Veiligheidsanalyse

Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan ’s-Hertogenbosch

Gemeente ’s-Hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek

April 2014

2

3

Samenvatting

In juni 2009 is in ’s-Hertogenbosch en Rosmalen gestart met het project Veilig Uitgaan. Om er voor te zorgen dat uitgaan veilig is en veilig blijft hebben partners gekozen voor samenwerking om problemen als geweld en overlast tijdens het uitgaan aan te pakken. Het project Veilig Uitgaan wordt vormgegeven door de Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan (KVU). De KVU voorziet in de behoefte om door middel van een samenwerkingsstructuur te komen tot een gestructureerde aanpak. Koninklijke Horeca Nederland (KHN), politie, gemeente en Openbaar Ministerie hebben afspraken gemaakt die veilig uitgaan moeten waarborgen. Om de voortgang van de KVU te monitoren, wordt de KVU tweejaarlijks geëvalueerd. Het achterliggende doel is verbetering: wat gaat er goed en wat is voor verbetering vatbaar. Hieronder volgen de belangrijkste resultaten: Veiligheidsbeleving

Sinds de start van het KVU neemt de veiligheidsbeleving tijdens het uitgaan van het uitgaanspubliek in het centrum van ’s-Hertogenbosch toe. Minder uitgaanders voelen zich wel eens onveilig tijdens het uitgaan. Ook geven zij een hoger rapportcijfer voor de veiligheid op straat. De centrumbewoners beoordelen de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden daarentegen ongeveer hetzelfde als twee jaar geleden. In het centrum van Rosmalen is de veiligheidsbeleving van het uitgaanspubliek tijdens het uitgaan iets afgenomen; meer uitgaanders voelen zich wel eens onveilig tijdens het uitgaan. Echter, ten opzichte van 2011 geeft het uitgaanspubliek wel een hoger rapportcijfer voor de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden. De inwoners van Rosmalen centrum zijn de veiligheid tijdens de uitgaansavonden slechter gaan beoordelen. Geweld

Het aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansavonden was in het centrum van ’s-Hertogenbosch de afgelopen jaren hoog. Bijna zestig procent van alle geweldsincidenten in het centrum van ’s-Hertogenbosch vond plaats tijdens de uitgaansuren. Het aantal geweldsincidenten was sinds 2010 redelijk stabiel, maar in 2013 nam het aantal incidenten af. Tussen 2012 en 2013 nam het aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren met 18 procent af. Dit komt onder andere door een afname van (jong) uitgaanspubliek (met name op de vrijdagavond). De politie geeft aan dat zij geweldsincidenten sinds 2009 vroegtijdig en daadkrachtig aanpakken. Dit voorkomt dat incidenten escaleren. De incidenten hebben daardoor een kleinere impact en dit heeft invloed op de beleving van geweldsincidenten en de veiligheid tijdens het uitgaan. Dit intensieve optreden heeft invloed op het hoge aantal geregistreerde geweldsincidenten de afgelopen jaren. Door het tijdig ingrijpen worden waarschijnlijk meer ‘eenvoudige’ incidenten geregistreerd, die voorheen misschien niet werden geregistreerd. Ook neemt volgens de politie de meldingsbereidheid toe. De politie schat in dat onder andere het vasthouden aan deze aanpak mede resulteert in een daling van de incidenten. Ongeregeldheden aan de deur

Bij de aanpak van geweld speelt het deurbeleid een belangrijke rol. Er is een lijst met huisregels aanwezig in bijna alle horecazaken, zodat klanten weten wat wel en wat niet mag. Bijna alle horecaondernemers geven aan dat minimaal één van de personeelsleden beschikt over een BHV of EHBO-diploma. De KHN ’s-Hertogenbosch en Rosmalen zijn erg te spreken over de samenwerking tussen alle partijen (horeca, gemeente, politie, justitie en brandweer). Samen ben je sterk. En dit is volgens de KHN belangrijk in het beteugelen van de overlast.

4

Openbare orde en veiligheid

Sinds 2009 is het aantal overlastincidenten tijdens de uitgaansuren met bijna veertig procent toegenomen. De meest voorkomende variant van overlast is geluidsoverlast. Ook is er een toename van het aantal incidenten van geluidsoverlast. Volgens gemeente, politie en horeca kan de geluidsoverlast deels verklaard worden door de invoering van het landelijke rookverbod in juli 2008. Hierdoor is er meer geluidsoverlast van mensen op straat, deuren van horecagelegenheden die open blijven staan, of deuren van horecagelegenheden die telkens open en dicht gaan. Volgens de KHN en de politie handhaven steeds meer horecabedrijven het rookverbod. Hierdoor groeit het aantal rokende mensen op straat, en de daarmee gepaard gaande geluidsoverlast.

5

Inhoudsopgave

1. Inleiding .................................................................................................................................... 7

1.1 Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan ................................................................................................. 7

1.2 Uitgaansavonden ..................................................................................................................... 7

1.3 Afbakening van het gebied ...................................................................................................... 9

1.4 Bronnen ................................................................................................................................... 9

2. Algemene veiligheidssituatie ................................................................................................. 13

2.1 De veiligheidsindex ................................................................................................................ 13

2.2 Geregistreerde incidenten politie ........................................................................................... 14

2.3 Geregistreerde incidenten politie tijdens de uitgaansuren..................................................... 15

3. Veiligheidsbeleving ................................................................................................................ 17

3.1 Veiligheidsbeleving Binnenstadbewoners ............................................................................. 17

3.2 Veiligheidsbeleving uitgaanspubliek ...................................................................................... 18

3.3 Beoordeling veiligheid op de uitgaansavonden ..................................................................... 19

3.4 Veiligheidsbeleving horecaondernemers ............................................................................... 20

4. Geweld ................................................................................................................................... 21

4.1 Geweldsincidenten ................................................................................................................. 21

4.2 Beleving geweldsincidenten .................................................................................................. 26

4.3 Maatregelen tegen geweldsincidenten .................................................................................. 30

5. Ongeregeldheden aan de deur .............................................................................................. 33

5.1 Huis- en gedragsregels .......................................................................................................... 33

5.2 Verdediging en beveiliging ..................................................................................................... 33

5.3 Hulpverlening bij ongevallen en onveilige situaties ............................................................... 33

5.4 Inzet portiers .......................................................................................................................... 34

5.5 Toelating en ontzegging ........................................................................................................ 34

5.6 Discriminatie in de horeca ..................................................................................................... 35

5.7 Samenwerking horeca en politie ............................................................................................ 36

5.8 Samenwerking horeca en gemeente ..................................................................................... 36

6

6. Openbare orde en veiligheid .................................................................................................. 37

6.1 Incidenten van overlast .......................................................................................................... 37

6.2 Beleving openbare orde en veiligheid.................................................................................... 40

6.3 Maatregelen ter bevordering openbare orde en veiligheid .................................................... 44

7. Alcohol- en drugsgebruik ....................................................................................................... 49

7.1 Drank- en Horecawet ............................................................................................................. 49

7.2 Alcoholgebruik ....................................................................................................................... 49

7.3 Drugsgebruik .......................................................................................................................... 50

8. Handhaving wet- en regelgeving ........................................................................................... 51

8.1 Integrale handhaving ............................................................................................................. 51

8.2 Exploitatievergunning............................................................................................................. 51

9. Communicatie ........................................................................................................................ 53

Bijlage A: Bronnen ................................................................................................................................. 55

Bijlage B: KVU-indicatoren en bijbehorende waarde ............................................................................ 55

Bijlage C: Wijken en buurten in ’s-Hertogenbosch ................................................................................ 56

7

1. Inleiding

1.1 Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan

Veilig uitgaan is een item dat niet meer is weg te denken uit het gemeentelijk veiligheidsbeleid. De Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan (KVU) helpt gemeenten, horecaondernemers en politie samen de veiligheid in een uitgaansgebied te verbeteren. Een uitgaansgebied met aandacht voor veiligheid komt de werkomgeving van het horecapersoneel en de politie ten goede. De Kwaliteitsmeter Veilig Uitgaan helpt om de veiligheid in de uitgaansgebieden te verbeteren. Het doel van de KVU is om betrokken partijen samen te brengen, de problemen in kaart te brengen en deze gezamenlijk aan te pakken. Dit alles om uiteindelijk de veiligheid in het uitgaansgebied te verhogen. De KVU zorgt voor structuur en maakt inzichtelijk welke uitgaansgerelateerde problemen door de verschillende partijen aangepakt dienen te worden. In ’s-Hertogenbosch zijn met Koninklijke Horeca Nederland, politie, gemeente en Openbaar Ministerie afspraken gemaakt die veilig uitgaan moeten waarborgen. Hiervoor is een samenwerkingsconvenant opgesteld met alle betrokken partijen. In een plan van aanpak staan de problemen, doelstellingen, maatregelen en activiteiten beschreven met betrekking tot het veilig uitgaan1. Om de voortgang van de KVU te monitoren, wordt de KVU tweejaarlijks geëvalueerd. Het achterliggende doel is verbetering: wat gaat er goed en wat is voor verbetering vatbaar? Tegelijkertijd wordt nagegaan of de KVU-doelstellingen zijn gehaald. De resultaten zijn input voor een nieuw plan van aanpak voor een volgende KVU-periode. 1.2 Uitgaansavonden

Horecazaken mogen in ’s-Hertogenbosch zeven dagen per week open zijn tot 02.00 uur. Horecazaken kunnen voor het weekend (vrijdag- en zaterdagavond/-nacht) een weekendontheffing bij de gemeente aanvragen. De gemeente kijkt, in overleg met de politie, of de ruimere openingstijden geen gevaar opleveren voor de openbare orde en veiligheid. Ook beoordeelt de gemeente of de omgeving niet te veel overlast zal ervaren door de ruimere openingstijden. Horecazaken in de uitgaansgebieden die aan alle voorwaarden voldoen komen in aanmerking voor een ontheffing. Met een weekendontheffing mogen horecazaken op vrijdag- en zaterdagavond/-nacht open blijven tot 04.00 uur. Dansgelegenheden kunnen een nachtontheffing aanvragen. Ook hierbij beoordeelt de gemeente, in overleg met de politie, of een nachtzaak geen problemen oplevert voor de openbare orde en veiligheid van de woon- en leefomgeving. Dansgelegenheden mogen dagelijks open zijn van 17.00 tot 04.00 uur, en in het weekend (vrijdag- en zaterdagavond/-nacht) van 17.00 tot 05.00 uur. ’s-Hertogenbosch heeft maximaal vier nachtzaken in de Binnenstad. De analyses in deze rapportage zijn toegespitst op de donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond en –nacht (21.00-08.00 uur)2.

1 Daarnaast is de KVU een regulier agendapunt tijdens de Horecakwaliteitskring. Dit is een overleg tussen gemeente, politie, horeca en bewoners om samen de veiligheid en kwaliteit van het uitgaan te borgen en de ontwikkelingen op het gebied van de horeca in de Binnenstad en centrum van Rosmalen permanent te monitoren. 2 De donderdagavond/-nacht is geen ‘officiële’ uitgaansavond. De donderdagavond/-nacht wordt wel meegenomen in de analyse, omdat er op deze avond een redelijk grote groep mensen uit gaat, waaronder veel studenten. Het bezoekersaantal is echter beduidend lager dan op de vrijdag- en zaterdagavond/-nacht. Ook is het aantal incidenten op deze avond gering.

8

Afbeelding 1: Horeca-hotspots centrum ’s-Hertogenbosch

Afbeelding 2: Horeca-hotspots centrum Rosmalen

9

1.3 Afbakening van het gebied

De Binnenstad is te verdelen in een drietal horeca-hotspots waar de meeste bedrijvigheid van ‘harde’ horeca (cafés en discotheken) plaatsvindt en die het overgrote deel van het publiek trekken. De horeca-hotspots van ’s-Hertogenbosch zijn de Parade/Torenstraat, de Markt en Karrenstraat/ Uilenburg (zie afbeelding 1). De drie horeca-hotspots liggen in de twee buurten ‘Binnenstad centrum’ (Markt, Karrenstraat/Uilenburg) en ‘Binnenstad oost’ (Parade/Torenstraat)3. Deze twee buurten rekenen we in deze rapportage tot het centrum van ’s-Hertogenbosch. In het centrum van Rosmalen is tevens een (vierde) horeca-hotspot waar tijdens de uitgaansuren veel jonge mensen aanwezig zijn. Deze horeca-hotspot ligt in de buurt ‘Rosmalen centrum’ (zie afbeelding 2). In de rapportage zullen we spreken over het centrum van Rosmalen. 1.4 Bronnen

In deze evaluatie wordt gebruik gemaakt van diverse bronnen. Bijvoorbeeld van politiecijfers, het Digipanel Veilig Uitgaan onder het uitgaanspubliek en centrumbewoners en een digitale vragenlijst onder horecaondernemers. In de tekst wordt met eindnoten aangegeven van welke bronnen de resultaten afkomstig zijn. Ook wordt bij elke figuur vermeld van welke bron de informatie afkomstig is. In bijlage a is een overzicht van de gebruikte bronnen opgenomen. In de volgende paragrafen volgt een beschrijving van de gebruikte bronnen. 1.4.1 Politiecijfers

De politiecijfers beschrijven de incidenten die plaatsvinden in het centrum van ’s-Hertogenbosch (Binnenstad centrum en Binnenstad oost) en het centrum van Rosmalen (Rosmalen centrum). Hierbij wordt ingezoomd op de incidenten die plaatsvinden tijdens de uitgaansuren (donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond/-nacht van 21.00 tot 08.00 uur). Dark number

Bij de beeldvorming naar aard en omvang van uitgaansproblematiek dient rekening te worden gehouden met een verschil in meldings- en aangiftebereidheid van slachtoffers en getuigen. Niet alle slachtoffers doen aangifte bij de politie. Dit houdt in dat een deel van de gepleegde feiten niet bekend is bij de politie. De meldings- en aangiftebereidheid verschilt per type delict. Bij geweldsincidenten is de meldings- en aangiftebereidheid doorgaans hoger, terwijl de bereidheid bij overlastincidenten (bv. wildplassen en geluidsoverlast) doorgaans lager zal zijn. ‘Vervuiling’ van politiecijfers

Bij de interpretatie van de politiecijfers dient rekening te worden gehouden met de mate waarin incidenten gerelateerd kunnen worden met uitgaan. Met andere woorden hoeft een incident tijdens uitgaansuren in het centrum niet direct het gevolg te zijn van uitgaan. Een geweldsincident tijdens een uitgaansavond zou in plaats van uitgaansgeweld ook een incident in de relationele sfeer kunnen zijn. In het registratiesysteem van de politie wordt niet geregistreerd of een incident gerelateerd is met uitgaan. Om toch een goed beeld te krijgen van de uitgaansproblematiek is gekozen om de gewelds- en overlastincidenten te filteren op uitgaanstijdstippen in het centrum. Echter, het kan zijn dat niet alle incidenten gerelateerd zijn aan uitgaan. Daar staat tegenover dat er redelijkerwijs ook incidenten buiten uitgaansuren en uitgaansgebieden plaatsvinden die wel te relateren zijn aan uitgaan, bijvoorbeeld incidenten ’s middags op het terras, of ’s-nachts in andere buurten op de terugreis naar huis. Er wordt aangenomen dat deze nuance elkaar opheft en daardoor een representatief beeld van de politiecijfers overblijft.

