΚΑΛΛΙ-ΚΡΑΤΗ και την εκτέλεση των 31 κατοίκων τουδεν δικάστηκε γι’αυτό το στυγερό έγκλημα. ΗΠολιτεία πρέπει να πράξει το χρέος της.

Κυρίες και κύριοι, πιστεύουμε ότι το Εργα-στήριο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνωνκαι το Ανοικτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Σφα-κίων, με την έρευνα αυτή συνέβαλλαν βάζονταςένα ακόμη λιθαράκι, στην καταγραφή και προ-βολή της ιστορίας του Καλλικράτη και στηναναζήτηση ιστορικών πηγών από άλλους ερευ-νητές. Αγαπητοί Καλλικραθιανοί, το ιστορικόχωριό σας τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέ-μου έκανε το χρέος του προς την πατρίδα. Σή-μερα τιμήσαμε τους νεκρούς σας που έδειξαντο δρόμο. Αξίζει να είστε υπερήφανοι γι’ αυ-τούς. Σε έναν, ένα από τους νεκρούς του χωρι-ού σας ταιριάζει ο στίχος του ποιητή:…γυναίκες κι άντρες έφυγαν, ποιος θα τους πει δυο λόγιαη λευτεριά΄ναι αμίλητη βουβά τα μοιρολόγια…

Όμως ο ιστορικός δεν έχει βάλει ακόμη τηντελευταία λέξη στο βιβλίο της ιστορίας. Γιατί οινεκροί είναι εδώ ζητώντας δικαίωση. Και περι-μένουν. Θα τελειώσω με μια φράση του καθη-γητή κ. Παπαϊωάννου: Η επέτειος προβάλλειτην αναγκαιότητα της μνήμης ως έκφρασηελευθερίας, αντίστασης, αλληλεγγύης και αξιο-πρέπειας. Κάποιες λέξεις δε γράφονται με μο-λύβι ή μελάνι, αλλά κυρίως, με αίμα…». 3400


Η παρουσΙασΗ του βΙβλΙου

«Θαλασσινά… και άλλα»Στις 28 Φεβρουαρίου 2016 παρουσιά-

στηκε σε αίθουσα του ξενοδοχείου A-thens Plaza, το βιβλίο του Γιάννη Ν.

Κατσανεβάκη «Θαλασσινά… και άλλα», μεποιήματα και πεζογραφήματα. Το βιβλίο προ-λογίζει ο Γ. Π. Αλεξανδρίδης, κορυφαίο στέ-λεχος του Ομίλου Βαρδινογιάννη, και ο Πρό-εδρος της Ένωσης των Απανταχού Σφακια-νών, Γιάννης Πολυράκης.

Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογρά-φος Δημήτρης Καμπουράκης και αποσπά-σματα του βιβλίου απέδωσε η ηθοποιός Μα-ρία Τσομπανάκη. Ο συγγραφέας, γιός τουΝίκου Κατσανεβάκη από την Ίμπρο τωνΣφακιών, σπούδασε Μουσική και Ορθοφω-νία στο Εθνικό Ωδείο και, πέραν από τηνκύρια επαγγελματική του δραστηριότητα,

γράφει σε ποιητικό και πεζό λόγο, συνθέτειμουσική και διδάσκει ορθοφωνία. Έργο τουείναι και το ορατόριο: «Τριλογία - ΜικρασίαΠατρίδα» που παρουσιάστηκε, το 1991, στοΔημοτικό Θέατρο Πειραιά, με δική του διεύ-θυνση ορχήστρας παραδοσιακών οργάνων,ενώ ποιήματα και πεζά του δημοσιεύονταιστο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς».

Το βιβλίο του, το χαρίζει στην Ένωση τωνΑπανταχού Σφακιανών που τον ευχαριστείθερμά, για τη γενναιόδωρη χειρονομία τουκαι του εύχεται την καλύτερη συνέχεια στηνκαλλιτεχνική του δημιουργία!

