l e u v e nLeuvens Historisch Genootschap vzw

U kan altijd lid worden van het lHG door storting €25 op BE41 7350 1075 9510en je ontvangt de driemaandelijkse nieuwsbrief en voordelen bij aankoop publicaties, uitstappen & voordrachten. Info: lhg@telenet.be - http://www.leuvenshistorischgenootschap.be

Verantwoordelijke uitgever: Ramon Kenis, Kaboutermansstraat 66, 3000 LeuvenAfgiftekantoor: 3000 Leuven 1 - Erkenningsnummer: P. 408467

03. Van GOKLO tot LHG33. G. Reinbrecht redt Abdij37. Award voor de Hoorn

23. Leuven en de Vikings29. Overzicht Nieuwsbrieven39. Overzicht sitebezoeken

driemaandelijksnieuwsbriefjaargang 30 sept 2016

historisch 50

29. Hertogsdochter en opera11. Overzicht acties en salons21. Overzicht archeologie

PB- PP BELGIE(N) - BELGIQUE

50

2

Ramon Kenis, Paul Reekmans en Tom Vanderstappen

Met onze Nieuwsbrief Nummer 50 hebben onze leden let-terlijk weer een gouden mijlpaal in handen. Ook al gaat het verhaal van onze vereniging eigenlijk al meer dan 100 jaar terug, toch moeten we het jubileumgetal “50” even in de verf zetten. De Nieuwsbrieven van het Leuvens Historisch Ge-nootschap vormen een belangrijk instrument voor het Leu-vense erfgoed en haar directe voorgangers als vereniging. Verwijzingen naar dit rijk gevulde verhaal brachten we op verschillende momenten, zoals in onze jaarboeken, editori-alen en artikels. We kunnen deze kans echter niet laten lig-gen om vanuit de geschiedenis en bezorgdheden van vijftig LHG-nieuwsbrieven te bekijken hoe drie sterk met mekaar vervlochten verenigingen actief worden, wat hen inspireert en wat ze uiteindelijk bewerkstelligen, hun leden aanbieden en voor de erfgoedzorg betekenen. We bieden een kijk op wat en wie hen aanzwengelden en hoe ze erfgoedkennis en -ijver communiceren met de leden, zoals de Nieuwsbrieven van het LHG dit nog altijd doen. In deze nieuwsbrief vinden we eerst heel de geschiedenis van GOKLO tot LHG. Dan volgt een overzicht van de voor-naamste acties van het LHG rond erfgoedzorg en archeo-logie en een balans, gevolgd door de jaarsalons en van de uitgereikte LHG-oorkondes. In het middenkatern vinden we de gelegenheidsartikels rond geschiedenis en erfgoed. Het artikel van Mose Apelblat ‘Werd Leuven gesticht door de Vikingen?’ bindt de kat de bel aan: een vaak vergeten, nog sterk te onderzoeken, geschiedenis. Het ruimere verhaal stemt ons tot nadenken. Richard Wagners opera ‘Lohengrin’, op het programma van de Koninklijke Muntschouwburg te Brussel, brengt ons bij ‘De theatrale allures van een Hertogsdochter’, waarin Yves Vanhellemont ons terug naar Leuven voert.Op 15 augustus 2016 werd er een herdenkingsplaat ont-huld voor de Duitse officier, Oberleutnant Gustav Rein-brecht, die op 29 augustus 1914 het uitdrukkelijke bevel kreeg om de abdij van Keizersberg in brand te steken, maar dit bevel negeerde. Op Open Monumentendag 2016 werd De Hoorn in de bloe-men gezet tijdens de lokale awardceremonie in aanwezig-heid van partners van de Europese Commissie, van Europa Nostra en van het Leuvense stadsbestuur. Een welverdiende prijs.Na deze gelegenheidartikels gaan we verder met een over-zicht van het LHG rond de voornaamste sitebezoeken, wan-delingen, een lijst van alle archeologische en historische uitstappen GOKLO en LHG. Tenslotte lijsten we de LHG-nieuwsbrieven en publicaties op, gebracht in de 50 trimes-ters. We mogen even fier terugkijken!

Editoriaal

iNHOUd03 50 LHG-Nieuwsbrieven:

continuiteit in evolutie11 LHG-erfgoedzorg19 LHG-archeologie20 LHG-jaarboeksalon22 LHG-oorkonde23 Werd Leuven gesticht

door de Vikingen?29 De theatrale allures van

een hertogsdochter33 Abdij Keizersberg en

Gustav Reinbrecht, 1914-2016

37 De Hoorn: Uitreiking award Europa Nostra

39 LHG-salons 40 LHG-sitebezoeken 41 LHG-wandelingen42 GOKLO-excursies45 LHG-excursies46 LHG-nieuwsbrieven57 LHG-publicaties

3

Tom Vanderstappen, Ramon Kenis en Paul Reekmans

Deze tekst vormt een inleiding bij de overzichten die we in dit jubileumnummer bieden. Hierin zien we een directe continuïteit in een evolutie, over sitebezoeken en archeologische uitstappen, wetenschappelijke bij-dragen, voordrachten en directe inspanningen om het lokale erfgoed als “plaatsen van herinnering”... voor de latere generaties te bewaren.

Comiteit Oud-leuven (1910-1914)Meer dan 100 jaar geleden, in 1910 om precies te zijn, werd in Leuven een comité opgericht met als doel aandacht te vragen voor het plaatselijke bouwkundig erfgoed. De werking van dit Comité du Vieux-Louvain/Comiteit Oud-Leuven vormde later een grote inspira-tiebron voor de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en omstreken (1960) en haar directe op-volger, het Leuvens Historisch Genootschap (2004). Eén van de directe aanleidingen voor de oprichting van het Comiteit Oud-Leuven zouden de sanerings-plannen van de Slachthuiswijk, aan de Lange trappen van de Sint-Pieterskerk, geweest zijn. Dit dreigde het uitzicht van het stadscentrum sterk te veranderen. Bij deze ingreep zou in één klap doelmatig een groot deel van het Leuvens middeleeuwse patrimonium verdwij-nen, om plaats te maken voor een ruim plein (vandaag het Mathieu de Layensplein) en de Koning Albertlaan (vandaag de Dirk Boutslaan). Deze laatste zou een nieuwe as vormen, centraal uitlopend op de Sint-Pie-terskerk. Die bezorgdheid, samen met overgewaaide erfgoedtendenzen uit Frankrijk en Engeland, brachten het Comiteit Oud-Leuven tot leven.

Werking Een direct verslag van hun werking is ons nagebleven in hun eerste en helaas enige publicatie, het Bulle-tin/Bulletijn uit juni 1914. In de statuten van 12 maart 1910 vinden we het hoofddoel terug en citeren let-terlijk: “te Leuven en in het arrondissement oude ge-bouwen en kunstgewrochten te bestuderen en op te zoeken, hunne waarde op kunst-, geschiedkundig en economisch gebied te doen waardeeren en ze tegen verval en vernieuwing te beschermen”. Hun 27 wer-kende leden worden vermeld, met van rechtswege als erevoorzitter de burgemeester van Leuven, Leo Colins en senator en Schepen van Schone Kunsten Léon Vander Kelen (oudste zoon van Leopold Vander Kelen). Uit hun midden werden de voortrekkers, hoog-

Vijftig LHG-Nieuwsbrieven: continuïteit in evolutie

Afb. 1: Saneringsplan Slacht-huiswijk met het Parvis Saint-Pierre, latere M. de Layensplein (Van Kalvermarkt tot De Layens-plein, Mecenas 1990)

Afb. 2: Bulletin/Bulletijn, Comiteit Oud-Leuven 1914 - LHG archief

4

leraar Maere als voorzitter en architect Vingeroedt, als secretaris aangeduid. Alle 59 stichtende leden wor-den ook vernoemd: 16 hoogleraars van de Leuvense universiteit, de adel uit de omgeving, advocaten, art-sen, industriëlen, notarissen, ambtenaren, .... Deze Leuvense Kring voor Oudheidkunde, Geschiedenis en Kunst werd duidelijk breed gesteund. Belang-rijk zijn ook de vermelde architecten, zoals Frische, Langerock, Lenertz, Piscador, Stevens en secretaris Vingeroedt, die het historische stadscentrum zouden beschrijven, aangezien delen door saneringswerken gingen worden weggevaagd. Kunstenaars Delaunois, Van Elstraete, Nackaerts planden dan weer volgens hun eigen visueel specialisme het bedreigde stads-deel te vereeuwigen.

Uitstappen en eigen historische artikels in het BulletinBelangrijk is ook dat ze in 1913 drie uitstappen (excur-sies) organiseerden buiten de Leuvense stadsmuren. Zo bezochten ze het kasteel van Horst in Sint-Agatha-Rode, de donjon Ter Heyden in Rotselaar en de Abdij van ’t Park in Heverlee. Tijdens de bestuursvergade-ringen vonden voordrachten plaats, waarvan we de teksten ervan als artikels terugvinden in hun Bulletin/Bulletijn. Zo onderhield hoogleraar Vander Essen het bestuur over de oorsprong van de stad Leuven, Mar-neffe en Vingeroedt over een programma voor de stu-die van de topografie en toponymie van de stad. Voor-zitter Maere had het in januari 1914 dan weer over de Leuvense Lakenhalle...

Een stilte...Niemand kon vermoeden dat slechts enkele maanden later, in augustus 1914, grote delen van deze middel-eeuwse Lakenhalle en de binnenstad door de ver-nielingsdrift van de Duitse keizerlijke troepen tot puin en as herleid werden. Ook het Comiteit Oud-Leuven stierf een stille dood in deze oorlogsjaren, mogelijk omdat men deze erfgoedstrijd als verloren aanvoelde en dagdagelijks eerder andere levensnoodzakelijke bekommernissen had. Toch zette men zich nog sterk in voor monumenten die geteisterd waren. Bij de her-opbouw en dringende restauratiewerken waren som-mige leden van het Comiteit zelfs nog betrokken. De namen van kanunnik Lemaire en architect Vingeroedt vond men steeds in de voorlinie van de heropbouw en bij de aanpassingen.

Afb. 3: De Lakenhalle, samen met de waardevolle Universi-

teitsbibliotheek, uitgebrand bij de Brand van Leuven in 1914 - SAL

5

Geschied- en Oudheidkundige Kring voor leuven en omgeving (1960-2004)In 1960 nam het bestuur van de Geschied- en Oud-heidkundige Kring voor Leuven en omgeving (GO-KLO) de spirituele fakkel over, terwijl er intussen nog een tweede oorlog over de stad gewoed had. Die had haast evenveel schade berokkend als de eerste. Op-nieuw moest men rekening houden met heropbouw en restauraties, zoals gedurende het Interbellum.

Gelijkgestemde zielen vinden mekaarHet verhaal van de uitbouw van deze jonge vereni-ging, maar met een rijke erfenis, kunnen we volgen in de vroege verslagen van de vergaderingen en de jaarwerking, opgetekend in het zwierige maar nauw-keurige handschrift van secretaris Van Uytven. Volgens het eerste terugblikkend jaarverslag hadden er al eerder persoonlijke contacten plaatsgevonden, waarna er op 11 april 1960 in het Hotel Majestic (Bond-genotenlaan 20, vandaag Café Leffe) een samen-komst was. Daar besloten de aanwezigen om “over te gaan tot de oprichting van de reeds lang gewenste en zo noodzakelijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Leuven”. Aanwezig waren Felix Boon, Joseph-Charles De Kempeneer, Eustache-Edouard De Vocht, Jerome Devos, Jacques Halflants, Frans-Albert Lefe-ver, Alfons Meulemans, Robert Nève de Mévergnies, Paul Reekmans, Jean-Joseph Thirionet, Leon Van Buyten en Raymond Van Uytven. In deze groep zien we niet alleen een gesettelde, bezorgde en bekwame oudere garde, maar ook een groep jonge dertigers, historici en kunsthistorici, klaar om zich in te zetten voor de lokale geschiedschrijving en erfgoed.Door een gemeenschappelijke interesse voor de Leuvense geschiedenis en oudheidkunde hadden de meeste aanwezigen mekaar dus al eerder ontmoet. In afzonderlijke gesprekken hadden ze de wenselijkheid van en hun ideeën over een oudheidkundige kring be-sproken. Op de bewuste vergadering van 11 april bleek dan ook al snel de eensgezindheid omtrent de noodzaak een dergelijke vereniging op te richten en een “weten-schappelijk, maar ook voor niet-specialisten, aantrek-kelijk tijdschrift” uit te brengen.

Afb. 4: Jerome Devos - Hugo CarnoyAfb. 5: Jacques Halflants - Leon Van Buyten - Raymond Van Uytven Afb. 6: Felix BoonAfb. 7: Jacques Halflants - Joseph Charles De Kempeneer

Foto’s uit het LHG-archief

6

Eminente voorzitter en brede steun gezocht, én gevondenDe taalkundige, Prof. em. Dr. Albert Joseph Carnoy kreeg het voorzitterschap aangeboden, dat hij “dadelijk aanvaardde”. Dat nieuws werd voor ons in het verslag van 9 mei opgetekend. Als voormalig hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven (1908-1955), als voormalig senator (1921-1936), minister van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid (1927-1929) had hij ook in zijn Leuvense thuisstad indruk gemaakt. De algemene achting van Carnoy als mens en geleerde gaf de jonge vereni-ging het hoognodige aanzien, zo werd achteraf in het jaarverslag gesteld. Op 13 juni vond er een vergadering plaats in aanwezigheid van de nieuwe voorzitter, die men besloot “met het uitbrengen van een aantal keelklanken, op de Voorzitter, op de Vereniging en de milde gastheer van de avond”. Op 12 september 1960 werden hun statuten bekrachtigd, waarin ze als doel stelden: “de kennis van het verleden van het Leuvense te bevorderen en zijn artis-tiek en historisch patrimonium te bestuderen en te verdedigen”. De volgende maand werd er een door de voorzitter opgestelde brief aan het bestuur voorgelegd, om de bescherming van de vereniging door de notabelen van de stad te verkrijgen. Dit resul-teerde in een, minstens op papier, indrukwekkend beschermco-mité, bestaande uit 28 leden. Voorop zien we klinkende namen als eerste minister Gaston Eyskens, de voorzitter van de Kamer der Volksvertegenwoordigers, de gouverneur van de provincie Brabant, de rector magnificus van de Katholieke Universiteit Leuven, Alfons Smets als burgemeester, diverse senatoren en volksvertegenwoordigers uit het Leuvense, de prelaat van Park, de abt van Keizersberg, leden van de adel en andere hoge in-stanties. Ze kregen ook de steun van burggraaf Terlinden als voorzitter van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis en de Heraldieke Raad. In deze periode moest Carnoy zich reeds laten verontschuldigen. Zijn fysieke aanwezigheid zal zich in geen verslag meer laten optekenen: op 12 januari 1961 overleed hij reeds na een korte ziekte.

Een eigen historisch tijdschriftDe vereniging zag al van in het begin als belangrijke inzet de uitbouw van een eigen historisch en archeologisch tijdschift, dat ze “door de Leuvense mentaliteit” als een “vraagstuk” zagen. Gelukkig werd er besloten de sprong toch te wagen en jaarlijks drie afleveringen Mededelingen/Bulletins van samen een 150-tal bladzijden uit te brengen, met zowel Nederlands- als Franstalige artikels. De leden zullen deze ontvangen, door hun jaarlijkse bij-drage. Tot 1976 zal men minstens één Franstalig artikel in deze publicatie kunnen vinden. Het item “Kroniek” deed dienst als be-richtgeving over de actualiteit van het verleden en zal “melding

Afb. 8: Prof. A. Carnoy - foto

LHG-archief

Afb. 9: Tijdschrift - Mededelingen van de

Geschied- en Oudheid-kundige Kring voor

Leuven en Omgeving - archief LHG

7

maken van de wijzigingen of verminkingen van het stadsbeeld” en “korte nota’s [...] over eventuele archeologische vondsten, restauraties en dergelijke”. De oplage was vanaf het eerste nummer 500 exemplaren. Men zette al sterk in op re-clame. Zo werden er 1500 omzendbrieven gestuurd en in een achttal bladen dagblad-artikels gepubliceerd. Op 1 maart 1961 had men al 250 intekeningen ontvangen. Toch vond men het jammer dat er vanuit de Leuvense gemeenteraad slechts één intekening plaatsvond en uit het talrijke professorenkorps ook maar 12 inschrijvingen volgden. De 29 beschermde leden resulteerden in 10 intekeningen. Meteen van het begin kwamen de ledenbijdragen niet alleen uit het Leuvense en omgeving, maar ook uit Brussel, Ant-werpen, Mechelen en Tienen. Ook de Nederlandse Rijksdienst voor Monumentenzorg tekende al enthousiast in.

VerderzettingNiet alleen in geest, maar ook in naam, bleef het voorzitterschap erg verbonden met de overleden professor Carnoy. Zijn zoon, advocaat Hugo Carnoy, werd op 8 februari 1961 als voorzitter benoemd. De andere door het bestuur voorgestelde kandidaat, on-dervoorzitter Devos, weigerde volgens het jaarverslag zijn kandidatuur te stellen en zag in Hugo Carnoy een waardige opvolger. Het eerste werkingsjaar werd afgesloten met ruime tevredenheid over de kwaliteit van hun publicaties en in grote dankbaarheid aan alle andere betrokken en gulle figuren, maar ook aan De Kempeneer, “de enthousiaste durver van het eerste uur en de onvermoeide ijveraar voor de goede zaak”. Deze be-woog zich namelijk vlotjes doorheen de adellijke kringen en hoge instituties. Hij zette zich ook vanaf het begin persoonlijk in voor een heel aantal erfgoeddossiers. Op de statutaire vergadering van 3 maart 1961 werd H. Carnoy officieel tot voorzitter benoemd, die er graag aan herinnerde dat “de Kring moet opkomen voor het behoud van de schatten van schoonheid in het Leuvense”.

Historische uitstappenVanaf het eerste jaar werd meteen sterk ingezet op de archeologische uitstappen en hierbij werd de focus op het gehele oude Hertogdom Brabant gericht, onder sterke im-puls van en begeleiding door J. Halflants. Dit resulteerde maar liefst in meer dan 80 tot in de puntjes verzorgde historische en archeologische uitstappen, van 1961 tot 2004. Op historische wandelingen en rondleidingen in de eigen Leuvense binnenstad focuste de vereniging ook al, maar in mindere mate. Een overzicht van deze uitstappen wordt ook in dit nummer aangeboden. Hun degelijk uitgewerkte voorbereidingen bevinden zich nog steeds in ons archief. De GOKLO-leden vonden ook tweemaal per jaar de Berichten van de GOKLO in de brievenbus. Daar was ook de planning van de geplande historische en archeologische uitstap “in luxe-autocar” met lunch, stadswandelingen en be-zoeken te lezen.

Afb. 10: Berichten van de GOKLO, met tekeningen J. HalflantsAfb. 11: Archeologische uitstap Everberg - archief LHG

8

ErfgoedresultatenVroege mooie verwezelijkingen waren ook hun Inventaris van de Leu-vense woonhuisgevels die dienen beschermd te worden, onder redactie van Halflants, Lefever, Meulemans en Reekmans, (van juli 1967) die ze aanboden aan de Commissie voor Stedeschoon van de Stad Leuven. Raymond Van Uytven draagde er ook bij dat het tweede driejaarlijkse colloquium van ‘De Brabantse Stad’, ter gelegenheid van de eerste lus-trumviering van de GOKLO in 1965, in Leuven en daarmee de eerste keer in België kon plaatsvinden.Het bestuur van GOKLO zette zich ook systematisch, in de lijn van hun doelstellingen, voor het lokale immateriële erfgoed in. Hun aandacht voor de diverse bedreigde sites, monumenten, panden... waren geen bevliegingen maar vergden hun voortdurende aandachtige opvolging, als de erfgoedogen van de stad. Zo werden over de hele periode van 1960 tot 2004 meer dan vijftig opmerkingen gemaakt en klachten in-gediend binnen het gebied van de stad. GOKLO noteerde ook rond de zeventig klachten in de omringende gemeenten voor slordigheden bij het onderhoud van monumenten. Voor Leuven citeren we twee dossiers die GOKLO op het actief mocht schrijven. Het bestuur kon beletten dat de Dijle in het stadscentrum over-welfd zou worden en de tolhuizen aan de Brusselsepoort bleven door hun inspanningen overeind. De skyline van het historisch centrum binnen de eerste ringmuur zou beperkt blijven tot vier verdiepingen, waarmee men streng rekening ging houden. Daarnaast moesten ze toestaan dat de Vis-markt op de schroothoop terechtkwam en dat de beide tolhuisjes aan de Tiensepoort opgeofferd werden aan het drukke verkeer. GOKLO realiseerde tal van oorspronkelijke en wetenschappelijk verant-woorde bijdragen, eerst in de Mededelingen (driemaal per jaar) en later in de Jaarboeken, vanaf 1975. Dit resulteerde in een indrukwekkende bibliotheek over het Leuvense en omgeving. Toch heerste er het gevoel dat de kostbare publicaties die ze in de loop der jaren voorstelden, mooi oogden in de rekken van de bibliotheken, maar de charme van het uit-zicht moesten ze dikwijls nakijken voor de geplande torentellingen... In de jaarboeken verscheen ook een rubriek over lopende dossiers van bedreigd erfgoed, die toen helaas vaak al wat achter de feiten moest aanhollen en waarbij het erfgoed vaak niet meer tijdig te redden was... Ze moesten letterlijk vaststellen dat er in het stadsslandschap meer his-torische kavels verloren gingen dan in de vorige verwoestingen van acht jaar oorlog. Het GOKLO-bestuur voelde ook al vaker aan dat de aan-dacht eigenlijk nog te weinig op het lokale erfgoed gericht werd.

Afb. 12: InventarisAfb. 13:

BerichtenAfb. 14:

JaarboekAfb. 15: TolhuizenAfb. 16: Vismarkt

9

Van GOKlO naar feitelijke vereniging lHG tot lHG vzw: Een vernieuwing en verjonging vanaf 2004 tot 2016

Op 10 maart 2004 onderging de Geschied- en Oudheidkundige Kring voor Leuven en Omgeving een verjongingskuur. Van die dag af werd de Kring officieel omgedoopt tot Leuvens Historisch Genootschap (als feitelijke vereniging), tijdens een officiële plechtig-heid in de salons van het Leuvens stadhuis in aanwezigheid van de heer burgemeester Louis Tobback, de heer Carl Devlies, eerste schepen en de dames Denise Vandevoort, schepen van o.m. cultuur en Karin Brouwers, schepen van o.m. ruimtelijke ordening. De uittredende voorzitter Jacques Halflants gaf een overzicht van 44 jaar GOKLO met de vele activiteiten en realisaties. De intredende voorzitter Gilbert Huybens maakte, na een dankwoord voor de jarenlange inzet van GOKLO, de nieuwe visie en plannen van het Leuvens Historisch Genootschap als feitelijke vereniging duidelijk.

Welk leuvens Historisch Genootschap?Hoofdzakelijk bezorgd om het voortbestaan van de vereniging, namen de bestuursleden eerder het besluit om, na meer dan veertig jaren succesvolle werking, naar een verjon-ging van de kaders uit te zien.Het was duidelijk dat de naam van de vereniging de lading niet meer volledig dekte. In vele steden en gemeenten in de omgeving waren al initiatieven genomen om aan hun eigen rijk patrimonium de volle aandacht te besteden. Aarschot, Diest, Tienen, ook Bier-beek, Haacht en Tervuren stichtten bloeiende verenigingen, die de lokale functie van de Leuvense Kring overnamen. Daarom werd de voorkeur gegeven aan een nieuwe naam: Leuvens Historisch Genootschap. De wens was duidelijk: het studieterrein verruimen op historisch vlak en het maximaal benutten van het archivalisch patrimonium van de stad. Dat er hier niet aan het stadsbestuur kon worden voorbijgaan was vanzelfsprekend. De nieuwe locatie van het ongemeen rijke archief van Leuven was hier niet vreemd aan. De monumentenzorg, die steeds werd aangehouden, zou nog intenser opgevolgd worden.