3 In Bijlage C is een overzichtskaart opgenomen van alle wijken en buurten van ’s-Hertogenbosch.

10

1.4.2 Discriminatiecijfers

Meldingen en klachten van discriminatie worden geregistreerd door RADAR. RADAR is een bureau voor gelijke behandeling en tegen discriminatie. Vanaf 1 april 2011 kunnen inwoners van de gemeente ’s-Hertogenbosch met klachten en meldingen van discriminatie terecht bij RADAR. Zij registreren op welke grond (bijvoorbeeld nationaliteit, leeftijd, seksuele gerichtheid) en op welk maatschappelijk terrein (bijvoorbeeld arbeidsmarkt, politie en horeca) meldingen en klachten van discriminatie behelzen. Naast het melden van discriminatie bij RADAR, kunnen mensen ook discriminatie melden of aangeven bij de politie. Ook deze cijfers zijn in deze rapportage opgenomen. 1.4.3 Digipanel Veilig Uitgaan

Via het Digipanel van de afdeling Onderzoek & Statistiek zijn leden benaderd om een vragenlijst over veilig uitgaan in te vullen. Ongeveer 6.000 digipanelleden zijn benaderd voor deelname aan het onderzoek; 58 procent heeft de vragenlijst ingevuld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vijf groepen: Tabel 1: Respons Digipanel per groep

2008 2011 2013

• Uitgaanders die (het vaakst) uitgaan in het centrum van ’s-Hertogenbosch 937 1.791 1.770

• Uitgaanders die (het vaakst) uitgaan in het centrum van Rosmalen 38 98 97

• Niet-uitgaanders die wonen in het centrum van ’s-Hertogenbosch 58 122 521

• Niet-uitgaanders die wonen in het centrum van Rosmalen 81 140 342

• Niet-uitgaanders die niet wonen in het centrum van ’s-Hertogenbosch of Rosmalen 494 780 674

• Totaal 1.608 2.931 3.404

Aan bewoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch en Rosmalen zijn vragen voorgelegd over onveiligheidsgevoelens en gebeurtenissen. Aan uitgaanders zijn daarnaast ook vragen voorgelegd over middelengebruik, deurbeleid en het lik-op-stukbeleid. De resultaten worden in de rapportage per groep gepresenteerd. Een verandering ten opzichte van eerdere metingen is dat dit jaar ook nog via het Jongerenpanel 16- en 17-jarigen zijn benaderd om de vragenlijst in te vullen. Dit is een relatief kleine groep respondenten (n=47). Het meenemen van deze groep jongeren heeft nauwelijks invloed op de resultaten, terwijl het wel een groep is waarbij relatief veel personen wel eens uitgaan. De helft van het Bossche uitgaanspubliek gaat minimaal één keer per maand uit; bijna tien procent gaat minimaal één keer per week uit. Bijna veertig procent gaat uit tot na tweeën. Van het Rosmalense uitgaanspubliek gaat een derde minimaal één keer per maand op stap; twee procent gaat wekelijks uit. Vijftien procent gaat uit tot tenminste twee uur ’s-nachts.

11

1.4.4 Vragenlijst Veilig Uitgaan – horecaondernemer s

Aan de horecaondernemers in het centrum van ’s-Hertogenbosch en Rosmalen is een uitnodigingsbrief gestuurd om op internet een vragenlijst in te vullen over de veiligheid in het uitgaansleven. De vragenlijst gaat onder andere in op de onderwerpen onveiligheidsgevoelens, onveilige situaties, huisregels en beveiliging. De vragenlijst is naar 273 horecaondernemers verzonden. Na ca. twee weken is via de KHN een e-mail gestuurd aan de horecaondernemers met het verzoek om de vragenlijst in te vullen. In totaal zijn er 55 ingevulde vragenlijsten retour ontvangen, waarvan 36 volledig ingevuld. Dit komt neer op een respons van ca. 20 procent. De respons is dit jaar relatief laag. Dit komt voornamelijk door verandering van de veldwerkmethode. In 2011 ontvingen de horecaondernemers een papieren vragenlijst. Deze werd persoonlijk afgeleverd bij de horecaondernemers. Vervolgens zijn de horecaondernemers na enkele weken nagebeld met het verzoek om de vragenlijst in te vullen. Dit was een intensieve methode, maar resulteerde in een hoge respons (2011: 44%). Dit jaar zijn alle horecaondernemers uit het centrum van ’s-Hertogenbosch en Rosmalen benaderd. In 2008 en 2011 zijn alleen de (ca. 50) horecaondernemers met een uitgaansgelegenheid in de hotspots van ’s-Hertogenbosch benaderd. Het aanschrijven van meer horecaondernemers heeft door de lage respons niet geresulteerd tot (absoluut) meer respondenten. Doordat er voor deze meting een andere (bredere) groep horecaondernemers is benaderd is vergelijking over de tijd niet mogelijk. Aard en omvang van de ondernemingen Veertig respondenten hebben een horecagelegenheid in ’s-Hertogenbosch en vijftien in Rosmalen. De meerderheid van de respondenten heeft een (eet)café of restaurant. Op de uitgaansavonden is ongeveer zeventig procent van de responderende horecagelegenheden tot 0.00 of later geopend. Het vloeroppervlak in deze ondernemingen loopt uiteen van 15 m² tot 1.000 m², mede afhankelijk van het soort onderneming dat men heeft. Het gemiddelde vloeroppervlak van de responderende bedrijven is ongeveer 175 m². De maximum capaciteit van de gelegenheden loopt uiteen van 8 tot 1.170 bezoekers tegelijkertijd. De maximum capaciteit is gemiddeld 210 personen. De donderdagavond is de rustigste uitgaansavond met gemiddeld ca. 50 bezoekers tegelijkertijd in een gelegenheid. Op de vrijdagavond zijn er gemiddeld ca. 75 bezoekers tegelijkertijd in een gelegenheid aanwezig. De zaterdagavond is de drukste uitgaansavond met gemiddeld ca. 110 bezoekers tegelijk in een uitgaansgelegenheid. Ongeveer negentig procent van de responderende horecagelegenheden is lid van de horecabelangenvereniging KHN. 1.4.5 Bijeenkomsten met veiligheidspartners

Om de resultaten te verklaren zijn twee afzonderlijke bijeenkomsten georganiseerd met politie en KHN afdeling ’s-Hertogenbosch en Rosmalen. Het doel van de bijeenkomsten was “het verhaal achter de cijfers” boven water te krijgen. De resultaten zijn met de veiligheidspartners besproken en er is gezocht naar verklaringen en achtergronden voor de resultaten. Deze input is verwerkt in de rapportage. 1.4.6 Veiligheidsmonitor 2014

Als laatste zijn ook resultaten uit de veiligheidsmonitor 2014 in deze veiligheidsanalyse opgenomen. Dit wordt gedaan aan de hand van de gemeentelijke veiligheidsindex en het oordeel van de binnenstadbewoners over de veiligheid in de Binnenstad.

12

13

2. Algemene veiligheidssituatie

In dit hoofdstuk wordt een algemeen beeld geschetst van de veiligheidssituatie in de Binnenstad. Dit wordt gedaan aan de hand van de veiligheidsindex en de geregistreerde incidenten bij de politie. 2.1 De veiligheidsindex

De gemeentelijke veiligheidsindex is een soort veiligheidsthermometer. Het geeft volgens een vaste methodiek van objectieve en subjectieve gegevens weer hoe het met de veiligheidssituatie in de gemeente gesteld is. De objectieve indicatoren zijn afkomstig van de incidentenregistraties van de politie. De subjectieve indicatoren zijn de resultaten van de tweejaarlijkse veiligheidsmonitor. Een score van 25 is het maximum en ‘zeer veilig’, een score van 1 is het minimum en ‘zeer onveilig’. De Binnenstad heeft een indexcijfer van 17,0g. De Binnenstad behoort tot de minst veilige wijken van ’s-Hertogenbosch. Dit heeft te maken met de centrumfunctie van de Binnenstad. In de twee ‘centrumbuurten’ Binnenstad centrum en Binnenstad oost is de veiligheidsindex lager dan gemiddeld in de Binnenstad. De concentratie van veel mensen in een relatief klein gebied met uiteenlopende functies zorgt voor een hoger incidentpatroon als het gaat om overlast en criminaliteit. Zo zijn er in de Binnenstad relatief de meeste incidenten van alcohol- en drugsoverlast, geweld, auto-inbraken, fietsendiefstal, winkeldiefstal, bedrijfsdiefstal, vernieling en vervuiling. De veiligheidssituatie van de Binnenstad is de afgelopen twee jaar ongeveer hetzelfde gebleveng. De buurt Rosmalen centrum is één van de negen buurten van de wijk Rosmalen Noord. Rosmalen Noord staat in de top 5 van meest veilige wijken van ’s-Hertogenbosch. Tussen 2011 en 2013 verbeterde de veiligheidsindex van Rosmalen Noord van 21,5 naar 21,9. Op de meeste veiligheidsthema’s doet Rosmalen Noord het beter dan gemiddeld in de gemeente. Er zijn relatief minder incidenten van auto-inbraak, drugsoverlast, (huiselijk) geweld en jongerenoverlastg. Figuur 1: Veiligheidsindex Binnenstad (1=zeer onveilig; 25=zeer veilig)

Bron: Veiligheidsmonitor 2014

Figuur 2: Veiligheidsindex Binnenstad, Binnenstad centrum en Binnenstad oost (1=zeer onveilig; 25=zeer veilig)

Bron: Veiligheidsmonitor 2014

14

2.2 Geregistreerde incidenten politie

De politiecijfers geven inzicht in de geregistreerde criminaliteit en overlast. De geregistreerde criminaliteit betreft strafbaar gestelde handelingen. Met overlast worden ‘kleine ergernissen’ in de openbare ruimte aangeduid, zoals geluidsoverlast en overlast van groepen jongeren. De incidenten zijn geclusterd naar de indicatoren diefstal, geweld, overlast, verkeer, vernieling, inbraak, drugsmisdrijven en overig. In bijlage b is een specificatie opgenomen van de incidenten behorend tot de indicatoren. In het centrum van ’s-Hertogenbosch is het totaal aantal geregistreerde incidenten op KVU-indicatoren tussen 2009 en 2013 afgenomen van 4.217 naar 3.702 incidenten per jaar (-12%). In het centrum van Rosmalen is het totaal aantal geregistreerde incidenten op KVU-indicatoren in dezelfde periode afgenomen van 422 naar 395 incidenten per jaar (-6%)b. Figuur 3: Geregistreerde incidenten KVU-indicatoren in het centrum van ’s-Hertogenbosch totaal (24/7)

Bron: BVH Politie

Figuur 4: Geregistreerde incidenten KVU-indicatoren in het centrum van Rosmalen totaal (24/7)

Bron: BVH Politie

15

2.3 Geregistreerde incidenten politie tijdens de ui tgaansuren

Uit de twee vorige figuren kan niet worden opgemaakt in hoeverre incidenten uitgaansgerelateerd zijn. Daarom is een selectie gemaakt van de incidenten op de KVU-indicatoren tijdens de uitgaansuren (donderdag-, vrijdag, zaterdagavond/-nacht van 21.00-08.00 uur). In 2013 vond 27 procent van de incidenten in het centrum van ’s-Hertogenbosch plaats tijdens de uitgaansuren. In het centrum van ’s-Hertogenbosch zijn met name de geweldsincidenten en overlastincidenten relatief hoog tijdens de uitgaansuren. In 2013 vond 56 procent van alle geweldsincidenten in het centrum plaats tijdens de uitgaansuren. Van de overlastincidenten vond 42 procent tijdens de uitgaansuren plaatsb. In hoofdstuk 4 en 6 wordt dieper ingegaan op respectievelijk de geweldsincidenten en overlastincidenten tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch. In het centrum van Rosmalen is het aantal incidenten tijdens de uitgaansavonden beperkt. In het centrum van Rosmalen vond 13 procent van de incidenten plaats tijdens de uitgaansuren. In 2013 waren er in Rosmalen centrum 10 geweldsincidenten en 16 overlastincidenten tijdens de uitgaansurenb. Figuur 5: Geregistreerde incidenten KVU-indicatoren in het centrum van ’s-Hertogenbosch (2013)