Η ομιλία του Προέδρου της Ένωσης«Το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα, εί-

ναι εμπνευσμένο από τα πιστεύω, τα βιώμα-τα και τις ευαισθησίες του Σφακιανού συγ-

γραφέα γεμάτο αλήθεια ποίηση και λυρισμό,αφιερώμένο στη μνήμη του πατέρα του Νίκο,από την Ίμβρο των Σφακιών όπως υπογραμ-μίζει ο συγγραφέας.

Είναι ένα κείμενο απλό και βαθύ, κείμενοειληκρινές και αληθινό που αντανακλά τηπροσωπικότητα του συγγραφέα. Και από τηπείρα μου σαν επιστήμονας γνωρίζω ότι τοδύσκολο και η ποιότητα βρίσκονται στο απλόκαι στην αλήθεια. Στα κείμενα που διάβασααπολαμβάνεις την απλότητα της διήγησηςπου με τρόπο σύντομο και ελκυστικό υπο-γραμμίζουν μυνήματα της καθημερινότηταςπου όμως είναι τόσο σημαντικό να εκτιμή-σουμε ώστε απο όλα αυτά που μας περιτριγυ-ρίζουν και μας περιβάλλουν να συνειδητο-ποιήσουμε και να διακρίνουμε την αλήθειακαι το σημαντικό. Επίσης φέρνω στη σκέψη

μου τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη που χαρα-κτηρίζουν το ψυχισμό των Ελλήνων «Θεέ μουπρωτομάστορα μ’ έκτισες μέσα στα βουνά, Θεέμου πρωτομάστορα μ’ έκλεισες μεσ’ τη Θάλασ-σα», και το βιβλίο «Θαλασσινά και άλλα» εί-ναι γεμάτο από το μεγαλείο της θάλασσας καιτο μεγαλείο των απλών ανθρώπων, εκείνωνπου σήκωσαν και θα σηκώσουν και πάλι τοβάρος της ιστορίας της χώρας μας.

Με αυτά τα λίγα λόγια θα ήθελα να εκφρά-σω τα θερμά μου συγχαρτήρια και να ευχα-ριστήσω το συγγραφέα για αυτό το πολύωραίο βιβλίο που προσφέρει στο αναγνωστι-κό κοινό. Επίσης ως πρόεδρος της Ένωσηςτων Απανταχού Σφακιανών θα ήθελα να ευ-χαριστήσω θερμά τον συγγραφέα που διαθέ-τει τα έσοδα από το βιβλίο του για τις ανάγ-κες της Ενωσης». 410


ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΕυχαριστούμε θερμά τον Αναπληρωτή Υπουργό Υγείας, Πρόεδρο του Δ.Ε.Α.Π. Σφακίων και πρώην Δήμαρχο Σφακίων, κ. Πολάκη Παύλο, γιατη δωρεά χρηματικού ποσού για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών του Δημοτικού Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστημίου Σφακίων «ΓεώργιοςΞενουδάκης», οι οποίες καλύπτονται, εκτός από το Δήμο Σφακίων, από την ευγενική προσφορά φίλων και υποστηρικτών του. 65

Η Οργανωτική επιτροπή του Δ.Ε.Α.Π Σφακίων

Τα έργα εκτελούνται από τις τεχνικές υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Χανίων και δρομολογήθηκαν κατά την τελευταία επίσκεψη στο Δήμο Σφακίων, στις 27 Αυγούστου 2015, του Αντιπεριφερειαρχη Χανίων κ. Απόστολου Βουλγαράκη.

Δ.Ε.Α.Π. Σφακίων «Γεώργιος Ξενουδάκης»

Tο Σάββατο, 6 Φεβρουαρίου,πραγματοποιήθηκε η πρώτη διάλε-ξη της χρονιάς, στο, στην αίθουσατου Δημοτικού Ελεύθερου ΑνοικτούΠανεπιστημίου Σφακίων «ΓεώργιοςΞενουδάκης», στο Καψοδάσος. Ηημέρα ήταν αφιερωμένη στην Εορτήτων Τριών Ιεραρχών, γιορτή τωνΕλληνικών Γραμμάτων. Εναρκτήριοχαιρετισμό απεύθυνε ο ΔήμαρχοςΣφακίων Γιάννης Ζερβός και πανη-γυρικό λόγο εκφώνησε ο Πρόεδροςτης Επιστημονικής Επιτροπής τουΔ.Ε.Α.Π. Σφακίων, καθηγητής Από-στολος Γ. Παπαϊωάννου, με θέμα:«Τρεις Ιεράρχες: Σύμβολα διαχρονι-κά των Ελληνικών Γραμμάτων, τουΕλληνικού Πολιτισμού, των Κοινω-νικών Ελευθεριών». Ακολούθησεορκωμοσία και τελετή παράδοσηςΠιστοποιήσεων στους πρώτους με-ταπτυχιακούς φοιτητές:

1) π. Εμμανουήλ Π. Κατσαρό,Αρχιμανδρίτη

2) π. Ευάγγελο Ε. Κλώνο, Πρω-τοπρεσβύτερο

3) π. Ευάγγελο Θ. Ζαφειρόπου-

λο, Πρεσβύτερο4) Ευδοξία Τρυφερίδου – Πολά-

κη, Εκπαιδευτικό Π.Ε.Στη συνέχεια η μεταπτυχιακή

φοιτήτρια Ειρήνη Νταμπάκη πα-ρουσίασε-υποστήριξε , ενώπιον τηςΤριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής,την εργασία της, με θέμα : «Ο ρόλοςσήμερα της παραδοσιακής κινέζι-κης διατροφής και φαρμακολογίας– βοτανοθεραπείας στις εξαγωγέςτων κρητικών αγροτικών προϊόν-των προς την αγορά της Κίνας».

Στο τέλος της εκδήλωσης έγινε ηΚοπή της Πρωτοχρονιάτικης Πίταςαπό τον Δήμαρχο Σφακίων ΓιάννηΖερβό και τον καθηγητή ΑπόστολοΠαπαϊωάννου, παρουσία του δρ. Γ.Πατεράκη, του εκπροσώπου τουΔ.Ε.Α.Π. Δελβινακίου Μ. Μάγκου,του Αντιδημάρχου Π. Σοφούλη, τουεντεταλμένου δημοτικού συμβούλουΦ. Ηλιάκη του Προέδρου της Τ.Κ.Πατσιανού Α. Καούδη, καθώς καιτων προπτυχιακών και μεταπτυχια-κών φοιτητών του Δ.Ε.Α.Π. Σφακίων.

200

Κατασκευή γέφυρας σε ρέμα στην έξοδο του φαραγγιού Μανικά, στην Τ. Κ. ΣκαλωτήςΔιαπλάτυνση επαρχιακής οδού και κατασκευή τοιχίων στις Τοπικές Κοινότητες Πατσιανού, Σκαλωτής και Βουβά


ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ Γράφει ο Μανώλης Τζωρτζάκης, Υπεύθυνος Αθλητισμού στον Δήμο Σφακίων, Προπονητής του Α.Γ.Σ. ΣφακίωνΦωτογραφίες: Χρυσούλα Τσουπάκη

Τα νέα του Αθλητικού Γυμναστικού Συλλόγου Σφακίων

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το β΄ τοπικόπρωτάθλημα Χανίων, στο οποίο αγωνίζεται ηομάδα μας. Με τη συμπλήρωση της 24ηςαγωνιστικής, βρίσκεται στη 13η θέση, σε μιαδιοργάνωση όπου όλα είναι ανοιχτά.

Στο πιο ενδιαφέρον πρωτάθλημα των τε-λευταίων ετών, 5 ομάδες προσπαθούν νααποφύγουν την τελευταία 15η θέση που οδη-γεί στο γ τοπικό. Όλα θα κριθούν στις τελευ-ταίες 6 αγωνιστικές.

Μετά τον πολύ δύσκολο πρώτο γύρο, ηέδρα μας έχει παίξει καθοριστικό ρόλο γιατην ομάδα μας, καθώς είμαστε αήττητοι στονδεύτερο γύρο, με 3 νίκες και 1 ισοπαλία!

Ακαδημία ΝέωνΤις εντυπώσεις συνεχίζουν να κερδίζουν

στο πρωτάθλημα Νέων, τα παιδιά των ακα-δημιών μας, που συμμετέχουν στο αντίστοι-χο πρωτάθλημα, τόσο με τις εμφανίσεις τουςόσο και με το ήθος που βγάζουν μέσα στουςαγωνιστικούς χώρους ανεξαρτήτως αποτελε-σμάτων.