Naar een onafhankelijk leuvens Historisch Genootschap als nieuwe vzwNa enkele werkvergaderingen van de startende feitelijke vereniging bleek dat de kritische houding ten opzichte van het stedelijk beleid rond de monumentenzorg, met het verdedi-gen van het erfgoed volgens de statuten, niet ontvankelijk bleek te zijn. Een eerste actie rond het behoud van de restanten van het belangrijke Wees- en Ouderlingentehuis in de F. Lintsstraat, werd niet aanvaard door een aantal leden. Eerder dan af te zien van de belangrijke bezorgheid rond de monumentenzorg, werd toen door een aantal leden van de feitelijke vereniging LHG besloten om terug een on-afhankelijke koers te varen, los van het stadsbestuur en te handelen in een nieuwe vzw, namelijk het Leuvens Historisch Genootschap vzw. Deze werd boven het doopvont ge-houden op 8 december 2004.

Afb. 17: Uittredend voorzitter Jacques Halflants met delegatie stadsbestuur

Afb. 18: Intredend (interim) voorzitter Gilbert Huybens van feitelijke vereniging LHG

10

De stichtende leden van deze nieuwe LHG vzw waren grotendeels de getrouwen van de GOKLO-werking, met onder andere Paul Reekmans, Jacques Halflants, Leo Galicia en Gerard Vanderbeeken. De aangetreden jongere generatie zoals Lambert Juveyns, Jos Devos en Ramon Kenis vervolledigden de ploeg. Later zouden de overigen van de fei-telijke vereniging LHG de ondersteuning van het Stadsarchief behartigen in een nieuwe vereniging, Salsa! vzw: Samen Actief voor het Leuvens Stadsarchief. De aanpak en visie van de nieuwe vereniging, met de oudere kern van de GOKLO en wisselende jongere medewerkers, lag vooral in de voortzetting van de voormalige sta-tutaire doelstellingen van deze oudere vereniging. De nieuwe onafhankelijke vereniging werd een voltreffer met een grote aangroei van betalende leden, van 200 leden in 2005 tot meer dan 500 leden in 2015.Een belangrijke taak bleef het onderzoek en het informeren rond de geschiedenis van de stad Leuven en het Graafschap Brabant en het verdedigen van het historisch patri-monium door een actieve erfgoedzorg rond bedreigde monumenten en landschappen. Het pleidooi voor een degelijk archeologisch of oudheidkundig onderzoek in de histo-rische stad werd telkens opgevoerd. Meerdere malen werden op een formele manier bezwaren aangetekend bij de stedelijke overheid rond het vergunnen van de afbraak van waardevolle gebouwen, het minimaliseren van archeologisch onderzoek en het cul-tuurlandschappelijk verminken van onze historische stad. Ook werden talrijke acties via briefwisseling en in de pers ondernomen, in het voetspoor van de GOKLO.De informatie naar een breder publiek werd in 2004 voortgezet door een nieuw drie-maandelijks tijdschrift, de Nieuwsbrief van het Leuvens Historisch Genootschap, vanaf 2010 Leuven Historisch. De inhoud werd zo gevarieerd mogelijk gehouden en biedt le-zers van alle generaties een brede waaier aan informatie. In specifieke artikels brengen we ook vaker de “grote geschiedenis”, historische gebeurtenissen en personages die hun invloed hadden op het Leuvense. Op deze manier wordt een ruimer beeld gegeven van het “leven in Leuven” vroeger en de sterke band tussen dát Leuven en het Leuven van vandaag aangetoond en bepleit. De presentatie van het jaarboek bleef het bindmid-del voor het organiseren van Salons rond allerlei historische onderwerpen. Ook docu-mentenmappen bleven een taak. Deze laten toe sneller een ruim uitgewerkt informerend drukwerk aan te kunnen bieden, los van de jaarlijkse afspraak met de jaarboeken. De excursies werden ook voortgezet en recent werd het accent naar sitebezoeken in de eigen stad Leuven verlegd. Ook de samenwerking met verenigingen werd uitgebreid en leidde tot een ondersteunende deelname in de koepelvereniging Levend Leuven. Een lijst van LHG-activiteiten geeft een beeld van de werking gedurende 50 trimesters.

Afb. 19: De stichtende leden van de vzw-Leuvens Historisch Genootschap: v.l.n.r. Jacques Halflants, Gerard Vanderbeeken, Leo Galicia, Ramon Kenis, Paul Reekmans, Lambert Juveyns en Jos Devos op de stichtingsvergadering van 8 december 2014.

Afb. 20: Bestuur LHG 2016: Jacques Halflants, Ingrid Straetmans, Etienne Franckx, Tom Vanderstappen, Ramon Kenis, Lambert Juveyns, Paul Reekmans en Leo Galicia.

11

Aanleg van het Fochplein - 2004Het ontwerp van een nieuw Fochplein voorzag een nieuwe invulling met centraal op het plein een bushalte waarrond het verkeer zou draaien. Het LHG verwees naar het nooit voltooide plein waar na WO I ook centraal een gebouw gepland was.Balans: Na een nieuw ontwerp kwam er enkel een cen-trale busbaan met één halte richting station en een on-dergrondse fietsparking met twee podia.Wees- en ouderlingentehuis OCMW - 2004Het fraaie weeshuis werd gedeeltelijk afgebroken ca. 1970 en werd, tot vandaag, een parking. De achterste gebouwen met centraal deel bleven deels in gebruik. Het LHG pleitte voor het behoud van de restanten en herbruik van het centrale deel en hek in het project. Balans: Tevergeefs! Alles werd afgebroken! In het pro-ject kwam een studentenblok en nu 2 rijen gestapelde wooneenheden, parallel aan de F. Lintsstraat.

lijdensweg van een stadstoren - 2004

Dat de ringmuurtoren in het stadspark er ook in 2004 reeds lange tijd verwaarloosd bijlag, zal iedereen zich nog herinneren. Bewarende maatregelen ten spijt zou deze verloedering duren tot 2014 met de eeuwige waarschuwing voor vallende stenen.Balans: Met de hulp van erfgoedvereniging Herita en overheidssubsidie, is de toren in 2015 gerestaureerd.Kunstenaarssite bijna een verkaveling - 2004

Het landhuis, atelier en park van het kunstenaars-echt-paar Van Humbeeck-Piron, door de Provincie Vlaams-Brabant aangekocht voor een museum, zou na sluiting van het museum verkaveld worden. Het LHG verzette zich ertegen en vroeg de bescher-ming als landschap aan met behoud van het park.Balans: De site is beschermd als stadslandschap en na restauratie is er nu het centrum 3 hoog Leuven.Herwaardering Sint-Jacobskerk na sluiting

De Sint-Jacobskerk werd in 1963 gesloten omwille van loskomende gewelfstenen. De kerk werd gestut en er werd gezocht naar een veilige herbestemming. Het LHG ondersteunde jaar na jaar de werkgroep Sint-Ja-cobskerk en het initiatief Kunst in de Steigers. Balans: Na de dakherstelling en een stabiliteitsonder-zoek, dat aangaf dat de kerk stabiel is, wordt er nog altijd gewacht op de eerste stabilisatiewerken.Van Stadhuis naar stadskantoor - 2005Het stadsbestuur koos door zijn groeiende administra-tie voor een nieuw stadskantoor aan het station.Het LHG pleitte om in de stad te blijven met de renova-tieoptie van het stadhuis met een inbreiding, door een overkoepeling van de binnenhof, en met een herwer-king van de nu aan Cera verkochte stadskantoren.Balans: Naast het nieuwe duurdere stadskantoor wacht het oude stadhuis nog altijd deels op een invulling.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORGRamon Kenis en Paul Reekmans

12

de afbraak van het stedelijk zwembad - 2005Centraal in de stad lag een uniek modernistisch zwembad, gebouwd door de socialistische architect Brunfaut. De stad besliste om dit te verkopen aan een promotor na een wedstrijd.Het LHG betreurde dat dit modernistische gebouw afgebroken werd zonder erfgoedonderzoek.Balans: De stad verloor zijn waardevol centraal zwembad en groen plein voor een appartementsblok.Barbarasite pleidooi voor erfgoedzorg - 2005

De Boerenbond had gedurende decennia haar uit-breiding in de stad verzekerd door aanpalende pan-den op de Barbarasite op te kopen en af te breken.Het LHG betreurde hoe, na de afbraak van vele histo-risch waardevolle panden, ook het pand Mévergnies, bakermat van de Boerenbond zelf, verdween.Balans: In de plaats ervan kwam in dit sterk histori-sche stadsdeel een eerste precedent van een toren.Van Maarschalk Fochplein tot de Somerplein

De Stad besliste om voor het Maarschalk Fochplein de naam Maarschalk Foch, van de Franse bevelheb-ber in WO I, te veranderen in Rector de Somerplein.In een bezwaarschrift betreurde het LHG de naams-wijziging gezien de samenhang van WO I met de Bondgenotenlaan en Martelarenplein en stelde o.a. eerder hertog Hendrik I, stichter van Leuven, voor.Balans: Het stadsbestuur voerde zijn wil uit.de sage van het barokke orgel

De zoektocht naar een plaats voor het barokke orgel van de Stichting Contius mondde bij aanvang uit in de locatie in de Sint-Pieterskerk aan de westzijde. Het LHG maakte bezwaar om dit grote orgel te instal-leren omwille van de stabiliteit, geluidshinder van het verkeer, verduistering van het gotische westraam en de bedenkelijke combinatie van gotiek en barok.Balans: Het kwam er niet, wel in de St.-Michielskerk.Steun aan het museum HistarUZ

Om het wetenschappelijk erfgoed vanuit de univer-sitaire ziekenhuizen te kunnen ontsluiten in een pu-bliek toegankelijk museum, zetten vele vrijwilligers zich in voor de uitwerking van een museum.Het LHG steunde vanaf het begin dit museum en pleitte voor een definitieve plaats op de Hertogensite.Balans: Sinds geruime tijd is HistarUZ open en is de kans groot dat dit museum zijn definitieve stek krijgt.Van het project Groep-T naar Vesaliusproject

In het vooruitzicht van een autonome campus voor Groep-T werden systematisch alle panden in de hoek Tiensestraat-Vesaliusstraat opgekocht. Een 1ste pro-ject voorzag een volledige kaalslag en hoogbouw.Het LHG kantte zich tegen de afbraak van waardevol-le panden en het negeren van de historische schaal.Balans: Het nu bijgestuurde project behield de gevels van waardevolle panden en de historische schaal.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

13

Aandacht voor pomp Oude Markt In Leuven zijn een reeks oude pompen bewaard zoals deze op de Oude Markt: de Sint-Janspomp. Het onder-houd van deze gerestaureerde pomp is belangrijk ge-zien de uitstraling ervan op het grote plein.Het LHG meldde het weinig aantrekkelijke voorkomen van de pomp, met de beschadigde blauwe hardsteen.Balans: Korte tijd later werd de pomp weer in zijn oude glorie hersteld door de stadsdiensten.Sint-Jorisretabel terug naar leuven? Aan de kerk van O.-L.-Vrouw van Ginderbuiten, in de middeleeuwen aan de Tiensepoort gelegen, werd ooit het Sint-Jorisretabel geschonken door de gilde van de Leuvense boogschutters. Het retabel kwam door een bedenkelijke ruil in Brussel terecht.Het LHG maakte het stadsbestuur er attent op dat dit retabel rechtmatig aan Leuven kon terugkomen.Balans: Tot nu toe is er geen vraag tot uitwisseling.

Bedreiging van het Vanden Tympleplein

Tijdens de industriële ontwikkeling van Leuven, o.a. aan de Vaart, werd door sommige verlichte bedrijfs-leiders huisvesting verzorgd voor hun werknemers, zo ook rond het huidige Vanden Tympleplein.Het LHG werd verwittigd van de bedreiging van dit pleintje door nieuwe appartementsblokken en drong bij de stad aan om dit authentiek pleintje te bewaren.Balans: Het project werd herzien en het plein gered.Verdwenen kraagstenen van het stadhuis

De gevel van het stadhuis en ook de kraagstenen voor de beelden in de nissen werden ooit vernieuwd en de originele stukken en mallen opgeslagen. Het LHG werd door een lid op de hoogte gebracht van de vreemde opslag van kraagstenen, in een af te bre-ken loods van de brouwerij Stella Artois. Het LHG ver-wittigde de Stad om ze niet te laten verdwijnen.Balans: De kraagstenen kwamen terug bij de Stad.integratie i.p.v. afbraak Redemptoristenkapel

De kerk van de redemptoristen, gebouwd voor de aan-groei van gelovigen in het nieuwe stadsdeel, werd na de afname van kerkbezoekers, te koop gesteld.Het LHG pleitte om deze kapel te behouden omwille van haar originele architectuur en glasramen.Balans: Met de dreiging tot afbraak werd de kerk door Onroerend Erfgoed beschermd en is nu geïntegreerd in een nieuw zorgcomplex; het klooster verdween.Klooster aan Ramberg afbraak en nieuwbouw

Het klooster aan de Ramberg, met zijn sfeervol park voor de ‘Jefkes’, zou na verkoop afgebroken worden voor een nieuw project met appartementen.Het LHG diende een bezwaarschrift in tegen de banali-teit en gebrek aan integratie van de nieuwbouw. Balans: De plannen werden aangepast aan het reliëf en deels aan de verticale geleding van de vroegere pan, met ook het behoud van de oudste gevel.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

14

Behoud decenaat Geneeskunde & paviljoen In het kader van het project Janseniushof werd de volledige afbraak van het voormalige Decenaat Ge-neeskunde, met de uitbreiding van de hand van ar-chitect Helleputte en uniek tuinpaviljoen, voorzien. Het LHG verzette zich tegen de afbraak en bewerkte met erfgoedminnende bewoners de bescherming.Balans: De plannen werden herzien en door de be-scherming is het Decenaat en paviljoen gered.instortingsgevaar ringmuur Handbooghof De eerste ringmuur, symbool van het grootste bur-gerlijk bouwwerk van Leuvenaars, is in 19de eeuw ontmanteld voor een betere verkeersdoorstroming. In het Handbooghof is hij door instortingsgevaar gestut.Het LHG brengt regelmatig de traagheid rond de in-zet en gebrek aan fierheid van de Stad Leuven aan.Balans: Na jaren stutten en ontwerpen is er geen ver-andering. Een nieuwe ontwerper is weer aangeduid.Bogengalerij driutiuscollege op de dool

Het voormalige Driutiuscollege werd in Wereldoorlog I afgebrand door de Duitsers. Alleen de ingangspoort staat nog overeind en een deel van de bogengalerij was aanwezig in de tuin van het voormalig museum, maar verdween bij het bouw van M.Het LHG pleitte om deze bogengallerij als aandenken aan het college toch ergens terug op te stellen. Balans: De galerij is nergens meer te bekennen.de Kartuizerij renovatie met beperking

De Kartuizerij, een oord van stilte, kwam na het ver-trek van de paters in 2004 in handen van de KU Leu-ven. Een project, Child-Convent, kwam op tafel. De-actiegroep, Red de Kartuizerij, ging in beroep tegen de omvang van het project en de te grote nieuwbouw.Het LHG nam deel aan de gesprekken met de KU Leuven om de authenticiteit mee te helpen vrijwaren. Balans: Er loopt nu een afgeslankte projectaanvraag.Monfortanenpark bedreigd

In het kader van de nieuwe reconversie van de Stella Artois-site is het prachtige en ecologisch waardevolle Montfortanenpark voorzien om te verdwijnen voor een nieuw appartementsblok op poten!Het LHG neemt het samen met de koepel Levend Leuven op voor het behoud van dit park.Balans: De bedreiging blijft bestaan dat dit ecolo-gisch waardevolle verdwijnt voor een steriel project.Stadstuin Bondgenotenlaaan bedreigd

Een nieuw project van winkeluitbreiding voorzag het gelijkvloers dichtbouwen van de tuin, gelegen tussen een winkelpand in de Bondgenotenlaan 111 en een modernistisch woonblok in de Lepelstraat. Het LHG nam het samen met de appartementsbewo-ners op om het groen, licht en zicht te vrijwaren.Balans: Na verzet van bewoners is het project in be-roep vernietigd en blijft de tuin hopelijk toch bestaan.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

15

Bedreiging stadslandschap Wijnperssite Na het slopen van de 2de ringmuur werden de vesten aangelegd met wandelpaden met fraaie stadsgezich-ten (Remyvest-Luibank en Mechelsevest-Wijnpers). Het LHG reageerde tegen het RUP met een bezwaar-schrift tegen het verlies van unieke stadsgezichten aan de Wijnpers door het grotendeels dichtbouwen, en het meer en hoger bouwen in het binnengebied.Balans: Een nieuwbouw vermindert het stadsgezicht.Historische Janseniussite met toren - 2010In de Janseniussite maakte de stad de keuze om een woontoren toe te laten naast de historische waterpoort en het neogotische Justus-Lipsiuscollege.Het LHG verzette zich tegen de aaneenschakeling van woontorens, die de historische schaal negeert en met nog meer volbouwen het zicht op de Janseniustoren.Balans: De hoge nieuwe toren verdringt nu het Justus-Lipsiuscollege en lagere middeleeuwse watertorens.

Afgraving heuvelrug Brusselsesteenweg

Langs de invalsweg Brusselsesteenweg, de voorma-lige weg naar Vilvoorde en later tot Brusselsesteenweg rechtgetrokken, ligt de heuvelrand van het Brabants plateau. Deze werd afgegraven voor een langgerekt appartementsblok mogelijk te maken.Het LHG betreurde de wijziging van het natuurlijk reliëf en het vernietigen van de groene ingang van de stad.Balans: Het landschap werd hier verder uitgehold.Afbraak Bottelarij Vrieslandt voor studio’s

Het historisch karakter van de Brusselsestraat, is on-danks de brand in WO I, nog aanwezig. De bottelarij Vrieslandt werd verkocht aan promotor Globiss. Het LHG ging in een kortgeding in tegen de toelating voor de afbraak en bouw van een studentenblok.Balans: Door de onoplettendheid van stad werd de op-gelegde afbraak ‘met de hand’ erg versneld en in en-kele uren uitgevoerd door de inzet van buldozers.

Afgraving rand Keizersberg voor trap

Het volbouwen van de Vaartkom en het ontbreken van elk groen werd gecompenseerd door de erfpacht van Keizerberg met afgraving hoek heuvel en trappenpad.Het LHG hoopte als alternatief op het voormalige zacht bestaand toegangspad aan de Lange Latten dat ook aansloot op de voormalige tramlijn Herent of burchtpad.Balans: De kop heuvel Keizersberg werd bijkomend af-gegraven voor een ontoegankelijk trappenpartij met lift.Hoekhuis Reulensvest-Matadi. Gered! Het kenmerkende hoekpand aan de tuinwijk Matadi, van begin 20ste eeuw, was veroordeeld tot sloop voor een groots opgezet appartementsgebouw.Het LHG reageerde samen met de buurt tegen de nieuwbouw. Promotor Globiss brak waardevolle delen uit het gebouw om het erfgoed te vernietigen.Balans: Het werd geklasseerd en daarna verkocht aan een particulier die het pand mooi renoveerde.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

16

Bottelarij devroey in de Tiensestraat Als historische straat bezat deze een aantal waar-devolle panden, met o.a. de bottelarij Devroey. Na verkoop aan promotor Globiss werd het industrieel interieur met een reeks waardevolle koetsen ver-kocht om er na afbraak een studentenblok te maken. Het LHG maakte bezwaar tegen de nieuwbouw en hield rondleidingen rond deze waardevolle plek.Balans: Alles werd afgebroken voor een nieuwbouw.Waardevolle keramiek van atelier Charlier

Rond de eeuwwisseling kende Leuven een drukke bouwactiviteit en de huizen van gegoede burgers, in neostijlen en art nouveau, werden opgesmukt met glasramen en keramiek. Buitengevels werden getooid met decoratieve taferelen en polychrome tegels. Arthur Charlier decoreert deur- en vensterbe-kroningen met florale of gehistoriseerde tegels.Het LHG vestigt de aandacht op dit kunstatelier.Stadsgezicht vanuit de luibank gehalveerd

Het stadsgezicht op de Luibank, waarmee ook Ed-ward Van Even de voorpagina illustreerde van zijn Louvain dans le passé et le Présent, verdwijnt voor de helft door de vergunde hogere nieuwbouw op de hoek van de Remyvest. Enkele jaren ervoor was er vanuit de buurt tevergeefs een bescherming van dit stadsgezicht vanuit de Luibank aangevraagd.Balans: De te hoge nieuwbouw halveerde het zicht.de grafstenen van de Sint-Jacobskerk

De Sint-Jacobskerk werd gesloten sinds 1963 we-gens loszittende stenen in de zijbeukgewelven.Maar ook de grafstenen van personen, die als mece-nas optraden door de eeuwen heen, zijn onder het stof geraakt en liggen er verdwaasd te wachten.Het LHG inventariseerde alle grafstenen op basis van vroegere tekeningen en bracht ze tot leven.Balans: De restauratie, los van de kerk, is nuttig.Afbraak brouwerij de dijle, een apart verhaal

Het gebouw ‘Brouwerij de Dijle’ vormde samen met de twee kopgebouwen een modern geheel aan de Vaartzijde. Omwille van zogenaamd ‘dreigend’ in-stortingsgevaar werd dit middendeel snel gesloopt.Het LHG onderzocht de rapporten en situatie ter plaatse en kwam tot de bevinding dat alternatieven in plaats van afbraak mogelijk waren geweest.Balans: Het is wachten op de beloofde heropbouw.

landschap Abdij van Park met pachthoven

Het cultuur- en natuurlandschap van de Abdij van Park behoort tot het meest sprekende levend erf-goed. Echter, de 21 pachthoven verspreid in de regio zijn minder bekend en daarom kwetsbaar.Het LHG vond het ‘verloren’ pachthof Hof Ter Munck en ging in beroep tegen de afbraak voor nieuwbouw. Balans: De Provincie gaf toch de toelating tot sloop!

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

17

Wederopbouwarchitectuur erfgoedzorg Leuven werd bij de brand van WO I zwaar geteisterd. Maar gelukkig kon na WO I de historische stad met zorg en smaak ‘uit zijn as herrijzen’. Dit uniek patrimonium, 100 jaar oud, is kwetsbaar bij facadisme. In de Diest-sestraat stortte een gevel in. Heropbouw is gepland.Het LHG schreef een reeks rond de wederopbouw (Grote Markt) en hoopt op een respectvolle aanpak.Balans: Van afbraak, via façadisme tot echt behoud.Historische bebouwing Hertogensite De huidige ziekenhuissite krijgt een globale herbestem-ming in de toekomst. Het LHG maakte vooraf een histori-sche studie. Het bracht met eigen simulaties knelpunten aan rond het aanwezige historisch erfgoed, de integra-tie in de omgeving en het groen. Opmerkingen werden deels gevolgd, behalve het behoud van het auditorium Maisin en St.-Elisabethschool met kapel. En drie nieuwe hogere torens verdringen de unieke ringmuur. Bescherming Bondgenotenlaan geluktNa WO I werd de Bondgenotenlaan grotendeels herop-gebouwd, na de verwoesting door de brand in 1914. De fraaie gevels vormen een mooi stadslandschap. De mi-nister beschermde voorlopig de Bondgenotenlaan als stadslandschap samen met een aantal panden.Het LHG betreurde in een open brief de negatieve hou-ding van het stadsbestuur bij de bescherming.Balans: Uiteindelijk werd alles toch beschermd.