Bron: BVH Politie

Figuur 6: Geregistreerde incidenten KVU-indicatoren in het centrum van Rosmalen (2013)

Bron: BVH Politie

16

17

3. Veiligheidsbeleving

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de veiligheidsbeleving van inwoners van het centrum, het uitgaanspubliek en horecaondernemers. 3.1 Veiligheidsbeleving Binnenstadbewoners

In 2013 beoordelen bewoners van de Binnenstad de veiligheid in de buurt met het rapportcijfer 6,6. Dit is ongeveer hetzelfde als in voorgaande jaren. In de twee ‘centrumbuurten’ Binnenstad centrum en Binnenstad oost wordt de veiligheid in de buurt beoordeeld met respectievelijk het rapportcijfer 6,9 en 6,64/g. Figuur 7: Rapportcijfer veiligheid in de buurt

Bron: Veiligheidsmonitor

In 2013 geeft drie procent van de binnenstadbewoners aan zich vaak onveilig te voelen in de eigen buurt. Dit is al een aantal jaar ongeveer hetzelfde. De Binnenstad neemt een middenpositie in ten opzichte van andere wijken in de stad. Als we inzoomen op de twee ‘centrumbuurten’, dan blijkt dat vijf procent van de inwoners van Binnenstad centrum en één procent van de inwoners van Binnenstad oost zich vaak onveilig voelen in hun eigen buurtg. In 2013 voelt vijf procent van de binnenstadbewoners zich vaak onveilig rond uitgaansgelegenheden. Dit aandeel is het hoogst van alle wijken van ’s-Hertogenbosch. In 2011 bedroeg het aandeel nog acht procent. In Binnenstad centrum voelt drie procent van de inwoners zich vaak onveilig rond uitgaansgelegenheden. In Binnenstad oost is dit vijf procentg. Figuur 8: % binnenstadbewoners voelt zich vaak onveilig

Bron: Veiligheidsmonitor

4 Voor de buurten Binnenstad centrum en Binnenstad oost zijn alleen cijfers beschikbaar uit 2013. Cijfers van voorgaande jaren zijn voor deze twee buurten niet beschikbaar.

18

3.2 Veiligheidsbeleving uitgaanspubliek

Doelstelling: De veiligheidsbeleving tijdens het uitgaan van het uitgaanspubliek neemt toe. De veiligheidsbeleving tijdens het uitgaan van het uitgaanspubliek in het centrum van ’s-Hertogenbosch neemt sinds 2008 toe. Minder uitgaanders voelen zich wel eens onveilig tijdens het uitgaan. Ook geven zij een hoger rapportcijfer voor de veiligheid op straat. De veiligheidsbeleving van het uitgaanspubliek tijdens het uitgaan in het centrum van Rosmalen is echter iets afgenomend. Doelstelling: Max. 30 procent van het uitgaanspubliek voelt zich soms onveilig tijdens het uitgaan. Een steeds groter deel van het uitgaanspubliek voelt zich veilig tijdens het uitgaan in het centrum van ’s-Hertogenbosch. Dit is de afgelopen vijf jaar toegenomen van 50 naar 58 procent. Van het uitgaanspubliek voelt 42 procent zich wel eens onveilig tijdens het uitgaan. Drie procent voelt zich regelmatig onveilig tijdens het uitgaan in het centrum van ’s-Hertogenbosch en twee procent voelt zich vaak onveilig. Dit is ongeveer hetzelfde als in 2011d. In vergelijking met ’s-Hertogenbosch voelt in Rosmalen een groter deel van het uitgaanspubliek zich veilig tijdens het uitgaan. Circa drie kwart van het uitgaanspubliek voelt zich veilig tijdens het uitgaan in Rosmalen. In vergelijking met 2011 voelen wel iets meer mensen zich wel eens onveilig tijdens het uitgaan in Rosmalen. Zes procent voelt zich regelmatig tot vaak onveiligd. Figuur 9: % uitgaanders dat zich tijdens het uitgaan wel eens onveilig voelt a) In het centrum van ’s-Hertogenbosch (n=1.766) b) In het centrum van Rosmalen (n=96)

Bron: Digipanel Bron: Digipanel

De onveiligheidsgevoelens bij het uitgaanspubliek in ’s-Hertogenbosch worden veroorzaakt door groepen jongeren, veelal onder invloed van alcohol en/of drugs en/of van buitenlandse afkomst. Ook agressiviteit en vechtpartijen in het uitgaansgebied zorgen ervoor dat mensen zich onveilig voelen (met name op de Parade en Karrenstraat). Een deel van het uitgaanspubliek voelt zich vaak onveilig op de terugweg naar huis op verlate, stille en donkere plekken. Verder worden ook hardrijdende taxi’s en ander verkeer genoemd. Eén respondent voelt zich onveilig door confrontaties vanwege zijn seksuele geaardheid (naroepen e.d.)d. In Rosmalen worden onveiligheidsgevoelens veelal veroorzaakt door groepen rondhangende (luidruchtige) jongeren, en door mensen die van buitenaf (’s-Hertogenbosch) in Rosmalen op stap gaan. Verder worden onveiligheidsgevoelens veroorzaakt door slechte straatverlichting en vernielingend.

19

3.3 Beoordeling veiligheid op de uitgaansavonden

Doelstelling: De veiligheid in de horeca wordt beoordeeld met een rapportcijfer van 7 of hoger. Het uitgaanspubliek beoordeelt de veiligheid in de uitgaansgelegenheden ongeveer hetzelfde als twee jaar geleden. Het uitgaanspubliek beoordeelt de veiligheid in de uitgaansgelegenheden in ’s-Hertogenbosch met het rapportcijfer 7,5 en in Rosmalen met het rapportcijfer 7,9. Hiermee wordt voldaan aan de doelstellingd. Het uitgaanspubliek beoordeelt de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden beter dan twee jaar geleden. In ’s-Hertogenbosch steeg tussen 2011 en 2013 het rapportcijfer voor de veiligheid op straat van een 7,1 naar een 7,3. In Rosmalen steeg het rapportcijfer van een 7,7 naar een 7,9. Deze stijging zien we niet terug bij de centrumbewoners. De inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch beoordelen de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden hetzelfde als twee jaar geleden met het rapportcijfer 6,3. De inwoners van Rosmalen centrum zijn de veiligheid tijdens de uitgaansavonden slechter gaan beoordelen. Tussen 2011 en 2013 daalde het rapportcijfer voor de veiligheid op straat van een 7,4 naar een 7,1d. Figuur 10: Gemiddeld rapportcijfer van uitgaanders voor de veiligheid in uitgaansgelegenheden tijdens de uitgaansavonden a) In het centrum van ’s-Hertogenbosch (n=1.642) b) In het centrum van Rosmalen (n=91)

Bron: Digipanel Bron: Digipanel Figuur 11: Gemiddeld rapportcijfer van uitgaanders voor de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden a) In het centrum van ’s-Hertogenbosch (n=1.680) b) In het centrum van Rosmalen (n=93)

Bron: Digipanel Bron: Digipanel Figuur 12: Gemiddeld rapportcijfer van bewoners voor de veiligheid op straat tijdens de uitgaansavonden a) In het centrum van ’s-Hertogenbosch (n=122) b) In het centrum van Rosmalen (n=135)

Bron: Digipanel Bron: Digipanel

20

3.4 Veiligheidsbeleving horecaondernemers

Ongeveer de helft van de horecaondernemers geeft aan dat zij en hun personeel zich soms/zelden onveilig voelen in hun bedrijf. Een enkeling voelt zich vaak onveilig in het bedrijf. Men voelt zich met name onveilig tijdens de openingstijden van het bedrijf, en in mindere mate tijdens en na het afsluiten. Eveneens ongeveer de helft van de horecaondernemers en hun personeel voelt zich soms/zelden onveilig in de directe omgeving van het bedrijf. Men voelde zich vooral onveilig op straat en op slecht verlichte plaatsene.

21

4. Geweld

Geweld is een groot probleem tijdens het uitgaan. In dit hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren. Er is gekeken hoe geweldsincidenten zich ontwikkelen ten aanzien van locaties en tijden. Ook wordt gekeken in hoeverre politie, horecaondernemers, uitgaanspubliek en centrumbewoners uitgaansgeweld ervaren. Als laatste wordt er ingegaan op de maatregelen die zijn genomen om geweldsincidenten terug te dringen. 4.1 Geweldsincidenten

4.1.1 Aantal geweldsincidenten

Doelstelling: Het aantal geweldsincidenten neemt af met tenminste 10 procent. Het aantal geweldsincidenten in het centrum van ’s-Hertogenbosch was sinds 2010 redelijk stabiel. Maar in 2013 nam het aantal incidenten af. Tussen 2012 en 2013 nam het aantal geweldsincidenten af van 684 naar 599 incidenten. Dit is een afname van 12 procent. Ook het aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren was sinds 2010 redelijk stabiel. Ook dit nam in 2013 af. Tussen 2012 en 2013 nam het aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren af van 417 naar 341 incidenten. Dit is een afname van 18 procent. Deze daling is sterker dan bij het totaal aantal geweldsincidenten in het centrum. In 2013 vond 57 procent van alle geweldsincidenten in het centrum plaats tijdens de uitgaansurenb. In 2013 waren er in het centrum van Rosmalen 41 geweldsincidenten. Hiervan vonden 10 incidenten plaats tijdens de uitgaansurenb. Figuur 13: Aantal geweldsincidenten in het centrum van ’s-Hertogenbosch

Bron: BVH Politie

22

4.1.2 Vormen van geweldsincidenten tijdens de uitga ansuren

Geweld is een zeer breed begrip. We maken daarom onderscheid tussen zes varianten van geweld: mishandeling, openlijk geweld, bedreiging, zedenmisdrijven, straatroof en overvallen. Tijdens de uitgaansuren spelen de drie eerstgenoemde varianten een grote rol. Deze komen in deze paragraaf verder aan bod. De meest voorkomende geweldsvorm is mishandeling. Onder mishandeling verstaan we ‘enkelvoudig’ geweld. Het aantal incidenten van mishandeling nam al enkele jaren toe. Maar in 2013 nam het aantal incidenten weer af. Tussen 2012 en 2013 daalde het aantal mishandelingen van 338 naar 274 incidenten. Dit is een afname van 19 procentb. Het aantal incidenten van openlijk geweld neemt sinds 2010 elk jaar iets af. Openlijk geweld is het openlijk in vereniging (groep mensen) plegen van geweld tegen personen. Niet alleen de geweldplegers zijn schuldig aan de openlijke geweldpleging, ook de individuen die niets doen maar wel deel uitmaken van de groep met geweldplegers. Het aantal incidenten van openlijk geweld nam tussen 2010 en 2013 af van 50 naar 34 incidenten. Dit is een afname van 32 procentb. Het aantal incidenten van bedreiging tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch is al enkele jaren redelijk stabiel. In 2013 waren er 23 incidenten van bedreigingb. Figuur 14: Aantal geweldsincidenten per geweldsvorm tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch

Bron: BVH Politie

23

4.1.3 Locaties van geweldsincidenten tijdens de uit gaansuren

Jaarlijks vindt in ongeveer 50 straten in het centrum van ’s-Hertogenbosch geweld plaats tijdens de uitgaansuren. Het aantal geweldsincidenten was jarenlang het hoogst op de Parade. Maar sinds 2010 daalt het aantal geweldsincidenten op de Parade. Het aantal geweldsincidenten op de Parade daalt van 111 incidenten in 2010 naar 80 incidenten in 2012 naar 51 incidenten in 2013. Door deze laatste daling is de Parade niet langer de locatie waar de meeste geweldsincidenten plaatsvindenb. De afname op de Parade is te verklaren door een afnemend bezoekersaantal, het verdwijnen van stoeprandjongeren en het vroegtijdig interveniëren door de politie (zie § 4.2.1)f. In 2013 vonden de meeste geweldsincidenten plaats in de Karrenstraat. Hier vinden jaarlijks ca. 70 geweldsincidenten plaats. In 2011 waren er minder geweldsincidenten in de Karrenstraatb. In dat jaar waren er minder uitgaansgelegenheden in deze straat. De Drie Gezusters sloot september 2010. Op deze locatie opende april 2012 twee nieuwe uitgaansgelegenheden: danscafé Galaxy en club Eivissaa. Club Eivissa heeft een andere doelgroep dan de omliggende cafés en heeft een capaciteit van ongeveer 1.000 mensen. Dit heeft invloed op de uitgaanssituatie van de Karrenstraatf. Op de overige locaties vinden minder geweldsincidenten plaats. Wel was er in 2013 een stijging van het aantal geweldsincidenten in de Kerkstraatb. Bij sluitingstijd van de horeca gaan veel mensen tegelijkertijd hier hun fiets ophalen, en groepen mensen wachten op elkaar. Volgens de politie mondt dit wel eens uit in een incident. Door het toenemende aantal incidenten zet Stadstoezicht bij deze fietsenstalling nu een extra beveiliger in tijdens de uitgaansuren. Deze inzet leidt tot minder ongeregeldhedenf. Figuur 15: Top 10 straten waar geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch plaatsvinden