ΚΟΠΗ ΠΙΤΑΣ Α.Γ.Σ.ΣΦΑΚΙΩΝΣτις 27.02.2016, έγινε στο κέντρο Βίγλες,

στο Καψοδάσος, η καθιερωμένη κοπή πίταςτου Συλλόγου μας. Ήταν μια πολύ όμορφηποδοσφαιρική βραδιά όπου οι αθλητές τουσυλλόγου μας, με τους γονείς τους και τουςφίλους του Α.Γ.Σ.Σφακίων, βρέθηκαν στονίδιο χώρο περνώντας μια ξέγνοιαστη βραδιά.Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τουςο πρόεδρος της ΕΠΣΧανίων και συντοπίτηςμας, κ. Γεώργιος Βούρβαχης, ο Πρόεδρος τουσυνδέσμου Διαιτητών Χανίων, κ. Γιαννακά-κης, και αντιπροσωπίες από τα φιλικά σωμα-τεία της Δάφνης Εμπρόσνιερου, του ΚρητικούΑστέρα και του Απόλλωνα Αγίου Ιωάννη.

Μετά την κοπή της πίτας, ο κ. Νίκος Δου-ρουντάκης, μεγάλος χορηγός του Συλλόγου μαςγια ακόμα μια χρονιά, προσέφερε αθλητικό υλι-κό στους αθλητές του Συλλόγου μας, τσάντες γιατα παιδιά της Ακαδημίας μας και μπουφάν γιατους ποδοσφαιριστές της ανδρικής ομάδας μας.Οι ποδοσφαιριστές του συλλόγου μας πήρανένα επιπλέον δώρο από τον κ. Σήφη Μπολιώτηπου τους μοίρασε τσάντες. Τους ευχαριστούμεθερμά, και τους δυο, για την προσφορά τουςστο Σύλλογό μας, ειδικά αυτές τις δύσκολες οι-κονομικά χρονιές που περνάμε σαν κοινωνία.Θέλουμε, επίσης, να ευχαριστήσουμε όλουςεκείνους, τους μικρούς και μεγάλους, χορηγούςτης βραδιάς αυτής, που προσέφεραν δωρεάν τοκρέας, το κρασί και ότι άλλο προσφέρθηκε.

ΕΥΧΑΡΙΣΤήΡΙΟΗ Κοινωφελής Επιχείρηση Σφακίων ευχα-ριστεί θερμά τον κ. Αντώνη Παντελιδάκηγια τις δωρεάν εργασίες στεγανοποίησηςτης ταράτσας του δημοτικού γυμναστηρίουστα Νομικιανά. 340

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΣΦΑΚΙΑ 2016

Ο Δήμος Σφακίων και η Κοινωφελής Επι-χείρηση Σφακίων θα διοργανώσουν και φέ-τος, σε συνεργασία με αθλητικούς φορείς, σει-ρά από αθλητικές δραστηριότητες, σε συνάρ-τηση με τον στόχο της πράσινης ανάπτυξηςτου Δήμου μας και την προβολή των πολλώνκαι διαφορετικών δυνατοτήτων που έχουμε.

• 14-15/05/2016: 2ος Αγώνας ποδηλα-σίας βουνού, «ΣΦΑΚΙΑΝΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ

XTS»• 29-31/07/2016: καλοκαιρινά τουρνουά

3on3 basketball, 3on3 beach volleyball και4χ4 beach soccer

• 15/09/2016: παραδοσιακοί αγώνες στί-βου Νικήτεια 2016

• 08-09/10/2016: 5ος αγώνας κατάβασηςβουνού με ποδήλατα, στ’ Ασκύφου

• 10/09/2016: 1ος Notos Run 2016, Πλα-

κιάς – Φραγκοκάστελο• 23/10/2016: 3ος αγώνας δρόμου κάθε-

της ανάβασης Λουτρό – Ανώπολη• 03-04/09/2016: 2ος αγώνας σκοποβο-

λής στη μνήμη των πεσόντων Σφακιανώναγωνιστών κατά του Αλιδάκη, το 1770

3ος αγώνας κολύμβησης ανοιχτής θάλασ-σας, στο Φραγκοκάστελο (σε ημερομηνία πουδεν έχει ακόμα οριστεί). 120