Torenuurwerk van Sint-Jacobskerk

Het torenuurwerk van de Sint-Jacobskerk was lange tijd zoek. Het LHG zocht en vond samen met de technische dienst van de Stad het verborgen uurwerk in een stads-magazijn in Heverlee.Na overleg werd samen met Clock-o-matic het uurwerk gekuist en tentoongesteld voor het publiek in de kerk.Balans: Het is wachten op subsidies van de stad of an-dere middelen om het geheel te restaureren.

Klooster Kapucijnenvoer interieur vernield

Het klooster van de Sint-Elisabethschool werd verkocht aan de NV Core (op adres Globiss), die er studentenka-mers in voorzag met een annex-nieuwbouw.Het LHG diende een bezwaarschrift in tegen het project omdat de opsplitsing binnenin het interieur vernielde en de nieuwbouw de glasramen en gevel versmachtte.Balans: De bouwaanvraag werd geweigerd, het ge-bouw beschermd. De promotor roofde wel het interieur!Hofke van de Jefkes private eigendom Door het project van de nieuwbouw, ter vervanging van het klooster van aan de Ramberg, werd ook het park van de ‘Jefkes’ geprivatiseerd.Het LHG betreurt dat dit park, met de schitterende om-geving en met kruisweg, niet meer toegankelijk is.Balans: Door de dichtgemaakte poort verdwijnt het vroegere park, nu privaat, letterlijk voor de Leuvenaars.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

Tekening van LHG met simulatie knelpunten

18

Woontorens in het project HertogensiteHet project Hertogensite werd 10 jaar geleden afge-voerd en nu in een nieuw project aangebracht met meer zorg voor de omgeving o.a. vooral het erfgoed.Het LHG zat mee in de overleggroep, maar kon zich niet akkoord verklaren met het plots inlassen van drie woontorens omdat er zogenaamd meer park kwam.Resultaat: Dit belangrijke knelpunt (3 torens verla-gen), blijft onopgelost in het voorstel van het RUP.Muurrestanten AlexianenkloosterIn het kader van de studie van verdwenen kloosters wordt door het LHG gezocht naar de mogelijke posi-tie van relicten ondergronds en bovengronds. Tuin-muren vormen een sprekend relict.Het LHG pleitte zo bij het project Accosite om de hof-muur van het voormalige klooster niet af te breken, maar deze te integreren in het nieuwe project.Balans: De Stad volgde de optie en de promotor ook.Verpleegstersschool en auditorium Maisin

Naast de vele positieve punten in het project van de Hertogensite, zoals het behoud van de meeste waar-devolle gebouwen, pleitte het LHG voor behoud van het Auditorium Maisin (Kankerinstituut) en om de Ver-pleegstersschool niet voor een tramlijn af te breken.Het LHG kan zich na onderzoek van het RUP op-nieuw niet in vinden in de afbraak en blijft reageren.Balans: Deze knelpunten blijven de inzet vormen.de Sluismolen een kans tot integratie

Op de Dijledeltasite ligt de Dijle als belangrijk wa-terelement. Aan dit deel van de Dijle stond, tot voor kort, nog de Sluismolen. Vandaag is er enkel nog een deel van de bovenbouw aanwezig.Het LHG maakte een historische studie over de Sluis-molen op vraag van de Vlaamse Milieu Maatschap-pij) als info voor het gebruik van dit relict.Balans: De integratie zal educatief opgevat worden.Het kasteel van Arenberg en de iMEC-toren Het LHG betreurde na eigen simulatie dat bij het IMEC-project het voorgestelde hoofdgebouw in het Masterplan, voorzien als baken in een horizontale op-stelling met een aanvaardbare bouwhoogte van zes tot acht bouwlagen (gelijk aan de gemiddelde hoogte van het omgevende groen), plots om één of andere ongekende reden rechtop is gezet als toren, met alle nefaste gevolgen voor het Kasteel van Arenberg.Afbakening archeologische zone leuven door Agentschap Onroerend Erfgoed i.s.m. lHGDe ondergrond bevat unieke sporen van een rijk verleden. Na een openbaar onderzoek is de his-torische archeologische stadskern, samen met 57 Vlaamse steden, afgebakend. Voor een bouwpro-ject is men vanaf 1 juni 2016 in bepaalde gevallen verplicht om een bekrachtigde archeologienota toe te voegen aan de vergunningsaanvraag. Het LHG werkt aan een overzicht van Archeologie in Leuven.

OVERZICHT LHG-ACTIES rond ERFGOEDZORG

Opgravingen Cathari-nakapel en Godshuis Klein Begijnhof 2016

19

Salon: de Barbarasite, een hoop archeologie of hoopvolle archeologie - sept. 2007 In zomer 2007 onderzocht NV Examino de Barbara-site, binnen de de bouwput, met vele vondsten. Spijtig genoeg werden de grote muur van Ratteman, de elders bovengekomen houten palissade en de beenderen Geuzenkerkhof zonder vervolg afgevoerd. Leo Galicia, Paul Rycken en Ramon Kenis vertelden over de Vikin-gen, de geschiedenis en visie tot integratie van relicten.Archeologie: Opgravingen Fochplein - zomer 2010 Het LHG gaf info aan de archeologen en uitleg via rondleidingen en publicaties, o.a. De sacosj van ons bomma. Studiebureau Archeologie bvba, o.l.v. Maarten Smeets en Vanessa Vander Ginst klaarden de moeilijke opgravingswerken met een lijvig rapport, ondanks tijds-druk en gebrek aan waardering van de burgemeester van de historische stad Leuven. Archeologie: Opgravingen Kloosterhotel O.-l.-Vrouwstraat - zomer 2010Deze locatie bij het Kloosterhotel ligt op hertogelijke grond. Het LHG steunde de archeologen van NV Monu-ment, o.l.v. Lisa Van Ransbeek, in hun zoektocht naar de vroegere versterking van de hertog. Een oude rivier-bedding, grote natuurstenen en interessante vondsten, nu tentoongesteld in de hal van het hotel, kwamen bo-ven. De Stad verzorgde hier de publieke rondleidingen.

Archeologie: Cerasite Muntstraat - okt. 2013

In het hart van de stad lag het vroegere hotel d’Eynatten, middeleeuwse panden met later de Volksbank en Vlaamse Leergangen. Het LHG begeleidde de opgra-vingen wetenschappelijk en gaf alle beschikbare info en ook rondleidingen. Archebo NV trof er relicten aan uit de 12de-13de eeuw. Opvallend was de vondst van een oude gemetste kelder met gewelven en een aantal waterputten. Nu is er de nieuwbouw van Cera.

Archeologie vooronderzoek: Hertogensite - zomer 2014

De site aan de Brusselsestraat bulkt van oude restan-ten van o.a. de Biestpoort, ringmuur en torens, middel-eeuwse huizen, het Oud Gasthuis, klooster van de En-gelse nonnen, brouwerijen enz. Genoeg om voorzichtig te zijn. NV Monument deed het vooronderzoek en kon steunen op de geïllustreerde bundel van het LHG, die ook aan de stad werd voorgesteld. Wordt vervolgd.Archeologie onderzoek: dijledelta - sept 2016Tussen Klein Begijnhof, Mechelsestraat en Sluisstraat, lagen vele belangrijke panden zoals de Catharinakapel, het Godshuis, de Sluismolen en aan de Mechelsestraat de Refuge van Vrouwenpark Rotselaar, de brouwerij Meerminne enz. Het LHG gaf de nodige info aan het archeologen van Condor en Studiebureau Archeologie. Hopelijk integreert de promotor Virix de relicten of een reminiscentie ervan in het project. Wordt vervolgd.

LHG-ACTIES rond ARCHEOL0GIE

20

Salon: ‘Fochplein, een onafgewerkte plek’ - Tolhuis - 25 mei 2004Als eerste Salon van het LHG belichtten architecten Marc Hendrickx en Ramon Kenis het Fochplein steden-bouwkundig en historisch. Na WO I werd een ovaal bouwblok voorzien, een schermblok om het stadhuis af te schermen van het zicht vanuit de Statiestraat. Een prestigieus gebouw dat er echter nooit zou komen, zo-dat de plek onafgewerkt bleef en een plein werd. Salon: Jaarboek 2004: ‘Huizen en straten in het oude leuven’ - Stadsarchief - 6 nov. 2004

Alfons Meulemans bestudeerde jarenlang het oude Leuven en beschreef méér dan duizend panden. Leo Galicia breidde de beschrijving uit met informatie uit de 13de en 14de eeuw en Paul Reekmans bundelde al-les tot één omvangrijk werk. Het werd gepresenteerd in aanwezigheid van burgemeester Louis Tobback en schepen Denise Vandevoort.

Salon: ‘leuven tussen Markt en Biest’ - Romaanse Poort - 10 nov. 2005De Steenstraat, het eerste deel van de Brusselsestraat, lag op de aftakking van de heirbaan van Keulen naar Bavay. Bij de Dijleovergang ontstond hier de woonkern rond de Sint-Pieterskerk. Deze straat ontwikkelde zich vooral rond het Oud Gasthuis, tot aan de Biestpoort. Ramon Kenis bracht met veel historisch beeldmateriaal de ontwikkeling van de Steenstraat naar voor.Salon: Jaarboek 2005 - Sint-Kwintenkerk - 28 nov. 2004 In de kerk werden, met sfeervolle muziek van gitarist Jan Wouters en het gregoriaans koor, de bijdragen voor het jaarboek gebracht: Ruimtelijke ordening te Leuven tijdens het Frans Bewind (J.A. Lefever), P. Damiaan-plein te Leuven (L. Galicia), Pauperisme (J. Doms), Perceel Van Humbeeck-Piron (R. Engels), De kunstroof van Sint-Kwinten (L. Juveyns). Salon: Jaarboek 2006 - Wagehuys - 11 mei 2007 De presentatie werd muzikaal opgeluisterd door het jonge vocaal ensemble Encantar. De bijdragen waren: Cultuurbeleid van de stad Leuven, 1830-1872 (Matthias Meirlaen), Pauperisme, deel 2 (J. Doms) Heverlee, zijn heren en hun bijzondere bezittingen (L. Galicia). Voor de eerste maal werd de LHG-oorkonde uitgereikt aan Suzanne Van Haverbeeck, wegens haar inzet bij de in-ventaris van het cultuurbezit in België, architectuur.Salon: Jaarboek 2008 - Eigenaardigheden uit Vl.- Brabant - Provinciehuis - 28 nov. 2008 In het provinciehuis werd, onder ruime belangstel-ling, het gezamelijke werk van vader Pierre en zoon Jacques Halflants gepresenteerd door voorzitter Paul Reekmans en met ‘hun tekeningen van vroeger en fo-to’s van nu’ door Ramon Kenis. Voor dit indrukwekkend eoeuvre kreeg Jacques Halflants de 2de LHG-oorkon-de, met veel waardering vanwege het LHG.

SALON met JAARBOEKPRESENTATIE

21

Salon: Jaarboek 2009 - Romaanse Poort - jan. 2010De genodigden genoten van de voordrachten van de auteurs: De armenzorg (L. Galicia), De ijskelders (G. Vanzavelberg), Het Tempelhof (J. Halflants), Pastoririj van Sint-Kwinten, Le bourgeois-gentilhomme Adolphe Everaerts (P. Reekmans). De echtgenote van wijlen Rik Uytterhoeven ontving de 3de LHG-oorkonde, voor zijn ‘Leuven Weleer’.Salon: Jaarboek 2010-11 - de Tijdslijn Romaanse poort - 27 jan. 2012In de kapel van de Romaanse Poort werd de ‘Tijdslijn van Leuven’ boven het doopvont gehouden. Een team van 8 mensen bracht in 2 jaar de geschiedenis van fei-ten en mensen bij elkaar. Gastspreker Yves Vanhele-mont bracht de ‘Virtuele triomf van de torens van de Sint-Pieterskerk’. Prof. Lodewijckx kreeg de 4de LHG-oorkonde voor zijn inzet rond archeologie.Salon: Jaarboek 2012 - iers College -25 jan. 2013

In de kapel brachten de auteurs: Meer dan een Sakosj (M. Smeets), Cultuurpolitiek van het liberale stadsbe-stuur in Leuven, 1782-1895 (M. Labrie), De bewogen geschiedenis van de westbouw van St.-Pieterskerk (Y. Vanhellemont), Grafstenen van St.-Jacobskerk (E. Franckx). V. Vandekerchove en P. Valvekens kregen postuum de 5de en 6de LHG-oorkonde.

Salon: Jaarboek 2013 - Heilig-Hartinstituut - 6 dec. 2013Voor het jaarboek 2013 waren de onderwerpen: Joodse weeskinderen ondergedoken in Don Bosco tijdens WO II (L. De Wolf), Archeologische opgravingen aan de Hal-len (prof. M. Lodewijckx door M. Smeets), Vondelingen (J. Doms) en Steenhouwersgeslacht (W. Platteborze). De Don Boscoschool en begeleiders kregen de 7de LHG-oorkonde.Salon: Jaarboek 2014 - Kapel Romaanse Poort 6 dec. 2014In de sfeervolle kapel werden de erg uiteenlopende voordrachten gehouden: Overzicht van de archeologie in Leuven (G. Vynckier), Leuven door de ogen van An-dreas Vesalius (Y. Vanhellemont) en De Hertogensite en het stadslandschap in Leuven (R. Kenis). Het Agentschap Onroerend Erfgoed kreeg de 8ste LHG-oorkonde voor de jarenlange zorg voor erfgoed.Salon: Jaarboek 2015 - Kapel Miniemeninsti-tuut - 29 jan. 2016Voor de presentatie van het 1ste deel van ’Wandelingen in de tijd, over de Diestsestraat werd de locatie in deze kapel gekozen. De voordracht over de Archeologie op de Kesselberg door W. de Baere en de Diestsestraat door R. Kenis werden door een overvolle zaal beluis-terd. Jos Hoeyberghs, o.a. regisseur van streekfilms, kreeg de 9de LHG-oorkonde.

SALON met JAARBOEKPRESENTATIE

22

Het is een jaarlijkse traditie om ter gelegenheid van het LHG-Nieuwjaarssalon een verdienstelijke persoon, instelling of pro-ject met de erkenning van de LHG-OORKONDE te honoreren voor zijn/haar bijdrage tot de erfgoedzorg en de geschiedenis van Leuven. De keuze is gemotiveerd vanuit de erkenning voor de inzet voor het vastleggen, bewaren en ontsluiten van de ge-schiedenis van Leuven en omgeving..De personen of instellingen die de LHG-oorkonde ontvingen waren: (*) = postuum• Suzanne Van Aerschot-Van Haeverbeeck (2006): voor

haar jarenlange bijdrage aan de inventaris van het bouw-kundig patrimonium en in het bijzonder voor haar inzet voor de erkenning van het Groot-Begijnhof als werelderfgoed.

• Jacques Halflants (2007-2008): voor zijn oeuvre rond het vastleggen van het Brabants landschap en bouwkundig erf-goed onder de vorm van ter plaatse vastgelegde artistieke tekeningen.

• Rik Uytterhoeven (*) (2009): als auteur van vele bijdragen aan de publicaties ‘Leuven Weleer’ en zijn bevlogenheid rond het overdragen van ook de ‘kleine’ Leuvense geschie-denis.

• Prof. Mark Lodewijckx (2010-2011): als hoogleraar ar-cheologie die ijvert voor de integratie van archeologisch en bouwhistorisch erfgoed in een zich vernieuwend stedelijk weefsel.

• Veronique Vandekerchove (*) (2012): voor haar geestdrif-tige bijdrage aan de archeologie in Leuven en als bevlogen conservator voor het Leuvens cultureel erfgoed en de uit-bouw van het museum M.

• Patrick Valvekens (*) (2012): voor zijn wetenschappelijk onderzoekswerk rond erfgoed en zijn gewaardeerde bij-drage aan o.m. de publicatie van de Tijdslijn van Leuven – LHG.

• Project ‘Ondergedoken joodse kinderen in Don Bosco Groenveld tijdens WO II’ (2013), van het Departement Le-rarenopleiding KHLeuven en vzw Cultureel Erfgoed Annun-tiaten Heverlee.

• Agentschap van Onroerend Erfgoed, afdeling Vlaams Brabant (2014), voor hun jarenlange inventarisatie, beheer en bijdrage tot de ontsluiting van het onroerend erfgoed.

• Jos Hoeyberghs (2015), regisseur en medeoprichter van het Vlaams Filmmuseum, voor zijn inzet voor het vastleg-gen, bewaren en ontsluiten van de geschiedenis van Leu-ven en omgeving en in het bijzonder zijn vele documentaire filmrealisaties.

LHG-OORKONDE

23

De Vikingperiode heeft ongetwijfeld invloed gehad op de geschiedenis van Europa en liet zijn sporen na in zowel het westelijke en oos-telijke deel. Tijdens een periode van 250 jaar, van ongeveer 800 tot 1050, vertrokken zee-reizigers van de Scandinavische landen, op dat moment zonder enige nationale identiteit, naar de verre delen van Europa zoals IJsland en Rusland om ermee handel te drijven, ze binnen te vallen en te koloniseren. De latere hoofdstad van Ierland, Dublin, werd gesticht door de Vikingen. In Frankrijk zeil-den ze langs de Seine en bedreigden Parijs. België werd niet gespaard door de Vikingen en de stad Leuven beweert zelfs dat het zich ontwikkelde uit een versterkt Vikingkamp, vergelijkbaar met versterkte nederzettingen gevonden in Denemarken.“De Vikingexpedities waren zowel invallen om te plunderen als handelsmissies,” zegt senior-curator Gunnar Andersson van het Swedish History Muse-um in Stockholm. “De Vikingen buitten zwakheden en interne conflicten uit in de landen die ze viseer-den. De eerste invallen werden uitgevoerd door kleine piratenbendes, die later zouden uitgroeien tot machtige vloten en legers onder leiding van hun koningen.”De heidense Scandinavische samenlevingen van de Vikingperiode waren gebaseerd op een clani-dentiteit en militaire deugden, zoals eer en bloed-wraak. Ze bloeiden op een landelijke slavenecono-mie en internationale handel, en werden geregeerd door lokale stamhoofden die later koningen werden. De Vikingperiode werd geïdealiseerd, maar de mo-derne historici scheppen een genuanceerder beeld.

Werd Leuven gesticht door Vikingen? Vergeten geschiedenis en legende

Mose Apelblat

24

Gunnar Andersson is van mening dat historici verschillende aspecten van de Vikingperiode en de Vikingsamenleving benadrukken. “In de nationaalroman-tische ideologie van de 19de eeuw werden vrouwen verondersteld thuis te blijven. Het beeld van de Vikingvrouw met haar sleutelbos, zorgend voor de hoeve wanneer haar man ergens aan het handelen en overvallen aan het ple-gen was, paste in die traditie.”“Echter, vrouwen namen ook deel aan de reizen, misschien niet als krijgers maar als handelaars, inclusief de sla-venhandel.” In principe was de Vi-kingsamenleving een zeer ongelijke maatschappij waarbij tot 30% van de bevolking hetzij slaven of onteigende boeren zonder enige rechten waren. De vele zilveren schatten die in Zwe-den werden gevonden, waren een be-taalmiddel in de slavenhandel.De zeilschepen van de Vikingen, met ondiepe waterverplaatsing en riemen,

lieten hen toe om rivieren ver in het vasteland te doordringen en onderweg plaatsen aan te vallen en te plunderen. Dit zou kunnen verklaren hoe de Vikingen, deel van een overvalsleger uit Denemarken of uit Engeland, in de jaren 880 Leuven bereikten via de Dijle, toen een klein dorp, en er hun winterkamp opzetten.Volgens Andersson is er relatief weinig bekend over de Vikingen in België in het alge-meen en in Leuven in het bijzonder. De reden kan zijn dat de Vikingen zich meer op buurlanden richtten, of dat archeologische opgravingen in België onvoldoende waren. Naast een aantal losstaande vondsten uit de Vikingtijd is bijna alle kennis gebaseerd op korte middeleeuwse annalen. Een stad als Gent, die aan het begin van de Viking-periode een nederzetting met twee abdijen was, werd tweemaal aangevallen en vernietigd in 851 en 879 door Vikingen die langs de Schelde aankwamen. De stad kon zich later herstellen van de woeste aanval van de Vikingen.Vikingen sneden runeninscripties in stenen om belang-rijke gebeurtenissen te herdenken. De meeste werden in Zweden gevonden, maar er zijn er ook veel verspreid in andere delen van de wereld waar de Vikingen over-vallen pleegden. Op de steen in de foto is de God Odin afgebeeld op zijn achtbenige paard Sleipnir. Onder hem bevindt zich een Vikingschip.

Afb. 1: Afbeelding van God Odin en Vikingschip © The Swedish History Museum, Stockholm

Afb. 2: Karolingische kopie uit de 11ste eeuw van de annalen van Fulda, bewaard in de Humanistische Biblio-theek van Sélestat. De Annalen werden samenge-steld in de abdij van Fulda en vertellen over histori-sche gebeurtenissen die plaatsvonden in het Franki-sche Rijk. Het manuscript beschrijft de invallen van de Vikingen in het Franki-sche Rijk vanaf 845 en de strijd van het legendarische Leuven in 891.

25

Vikingen in Oost en WestIn het oosten dreven Vikingen, uit het Zweden van vandaag, handel met en plunder-den wat nu Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne is. De Vikingen dreven handel met het mythische joodse Khazarkoninkrijk totdat het in de 10de eeuw werd verslagen door hun verrussischte nakomelingen die in Kiev regeerden. In de westen koloni-seerden Vikingen, uit wat tegenwoordig Noorwegen is, onbewoonde eilanden zoals IJsland en bereikten zelfs Groenland en Newfoundland.Handel drijven en invallen waren twee onlosmakelijk met elkaar verbonden elemen-ten van de Vikingsaga en soms leidde het tot nederzettingen en assimilatie. Vikingen uit tegenwoordig Noorwegen, Denemarken en de Zweedse westkust koloniseerden Oost-Engeland en Ierland, en vielen de kust en het binnenland van tegenwoordig Duitsland, Nederland, België en Frankrijk aan, waar ze zich uiteindelijk vestigden in Normandië en Bretagne. Vikingen bereikten zelfs Zuid-Europa en dienden in de Varjagen lijfwacht van de Byzantijnse keizer.Het kan worden betwist of de Vikingen hun thuisland verlieten door overbevolking, interne machtsstrijd tussen hun koningen, een avontuurlijke zoektocht naar nieuw land, een lust voor het plunderen van de rijkdommen van andere landen of zelfs een religieuze ijver om te bewijzen dat hun pantheon van goden superieur waren aan het christendom. Waarschijnlijk was het een combinatie van alle factoren. Zelfs nadat ze waren gekerstend, bleven zij overvallen doen en het zou het christendom een paar honderd jaar kosten om zich te vestigen.

Vanuit Gent hebben de Vikingen mogelijk hun tocht naar Leuven via de Dijle verderge-zet. Ze kunnen ook deel hebben uitgemaakt van een andere bende die uit Denemarken kwam of die uit Oost-Engeland verdreven werd door de Angelsaksische koning Alfred de Grote, en dus hun geluk wilden beproeven in minder verdedigde regio’s in de verdeelde Karolingische staten aan de andere kant van het Engelse Kanaal.“Leuven was in die periode nauwelijks meer dan een klein dorpje met een aantal houten structuren”, zegt Ramon Kenis, ingenieur-architect en secretaris van het Leuvens His-torisch Genootschap. De Vikingen vestigden er een winterkamp in de jaren 880 die zij mogelijk hebben gebruikt als basis voor verdere invallen. Als dat de enige verbinding tussen Leuven en de Vikingen vormde, dan zou dit onvol-doende zijn om de interesse die de historische vereniging in hen heeft te verklaren. Echter, volgens de kronieken met de annalen van Fulda in het bijzonder, vernoemd naar het klooster waar ze tijdens dezelfde periode werden geschreven, brak een cruciale strijd tussen Vikingen en een Frankische leger onder de Karolingische koning Arnulf uit in Leuven in 891.