Bron: BVH Politie

24

4.1.4 Tijdstippen waarop geweldsincidenten plaatsvi nden

Het aantal geweldsincidenten is het hoogst op de zaterdagavond, gevolgd door de vrijdagavond en donderdagavond. Het aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren is in de periode 2012-2013 met 18 procent afgenomen. Als we inzoomen op de verschillende uitgaansavonden, dan blijkt dat het aantal geweldsincidenten op de vrijdagavond het sterkst is afgenomen, met 31 procent ten opzichte van 2012. Ook op de donderdag- en zaterdagavond daalt het aantal incidenten, met respectievelijk 15 en 12 procentb. Dit komt overeen met het beeld dat de politie en de KHN hebben. Zij geven aan dat er tegenwoordig op vrijdagavond minder uitgaanspubliek is op de Parade. Ook sluiten meer gelegenheden op de Parade vrijdagnacht de deuren. Daardoor is het aantal geweldsincidenten op de vrijdagavond afgenomenf. Het merendeel van de incidenten vindt plaats tussen 01.00-05.00 uur. Op zaterdagavond piekt het geweld tussen 02.00-04.00 uur. Verder is het aantal geweldsincidenten hoger tijdens de carnaval, het voor- en najaar, en gedurende de kerstvakantieb. Figuur 16: Aantal geweldsincidenten per uitgaansavond in het centrum van ’s-Hertogenbosch

Bron: BVH Politie Figuur 17: Spreiding geweldsincidenten per uitgaansavond in het centrum van ’s-Hertogenbosch (2013)

Bron: BVH Politie

25

Figuur 18: Spreiding geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch per jaar

Bron: BVH Politie Figuur 19: Aantal geweldsincidenten tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch per maand

Bron: BVH Politie

26

4.2 Beleving geweldsincidenten

4.2.1 Beleving geweldsincidenten door veiligheidspa rtners

Volgens de politie is er een afname van de geweldsincidenten, en dan met name op de Parade. De Parade wordt bezocht door jong uitgaanspubliek. De daling wordt deels veroorzaakt doordat de jongeren minder uitgaan op de vrijdagavond. Dit heeft minder incidenten tot gevolg (zie § 4.1.4.) Op de Parade wordt een directe werkwijze toegepast; incidenten worden in de kiem gesmoord. Ook zijn de stoeprandjongens hier verdwenen. Groepen jongeren waren voorheen uit op sensatie. Deze jongeren worden nu in het begin van de avond persoonlijk aangesproken door de politie. Dit ervaren ze als vervelend. Als ze later op de avond de politie tegenkomen zijn ze weg. Door deze aanpak zijn deze jongeren nagenoeg verdwenenf. Op zaterdag is er op de Parade veel jong uitgaanspubliek uit de regio, zoals uit Boxtel, Vught, Den Dungen, Schijndel en Sint-Michielsgestel. Hierbij is sprake van concurrerende groepen uit de dorpen. De politie heeft hen in het vizier, maar kan hier niet altijd even effectief tegen optredenf. De politie geeft aan dat zij geweldsincidenten sinds 2009 vroegtijdig en daadkrachtig aanpakken. Dit houdt in dat zij bij de start van een ruzie al ingrijpen. Dit voorkomt dat incidenten escaleren. De incidenten hebben daardoor een kleinere impact en dit heeft invloed op de beleving van geweldsincidenten en de veiligheid tijdens het uitgaan. Dit intensieve optreden heeft wel invloed op het hoge aantal geregistreerde geweldsincidenten de afgelopen jaren. Door het tijdig ingrijpen worden waarschijnlijk meer ‘eenvoudige’ incidenten geregistreerd, die voorheen misschien niet werden geregistreerd. Ook neemt volgens de politie de meldingsbereidheid toe. De politie schat in dat onder andere het vasthouden aan deze aanpak mede resulteert in een daling van de incidentenf. De politie en KHN schatten in dat het gros van de incidenten plaatsvindt op straat (zie § 4.2.1.). In de horeca wordt snel ingegrepen door portiers. Bij een incident worden mensen hier door de portier of bezoekers van de kroeg op aangesproken. Een massale vechtpartij in een gelegenheid is zeldzaam. In grotere gelegenheden komen wel soms incidenten voor, zoals in club Eivissa, Carrousel of Taveerne. Doordat deze gelegenheden groter zijn, kan een portier minder snel ingrijpen. In club Eivissa hebben het afgelopen jaar enkele incidenten plaatsgevonden. Club Eivissa heeft een andere doelgroep bezoekers door een bepaalde line up/artiesten en heeft een capaciteit van ongeveer 1.000 mensen. Hierdoor ontstaat er een andere sfeer op straatf. De politie was altijd veel aanwezig op de Parade en de Karrenstraat. Maar de politie geeft aan dat ze steeds mobieler te werk gaan door te werken met bike units. Op de fiets zijn ze mobieler en sneller. Het streven is te gaan werken met nog meer koppels op de fiets en één arrestantenbusf. 4.2.2 Beleving geweldsincidenten door horecaonderne mers

Ongeveer 15 procent van de horecaondernemers geeft aan dat zij of hun personeel wel eens zijn bedreigd. De bedreiging bestond vooral uit verbaal geweld. Eveneens zo’n 15 procent van de ondernemers geeft aan dat de kans om slachtoffer van geweld te worden is toegenomen. Ca. zeven procent vindt echter dat deze kans is afgenomen. In ongeveer een kwart van de ondernemingen is het afgelopen jaar minimaal één keer een vechtpartij geweest. Bij ca. een derde van de ondernemingen was er het afgelopen jaar minimaal één keer sprake van bedreiging of intimidatie. Bij enkele horecaondernemers en/of hun personeel leven angstgevoelens door bedreigingene. Volgens ca. twee derde van de horecaondernemers waren er in het uitgaansgebied in het afgelopen jaar wel eens vechtpartijen; ca. dertig procent geeft aan dat er vaak vechtpartijen waren. Ca. zestig procent van de horecaondernemers geeft aan dat bedreiging en intimidatie het afgelopen jaar wel eens voorkwam; een kwart geeft aan dat dit vaak voorkwam. Verder geeft de helft van de ondernemers aan dat seksuele intimidatie/geweld wel eens voorkomt in het uitgaansgebied; volgens een enkeling komt dit vaak voore.

27

4.2.3 Beleving geweldsincidenten door het uitgaansp ubliek

Het afgelopen half jaar maakte 42 procent van het uitgaanspubliek in ’s-Hertogenbosch wel eens agressiviteit onder bezoekers mee. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Wel is er een verschuiving waar het uitgaanspubliek de agressiviteit onder bezoekers meemaakt; minder buiten op straat en meer in de uitgaansgelegenheden. Van het uitgaanspubliek dat wel eens agressiviteit onder bezoekers meemaakten, maakte 79 procent dit mee buiten op straat en 46 procent in een gelegenheid. In 2011 was dit respectievelijk 89 procent en 36 procentd. De politie en horeca zien hier echter geen verandering in. Zij schatten in dat het gros van de incidenten plaatsvindt op straat (zie § 4.2.1.). De portiers doen al het mogelijke om excessen te voorkomen. Wel ervaren horeca-ondernemers minder verdraagzaamheid onder het uitgaanspubliek; men kan minder hebben van elkaar. Een andere trend zijn de kroegentochten; meer dan voorheen bezoeken mensen meerdere uitgaansgelegenheden op één avond. Hierdoor hoort men meer omdat men meerdere gelegenheden bezoekt. Dit kan van invloed zijn op de belevingf. In Rosmalen maakte 13 procent van het uitgaanspubliek wel eens agressiviteit onder bezoekers mee. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jarend. Het uitgaanspubliek van ’s-Hertogenbosch ervaart vaker dan het uitgaanspubliek van Rosmalen dat mensen worden uitgescholden, bedreigd of mishandeld tijdens de uitgaansavonden. Ook is het uitgaanspubliek van ’s-Hertogenbosch vaker dan het uitgaanspubliek van Rosmalen zelf slachtoffer van scheldpartijen en bedreigingend. Figuur 20: % uitgaanders dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden heeft gezien of gemerkt dat iemand werd..

Bron: Digipanel

Figuur 21: % uitgaanders dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden zelf is…

Bron: Digipanel

28

In ’s-Hertogenbosch zag 56 procent van het uitgaanspubliek het afgelopen half jaar dat iemand werd uitgescholden of bedreigd; 14 procent werd zelf uitgescholden of bedreigd door één iemand en twaalf procent door een groep mensen. Eén op de drie was getuige van een mishandeling; twee procent was zelf slachtoffer van een mishandeling en één procent was slachtoffer van bedreiging met een wapen of ander voorwerpd. Er is een negatieve ontwikkeling gaande ten aanzien van berovingen tijdens de uitgaansavonden in ’s-Hertogenbosch. De afgelopen twee jaar steeg het aantal getuigen van beroving van 15 procent naar 21 procent en het aantal slachtoffers van een beroving van 4 procent naar 7 procentd. In de politiecijfers is geen stijging te zien van het aantal straatroven en overvallen. Maar beroving is een breed begrip. Misschien dat bezoekers de diefstal van jas of telefoon ook als beroving ervaren. De diefstal hiervan is volgens de politiestatistieken wel toegenomen (bedrijfsdiefstal)f. In Binnenstad centrum is in de periode 2012-2013 het aantal incidenten van bedrijfsdiefstal/-inbraak meer dan verdubbeldb. In Rosmalen maakte een kwart van het uitgaanspubliek het afgelopen half jaar mee dat iemand werd uitgescholden of bedreigd; vier procent werd zelf uitgescholden of bedreigd door één iemand en zeven procent door een groep mensen. Negen procent was getuige van een mishandeling; een enkeling is zelf geslagen/geschopt of bedreigd/mishandeld met een wapen of ander voorwerpd.

29

4.2.4 Beleving geweldsincidenten door centrumbewone rs

De inwoners van het centrum ’s-Hertogenbosch ervaren vaker dan de inwoners van het centrum van Rosmalen dat mensen worden uitgescholden, bedreigd, mishandeld of beroofd tijdens de uitgaansavonden. Ook zijn de inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch vaker dan de inwoners van het centrum van Rosmalen zelf slachtoffer van scheldpartijen en bedreigingen. Er hebben zich de afgelopen vijf jaar geen noemenswaardige ontwikkelingen voorgedaand. Ruim een derde van de inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch zag het afgelopen half jaar dat iemand werd uitgescholden of bedreigd; tien procent werd zelf uitgescholden of bedreigd door één iemand en vijf procent door een groep mensen. Tien procent was getuige van een mishandeling; een enkeling was zelf slachtoffer van een mishandeling (met een voorwerp/wapen)d. In Rosmalen centrum zag 16 procent van de inwoners het afgelopen half jaar dat iemand werd uitgescholden of bedreigd; vijf procent werd zelf uitgescholden of bedreigd door één iemand en eveneens vijf procent door een groep mensen. Twee procent was getuige van een mishandeling. Geen van de respondenten is zelf geslagen/geschopt of bedreigd/mishandeld met een wapen of ander voorwerpd. Figuur 22: % bewoners dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden heeft gezien of gemerkt dat iemand werd…

Bron: Digipanel

Figuur 23: % bewoners dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden zelf is…

Bron: Digipanel

30

4.3 Maatregelen tegen geweldsincidenten

4.3.1 Lik-op-stukbeleid

Het Openbaar Ministerie (OM) werkt aan een snelle afhandeling van criminaliteit: de ZSM (zo spoedig mogelijk)-werkwijze. Bij de aanhouding van verdachten wordt in bijna alle eenvoudige zaken binnen zes uur een beslissing genomen over een eventuele straf, zoals een geldboete of taakstraf. Indien men hier bezwaar tegen aantekent, dan komt de zaak alsnog voor de rechter. Tijdens het uitgaan betekent dit bijvoorbeeld dat verdachten van een vechtpartij lik op stuk krijgena. Bij zwaardere incidenten krijgt iemand een Weekendje weg. Personen die in het weekend (zaterdag 0.00 – zondag 20.00 uur) in de uitgaansgebieden van de Binnenstad en Rosmalen een (ernstig) geweldsdelict plegen, blijven in principe (onder bepaalde condities) tot maandag vastzitten. Op maandag wordt dan door het OM besloten hoe de strafzaak wordt afgedaan. Deze maatregel wordt het Weekendarrangement genoemda. Bijna alle horecaondernemers vinden het weekendarrangement en de ZSM-maatregelen (zeer) goede maatregelen om het geweld in de uitgaansuren tegen te gaane. De KHN geeft aan dat de maatregelen van invloed zijn op het gedrag van bezoekers. Portiers horen steeds meer dat vrienden elkaar op gedrag aanspreken: ‘Rustig aan, straks krijg je nog een weekendje wegf. Ongeveer negentig procent van het uitgaanspubliek vindt de maatregelen effectief om uitgaansgeweld tegen te gaan. Wel zijn iets meer mensen het eens met de ZSM-werkwijze dan met het Weekendarrangement. Een klein deel van het uitgaanspubliek is het oneens met het lik-op-stukbeleid. In ’s-Hertogenbosch en Rosmalen is respectievelijk vijf en twee procent van het uitgaanspubliek het oneens met het weekendarrangement. Twee procent van het uitgaanspubliek is het oneens met de ZSM-werkwijzed. Figuur 24: % uitgaanders dat het (on)eens is met de genoemde maatregelen om uitgaansgeweld tegen te gaan