ΠΕΝΘΗ


Έφυγε μία αρχόντισσα.Μια αρχόντισσα, από τιςγυναίκες που έκαναν περή-φανη την Κρήτη, πέρασεστην αθανασία. Η Ευαγγε-λία Παττακού δεν θα διδά-σκει πια με τη ζωή και την

ενεργητικότητα της την αξιοθαύμαστη, τουςκανόνες της κρητικής παράδοσης που τη-ρούσε με τόση ευλάβεια. Γαλουχημένη σεπεριβάλλον που έδωσε πολλά στο ηρωικόμας νησί, στάθηκε πάντα στο βάθρο που χα-ρακτηρίζει την αξιοπρέπεια και τον απόλυτοσεβασμό στις ηθικές αξίες. Δημιούργησε μετον Νίκο Παττακό μια υπέροχη οικογένειακαι ανάθρεψαν τέσσερα άξια παιδιά που τι-μούν την Κρήτη με τη δράση τους και υπη-ρετούν τον πολιτισμό με τους Κουρήτες.

Η αξέχαστη Ευαγγελία πίστευε στον δυ-ναμισμό των γυναικών, που δεν οδηγεί σεακρότητες και το χρέος τους να αποτελούντο γερό αντισκάρι του σπιτιού σε δύσκο-λες εποχές, για να κρατιέται η οικογένειαενωμένη και να περνά τις δοκιμασίες χω-ρίς συμβιβασμούς που ευτελιζουν τον άν-θρωπο.

Ήταν η Γυναίκα της Κρήτης σε όλο της τομεγαλείο. Στο πρόσωπο της θα μπορούσεκαθένας να εμπνευσθεί τα καλύτερα συναι-σθήματα που τιμούν τις παραδόσεις μας. ΤοΧρωμοναστήρι ορφανεύει από μια μεγάληΚυρά και οι αξίες της ζωής από μια γνήσιαεκπρόσωπο τους. Συλλυπούμεθα θερμά τηνοικογένεια της και ευχόμαστε να είναι ελα-φρό το χώμα που σκεπάζει την αξέχαστη δέ-σποινα της αρχοντιάς και της παράδοσης.

Επικήδειος λόγος για την μακαριστή Ευαγγελία Παττακού

Σεβασμιότατε, άγιοι πατέρες κ. Αντιπερει-φερειάρχη, κ Δήμαρχε, αγαπητοί και αγαπη-τές, από εχθές η καμπάνα του χωριού μαςδεν χτύπησε χαρμόσυνα. Δε χτύπησε γιαγιορτή και χαρές. Από προχθές πήρε το μαν-τάτο του χαμού της αγαπημένης θειας τηςΕυαγγελίας Παττακού και το έκανε θρήνο καιμοιρολόι. Έγινε πικρός αντίλαλος από τηνΑττική, στο Χρωμοναστήρι, το Ρέθυμνο, τηνΕπισκοπή, την Κρήτη ολόκληρη. Πόνος βα-ρύς και ξαφνικός. Μακαριστή, ογδόντα χρό-νια με την παρουσία σου γέμισες το χώροκαι το χρόνο. Πάντα πρώτη στις χαρές καιπρώτη στις λύπες.

Πάντα σεμνή αρχόντισσα. Έζησες όπωςόλοι της γενιάς σου τις μεταπολεμικές δυσκο-λίες, τις στερήσεις, την μετοίκηση και τα νίκη-σες όλα. Σε νίκησε όμως η αγάπη σου για τοσύζυγό σου, την οικογένειά του, το χωριότου. Το έκανες αγαπημένο τόπο, τόπο τωνπαιδιών σου, των εγγονών, των φίλων.

Δεν άντεχες για πολύ μακριά από το Χρω-μοναστήρι. Έφευγες και επέστρεφες πάλι εδώγια να δημιουργήσεις, να βοηθήσεις όσουςκαι όσο μπορούσες. Ήθελες να φτιάχνεις κάτικαι να αφήνει κάτι το πέρασμά σου. Να δημι-ουργείς άοκνα όχι μόνο για τα παιδιά σου αλ-λά και τους άλλους. Το επιβεβαίωσες έμπρα-κτα στηρίζοντας σε μια δύσκολη στιγμή, τηνανακαίνιση του Ξενώνα των Χρωμοναστηρια-νών Αττικής και είναι αξιομνημόνευτο το γε-γονός ότι σε τίμησαν εν ζωή για την προσφο-ρά και την αγάπη σου για το Χρωμοναστήρι,αν και μεγάλωσες στην Επισκοπή Ρεθύμνου.

Ευτύχησες να γεννηθείς μέσα σε μια παρα-δοσιακή οικογένεια της Επισκοπής Ρεθύμνουαπό γονείς αξιαγάπητους και αξιοσέβαστουςαπό ολόκληρη την κοινωνία του χωριού. Οσύζυγος σου υπήρξε άριστος οικογενειάρχης,εργατικός, τίμιος, κοινωνικός, φιλόξενος γνή-σιος υπηρέτης του Θεού, πιστός τηρητής τωνπαραδόσεων του τόπου μας, άγρυπνος φρου-ρός των ηθών και εθίμων των κρητικών, τωνΠαττακών.

Υπήρξες, η ενσάρκωση της ηθικής, τηςαρετής και της τιμιότητας, στάθηκες δίπλαστον σύζυγό σου επάξια σύντροφος και ακού-ραστη οικονόμος του σπιτιού. Η αγάπη σουκαι η καλοσύνη σου αγκάλιαζε όλο τον κό-σμο. Αισθανόσουν ευτυχία να υποδέχεσαι καινα υπηρετείς συγγενείς και φίλους στο σπιτι-κό σου. Με την εύλαλη σιωπή σου δημιουρ-γούσες μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και γαλήνηςπου κέρδιζε και αιχμαλώτιζε. Στο σπιτικό τωνΠαττακών η φιλοξενία σου ήταν τόσο γνήσια,πλούσια και εγκάρδια, που αισθανόταν προ-νομιούχος όποιος βρισκόταν ανάμεσα στουςπροσκεκλημένους σου, στους προσκεκλημέ-νους των παιδιών σου.

Στο πρόσωπο των παιδιών σου έβλεπεςτους κόπους σου να δικαιώνονται, τα όνειρασου για αυτά να γίνονται πραγματικότητα.Παίδιωσες με 4 γιούς, μα η μοίρα το έφερεστα 52 σου να μείνεις χήρα, μέτοικος στηνΑθήνα με παιδιά στην εφηβεία. Μάνα και πα-τέρας μαζί μα και ο Μανόλης πρωτογιός, πα-τέρας και αδελφός ανδρώθηκε μαζί σου καιμαζί σας οι μικρότεροι. Υπάκουσες, μια καιγια πάντα, στην άρρητη εντολή του συζύγουσου, τον τίμησες στηρίζοντας τα παιδιά σου

μέχρι που μπορούσες για να λάβεις στο τέλοςαπέραντη την συμπαράστασή τους μέχρι τηντελευταία σου αναπνοή.

Αγαπημένη μας έφτιαξες πολλά πράγματαστη ζωή σου, άοκνα χωρίς βαρυγκώμια μακυρίως άξια παιδιά και εγγόνια. Η ζωή σουυπήρξε πλούσια. Πλούσια θα είναι και η μνή-μη που θα αφήσεις. Εμείς, όλοι, τα παιδιάσου, τα εγγόνια, οι συγγενείς και οι φίλοι, οιχωριανοί θα θυμόμαστε πάντα το παράδειγμάσου και θα σε μνημονεύουμε.

Αιωνία σου η μνήμη. Ο ανιψιός σου

Μανούσος Ν. Μαραγκάκης

***************

Ανδρέας ο Γερώνυμος, επόθανε ο καημένος,χρυσή καρδιά, χρυσή ψυχή, άντρας χαριτωμένος.Το δέκα πέντε επόθανε, σκόλες των Χριστουγέννων,πάντα είχε την εκτίμηση από δικών και ξένων.Με ήσυχη συνείδηση, ψηλά είχε το κεφάλι,είχε στην κοινωνία του εκτίμηση μεγάλη.Πήγε ταξίδι αγύριστο στα βδομηνταεφτά του,τον έστειλε η αρρώστια του πεσχέσι του θανάτου.Όσοι τον εγνωρίσανε κι όσοι τον είχαν ζήσει,όλοι την καλωσύνη του είχαν αναγνωρίσει.Σκληρά εβασανίστηκε για μια δεκαετία,αυτός που πράος ήτανε, πάντα χωρίς κακία.Ωραία οικογένεια είχε δημιουργήσει,μα εκεί που την καμάρωνε έφυγε από τη ζήση.Αιώνια η μνήμη σου, αγαπητέ Αντρέα,με το καλό να σμίξομε, να κάνομε παρέα. 810

Κανάκης Γερωνυμάκης

ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΟΟ Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο Σφακίων εκφράζουν ταθερμά τους συλλυπητήρια για το θάνατο του παπα- Γιώργη Χιωτά-κη. Του ενεργού και γνήσιου Σφακιανού κληρικού, που με το έργοτου προσέλκυε τους πολίτες στην εκκλησία και είχε πάντα ένα κα-λό λόγο για όλους. Του οικογενειάρχη, που χάρισε στην επαρχία11 άξια παιδιά, συμβάλλοντας στο θεσμό της πολύτεκνης οικογέ-νειας. Ο αγωνιστής αυτός που πρωτοστατούσε στους αγώνες γιατα δικαιώματα των ανήμπορων και φτωχών συνεπαρχιωτών καισυμπολιτών μας. Η απώλεια για τον τόπο και την εκκλησία μας είναιμεγάλη και ευχόμαστε να υπάρξουν και άλλοι συνεχιστές του λόγουκαι του έργου του. Αντί στεφάνου στη μνήμη της και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης θα κατατεθεί χρηματικό ποσόν υπέρ του Πολυδύναμου Περιφερειακού Ιατρείου της Χώρας Σφακίων. 120

Ο Δήμαρχος Σφακίων Ζερβός Ιωάννης, το Δημοτικό συμβούλιο, το προσωπικό του Π.Π.Ι. Σφα-κίων και του Προγράμματος Βοήθεια στο Σπίτι ευχαριστούν όσους κατέθεσαν χρηματικό ποσό αντίστεφάνων, στη μνήμη του σεβαστού παπα-Γιώργη Χιωτάκη, για τις ανάγκες του Πολυδύναμου Περιφερειακού Ιατρείου Σφακίων.Δημοτικό Συμβούλιο Σφακίων 100 €Εταιρεία Ξένιος Ζεύς – Οικογένεια Ξηρουχάκη 200 €Σύλλογος Διδασκόντων Δημ. Σχολείου Βουβά 50 €Ντουρουντούς Νίκος 30 €Οικ. Χλουβελάκη Βαγγέλη 30 €Μανταδάκης Μάρκος 50 €Μανουσάκη Δέσποινα 50 €Οικ. Αποστολάκη Σταμάτη 50 €Μαθιουδάκης Αντώνης και Δέσποινα 50 €Κατσιγιαννάκη Ευαγγελία 100 €Ενορία Κυπάρισσου-Κοντομαριού Κυδωνίας 100 €Χιωτάκης Γεώργιος – Σταυράκια Ηρακλείου 50 €Χιωτάκης Βασίλειος – Σταυράκια Ηρακλείου 50 €Χιωτάκης Μανούσος Ιωσήφ 50 €Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων 200 €Για τις ανάγκες του προγράμματος Βοήθεια στο ΣπίτιΟικογένεια παπα-Γιώργη Χιωτάκη 1.000 € 100

Tο Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016, στοΠολιτιστικό Κέντρο Ανώπολης Σφακίων,πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η δημό-σια παρουσίαση της «Μελέτης εκτίμησηςκαι αξιολόγησης των ασθενειών τουπεύκου και της επεκτασιμότητάς του σταΛευκά Όρη, με επακόλουθες διαχειριστι-κές προτάσεις» απο την ανάδοχο σύμ-πραξη, με την υποστήριξη του Οργανι-σμού Ανάπτυξης Κρήτης Α.Ε., του ΦορέαΔιαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάςκαι του Δήμου Σφακίων. Οι κάτοικοιτου Δήμου είχαν τη δυνατότητα να ενη-μερωθούν για τα αποτελέσματα της με-λέτης, να καταθέσουν επιτόπου απόψειςκαι ερωτήματα, ενώ μπορούν να συνεχί-σουν να υποβάλλουν παρατηρήσεις, σταγραφεία και τηλέφωνα του Φορέα Δια-χείρισης, μέχρι και την 15η Μαρτίου.Στόχος είναι να απαντηθούν όσο το δυ-νατόν περισσότερα ερωτήματα αλλά καινα ενσωματωθούν όλες οι παρατηρήσειςστην τελική μορφή της μελέτης. 120


Ετήσιος χορός της ΈνωσηςΕγινε, με μεγάλη επιτυχία, στην αίθουσα «Ορφέας», στην Καλλιθέα, ο ετή-σιος χορός της Ένωσης. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη και όλοι γλεντήσαμεκαι χορέψαμε ως το πρωΐ, παρέα με τους «Κρήτες» χορευτές του Γιώργου

Πετράκη, με τη μουσική του Μιχάλη Πολυχρονάκη και των συνεργατών του.Το Καλωσόρισμα του Προέδρου«Καλησπέρα σας,Πρώτα θα ήθελα να αρχίσω από το κόσμο που ήλθε στην αποψινή βραδυά. Σας ευχαρι-

στούμε έναν –εναν ξεχωριστά που ήλθατε. Ως οικοδεσπότες θέλουμε να σας υποδεχτούμεσαν εκλεκτούς και αγαπητούς φιλους που με την παρουσία σας τιμάτε την αποψινή εκδήλω-ση. Σας ευχαριστούμε πολύ. Επίσης θα ήθελα να καλωσορίσω τους φοιτητές της ΚρητικήςΕστίας για την αθρόα συμμετοχή τους, με τους οποίους έχουμε αναπτύξει τελευταία ισχυ-ρούς δεσμούς και φιλία. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω ολόκληρο το Διοικητικό Συμ-βούλιο της Ένωσης που εργάστηκε για τη σημερινή εκδήλωση και επίσης κουράστηκαν γιανα ετοιμάσουν όλα αυτά τα παραδοσιακά εδέσματα. Απο τη θέση του προέδρου θα ήθελαεπίσης να ευχαριστήσω τον Όμιλλο Βαρδινoγιάννη για την οικονομική στήριξη στην εκδή-λωση με την αθρόα συμμετοχή του, όπως παραδοσιακά κάνει κάθε χρόνο.

Ευχαριστούμε και καλοσορίζω τον δήμαρχο των Σφακιών, Γιάννη Ζερβό, και ελπίζω σεσυνεργασία για τους κοινούς μας στόχους. Τέλος, αισθανόμαστε ιδιαίτερη χαρά και τιμήπου παρευρίσκονται στην αποψινή εκδήλωση ο Ρεθεμιώτης υπουργός Υγεία, Ανδρέας Ξαν-θός, ο Σφακιανός Αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Παύλος Πολλάκης, εκλεκτό μέλος τηςΈνωσης και τέως Πρόεδρος, και ο Σφακιανός τέως υπουργός, Μανούσος Βολουδάκης. Τουςευχαριστούμε και ευχόμαστε στους υπουργούς επιτυχία στο δύσκολο έργο τους, την δημό-σια υγεία, ένα απο τα πολυτιμότερα κοινωνικά αγαθά που η αξία της στην εποχή της κρί-σης που ζούμε είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και σημαντική. 250

l Ζαλόγγου 13-15, ΤΚ : 10678 ΑΘΗΝΑ l ΦΥΛΛΟ 155 …ensfakia.gr/newspapers/ta...

Documents

Transcript of l Ζαλόγγου 13-15, ΤΚ : 10678 ΑΘΗΝΑ l ΦΥΛΛΟ 155 …ensfakia.gr/newspapers/ta...