26

De strijd eindigde met de nederlaag van de Vikingen en ze zouden nooit meer terugkeren naar Leuven. Hun doorbraak naar andere streken van het Oost-Frankische koninkrijk werd ge-stopt. De annalen van Fulda vertellen ons dat de lichamen van dode Vikings de loop van de rivier tegenhielden. Dit kan een overdrijving geweest zijn als hulde aan de zegevierende koning Ar-nulf, maar het kan eveneens dicht bij de waarheid hebben gelegen.Ramon Kenis nam ons mee voor een wandeling naar de rivier die rustig door het Leuven van vandaag meandert. We waren uitgerust met een kaart die ge-tekend werd door militair historicus Luc De Vos, bekend van zijn boek “Veldsla-gen in de Lage Landen”. Mogelijk is zijn kaart gebaseerd op een schets van de overleden historicus Marcel Mestdagh uit Gent, die gefascineerd was door de Vikingen en een boek schreef getiteld “De Vikingen bij ons”.De kaart toont het centrum van het hedendaagse Leuven omgeven door een semicirkelvormige omwalling die open is aan de westzijde waar de rivier stroomt. In die richting was er blijkbaar geen speciale verdediging nodig door de steile oevers en moerassen aan de overkant. Pijlen tonen het Franki-sche leger die de oostelijke wal en het zwakke punt van de verdediging aan de rivier in het westen aanvalt waar van-daag de Brouwerstraat is.“In feite geeft de kaart ons geen volle-dig beeld”, vertelt Ramon Kenis, “om-dat het een deel van een door de mens gemaakte rivierbedding toont die naar alle waarschijnlijkheid gegraven werd

Afb. 3: Plan met overzicht van de aanval van het leger van Arnulf van Karinthië op de Vikingen te Leuven in 891.Uit ‘Veldslagen uit de Lage landen’, Prof. Luc De Vos

… De christenen hieven de strijdkre-ten aan, die in de hemel doordron-gen. Met getrokken zwaarden trokken ze op elkaar af. Na een korte, hevige strijd viel de overwinning door Gods helpende genade toe aan de chris-tenen. Toen de Noormannen zich in veiligheid wilden brengen, werden zij daarin tot hun ongeluk gehinderd door dezelfde rivier die hen tevoren als een beschermende muur dekking had gegeven. Omdat aan de andere zijde de christenen met dodelijk ge-weld op hen insloegen waren zij ge-dwongen zich in de rivier te storten. Bij honderden en duizenden tegelijk verdwenen zijn in de golven, zodat de bedding van de rivier die met do-den overdekt droog leek te liggen … Bron : Faber Gustav, publiceerde in 1971 ‘De Franken’Tekst vertaald uit de Annalen van Fulda

27

in de 12de eeuw samen met de bouw van een stenen verdedigingsmuur. De natuurlijke rivier uit de tijd van de veldslag bevindt zich een beetje verder oostwaarts. Tussen hen is er een kleine derde arm van de rivier, ook door de mens gemaakt en verbnden met een hertog van Leuven.De slag van Leuven in 891: De pijlen op de kaart laten zien hoe het Frankische leger naar verluid de wal heeft aangevallen in het oosten en het zwakke punt van de verdedi-ging aan de rivier in westelijke richting langs wat vandaag de Brouwerstraat is.Hoewel het wat moeilijk was om het tij van de geschiedenis te voelen en zich de veldslag voor te stellen, kan het niet worden uitgesloten dat het plaatsvond op de plek die we onderzochten, dicht bij de natuurlijke arm van de rivier, niet ver van de ruïnes van de stenen ver-dedigingswerken uit een latere peri-ode. “De natuurlijke Dijlerivier is, zoals het waarschijnlijk ook in de 9de eeuw was, niet meer dan ca. vijf tot zeven meter breed en een meter diep”, ver-telt Ramon Kenis.Met andere woorden: de rivier was re-latief eenvoudig over te steken door de soldaten van de Franken, die de Vikingen in aantal overtreften, en zo klein dat deze gemakkelijk kon worden gevuld door dode Vikingen. Anderzijds kunnen wij ons afvragen of de Viking-schepen, die 20-30 meter lang en 4-5 meter breed konden zijn, de rivier kon-den passeren. De Vikingen, of een aantal van hen, kunnen aangekomen zijn met het paard zoals de annalen ons vertellen.Helaas kunnen we niet zeker weten wat er is gebeurd omdat er geen archeologische op-gravingen in het gebied werden uitgevoerd. Zelfs aan het kleine eiland Aborg in de rivier, aan de andere kant van de wal, waar Arnulf wordt verondersteld een klein fort te hebben gebouwd, werd er nog niet opgegraven. Door een vreemd toeval, slechts enkele dagen na onze tocht, werd een menselijke schedel gevonden in de rivierbedding en voerde men een forensisch onderzoek uit op het moment van het schrijven van het artikel.Waar de strijd waarschijnlijk begon, dicht bij de huidige Brouwerstraat en de nabijgelegen rivier, ligt vandaag een mooi park en een speeltuin. De ondergrond verbergt er misschien nog steeds restanten van de strijd, maar de stad Leuven zou zich moeten haasten om het terrein te verkennen. Een grote parkeerplaats met ondergrondse verdiepingen staat gepland om er te worden gebouwd.

Afb. 4: Dijlegracht aan de 12de-eeuwse stenen ringmuur nabij de natuurlijke Dijlearm - LHG Afb. 5: De natuurlijke Dijlearm aan de Lei in de nabijheid van de huidige Brouwersstraat - LHG

28

“Opgravingen werden enkele jaren gele-den uitgevoerd in het centrum van Leu-ven, toen de Barbarasite werd gebouwd”, zegt Ramon Kenis. “Overblijfselen van een houten palissadestructuur kwamen aan de oppervlakte maar helaas was er niet genoeg tijd voorzien voor deze vond-sten en werden ze niet eens omsloten.”De Vikingen vestigden zich nergens per-manent in het grondgebied van het hui-dige België en lieten vooral een erfenis van plundering en verwoesting achter. Toch blijven ze in België belangstelling en fascinatie wekken,, zoals de occasionele exposities van Vikinggeschiedenis aan-tonen. En Leuven heeft een bijzondere reden om interesse in de Vikingperiode te tonen.Hoewel Leuven door de bouw van een stenen omwalling in de 12de eeuw de stadsrechten verkreeg, kan het zijn oor-sprong als stad te danken hebben aan het versterkte kamp dat de Vikingen daar vestigden, tenminste als we de enigszins speculatieve ideeën van de historicus Mestdagh aannemen. Hij beweerde dat de Vikingen een heidense tempel in het kamp bouwden en dat sommige van de huidige straatnamen (= toponiemen) kun-nen afgeleid zijn van Noordse woorden.Leuven ontwikkelde zich gestaag na de nederlaag en het verdwijnen van de Vi-kingen en werd een schitterende stad en handelscentrum in de middeleeuwen met de eerste universiteit in de Lage Landen, opgericht in 1425.Een nieuwe wet, over de noodzaak om archeologisch onderzoek uit te voeren wanneer er constructiewerken plaatsvin-den, trad in werking in 2016. Bouwbedrij-ven zullen minder te zeggen hebben dan voorheen, en archeologen zullen hopelijk meer werk hebben. Het Leuvens His-torisch Genootschap kan uitkijken naar hernieuwde opgravingen om de vergeten geschiedenis van de Vikingen in de stad te ontdekken.

Afb. 6: Houten palissade aangetroffen op de Barbarasite aan de Dijle in het centrum van de stad, afgevoerd en niet onderzocht, foto LHG

Afb. 7: Ramon Kenis van het Leuvens Historisch Genootschap - foto Mose Apelblat

Nota van de redactie:

dit artikel verscheen in het Engels in het tijdschrift Brussels Times, nummer 21, september 2016 van auteur Mose Apelblat en werd vertaald door Tom Van-derstappen & LHG.

Mose Apelblat is een freelance jour-nalist en voormalig ambtenaar bij de Europese Commissie. Voordat hij bij de Commissie kwam was hij ambtenaar in Zweden. Hij schrijft voor The Brussels Times en geeft regelmatig commentaar op EU-zaken en andere onderwerpen in de media.

29

Yves Vanhellemont

Dit seizoen stond Richard Wagners opera ‘Lohen-grin’ op het programma van de Koninklijke Munt-schouwburg te Brussel. Door renovatieperikelen dient de schouwburg deze voorstelling naar het ko-mende seizoen te verplaatsen. Maar wij vonden het toch een mooie aanleiding om een (korte) blik te werpen op de verwantschappen tussen kruisvaar-ders, zwaanridders en hertogen, gesublimeerd in een opera… en onze Sint Pieterskerk!De opera is gebaseerd op een fragment uit de Parzival-versroman van Wolfram von Eschenbach (ca. 1170 - ca. 1220), geschreven in de eerste helft van de 13de eeuw (wel-licht rond 1207). Lohengrin is de zoon van Parzival1. Deze graalridder zetelt in Slot Mon-salvat (Spaanse Pyreneeën), waar hij en zijn gezelschap over de Heilige Graal waken. Het Parzival-gedicht kwam mogelijk mede tot stand door mecenaat van het Brabantse hof. Een link met Brabant wordt alvast gesuggereerd door verschillende passages in het epos, en wordt bijzonder expliciet aan het einde van het werk. Hierin treedt Loherangrin, Parzivals zoon, naar voren. Bij de naam Lohengrin/Loherangrin denken velen aan ‘de Zwaanridder’, omdat Lohengrin verscheen als een ridder in een boot, voortgetrokken door een zwaan. Legendes rond ‘zwaanridders’ zijn nochtans een stuk ouder2, en zou-den minstens of zelfs geheel teruggaan op de legende rond Silvius Brabo3, de Romeinse soldaat die de hand van de reus Druon Antigoon afgehakt en vervolgens in de Schelde geworpen zou hebben, en zo de stad Antwerpen aan haar naam zou helpen4. De legendevorming rond zwaanridders en Romeinse soldaten en andere voorname voorouders zou expliciet gestimuleerd worden door de Leuvense graven en Brabantse hertogen [2]. De Zwaanridder als voorvader zou mogelijk op vraag van Hertog van Bra-bant Hendrik I (1165-1235) geïntroduceerd worden. In drie boeken rond de zwaanridder Helias (mogelijk onder Hendriks invloed ontstaan5, maar het blijft toch wel speculatief), deel uitmakend van een grotere groep zogenaamde kruisvaartsromans, werd aangege-ven dat deze Helias de grootvader zou zijn van Godfried van Bouillon [4], wiens broer de grootvader van Hendriks vrouw (Mathilde van Boulogne, 1170-1210) was. Hierdoor zou Hendrik I de grootsheid van Godfried van Bouillon in de verf willen zetten, omdat hij zich best wel naast deze grote kruisvaarder wilde plaatsen6. Het is echter Wolfram von Eschenbach die de identiteit van Lohengrin op de Zwaanridder kleefde, de zwaanridderlegende met de Heilige Graal verbindt, en het zwaanridderverhaal resoluut in Antwerpen plaatst7. Bij Von Eschenbach wordt Lohengrin uitgestuurd om de stabiliteit van koninkrijken, graafschappen of hertogdommen te beschermen, indien de leider ervan is overleden, zonder een mannelijke troonopvolger achter te laten. Hetgeen hij in Antwerpen ging doen: hij snelt daar een hulpeloze hertogsdochter, Elza van Brabant, ter hulp. Zij is de dochter van de net overleden hertog van Brabant, en wordt ervan beschuldigd haar broer Gottfried (de enige zoon van de overleden hertog) te hebben vermoord, om zo zelf hertogin van Brabant te kunnen worden. Lohen-grin verdedigt haar eer, op voorwaarde dat zij nooit naar zijn naam zou vragen. Uiteindelijk trouwen Elza en Lohengrin, maar uiteraard loopt het aan het einde van het verhaal mis. Elza stelt toch de vermaledijde vraag, en Lohengrin moet rechtsomkeer maken. Als een deus ex machina verschijnt uiteindelijk de ver-moord gewaande Gottfried, om de nieuwe hertog van Brabant te worden.

De theatrale allures van een hertogsdochter

Afb. 2: Praalgraf van hertog Hendrik I, Sint Pieterskerk te Leuven

Afb. 1: Affiche voor de opera ‘Lo-hengrin’, uit 1890 (© Bibliothèque Nationale de France)

30

Verstrengeling van fictie en realiteitFictieve personages in Von Eschenbachs werk? Ja en nee. In overleveringen zit wellicht vaak een historische grond, maar het karakter van Elza van Brabant verdient extra aandacht. Hier treedt Maria van Brabant, hertog Hendriks oudste dochter, ge-boren in 1190, op de voorgrond8. Ze groeide op in de burcht op het Hertogeneiland9, momenteel hartje Leuven.

Tot in 1207 was zij voorbestemd om haar vader op te volgen als hertogin. Waardoor zij, mede door haar prestigieuze status als huwbare afstammelinge van Karel de Grote, kon ‘genieten’ van de aandacht van Welfen en Staufen, twee geslachten die allebei de Duitse keizers- en koningskroon ambieerden. In 1198 werd zij (op 8- of 9-jarige leeftijd!) verloofd met de toekomstig Keizer Otto IV (Otto van Brunswijk, de keizerskandidaat van de Welfen). Door omstandigheden (een twijfelende paus, en vervolgens twijfelende her-tog) werd die verloving in 1204 verbroken, en werd ze verloofd met koning Frederik van Sicilië, van het rivaliserende kamp. Dát zinde de paus dan weer niet, die zelfs dreigde om hertog Hendrik te excommuniceren. De patstelling werd doorbroken door de geboorte van Maria’s broer Hendrik (de latere hertog Hendrik II) waardoor Maria plots (aangezien zij de hertogelijke troon niet meer zou bestijgen) niet zo’n interessante partij meer was.In 1214 trad zij dan toch in het huwelijk met haar eerste verloofde, Otto IV, de Keizer van het Heilige Roomse Rijk, en werd in die functie dus keizerin, en koningin van Duits-land. Uiteindelijk kwam dat Otto toch goed uit, en wel om de banden tussen Duitsland en Brabant weer aan te halen. Dat duurde niet lang, want reeds in 1215 moest Otto

IV gedwongen aftreden als keizer10. Hij overleed in 1218, zonder erfgenamen. Bij testament droeg de overledene bestuurstaken op aan zijn weduwe (wat doet vermoeden dat zij reeds voor zijn dood bij het bestuur betrokken was). Toch keerde Maria, na de dood van haar man, terug naar het Brabantse hof in Leuven. Maar als speelbal van politieke troebelen en twee politieke clans (gedurende zo’n 20 jaar!) was ze ongetwijfeld beroemd in Europa. Is de overeenkomst tussen de fictieve Elza van Brabant en de echte Maria van Brabant toeval? In elk geval is het erg waarschijnlijk dat het publiek van Wolfram von Eschenbach, bij het lezen van de Lohengrin-passage, onmiddellijk moest denken aan Maria van Brabant. De overeenkomsten zijn opval-lend. In beide gevallen gaat het om hertogsdochters die de gedoodverfde vrouwelijke opvolgers van hun vader zijn, bij gebrek aan een mannelijke troons-opvolger. Hertoginnen-in-spe, die speelbal worden van huwelijksaanzoeken/-perikelen (precies omwille van hun toekomstige hertoginnenstatus).

Afb. 4: Graaf Lambertus I van Leuven (Lambertus met de Baard),

oprichter van de Leuvense Sint- Pieterskerk en voorvader van

Godfried van Bouillon, Hendrik I, Mathilde van Boulogne én Maria

van Brabant

Afb. 3: Afbeelding van een zwaan-ridder, afkomstig uit een getijden-boek, midden 15de eeuw (© Bod-

leian libraries, University of Oxford)

31

Het is niet exact gekend, maar in diverse bronnen vinden we 1207 als het jaar waarin het Parzival/Lohengrinepos uit de ganzenveer van Von Eschenbach gevloeid zou zijn. Laat 1207 nu net het geboortejaar van de broer van Maria zijn, de latere hertog Hendrik II. Is het niet frappant dat het Lohengrinverhaal eindigt met de verschijning, als een deus ex machi-na, van de vermoord gewaande Gottfried, broer van Elza, en uiteindelijk nieuwe hertog van Brabant, en daardoor ook Elza de hertogstroon ontneemt (net zoals de eerstgeboren zoon van hertog Hendrik I ervoor zorgde dat Maria niet meer de hertogin van Brabant zou wor-den)? Het draagt in elk geval bij aan de hypothese dat het Parzival/Lohengrinverhaal onder invloed van de Brabanders werd geschreven, als metafoor op de toenmalige geschiedenis én om het idee van de zwaanridder in de Brabantse hertogenstamboom te bestendigen.

EpiloogIn 1220 huwde Maria van Brabant nogmaals, nu met graaf Willem I van Holland, en werd daardoor gravin van Hol-land. Nogmaals werd zij betrokken bij het bestuur van het graafschap. Zij kreeg de handelsstad Dordrecht toegewe-zen. De graaf overleed reeds in 1222. Het huwelijk bleef, opnieuw, kinderloos. Ze keerde andermaal terug naar het Brabantse hof te Leuven, en bleef voortaan ongehuwd. Vanaf 1235, de dood van haar vader, vestigde zij zich in het kasteel van Helmond, aan de noordelijke rand van het her-togdom Brabant. De rijke cultuur, die ze kende van het hof van Leuven, nam ze mee, wat zorgde voor een opbloei van het culturele en literaire leven in haar nieuwe residentie. Uiteindelijk heeft zij nog bijzonder lang geleefd; ze bereikte de (zeker voor die tijd) gezegende leeftijd van ongeveer 70 jaar. Vlak voor haar dood in 1260 heeft ze nog bijgedragen aan gebiedsuitbreiding voor haar neef, hertog Hendrik III11 (zoon van haar broer Hendrik II) door de aanspraken op haar erfenis (het Noord-Franse graafschap Boulogne) over te dragen aan haar neef. Na haar dood in 1260 werd Maria overgebracht naar Leu-ven. Ze werd, samen met haar moeder (Mathilde van Bou-logne), in een praalgraf in de Sint Pieterskerk te Leuven be-graven, vlakbij het praalgraaf van hun vader en echtgenoot, hertog Hendrik I. De toenmalige kerk was de romaanse voorloper van de huidige gotische kerk. Maar het praalgraf van beiden kan je er nog steeds bewonderen. Het is een fascinerende gedachte dat dit het grafmonu-ment zou kunnen zijn van het vrouwelijk hoofdpersonage in Wagners opera. De vrouw die huwde met Lohengrin op de tonen van de wellicht allerbekendste bruidsmars in de wes-terse cultuur , en voor wie Lohengrin misschien één van de hoogtepunten van de opera zingt, “Im fernen Land”.

Afb. 5: Bovenaanzicht van het praalgraf van Mathilde van Bou-logne en Maria van Brabant, in de Sint-Pieterkerk te Leuven (© KIK-IRPA Brussel)

32

Referenties[1] J.F.D. Blöte, De Brabantsche Zwaanridder, Taal en Letteren jaargang 12, 1902.[2] R. Stein, Brabant en de Karolingische traditie. Over het ontstaan van een historiografische tra-

ditie, BMGN - Low Countries Historical Review. 110(3), pp. 329–351.[3] R. Sleiderink, De stem van de meester - de hertogen van Brabant en hun rol in het literaire

leven, Prometheus, Amsterdam, 2003.[4] Martijn Wijngaards, De wonderlijke historie van de zwaanridder die in Nijmegen aankwam, Inco-

Hippo, 2005.Voetnoten:1. Over deze figuur heeft Wagner eveneens een opera geschreven, de welbekende ‘Parsifal’.2. Hierover bestaan diverse publicaties, maar een interessante (en via internet eenvoudig terug

te vinden) is [1]3. Deze Silvius Brabo had van Julius Caesar een kasteel aan de Schelde (het Steen) gekregen.

Volgens bepaalde legendes zou Brabo de eerste zwaanridder worden. Niet eentje die netjes in een boot voortgetrokken zou worden door een zwaan, integendeel. Brabo zou nabij de Noord-Franse stad Valenciennes een vallei vol zwanen ontdekt hebben (vandaar de naam Valencien-nes, ‘Val aux Cygnes’). Hij wilde de allermooiste vangen, maar die vluchtte weg. Brabo achter-volgde haar tot in Nijmegen. Maar het beeld van de ridder, voorafgegaan door een zwaan, was geboren.

4. Het welbekende ‘hand-werpen’. Er bestaan andere en veel waarschijnlijkere verklaringen voor de naam ‘Antwerpen’, maar daar gaan we hier niet op in. De naam ‘Brabo’ zou volgens de overlevering aan de basis van de naam ‘Brabant’ liggen, maar ook dat blijkt niet correct te zijn. Overigens zou volgens Hennen van Merchtenen, in zijn ‘Cornicke van Brabant’ (1414) Brabo in Leuven getrouwd zijn met Suena, de nicht van Julius Caesar, waarna Caesar een kasteel op een berg in Leuven bouwde. Een mogelijke verklaring voor de naam ‘Keizersberg’, die uiter-aard niet correct is – een mooie legende is het natuurlijk wel. Keizersberg werd gebouwd door hertog Hendrik I, maar die zou uiteraard de associatie tussen hem en Caesar helemaal niet erg gevonden hebben.

5. Hendrik had zeker interesse voor literatuur, zowel Franse, Duitse maar ook Nederlandse. Het is best mogelijk dat de Duitse dichter Tannhäuser, in zijn oplijsting van de vrijgevigste vorsten uit het verleden, Hendrik bedoelde toen hij ‘ein Brabandaere’ opnam in de lijst – zie [3]. Terzijde melden we dat Tannhäuser ook een onderwerp van een Wagner-opera was, een opera waarin ook Wolfram von Eschenbach zijn opwachting maakt.

6. Nochtans was het kruisvaarderpalmares van hertog Hendrik I een stuk minder indrukwekkend dan dat van Godfried van Bouillon, hoewel Hendrik er bvb. toch in was geslaagd om Beiroet in te nemen tijdens de derde kruistocht (1189-1192). Een huwelijk met Mathilde van Boulogne, een nazate van Godfrieds broer Eustatius, zou dat blazoen wat kunnen oppoetsen. Nochtans had-den Hendrik I en Godfried van Bouillon zelf ook een gemeenschappelijke voorouder, namelijk graaf van Leuven Lambert I (Lambert met de Baard, ca. 950-1015). Ons welbekend in Leuven, aangezien hij onze Sint Pieterskerk heeft gesticht.

7. Wagners opera speelt zich daar ook af. De keuze voor Antwerpen als locatie voor het verhaal is enigszins merkwaardig, aangezien Antwerpen tijdens het schrijven van het oorspronkelijke Parsifal/Lohengrinverhaal onderworpen was aan de hertog van Brabant, die in Leuven resi-deerde. Pas vanaf het Charter van Kortenberg (een eeuw later) zou Antwerpen zich van die invloed kunnen lostrekken.

8. De uitgebreide geschiedenis, samen met de toelichting van het verband met Von Eschenbachs verhaal, wordt uit de doeken gedaan in [3]

9. Hertog Hendrik I heeft ook de burcht op de Keizersberg laten optrekken, maar dat gebeurde pas rond 1230, Maria heeft daar ongetwijfeld hoogstens enkele jaren doorgebracht.

10. De nieuwe Duitse Keizer werd… Frederik van Sicilië, Maria’s vroegere verloofde!11. Het praalgraf van Hendrik III en zijn echtgenote Aleidis van Bourgondië vinden we in Leuven, in

de Dominicanenkerk (Predikherenkerk).