Bron: Digipanel

31

4.3.2 Collectief lokaalverbod

Het collectief lokaalverbod is ingevoerd in juni 2010 en wordt door de horeca van ’s-Hertogenbosch zelf uitgevoerd5. De politie stuurt horecagelegenheden aan op het opleggen van een collectief lokaalverbod. In 2013 werden er 34 lokaalverboden uitgevaardigd. In 2012 waren dit er nog 16f. Ongeveer een kwart van de horecaondernemers houdt een zwarte lijst bij van personen die zij de toegang hebben ontzegd. Van degenen die een zwarte lijst bijhouden, wisselt ongeveer de helft gegevens uit met collega horecaondernemers. Ca. een kwart van de horecaondernemers (met name 4-uurszaken) geeft aan deel te nemen aan het collectief lokaalverbod. Drie kwart van de (deelnemende) ondernemers is van mening dat het collectief lokaalverbod een bijdrage levert aan het terugdringen van overlast in de horeca. Een enkeling verwacht niet dat het collectief lokaalverbod iets bijdraagt aan het terugdringen van de overlaste. De KHN heeft positieve ervaringen met het collectief lokaalverbod, al staat het volgens hen nog in de kinderschoenen. De huidige wetgeving bemoeilijkt openheid omdat je niet alles mag delen. ‘Je moet foute mensen kunnen weren, maar het is niet mogelijk dit ‘stadsbreed’ kenbaar te maken. Dit komt omdat we niet mogen delen volgens de privacywetgeving. De bekende portiers zijn wel op de hoogte welke personen zij kunnen weren’f. 4.3.3 Gebiedsontzegging

De politie kan aan een persoon de toegang tot een gebied voor een bepaalde tijd ontzeggen (24 uur)a. De procedure tot opleggen van een gebiedsontzegging is weliswaar vereenvoudigd, maar de maatregel wordt niet door de politie omarmd; het opleggen van een gebiedsontzegging kost veel inspanning en levert weinig op. Het rendement is nihil; iemand die uitgaat is te weinig in de stad om hinder van de maatregel te ondervinden. Er gaat hierdoor nauwelijks een preventieve werking van uit. Volgens de politie heeft de maatregel pas effect als direct een verbod van bijvoorbeeld vier weken opgelegd kan worden. De huidige procedure kent eerst een waarschuwing, dan een 24 uurs-ontzegging en pas dan een gebiedsontzegging voor vier weken. Een maatregel als een gebiedsverbod op grond van de zogenoemde ‘Voetbalwet’ kan alleen door de burgemeester worden opgelegd bij ernstige incidenten voor een periode van maximaal 3 maandena. Een ander nadeel bij toepassing van de gebiedsontzegging is dat er geen koppeling is met het collectief lokaalverbod. Dit is uit privacyoverwegingen ook niet mogelijk. Portiers weten daardoor niet wie mogelijk een gebiedsontzegging heeft en kunnen de bezoeker niet weren. De maatregel wordt hierdoor zelden toegepast door de politie; twee keer in 2013f. 4.3.4 Geweld gericht tegen hulpverleners

Doelstelling: Het aantal geweldsdelicten tegen de politie, brandweer en ambulancepersoneel wordt geïnventariseerd en hierover worden nadere afspraken gemaakt.

De inventarisatie van het aantal geweldsdelicten tegen politie, brandweer en ambulancepersoneel is landelijk geïnventariseerd. Naar aanleiding van deze inventarisatie zijn er landelijk afspraken gemaakt over onder andere de registratie van incidenten en het aangiftebeleida.

5 KHN afdeling Rosmalen kent (nog) geen regeling Collectieve Horeca Ontzegging.

32

33

5. Ongeregeldheden aan de deur

Bij de aanpak van geweld speelt het deurbeleid een belangrijke rol. Portiers, politie en brandweer hebben daarvoor trainingen gevolgd zodat ze gezamenlijk kunnen optreden bij calamiteiten tijdens het uitgaan. Er is een lijst met huisregels aanwezig in bijna alle horecazaken in de Binnenstad, zodat klanten weten wat wel en wat niet mag. 5.1 Huis- en gedragsregels

Doelstelling: Koninklijke Horeca Nederland voert zichtbaar de huis- en gedragsregels in. In 2009 doet 75 procent van de horeca-hotspots gevestigde horecabedrijven mee.

In bijna iedere horecazaak is een lijst met huisregels aanwezig. De huis- en gedragsregels zijn een lijst met huisregels, zodat klanten weten wat wel en wat niet mag in een horecagelegenheid. Om uitgaansgeweld te voorkomen is het van belang een helder deurbeleid te voeren en dit consequent toe te passen. Een helder deurbeleid voorkomt conflicten aan de deur, en daarmee vormen van uitgaansgeweld binnen de horecaonderneming en in de openbare ruimtea. Circa tachtig procent van de horecaondernemers heeft (naast de algemeen geldende horecaregels) eigen huisregels waar de bezoeker zich aan moet houden. Deze huisregels zijn voornamelijk te vinden aan de muur in de entree of uitgaansruimte. In andere gevallen liggen de huisregels ter inzage achter de bar of worden de huisregels door het personeel bij binnenkomst vertelde. Een aantal ondernemers geeft aan ook nog andere (geschreven of ongeschreven) regels te hebben om de veiligheid te vergroten. Deze hebben bijvoorbeeld betrekking op waarden en normen, het schenken van alcohol en geldende veiligheidsprotocollen bij calamiteitene. In ’s-Hertogenbosch is het merendeel van het uitgaanspubliek positief over het deurbeleid in de horeca. Ongeveer tachtig procent van het uitgaanspubliek is hier tevreden over. Daarentegen is vier procent ontevreden over het deurbeleid in de horeca. In Rosmalen is men iets positiever over het deurbeleid. Er zijn geen noemenswaardige ontwikkelingend. 5.2 Verdediging en beveiliging

Ongeveer dertig procent van de ondernemers geeft aan dat zijzelf of iemand van het personeel een cursus hebben gevolgd om zich te kunnen verdedigen. Ze volgden een cursus zelfverdediging, agressietraining of portiersopleiding. Ruim tachtig procent van de ondernemers heeft extra maatregelen getroffen om het bedrijf te beveiligen. De extra maatregelen bestaan vooral uit inbraakalarmsystemen en camerabewaking. Andere maatregelen die zijn genomen zijn de overvalknop, interne paniekmelder, een knop om vol licht te geven, het werken met portiers of met meerdere personen tegelijkertijd. Ongeveer twee derde van de ondernemers heeft daarnaast nog andere voorzorgsmaatregelen genomen, zoals het bij de hand hebben van het telefoonnummer van de politiee. 5.3 Hulpverlening bij ongevallen en onveilige situa ties

Bijna alle horecaondernemers geven aan dat minimaal één van de personeelsleden beschikt over een BHV of EHBO-diploma. Bij ongeveer een derde van de bedrijven is het afgelopen jaar ook BHV of EHBO toegepast in geval van een ongeval of een onveilige situatie (exclusief brandgevaar). Bijna dertig procent van de ondernemers heeft het afgelopen jaar minimaal één keer een ambulance moeten bellen. De ambulance was er in de meeste gevallen binnen 15 minutene.

34

5.4 Inzet portiers

Dertig procent van de horecaondernemers geeft aan een portier in dienst te hebben. De ondernemers van vieruurs- en nachtzaken hebben allemaal een portier(s) in dienst. De portiers zijn voornamelijk op de vrijdag- en zaterdagavond aanwezig. Twee derde huurt de portiers in via een extern beveiligingsbedrijf. De anderen betrekken de portiers uit een eigen beveiligingsbedrijf of organiseert het zelf. De meeste portiers (ca. 90%) hebben een diploma als Horecaportier. Daarnaast heeft ca. twee derde een Algemeen Beveiligingsdiploma (ABD) en diploma Bedrijfshulpverlening (BHV). Bijna de helft heeft ook een beveiligingspasje met ND-nummer bij zich (elke gecertificeerde particuliere beveiligingsbureau heeft een ND-nummer) en een derde heeft een EHBO-diploma. De standaarduitrusting van de portiers bestaat in de meeste gevallen uit een mobiele telefoon/portofoon en het telefoonnummer van de horecalijn. De horecalijn is een speciaal nummer waarmee agenten die in het centrum surveilleren rechtstreeks kunnen worden gealarmeerd. Daarnaast zijn in enkele gevallen een kogelvrij vest of steekvest voorkomende middelen. Geen van de horecaondernemers beschikt over een detectiepoortje om bezoekers te controleren op steek- of vuurwapense. Politie en portiers werken samen. De Karrenstraat heeft op drukke avonden een ‘vliegende keep’. De portiers lopen van deur tot deur, van café A naar café B. Zij houden hun ogen en oren openf. Jaarlijks organiseert de politie in samenwerking met de brandweer en gemeente een instructieavond voor portiers. In 2013 is tevens een periodiek overleg opgestart met politie, KHN, portiers en gemeente om de samenwerking te verbeterena. 5.5 Toelating en ontzegging

Ongeveer de helft van de horecaondernemers geeft aan dat er in hun bedrijf regels bestaan met betrekking tot de toelating van bezoekers. Deze regels hebben met name betrekking op het gedrag, alcohol- en drugsgebruik, leeftijd, kleding en de grootte van groepen. Geen van de ondernemers geeft aan te selecteren op etniciteit of culturele achtergrond. Ongeveer de helft van de ondernemers zegt te streven naar een bepaalde samenstelling van de bezoekersgroep in zijn/haar bedrijf. De ideale samenstelling verschilt per gelegenheid. Zaken waar vooral op wordt gelet zijn een ideale verdeling naar geslacht en leeftijd. Circa tachtig procent van de ondernemers geeft aan wel eens iemand de toegang tot hun bedrijf te ontzeggen. Redenen om de toegang te ontzeggen zijn agressief gedrag, bedreiging of intimidatie, overmatig alcoholgebruik, drugsgebruik, seksuele intimidatie en discriminerend gedrage. Van het Rosmalense uitgaanspubliek geeft niemand aan in het afgelopen half jaar te zijn geweigerd in een horecagelegenheid. Van het Bossche uitgaanspubliek geeft tien procent aan in het afgelopen half jaar te zijn geweigerd in een club, café of discotheek6. De voornaamste redenen die voor de weigering werden gegeven waren dat de gelegenheid vol was, men geen vaste klant is, kleding of leeftijd. Niet alle afgewezenen denken dat dit de ware reden was voor de weigering. Zij denken het vaakst geweigerd te zijn vanwege hun uiterlijk of afkomst/nationaliteitd.

6 In 2011 gaf 6% van het Bossche uitgaanspubliek aan te zijn geweigerd bij een gelegenheid. Er is echter geen sprake van een stijging van het aantal mensen dat wordt geweigerd bij uitgaansgelegenheden. In het onderzoek zijn dit jaar (2013) ook 16- en 17-jarigen meegenomen. In 2011 zijn alleen 18-plussers bevraagd. Minderjarigen worden relatief vaak bij gelegenheden geweigerd. Als we alleen naar de 18-plussers kijken dan blijkt 4% het afgelopen half jaar te zijn geweigerd bij een uitgaansgelegenheid.

35

5.6 Discriminatie in de horeca

Discriminatie is het ongelijk behandelen en achterstellen van mensen op basis van afkomst, sekse, huidskleur, seksuele voorkeur, leeftijd, handicap, etc. Iemand discrimineren mag in Nederland niet. Veel mensen melden niet bij een instantie dat ze zijn gediscrimineerd. Als men discriminerend gedrag wel meldt, dan kan dit bij verschillende instanties, zoals bij de politie en RADAR. RADAR is een bureau voor gelijke behandeling en tegen discriminatie. Vanaf 1 april 2011 kunnen inwoners van de gemeenten van de regio Brabant Noord – waaronder ’s-Hertogenbosch – met klachten en meldingen van discriminatie terecht bij RADAR. In 2013 registreerde RADAR 37 meldingen van discriminatie in de gemeente ’s-Hertogenbosch. Dit is vergelijkbaar met 2012 (38 meldingen)7. De meeste meldingen worden gemaakt ten aanzien van ras (2013: 17; 2012: 22). Er is een verschuiving zichtbaar in de aard van de meldingen. In 2013 waren er relatief veel meldingen ten aanzien van geslacht (10) en in 2012 ten aanzien van leeftijd (8). In 2013 voelde men zich het meest gediscrimineerd op de arbeidsmarkt (9) en collectieve voorzieningen (6). In de horeca voelden 3 personen zich gediscrimineerd. Van de drie meldingen over discriminatie in de horeca zijn er twee van inwoners uit ’s-Hertogenbosch en één van een inwoner van buiten de gemeente. In 2012 waren er nog vijf meldingen over discriminatie in de horeca; vier van inwoners uit ’s-Hertogenbosch en één van een inwoner van buiten de gemeentec. Mensen kunnen ook bij de politie terecht voor het melden of aangeven van discriminatie. Voor de hele gemeente worden bij de politie jaarlijks ca. 5 incidenten van discriminatie geregistreerd. Als we inzoomen op geregistreerde incidenten tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch, dan betreft het 2 incidenten van discriminatie in 2009, één incident in 2010 en één incident in 2012b. Circa een kwart van de horecaondernemers geeft aan dat er het afgelopen jaar situaties van discriminatie in het bedrijf hebben voorgedaan. Ongeveer vijftig procent van de horecaondernemers geeft aan dat er in het afgelopen jaar in het uitgaansgebied soms tot vaak incidenten van discriminatie voorkwamen; tien procent geeft aan dat dit vaak voorkwame. Doelstelling: Alle klachten en meldingen met betrekking tot discriminatie in de horeca worden

opgevolgd en afgehandeld. In 2010 is stichting Basta! gestopt met de ondersteunende activiteiten op dit vlak. In 2011 is deze taak door RADAR overgenomen. RADAR volgt alle meldingen met betrekking tot discriminatie op. Met RADAR is afgesproken dat zij zich meer naar buiten zullen manifesteren en dat in dit verband ook nadrukkelijker de samenwerking zal worden opgezocht met de Horecakwaliteitskringa. Doelstelling: Aangiften met betrekking tot discriminatie worden door de politie en OM strafrechtelijk

vervolgd. Wanneer er bij een voorval van discriminatie in de horeca voldoende feiten aanwezig zijn om de discriminatie aan te tonen, dan wordt er door de politie en OM een strafrechtelijk onderzoek ingesteld. Dit beleid wordt consequent gevoerd. In 2012 en 2013 hebben er geen vervolgingen plaatsgevonden met betrekking tot discriminatie in de horecaa.

7 Tot en met 2010 werden meldingen en klachten van discriminatie voor de regio Brabant Noord geregistreerd door stichting Basta!. Meldingen en klachten over de horeca betrof in 2005: 10; 2006: 18; 2007: 12; 2008: 24; 2009: 23. De registraties van 2010 waren niet volledig.

36

5.7 Samenwerking horeca en politie

Ongeveer twee derde van de horecaondernemers heeft het afgelopen jaar contact gehad met de politie. Dit contact ging vooral over het doen van aangifte, preventie, het gedrag van bezoekers, het ophelderen van een vechtpartij, het overdragen van personen en overmatig alcohol- en drugsgebruik. Van de horecaondernemers die contact hebben gehad met de politie, is tachtig procent tevreden over het contact. Een enkeling is ontevreden over het contact met de politiee. 5.8 Samenwerking horeca en gemeente

Ongeveer drie kwart van de horecaondernemers heeft het afgelopen jaar contact gehad met de gemeente. Deze contacten gingen met name over vergunningen met betrekking tot de Drank- en Horecawet, exploitatie-, evenementen- en/of terrasvergunning. Ook nam een aantal horeca-ondernemers contact op met de gemeente in verband met het melden van geluidsoverlast. Ongeveer de helft van de horecaondernemers is tevreden over het contact dat men heeft gehad met de gemeente in verband met de drank- of horecavergunning, terrasvergunning of evenementen-vergunning. Een enkeling is hier ontevreden overe. Circa twintig procent van de horecaondernemers is het afgelopen jaar aangesproken door de afdeling Milieu, Stadstoezicht of OOV van de gemeente. Zij werden aangesproken over geluidsoverlast of kleine overtredingen zoals foutparkeren en mensen die buiten de horecagelegenheid dronkene. De KHN ’s-Hertogenbosch en Rosmalen zijn erg te spreken over de samenwerking tussen alle partijen (horeca, gemeente, politie, justitie en brandweer). De samenwerking is goed. Samen ben je sterk. En dit is volgens de KHN belangrijk in het beteugelen van de overlastf.

37

6. Openbare orde en veiligheid

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op openbare orde en veiligheid. Hierbij wordt ingegaan op de geregistreerde incidenten van overlast. Daarnaast wordt ingegaan op de beleving van de openbare orde van inwoners van het centrum, het uitgaanspubliek en horecaondernemers. Als laatste zoomen we in op de maatregelen die zijn genomen om de openbare orde en veiligheid te vergroten. 6.1 Incidenten van overlast

6.1.1 Aantal incidenten van overlast

Het totale aantal incidenten van overlast in het centrum van ’s-Hertogenbosch nam tussen 2010 en 2012 toe van 540 naar 659 overlastincidenten. In 2013 nam de overlast weer af tot 624 incidenten. Het aantal overlastincidenten tijdens de uitgaansuren neemt sinds 2009 gestaag toe. In 2009 waren er 187 overlastincidenten. Dit nam toe tot 259 incidenten in 2013. Dit is een toename van 39 procent8. In 2013 vond 42 procent van alle overlastincidenten in het centrum plaats tijdens de uitgaansurenb. In 2013 waren er in het centrum van Rosmalen 67 incidenten van overlast. Hiervan vonden 16 incidenten plaats tijdens de uitgaansurenb. Figuur 25: Aantal incidenten van overlast in het centrum van ’s-Hertogenbosch5

Bron: BVH Politie

6.1.2 Vormen van overlast tijdens de uitgaansuren

We maken onderscheid tussen vijf vormen van overlast: geluidsoverlast, jongerenoverlast, alcohol- en drugsoverlast, verkeersoverlast en overige overlast (bijvoorbeeld overlast van daklozen of vuurwerk). De meest voorkomende variant van overlast is geluidsoverlast. Het aantal incidenten van geluidsoverlast neemt toe. Van 128 incidenten in 2010, naar 163 incidenten in 2013. Dit is een stijging van 27 procentb. De volgende paragraaf gaat dieper in op de geluidsoverlast in het centrum van ’s-Hertogenbosch. Er is ook een toename van de alcohol- en drugsoverlast. Dit komt deels door een veranderde registratie bij de politie. Maar er is ook een toename van het registreren van alcoholoverlast. Een aantal jaar geleden werd dit nog nauwelijks geregistreerd; een beschonken persoon werd naar huis gebracht en dit werd verder niet geregistreerd. Tegenwoordig wordt meer gevraagd en geregistreerd. Dit ook in het kader van alcoholgebruik door minderjarigen en een leer-werktraject bij Halt. Alcoholgebruik is bij de politie nu meer een issue dan vijf jaar geleden. De politie schat in dat ca. 80 procent van de incidenten van alcohol- en drugsoverlast te relateren zijn aan alcoholoverlastf. Figuur 26: Aantal incidenten van overlast per overlastvorm tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch

8 De toename is deels te verklaren door de veranderde registratie bij de politie van alcohol- en drugsoverlast. Als we deze categorie buiten beschouwing houden, dan neemt tussen 2009 en 2013 het aantal overlastincidenten tijdens de uitgaansuren toe met 26%.

38

Bron: BVH Politie

6.1.3 Geluidsoverlast

Het aantal (geregistreerde) incidenten van geluidsoverlast neemt toe. Van 128 incidenten in 2010, naar 163 incidenten in 2013. Dit is een stijging van 27 procentb. De geluidsoverlast is het grootst op de zaterdagavond, gevolgd door de vrijdagavond en donderdagavond. Het afgelopen jaar steeg met name het aantal incidenten van geluidsoverlast op de zaterdagavond. Jaarlijks wordt voor ongeveer 50 straten in het centrum van ’s-Hertogenbosch incidenten van geluidsoverlast geregistreerd. In 2013 waren de meeste incidenten in de Sint Jorisstraat (13), Postelstraat (12), Putgang (9), Westwal (8) en de Zuid Willemsvaart (7). De toplocaties van geluidsoverlast variëren echter ieder jaar. Het merendeel van de incidenten van geluidsoverlast vindt plaats tussen 23.00 en 2.00 uur. Vervolgens neemt het aantal incidenten gedurende de avond gestaag af. Het aantal incidenten is hoger tijdens de zomermaanden (mei-september) en december. Volgens gemeente, politie en horeca kan de geluidsoverlast deels verklaard worden door de invoering van het landelijke rookverbod in juli 2008. Hierdoor is er meer geluidsoverlast van mensen op straat, deuren van horecagelegenheden die open blijven staan, of deuren van horecagelegenheden die telkens open en dicht gaan (het bonken van deuren). Volgens de KHN en de politie handhaven steeds meer horecabedrijven het rookverbod. Hierdoor groeit het aantal rokende mensen op straat, en de daarmee gepaarde geluidsoverlastf. Volgens de politie is er daarnaast (o.a. in de omgeving van de Korte Putstraat) ook geluidsoverlast van afvalverwerking; het deponeren van lege flessen in containersf. Om de leefbaarheid in/om de Korte Putstraat te verbeteren is er in 2013 door de gemeente een overleg ingevoerd waarin ook ondernemers en bewoners zijn betrokken. Er zijn inmiddels diverse maatregelen genomen om de geluidsoverlast te verminderena.

39

Figuur 27: Aantal incidenten van geluidsoverlast per uitgaansavond in het centrum van ’s-Hertogenbosch

Bron: BVH Politie Figuur 28: Spreiding incidenten van geluidsoverlast per uitgaansavond in het centrum van ’s-Hertogenbosch (2013)

Bron: BVH Politie

Figuur 29: Top 10 straten waarin geluidsoverlast tijdens de uitgaansuren in het centrum van ’s-Hertogenbosch plaatsvinden

Bron: BVH Politie

40

6.2 Beleving openbare orde en veiligheid

6.2.1 Beleving openbare orde horecaondernemers

Volgens bijna de helft van de horecaondernemers komt tijdens de uitgaansuren vervuiling in de omgeving van het bedrijf voor. Daarnaast ervaart ca. dertig procent van de horecaondernemers vernieling van straatmeubilair en een kwart bekladding van muren en gebouwen. Ongeveer driekwart van de ondernemers vindt dat de openbare ruimte in het uitgaansgebied voldoende wordt schoongemaakt en onderhoudene. In het uitgaansgebied zijn volgens de horecaondernemers vaak scheldpartijen. Ca. zestig procent van de ondernemers geeft aan dat deze er het afgelopen jaar wel eens waren; volgens bijna veertig procent waren er vaak scheldpartijen. Volgens ongeveer veertig procent van de horecaondernemers waren er het afgelopen jaar ook incidenten van diefstal/beroving in het uitgaansgebied van ’s-Hertogenbosch; bijna een kwart geeft aan dat dit vaak voorkomte. Bij ongeveer veertig procent van de ondernemingen was er het afgelopen jaar minimaal één keer sprake van diefstal of vernieling. Ongeveer twintig procent van de horecaondernemers geeft aan dat er het afgelopen jaar minimaal één keer sprake was van zakkenrollene.

41

6.2.2 Beleving openbare orde uitgaanspubliek

Het uitgaanspubliek van Rosmalen was in vergelijking met het uitgaanspubliek van ’s-Hertogenbosch minder vaak getuige van openbare dronkenschap, geluidsoverlast, wildplassen of vernielingd. De afgelopen vijf jaar ervaart een steeds kleiner deel van het uitgaanspubliek van ’s-Hertogenbosch wel eens overlast van wildplassers en geluidsoverlast. Ook is een kleiner deel van het uitgaanspubliek getuige of slachtoffer van vernieling. Tussen 2008 en 2013 daalde het aantal uitgaanders dat getuige was van vernieling op straat in ’s-Hertogenbosch van 58 procent naar 47 procent. Ook het aantal slachtoffers van vernieling (van bv. fiets of auto) daalde in ’s-Hertogenbosch van 27 procent naar 17 procent. Ook in Rosmalen was een kleiner deel van het uitgaanspubliek getuige of slachtoffer van vernieling. Hier daalde het aantal getuigen van 46 procent naar 29 procent en het aantal slachtoffers van 21 procent naar 12 procentd. Figuur 30: % uitgaanders dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden getuige was van …?

Bron: Digipanel Figuur 31: % uitgaanders dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden zelf slachtoffer is van…?

Bron: Digipanel

42

6.2.3 Beleving openbare orde centrumbewoners

De inwoners van het centrum van Rosmalen waren in vergelijking met de inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch minder vaak getuige van openbare dronkenschap, geluidsoverlast, wildplassen of vernieling. Ook waren zij (iets) minder vaak slachtoffer van geluidsoverlast, vernieling en diefstal van een voertuigd. Zeven op de tien inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch ervaren tijdens de uitgaansavonden overlast van openbare dronkenschap, wildplassen en geluidsoverlast. Daarnaast was het afgelopen half jaar 44 procent getuige van vernieling op straat en 16 procent van vernieling in een gelegenheid. Elf procent was zelf slachtoffer van vernieling van bijvoorbeeld fiets, auto, huis of tuin. Daarnaast is het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden acht procent zelf slachtoffer geworden van diefstal van een voertuigd. Er deden zich de afgelopen jaren geen noemenswaardige ontwikkelingen voord. Figuur 32: % bewoners dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden getuige was van …?

Bron: Digipanel

Figuur 33: % bewoners dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden zelf slachtoffer is van…?