33

Abdij Keizersberg en Gustav Reinbrecht, 1914-2016

Lambert Juveyns

Op 15 augustus 2016 werd er een herden-kingsplaat onthuld voor de Duitse officier, Oberleutnant Gustav Reinbrecht, die op 29 augustus 1914 het uitdrukkelijke be-vel kreeg om de abdij van Keizersberg in brand te steken en dit bevel niét uitvoerde. Deze onthulling gebeurde na de plechtige hoogmis, in aanwezigheid van drie familie-leden van Gustav Reinbrecht. Zij waren speciaal uit Hamburg, München en Berlijn overgekomen om de jaarlijkse dankprocessie bij te wonen, die nog steeds gehouden wordt. De familie wenste om, samen met de huidige zes paters tijdens de hoogmis en de vespers, deze heldhaf-tige redding te herdenken. Ze ontvingen hiervoor een officiële uitnodiging van het Leuvense Stadsbestuur.

Hoe is dit bezoek nu tot stand kunnen komen?Als stadsgids bracht ik in 2014 meer-dere malen het verhaal van ‘de Brand van Leuven’. Om af te sluiten vertelde ik dan steeds, aan de voet van de Univer-siteitsbibliotheek, het uitzonderlijke ver-haal van één Duits officier, Gustav Rein-brecht. Deze Oberleutnant kwam met zijn 240 manschappen van het L.I.R. N. 53. 3. Komp. toe te Leuven, op vrijdagavond 28 augustus 1914. De stad brandde toen reeds gedurende drie dagen. Op zaterdag 29 augustus kreeg hij het uitdrukkelijke, mondelinge bevel van de Ortskomman-deur om de Abdij van Keizersberg in brand te steken. Er was gemeld dat er van daar-uit zeker geschoten was op Duitse man-schappen.Dit bevel heeft hij echter nooit uitgevoerd omdat hij als Reserve Oberleutnant, in het burgerleven als jurist, enkel wilde straffen indien de misdaad bewezen was. Hij vond steeds weer nieuwe argumenten om de Abdij te sparen en melde dit op Meldekarte I und II. Hij drong, als jurist, met deze hou-ding aan op een geschreven en onderte-kend bevel van de Ortskommandeur.

Afb. 1: Herdenkingsplaat, op 15 augustus 2016 op Keizersberg onthuld door Schepen Vansina, Abt Kris Op de Beeck en de drie familieleden

Afb. 2: Dr. jur. Gustav Reinbrecht, Oberleutnant d. R. in militair uniform van huzaar

34

Dat kwam er nooit, want het zou het enige ondertekende document zijn waarin brand-stichting uitdrukkelijk bevolen werd. Majoor von Manteuffel besefte dit zeer goed als militair en kon de latere gevolgen keurig inschatten. Hij zou zich dan niet kunnen indek-ken door een hoger bevel.In december 2014 bracht ik dit verhaal in de Nieuwsbrief 43 van het Leuvens Historisch Genootschap en het werd later op onze website geplaatst. Daar vond Thomas Friedl (Berlijn), zoon van Rosemarie Friedl-Reinbrecht (München) het via internet. De afbeel-ding in deze Nieuwsbrief van de Oberleutnant, in uniform, was hen onbekend en maakte de familie zeer gelukkig. Aan de militaire loopbaan van Gustav was abrupt een einde gekomen na een ongeval, tijdens grootschalige militaire oefeningen in 1902. Hierdoor keerde hij terug naar het burgerleven en ging rechtswetenschappen en strafrecht studeren aan de universiteiten van Bonn en Berlijn. In 1906 promoveerde hij in Heidelberg tot doctor in de rechten met een proefschrift over ‘Das Tötungsverbrechen im altfranzösisches Recht’.Vóór 1914 was hij in Londen juridisch correspondent voor enkele toonaangevende Duitse kranten tot hij als reservist, op 2 augustus 1914 opnieuw onder de wapens werd geroepen als ‘Kompanieführer’ 3. Komp. van het Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 53.

leuven, augustus 1914 Verschil tussen landsturm en landwehr

De Duitse legermacht, die op dinsdag 25 augustus te Leuven aanwezig was en de stad als vergelding in brand stak en plunderde, was de Landsturm II, L.I.R. 53 uit Neuss: burger-reservisten tussen 39 en 45 jaar. Zij hadden de opdracht om als Bahnschuß in te staan voor de verdediging van het belangrijke spoorwegknooppunt en de stad Leuven.

Afb. 3: Inhuldiging met processie op 15 augustus 2016 in aanwezigheid van de overgekomen familie van Gustav Reinbrecht, de paters en abt, schepen Dirk Vansina, vertegenwoordiging van het LHG o.a. Lam-bert Juveyns [Foto Het Nieuwsblad]

Afb. 4: Schema met Landsturm en

Landwehr

35

Vanaf 19 augustus 1914 was het geregelde Duitse 1ste Leger, onder bevel van Gene-raal Alexander von Kluck, verder getrokken om achter Brussel de zwenkbeweging naar het zuiden aan te vatten en zo door te stoten naar het einddoel, Parijs. De Duitse legermacht die te Leuven toekwam op vrijdagavond 28 augustus 1914 was de Landwehr I, L.I.R. 53 uit Wesel, opgericht op 3 augustus 1914. Dit waren wederop-geroepen burgerreservisten tussen 27 en 32 jaar. Hierbij was Gustav Reinbrecht als Oberleutnant aangesteld als de Kompanieführer van de 240 manschappen van het 3. Komp van het 1. Bataillon.Op de middag van zaterdag 29 augustus 1914 kreeg Gustav het uitdrukkelijke, monde-linge bevel om de Abdij af te branden. “Reinbrecht wiederholte den Befehl und fragte dann, ob das Kloster denn auf jeden Fall, auch wenn sich keine Waffen erfänden, in Brand zu setzen sei”. Waarop de Regimentsadjudant tot tweemaal toe antwoordt: “ Auf jeden Fall.”

de Meldekarte i en iiIn de Bibliotheek van de University of Michigan wordt de Duitse tekst van deze Melde-karten I en II nog bewaard.Meldekarte I: “Nach 4 ½ stündiger gründlicher Untersuchung des sehr ausgedehnten Klosters Mont-César melde ich:“ dat het klooster haastig verlaten is en dat er geen wapens gevonden werden. Hij meldt het enige militair materiaal dat door zijn manschap-pen in het klooster gevonden werd: “nur eine belgische Uniformhose, eine Zeltbahn, 2 Kochgeschirre und mehrere Patronenhülsen”. Deze kogelhulzen konden zeker aanlei-ding geven voor de brandstichting. Toch vraagt Gustav in deze Meldekarte I hiervoor het schriftelijke bevel van Von Manteuffel. Hij krijgt als antwoord in anilinepotlood geschre-ven: “… Nicht abbrennen!”.

Afb. 5a & 5b: Meldekarte I

36

In Meldekarte II vraagt Gustav aan de Etappen-Kommandantur Löwen: “… an wen ich das Kloster Mont-César übergeben soll. Wohin soll die 3/53 jetzt abrücken?”.Verder beschrijft Gustav hierin hoe alles door de Pioniere in gereedheid is gebracht voor de afbranding van het klooster: de hoofdpoort is vernield, alle deuren en vensters werden opengezet. Ik heb, na een uitgebreide inventarisatie, enkele karladingen kost-baarheden, kerkgoud en -juwelen doen vervoeren, en deze overgemaakt aan broeder Van Bergen, overste Broeders der Christelijke Scholen (Placet). De Abdij bevat echter nog vele voorwerpen van grote waarde zoals de uitgebreide bi-bliotheek en een museum. Behalve de 3de compagnie van het 53ste regiment is hier niemand aanwezig. Waarheen moet de 3de comp. van het 53ste zich nu begeven?Hieronder schrijft von Manteuffel in inkt als antwoord: “29. 8. 14. 8u Abend. Die Kompanie bleibt dort zur Sicherung der dort vorbeigehenden Etappenstraße, bis sie abgelöst wird. - v. Manteuffel.”(De compagnie moet daar blijven ter verdediging van de langslopende bevoorradings-weg tot ze afgelost wordt).Op zaterdagmorgen 5 september werden door Reinbrecht en zijn compagnie hun ver-trek voorbereid naar het slagveld in Noord-Frankrijk. Hij sneuvelde er, veertien dagen later, samen met 150 van zijn 240 manschappen op 20 september 1914 bij de slag aan de Aisne. Op maandagavond 19 november 1914 komt de Abt Dom. de Kerckhove met enkele van zijn monniken weer in de benedictijnerabdij en vindt deze bijna volledig intact terug. Hierbij doet hij dan de plechtige belofte om ieder jaar een dankprocessie te houden op 8 september. Deze is de laatste jaren verplaatst naar 15 augustus, feest van Maria-Tenhemelopneming.Door zijn volgehouden hardnekkigheid wist de 33-jarige Oberleutnant Gustav Reinbrecht wel degelijk de Abdij van Keizersberg te Leuven te redden. Deze aanvullingen kwamen tot stand met dank aan de families Thomas Friedl-Rein-brecht en Olger Kaminski-Reinbrecht.

Afb. 6a & 6b: Meldekarte II

37

“Het is voor mij als Leuvenaar een apart gevoel hier in Leuven zelf als vice-voorzitter van Europa Nostra te mogen optreden tijdens de viering van de Europese Erfgoedprijs die De Hoorn behaald heeft.Europa Nostra werd opgericht in 1963 en is sedertdien uitgegroeid tot het grootste Eu-ropees netwerk van verenigingen, organisaties en individuën die zich inzetten voor het erfgoed. Wij vertegenwoordigen de burgermaatschappij en erfgoedorganisaties uit meer dan 40 landen van Georgië tot Estland, Portugal tot Oekraïne of Armenië tot Ierland, uiteraard ook België. Wij hebben dan ook de ambitie de stem van het erfgoed te zijn.Onze voorzitter is Plácido Domingo en men kan zich moeilijk een betere stem voorstellen als het erop aan komt om ze te verheffen waar en wanneer het erop aan komt.Europa Nostra zet zich in voor het verdedigen van monumenten en landschappen, het verkennen en bekronen van waardevolle initiatieven en het opkomen voor bedreigd erf-goed. Daarom lobbyen wij voor rechtmatige aandacht voor erfgoed binnen nationale en Europese strategieën en beleid. Het is dan ook met een gevoel van fierheid dat we sa-men met anderen gedaan gekregen hebben dat de Europese Commissie voorstelt 2018 uit te bouwen tot het Jaar van het Europees erfgoed.Omdat cultuur en erfgoed binnen het beleid dikwijls de eerste slachtoffers zijn van be-sparingsingrepen en investeringen erin al te gemakkelijk worden weggezet met argu-menten als niet noodzakelijk, gratuite luxe, niet rendabel… hebben wij in 2013 samen met drie andere Europese erfgoedorganisaties een project opgezet om te achterhalen wat de reële rol en impact van erfgoed in onze huidige maatschappij is. Wij deden daar-voor beroep op twee onderzoeksinstellingen: het ICC in Krakau en het RLICC (Raymond Lemaire International Culture Centre) binnen onze Leuvense Universiteit.Eind vorig jaar konden wij deze studie (Culture Heritage Counts for Europe) presenteren. Een ware innovatie binnen het globale erfgoedveld. Voor het eerst werd met cijfers op ta-fel (evidence-based) bewezen dat erfgoed een sleutelfactor is voor economische groei, maatschappelijk welzijn, culturele bloei en milieuzorg. Een holistische benadering van deze vier componenten leidt tot duurzame ontwikkeling. En sedert dan geldt dit rapport als de referentie die men terugvindt in alle Europese beleidsteksten die zich op erfgoed zijn gaan focusen. Het Europees Parlement stelt zelfs letterlijk dat erfgoed geen kost, maar een investering is! Wij hebben er trouwens ook voor gezorgd dat het rapport al in acht Europese talen ter beschikking is.Ik profiteer van deze gelegenheid om extra hulde te brengen aan het RLICC, niet alleen omdat directeur Koen Vanbalen en onderzoekster Aziliz Vandesande die al het onder-zoekswerk deden hier aanwezig zijn, maar ook omdat het RLICC morgen haar veertigste verjaardag viert, een instelling met erkende werelwijde uitstraling waarop de Universiteit en Stad Leuven bijzonder fier mag zijn. De bevindingen van ons rapport worden voor de volle 100 percent gestaafd in het erfgoedproject dat wij hier vandaag huldigen. En Michiel Vanbalen zal als projectleider straks het project in zijn concrete vormgeving en uitwerking toelichten.

Afb. 3: Piet Jaspaert van Europa Nostra [Nieuwsblad]

Afb. 1: Uitreiking Europese prijs van Cultureel Erfgoed

Afb. 2: Genodigden met o.a. afvaardiging van het LHG

De Hoorn: Uitreiking award Europa NostraToespraak Piet Jaspaert, Vice-President Europa Nostra Belgium

38

Maar vooraf wil ik toch nog even verduidelijken wat die prestigieuze ‘EUPrijs voor Cul-tureel Erfgoed/Europa Nostraprijs 2016’ juist betekent. Sedert 2002 worden elk jaar een dertigtal prijzen, gespreid over gans Europa door een jury met internationale experten toegekend en dit kan in vier catagorieën: instandhouding, onderzoek, jarenlange inzet en tenslotte vorming en sensibilisering. Wanneer ik jullie vertel dat er voor 2016 187 in-zendingen waren uit 36 Europese landen en dat er uiteindelijk 28 uit 16 landen bekroond werden, is het duidelijk wat de draagkracht is van de prijs die De Hoorn behaald heeft. En om dit te onderbouwen kan ik niet beter doen dan uit het juryrapport zelf te citeren “….”. (zie brochure pagina 8-9 de citaten uit het juryrapport in het Engels)De renovatie en herbestemming van De Hoorn is voor Europa Nostra een prachtig voor-beeld van hoe men met erfgoed anno 2020 kan omgaan, met het nodige respect voor het origineel gebouw en een open geest in functie van het hergebruik ervan. De eige-naars-ondernemers zijn erin geslaagd dankzij verbeelding, creativiteit, professionaliteit en inschakeling van de sociale economie dit verlaten gebouw om te bouwen tot een drukke creatieve hub, met een grote maatschappelijke toegankelijkheid en een absolute meerwaarde voor Stad Leuven.Wij waarderen dan ook bijzonder dat Stad Leuven en de dienst Monumentenzorg ak-koord gingen om deze viering in het programma van hun Open Monumentendag als slotevenement in te lassen. Mag ik tot slot mijn grote waardering uitspreken voor het ma-nagement van De Hoorn, voor de fantastische samenwerking die wij de voorbije weken hadden om deze viering op punt te stellen en voor hun gastvrijheid vandaag.” Leuven, 11 september 2016

Afb. 4: Bekroond project DE HOORN te Leuven - Interieur brouwerijzaal - bron NV De Hoorn

39

Salon: Sint-Jacobskerk: Vroeger en Nu & Kunst in de Steigers - 13 okt. 2006Met Kunst in de Steigers willen bewoners en personeel van Beschut Wonen De Hulster de wereld binnen en buiten de psychiatrie verbinden. Een aantal verenigin-gen namen jaar na jaar deel aan dit 3-daagse evene-ment. Het LHG presenteerde iedere keer thematisch de geschiedenis van de Sint-Jacobskerk ‘Vroeger en Nu’ tijdens de voorbije jaren (zie 5 publicaties).Salon: leuven Historisch: Wezemaal & Archeo-logie Kloosterhotel in leuven In Leuven Historisch nodigde het LHG sprekers uit rond uiteenlopende onderwerpen. Lisa van Rans-beek van Monument NV duidde de vondsten van het Kloosterhotel. Historicus Bart Minnen van HAGOK gaf uitleg rond zijn studie over het middeleeuwse pa-rochiewezen, het aandeel van de Sint-Martinuskerk te Wezemaal en de devotie tot Sint-Job. Boeiend.

Salon: Tentoonstelling Gellenberg - 13 sept. 2008In het kader van de publicatie van de vele tekeningen van vader Pierre en zoon Jaques Halflants werd in het kasteel van Gellenberg, hun thuisbasis, in een feestzit-ting het oeuvre van beide tekenaars naar voor gebracht, in aanwezigheid van de burgemeester en vele geno-digden van de regio. De originele tekeningen werden getoond ten huize van de kunstenaars in Gellenberg. Salon: De bewogen geschiedenis van de westbouw van Leuvense St.-Pieterskerk - Agora Op vraag van de Sint-Pietersparochie bracht Yves Van Hellemont de reconstructie van hoe de west-bouw van de Sint-Pieterskerk wijzigde in de loop van de eeuwen, door instortingen, verbouwingen tot in de 19de eeuw. Op basis van prenten en schil-derijen werd ook het ambitieuze plan van de nooit gerealiseerde westbouw virtueel gereconstrueerd.Salon: WO i - Presentatie bij vzw Mobil, improvi-sio en Seniorama - zomer en najaar 2014Rond de herdenking van de Brand van Wereldoorlog I bracht Paul Reekmans de Factoren tot het ontstaan van WO I, met in een tweede luik de ‘Verwoesting en wederopbouw van Leuven na de brand in 1914’ door Ramon Kenis. De locaties waren: vzw Mobil, Senio-rama en Improvisio. Sitebezoek: Beleg van leuven Voor de opgravingen bij het voormalige kamp van het Hollands leger in 1635 in Herent voor een nieuw-bouwproject, werd het LHG door het Agentschap On-roerend Erfgoed gevraagd om het Beleg van Leuven te duiden. Ook organiseerde het LHG een voordracht en fietstocht rond de strategische sites, zoals het klooster Terbanck (Fransen), Verloren Kosttoren en klooster in Herent (Hollanders) met het mooie park.

SALONS LEUVEN HISTORISCH

Sitebezoek: de Kartuis te leuven De Kartuizerij bevindt zich tegen de 2de ringmuur en kende een bewogen geschiedenis. Nu de paters zich hergroepeerden, werd de Kartuizerij te koop aangebo-den. Om de betekenis van deze plek te duiden, werd door Lambert Juveyns en Robin Engels een rondleiding verzorgd in de Kartuizerij zelf en in het park, het Ma-riapark, waar ooit de cellen tegen de tuinmuur aange-bouwd waren. Een herbestemmingplan ligt op tafel.Sitebezoek: Hertogensite Het LHG bezocht de Hertogensite waar de Stad groot-se plannen had om hier, na het verlaten van de zie-kenhuizen, een nieuw woongebied te creëren. De af-braakwerken zouden starten in 2006 en de voltooiïng was voorzien in 2017. Jos Devos, Lambert Juveyns en Ramon Kenis brachten de 12 aandachtspunten voor dit historische stadsdeel aan, de toekomstige ‘bijbel van respect’ voor deze site. Wordt vervolgd.Sitebezoek: Bottelarij devroey De voormalige bottelarij Devroey in de Tiensestraat heeft een bewogen geschiedenis achter de rug. Ook als koetsenverhuurbedrijf kende iedereen in Leuven dit bedrijf. Bij de indiening van het LHG-bezwaar tegen de afbraak van het pand werden wandelingen georga-niseerd door het LHG. Dit unieke industrieel complex zou verloren gaan. De gebouwen, interieur en koetsen verdwenen voor nieuwe studentenkamers en studio’s!Sitebezoek: ithaca-evenement CerasiteNaar aanleiding van de herbestemming van de oude Volksbank, Vlaamse Leergangen en Hotel d’Eynatten organiseerde Ithaca een cultuurevenement in deze panden. Tijdens LHG-wandelingen werd de geschiede-nis geduid en in een presentatie gebracht in de oude Volksbank, ontwerp van J. Helleputte, dat samen met het oude hotel gerestaureerd zou worden. Het LHG betreurde dat het recente pand van de Vlaamse Leer-gangen al weer werd afgebroken voor een nieuwbouw.Sitebezoek: landschap Abdij van ParkIn het kader van de landschapszorg ondersteunde het LHG de trefdag, georganiseerd door Natuurpunt rond de Abdij van Park, met een presentatie en uitleg over de ontwikkeling van het stadslandschap rond de Abdij. Ook de pachthoven, die verspreid in de regio uitgebouwd waren, kregen de nodige aandacht. Gelukkig is deze site gespaard gebleven van verstorende ingrepen. De Stad renoveert nu alles in stappen.Molens van Orshoven en Ballade de la laineDeze molens zijn een reliek uit de industriële revolutie van eind 19de eeuw, met een karakteristieke pakhuis-opstelling in meerdere verdiepingen met magazijn en molengebouw en met een houten en/of metalen struc-tuur. De geschiedenis werd door LHG voorgesteld bij de tentoonstelling Ballade de la laine. De herbestemming laat op zich wachten en een recente brand in het mo-lengebouw verstoort de nieuwe plannen van de Stad.

SITEBEZOEKEN en SITE-INFO

41

Sitebezoek: 1ste Ringmuur 1/2 - mei/okt. 2012De eerste ringmuur dateert uit de tweede helft van de 12de eeuw. Na afbraak in de 19de eeuw rest er nu nog een deel. Archeoloog Coenegrachts (KUL), bracht stap voor stap de eerste ringmuur, met eerst een voordracht en dan een wandeling. Het eerste thema was ‘Datering’ en het tweede ‘Hoe? Door wie?. Wandeling deel 1: Sint.-Michielspoort tot Proefstraetepoort en deel 2 tot de Janseniuspoort.Sitebezoek: 1ste Ringmuur 3/4 - mei/okt. 2013In het derde deel van de 1ste ringmuur werd aandacht besteed door Tom Coenegrachts, aan De belegering en verdedigingstechnieken. Dit traject liep langs de Ziekenhuissite, Handbooghof tot aan de Minnepoort. In het vierde traject gaven Ramon Kenis en Sonia Busselen uitleg rond het nu verdwenen ringmuur-deel vanaf de Minnepoort tot de Sint-Michielspoort.Sitebezoek: 2de Ringmuur 1/2 - mei/okt. 2014De 2de ringmuur (huidige ring) werd rond 1356 ge-bouwd. De elementen van deze ringmuur zijn alle verdwenen, uitgezonderd de Grote Spuye en de Ver-loren Kosttoren. Bij de wandelingen werd vooral de ontwikkeling onderzocht van de zone rond de ring-muur. Het landschap getuigt nog altijd van deze wal-muur. Het eerste deel liep van Naamse- tot Tervuurse poort, het tweede deel van de Tervuurse- tot Mechel-sepoort met onderweg de beruchte Verloren Kosttoren.dijle levend door leuven - Spuye en BegijnhofOp uitnodiging van Natuurpunt werd de Dijle samen verkend, zowel vanuit het natuurlandschap (door Na-tuurpunt) als vanuit het cultuurlandschap (door het LHG). Het eerste traject, rond de Grote Spuye, werd door Lambert Juveyns gebracht. Het tweede door het Begijnhof en het derde, het Redingeneiland met vooral de vele watermolens, werden door Etienne Franckx ge-duid doorheen de geschiedenis.de dijle levend door leuven - dijleterrassen en VismarktDe loop van de Dijle werd hier rond 1910 verplaatst voor een betere doorstroming. Hier lagen ook 2 molens, de Moutmolen en Nieuwmolen, waar later het eerste slachthuis achter kwam te liggen tot 1910. Het deel van de Craenendonck werd ingekokerd met een nieuwe doorsteek aan de Minnepoort, ook het deel van de Vis-markt, om meer vrije ruimte te bekomen voor handel.de dijle levend door leuven - Sint-Geertrui en de huidige dijledeltaHier splitst de Dijle zich weer op in de Kwade Dijle en een nieuwe (waarschijnlijk) gegraven Dijlearm door-heen de Sint-Geertruiabdij. Verderop ligt de Sluismo-len en de Viermolen ter hoogte van de Vaartstraat. De geschiedenis van dit deel werd gebracht door Etienne Franckx en Ramon Kenis van het LHG in samenwer-king telkens met gidsen van Natuurpunt.