Bron: Digipanel

43

6.2.4 Verbeteren veiligheid tijdens de uitgaansavon den

Aan zowel het uitgaanspubliek als inwoners van het centrum is gevraagd ‘Hoe denkt u dat de veiligheid verbeterd kan worden tijdens de uitgaansavonden?’. Meer toezicht is de meest genoemde maatregel om de veiligheid tijdens de uitgaansavonden te verbeteren. Het gaat dan met name om meer politie op straat en cameratoezicht. De respondenten zijn het er echter niet helemaal over eens hoe de politie aanwezig zou moeten zijn. Een groep respondenten vindt dat de politie zich zichtbaar onder het uitgaanspubliek moet mengen; zij zouden daarmee respect afdwingen en tegelijkertijd goed benaderbaar zijn. Een andere groep respondenten vindt dat de politie zo onopvallend mogelijk, het liefst in burger, aanwezig zou moeten zijn. Dit is minder provocerend. Ook mag (meer) Stadstoezicht en particuliere beveiliging ingezet worden. Wel is de meerderheid het erover eens dat de inzet van toezicht zich niet moet beperken tot het uitgaansgebied, maar dat er ook in een breder gebied gesurveilleerd mag worden. Juist voor de aanlooproutes/uitvalswegen geven respondenten aan zich onveilig te voelen en/of hinder van uitgaanspubliek te ondervindend. Er moet bovendien niet alleen meer politie op straat aanwezig zijn, de politie moet ook harder (kunnen) optreden. Veel respondenten zijn voor een zerotolerance beleid en overtreders mogen eerder en harder worden bestraft. Ook zijn de respondenten voor een duidelijk en strenger deurbeleidd. Ook mogen de openingstijden van horecagelegenheden aangepast worden. De meningen hierover zijn echter verdeeld. Aan de ene kant denken respondenten dat het vervroegen van de sluitingstijden helpt om het alcoholgebruik te verminderen. Aan de andere kant zouden vrije sluitingstijden voorkomen dat er grote groepen uitgaanspubliek tegelijkertijd op straat terecht komend. Veel respondenten zijn voor een strenger alcohol- en drugsbeleid. Hier mogen meer controles naar plaatsvinden en door horeca mag geen alcohol worden geschonken aan aangeschoten klanten. Andere genoemde maatregelen ter bevordering van de veiligheid zijn het verbeteren van de straatverlichting en het houden van meer verkeerscontrolesd. Een groep respondenten verwacht dat de veiligheid tijdens het uitgaan niet verbeterd kan worden. Er is volgens hen sprake van een mentaliteitsprobleem; mensen durven elkaar niet meer aan te spreken op hun gedrag, en mensen wensen ook niet aangesproken te worden op hun gedragd. Volgens de horecaondernemers zijn er een aantal groepen die de grootste problemen veroorzaken in verband met de veiligheid in het uitgaansgebied. Zij noemen hierbij de hangjongeren en andere groepen mensen, mensen die onder invloed zijn van alcohol en/of drugs en allochtonen. De grootste problemen op het gebied van veiligheid voor het bedrijf zijn alcohol- en drugsgebruik van klanten. Ook is er bij een enkele ondernemer angst voor een overval. De grootste problemen op het gebied van veiligheid voor het uitgaansgebied zijn groepen hangjongeren en andere groepen mensen, vooral na sluitingstijd, en mensen onder invloed van alcohol en/of drugs. Een enkele ondernemer vindt dat er te weinig toezicht is op de uitgaansavonden. Een enkeling wil ook camerabewaking in het centrume.

44

6.3 Maatregelen ter bevordering openbare orde en ve iligheid

6.3.1 Verlichting

In de Karrenstraat, de Markt en op het plein van de Parade is al calamiteitenverlichting aanweziga. In 2014 wordt dit uitgebreid met calamiteitenverlichting op de Parade (gevels), Kerkstraat, Torenstraat en Hinthamerstraat. De politie kan deze verlichting aanzetten als de horeca dicht gaat en in geval van calamiteitenf. Ongeveer driekwart van de ondernemers vindt dat er voldoende straatverlichting is in de omgeving van de horecagelegenheid. Wel mag van vijf procent de verlichting aan de achter-/zijkant beter. Volgens zestig procent van de ondernemers is er voldoende verlichting in het uitgaansgebiede. 6.3.2 Wildplassen

Doelstelling: Het aantal geverbaliseerde wildplassers wordt met 10 procent teruggedrongen. De afgelopen jaren neemt het aantal verbalen dat wordt uitgeschreven voor wildplassen toe. Het aantal proces-verbalen dat de politie uitschreef was in 2011: 176, in 2012: 203 en in 2013: 214. In de straten met de plaskruizen werden de meeste verbalen uitgeschrevenf. In de Binnenstad zijn twee uriliften aanwezig. De gemeente onderzoekt momenteel nog twee nieuwe locaties voor permanente plaskruizen. Daarnaast worden iedere vrijdag en zaterdag vijf mobiele plaskruizen geplaatst op zorgvuldig gekozen plekken, bijvoorbeeld op het Scheidingsstraatje. Deze uriliften en plaskruizen hebben groot praktisch nut voor de politie bij de handhaving van het wildplassen. In de bewaakte fietsenstallingen zijn ook openbare toiletten aanweziga. Het uitgaanspubliek dat het afgelopen half jaar iemand zag wildplassen is afgenomen. In 2013 zag 83 procent van het uitgaanspubliek in ’s-Hertogenbosch en 58 procent van het uitgaanspubliek in Rosmalen iemand tijdens het uitgaan wildplassen. In 2011 was dit respectievelijk 86 en 68 procent. De inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch en Rosmalen ervaren geen afname van wildplassers. In 2013 zag 61 procent van de inwoners van het centrum van ’s-Hertogenbosch en 27 procent van de inwoners van het centrum van Rosmalen iemand het afgelopen half jaar tijdens het uitgaan wildplassend. Ongeveer veertig procent van de horecaondernemers heeft het afgelopen jaar in de omgeving van hun bedrijf te maken gehad met wildplasserse. De horeca op de Parade heeft in 2013 een eigen enquête gehouden onder het uitgaanspubliek op de Parade. Veel mensen gaven hierin aan dat er weinig plasmogelijkheden zijn op de Paradef. 6.3.3 Risicoreductie brandveiligheid

Doelstelling: Risicoreductie inzake brandveiligheid en incidenten door het voorkomen van te hoge bezoekersaantallen in horecagelegenheden.

De brandweer meldt dat in het reguliere uitgaansgebeuren zelden of nooit meer teveel bezoekers in cafés worden aangetroffen. Wel zijn er soms nog incidenten met te hoge bezoekersaantallen tijdens de carnaval, maar deze gevallen worden door de brandweer onmiddellijk aangepakt. Het blijft een kwestie van permanente aandachta.

45

6.3.4 Snellere en gespreide afvoer uitgaanspubliek

Doelstelling: Stimuleren van snellere en meer gespreide afvoer van uitgaanspubliek, waardoor escalatierisico’s worden teruggebracht.

Het handhavingsbeleid van de politie is in de uitgaansgebieden specifiek gericht op het voorkomen dat incidenten escaleren. Spreiding van vertrekkende bezoekers helpt hierbij. In 2012 zijn de Uitvoeringsregels Horeca uitgebreid met venstertijden. De zogenoemde coolingdown regeling en venstertijden houden onder meer in, dat in alcoholschenkende zaken vanaf 03.00 uur geen bezoekers meer mogen worden toegelaten en vanaf een half uur voor sluitingstijd geen consumpties meer worden verstrekt. Voor alcoholvrije eetgelegenheden geldt dat deze vanaf 03.30 uur geen consumpties meer mogen verstrekkena. Ongeveer zestig procent van de horecaondernemers vindt dat de officieel geldende sluitingstijden en coolingdown niet effectief zijn voor de veiligheid in het uitgaansgebied. Men heeft vooral een probleem met de officieel geldende sluitingstijden. Hierdoor komen nog steeds grote groepen tegelijk op straat. Een derde van de ondernemers denkt daarentegen dat de maatregelen wel effectief zijn, juist omdat de uitgaanders op deze manier gespreid de gelegenheden verlaten. Volgens enkele ondernemers mogen de sluitingstijden juist (verplicht) vervroegd wordene. Onlangs heeft een evaluatie naar de coolingdown plaatsgevonden. Hierbij is de wens geuit om ruimere venstertijden voor nachtzaken te hanteren. Dit zou discussies en ongeregeldheden aan de deuren van de nachtzaken mogelijk verminderen. De burgemeester moet zich hier nog over buigena. 6.3.5 Toegankelijkheid uitgaansgebieden

Doelstelling: Verbeteren van de toegankelijkheid van de uitgaansgebieden door hulpverleners en politie.

In het centrum van ’s-Hertogenbosch is op bepaalde plekken in het wegdek een selectief toegangssysteem (STS) ingebouwd. Het systeem bestaat uit een beweegbare piramide of palen in het wegdek. Het toegangssysteem beschermt weggebruikers, het minimaliseert overlast voor belanghebbenden en waarborgt bereikbaarheid. In het verleden werd de toegankelijkheid voor hulpverleners en politie door het selectief toegangssysteem bemoeilijkt. Deze problemen zijn opgelosta. Bij grote evenementen is de toegankelijkheid een toetsingscriterium in het kader van vergunningverlening. Aan crowdmanagement wordt meer aandacht besteed Er zijn bij de gemeente op dit moment geen klachten bekenda.

46

6.3.6 Stallingsmogelijkheden voor fietsen

Doelstelling: Verbeteren van de toegankelijkheid en overzichtelijkheid van de uitgaansgebieden door het uitbreiden van stallingsmogelijkheden voor fietsen.

In 2011 zijn er vier gratis bewaakte fietsenstallingen geopend onder het voormalige postkantoor in de Kerkstraat, in de parkeergarages in de Wolvenhoek en Burgemeester Loeffplein en op het Centraal Station ’s-Hertogenbosch. In de stallingen in de Kerkstraat en de Wolvenhoek kan men op de uitgaansavonden ook de fiets stallen. Deze zijn op donderdag geopend tot 2.15 uur, en op vrijdag en zaterdag tot 04.15 uura. In 2013 waren er een aantal incidenten in de omgeving van de fietsenstalling op de Kerkstraatb. Bij sluitingstijd van de horeca gaan veel mensen tegelijkertijd hier hun fiets ophalen, en groepen mensen wachten op elkaar. Volgens de politie mondt dit wel eens uit in een incident. Door het toenemende aantal incidenten zet Stadstoezicht bij deze fietsenstalling nu een extra beveiliger in tijdens de uitgaansuren. Deze inzet leidt tot minder ongeregeldhedenf. 6.3.7 Verkeersveiligheid van taxivervoer

Doelstelling: Verbeteren van de verkeersveiligheid van taxivervoer op de Parade, Karrenstraat en Visstraat.

Eind 2013 is een pilot gestart om in de omgeving van de Visstraat te komen tot een betere afwikkeling van het taxiverkeer in de nachtelijke uren. Dit moet zorgen voor minder overlast in een kleinere omgeving, door een aanpak aan de bron. Kern van de oplossing is dat het horecapubliek zo snel mogelijk over een taxi kan beschikken, zo dicht mogelijk bij de “bron” in de nachtelijke uren op vrijdag- en zaterdagnacht tussen 23.00u en 05.00u. Om het gewenste eenrichtingsverkeer af te kunnen dwingen is een extra poller systeem (verzinkbare hydraulische palen) geplaatst op de kop van de Visstraat. De maatregel wordt geëvalueerda. 6.3.8 Glas op straat

Doelstelling: Geen glas op straat. Afname van glas gerelateerde incidenten (permanent). De gemeente wil het aantal glasincidenten terugdringen, waaronder incidenten waarbij glas als een steekwapen wordt gebruikt. Begin 2012 is daarom ingevoerd dat op evenemententerreinen en tijdens de ‘hete uren’ op de horecaterrassen geen gewoon glas meer mag worden gebruikt. Gewoon glas is glas dat in scherven uiteen valt. Hetzelfde geldt ook voor horecazaken in bepaalde gebieden en/of bij bepaalde (volks)feesten zoals carnaval en oudejaarsnacht. Horecaondernemers mogen zelf weten welk soort veiligheidsglas zij gebruiken: plastic, polycarbonaat of gehard glasa. Op de Parade, Karrenstraat en Torenstraat mogen mensen tijdens de uitgaansuren niet met hun glas de straat op. De ervaring van de KHN is dat er daardoor ook minder glas wordt meegenomen op straat. Door de regeling zijn meer horecabedrijven bewust bezig met glas. Een aantal bedrijven schenken (deels) in kunststofglasf. Ook tijdens evenementen is glas op straat verboden. Dit is volgens de horeca moeilijker te regelenf. Veel ondernemers zijn bij grote evenementen uit eigen beweging overgegaan op kunststofglas; dit tot tevredenheid van de gemeente. Op evenemententerreinen schrijft de gemeente veiligheidsglas voor in het kader van de evenementenvergunninga.