SITEBEZOEKEN en WANDELINGEN

42

1961: zondag 14 mei – Bertem, Sint-Pieterskerk; de romaanse kapel van Sint-Verona; Leef-daal, kerk, kasteel de Liedekerke, kapel O.-L.-Vrouw-Puttebos.1962: zondag 20 mei – Kortrijk-Dutsel, Sint-Katharinakerk; kasteel van Horst, pastorie van Sint-Pieters-Rode; Wezemaal, Sint-Martinuskerk en pastorie en Wijngaardberg.1963: zondag 12 mei – Neerijse, kasteel d’Overschie; kapel O.-L.-Vrouw-ten-Pui; kerk Loon-beek, kasteel graaf de Limburg-Stirum; Huldenberg, Sint-Antoniuskerk; Sint-Agatha-Rode, dorpskerk.1964: zondag 24 mei – Blanden, hoeve Rooikapel en Sint-Janskerk; Bierbeek, Sint-Hilarius-kerk; pastorie Opvelp, hoeve Culot; Beauvechain (Bevekom), romaanse doopvont in de kerk; Tourinnes-la-Grosse, Sint-Martinuskerk, Hamme-Mille, hoeve en watermolen, abdij Valduc.1964: zondag 20 september – Edingen, Sint-Niklaaskerk, kapucijnenklooster, hertogenpark en slotkapel; Zinnik (Soignies), romaanse Sint-Vincentiuskerk; Ecaussines-Lalaing, feodaal kasteel, museum; Nijvel, romaanse Sint-Gertrudiskerk.1965: zondag 9 mei – Herent, hoeve Tuyckom; Winksele, O.-L.-Vrouwkerk; Beisem, Sint-Michielskerk; Erps, kasteel ter Bruggen; Nederokkerzeel, Sint-Stefanuskerk; Erps, Sint-Aman-duskerk, Wijnegemhof; Meerbeek, Sint-Antoniuskerk; Everberg, prinselijk kasteel de Mérode.1965: zondag 12 september – Hoepertingen, kasteel; Tongeren, kasteel Betho; Rutten, kasteel Hamal; Kerniel, klooster Colen; Zepperen, kerk; Kozen, basiliek Kortenbos; Wilderen, kasteel Duras.1966: zondag 8 mei – Haacht, hoeve Craenevelt; Werchter, Sint-Jan-de-Doperkerk; Wak-kerzeel, Sint-Hubertuskerk en norbertijnerpastorie; Wespelaar, Sint-Hubertuskerk, kasteel de Spoelberch; Tildonk, Sint-Michielskerk; Herent, O.-L.-Vrouwkerk.1966: zondag 11 september – Reims, Sint-Remigiuskerk, kathedraal; Laon, kathedraal en pand.1967: zondag 21 mei – Honsem; Opvelp, Sint-Lambertuskerk, hoeve Jezuïetenhof; Meldert, Sint-Ermelindiskerk en kapel; Hoegaarden, Gorgoniuskerk, pastorie; L’Ecluse, hoeve de Wa-hanges; Bossut-Gottechain, hoeve de Beaussart, molen de Biez.1967: zondag 17 september – Ninove, Geraardsbergen, Lessines, Doornik.1968: zondag 12 mei – Korbeek-Lo, H.-Kruiskerk; Pellenberg, Sint-Pieterskerk en kasteel Herendaalhoeve, kasteel Gellenberg; Gempe, Sint-Joris-Winge, kasteel, afspanning De Drie Haringen en de watermolen.1968: zondag 22 september - Melin, pachthof Sart-le-Couvent, pachthof de la Héseray; Ste–Sulpice te Neer-Heylissem, Sint-Martinuskerk en crypte van Orp-le-Grand, Ezemaal, Zout-leeuw, Hakendover; Oudenvoorde; Duisburg, kerk; kasteel Ter Meeren, Sterrebeek.1969: zondag 28 september – Aarschot, O.-L.-Vrouwkerk en Begijnhof; Geel, Sint-Dympna en Sint Amanduskerk en gasthuis.1970: zondag 24 mei – Vertrijk, parochiekerk, Kumtich en Vroenhove, Sint-Egidiuskerk; pa-rochiekerk Hoksem (Hoegaarden); kasteel Roosbeek.1970: zondag 4 oktober – Diest, citadel en stad.1971: zondag 6 juni – Oud-Heverlee, kapel van O.-L.-Vrouw-van-Steenbergen; Vaalbeek; kapel en Groenendaelhof; Vertrijk, parochiekerk, pachthof Les deux Chises; Grez-Doiceau, kasteel van Piétrebais; Bossut, kerk en pachthof.1971: zondag 19 september – de Kommanderijen van de Duitse Orde in Ordingen, Sint-Pietersvoeren en Alden Biezen.1972: zondag 28 mei – Kortrijk-Dutsel, Sint-Katharinakerk en pastorie; Rillaar, molen; Aar-schot, hoeve, “Speelhoven”; Houwaart, kasteel Cleerbeek.1972: zondag 24 september – Leuven, kapel Jozefieten en het ‘Jozefietengoed’, Egenhoven; Aarschot, Sint-Rochusmemoriaal; kerken van Attenhoven (Holsbeek); Rotselaar-Heikant, pa-rochiaal centrum Don Bosco, Kessel-Lo; toren Ter Heyden, Rotselaar.1973: zondag 3 juni – Tienen, kerk en kasteel Overlaar, kasteel Oorbeek; Wezeren, Rocour, Opheilissem.1973: zondag 9 september – Kobbegem, Torenhof; Sint-Martinuskerk, Asse, Ternat, kasteel Kruikenburg, Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek, Sint-Anna-Pede (Itterbeek), Alsemberg en Ninove, Sint-Cornelius en Sint-Cyprianuskerk.1974: zondag 16 juni – Humelgem, H.-Katharinakerk, ‘versterkte’ duiventoren, Steenokker-zeel, slot van Ham, parochiekerk Perk, parochiekerk en kasteel de Ribaucourt.

OVERZICHT UITSTAPPEN GOKLO

43

1974: zondag 6 oktober – Tienen, Sint-Germanuskerk, Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poel, Begijnhof, klooster der dominicanen.1975: maart – Lubbeek, pastorie; Attenrode, kasteel L’Escaille, Molenbeek-Wersbeek, Pa-nishoeve.1975: zondag 9 mei – Lentewandeling onder het motto ‘De voorhistorische mens in het Meerdaalwoud’, gids L. Van Linthout.1976: zondag 23 mei – Rotselaar, O.-L.-Vrouwpark, kerk en pastorie; Toren van Ter Heyden, Sint-Pieters-Rode.1976: zondag 3 oktober – In het voetspoor van Laurent-Benoît Dewez: Gembloers, Floreffe abdij, Bonne-Espérance.1977: zondag 15 mei – Korbeek-Lo, H.-Geesthof; Bierbeek, Sint-Hilariuskerk en Bordingen-hof, Blauwe Schuur; Opvelp, Jezuïetenhof.1977: zondag 2 oktober – Mechelen, O.-L.-V.-Over-de-Dijle; Lier, Sint-Gummaruskerk, stad-huis, begijnhof; Broechem, kasteel Bossestein.1978: zondag 28 mei – Holsbeek, Hof ter Winge, Linden, kasteel de Beaufort; Lubbeek; hoeve Gellenberghof, kasteel Gellenberg, Lubbeek-dorp, burgershuis van Dr. Ickx.1978: 22 oktober – Zetrud-Lumay, kerk; Piétrain, kapel van Herbais; Jodoigne, Sint Medar-duskerk, Plaisancekasteel dela Vicomte; Opprebais, kasteel; Thorembais-les-Beguines: abdij-hoeve Mellemont; Jauchelette, abdijhoeve La Ramée; Jodoigne-Souveraine, kasteel norbertij-nen van Averbode; Zichem, kerk, Maagdentoren en huize Ernest Claes.1980: zondag 5 oktober – Luik, prinsbisschoppelijk paleis, Sint-Bartholomeuskerk, Sint-Mar-tinuskerk, Sint-Pauluskerk, Sint-Jacobskerk.1981: zondag 31 mei – Diest, watermolen Ezelsdijk; Begijnhof; Zelem, klooster; Halen, goti-sche kerk; Rotem, abdij Mariënrode, museum Slag der Zilveren Helmen, watermolen.1981: zondag 18 oktober – ’s-Hertogenbosch.1982: 6 juni 1982 – Corsendonk, priorij Sint-Augustinus; Schoonbroek, Sint-Jobskerk; Hoogstraten, Sint-Katharinakerk; Sint-Lenaerts, kerk.1982: zondag 6 juni 1982 – Corsendonk, priorij Sint-Augustinus.1982: zondag 26 september – Vissenaken, Sint-Pieterskerk en pastorie; Grimde (Tienen) necropool voor Belgische militairen die sneuvelden in de slag van Orsmaal-Gussenhoven; Orsmaal, kerk en kasteel; Gussenhoven, kerk; Helen-Bos, twee kapellen; Zoutleeuw, Sint-Leonarduskerk; Drieslinter, Neerlinter, kasteel Lowet; Oplinter Sint-Genovevakerk en klooster.1983: zondag 5 juni – bezoek aan Antwerpen.1983: Neerijse, kerk, abdijhoeve Lindenhof, kapel O.-L-Vrouw-ten-Pui en Louis XVI-herenhuis; Loonbeek, kerk; Huldenberg, gotische kerk en historische kern, kasteel Iske en begijnhofkerk.1984: zaterdag 16 juni – Hoei, collegiale Notre-Dame, Condroz, langs de Hoyoux-vallei, kas-teelhoeve van Barzé en Royseux, Limet, Saint-Sévérin-en-Condroz, Tavier, Ouffet, Béemont, Ochain, kasteel; Ocquier, Bois-et-Borsu, kerk; Libois, kapel en kasteel van Marchin.1984: zondag 7 oktober – Waterburchten en dorpskerken tussen Leuven en Aarschot: Kor-trijk-Dutsel, Sint-Katharinakerk; kasteel van Horst, Betekom, Sint-Laurentiuskerk, Wezemaal, kerk en pastorie, Rotselaar, donjon Ter Heyden.1985: zaterdag 8 juni – Nijvel, Sint-Gertrudiskerk; Arquennes, Kapel N.-Dame-du-bon-conseil; Féluy, kasteel; Ecaussines-Lalaing, Ste Aldegonde, feodaal kasteel; Soignies, Sint-Vincentius-kerk.1985: zondag 27 oktober – Bertem, Sint-Pieterskerk; Leefdaal, feodaal kasteel en kerk; Vos-sem, kerk en dorpskerk; Duisburg-Tervuren, kerk; Vossem, Hof Oudenvoorde.1986: zaterdag 14 juni – bezoek aan de stad Gent.1986: zaterdag 11 oktober – Louvain-la-Neuve.1987: zondag 21 juni – Sint-Truiden, Rijkel, kasteel; Tongeren, O.-L.-Vrouwbasiliek, Begijnhof; ‘sHeren-Elderen, waterslot Renesse.1987: zondag 25 oktober – Wespelaar; Rijmenam; Haacht, kerk en Valkenhof; Tildonk, kerk en pastorie; Wakkerzeel, Hof van Hollaecken, kasteelpark Wespelaar.1988: Karolingische monumenten.1988: Herfstexcursie naar Mons (Bergen) en Sainte Waltrudis en stadswandeling.1989: zondag 30 april – De frontstreek: Nieuwpoort, Diksmuide, Houthulst; Langemark, Poelkapelle, Tyne Cot; Ieper, Lakenhalle en Sint-Maartenskathedraal.

OVERZICHT UITSTAPPEN GOKLO

44

1989: Geetbets, kasteel van Bets en parochiekerk Budingen, Sint-Cyriacuskerk, Zoutleeuw, kapel van de Osseweg; Rummen, kerk en pastorie.1990: zaterdag 28 april – Oudenbosch en Bergen-op-Zoom.1990: zondag 3 september – Doornik.1991: zondag 16 juni – Meerbeek, Wijnegemhof; Everberg, kerk; Biesthof, kasteel; Kortenberg.1992: zondag 10 mei – Lubbeek, Dievenhof; Sint-Joris-Winge, kerk, kasteel en pachthof Gempe; Sint-Maartens-Tielt, Sint-Martinuskerk; O.-L.-Vrouw-Tielt, kerk, pastorie, Gelrodebaan; Lubbeek, kasteel Gellenberg.1992: zondag 20 september – Nederlands Limburg, Susteren, Hoensbroek, kasteel van Kerk-rade, abdij van Rolduc; Meersen Maastricht.1993: zondag 6 juni – Orp-le-Grand, kerk en crypte; Orp-le-Petit, feodale hoeve; Linsmeau, feo-dale hoeve; Opheylissem, abdij Hakendover, kerk en Bosselenhof; Wommerom, kerk en pastorie; Oplinter.1994: zaterdag 28 mei – Zoerle-Parwijs, kerk; Olen, Herentals, Lakenhalle, Sinte-Waltrudis, kerk, begijnhof; Vorselaar, hallekerk, kasteel de Borrekens.1994: Temse, Sinte-Amelbergakerk, stadhuis en omgeving; Rupelmonde, O.-L.-Vrouwkerk, kas-teel; Bazel, Sint-Pieterskerk, kasteel Wissekerke; Melsele, kapel O.-L.-Vrouw-van Gaverland.1995: zondag 25 juni – Molenbeek (Wersbeek), kerk; Waanrode, kerk; Kortenaken, hoeve Lief-kensrode en kerk, kasteel en park; Geetbets, kasteel van Bets.1995: zondag 15 oktober – Diest, Begijnhof, O.-L.-Vrouwkerk, Ezeldijmolen, Lakenhal, Sint-Sul-pitiuskerk.1996: zondag 2 juni – Ronse, Sint-Hermeskerk; Oudenaarde, kerk van O.-L.-Vrouwe-van-Pamele, stadhuis, Sint-Walburgakerk; Bisschopskwartier; Asper (Gavere), bloementuin.1996: zondag 22 september – Boutersem en omgeving; Neervelp, twee gesloten hoeven: Klei-neheidestraat nrs. 33 en 47, de parochiekerk; Vertrijk, kasteel en park Kwabeek; Boutersem-centrum, Hilariuskerk; Roosbeek, Sint-Annakerk; Willebringen, Sint-Pieterskerk; Opvelp, Sint-Lambertuskerk, Jezuïetenhof.1997: zondag 15 juni – streek van de Samber: Lobbes, Sint-Ursmaruskerk, Leers-et-Fosteau, kasteel van Fosteau, abdij van Aulne, abdij van Floreffe; Soye, kasteel en park.1997: zondag 24 augustus – Hannuit, Sint-Christophoruskerk; Trognée, kerk en kasteel; Weze-ren, Sint-Amanduskerk; Walsbetz, Sint-Jan-de-Doperkerk; Folx-les-Caves; Marilles, Sint-Martinus-kerk en Brabantse hoeve.1998: zondag 17 mei – Poulseur, donjon; Xhignesse, Sint-Pieterskerk; Theux, Sint-Hermes en Sint-Alexanderkerk; Spa, Franchimont, burcht; Pepinster, Sint-Antoniuskerk, Verviers.1998: zaterdag 26 september – motto ‘Barok in het Hageland’: Pastorie van Sint-Pieters-Rode, neo-barokke Sint Lambertuskerk van Nieuwrode; omwald herenhuis “Speelhoven” te Aarschot, gehucht Haterbeek; Rillaar, parochiekerk; Basiliek van Scherpenheuvel.1999: zaterdag 29 mei – Groot-Bijgaarden, Sint-Wivina-abdij; Asse, Sint-Martinuskerk; Affligem, Sint-Pieter- en Paulusabdij; Aalst, stadscentrum, Sint-Martinuskerk; Moorsel en O.-L.-Vrouwkerk van Merchtem.1999: zondag 17 oktober – Herselt, Sint-Servaaskerk, kasteel de Mérode; abdij Tongerlo (met kopie Laatste Avondmaal); Heist-op-den-Berg, Sint-Lambertuskerk; Beerzel, landhuis, “ter Speel-bergen; Booischot, Hof ter Laken.2000: zondag 7 mei – Franc-Waret, kasteel Groesbeek; Seilles, parochiekerk St-Etienne; Anden-ne, collegiale Ste-Begga; Sclayn, collégiale St.-Maurice; Bonneville, St.-Firmin en kasteel, Strud, Saint-Martin & Notre-Dame du Carmel.2000: zondag 1 oktober – Brussel.2001: zondag 24 juni – Gruitrode, Beek, Opitter, Neeroeteren.2001: zondag 14 oktober – kastelentocht in Waals-Brabant: Archennes, Château du Piêtrebais in Grez-Doiceau, kasteel Savenel te Nethen, kasteel Valduc te Hamme-Mille. 2002: zondag 9 juni - Payottenland, Dilbeek, Itterbeek en Gaasbeek.2003: zondag - 3 juni - Hasselt.

OVERZICHT UITSTAPPEN GOKLO

45

2004: zondag 20 juni – Voorjaarsexcursie: Noordelijk Waals-Brabant, door J. Halflants en G. Vanderbeeken.2005: zondag 29 mei – Zuidrand Pajottenland, door J. Halflants en G. Vanderbeeken.2005: Najaarsexcursie zondag 18 september - " Leef-daal & Tervuren", door J. Halflants & G. Vanderbeeken.2006: zondag 7 mei – Voorjaarsexcursie "De Kempen", door J. Halflants en J. Devos en L. Juveyns.2006: Najaarexcursie – Bezoek aan Maastricht, door J. Halflants, Ramon Kenis, Jos Devos, Lambert Juveyns.2007: 3 juni – Diest, onbekend en (on) bemind?, door J. Halflants, Ramon Kenis, Robin Engels, Luc Philippe.2008: 8 mei – voorjaarsexcursie: ‘Witte steen en witbier’ – ‘Doodgewoon’, Tienen, door Luc Phillippe.2008: 18 mei – Lente-excursie: Dijlevallei, Meerdaalbos, enz., door J. Halflants, Ramon Kenis.2008: 21 september – Mechelen, oud en nieuw, de toe-komst in het centrum, door J. Halflants, Robin Engels, Ramon Kenis, Jos Devos, ,Lambert Juveyns2009: zondag 14 juni – Hageland, door J. Halflants en L. Philippe.2009: 18 oktober – Luik, la ville ardente, door J. Halflants, P. Rycken & L. Philippe.2010: Lentetrip – De Groene Rand van Brussel en Gaas-beek, door J. Halflants en L. Philippe .2010: 24 oktober – Herfstexcursie: Parels in de Kempen, door J. Halflants en G. Ceulenaere.2011: 19 juni – Aarschot, ‘s Hertogenmolens, pastorie Langdorp, door J. Halflants, Ramon Kenis.2011: 24 september – ‘s-Hertogenbosch op uitnodiging van De Boschboom, door J. Halflants, Ramon Kenis, Rob Verbruggen, Paul Reekmans.2012: Lente-excursie – Tienen en Hakendover, door Bernadette Michels en Jacques Halflants.2012: 21 oktober – Najaarsexcursie naar Gent,door J. Halflants, Ramon Kenis, Rob Verbruggen.2013: 2 juni – Grimbergen, Vilvoorde, door J. Halflants2013: 27 oktober – Antwerpen, Red Star en Historische stadswandeling, door R. Kenis en E. Franckx.2014: 18 mei – Voorjaarsuitstap naar Tongeren, door L. Juveyns en E. Franckx.

Dit overzicht geeft alle daguitstappen weer, vanaf het ont-staan van GOKLO tot aan het LHG in 2015. Ze verliepen meestal onder de enthousiaste leiding van erevoorzitter Jacques Halflants (voor meer dan 200%) en werden door vele medewerkers ondersteund, om alles mee tot in de puntjes te laten verlopen. Van de GOKLO-periode was er ook vooral de assistentie van Mia Gilleir, Gerard Vanderbeeken en Paul Reekmans, en nog vele anderen waarop bij gelegenheid op hun expertise werd beroep gedaan. Tijdens de periode van het nieuwe LHG vzw kwa-men er de jongere gidsen bij zoals Lambert Juveyns, Jos Devos, Ramon Kenis, Luc Philippe, Paul Rycken, Gerda Ceulenaere, Rob Verbruggen en Bernadette Michels en andere LHG-medewerkers. Dank u gidsen allemaal!

Dank aan alle medewerkers!

UITSTAPPEN LHG

46

Nieuwsbrief Jaargang 1, Nr. 00, mei 2004 - Reeksnr. 102-03 Een vernieuwing, een verjonging04-05 Tweehonderd jaar officieel Middelbaar Onderwijs in Leuven -

G. Theys06 Salon: Het Fochplein, een onafgewerkte plek06-07 Lente-excursie: Noordelijk Waals-Brabant

Nieuwsbrief Jaargang 1, Nr. 1, juli 2004 - Reeksnr. 201 Nieuws uit het Rijksarchief - E. Put02 Nieuws uit het Stadsarchief Leuven - M. Ceunen03-04 Het Weeshuis, een laatste restant - L. Juveyns05 Voorstelling Jaarboek 2004 - Huizen en straten in het

Oude Leuven05 Sitebezoek: Kartuizerij te Leuven, 3 oktober 15u06 Verslag Salon: Het Fochplein, een onafgewerkte plek - R. Kenis

Nieuwsbrief Jaargang 1, Nr. 2, oktober 2004 - Reeksnr. 302 Nieuws uit het Stadsarchief: Overdracht microfilms,

13 september 2004 - M. Ceunen03 Nieuws uit het Rijksarchief: Lopende inventarisatieprojecten -

E. Put04 De lijdensweg van een stadstoren - G. Huybens, M. Gilleir05 Verslag excursie: Waals-Brabant - M. Gilleir06-07 Impressies (foto’s) van de excursie van het LHG in Waals-Brabant08-09 Jaarboek 2004: Huizen en straten van het Oude Leuven -

P. Reekmans10 Van kunstenaarssite tot verkaveling - R. Engels, J. Halflants11 Van Humbeeck-Piron - R. Kenis, J. Devos, R. Engels12-13 Sitebezoek: De Kartuis van Leuven - R. Engels, L. Juveyns14-15 Het weeshuis, Monumentenzorg16 Jaarboek 2004 - P. Reekmans, L. Galicia19 Sitebezoek: ’s Hertogeneiland

Nieuwsbrief Jaargang 2, Nr. 1, februari 2005 - Reeksnr. 402 Editoriaal - P. Reekmans03-05 Constantin Meunier (1831-1905) - P. Reekmans06-07 Het Sint-Jacobsplein - L. Galicia08-09 De “12 aandachtspunten” rond ‘s Hertogeneiland - LHG10-13 Sitebezoek rond ’s Hertogeneiland - J. Devos, L. Juveyns, R. Kenis14-15 Excursie Zuidrand Pajottenland 29.05.2005 - J. Halflants,

G. Vanderbeeken16 Hugo De Keyserprijs - P. Reekmans, L. Galicia

Nieuwsbrief Jaargang 2, Nr. 2, mei 2005 - Reeksnr. 502-03 Editoriaal - P. Reekmans04-05 Studiebeurzen - P. Reekmans06-07 Herbert Hooverplein - L. Galicia08-11 Pieter-Jan Braecke - L. Juveyns12-13 Het postgebouw, Smoldersplein - R. Kenis14-15 Leuvens patrimoniumnieuws: Opvolging weeshuissite - L. Juveyns16 Vroeger en nu: De Vismarkt

Nieuwsbrief Jaargang 2, Nr. 3, augustus 2005 - Reeksnr. 602 Editoriaal - P. Reekmans03-04 In Memoriam Frans-Albert Lefever (1916-2005) -

H. Vander Haegen, P. Reekmans05-06 Het manoeuverplein, “Parkplein” - L. Galicia07-10 Herwaardering Sint-Jacobskerk - D. Mellaerts11-14 Verslag excursie: Kunstprospectie van Leefdaal tot Tervuren16 Vroeger en nu: Schilderij evocatie Ridderstraat-Keizersberg

OVERZICHT NIEUWSBRIEVEN 0 - 50

47

Nieuwsbrief Jaargang 2, Nr. 4, december 2005 - Reeksnr. 702 Editoriaal - P. Reekmans03-07 Van stad’huis’ naar stads’kantoor’ - LHG08-10 De Barbarasite - P. Reekmans11-12 Het Quinten Metsysplein - L. Galicia13-19 Het stedelijk zwembad van Leuven - M. Brunfaut, R. Engels20-21 Het struifvogelspel -R. Struyven22 Salon: Le(u)ven tussen Grote Markt en Cuythoek23 Fotoverslag herfstuitstap: van Leefdaal tot Tervuren.

Nieuwsbrief Jaargang 3, Nr. 1, maart 2006 - Reeksnr. 802-03 De Barbarasitesite: Pleidooi voor erfgoed en archeologie -

P. Reekmans04-07 Het verhaal van trommelaar Jean Elli en Napoleon -

P. Reekmans08-09 Wat is, wat was, wat wordt Plas Fosj? - P. Reekmans10-12 Evenement rond St.-Jacob en Santiago de Compostela13 Literaire avond-tentoonstelling-performance op 8 april -

R. Engels, D. Mellaerts14-15 Voorjaarsexcursie: De Kempen, zondag 7 mei 2006

Nieuwsbrief Jaargang 3, Nr. 2, juni 2006 - Reeksnr. 902-05 Er is een Vismarkt in de maak! - LHG06-07 Barabarasite: Pleidooi in een bezwaarschrift... en antwoord

van de Stad Leuven - LHG08-09 Fotoverslag excursie: De Kempen, 7 mei 200610-11 Het Alfons Smetsplein, L. Galicia12-13 Voorstelling Jaarboek 2005 - LHG14-15 Brievenpost: Tunnel onder Keizersberg - De Maagdentoren

van Zichem - P. Reekmans

Nieuwsbrief Jaargang 3, Nr. 3, september 2006 - Reeksnr. 1002-04 In Memoriam Rik Uytterhoeven (1931-2008)05 In Memoriam Felix Stienlet (1920-2006)06 De ‘Brabantse Folklore en Geschiedenis’: Bericht aan onze

leden - B. Juveyns07 Kunstpatrimonium van de Sint-Kwintenskerk - B. Juveyns08-09 De Cröy-van Hamal: Glasramen in ’s-Herenelderen -

B. Juveyns10-11 Margarethaplein - L. Galicia12- 15 Monumentenwacht? 45 jaar terug - P. Reekmans

Nieuwsbrief Jaargang 3, Nr. 4, december 2006 - Reeksnr. 1102-05 Hebben we het over orgels? - P. Reekmans06-07 Provinciedomein Kessel-Lo - L. Galicia08-09 Fotoverslag excursie Maastricht10 Opgravingen Zwembadsite11-13 War graves commission - P. Reekmans14 Dijlebrug beschermd - J. Devos

Nieuwsbrief Jaargang 4, Nr. 1, maart 2007 - Reeksnr. 1202-03 Erfgoeddag: Leuvense schatten in confrontatie - B. Juveyns04-13 Archeologisch onderzoek A. Smetsplein - J. De Gryse,

J. Dooms14-17 Erfgoeddag: Pionier met waardevol erfgoed - G. Ceulenaere18-19 Kardinaal Mercierplein - Leo Galicia20-22 Excursie Diest, 3 juni - J. Halflants, L. Philippe, R. Engels23 VLAM: Hugo De Keyserprijs, Koninklijke Leuvense Gidsenbond

wordt zestig!24 Jaarboek 2006, vrijdag 11 mei 2007

48

Nieuwsbrief Jaargang 4, nr. 2, juni 2007 - Reeksnr. 1302-03 Editoriaal: Wettelijkheid? Toekomst? - P. Reekmans04-05 Archeologisch onderzoek Barbarasite - J. Devos06-07 Monumentenwacht, terugblik 1962-1963 - P. Reekmans 08-09 Fotoverslag voorjaarsexcursie Diest10-11 Voorstelling Jaarboek - L. Philippe 12 Eerste LHG-Oorkonde: Suzanne Van Aerschot-Van Haeverbeeck13 Rondleiding ‘Doodgewoon’ in Tienen - L. Philippe14-15 ‘Witte steen en wit bier’: herfstexcursie naar Gobertange, Hoe-

gaarden, Meldert, Hoksem - J. Halflants, L. Philippe

Nieuwsbrief Jaargang 4, nr. 3, september 2007 - Reeksnr. 1402-08 Een hoop archeologie of hoopvolle archeologie09 Leuven voorjaar 892: Vikingkamp 884-88510-11 Foto’s Babarasite door de eeuwen heen12-15 Parkeren bij de Parkheren - R. Camerlinckx, L. Philippe

Nieuwsbrief Jaargang 4, nr. 4 , december 2007 - Reeksnr. 1502-05 In Memoriam: 10 jaar geleden overleed Professor Raymond

Lemaire (1921-1997) - P. Reekmans04 In Memoriam, Professor Jozef-Remi Mertens (1920-2007) - P.

Reekmans05 Salon over de Barbarasite en Barbarahof06-07 Boekbespreking: 'De Dijle in Leuven, een vloek en een zegen' van

J. La Rivière - P. Reekmans08 Fotoverslag herfstexcursie ‘Witte steen en wit bier’09 Sfeerbeelden bezoek tentoonstelling ‘Doodgewoon’ in Tienen10-13 De Leuvense prentenatlas: een bijdrage tot de interpretatie van

Prent 98 - H. Koelman14 Een inventaris, de bezorgdheid van een burgemeester - P. Reek-

mans15 Van Humbeeck-Piron: herbestemming

Nieuwsbrief Jaargang 5, Nr. 1, maart 2008 - Reeksnr. 1602-03 Editoriaal - P. Reekmans04-07 Wat kunnen we verwachten van ‘M’? - P. Reekmans08-15 Leuven, Stad van het Bier - P. Reekmans16-17 De soap van een orgel18-19 Een mysterieuze tekst ontrafeld - L. Juveyns20-21 Lente-excursie 18 mei 2008, Dijlevallei en omgeving - J. Halflants22 Vernieuwd kleedje afsluiting Kruidtuin - R. Kenis23 Oproep aan onze leden: IJskelders en vleermuizen, Pauselijke

zouaven?

Nieuwsbrief Jaargang 5, Nr. 2, juni 2008 - Reeksnr. 1702-11 Presentatie: ‘Eigen’aardigheden uit Vlaams-Brabant, het grafisch

werk van Pierre en Jacques Halflants12-13 Fotoverslag lente-excursie ‘De Dijledorpen’, mei 200814-15 Herfstexcursie 21 september 2008: Mechelen, een heerlijke

ontdekking van oud en nieuw - J. Halflants, R. Kenis

Nieuwsbrief Jaargang 5, nr. 3, september 2008, Reeksnr. 1802 Editoriaal: Een blinde muur - P. Reekmans03-06 Het anatomisch amfitheater te Leuven - G. Gilias07-10 Presentatie - Tentoonstelling Pierre en Jacques Halflants11-13 De KW-stelling rond Leuven - K. Demarsin14-15 Bescherming ‘Pleintje’ Vanden Tymplestraat

De nieuwsbrieven kunnen vanaf 1 januari 2017 digitaal gedownload worden

49

Nieuwsbrief Jaargang 5, Nr. 4, december 2008 - Reeksnr. 1902-03 Editoriaal: Vijf jaar LHG, onze trots, onze angst - P. Reekmans04-07 Mechelen oud en nieuw, de toekomst in het centrum - R. Engels08-11 Voorstelling Jaarboek 2007-2008 - L. Juveyns12-13 De site Van Humbeeck-Piron, een verrassende wending - R. Kenis16-23 Tabula rasa, of het verleden ankeren in de toekomst? - R. Kenis

Nieuwsbrief Jaargang 6, Nr. 1, maart 2009 - Reeksnr. 2002 Editoriaal - P. Reekmans03 Brief voor behoud erfgoed - Project ‘Janseniushof’04-05 Ursulinenklooster en Huis de Grégoire - R. Camerlinckx06-07 Sint-Alfonsuskerk en redemptoristen - L. Juveyns08-10 Wie is Paap Toon? - P. Reekmans11 Opnieuw ‘teksten’ teruggevonden in Laatste Avondmaal - L. Ju-

veyns12-13 Hageland voorjaarsexcursie, zondag 14 juni 200914 Uit de oude doos?15 Renovatie versus afbraak: Brusselsestraat, Barbarahof, woonst

de Mévergnies

Nieuwsbrief Jaargang 6, Nr. 2, juni 2009 - Reeksnr. 2102 Editoriaal - P. Reekmans03 Sylvain Vande Weyer: een standbeeld op de dool - P. Reekmans04-05 Leuvense pleinen: Het Monseigneur Ladeuzeplein - L. Galicia05-07 ‘Kraagstenen’ stadhuis, een onverwachte vondst - R. Kenis08-09 Fotoverslag voorjaarsexcursie Hageland, 14 juni 200910-11 Palissade aan Dijleoever Barbarasite ‘afgevoerd’12-13 Erfgoeddag ‘uit vriendschap’ een succes - G. De Ceulenaere14 Uit de oude doos: Waar werd deze foto genomen?15 Renovatie versus afbraak te Leuven: H.-Geeststraat, Ter-

vuursestraat

Nieuwsbrief Jaargang 6, Nr. 3, september 2009 - Reeksnr. 2202 Editoriaal - P. Reekmans03 Bezoek van ‘De Boschboom’ uit ’s-Hertogenbosch aan LHG04-05 Hints voor het museum M: Herinnering aan kunstschilder Jan

Cobbaert (1909-1996) - P. Reekmans06-14 Het Fochplein... een archeologisch onderzoek - R. Kenis, P. Reek-

mans15 Slopen of renoveren? Renoveren... een moedige keuze

Nieuwsbrief Jaargang 6, Nr. 4, december 2009 - Reeksnr. 2302 - Editoriaal - P. Reekmans03 - Activiteiten in 201002-05 - Over ‘M’ en over ‘VRIENDEN’ - P. Reekmans06-07 - Kunstschilder Philippe Desmedt - P. Reekmans08-11 - Sint-Jacobskerk naar een veilige herbestemming - R. Kenis12-13 - Fotodossier, uit de collectie van Luc Haine14-15 - Verslag van de excursie naar Luik, 18 oktober 2009 - P. Rycken16-20 - Vincent Lenertz, een bouwkundig talent (1864-1914) - J. Cuyvers21-23 - Archeologisch nieuws... van elders... en van Leuven?

Nieuwsbrief Jaargang 7, Nr. 1, maart 2010 - Reeksnr. 24 02-03 Jan Hodru, schilder-docent Stedelijke Academie Leuven - P. Reek-

mans04-05 Leuven en het middeleeuws internationale handelsverkeer - H.

Camerlinckx06-11 De Kartuizerij, een herbestemming met beperking - LHG12-13 Presentatie LHG-Jaarboek met uitreiking oorkonde en receptie14-16 Honderd jaar patrimoniumzorg - P. Reekmans

50

17-18 Archeologische vondsten in ’s Hertogeneiland, Kloosterhotel - R. Kenis, P. Reekmans

19-21 Van Slachthuis naar Dijleterassen - R. Kenis, P. Reekmans22-23 Groene rand van Brussel - L. Philippe, J. Halflants

Nieuwsbrief Jaargang 7, Nr. 2, juni 2010, Reeksnr. 2502 Editoriaal - P. Reekmans03 Oprichting Koepel Levend Leuven, voor iedereen - Levend Leuven04-05 Willy Meysmans, beeldhouwer - P. Reekmans06-09 Montfortanenpark of een appartementsblok? - G. Heeren10-11 Stadstuin tussen twee erfgoedpanden verdwijnt,

Bondgenotenlaan - LHG12-13 Lucien Speder, wederopbouwarchitectuur in Leuven - P. Houben14-15 Van Humbeeck-Piron en Wijnperssite: bedreigd landschap -

R. Kenis16-17 Archeologie bij de Dijleterassen - R. Kenis, P. Reekmans18-19 Janseniushof, maar die torens… - LHG20-21 Verslag lentetrip groene rand Brussel, 9 mei 2010 - J. Devos

Nieuwsbrief Jaargang 7, sept. 2010, Reeksnr. 2603 Editoriaal - P. Reekmans04-05 Ernest Faut, kunstschilder - P. Reekmans06 Archeologie rond het Kloosterhotel - P. Rycken07-22 Virtuele triomf van de Brabantse Gotiek - Y. Vanhellemont23 Parels in de Kempen, herfstexcursie op 24 oktober 24 In Leuven worden bergen verzet - R. Kenis26 Kunst in de steigers, in de Sint-Jacobskerk - D. Mellaerts27 De Sacramentstoren van de Sint-Jacobskerk - D. Mellaerts

Nieuwsbrief Jaargang 7, dec. 2010, Reeksnr. 2702-03 Editoriaal - P. Reekmans04-05 Wouter Mulier, beeldhouwer - P. Reekmans06-09 Sint-Jacobskerk - Kunst in de steigers - R. Kenis10-15 Historisch pand Vrieslandt... versneld afgebroken! - R. Kenis,

P. Reekmans16-21 Archeologie Fochplein doet geschiedenis herleven - R. Kenis,

P. Reekmans24-25 Herfstexcursie naar de Antwerpse Kempen - P. Rycken

Nieuwsbrief Jaargang 8, januari 2011, Reeksnr. 2802 Editoriaal - P. Reekmans03 Werk aan de winkel rond erfgoedzorg04-07 Brief LHG rechtzetting informatie Fochplein, aan de gemeente-

raadsleden08-09 Vox populi - Leuvenaars buitenspel gezet rond naamgeving

Fochplein - P. Reekmans, R. Kenis10-12 Op reis in de tijd: 1851, het grafmonument van Hendrik I -

P. Reekmans13 Leuvens historisch patrimonium verdwijnt! Een oplossing is

dringend nodig - R. Kenis14 Red het Hoekhuis Reulensvest-Matadiwijk! - R. Kenis15 Red de bottelarij Devroey, Tiensestraat - R. Kenis16-18 Den Bastin: huisvesting weleer en voorgeschiedenis - R. Kenis19-21 Charlotte van den Bastin - E. Franckx22-24 Pieter-Jozef Verhaghen: in het spoor van Rubens - D. Vandepoel25 Ontmoeting met Pierre-Joseph Verhaghen in Rome - P. Reekmans26-27 Lente-excursie naar Aarschot en omgeving, 19 juni 2011 -

J. Halflants, R. Camerlinckx

De nieuwsbrieven kunnen vanaf 1 januari 2017 digitaal gedownload worden

51

Nieuwsbrief Jaargang 8, juni 2011, Reeksnr. 2902 Editoriaal - P. Reekmans03-06 Openbaar vervoer... anno 1813 - T. Vanderstappen07-08 De stabiliteit van de Sint-Jacobskerk in Leuven - K. DeckersA-L - Vergeten kunstatelier Charlier uit Leuven - P. Valvekens09-12 Red de bottelarij... het vervolg - R. Kenis, R. Verbruggen14-15 Herfstexcursie ’s-Hertogenbosch op zaterdag 24 september

2011 - R. Kenis, J. Halflants

Nieuwsbrief Jaargang 8, september 2011, Reeksnr. 3002 Editoriaal - P. Reekmans03 Het Fochplein voor WO II - G. Theys04-05 Paul Huybrechts, graveerder-medailleur - P. Reekmans06 Patrimoniumzorg: Bottelarij Devroey, tweede ronde -

R. Verbruggen07 Patrimoniumzorg: Weeshuissite, de uiteindelijke doodsteek -

L. Juveyns08-13 Het archeologische vooronderzoek in de Sint-Jacobskerk -

M. Smeets14-15 Lente-excursie naar Aarschot op 19 juni 2011, verslag -

P. Rycken16-17 Albertus van Leuven (°1159 - †1192) - P. Reekmans18-21 Nieuw openbaar vervoer... anno 1837 - T. Vanderstappen22-23 Revuegezelschap Mannen van ’t Boelvarreke en T4 - R. Kenis24-25 Luibank en Verloren Kosttoren... verloren gezicht - P. Reekmans,

R. Kenis

Nieuwsbrief Jaargang 8, december .2011, Reeksnr. 3102-03 Editoriaal - P. Reekmans04-09 Het Sint-Monicaklooster in Leuven: tekst en beeld - P. Valvekens10-11 Herinnering 1914-2014, Deel 1: De eerste dagen, naar getuige-

nissen - P. Reekmans12-13 Herfstexcursie naar ’s-Hertogenbosch: verslag en een sfeerbeeld -

R. Verbruggen 14-17 Mysterie van de grafstenen, Sint-Jacobskerk - R. Kenis18-21 Het verhaal van graf 220 Utter-Hellicht, in de Sint-Jacobskerk -

E. Franckx22-23 LHG-bezwaarschrift naamsverandering Fochplein - P. Reekmans,

R. Kenis24 Patrimoniumzorg: Bottelarij Devroey, uitstel van executie, Wees-

huissite gesloopt, Montfortanen bedreigd25 Kunst in de Steigers: een visuele impressie - R. Verbruggen

Nieuwsbrief Jaargang 9, maart 2012, Reeksnr. 3203 In Memoriam Véronique Vandekerchove (1966-2012)04 In Memoriam Patrick Valvekens (1956-2012)05 Kunstschilder Paul Mariën, tentoonstelling Romaansepoort -

P. Reekmans08-09 Herinneringen uit WO I, Deel 2: De lont in het kruitvat -

P. Reekmans10-13 Een beeld boven de zuidingang van de Sint-Pieterskerk - H. Gielen,

H. Geeraerts14-15 Tijdslijn: Presentatie en Nieuwjaarsreceptie16-17 Lente-excursie naar Tienen en Hakendover, 10 juni 2011 -

B. Michels, J. Halflants18-21 De eerste stenen stadsverdediging van Leuven - T. Coenegrachts22-25 Verminking van industrieel erfgoed: Brouwerij De Dijle - R. Kenis,

P. Reekmans, R. Engels, P. Viaene

52

Nieuwsbrief Jaargang 9, juni 2012, Reeksnr. 3302 Editoriaal - P. Reekmans03 Manifest Levend Leuven voor onze politici - Levend Leuven04-05 Herinneringen uit WO I, Deel 3: De vlucht - P. Reekmans05 LHG betrokken bij onopgeloste misdaad - P. Reekmans06- 09 Meer dan een sacosj alleen. De opgravingen op het Fochplein in

Leuven - M. Smeets10-13 Museumbewaarplaats NMBS in Leuven: Een impressie van een

laatste bezoek aan dit erfgoed dat verdwijnt - T. Vanderstappen 14-19 Het kasteel van Arenberg en de nieuwe toren van IMEC - LHG20-21 De eerste stenen stadsmuur... een verrassing - R. Kenis en T.

Coenegrachts22-26 Het Vesaliusproject, een alternatief voor de verwaarloosde Groep

T-site - R. Kenis, R. Verbruggen28-29 Verslag Lente-excursie Tienen en Hakendover - W. Devaere30 Monumenten(be)zorg(dheid): In Memoriam Bottelarij Devroey,

Groendienst, Afbraak Pand Vriesland - R. Verbruggen, L. Juveyns

Nieuwsbrief Jaargang 9, september 2012, Reeksnr. 3402 Editoriaal - P. Reekmans03 Brengen scherven geluk? - P. Reekmans04 Herinneringen uit WO I, Deel 4: Thuiskomst - P. Reekmans06-08 Een gevaarlijk brouwersleven - E. Franckx09-11 De eerste ringmuur van Leuven, Deel 2: Hoe en wie?

Van Proefstraetpoort tot... Ursulinensluis - T. Coenegrachts12-15 Woorden... en daden? - P. Reekmans16-19 De abdij van Park: cultuurlandschap in ontwikkeling, overzicht

pachthoven - R. Kenis20-23 De torens en de klokken van de Sint-Jacobskerk - R. Kenis,

A. Van Laer24-25 Leuven Weleer - F. Hecq, R. Verbruggen26-27 Najaarsexcursie naar Gent, zondag 21 oktober 2012 - R. Kenis,

R. Verbruggen

Nieuwsbrief Jaargang 9, december 2012, Reeksnr. 3503 Beste lezers - P. Reekmans04-05 Herinneringen uit WO I, Deel 5: Broer komt terug… - P. Reek-

mans06-08 700 jaar Charter van Kortenberg - T. Vanderstappen09-11 Architect Benoît Dewez - 200 jaar - Y. Vanhellemont12-13 ‘Getekend Jan R’: de transformatie van Jan van Rillaer de oudere

naar Jan Rombouts - D. Ossewijer14-17 Een toevalsvondst aan de Vaartkom in Leuven - G. Vynckier18-21 Kunst in de steigers, herbestemming Sint-Jacobskerk -

R. Verbruggen22-23 Walk for Nature, natuur en cultuur hand in hand: Abdij van Park -

B. Michels24-25 Archeologische opgravingen Fochplein, een waardig afscheid -

W. Devaere26-27 Verslag van de excursie naar Gent op 21 oktober 2012 -

P. Rycken28-29 Verslag van de 2de voordracht met wandeling langs

de 1ste ringmuur - R. Kenis

De nieuwsbrieven kunnen vanaf 1 januari 2017 digitaal gedownload worden

53

Nieuwsbrief Jaargang 10, maart 2013, Reeksnr. 3602 Beste lezers - P. Reekmans03 Herinneringen WO I, Deel 6: Het Amerikaans Huis - P. Reekmans04-06 Slag van Hoegaarden, 1000ste verjaardag - T. Vanderstappen07 ‘Ballade pour la Laine’, in de Molens van Orshoven - B. Vandyck,

L. Smets08-09 Archeologische opgraving bij het Kloosterhotel,

O.-L.-Vrouwstraat - L. Van Ransbeek10-13 Een vrijdagverhaal van vis, bier en aanranding - E. Franckx14-17 1ste ringmuur: De defensie in het offensief,

van Minderbroederspoort tot Minnepoort - T. Coenegrachts18-19 Presentatie jaarboek, 25 januari 2013, Iers College Leuven20-21 De cultus van Sint-Job in Wezemaal en Leuven: een bewogen

relatie - B. Minnen22-29 Wederoparchitectuur te Leuven: van bakkerij Stroobants tot café

Amedee - Y. Vanhellemont30-33 Van Hotel d’Eynatten, Volksbank, Vlaamse Leergangen tot Cera -

R. Kenis, L. Juveyns, P. Reekmans, Studio Roma34-35 Excursie Grimbergen-Vilvoorde, zondag 2 juni 2013 - J. Halflants,

B. Michels

Nieuwsbrief Jaargang 10, juni 2013, Reeksnr. 3702 Beste lezers - P. Reekmans03 Hoera voor de Reuzin! Folklore als erfgoed - P. Reekmans04-05 Herinneringen uit WO I, Deel 7: Leuven martelaarstad -

P. Reekmans06-13 Joodse kinderen ondergedoken tijdens WO II in Don Bosco Groen-

veld - L. De Wolf14-21 Wederopbouwarchitectuur te Leuven: dictaat, inspiratie of karika-

tuur van het verleden? Architect Léon Govaerts en de Grote Markt - Y. Vanhellemont

22-27 Archeologisch vooronderzoek op de hoek Naamsestraat-Verkortingstraat - M. Smeets

28-29 Uitstap Grimbergen-Vilvoorde van 2 juni 2013, verslag - E. Franckx

30 ‘Ballade pour la Laine’in de Molens van Orshoven - B. Vandyck, L. Smets, R. Kenis

31 Ithaka kunstenfestival in de Cera-site - L. Juveyns, R. Kenis32 Het Lion-torenuurwerk uit Sint-Jacobskerk teruggevonden -

R. Kenis i.s.m. Campanae Lovanienses33 Lezingenreeks ‘Leuvens Historisch’, een geslaagde start - R. Kenis34-35 Wandeling en voordracht 1ste ringmuur, Deel 3 - R. Kenis

Nieuwsbrief Jaargang 10, oktober 2013, Reeksnr. 3803 Beste lezers - P. Reekmans04-05 Herinneringen uit WO I, Deel 8: De academie - P. Reekmans06-14 De historische bebouwing Ziekenhuissite, Deel 1:

Van Dijlearm Aa tot Dijlegracht - E. Franckx15-16 Wandeling en voordracht 1ste ringmuur, Deel 4: 3 november

2013 - T. Coenegrachts, R. Kenis16-17 Het beleg van Leuven in 1635, Deel 1: Inleiding - T. Vanderstap-

pen18-25 Wederopbouwarchitectuur te Leuven: de spagaat tussen traditie

en moderniteit. Architect Lucien Spéder te Leuven - Y. Vanhellemont

26-31 Salve Mater. Een psychiatrische inrichting voor vrouwen tijdens het interbellum - J. Rijckmans

32-33 De Dijle levend door Leuven, wandeling 20 oktober - Y. Vandenbosch

34 Herfstuitstap Antwerpen, 27 oktober 2013 - R. Kenis, E. Franckx

54

Nieuwsbrief Jaargang 10, december 2013, Reeksnr. 3902 Beste Lezers - P. Reekmans03 Herinneringen uit WO I, Deel 8: De klok van de Sint-Pieterskerk -

P. Reekmans04-05 De westbouw van de Sint-Pieterskerk tijdens de eerste helft van

de 19de eeuw - Y. Vanhellemont06-15 De historische bebouwing Ziekenhuissite, Deel 2: Van de Biest-

poort tot Cuythoek - E. Franckx16-17 Visie LHG rond project op de Ziekenhuissite18-19 Jaarboekpresentatie 6 december: sfeerbeelden van de receptie20-25 Wederopbouwarchitectuur te Leuven: variatie in het eenheids-

beeld, individuele en collectieve behuizing - Y. Vanhellemont26-29 Andreas Vesalius, een beroemde “Leuvenaar” - T. Vanderstappen30-31 Archeologische opgraving Muntstraat-Eikstraat, Leuven -

J. Vanden Borre, A. Devroe32 Verslag uitstap Antwerpen, 3 november 2013 - R. Kenis, E. Franckx33 Ringmuur info-wandeling, 27 oktober - T. Coenegrachts, R. Kenis,

S. Busselen

Nieuwsbrief Jaargang 11, maart 2014, Reeksnr. 4002 Beste lezers - P. Reekmans03 Herinneringen uit WO I, Deel 10: Stadstheater juni 1914 - P.