47

Volgens dertig procent van de horecaondernemers zijn in het afgelopen jaar in het uitgaansgebied incidenten met het gebruik/dreiging van glas voorgekomen; tien procent geeft aan dat dergelijke incidenten vaak voorkomen. In vier bedrijven hebben zich het afgelopen jaar situaties voorgedaan met gebruik/dreiging van glas. Bij twee bedrijven zijn personeelsleden zelf bedreigd met glase. In het centrum van ’s-Hertogenbosch zag 39 procent van het uitgaanspubliek en 26 procent van de bewoners het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden iemand glaswerk meenemen op straat, zonder dat men hierop aangesproken werd door een medewerker van de horecagelegenheid. In het centrum van Rosmalen zag twintig procent van het uitgaanspubliek en zeven procent van de bewoners dit het afgelopen half jaar gebeurend. Figuur 34: % dat in het afgelopen half jaar tijdens de uitgaansavonden zag dat iemand glaswerk meenam op straat, en hier niet op aangesproken werd door medewerkers van de horecagelegenheid

Bron: Digipanel

48

49

7. Alcohol- en drugsgebruik

7.1 Drank- en Horecawet

Voor jongeren is (te veel) alcohol extra schadelijk. De overheid wijst daarom jongeren en hun ouders op de risico’s van alcohol. Onder andere door campagnes en voorlichting. Alcohol is, vooral bij jongeren, schadelijk voor de gezondheid: • Alcohol drinken is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen en andere organen die in de

groei zijn. • Alcohol drinken op jonge leeftijd kan leiden tot problemen met alcoholgebruik op latere leeftijd

(verslaving). • Jongeren lopen sneller het risico een alcoholvergiftiging te krijgen. Daarom is het voor jongeren

onder de 18 jaar beter om helemaal geen alcohol te drinken9. • Daarnaast speelt alcohol een grote rol bij agressie, geweld en ongelukken in het verkeer10. De regels voor het schenken en verkopen van alcohol zijn opgenomen in de Drank- en Horecawet. 7.2 Alcoholgebruik

In ’s-Hertogenbosch wordt op de uitgaansavonden door een groot deel van het uitgaanspubliek alcohol gedronken. In 2013 geeft 87 procent van het uitgaanspubliek aan meestal wel eens alcohol te drinken tijdens het uitgaan. Dit is ongeveer hetzelfde als in voorgaande jaren. Ook drinkt men ongeveer evenveel als in voorgaande jaren. Van degenen die drinken, drinkt ruim een kwart meer dan acht glazen op een uitgaansavond; circa twee procent drinkt meer dan 15 glazend. In Rosmalen is het uitgaanspubliek minder gaan drinken. Het aandeel dat tijdens het uitgaan wel eens drinkt is tussen 2011 en 2013 gedaald van 84 procent naar 73 procent. Ook drinkt het drinkende uitgaanspubliek minder. De personen die meer dan acht glazen op één uitgaansavond drinken is gedaald van 26 procent naar 7 procentd. De politie en de KHN hebben het idee dat het alcoholgebruik de afgelopen jaren hetzelfde is gebleven. Ook ziet de KHN geen veranderingen in de verkoop van alcohol. Wel schat de KHN het aantal alcoholische consumpties per klant hoger in dan de mensen in de vragenlijst hebben aangegevenf. Ongeveer veertig procent van de horecaondernemers ervaart soms tot vaak overlast in het uitgaansgebied door alcoholgebruik. Ongeveer tien procent van de horecaondernemers ervaart hier vaak overlast van. De overlast bestaat vooral uit baldadigheid, (verbaal) geweld, vernielingen en geluidsoverlaste. Volgens politie wordt er thuis wel ingedronken, maar valt het mee hoeveel mensen ‘dronken’ de stad in gaan. Ook na de invoering van de nieuwe Drank- en Horecawet (1-1-2014) valt de overlast hiervan meef. 9 Op 1 januari 2014 is de Drank- en Horecawet aangepast. De leeftijdsgrens voor alcohol verschuift van 16 naar 18 jaar. 10 Bron: www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/alcohol/jongeren-en-alcohol

50

Doelstelling: Partners zetten voor wat betreft het overmatig alcoholgebruik in op matiging en het

bestrijden van overlast door overmatig alcoholgebruik. Er is steeds meer aandacht voor het alcoholgebruik onder jongeren. De gemeente heeft hier projectmatig aandacht aan geschonken in samenwerking met diverse instanties en Koninklijke Horeca Nederlanda. Als onderdeel van het regionale alcoholmatigingsproject “Think before you drink” zijn er bijvoorbeeld avonden “Uit met ouders” georganiseerd. De gemeente ’s-Hertogenbosch organiseerde deze avonden in samenwerking met de GGD Hart voor Brabant, Koninklijke Horeca Nederland afdeling ’s-Hertogenbosch, Novadic-Kentron, politie Oost-Brabant, Halt en het Centrum voor Jeugd en Gezin. Het doel van deze avonden was om aan ouders informatie gegeven over alcohol, drugs, pubers en uitgaan. Tijdens deze avonden werden ook diverse horecagelegenheden bezocht waar veel jeugd komt. De avonden werden goed bezocht en positief gewaardeerda. 7.3 Drugsgebruik

In ’s-Hertogenbosch gebruikt drie procent van het uitgaanspubliek wel eens drugs tijdens het uitgaan. Dit is ongeveer hetzelfde als in 2011. Van degenen die wel eens drugs gebruiken tijdens het uitgaan, gebruikt ongeveer drie kwart softdrugs en ongeveer een derde harddrugs, zoals pillen (xtc), cocaïne of amfetaminen (uppers, pep, speed). In Rosmalen gebruikt het uitgaanspubliek geen (tot nauwelijks) drugs tijdens het uitgaand. Politie en KHN schatten het drugsgebruik onder het uitgaanspubliek hoger in dan de 3 procent uit de vragenlijst. De politie kan niet aangeven wat en hoeveel er gebruikt wordt. De KHN neemt minder vervuiling van drugs (bv. lege zakjes cocaïne) waar in de horecagelegenhedenf. Horecaondernemers geven aan dat zij soms overlast ondervinden door drugsgebruik. Ongeveer veertig procent van de horecaondernemers ervaart soms tot vaak overlast van het uitgaanspubliek door drugsgebruik; ongeveer acht procent van de ondernemers ondervindt vaak overlast door drugsgebruik. De overlast bestaat vooral uit baldadigheid, (verbaal) geweld, vernielingen en geluidsoverlaste. Doelstelling: Drugsproblematiek wordt in kaart gebracht en op basis daarvan nemen partners

passende maatregelen. Er zijn momenteel nog geen objectieve gegevens bekend over de drugsproblematieka.

51

8. Handhaving wet- en regelgeving

8.1 Integrale handhaving

Doelstelling: Het opzetten en ontwikkelen van een integraal handhavingssysteem op het gebied van wet- en regelgeving.

Op 1 januari 2013 is de gewijzigde Drank- en Horecawet in werking getreden. Naast een aantal wijzigingen om de administratieve lasten te verminderen, hebben gemeenten nu mogelijkheden om regels in te stellen voor: • paracommerciële instellingen; • happy hours; • toegangsleeftijden bij bepaalde horecabedrijvena.

Met de gewijzigde wet werd ook de burgemeester het bevoegd bestuursorgaan en is het toezicht op de naleving van de wet van de Voedsel en Waren Autoriteit naar de gemeenten gegaan. Voor de invoering van de wijzigingen is de gemeenten een ‘overgangsperiode’ gegeven. De in 2012 vastgestelde Horecaverordening en het bijbehorende handhavingsprotocol zijn in de loop van 2013 in overeenstemming gebracht met de gewijzigde weta. 8.2 Exploitatievergunning

Begin 2012 is de Horecaverordening in werking getreden. Met inwerkingtreding daarvan is voor álle horeca-inrichtingen, dus zowel voor alcoholvrije als ook voor alcoholschenkende horeca-inrichtingen, een exploitatievergunning verplicht. Als een bedrijf overlast geeft (het woon- en leefklimaat aantast) of bepaalde verplichtingen niet nakomt (bijvoorbeeld een portier voor de deur of het gebruik van veiligheidsglas) kan de vergunning voor een bepaalde tijd worden ingetrokken. In de loop van 2012 zijn alle horeca-inrichtingen aangeschreven om de hun bestaande vergunningen te controleren, zo nodig te actualiseren of nieuwe vergunningen aan te vragena. Bij de handhaving van exploitatievergunningen is geluidsoverlast een complex probleem gebleken. Datgene wat onder de Wet Milieubeheer en het bijbehorende Activiteitenbesluit valt, kan niet gereguleerd worden middels de exploitatievergunninga.

52

53

9. Communicatie

Doelstelling: Het onder de aandacht brengen van de “spelregels” tijdens het uitgaan bij het uitgaanspubliek.

De communicatie heeft in 2012 en 2013 vooral in het teken gestaan van de wijzigingen die de Drank-en Horecawet, de Horecaverordening, de Uitvoeringsregels Horeca en het bijbehorende Handhavingsprotocol (Uitvoeringsregels Handhaving Horeca) met zich meebrachten. Deze communicatie richtte zich meer op de horecaondernemers dan op de bezoekers. De publiekscampagnes ‘Doe gewoon gezellig’ en het ‘Weekendje weg’ hebben in deze jaren minder nadruk gekregena.

54

55

Bijlage A: Bronnen a Gemeente ’s-Hertogenbosch b BVH Politie c RADAR d Digipanel Veilig Uitgaan e Vragenlijst Veilig Uitgaan – horecaondernemers f Bijeenkomsten veiligheidspartners g Veiligheidsmonitor Bijlage B: KVU-indicatoren en bijbehorende waarde

Indicator Incidenten

Overlast Leefbaarheid – Alcohol- en drugsoverlast

Leefbaarheid - Verkeersoverlast

Leefbaarheid – Milieu – Geluid

Overige leefbaarheid – Overlast

Overlast jongeren

Vernieling Vernieling c.q. zaakbeschadiging

Geweld Lichamelijke integriteit – Zedenmisdrijf

Lichamelijke integriteit – Moord, doodslag

Lichamelijke integriteit – Openlijk geweld

Lichamelijke integriteit – Bedreiging

Lichamelijke integriteit – Wapenhandel

Lichamelijke integriteit – Mishandeling

Lichamelijke integriteit – Straatroof

Lichamelijke integriteit – Overval

Diefstal (met en zonder geweld) Diefstal/inbraak woning

Diefstal/inbraak box/garage/schuur/tuinhuis

Diefstal uit/vanaf motorvoertuigen

Diefstal van motorvoertuigen

Diefstal van brom-, snor-, fietsen

Zakkenrollerij

Overige vermogensdelicten

Drugsmisdrijven Drugshandel

Inbraak Diefstal/inbraak bedrijven en instellingen

Verkeer Verkeersongevallen

Maatschappelijke integriteit – Weg – Alcohol

Maatschappelijke integriteit – Weg overig

56

0101 0102

0103

0104

0105

0106

0201

0202

0203 0204

0205

0206

0207

0208

02090210

0211 0212

0301

03020303

03040305

0306

0401

04020403

0501

05020503

0504

0505

0506

0507

0601 0602

0603

06040605

0606

0607

0608

0609

0701

0799

07020703

0704

0705

07060801

0802

0803

0804

0901

0902

09030904

0905

0906

0907

0908

0909

0910

0911

0912

09130914

0915

10011002

1003

1004

10051006

1007

1008

1009

1010

1011

1101

1102

1103

11041105

1106

1107 1108

1109

1110

1111

1201

1202

12031204

1205

1206

Wijk-/Buurtnaam Wijk-/Buurtnaam Wijk-/Buurtnaam

01 Binnenstad

09 13 Orthen

01 01 Binnenstad centrum

05 05 Sparrenburg

09 14 Orthen west

01 02 Binnenstad oost

05 06 Molenhoek

09 15 Bedrijventerrein Noord

01 03 De Hofstad

05 07 A2 zone Rosmalen Z

01 04 Binnenstad noord

10 Maaspoort

01 05 Het Zand

06 Rosmalen noord

10 01 Italiaanse buurt

01 06 Vughterpoort

06 01 't Ven

10 02 Maasdal

06 02 Rosmalen centrum

10 03 Abdijenbuurt

02 Zuidoost

06 03 Hondsberg

10 04 Lokeren

02 01 Het Bossche Broek

06 04 Kruisstraat

10 05 Maasstroom

02 02 Zuid

06 05 Bedrijven Kruisstraat

10 06 Staatsliedenbuurt

02 03 Bazeldonk

06 06 De Overlaet oost

10 07 Het Zilverpark

02 04 Bedrijven Zuid

06 07 De Overlaet west

10 08 Maasvallei

02 05 Gestelse Buurt

06 08 A2 zone Rosmalen N

10 09 Maasoever

02 06 Pettelaarpark

06 09 Rosmalense Polder

10 10 Bedrijven Maaspoort

02 07 De Meerendonk

10 11 Oud Empel

02 08 Kloosterstraat

07 De Groote Wielen

02 09 De Bossche Pad

11 West

02 10 Grevelingen

07 99 De Groote Wielen

11 01 Boschveld

02 11 Aawijk zuid

11 02 Paleiskwartier

02 12 Bedrijvenpark De Brand

08 Empel

11 03 Willemspoort

08 01 Kom Empel

11 04 Deuteren

03 Graafsepoort

08 02 Maasakker

11 05 De Moerputten

03 01 Hinthamerpoort

08 03 Empel oost

11 06 De Schutskamp

03 02 Graafsebuurt zuid

08 04 De Koornwaard

11 07 De Kruiskamp

03 03 Aawijk noord

11 08 De Rietvelden oost

03 04 Graafsebuurt noord

09 Noord

11 09 De Rietvelden west

03 05 Hintham zuid

09 01 De Buitenpepers

11 10 Veemarktkwartier

03 06 Hintham noord

09 02 De Herven

11 11 Ertveld

09 03 Bedrijven De Herven

04 Muntel/Vliert

09 04 De Slagen

12 Engelen

04 01 De Muntel

09 05 De Haren

12 01 Kom Engelen

04 02 De Vliert

09 06 De Reit

12 02 De Vutter

04 03 Orthenpoort

09 07 De Donk

12 03 Henri ëttewaard

09 08 De Rompert

12 04 De Haverleij

05 Rosmalen zuid

09 09 De Hambaken

12 05 Bokhoven

05 01 Maliskamp west

12 06 Engelermeer

05

05

05

02 Maliskamp oost

03 Het Vinkel

Wijk

Buurt

code

Wijk

Buurt

code

Wijk

Buurt

code

07 01 Brabantpoort

07 02 De Groote Vliet

07 03 Vlietdijk

07 06 De Hoven

07 04 Broekland

07 05 De Watertuinen

04 Binckhorst

09 10 Sprookjesbuurt

09 11 Muziekinstrumentenbuurt

09 12 Edelstenenbuurt

Bijlage C: Wijken en buurten in ’s-Hertogenbosch