Reekmans04-07 Een kapittel met kanunniken ingesteld in Sint-Pieterkerk, duizend

jaar geleden - P. Reekmans08-15 “Louvain’s loss indeed, has been Detroit’s gain” - W. Platteborze15-23 Het beleg van Leuven in 1635, door E. Puteanus - G. Saelemae-

kers, R. Kenis, P. Reekmans24-37 Het ontwerp-Masterplan Hertogensite doorgelicht, met voorstellen

LHG38-41 Wie het verleden negeert ontloopt de toekomst: Bondgenotenlaan42-43 Lion-torenuurwerk van Sint-Jacobskerk, tentoongesteld tijdens

evenement Kunst in de steigers - LHG en Campanae Lovanienses44-45 Voorjaarsuitstap naar Tongeren, zondag 8 mei - M. Smeets,

L. Juveyns46 Archeologisch vooronderzoek Burgemeesterstraat-Mathildegang -

J. Vanden Borre

Nieuwsbrief Jaargang 11, juni 2014, Reeksnr. 4102 Editoriaal over ons historisch patrimonium - P. Reekmans03 Ontwerp Masterplan Hertogensite: Een positieve evolutie,

de knelpunten04-05 Herinneringen uit WO I, Deel 11: Vrijwilligers aan het front -

P. Reekmans06-12 Aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog - P. Reekmans, R. Kenis13 Postkaart “Paying-off Louvain”14 De ontwikkeling van het landschap rond de 2de ringmuur: een

verkenning met wandeling - R. Kenis, E. Franckx, P. Reekmans, H. Lenaerts

15-21 Snelheid van realisatie van ‘De nuwen vesten’, of tweede stadsom-walling, van Leuven - H. Lenaerts

22-27 Een brouwersleven doorheen de archieven - E. Franckx28 De Dijle levend door Leuven, Deel 1: De Grote Spuye - L. Juveyns29 De Dijle levend door Leuven, Deel 2: Het eiland van het Groot

Begijnhof - E. Franckx30 De Dijle levend door Leuven, Deel 6: Van Steenbrug tot Minne-

poort - R. Kenis31 De Dijle levend door Leuven, Deel 7: Craenendonck - Vismarkt -

K. van Lotharingenstraat - R. Kenis32-33 Verslag uitstap naar Tongeren op zondag 18 mei - E. Franckx34 Een reuzenstoet: een lange traditie en een nieuw begin, 2013 -

T. Vanderstappen

55

Nieuwsbrief Jaargang 11, september 2014, Reeksnr. 4202 Editoriaal - P. Reekmans03 Herinneringen uit WO I, Deel 12: Universiteitshallen en de Oude

Markt - P. Reekmans04-09 “Ocharme, die arme begijntjes” - E. Franckx10-13 Rega: mens, wetenschapper en weldoener - T. Vanderstappen14-15 De verdwenen bibliotheek van het Driutiuscollege - W. Platteborze16-18 Het einde van de Tweede Wereldoorlog, 4 september 1944:

getuigenis Michiel Harboort19-25 De Grote en Cleijne Spuije - E. Franckx26-31 Voormalig klooster Kapucijnenvoer, pleidooi tot respect - R. Kenis,

P. Reekmans32-33 Monumentenzorg mag geen façadisme worden - R. Kenis,

P. Reekmans34-35 Archeologische onderzoeken in Leuven - R. Kenis, P. Reekmans

Nieuwsbrief Jaargang 11, december 2014, Reeksnr. 4302 Editoriaal - P. Reekmans03 In Leuven verdiept: De oude bornput op de Oude Markt -

S. Busselen04-05 De ringmuurtoren van de Minderbroeders - W. Platteborze06-10 Thomas More en zijn Utopia: de Leuvense connectie -

T. Vanderstappen11-13 Abdij van Keizersberg en Oberleutnant Gustav Reinbrecht,

zaterdag 29 augustus 1944 - L. Juveyns14-17 “Ite ad Joseph”: het Hofke van Sint-Jozef aan de Ramberg in

Leuven - P. Jaspers18-33 Van oude torens naar nieuwe torens? Opnieuw een

IMEC-syndroom in onze stad? - R. Kenis, P. Reekmans, E. Franckx

Nieuwsbrief Jaargang 12, maart 2015, Reeksnr. 4403 Editoriaal - P. Reekmans04-05 In Leuven verdiept: Bericht uit het ondergrondse van prof.

Godschalk Roosemont - S. Busselen06-09 10 mei 1940: Hoe kwam België in de greep van de vijand? -

P. Reekmans10-15 Napoleonjaar 2015: Napoleon aan de macht in 1799,

en later op bezoek in Leuven - T. Vanderstappen16 De 2de ringmuur: het optrekken van de stadsmuur - H. Lenaerts17 De 2de ringmuur: de ontwikkeling van een stadslandschap met

voordracht en wandeling - R. Kenis, E. Franckx18-19 Nieuwjaarssalon 2015, uitreiking oorkonde 2014: sfeerbeelden

van de receptie20-23 Van alexianen en conventuelen tot Camillo Torres - L. Galicia,

R. Kenis, P. Reekmans24-35 Redingeneiland, een watermolenpark - E. Franckx, R. Kenis,

P. Reekmans, W. Platteborze

Nieuwsbrief Jaargang 12, juni 2015, Reeksnr. 4503 Editoriaal - P. Reekmans04-05 In Leuven verdiept: Hoog bezoek in het Groot Hospitaal -

S. Busselen06-09 Van 12 naar 28 mei 1940: op de vlucht - P. Reekmans10-14 Hadrianus Amerotius (ca. 1495 tot 1560), grondlegger van de

wetenschappelijk studie van het Grieks in Leuven - P. Swiggers, R. Van Rooy

20-23 1515: Hertog Karels Blijde Intrede in Leuven - T. Vanderstappen24-27 Placet. Van karmelieten, Broeders van de Christelijke scholen tot

Keizershof en Terwende - L. Galicia, P. Reekmans, R. Kenis28-31 De Dijledelta, een project met kansen om de verdwenen

geschiedenis zichtbaar te maken - R. Kenis

56

32 Redingeneiland, een moleneiland: LHG-wandeling 26 april, verslag bezoek - E. Franckx, R. Kenis

33 De ontwikkeling van het landschap rond de Leuvense vesten, 24 mei: verslag bezoek - R. Kenis, E. Franckx

34-35 Nieuws archeologie, monumenten- en landschapszorg: vondst middeleeuwse kasseiweg Damiaanplein, afbraak Vlaamse Leergangen - LHG, Werkgroep AML

Nieuwsbrief Jaargang 12, september 2015, Reeksnr. 4602 Editoriaal - P. Reekmans03-08 Le(u)ven onder Frans bestuur: Kroniek van verandering -

T. Vanderstappen, R. Kenis09-21 De verpleegsterschool Sint-Elisabeth, een icoon op de

ziekenhuissite - L. Van Meerbeek22-32 Het relict van het 19de-eeuwse Sint-Pietersgasthuis te Leuven - E. Willekens33-38 “Den Blauwen Oijvaert”: stadsbrouwerij en blauwververij in het

Hertogensite-project - E. Franckx

Nieuwsbrief Jaargang 12, december 2015, Reeksnr. 4702 Editoriaal - P. Reekmans03-09 1815: Noord en Zuid in een “innige vereniging - T. Vanderstappen10-11 In ’40 was ik 15: Herinneringen aan WO II - P. Reekmans12 Verslag voordrachtavond Ziekenhuissite - E. Franckx13-28 Van Gildehof tot Sint-Donatuspark - R. Kenis29-31 Een warme ontmoeting met beeldhouwer Ad Wouters in de

Kruidtuin - R. Kenis, P. Reekmans32-35 De nederzetting uit de ijzertijd op de Kesselberg - S. Busselen36-37 De instorting van een wederopbouwgevel in de Diestsestraat - LHG

Nieuwsbrief Jaargang 12, maart 2016, Reeksnr. 4803 Editoriaal - P. Reekmans04-05 In ’40 was ik 15, herinneringen aan WO II: Die Fahne hoch,

die Reien fest geschlossen - P. Reekmans07-11 Le(u)ven onder Hollands bestuur: kroniek van verandering

(1815-1830) - T. Vanderstappen12-19 Van kasteel tot school Bleydenberg - S. Busselen, R. Kenis20-25 De vondeling van de Sint-Barbarastraat - R. Jacoby26-31 Drieux, “une famille de chez nous” - W. Platteborze32-35 Het verdwenen Vleeschhuijs-blok - E. Franckx36 Jaarboekpresentatie en Nieuwjaarsreceptie

Nieuwsbrief Jaargang 12, juni 2016, Reeksnr. 4903 Editoriaal - R. Kenis, P. Reekmans04 In ’40 was ik 15, herinneringen aan WO II: De bezetting begint -

P. Reekmans05-10 Justus Lipsius (1547-1606) en zijn Lovanium - T. Vanderstappen11-20 De Dijledelta, van molens tot residenties - E. Franckx21-35 De Diestsevest, van ringmuur tot ring: Van de Ulakepoorte tot

Diestsepoort, een landschapstekening - R. Kenis, S. Busselen

Nieuwsbrief Jaargang 12, september 2016, Reeksnr. 5001 Editoriaal - Ramon Kenis en Paul Reekmans03 Vijfitg LHG-nieuwsbrieven: continuïteit in evolutie -

Tom Vanderstappen en Paul Reekmans13 Werd Leuven gesticht door de Vikingen - Mose Apelblat20 De theatrale allures van een hertogsdochter - Yves Vanhellemont24 Abdij Kijzersberg en Gustav Reinbrecht, 1914-2016 - Lambert Juveyns37 De Hoorn: Uitreiking award Europa Nostra. Toespraak

Piet Jaspaert, Vice-president Europa Nostra Belgium39 Site-bezoeken en site-info42 Overzicht excursies Goklo en LHG46 Overzicht nieuwsbrieven 0 - 5056 LHG-publicaties

De nieuwsbrieven kunnen vanaf 1 januari 2017 digitaal gedownload worden

57

JAARBOEKEN MEULEMANS, A., Huizen en straten van het Oude Leuven (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, 42), 2dln., P. REEKMANS en H. MEULEMANS eds., Leuven, 2004. [Bewerking en aanpassingen van Paul Reekmans en Hubert Meulemans; met aanvullingen van Leo Garcia.]

KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap 2005 (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, 1), Leuven, 2005.• LEFEVER, F.-A., ‘De ruimtelijke ordening te Leuven tijdens het Franse

Bewind’, 9-22.• GALICIA, L., ‘Het Pater Damiaanplein te Leuven’, 23-60.• DOMS, J., ‘Pauperisme en Charitatieve instellingen te Leuven’, 61-132.• ENGELS, R., ‘Het perceel Van Humbeeck-Piron. Een waardevol stuk

landschap uit de onbekendheid gelicht’, 133-156.• JUVEYNS, L., ‘De grote kunstroof in de St-Kwintenskerk te Leuven’,

157-182.

DEVOS, J. en REEKMANS, P. red., Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap 2006 (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, 2), Leuven, 2006.• MEIRLAEN, M., ‘Si la ville peut en ètre fière; het cultuurbeleid van de stad

Leuven (1930-1872)’, 7-180.• DOMS, J., ‘Pauperisme en charitatieve instellingen in Leuven, 181-267.• GALICIA, L., ‘Heverlee en zijn heren, alsmede hun bijzonderste plaatse-

lijke bezittingen’, 269-337.• JUVEYNS, L., ‘Willem van Croÿ van Chièvres’, 339-353.

HALFLANTS, P. en HALFLANTS, J., Eigen-aardigheden uit Vlaams Bra-bant (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap), P. REEKMANS en J. HALFLANTS eds., Leuven, 2008. Deel I: Leuven en omgeving Deel II: Vlaams-Brabant Deel III: Buiten Vlaams-Brabant en elders Deel IV: Historische en didactische studies Deel V: Kaarten en overzichten Deel VI: Jacques Halflants en de familie op het kasteel Gellenberg

KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap 2009 (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, 4), Leuven, 2009.• VANZAVELBERG, G., ‘De Leuvense stadsijskelders en de tolhuizen aan

de Brusselsespoort’, 9-97.• HALFLANTS, J., ‘Het verdwenen Tympelhof te Leuven’, 99-119.• BOSSELAERS, J.B., ‘De pastorie van Sint-Kwinten, voormalig Heilig-

Geestgoed van de Sint-Kwintenskerk van Leuven’, 121-131.• REEKMANS, P., ‘De muzikale reflexen van een 19de eeuwse bourgeois-

gentilhomme’, 133-214.• VANDERBEEKEN, G., ‘Een kijk op het nieuwe gebouw aan de Kuithoek en

op zijn omgeving aan het kruispunt van de Brusselsestraat met de Kapucij-nenvoer te Leuven’, 217-228.

LHG-PUBLICATIES

58

LHG-PUBLICATIES

• REEKMANS, P., ‘Een informatieblad over de Mariaverering in de Sint-Pieters-kerk te Leuven, ten behoeve van de pelgrims’ (17de-18de eeuw), 229-255.

• DOMS, J., ‘Pauperisme en charitatieve instellingen. Het gasthuis, de passan-tengasthuizen, de godshuizen’, 257-297.

KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Tijdslijn van Leuven: mensen en feiten (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap), Leuven, 2012.• De Tijdslijn van Leuven geeft een overzicht van mensen en feiten vanaf het

ontstaan van Leuven tot het jaar 2011. Thema’s zoals infrastructuur, politiek bestuur, landbouw, industrie, handel, gezondheidszorg, restauratie, recreatie, religie, onderwijs, wetenschap, cultuur en wonen lopen door elkaar zoals in het echte leven. De feiten geven een kleurrijk beeld van elke periode in de geschiedenis van de stad Leuven.

KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap 2012 (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, VI), Leuven, 2012.• SMEETS, M. en VANDER GINST, V., ‘Duizend jaar Fochplein - De resultaten

van het archeologisch onderzoek’, 11-42.• SMEETS, M. en DE RUE, Y., ‘Als potten spreken konden - Het dagelijkse

leven op het Fochplein op basis van het ceramiekonderzoek’, 43-66.• VANHELLEMONT, Y., ‘De bewogen geschiedenis van de westbouw van de

Leuvense Sint-Pieterskerk’, 67-138.• FRANCKX, E., ‘Markante grafstenen van de Sint-Jacobskerk tot leven ge-

bracht’, 139-214.• LABRIE, M., ‘Glorification de l’art ou de la ville? De cultuurpolitiek van het

liberale stadsbestuur van Leuven (1872-1895)’, 215-362.• VANDENBOSCH, A.A., ‘Mijn aandenken uit mijn Ballingschap in Duitschland

ten jaren 1914-1915’, 365-381.

KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap 2013 (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genootschap, VII), Leuven, 2013.• DE WOLF. L., ‘Joodse ondergedoken kinderen in Don Bosco Groenveld tij-

dens WOII’, 11-105.• LODEWIJCKX, M., FRANçOIS, B. en DE VOCHT, G., ‘Verslag van het ar-

cheologisch onderzoek op de binnenkoer aan de Zeelstraat te Leuven (1 au-gustus - 15 december 2003)’, 107-175.

• DOMS, J., ‘Pauperisme en charitatieve instellingen in Leuven, het vondelin-genhuis’, 199-273.

• PLATTEBORZE, W., ‘Een dynastie steenverkopers’, 275-297.

GALICIA, L., KENIS, R. en REEKMANS, P. red., Leuven historisch, een wan-deling in de tijd: Diestsestraat (Jaarboek van het Leuvens Historisch Genoot-schap), Leuven, 2015. [A5, 115 pp.]

• Het verhaal van deze bekende winkel-wandelstraat is het eerste deel van een herwerking van de oorspronkelijke ‘Gids van Oud Leuven’ van Marcel Pee-ters. Een verhaal waarin onderwijsinstellingen, pedagogies, theaters, residen-ties, verzorgingstehuizen, kloosters, gasthoven, pachthoven en ambachtelijke bedrijvigheid binnen de ringmuur mekaar afwisselen. De redactie kreeg me-dewerking van Ingrid Straetmans, Etienne Franckx en Tom Vanderstappen.

59

LHG-PUBLICATIES

REEKSEN

leuvense straten en pleinen: REEKMANS, P. en KENIS, R., De steenstraete, vroeger en nu, Leuven, 2012-... [116 pp. in kleur, A4 oblong]

Sint-JacobskerkREEKMANS, P. en KENIS, R., Sint-Jacobskerk vroeger en nu, Deel 1, Leuven, 2009. [i.s.m. Vrienden van de Sint-Jacobskerk, A4 oblong]

REEKMANS, P. en KENIS, R., Sint-Jacobskerk vroeger en nu, Deel 2: Sacra-mentstoren, museumstukken en parochieleven, Leuven, 2010. [i.s.m. Vrienden van de Sint-Jacobskerk, A4 oblong]

REEKMANS, P., KENIS, R. en FRANCKX, E., Sint-Jacobskerk vroeger en nu, Deel 3: De pest in Sint-Jacob, de mysterieuze grafstenen en parochieleven, Leuven, 2011. [i.s.m. Vrienden van de Sint-Jacobskerk, A4 oblong]

REEKMANS, P., KENIS, R. en FRANCKX, E., Sint-Jacobskerk vroeger en nu, Deel 4: De romaanse klokkentoren, geschiedenis van de klokken en parochie-leven, Leuven, 2012. [i.s.m. Vrienden van de Sint-Jacobskerk, A4 oblong]

REEKMANS, P., KENIS, R. en FRANCKX, E., Sint-Jacobskerk vroeger en nu, Deel 5: Lion-torenuurwerk, Leuven 2014. [i.s.m. Vrienden van de Sint-Jacobskerk, A4 oblong]

dOCUMENTENMAPPEN - dOSSiERSREEKMANS, P., Pausen, tegenpausen, heiligen of ketters (Leuvens Historisch Ge-nootschap – Documentenmap, 4), Leuven, 2008. [A4, 109 pp.]

HANDELAARSVERBOND TIENSESTRAAT & LEUVENS HISTORISCH GENOOT-SCHAP vzw, KENIS, R. en REEKMANS, P., De “sacosj” van ons bomma: ge-schiedenis en verhalen over het Fochplein n.a.v. de archeologische opgravin-gen, Leuven, 2010. VALVEKENS, P., Vergeten kunstatelier Charlier, Leuven, 2011. [A5, 12 pp.]

KENIS, R. en REEKMANS, P., Mysterieuze vondst in mei 2009, kraagstenen stadhuis, Leuven, 2009. [A4 oblong]

VANHELLEMONT, Y., Virtuele triomf van de Brabantse Gotiek, Leuven, 2011. [A5, 18 pp.]

Dossier monumentenzorg: Ziekenhuissite, Leuven, 2015. [A5, 23 pp.]

• VAN MEERBEEK, L., Sint-Elisabethschool een icoon. Pleidooi voor behoud in plaats van afbraak, 10-21.

• WILLEKENS, E., Sint-Pietersgasthuis. Relict uit de 19de eeuw. Naar een waardevol conservatieproject, 22-33.

KENIS, R., Parken en tuinen: Sint-Donatuspark, Leuven, 2015(. [A5, 18 pp.]

LEUVENS HISTORISCH GENOOTSCHAP vzw & COUP de BALLET, Jaarkalen-der 2014. Hip Leuven Historisch, Leuven 2014. (Niet meer beschikbaar)

De publicaties van het Leuvens Historisch Genootschap die hier vermeld worden, zijn niet alle-maal verkrijgbaar (wegens uitverkocht). De nog beschikbare publicaties zijn enkel na inlichtingen via mail (lhg@telenet.be), omtrent beschikbaarheid en prijs, te verkrijgen. De volgende publica-ties zijn nog tot ze uitverkocht zijn beschikbaar:• LHG-Nieuwsbrieven (sommige nummers)• Jaarboek 2005, 2006, 2009, 2012, 2013• Tijdslijn van Leuven, feiten en mensen• Eigen-aardigheden van Vlaams Brabant• Wandeling in de tijd, Diestsestraat

• Documentenmap Charlier, Torens van Sint-Pieter, Ziekenhuisdossier

• Documentenmap Parken en tuinen - Donatuspark• Documentenmap Reeks van Sint-Jacobskerk. Deze

wordt voorbereid voor bijdruk in kopie.

60

COLOFONEindredactie: Ramon Kenis en Paul ReekmansRedactie: Mose Apelblat, Etienne Franckx, L.ambert Juveyns, Ramon Kenis, Paul Reekmans, Tom Vanderstappen, Yves VanhellemontTekstbegeleiding Tom VanderstappenLayout & Druk: Ramon Kenis i.s.m. EV & zonen - Drukkerij Acco HerentInfo: lhg@telenet.be - tel. 016/233401 http://www.leuvenshistorischgenootschap.beSecretariaat: Op afspraak na telefonisch contact - Kaboutermansstraat 66, 3000 Leuven, 016-233401

© LHG, 2016 Leuven (België). Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder schriftelijke toestemming van de uit-gever. De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikels.