wwwutrechtnlbeeldenindestad

Uitvoeringsnota

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020

Samenvatting Voor u ligt de uitvoeringsnota Kunst in de Openbare Ruimte 2017-2020 van de gemeente Utrecht De uitvoeringsnota is gebaseerd op de bestuurlijke beleidsuitgangspunten voor kunst in de openbare ruimte en tot stand gekomen in overleg met de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV)

Continuering maatschappelijke orieumlntatie De afgelopen decennia lag de nadruk bij nieuwe kunstopdrachten van de gemeente vooral op ruimtelijke ont-wikkelingen Sinds enkele jaren worden kunstopdrachten steeds vaker intensiever en langduriger verbonden aan maatschappelijke themarsquos zoals veiligheid diversiteit en gezonde verstedelijking Deze werkwijze wordt de komende jaren voortgezet waarmee kunst in de openbare ruimte een meer integraal onderdeel wordt van ontwikkelingen in de stad en kunstenaars waardevolle gesprekspartners zijn

Ruimte bieden aan interactie en participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelt de gemeente aan de kennis en ideeeumln die bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Ook worden nieuwe manieren van presenteren van kunst in de openbare ruimte gezocht alsook vernieuwing in de manier waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Ontsluiting bestaande collectie De afgelopen zeventig jaar is er in Utrecht een kwalitatief hoogstaande kunstcollectie ontstaan door de vele kunstopdrachten van de gemeente De unieke collectie is aantrekkelijk voor zowel inwoners als een interna-tionaal kunstpubliek ook geven de bijzondere verhalen en geschiedenissen rondom de kunstwerken meer betekenis aan hun omgeving De komende jaren worden de collectie en haar afzonderlijke verhalen beter ontsloten Op deze manier behouden de kunstwerken hun zeggingskracht ook voor een nieuw publiek en blijft de collectie springlevend

Overzicht projecten In de uitvoeringsnota staat een overzicht van projecten die de komende jaren worden uitgevoerd Er is ook een overzicht opgenomen van projecten en kunstwerken die de afgelopen jaren tot stand zijn gekomen en kunstwerken die aan de gemeente Utrecht zijn geschonken

Informatie over de kunstcollectie van de gemeente Utrecht is te vinden op wwwutrechtnlbeeldenindestad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 2

Inhoudsopgave Inleiding 4

Visie op de inzet van kunst(enaars) in Utrecht 5

Geschiedenis en ontstaan van de collectie 8

Hedendaagse kunstopdrachten 8

Projecten 2017-2020 9 1 Fonds Stadsverfraaiing 9 2 15-regeling 14 3 Utrecht Science Park 15 4 Kunst in het stationsgebied 16 5 Monumentale wandkunst 17

CommunicatiePR 18

Beheer en onderhoud 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 19

Financieel meerjarenoverzicht 2017-2020 20

Overzicht gerealiseerde projecten 2013-2016 21 15 projecten 27 Geschenken aan de stad Utrecht 33

Bijlage 1 Doel en betekenis van het Fonds Stadsverfraaiing 35

Bijlage 2 Protocol geschenken aan de stad 36

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 3

Inleiding Utrecht groeit naar ruim 400000 inwoners in 2028 Onze stad oefent een grote aantrekkingskracht uit op jong en oud uit alle windstreken Dat levert een levendige snelgroeiende en internationaal georieumlnteerde stad op waar de behoefte aan cultuur groot is Tegelijkertijd brengt de groei van de stad uitdagingen met zich mee Hoe zorgen we ervoor dat het leefklimaat in de stad gezond blijft Hoe kan Utrecht een aantrekkelijke stad zijn voor al haar inwoners Kunst en cultuur kunnen in vele opzichten een belangrijke bijdrage leveren aan ontwikkelingen in de stad

Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad Kunstwerken en kunstprojecten in de openbare ruimte gaan een directe relatie aan met de om-geving en met het publiek Utrecht laat sinds lange tijd zien dat het in staat is om kunstprojecten van hoge kwaliteit te realiseren waarbij bewoners actief worden betrokken Door het opvallende en vooruitstrevende beleid zijn spraakmakende kunstwerken en projecten ontwikkeld die zowel lokaal nationaal als internatio-naal de aandacht hebben getrokken

Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen vaak gekoppeld aan ruimtelijke ont-wikkelingen in de stad zoals nieuwe gebouwen of wijken Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunst-opdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals een gezonde leefomgeving eenzaamheid en veiligheid Door in te zetten op diversiteit en inclusiviteit worden alle bewoners van de stad gestimuleerd om zichzelf te ontplooien De focus is daarmee verschoven van de hardware (architectuur stedenbouw) naar de software (hoe mensen leven in de stad) Deze integrale werkwijze maakt duidelijk dat kunstenaars waardevolle gesprekspartners zijn die nieuwe perspectieven bieden op verschillende maatschappelijke kwesties die spelen in de stad Kunst in de openbare ruimte zal daarom vaker aansluiten bij ontwikkelingen op andere beleidsterreinen van de gemeente

Eens in de vier jaar worden themarsquos en locaties vastgesteld die het beleid bepalen voor kunst in de openbare ruimte in Utrecht Hierbij presenteren wij u de uitvoeringsnota Kunst in de Openbare Ruimte 2017 - 2020 Deze nota verwoordt onze visie op de ontwikkelingen van de kunst in de openbare ruimte in Utrecht De nota volgt op het Beleidsplan Fonds Stadsverfraaiing 2013-2016 dat eind 2012 werd vastgesteld De nota is geba-seerd op de bestuurlijke beleidsuitgangspunten voor kunst in de openbare ruimte en is tot stand gekomen in overleg met de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) De ABKV is een onafhankelijke commissie die gevraagd en ongevraagd adviezen geeft aan het College van B en W van Utrecht

In deze nota wordt ook ingegaan op de projecten die de komende jaren zullen plaatsvinden De projecten die worden voorgesteld sluiten aan bij inhoudelijke ontwikkelingen binnen de kunst en in de stad Daarnaast is een overzicht opgenomen van de projecten en kunstwerken die de afgelopen jaren tot stand zijn gekomen Bij het opstellen van deze nota is uitgegaan van de volgende vastgestelde gemeentelijke beleidsnotarsquos het Col-legeprogramma lsquoUtrecht maken we samenrsquo (2014-2018) en de Cultuurvisie 2012-2022 Open Ruimte Benut

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 4

Visie op de inzet van kunst(enaars)in Utrecht Samenleving Kunst en cultuur zijn belangrijke en waardevolle pijlers bij de ontwikkeling van Utrecht als snelgroeiende stad Ze dragen bij aan het welzijn van mensen Kunst en de samenleving worden vaak voorgesteld als ver-schillende werelden die met de rug naar elkaar toe staan Niets is minder waar Kunst kan op vele manieren bijdragen aan het vormgeven van de maatschappij Kunstenaars nemen van oudsher een bijzondere positie in het maatschappelijk debat in Zij lossen geen problemen op maar bieden wel vernieuwende en creatieve inzichten en manieren waarop niet alleen de gemeente maar ook al haar inwoners en andere betrokkenen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de stad In Utrecht proberen we kunst te zien als een dynamisch en volwaardig onderdeel van de samenleving

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs in Kanaleneiland ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het school-plein als uitbreiding van de 15- kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen die de leerlingen helpen in hun orieumlntatie Ook bedachten zij een creatieve oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Ontmoetingsplek Kunst in de openbare ruimte hoort in Utrecht onafscheidelijk bij de verantwoordelijkheid die de gemeente heeft voor de openbare ruimte De gemeente hoort te zorgen voor een aantrekkelijke openbare ruimte De openbare ruimte is van iedereen en moet een ontmoetingsplek zijn die niet alleen een gevoel van veiligheid geeft maar er ook voor zorgt dat bewoners en bezoekers er graag verblijven en elkaar kunnen ontmoeten Kunst kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren

Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn samen een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst De afgelopen maanden hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overkapel Geiumlnspireerd op de onderzoeksresultaten hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtkunstwerk aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 5

Onderzoekend Utrecht heeft van oudsher een traditie als opdrachtgever die zelf het initiatief neemt voor nieuwe kunstpro-jecten vanuit de gedachte dat kunst een ander perspectief geeft op de omgeving ruimte biedt aan het afwij-kende en (nieuwe) betekenis kan geven aan de stad We kiezen voor een onderzoekende manier van werken voor het steeds opzoeken van de vernieuwing en voor het experiment soms ook voor confrontatie

Voor het webradioproject De Stem van West maakten kunstenaars schrijvers en muzikanten radioprogrammarsquos met over en voor bewoners in Utrecht West Online radio werd ingezet om stedelijke veranderingen te laten zien en vast te leggen Meestal wordt een onderzoeksbureau ingezet voor zulke opdrachten maar door te kiezen voor kunstenaars biedt De Stem van West een uniek perspectief op de ontwikkelingen in Utrecht West

Maatschappelijke themarsquos Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen meestal gekoppeld aan ruimtelijke ontwikkelingen in de stad Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunstopdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals Healthy Urban Living of de Ge-zonde Stad diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid Dit zijn complexe themarsquos waar het creatieve denkvermogen en de zeggingskracht van kunstenaars een waardevolle bijdrage aan kunnen leveren Daar-mee worden kunstenaars belangrijke gesprekspartners voor de stad en kunst in de openbare ruimte meer een integraal onderdeel van wat er in de rest van de stad gebeurt

Twaalf gerenommeerde internationale kunste-naars gaan in 2017 in het Utrecht Science Park artistiek onderzoek doen naar de (on)mogelijk-heden van een lsquozero footprint campusrsquo Er wordt nauw samengewerkt met verschillende weten-schappers die werken op het Utrecht Science Park Door de bijzondere samenwerking kunnen kunstenaars gebruikmaken van de grenzeloze wetenschappelijke zoekmachine die het Utrecht Science Park in wezen is

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 6

Participatie Utrecht geeft steeds meer ruimte aan eigen initiatieven van bewoners(groepen) en werkt op diverse manieren met bewoners samen op het gebied van participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelen we aan de kennis en ervaring die de bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Daarbij zoeken we steeds naar nieuwe manieren van het presenteren van kunst in de openbare ruimte en naar vernieuwende en goede manieren waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Public Works is een initiatief van Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht Zes kunstenaars werden gevraagd om zich voor langere tijd te verbinden aan het stationsgebied Met hun tijdelijke kunst-werken spelen zij in op de dynamische ontwik-kelingen en het publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

Bestaande collectie We richten ons niet alleen op het ontwikkelen van vernieuwende en zinvolle kunstprojecten in de stad ook blijven we aandacht houden voor de bestaande kunstcollectie die van even zoveel betekenis is voor Utrecht In ruim zestig jaar tijd leidde het gemeentelijk opdrachtenbeleid tot een omvangrijke en kwalitatief hoog-staande collectie kunstwerken op straat en in gebouwen Deze collectie bevat bijzondere kunstwerken zowel in de binnenstad als in de wijken waar Utrecht met recht trots op is De kunstwerken en de betekenis die ze hebben voor bewoners en een internationaal (kunst)publiek zijn visitekaartjes voor de stad Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad In alle wijken van Utrecht zijn namelijk bijzondere en aansprekende beelden te vinden die elk een eigen verhaal hebben De komende jaren zullen we deze unieke verhalen nog beter toegankelijk maken zodat de gemeen-telijke kunstcollectie haar zeggingskracht blijft behouden

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmolenka-de is een kunstroute aangelegd met beelden uit het depot Zo kreeg de zitsculptuur van Albert Dresmeacute afkomstig van de Cor Bruijnschool in Hoograven daardoor een nieuwe plek in de stad Op deze manier worden kunstwerken opnieuw tot leven gewekt en krijgen ze een waardevolle nieuwe betekenis voor een ander publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 7

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Inleiding Utrecht groeit naar ruim 400000 inwoners in 2028 Onze stad oefent een grote aantrekkingskracht uit op jong en oud uit alle windstreken Dat levert een levendige snelgroeiende en internationaal georieumlnteerde stad op waar de behoefte aan cultuur groot is Tegelijkertijd brengt de groei van de stad uitdagingen met zich mee Hoe zorgen we ervoor dat het leefklimaat in de stad gezond blijft Hoe kan Utrecht een aantrekkelijke stad zijn voor al haar inwoners Kunst en cultuur kunnen in vele opzichten een belangrijke bijdrage leveren aan ontwikkelingen in de stad

Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad Kunstwerken en kunstprojecten in de openbare ruimte gaan een directe relatie aan met de om-geving en met het publiek Utrecht laat sinds lange tijd zien dat het in staat is om kunstprojecten van hoge kwaliteit te realiseren waarbij bewoners actief worden betrokken Door het opvallende en vooruitstrevende beleid zijn spraakmakende kunstwerken en projecten ontwikkeld die zowel lokaal nationaal als internatio-naal de aandacht hebben getrokken

Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen vaak gekoppeld aan ruimtelijke ont-wikkelingen in de stad zoals nieuwe gebouwen of wijken Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunst-opdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals een gezonde leefomgeving eenzaamheid en veiligheid Door in te zetten op diversiteit en inclusiviteit worden alle bewoners van de stad gestimuleerd om zichzelf te ontplooien De focus is daarmee verschoven van de hardware (architectuur stedenbouw) naar de software (hoe mensen leven in de stad) Deze integrale werkwijze maakt duidelijk dat kunstenaars waardevolle gesprekspartners zijn die nieuwe perspectieven bieden op verschillende maatschappelijke kwesties die spelen in de stad Kunst in de openbare ruimte zal daarom vaker aansluiten bij ontwikkelingen op andere beleidsterreinen van de gemeente

Eens in de vier jaar worden themarsquos en locaties vastgesteld die het beleid bepalen voor kunst in de openbare ruimte in Utrecht Hierbij presenteren wij u de uitvoeringsnota Kunst in de Openbare Ruimte 2017 - 2020 Deze nota verwoordt onze visie op de ontwikkelingen van de kunst in de openbare ruimte in Utrecht De nota volgt op het Beleidsplan Fonds Stadsverfraaiing 2013-2016 dat eind 2012 werd vastgesteld De nota is geba-seerd op de bestuurlijke beleidsuitgangspunten voor kunst in de openbare ruimte en is tot stand gekomen in overleg met de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) De ABKV is een onafhankelijke commissie die gevraagd en ongevraagd adviezen geeft aan het College van B en W van Utrecht

In deze nota wordt ook ingegaan op de projecten die de komende jaren zullen plaatsvinden De projecten die worden voorgesteld sluiten aan bij inhoudelijke ontwikkelingen binnen de kunst en in de stad Daarnaast is een overzicht opgenomen van de projecten en kunstwerken die de afgelopen jaren tot stand zijn gekomen Bij het opstellen van deze nota is uitgegaan van de volgende vastgestelde gemeentelijke beleidsnotarsquos het Col-legeprogramma lsquoUtrecht maken we samenrsquo (2014-2018) en de Cultuurvisie 2012-2022 Open Ruimte Benut

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 4

Visie op de inzet van kunst(enaars)in Utrecht Samenleving Kunst en cultuur zijn belangrijke en waardevolle pijlers bij de ontwikkeling van Utrecht als snelgroeiende stad Ze dragen bij aan het welzijn van mensen Kunst en de samenleving worden vaak voorgesteld als ver-schillende werelden die met de rug naar elkaar toe staan Niets is minder waar Kunst kan op vele manieren bijdragen aan het vormgeven van de maatschappij Kunstenaars nemen van oudsher een bijzondere positie in het maatschappelijk debat in Zij lossen geen problemen op maar bieden wel vernieuwende en creatieve inzichten en manieren waarop niet alleen de gemeente maar ook al haar inwoners en andere betrokkenen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de stad In Utrecht proberen we kunst te zien als een dynamisch en volwaardig onderdeel van de samenleving

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs in Kanaleneiland ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het school-plein als uitbreiding van de 15- kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen die de leerlingen helpen in hun orieumlntatie Ook bedachten zij een creatieve oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Ontmoetingsplek Kunst in de openbare ruimte hoort in Utrecht onafscheidelijk bij de verantwoordelijkheid die de gemeente heeft voor de openbare ruimte De gemeente hoort te zorgen voor een aantrekkelijke openbare ruimte De openbare ruimte is van iedereen en moet een ontmoetingsplek zijn die niet alleen een gevoel van veiligheid geeft maar er ook voor zorgt dat bewoners en bezoekers er graag verblijven en elkaar kunnen ontmoeten Kunst kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren

Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn samen een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst De afgelopen maanden hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overkapel Geiumlnspireerd op de onderzoeksresultaten hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtkunstwerk aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 5

Onderzoekend Utrecht heeft van oudsher een traditie als opdrachtgever die zelf het initiatief neemt voor nieuwe kunstpro-jecten vanuit de gedachte dat kunst een ander perspectief geeft op de omgeving ruimte biedt aan het afwij-kende en (nieuwe) betekenis kan geven aan de stad We kiezen voor een onderzoekende manier van werken voor het steeds opzoeken van de vernieuwing en voor het experiment soms ook voor confrontatie

Voor het webradioproject De Stem van West maakten kunstenaars schrijvers en muzikanten radioprogrammarsquos met over en voor bewoners in Utrecht West Online radio werd ingezet om stedelijke veranderingen te laten zien en vast te leggen Meestal wordt een onderzoeksbureau ingezet voor zulke opdrachten maar door te kiezen voor kunstenaars biedt De Stem van West een uniek perspectief op de ontwikkelingen in Utrecht West

Maatschappelijke themarsquos Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen meestal gekoppeld aan ruimtelijke ontwikkelingen in de stad Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunstopdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals Healthy Urban Living of de Ge-zonde Stad diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid Dit zijn complexe themarsquos waar het creatieve denkvermogen en de zeggingskracht van kunstenaars een waardevolle bijdrage aan kunnen leveren Daar-mee worden kunstenaars belangrijke gesprekspartners voor de stad en kunst in de openbare ruimte meer een integraal onderdeel van wat er in de rest van de stad gebeurt

Twaalf gerenommeerde internationale kunste-naars gaan in 2017 in het Utrecht Science Park artistiek onderzoek doen naar de (on)mogelijk-heden van een lsquozero footprint campusrsquo Er wordt nauw samengewerkt met verschillende weten-schappers die werken op het Utrecht Science Park Door de bijzondere samenwerking kunnen kunstenaars gebruikmaken van de grenzeloze wetenschappelijke zoekmachine die het Utrecht Science Park in wezen is

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 6

Participatie Utrecht geeft steeds meer ruimte aan eigen initiatieven van bewoners(groepen) en werkt op diverse manieren met bewoners samen op het gebied van participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelen we aan de kennis en ervaring die de bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Daarbij zoeken we steeds naar nieuwe manieren van het presenteren van kunst in de openbare ruimte en naar vernieuwende en goede manieren waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Public Works is een initiatief van Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht Zes kunstenaars werden gevraagd om zich voor langere tijd te verbinden aan het stationsgebied Met hun tijdelijke kunst-werken spelen zij in op de dynamische ontwik-kelingen en het publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

Bestaande collectie We richten ons niet alleen op het ontwikkelen van vernieuwende en zinvolle kunstprojecten in de stad ook blijven we aandacht houden voor de bestaande kunstcollectie die van even zoveel betekenis is voor Utrecht In ruim zestig jaar tijd leidde het gemeentelijk opdrachtenbeleid tot een omvangrijke en kwalitatief hoog-staande collectie kunstwerken op straat en in gebouwen Deze collectie bevat bijzondere kunstwerken zowel in de binnenstad als in de wijken waar Utrecht met recht trots op is De kunstwerken en de betekenis die ze hebben voor bewoners en een internationaal (kunst)publiek zijn visitekaartjes voor de stad Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad In alle wijken van Utrecht zijn namelijk bijzondere en aansprekende beelden te vinden die elk een eigen verhaal hebben De komende jaren zullen we deze unieke verhalen nog beter toegankelijk maken zodat de gemeen-telijke kunstcollectie haar zeggingskracht blijft behouden

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmolenka-de is een kunstroute aangelegd met beelden uit het depot Zo kreeg de zitsculptuur van Albert Dresmeacute afkomstig van de Cor Bruijnschool in Hoograven daardoor een nieuwe plek in de stad Op deze manier worden kunstwerken opnieuw tot leven gewekt en krijgen ze een waardevolle nieuwe betekenis voor een ander publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 7

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Visie op de inzet van kunst(enaars)in Utrecht Samenleving Kunst en cultuur zijn belangrijke en waardevolle pijlers bij de ontwikkeling van Utrecht als snelgroeiende stad Ze dragen bij aan het welzijn van mensen Kunst en de samenleving worden vaak voorgesteld als ver-schillende werelden die met de rug naar elkaar toe staan Niets is minder waar Kunst kan op vele manieren bijdragen aan het vormgeven van de maatschappij Kunstenaars nemen van oudsher een bijzondere positie in het maatschappelijk debat in Zij lossen geen problemen op maar bieden wel vernieuwende en creatieve inzichten en manieren waarop niet alleen de gemeente maar ook al haar inwoners en andere betrokkenen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de stad In Utrecht proberen we kunst te zien als een dynamisch en volwaardig onderdeel van de samenleving

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs in Kanaleneiland ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het school-plein als uitbreiding van de 15- kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen die de leerlingen helpen in hun orieumlntatie Ook bedachten zij een creatieve oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Ontmoetingsplek Kunst in de openbare ruimte hoort in Utrecht onafscheidelijk bij de verantwoordelijkheid die de gemeente heeft voor de openbare ruimte De gemeente hoort te zorgen voor een aantrekkelijke openbare ruimte De openbare ruimte is van iedereen en moet een ontmoetingsplek zijn die niet alleen een gevoel van veiligheid geeft maar er ook voor zorgt dat bewoners en bezoekers er graag verblijven en elkaar kunnen ontmoeten Kunst kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren

Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn samen een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst De afgelopen maanden hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overkapel Geiumlnspireerd op de onderzoeksresultaten hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtkunstwerk aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 5

Onderzoekend Utrecht heeft van oudsher een traditie als opdrachtgever die zelf het initiatief neemt voor nieuwe kunstpro-jecten vanuit de gedachte dat kunst een ander perspectief geeft op de omgeving ruimte biedt aan het afwij-kende en (nieuwe) betekenis kan geven aan de stad We kiezen voor een onderzoekende manier van werken voor het steeds opzoeken van de vernieuwing en voor het experiment soms ook voor confrontatie

Voor het webradioproject De Stem van West maakten kunstenaars schrijvers en muzikanten radioprogrammarsquos met over en voor bewoners in Utrecht West Online radio werd ingezet om stedelijke veranderingen te laten zien en vast te leggen Meestal wordt een onderzoeksbureau ingezet voor zulke opdrachten maar door te kiezen voor kunstenaars biedt De Stem van West een uniek perspectief op de ontwikkelingen in Utrecht West

Maatschappelijke themarsquos Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen meestal gekoppeld aan ruimtelijke ontwikkelingen in de stad Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunstopdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals Healthy Urban Living of de Ge-zonde Stad diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid Dit zijn complexe themarsquos waar het creatieve denkvermogen en de zeggingskracht van kunstenaars een waardevolle bijdrage aan kunnen leveren Daar-mee worden kunstenaars belangrijke gesprekspartners voor de stad en kunst in de openbare ruimte meer een integraal onderdeel van wat er in de rest van de stad gebeurt

Twaalf gerenommeerde internationale kunste-naars gaan in 2017 in het Utrecht Science Park artistiek onderzoek doen naar de (on)mogelijk-heden van een lsquozero footprint campusrsquo Er wordt nauw samengewerkt met verschillende weten-schappers die werken op het Utrecht Science Park Door de bijzondere samenwerking kunnen kunstenaars gebruikmaken van de grenzeloze wetenschappelijke zoekmachine die het Utrecht Science Park in wezen is

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 6

Participatie Utrecht geeft steeds meer ruimte aan eigen initiatieven van bewoners(groepen) en werkt op diverse manieren met bewoners samen op het gebied van participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelen we aan de kennis en ervaring die de bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Daarbij zoeken we steeds naar nieuwe manieren van het presenteren van kunst in de openbare ruimte en naar vernieuwende en goede manieren waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Public Works is een initiatief van Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht Zes kunstenaars werden gevraagd om zich voor langere tijd te verbinden aan het stationsgebied Met hun tijdelijke kunst-werken spelen zij in op de dynamische ontwik-kelingen en het publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

Bestaande collectie We richten ons niet alleen op het ontwikkelen van vernieuwende en zinvolle kunstprojecten in de stad ook blijven we aandacht houden voor de bestaande kunstcollectie die van even zoveel betekenis is voor Utrecht In ruim zestig jaar tijd leidde het gemeentelijk opdrachtenbeleid tot een omvangrijke en kwalitatief hoog-staande collectie kunstwerken op straat en in gebouwen Deze collectie bevat bijzondere kunstwerken zowel in de binnenstad als in de wijken waar Utrecht met recht trots op is De kunstwerken en de betekenis die ze hebben voor bewoners en een internationaal (kunst)publiek zijn visitekaartjes voor de stad Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad In alle wijken van Utrecht zijn namelijk bijzondere en aansprekende beelden te vinden die elk een eigen verhaal hebben De komende jaren zullen we deze unieke verhalen nog beter toegankelijk maken zodat de gemeen-telijke kunstcollectie haar zeggingskracht blijft behouden

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmolenka-de is een kunstroute aangelegd met beelden uit het depot Zo kreeg de zitsculptuur van Albert Dresmeacute afkomstig van de Cor Bruijnschool in Hoograven daardoor een nieuwe plek in de stad Op deze manier worden kunstwerken opnieuw tot leven gewekt en krijgen ze een waardevolle nieuwe betekenis voor een ander publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 7

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Onderzoekend Utrecht heeft van oudsher een traditie als opdrachtgever die zelf het initiatief neemt voor nieuwe kunstpro-jecten vanuit de gedachte dat kunst een ander perspectief geeft op de omgeving ruimte biedt aan het afwij-kende en (nieuwe) betekenis kan geven aan de stad We kiezen voor een onderzoekende manier van werken voor het steeds opzoeken van de vernieuwing en voor het experiment soms ook voor confrontatie

Voor het webradioproject De Stem van West maakten kunstenaars schrijvers en muzikanten radioprogrammarsquos met over en voor bewoners in Utrecht West Online radio werd ingezet om stedelijke veranderingen te laten zien en vast te leggen Meestal wordt een onderzoeksbureau ingezet voor zulke opdrachten maar door te kiezen voor kunstenaars biedt De Stem van West een uniek perspectief op de ontwikkelingen in Utrecht West

Maatschappelijke themarsquos Nieuwe kunstopdrachten voor de openbare ruimte werden voorheen meestal gekoppeld aan ruimtelijke ontwikkelingen in de stad Sinds enkele jaren verbinden we nieuwe kunstopdrachten steeds vaker en voor langere tijd aan maatschappelijke themarsquos waar we als stad aan werken zoals Healthy Urban Living of de Ge-zonde Stad diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid Dit zijn complexe themarsquos waar het creatieve denkvermogen en de zeggingskracht van kunstenaars een waardevolle bijdrage aan kunnen leveren Daar-mee worden kunstenaars belangrijke gesprekspartners voor de stad en kunst in de openbare ruimte meer een integraal onderdeel van wat er in de rest van de stad gebeurt

Twaalf gerenommeerde internationale kunste-naars gaan in 2017 in het Utrecht Science Park artistiek onderzoek doen naar de (on)mogelijk-heden van een lsquozero footprint campusrsquo Er wordt nauw samengewerkt met verschillende weten-schappers die werken op het Utrecht Science Park Door de bijzondere samenwerking kunnen kunstenaars gebruikmaken van de grenzeloze wetenschappelijke zoekmachine die het Utrecht Science Park in wezen is

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 6

Participatie Utrecht geeft steeds meer ruimte aan eigen initiatieven van bewoners(groepen) en werkt op diverse manieren met bewoners samen op het gebied van participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelen we aan de kennis en ervaring die de bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Daarbij zoeken we steeds naar nieuwe manieren van het presenteren van kunst in de openbare ruimte en naar vernieuwende en goede manieren waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Public Works is een initiatief van Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht Zes kunstenaars werden gevraagd om zich voor langere tijd te verbinden aan het stationsgebied Met hun tijdelijke kunst-werken spelen zij in op de dynamische ontwik-kelingen en het publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

Bestaande collectie We richten ons niet alleen op het ontwikkelen van vernieuwende en zinvolle kunstprojecten in de stad ook blijven we aandacht houden voor de bestaande kunstcollectie die van even zoveel betekenis is voor Utrecht In ruim zestig jaar tijd leidde het gemeentelijk opdrachtenbeleid tot een omvangrijke en kwalitatief hoog-staande collectie kunstwerken op straat en in gebouwen Deze collectie bevat bijzondere kunstwerken zowel in de binnenstad als in de wijken waar Utrecht met recht trots op is De kunstwerken en de betekenis die ze hebben voor bewoners en een internationaal (kunst)publiek zijn visitekaartjes voor de stad Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad In alle wijken van Utrecht zijn namelijk bijzondere en aansprekende beelden te vinden die elk een eigen verhaal hebben De komende jaren zullen we deze unieke verhalen nog beter toegankelijk maken zodat de gemeen-telijke kunstcollectie haar zeggingskracht blijft behouden

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmolenka-de is een kunstroute aangelegd met beelden uit het depot Zo kreeg de zitsculptuur van Albert Dresmeacute afkomstig van de Cor Bruijnschool in Hoograven daardoor een nieuwe plek in de stad Op deze manier worden kunstwerken opnieuw tot leven gewekt en krijgen ze een waardevolle nieuwe betekenis voor een ander publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 7

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Participatie Utrecht geeft steeds meer ruimte aan eigen initiatieven van bewoners(groepen) en werkt op diverse manieren met bewoners samen op het gebied van participatie Het nadenken over en realiseren van belangwekkende kunstprojecten in de openbare ruimte kan niet zonder de kennis van inwoners en andere betrokken partijen in de stad De expertise en denkkracht van kunstenaars koppelen we aan de kennis en ervaring die de bewoners zelf hebben over hun leefomgeving Daarbij zoeken we steeds naar nieuwe manieren van het presenteren van kunst in de openbare ruimte en naar vernieuwende en goede manieren waarop de gemeente een goede opdrachtgever kan zijn

Public Works is een initiatief van Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht Zes kunstenaars werden gevraagd om zich voor langere tijd te verbinden aan het stationsgebied Met hun tijdelijke kunst-werken spelen zij in op de dynamische ontwik-kelingen en het publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

Bestaande collectie We richten ons niet alleen op het ontwikkelen van vernieuwende en zinvolle kunstprojecten in de stad ook blijven we aandacht houden voor de bestaande kunstcollectie die van even zoveel betekenis is voor Utrecht In ruim zestig jaar tijd leidde het gemeentelijk opdrachtenbeleid tot een omvangrijke en kwalitatief hoog-staande collectie kunstwerken op straat en in gebouwen Deze collectie bevat bijzondere kunstwerken zowel in de binnenstad als in de wijken waar Utrecht met recht trots op is De kunstwerken en de betekenis die ze hebben voor bewoners en een internationaal (kunst)publiek zijn visitekaartjes voor de stad Beeldende kunst in de openbare ruimte behoort tot de meest laagdrempelige en toegankelijke cultuuruitingen van de stad In alle wijken van Utrecht zijn namelijk bijzondere en aansprekende beelden te vinden die elk een eigen verhaal hebben De komende jaren zullen we deze unieke verhalen nog beter toegankelijk maken zodat de gemeen-telijke kunstcollectie haar zeggingskracht blijft behouden

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmolenka-de is een kunstroute aangelegd met beelden uit het depot Zo kreeg de zitsculptuur van Albert Dresmeacute afkomstig van de Cor Bruijnschool in Hoograven daardoor een nieuwe plek in de stad Op deze manier worden kunstwerken opnieuw tot leven gewekt en krijgen ze een waardevolle nieuwe betekenis voor een ander publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 7

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Geschiedenis en ontstaan van de collectie Utrecht heeft een rijke traditie op het gebied van kunst in de openbare ruimte In 1948 werd het Fonds Stadsverfraaiing opgericht door toenmalig burgemeester De Ranitz Sinds 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit die inhoudt dat kunst wordt toegepast bij de nieuwbouw of verbouwing van een gemeentelijk gebouw Het beleid rond kunst in de openbare ruimte in Utrecht heeft altijd meebewogen met maatschappelijke ontwikkelingen

Een groot aantal beelden die na de oprichting van het Fonds Stadsverfraaiing in 1948 in Utrecht zijn ge-plaatst zijn traditionele vormen van sculptuur De meeste daarvan zijn figuratief in brons of steen en in inhoudelijk opzicht niet of op een vrij letterlijke wijze verbonden aan de locatie Veel van de honderden kunstwerken die tussen 1948 en heden zijn geplaatst zijn gemaakt door voornamelijk nationaal en soms internationaal vermaarde kunstenaars De gemeente heeft jarenlang veel kunstwerken aangekocht die op dat moment actueel waren Daarom geeft de Utrechtse beeldencollectie een representatief overzicht van de ontwikkeling van de naoorlogse beeldhouwkunst in Nederland

Vanaf 1954 voert de gemeente Utrecht consequent de 15-regeling uit De doelstellingen zijn het versterken van de kwaliteit van de gebouwde omgeving de gebruiker van de gebouwen in contact brengen met heden-daagse kunst en het bevorderen van de relatie tussen beeldende kunst en architectuur De percentageregeling leidde tot een grote hoeveelheid wandschilderingen relieumlfs en sculpturen in aan of op openbare gebouwen zoals scholen en sporthallen Door de zorgvuldige omgang met deze kunstwerken brengt de collectie nog dagelijks nieuwe en bijzondere ontmoetingen tot stand tussen kunst en het brede publiek van openbare gebouwen

Tot en met de jaren vijftig van de vorige eeuw werden kunstwerken vaak pas na afronding van een gebouw of gebiedsinrichting geplaatst Met de lsquoomgevingsvormgevingrsquo van de jaren zestig veranderde dat met ndash tot ver in de jaren zeventig ndash een groeiend aantal opdrachten tot gevolg De kunstenaars van de Arnhemse School pleitten ervoor dat kunst een vast onderdeel zou moeten zijn van de bebouwde omgeving Om dat doel te bereiken gebruikten zij een abstracte vormgeving Kunst zou volgens de Arnhemse School van haar voetstuk moeten stappen en een plek zoeken tussen het publiek Op die manier kon kunst volgens hen bijdragen aan een betere leefomgeving en bijdragen aan de belevingswereld van dit publiek

Hedendaagse kunstopdrachten Vandaag de dag is een kunstenaar die in de openbare ruimte werkt zich goed bewust van de omstandigheden waarin een kunstopdracht tot stand komt of de opdrachtformulering probeert hem daartoe te verleiden De kunstenaar is gewend om te werken binnen een multidisciplinair team van gemeentelijke en externe partijen en heeft daardoor meer mogelijkheden om te kunnen meebewegen met behoeftes en ontwikkelingen in het publieke domein Het maatschappelijk element van een kunstopdracht wordt dus steeds belangrijker

De rol van de kunstenaar is daarmee veelzijdiger geworden Zijn bijdrage aan de stad kan bestaan uit een inter-actieve enof multimediale installatie een tijdelijke manifestatie een participatieproject het positief beiumlnvloe-den van sociaal-maatschappelijke processen een verplaatsbare sculptuur een bijdrage aan architectuur of ande-re vormgeving of het aandragen van ideeeumln in een ontwerpteam voor de ruimtelijke enof culturele inrichting van de openbare ruimte Dit betekent niet dat een kunstopdracht niet langer een sculptuur als eindresultaat kan hebben Het betekent ook niet dat kunst alleen ingezet moet worden als middel om mensen bijeen te brengen of slechts dienend moet zijn aan een totaalontwerp Het betekent weacutel dat kunstopdrachten een antwoord kun-nen zijn op complexe vraagstukken die spelen in de stad Als de kunstenaar in dit multidisciplinaire proces zijn creatieve vrijheid behoudt dan zal de kunst zijn zeggingskracht niet verliezen en kan kunst evengoed beteke-nisvol zijn voor een breed publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 8

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Kunst in het publieke domein heeft een verandering doorgemaakt van het traditionele lsquobeeld op de sokkelrsquo tot multidisciplinaire kunstprojecten die inspelen op sociaal-maatschappelijke economische of stedenbouwkundige aspecten Dat betekent onder andere dat de totstandkoming van kunstprojecten steeds meer afdelingen raakt binnen de gemeente ook wanneer het weacutel om een permanent object of beeld gaat dat bijvoorbeeld moet wor-den opgenomen in bestemmingsplannen Daarbij is het van essentieel belang dat een kunstproject kan rekenen op een breed draagvlak Een kunstwerk kan niet zonder een goede samenwerking tot stand komen omdat geen enkel kunstopdrachtentraject hetzelfde is en er telkens nieuwe uitdagingen bij komen kijken

Projecten 2017-2020 Fonds Stadsverfraaiing In de periode 2017-2020 zal de gemeente de focus voortzetten op het verbinden van kunst in de open-bare ruimte en maatschappelijke themarsquos en vraagstukken waar de gemeente Utrecht bij is betrokken Ons uitgangspunt daarbij is dat kunst en cultuur onderdeel horen te zijn van de uitdagingen die wij als gemeente signaleren voor de toekomst Kunstenaars worden betrokken bij projecten op het gebied van gezonde ver-stedelijking diversiteit inclusiviteit eenzaamheid en veiligheid In de komende jaren gaan we die nieuwe integrale werkwijze verder onderzoeken Deze werkwijze sluit aan bij de werkwijze van veel hedendaagse kunstenaars we kiezen ervoor om samen te werken met geeumlngageerde kunstenaars Elk project is anders en vraagt om een andere benadering Daarbij is het belangrijk om de kennis en ervaring van collegarsquos binnen de gemeente en bewoners in de stad te delen met de kunstenaars Op die manier kan de expertise binnen verschillende gemeentelijke afdelingen worden gekoppeld waarbij kunst een meerwaarde kan betekenen voor het denken en omgaan met uitdagingen in de stad Het is belangrijk om te realiseren dat kunst geen problemen oplost Vaak biedt kunst wel een andere blik op de problematiek of stelt deze scherpe blikverruimende vragen Inspirerende voorbeelden van deze werkwijze zijn onder andere

lsquoVoor Eenzaamheidrsquo is een platform van ont-werpers en kunstenaars in Nederland Samen met andere partijen geven zij een andere kijk op eenzaamheid Ze ontwikkelen projecten zoals workshops tekensessies en kunstinstal-laties waarmee mensen op nieuwe manieren met eenzaamheid kunnen omgaan Niet tegen eenzaamheid maar voacuteoacuter Op die manier willen ze eenzaamheid een nieuwe betekenis geven

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 9

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Biancoshock lsquoVIP | VERY IMPORTANT POVERTYrsquo Locatie-specifieke installatie tijdens straatkunst-festival Stencibility in Tartu Estland 2016

Een aantal kunstprojecten is in de periode 2012-2016 gestart en zal in de volgende beleidsperiode worden gerealiseerd

Begraafplaatsen ndash Ingeborg Meulendijks Culturele Zaken heeft samen met Team begraafplaatsen een kunstopdracht uitgeschreven voor een kunstpro-ject voor begraafplaats Daelwijck in Overvecht-Noord Kunstenaar Ingeborg Meulendijks stelt met haar voor-stel lsquoAan mijn liefstersquo voor om een klein rond paviljoen (ca 50 m2) te bouwen rondom een bestaande boom op de begraafplaats Bezoekers kunnen een brief schrijven aan een overledene en die vervolgens in een nis in het paviljoen stoppen Het papier verdwijnt in de muur en zal daar blijven In de buitenmuur van het pavil-joen komen vijf brievenbussen Aan het paviljoen wordt een adres gekoppeld zodat mensen post kunnen sturen aan hun overleden dierbaren Het paviljoen wordt gemaakt van keramisch handgemaakte stenen Voor het (materiaal)onderzoek en de ontwikkeling van deze keramische onderdelen volgde Ingeborg Meulendijks een werkperiode aan het internationaal gerenommeerde Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC) in Oister-wijk Oplevering juli 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 10

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Veiligheid ndash Arno CoenenIris Roskam Culturele Zaken en de afdeling Veiligheid van de gemeente Utrecht zijn gezamenlijk een project gestart op het gebied van veiligheid en kunst Begin 2016 hebben studenten van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan naar (het gevoel van) veiligheid van omwonenden rondom Winkelcentrum Overka-pel Met deze informatie hebben kunstenaars Arno Coenen en Iris Roskam bekend van het ontwerp voor de binnengevel van de Markthal in Rotterdam een voorstel gemaakt voor een lichtsculptuur aan de zijkant van de flat aan de Euterpedreef De leden van de Vereniging van Eigenaren hebben positief gestemd over dit voorstel Realisatie 2017

Vergroening Singel ndash Birthe Leemeijer Culturele Zaken werkt samen met bewoners van initiatiefgroep Vergroening Singel die ecologische voorstellen doet om de beschoeiing rond de Singel aantrekkelijker te maken voor planten en dieren Het vergroeningsproject aan de Singel biedt een uitgele-zen kans om door middel van samenwerking tussen kunstenaars buurtbewoners en andere betrokkenen een of meerdere (groene) kunstwerken te realiseren in dit markante parkachtige gebied Uit drie schets-voorstellen is het idee van Birthe Leemeijer gekozen om verder uit te werken Daarin stelt zij voor om in het parkgedeelte aan de achterkant van het Centraal Museum een groene omgevallen trap aan te bren-gen die doorloopt in het water De haalbaarheid van haar voorstel wordt nu verder onderzocht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 11

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

De Gaard ndash Jozef Legrand Momenteel werkt de gemeente aan de uitbreiding en vernieuwing van winkelcentrum De Gaard in Tuin-dorp Beeldend kunstenaar Jozef Legrand is verbon-den aan dit traject In nauw overleg met betrokken bewoners en winkeliers heeft hij onderzocht hoe kunst een bijdrage kan leveren aan een modern en aantrekkelijk winkelcentrum Nadat Legrand vele ge-sprekken met bewoners had gevoerd heeft hij hun wensen en behoeften samengevat De Gaard zou een lsquodorpspleinhuiskamerrsquo moeten worden waar het goed vertoeven is Samen met een landschapsarchi-tect heeft Jozef Legrand de inrichting voor deze plek vormgegeven Hij stelt voor om er lsquoPoeumltische Bankenrsquo te plaatsen speciaal ontworpen houten banken met gedichten die uitnodigen tot ontmoeting en gesprek Realisatie 2018

Componistenkoppen TivoliVredenburg ndash nieuwe opdracht De collectie componistenportretten die vroeger in de gang rond de grote zaal van Vredenburg stond is in 2014 na de verbouwing weer teruggeplaatst Bij de bouw van Vredenburg is deze collectie ontstaan uit een gift van Douwe Egberts en de toepassing van de 15-regeling De collectie bestaat nu uit 34 por-tretten en laat naast een eerbetoon van beeldende kunst aan de muziek een representatief beeld zien van de naoorlogse Nederlandse beeldhouwkunst van Pieter drsquoHont tot Berend Strik De collectie is tot stand gekomen door bijdragen van Douwe Egberts het Fentener van Vlissingen Fonds Fonds Stadsver-fraaiing en twee schenkingen De gemeente Utrecht en TivoliVredenburg hebben zich voorgenomen deze collectie samen verder uit te breiden Een nieuwe opdracht zou moeten aansluiten bij de bestaande collectie bij de Grote Zaal maar mag wel een nieuwe richting uitgaan Dat houdt in dat het beeld deze keer geen klassiek portret zal worden (zoals eerder wel altijd het geval was) en dat een andere locatie in het gebouw de voorkeur heeft Het thema is nog wel muziek en sluit bij voorkeur aan bij een actueel thema Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 12

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Herderplein ndash restauratie Het Herderplein gelegen in de de driehoekige wijk Halve Maan in Oog in Al is een plein uit 1955 waar-van het oppervlak is ontworpen door kunstenaar Jan Boon De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het Herderplein aangewezen als een van de dertig wederopbouwgebieden uit de periode tussen 1940 en 1965 die zich onderscheiden bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de architectuur of als bijzonder voorbeeld van stedenbouw of landschaps-inrichting Het plein is momenteel in slechte staat Culturele Zaken werkt samen met verschillende gemeentelijke afdelingen aan de verbetering van het plein en bekijkt de restauratie integraal en in samenhang met de ontwikkelingen die rondom het plein plaatsvinden Realisatie 2017

Vredenburg Op het Vredenburgplein komen veel functies samen waardoor er aan het plein vele wensen eisen en aan-spraken op de ruimte zijn verbonden Rondom het plein moet nieuwbouw worden ingepast en het plein zelf moet voldoende ruimte bieden aan de groeiende stroom voetgangers een vernieuwde warenmarkt en andere evenementen Onder het plein komt een parkeergarage terwijl er ook vele kabels en leidingen liggen net als zestiende-eeuwse overblijfselen van kasteel Vredenburg Het is een ingewikkelde opgave om een aantrekkelijk plein te maken voor een breed publiek dat graag op het plein verblijft zowel op dagen met als zonder markt of evenement In de winter van 2015 is het ontwerp van het plein besproken met bewoners en (markt-)ondernemers Uit deze gesprekken kwam de wens naar voren om de lsquohuiskamerfunctiersquo zichtbaarder te maken en van het plein een echte ontmoetingsplek te maken Betrokken omwonenden ondernemers en inwoners van de stad zagen bij het vervullen van die lsquohuiskamerfunctiersquo een belangrijke rol voor een kunstwerk of monument Er is een kunstbege-leidingsgroep ingesteld om uit te zoeken hoe deze wens van de betrokkenen kan worden ingevuld Deze groep bestaat uit een vertegenwoordiging van bewoners gebruikers en ondernemers en wordt begeleid door de kunstadviseurs van de gemeente Realisatie 20172018

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 13

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

15 regeling Utrecht is een van de weinige gemeenten die de zogenaamde percentageregeling al sinds 1954 consequent toepast Bij de bouw of verbouw van gemeentelijke gebouwen wordt anderhalf procent van de kale bouwsom gereserveerd voor een kunstopdracht De architect en de mensen die uiteindelijk in het betreffende gebouw gaan wonen werken of recreeumlren denken samen met de gemeente na over de invulling van het kunstwerk Dat is bij elk gebouw of bouwproject verschillend

De Utrechtse Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving maakt een zorgvuldige inventarisatie van alle randvoorwaarden en wensen en doet vervolgens voorstellen voor geschikte kunstenaars die voor dit gebouw wellicht een kunstwerk kunnen maken dat betekenis geeft aan de plek De toekomstige gebruikers en de betrok-ken architect maken een keuze uit de geselecteerde kunstenaars Door deze werkwijze ontstaan er kunstwerken die in samenhang met de plek en de betrokkenen tot stand komen en een betekenisvolle bijdrage leveren aan de functie van het gebouw

Bij clustering van gemeentelijke gebouwen kan de Adviescommissie adviseren om budgetten te clusteren zodat er een omvangrijker kunstproject mogelijk is dat een groter gebaar kan maken Wanneer schoolbesturen opdrachtge-ver zijn van het schoolgebouw wordt in overleg met hen besproken of de kunstregeling wordt toegepast

Ibisdreef ndash lsquoDe bomenrsquo van Bouke GroenJerke Mulder Bij de bouw van een nieuw kindercluster aan de Ibisdreef in Overvecht is een kunstproject gestart op basis van de 15-regeling In dit nieuwe schoolgebouw komen de Mattheusschool en een vestiging van de Openbare Basisschool Overvecht samen maar de scholen blijven zelfstandig bestaan Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen docenten schoolbestuur en de architect selecteerde uit drie schetsvoorstel-len het idee van Bouke Groen en Jerke Mulder Zij stellen voor om twee platanen schuin op het schoolplein te planten zodat de kruinen in elkaar versmelten Rond de bomen komen trappen die samen een klein amfitheater vormen Het kunstwerk is niet alleen symbolische verbeelding van de samenkomst tussen twee scholen ook doet het aan de leerlingen een speelse handreiking om elkaar te ontmoeten Oplevering januari 2017

Teun de Jagerdreef ndash schetsontwerpen Bij de bouw van het nieuwe kindercluster aan de Teun de Jagerdreef in Overvecht is een kunsttraject gestart op basis van de 15-regeling In het gebouw komen Jenaplanschool Cleophas een vestiging van Openbare Basisschool Overvecht en buurthuis De Bram Een kunstwerkgroep bestaande uit directies van de beide scholen het schoolbestuur de architect en een vertegenwoordiger van het buurthuis selecteerde uit een longlist van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving drie kunstenaars die een schetsontwerp maken voor een of meerdere kunstwerken Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 14

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Utrecht Science Park Gemeente Utrecht werkt samen met het Utrecht Science Park (USP) en de Universiteit Utrecht aan een langdu-rig kunstproject in het gebied dat voorheen bekend stond als de Uithof De internationaal gerenommeerde kunstenaars Melle Smets en Cynthia Hathaway hebben na grondig onderzoek het Department of Search opge-richt op het Utrecht Science Park Het Department of Search introduceert in het USP een nieuwe manier van onderzoeken namelijk de onder-zoeksmethode van de kunstenaar Deze methode verbindt experimenteert herdenkt zoekt op ongebaande paden en leidt soms tot iets maar soms ook tot niets Deze nieuwe werkwijze sluit aan bij het belangrijkste verbindende thema binnen het USP Healthy Urban Living Hoe houden we steden en hun inwoners gezond Hoe kunnen we het publiek een ander perspectief op de wereld bieden en kunnen we daarmee de houding van dit publiek veranderen ten opzichte van de omgeving

Zero Footprint Campus Zero Footprint Campus is het eerste programma van Department of Search Twaalf internationale kunstenaars verrichten gedurende het academiejaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van een lsquozero footprint campusrsquo Als we ons tot het Utrecht Science Park moeten beperken wat heeft het gebied dan te bieden En wat hebben de kunstenaars aan het USP te bieden Zero Footprint Campus gaat uit van inclusiviteit en lokale inspira-tie alle aanwezige talenten op het USP van concieumlrge tot weten-schapper worden gezien en benut Iedere kunstenaar bouwt zijn eigen netwerk in het USP Iedereen die dat wil kan de zoektochten van de kunstenaars volgen via zowel een fysiek als een digitaal platform in de openbare ruimte en op online blogs laten de kunstenaars voortdurend zien hoe ze werken zodat ze hun eigen schare volgers creeumlren In mei en juni 2017 vindt de afsluitende tentoonstelling plaats Daarin presenteert het Department of Search de resultaten van een jaar artistiek onderzoek naar de (on)mogelijkheden van de Zero Footprint Campus De kunstenaars stellen hun werk open voor een breed publiek Het centrale plein voor het Educatorium ver-andert in een rariteitenkabinet van lsquoprototypenrsquo Het publiek kan zich laten imponeren door innovatieve en uitdagende kunstprojecten zoals de Human Power Plant van Melle Smets de KankerCel van Arne Hendriks het voedselpompstation van Cynthia Hathaway en de zeepfabriek van Guido Marsille Aanvullend op deze tentoonstelling organiseren we een programma vol rondleidingen die het publiek mee-voeren door het park Specifieke doelgroepen worden uitgenodigd en krijgen een op maat gemaakte rondlei-ding met diepere informatie over de kunstprojecten op de campus Iedere kunstenaar is lsquoembeddedrsquo gegaan en zal het nieuwe werk niet alleen op het centrale plein maar ook op de betreffende locatie tonen Maarten van den Eynde opent zijn Future Observatory een museum van grote uitvindingen Studio Monnik transformeert de Campus in het denkbeeldig landschap van de toekomst Daarbij toont hij vergezichten van het USP over 50 jaar aan de hand van fictieve personages Laurent Tixador slaat zijn kamp op in het toe-komstige voedselbos samen met biologiestudenten van de Universiteit Kortom het Utrecht Science Park verandert in een openluchtmuseum waar het publiek op safari gaat in een spannende zoektocht naar sporen van de Zero Footprint Campus Realisatie 2017

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 15

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Kunst in het stationsgebied Sinds 2013 vormt een reusachtige theepot een blikvanger in het Stationsgebied Iets verderop kijkt het lichtkunstwerk lsquoBurn the Village Feel the Warmthrsquo uit over de Catharijnesingel Een onzichtbare hand zet zijn handtekening keer op keer op het hoge appartementencomplex van Hoog Catharijne en op een van de daken van het winkelcentrum floreert De Tuinfabriek een zelfvoorzienende daktuin Al deze kunstwerken komen voort uit de beeldende kunstmanifestatie Call of the Mall die in 2013 plaatsvond in Hoog Catharijne Na af-loop van het project hebben de kunstwerken een (min of meer) blijvende plek gekregen in het Stationsgebied Daarmee lopen ze vooruit op de ambitie om in het gebied permanente kunstwerken te ontwikkelen

In 2009 werd het plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied vastgesteld In dit plan werden drie program-malijnen benoemd een programma van tijdelijke kunstprojecten het Jaarbeursplein als de locatie voor een groot identiteitsbepalend kunstproject en markeringen op nieuwe knooppunten in de infrastructuur Het programma Kunst in het Stationsgebied past in de traditie van spraakmakende en vernieuwende kunstpro-jecten in de openbare ruimte Een grootschalig voorbeeld van de inzet van kunst bij herontwikkeling is het kunstprogramma BEYOND voor Leidsche Rijn het nieuwe stadsdeel van Utrecht Een vanzelfsprekend vervolg op Beyond is Kunst in het Stationsgebied dat hoewel in een totaal ander gebied en in een andere tijd op eenzelfde manier ambitieus is Ook met dit programma willen we een bijdrage leveren aan de discussies over de rol van kunst in de openbare ruimte

Kunst in het Stationsgebied startte met de manifestatie Call of the Mall in Hoog Catharijne en op Utrecht Cen-traal Een groots opgezette kunstmanifestatie op een van de drukste knooppunten van Nederland was nooit eerder vertoond Het project was een experiment in het bereiken van zeer uiteenlopende publieksgroepen en in het realiseren van kunstprojecten die lsquoovereindrsquo bleven in de hectiek en de commercieumlle beeldtaal van Hoog Catharijne Het was ook een manier om het stationsgebied en zijn bewoners en gebruikers nog beter te leren kennen Call of the Mall is opgezet in nauwe samenwerking met bedrijven reizigers ondernemers passan-ten en winkeliers We kozen voor zowel een langdurige aanwezigheid in het gebied als een open zoekende en vloeiende aanpak De deelnemende kunstenaars werden onder andere geselecteerd op hun vermogen om zich echt in het gebied te verdiepen

Met deze werkwijze wilden we voorkomen dat de groots opgezette manifestaties alleen tijdelijk impact heb-ben Wij denken dat we blijvend iets achterlaten in de hoofden en harten van de mensen met wie we samen-werken en zo nu en dan zelfs in het denken en handelen van organisaties en instituten Ook fysiek laten de kunstprogrammarsquos iets achter Zoals eerder beschreven heeft Call of the Mall een aantal permanente kunst-werken opgeleverd Doordat het gebied nog steeds sterk in ontwikkeling is en bijna dagelijks van aangezicht verandert bieden de kunstwerken vanaf hun vaste plek een moment van reflectie aan de dagelijkse voorbij-gangers

Bij de totstandkoming van Public Works de grote kunstmanifestatie in 2016 hebben we deze werkwijze waarbij we ons langdurig verbinden aan het Stationsgebied en haar gebruikers voortgezet In dit gebied blij-ken de kunstwerken die echt inspelen op de dynamische context van het gebied het best op hun plek Voor Public Works zochten we kunstenaars die zich voor langere tijd aan het gebied verbonden en die een groot vermogen hebben om situaties te verkennen om tot sterke en overtuigende beelden te komen Deze manier van werken waarbij we synchroon opgaan met de omgeving in samenspraak met gebruikers bedrijven en bewoners geeft ons ook de kans om te zien hoe de ontwikkelingen in het gebied gaan en daarop in te springen De zes kunstenaars(duorsquos) Sander Breure en Witte van Hulzen Marcus Coates Constant Dullaart Po-lyLester (Gabriel Lester en Martine Vledder) HeHe (Hellen Evans en Heiko Hansen) en Berend Strik ism Aziz Bekkauoi presenteerden ieder een kunstproject dat zich manifesteerde midden in de dynamiek en het publiek van het Stationsgebied De resultaten worden nu geeumlvalueerd en worden meegenomen in het vervolgtraject waarin we ons richten op meer permanente werken op verschillende locaties Een hoofdrol is daarbij weggelegd voor het Jaarbeursplein dat zoals gezegd al in de oorspronkelijke plan-nen werd benoemd als locatie voor een lsquoidentiteitsbepalende kunsttoepassingrsquo Onze werkwijze waarbij we samen met de partners en met de kunstenaars werken aan de invulling van de kunstprojecten geeft ons de kans om te onderzoeken wat zorsquon lsquogroot samenbindend en identiteitsverlenendrsquo kunstwerk in deze tijd is en de behoefte eraan te bevragen en verklaren Het doel is het komen tot een kunsttoepassing die door iedereen gewaardeerd wordt

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 16

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Ook op andere plekken in het Stationsgebied komen permanente kunstwerken In het oorspronkelijke plan van aanpak Kunst in het Stationsgebied werd gesproken over lsquokunst als bijdrage aan de identiteit van de nieu-we infrastructuurrsquo en lsquoindividuele projecten voor het creeumlren van pleisterplaatsenrsquo Zoals gezegd komen deze kunstwerken deels voort uit de tijdelijke kunstmanifestaties maar er worden ook nieuwe werken geiumlnitieerd

Monumentale wandkunst Met de sloop van (school)gebouwen uit de wederopbouwperiode (1946-1965) verdwijnt in rap tempo de monumentale wandkunst (relieumlfs mozaiumleken wand-schilderingen) die bij deze architectuur hoort In 2011 is in samenwerking met de afdeling Monumenten en Erfgoed een in-ventarisatie gedaan naar vormen van deze kunst in Utrechtse gebouwen Met de uitkomsten van dit onderzoek kan Utrecht actief inzetten op het behoud van monumentale wandkunst Bij elke vorm van kunst in te slopen gebouwen wordt door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving geadviseerd over behoud en herplaatsing Soms is een werk in een zodanig slechte staat dat res-tauratie te kostbaar of technisch niet meer mogelijk is In zulke gevallen wordt in overleg met de kunstenaars of de erfgenamen besloten om het kunstwerk te vernietigen Bij de sloop en herbouw van scholen uit de wederopbouwperiode kunnen 15-budgetten worden ingezet voor het behoud en de herplaatsing van kunst-werken Die keuze wordt aan de schoolbesturen voorgelegd In de komende periode zal van een aantal mozaiumleken die nu in het gemeentedepot staan worden onder-zocht waar ze herplaatst kunnen worden Het gaat hierbij om werken van Dick Elffers Lex Horn Peter Alma en Jan Bons Al deze vier kunstenaars hebben in het naoorlogse Nederland een grote rol gespeeld in de ver-fraaiing van vele gebouwen door het hele land Deze kunst had vaak een boodschap toegesneden op de lo-catie functie en gebruikers van het gebouw Op die manier ging kunst op in het weefsel van de maatschap-pij Met de sloop van veel gebouwen uit de wederopbouwperiode is veel van deze monumentale wandkunst verdwenen en daarmee helaas ook een bijzonder stuk geschiedenis uit deze periode Het is bijzonder dat Utrecht deze werken zorgvuldig heeft weten te conserveren en weer terug kan plaatsen in de stad zodat de kunstwerken opnieuw betekenis krijgen voor een nieuw publiek

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 17

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

CommunicatiePR Om de bijzondere verhalen rondom de bestaande beeldencollectie in de stad Utrecht blijvend onder de aan-dacht te brengen is in 2014 een grote overzichtscatalogus uitgebracht De bijbehorende app lsquoBIDSUrsquo (beel-den in de stad Utrecht) is gratis te downloaden voor iOS en Android De app geeft achtergrondinformatie en geeft aan waar zich het dichtstbijzijnde kunstwerk bevindt De komende jaren wordt meer aandacht besteed aan de communicatie en PR rondom de bestaande collectie Tijdens de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe kunstprojecten zal communicatie een integraal deel uitma-ken van dit traject We zijn trots op onze collectie en de bijzondere ontmoetingen die ze dagelijks tot stand brengen met vele bewoners en bezoekers van de stad Die verhalen willen we graag vertellen aan een nieuw en breed publiek Op dit gebied liggen veel kansen zoals een wijkgerichte aanpak waarin we de onthulling van nieuwe kunst-werken aangrijpen voor educatieve projecten of feestelijke evenementen voor specifieke doelgroepen Ook zal de collectie als geheel worden gepromoot als belangrijk onderdeel van zowel de geschiedenis als het huidige culturele aanbod van de stad Dit zal gebeuren door verbetering en vernieuwing van gemeente-lijke communicatiekanalen (zoals de website een nieuwsbrief sociale media et cetera) in combinatie met een proactieve persbenadering en inhoudelijke samenwerkingen Door gericht in te spelen op de vele ver-schillende mogelijkheden blijft de collectie en haar verhalen springlevend voor zowel inwoners als bezoe-kers van Utrecht

Beheer en onderhoud De artistieke verantwoordelijkheid voor het plaatsen van kunstwerken in de Openbare Ruimte ligt bij Cultu-rele Zaken die op advies van de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) het beleid vorm-geeft Team BOB (Bijzondere Objecten Buitenruimte) onderdeel van Stadsbedrijven is verantwoordelijk voor het kort- en langcyclisch onderhoud van de kunstcollectie Vanuit Stadsbedrijven is hier budget voor beschik-baar maar heeft tot op heden het gehele werkpakket ondergebracht bij het team Erfgoed amp Cultuur (TEC) van Vastgoedbeheer Stadsbedrijven TEC (en al haar voorgangers) doet dit werk al ruim vijftien jaar op basis van ervaring kennis en opgebouwde netwerken Culturele Zaken en TEC hebben tot op heden structureel overleg gehad en werken nauw samen om het onderhoud en beheer van de kunstwerken optimaal te houden Beheer van kunstwerken is specialis-tisch werk sommige kunstwerken zijn zeer waardevol enof kwetsbaar Voor bijzondere en grootschalige restauratieprojecten zoals de afgelopen jaren bij de Amerhof kan besloten worden om financieel bij te dragen uit het Fonds Stadsverfraaiing

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 18

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Financieumlle uitgangspunten 2017-2020 Kunst in de openbare ruimte in Utrecht ontvangt zijn middelen langs drie kanalen 1 Fonds Stadsverfraaing 2 Specifieke middelen voor grootschalige projecten 3 De 15 -regeling

1 Tot 1996 kende de gemeente de zogenaamde 1-regeling beeldende kunst Deze regeling hield in dat eacuteeacuten project van alle uitgaven voor infrastructurele werken in het Fonds Stadsverfraaiing werden vrijgemaakt voor kunst in de openbare ruimte Omdat in de loop der jaren het begrip lsquoinfrastructurele werkenrsquo steeds minder eenduidig werd is in 1996 is besloten de 1-regeling buiten werking te stellen en jaarlijks in de gemeentebe-groting euro 268000- (prijspeil 2012) voor het Fonds Stadsverfraaiing op te nemen Bij de afschaffing van de 1-regeling hebben wij vastgesteld dat specifieke of grootschalige projecten (zoals bijvoorbeeld Leidsche Rijn en Stationsgebied) hieruit niet bekostigd kunnen worden en dat hiervoor specifiek aanvullende middelen aangevuld met externe middelen nodig zijn Projecten duren gemiddeld genomen langer dan een jaar en zijn vaak gekoppeld aan stedenbouwkundige ontwikkelingen Om flexibel met die ontwikkelingen mee te kunnen bewegen is het soms noodzakelijk om budgetten over de verschillende jaarsnedes te verschuiven De reserve Fonds Stadsverfraaiing is opgericht om bij de jaarlijkse verantwoording de budgetten weer gelijk te laten lopen met de uitvoering van de projecten

2 Kunst in het Stationsgebied is een voorbeeld van een grootschalig project waarvoor aanvullende middelen benodigd zijn Vanuit de grondexploitatie hebben wij een bedrag van euro 15 miljoen gereserveerd en middels collegebesluit van 14 augustus 2009 formeel beschikbaar gesteld aan Culturele Zaken voor de realisatie van het programma Dit bedrag wordt aangevuld met externe middelen tot euro 5 mio over een periode van tien jaar Ook participatieprojecten in de Utrechtse wijken worden regelmatig aangevuld met externe middelen het bud-get functioneert als vliegwiel voor matching met andere partijen Dit zijn externe fondsen als ook bijdragen van andere afdelingen zoals UVO Initiatievenfonds en REO

3 De 15 -regeling blijft van kracht In het kader hiervan wordt bij de (ver)bouw van panden waarbij de gemeen-te voor tenminste 50 financieel participeert 15 van het bouwbudget voor beeldende kunst gereserveerd Omdat dit gemiddeld genomen kleine bedragen oplevert is de suppletieregeling in het leven geroepen Hierbij kan het betreffende budget afhankelijk van de hoogte van het percentagebedrag uit het Fonds Stadsverfraai-ing worden aangevuld De 15-budgetten worden bij aanvang van een bouwproject door UVO in de begro-ting gereserveerd In overleg wordt het kunstbudget overgeheveld naar Culturele Zaken Culturele Zaken is in nauwe samenspraak met de projectleider van UVO verantwoordelijk voor de uitvoering van de kunstregeling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 19

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Financieel meerjarenoverzicht2017-2020

Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting 2019 Begroting 2020

Lasten

Begraafplaatsen 115 0 0 0

Veiligheid 40 20 0 0

Vergroening Singel 45 55 0 0

De Gaard 20 30 0 0

Componistenkoppen 60 0 0 0

Herderplein 50 20 0 0

Vredenburg 150 100 0 0

Behoud monumentale wand-kunst

0 10 20 20

CommunicatiePReducatie 5 10 20 20

Bestaande collectie 5 20 50 50

Ontwikkeling nieuwe projecten 3 23 178 178

totaal Fonds Stadsverfraaiing 493 288 268 268

15 projecten 300 170 150 150

Utrecht Science Park 640 116 82 50

Kunst in het Stationsgebied 100 1000 0 0

Totaal lasten 1533 1574 480 448

Baten

Gemeente Utrecht 938 1174 480 448

Fondsbijdragen 595 400 0 0

Totaal baten 1533 1574 480 448

Saldo lasten en baten 0 0 0 0

bedragen zijn in duizenden eurorsquos

In 2017 wordt een aantal nieuwe 15 projecten opgestart onder andere in Leidsche Rijn Daarmee is het 15 budget voor 2017 hoger dan gebruikelijk

De bijdrage vanuit de gemeente aan Kunst in de Openbare Ruimte bestaat uit middelen uit het Fonds Stadsverfraaiing 15 budgetten initiatievenfonds REO ed Daarnaast worden externe middelen geworven bij (kunst)fondsen

Externe fondsenwerving is afhankelijk van de inhoud van projecten Per project wordt gekeken waar extra middelen geworven kunnen worden De inhoud van projecten voor 2019 en 2020 is nu nog onbekend Fond-senwerving wordt daarvoor in 2018 opgestart

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 20

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Overzicht gerealiseerde projecten2013-2016

In de zomer van 2013 vond de internationale kunstmanifestatie Call of the Mall plaats In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen aan de wanden op daken en lsquoverborgen plekkenrsquo nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de Gemeente Utrecht

In vervolg op Call of the Mall organiseerde Stich-ting Kunst in het Stationsgebied samen met de gemeente Utrecht in 2016 Public Works Daarbij werden zes kunstenaars(duorsquos) uitgenodigd om langdurig in het gebied te verblijven Met hun kunstwerken spelen zij in op de dynamiek en het telkens wisselende publiek dat zich in en rond Hoog Catharijne en Utrecht bevindt

In 2014 werd de overzichtspublicatie lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo gepresenteerd dat een compleet overzicht biedt van alle kunstwerken van de gemeente Utrecht die zich in de openbare ruimte bevinden De publicatie is te koop bij Broese boekverkopers Bijleveld en het Centraal Mu-seum Bij de publicatie is de gratis app lsquoBeelden in de stad Utrechtrsquo verschenen beschikbaar voor IOS en Android De app geeft achtergrondinfor-matie en toont waar zich de meest dichtstbij-zijnde kunstwerken bevinden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 21

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

Tussen januari 2013 en februari 2015 hebben kunstenaars schrijvers radiomakers en muzikan-ten radio gemaakt vanuit Utrecht West De Stem van West is webradio en kunst in de openbare ruimte gemaakt in opdracht van de Gemeente Utrecht De gehele collectie radioprogrammarsquos inclusief de website is gearchiveerd door Het Utrechts Archief [wwwdestemvanwestnl]

In de vernieuwde groenstrook langs het Amster-dam Rijnkanaal werden in 2015 een paviljoen en twee picknicktafels met barbecuevoorziening ge-plaatst Het paviljoen ontworpen door ontwerp-bureau Carve en typograaf Karel Martens is rond en open De spijlen waarop het dak rust vormen de letters MARTIN BRIL Schrijver Martin Bril is in Kanaleneiland geboren en heeft daar de eerste jaren van zijn leven gewoond Daarnaast zijn er in de graszone langs de Rooseveltlaan twee door Carve ontworpen picknicktafels gekomen met daarin ruimte om te barbecueeumln Beide ontwer-pen zijn tot stand gekomen na gesprekken met bewoners uit Kanaleneiland

Op verzoek van bewoners aan de Zaagmo-lenkadeWillem Arntzkade is een kunstroute aangelegd met beelden uit het gemeentelijk kunstdepot

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 22

In samenwerking met studenten van de HKU werd een deel van de spoorbrug bij Zaltbommel lang geleden gemaakt in de Werkspoorfabrieken van Zuilen permanent geplaatst op de Amster-damsestraatweg vlak bij museum Zuilen

Op verzoek van bewoners uit Overvecht is het beeldje lsquoDe ontmoetingrsquo van Albert Dresmeacute teruggevonden en herplaatst op de oude locatie aan de Transvaaldreef in Overvecht

Het 15-kunstwerk dat Arjan van Arendonk in 1988 maakte voor de scheiding tussen de schoolpleinen van Obs Oog in Al en de Reforma-torische basisschool Eben Haeumlzer moest worden verwijderd toen de scholen werden gesloopt Het kunstwerk kreeg een mooie nieuwe bestemming op het schoolplein van lsquoDe kleine vliegenierrsquo in Zuilen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 23

Het mozaiumlek lsquoAnne Frankrsquo van Theo Schabbing hing sinds 1964 aan de gevel van de Anne Frankschool In 2015 betrok de school een nieuw gebouw verderop aan de Van Bijnkershoeklaan Het kunstwerk bleef bewaard en werd op initiatief van de school en het schoolbestuur en met medewerking van de gemeente gerestaureerd en getransformeerd tot zitmeubeltafel voor kinderen op het nieuwe schoolplein

Het mozaiumlek van Peter Alma uit 1965 afkomstig uit een vestiging van de Openbare Bassischool Overvecht aan de Wezerdreef is herplaatst in de nieuwe schoollocatie De Watertoren

De twee mozaiumleken van Jaap Min uit 1965 zijn herplaatst in de nieuwe schoollocatie lsquoHet Schat-

eilandrsquo in Kanaleneiland

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 24

Het tegeltableau van Dick Elffers uit 1965 afkomstig van de fietsenstalling van het Gerrit Rietveld College is gered bij de sloop Momenteel wordt onderzocht waar het werk herplaatst kan worden De nieuwbouw van Careyn zou een mogelijkheid kunnen zijn

Het kunstwerk lsquoClip-Onrsquo van Joep van Lieshout aan het Centraal Museum maakt deel uit van de gemeentelijke 15-kunstcollectie In 2014 is het werk grondig gerestaureerd en kan nu weer gebruikt worden als extra kamer

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 25

In samenwerking met wijkbureau Noord-Oost en Stadsbedrijven is het kunstwerk lsquoHet Tapijtrsquo uit 1992 van Hans van Houwelingen weer opgeknapt en hersteld

Na afronding van de verbouwing van TivoliVreden-burg is de collectie componistenportretten weer teruggeplaatst rond de oude Grote zaal

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 26

15-projecten

Frank Halmans lsquoU bevindt zich hierrsquo 2013

Het nieuwe schoolgebouw van SBO (speciaal basis-onderwijs) De Binnentuin in Vleuten heeft een intiem en enigszins dorps karakter Daardoor voelen de leerlingen (zowel moeilijk lerende als hoogbegaafd) zich er al snel vertrouwd De kunstenaar Frank Halmans doopte eerst de gangen tot straten en de kruispunten tot pleinen om De namen op de straat-naamborden sluiten aan bij de ligging en de functie van een bepaalde ruimte of leslokaal Zo is de Sport-laan in de buurt van het gymlokaal De straatnaam zelf vormde steeds aanleiding voor een presentatie van voorwerpen afbeeldingen en logorsquos die ver-want zijn met het thema Terwijl maquettes dorpse aangezichten tonen hebben de voorwerpen een educatieve betekenis dit materiaal sluit mooi aan bij lessen wereldorieumlntatie ndash zoals de globe in een van de vitrines Op het Stationsplein wijzen bordjes de weg naar het busstation en een fietsenstalling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 27

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Het mozaiumlek lsquoAnne Frankrsquo van Theo Schabbing hing sinds 1964 aan de gevel van de Anne Frankschool In 2015 betrok de school een nieuw gebouw verderop aan de Van Bijnkershoeklaan Het kunstwerk bleef bewaard en werd op initiatief van de school en het schoolbestuur en met medewerking van de gemeente gerestaureerd en getransformeerd tot zitmeubeltafel voor kinderen op het nieuwe schoolplein

Het mozaiumlek van Peter Alma uit 1965 afkomstig uit een vestiging van de Openbare Bassischool Overvecht aan de Wezerdreef is herplaatst in de nieuwe schoollocatie De Watertoren

De twee mozaiumleken van Jaap Min uit 1965 zijn herplaatst in de nieuwe schoollocatie lsquoHet Schat-

eilandrsquo in Kanaleneiland

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 24

Het tegeltableau van Dick Elffers uit 1965 afkomstig van de fietsenstalling van het Gerrit Rietveld College is gered bij de sloop Momenteel wordt onderzocht waar het werk herplaatst kan worden De nieuwbouw van Careyn zou een mogelijkheid kunnen zijn

Het kunstwerk lsquoClip-Onrsquo van Joep van Lieshout aan het Centraal Museum maakt deel uit van de gemeentelijke 15-kunstcollectie In 2014 is het werk grondig gerestaureerd en kan nu weer gebruikt worden als extra kamer

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 25

In samenwerking met wijkbureau Noord-Oost en Stadsbedrijven is het kunstwerk lsquoHet Tapijtrsquo uit 1992 van Hans van Houwelingen weer opgeknapt en hersteld

Na afronding van de verbouwing van TivoliVreden-burg is de collectie componistenportretten weer teruggeplaatst rond de oude Grote zaal

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 26

15-projecten

Frank Halmans lsquoU bevindt zich hierrsquo 2013

Het nieuwe schoolgebouw van SBO (speciaal basis-onderwijs) De Binnentuin in Vleuten heeft een intiem en enigszins dorps karakter Daardoor voelen de leerlingen (zowel moeilijk lerende als hoogbegaafd) zich er al snel vertrouwd De kunstenaar Frank Halmans doopte eerst de gangen tot straten en de kruispunten tot pleinen om De namen op de straat-naamborden sluiten aan bij de ligging en de functie van een bepaalde ruimte of leslokaal Zo is de Sport-laan in de buurt van het gymlokaal De straatnaam zelf vormde steeds aanleiding voor een presentatie van voorwerpen afbeeldingen en logorsquos die ver-want zijn met het thema Terwijl maquettes dorpse aangezichten tonen hebben de voorwerpen een educatieve betekenis dit materiaal sluit mooi aan bij lessen wereldorieumlntatie ndash zoals de globe in een van de vitrines Op het Stationsplein wijzen bordjes de weg naar het busstation en een fietsenstalling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 27

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Het tegeltableau van Dick Elffers uit 1965 afkomstig van de fietsenstalling van het Gerrit Rietveld College is gered bij de sloop Momenteel wordt onderzocht waar het werk herplaatst kan worden De nieuwbouw van Careyn zou een mogelijkheid kunnen zijn

Het kunstwerk lsquoClip-Onrsquo van Joep van Lieshout aan het Centraal Museum maakt deel uit van de gemeentelijke 15-kunstcollectie In 2014 is het werk grondig gerestaureerd en kan nu weer gebruikt worden als extra kamer

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 25

In samenwerking met wijkbureau Noord-Oost en Stadsbedrijven is het kunstwerk lsquoHet Tapijtrsquo uit 1992 van Hans van Houwelingen weer opgeknapt en hersteld

Na afronding van de verbouwing van TivoliVreden-burg is de collectie componistenportretten weer teruggeplaatst rond de oude Grote zaal

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 26

15-projecten

Frank Halmans lsquoU bevindt zich hierrsquo 2013

Het nieuwe schoolgebouw van SBO (speciaal basis-onderwijs) De Binnentuin in Vleuten heeft een intiem en enigszins dorps karakter Daardoor voelen de leerlingen (zowel moeilijk lerende als hoogbegaafd) zich er al snel vertrouwd De kunstenaar Frank Halmans doopte eerst de gangen tot straten en de kruispunten tot pleinen om De namen op de straat-naamborden sluiten aan bij de ligging en de functie van een bepaalde ruimte of leslokaal Zo is de Sport-laan in de buurt van het gymlokaal De straatnaam zelf vormde steeds aanleiding voor een presentatie van voorwerpen afbeeldingen en logorsquos die ver-want zijn met het thema Terwijl maquettes dorpse aangezichten tonen hebben de voorwerpen een educatieve betekenis dit materiaal sluit mooi aan bij lessen wereldorieumlntatie ndash zoals de globe in een van de vitrines Op het Stationsplein wijzen bordjes de weg naar het busstation en een fietsenstalling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 27

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

In samenwerking met wijkbureau Noord-Oost en Stadsbedrijven is het kunstwerk lsquoHet Tapijtrsquo uit 1992 van Hans van Houwelingen weer opgeknapt en hersteld

Na afronding van de verbouwing van TivoliVreden-burg is de collectie componistenportretten weer teruggeplaatst rond de oude Grote zaal

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 26

15-projecten

Frank Halmans lsquoU bevindt zich hierrsquo 2013

Het nieuwe schoolgebouw van SBO (speciaal basis-onderwijs) De Binnentuin in Vleuten heeft een intiem en enigszins dorps karakter Daardoor voelen de leerlingen (zowel moeilijk lerende als hoogbegaafd) zich er al snel vertrouwd De kunstenaar Frank Halmans doopte eerst de gangen tot straten en de kruispunten tot pleinen om De namen op de straat-naamborden sluiten aan bij de ligging en de functie van een bepaalde ruimte of leslokaal Zo is de Sport-laan in de buurt van het gymlokaal De straatnaam zelf vormde steeds aanleiding voor een presentatie van voorwerpen afbeeldingen en logorsquos die ver-want zijn met het thema Terwijl maquettes dorpse aangezichten tonen hebben de voorwerpen een educatieve betekenis dit materiaal sluit mooi aan bij lessen wereldorieumlntatie ndash zoals de globe in een van de vitrines Op het Stationsplein wijzen bordjes de weg naar het busstation en een fietsenstalling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 27

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

15-projecten

Frank Halmans lsquoU bevindt zich hierrsquo 2013

Het nieuwe schoolgebouw van SBO (speciaal basis-onderwijs) De Binnentuin in Vleuten heeft een intiem en enigszins dorps karakter Daardoor voelen de leerlingen (zowel moeilijk lerende als hoogbegaafd) zich er al snel vertrouwd De kunstenaar Frank Halmans doopte eerst de gangen tot straten en de kruispunten tot pleinen om De namen op de straat-naamborden sluiten aan bij de ligging en de functie van een bepaalde ruimte of leslokaal Zo is de Sport-laan in de buurt van het gymlokaal De straatnaam zelf vormde steeds aanleiding voor een presentatie van voorwerpen afbeeldingen en logorsquos die ver-want zijn met het thema Terwijl maquettes dorpse aangezichten tonen hebben de voorwerpen een educatieve betekenis dit materiaal sluit mooi aan bij lessen wereldorieumlntatie ndash zoals de globe in een van de vitrines Op het Stationsplein wijzen bordjes de weg naar het busstation en een fietsenstalling

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 27

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Job Koelewijn lsquoRunning Cemetaryrsquo 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

Job Koelewijn stelde een minimale ingreep voor op de zwarte leuningbanden van de acht roltrappen zijn de na-men van bekende overleden musici in wit afgedrukt Deze musici hebben allen ooit in Utrecht opgetreden Door het bewegen van de roltrappen ontmoeten de namen elkaar steeds opnieuw Deze lsquorunning cemeteryrsquo zal in de loop der jaren verder uitgroeien van tijd tot tijd worden nieuwe namen toegevoegd

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 28

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Aernout Mik lsquoZesde Zaalrsquo (video) 2014 15-kunsttoepassing nieuwbouw TivoliVredenburg

De lsquoZesde Zaalrsquo speelt zich af in en rondom een openluchttheater waarmee Aernout Mik beoogt een extra (bui-ten)zaal aan de vijf muziekzalen in het concertgebouw toe te voegen In de film voert het Asko I Schoumlnberg Ensemble onder leiding van Reinbert de Leeuw en de metalband Textures het stuk 4rsquo33rdquo van John Cage op Met dit stuk dat geheel bestaat uit stilte vestigt Mik visueel de aandacht op de concentratie van het luisteren

Krijn de KoningRoderik van der Weijden 2014 Inrichting schoolplein en 15-kunstopdracht STIP VSO

Bij de bouw van STIP VSO de nieuwe school voor speciaal onderwijs ontwierpen kunstenaar Krijn de Koning en architect Roderik van der Weijden de inrichting van het schoolplein als uitbreiding van de 15-kunstregeling Met kleurvlakken en lsquohonkenrsquo heeft het plein een duidelijke structuur gekregen Ook bedachten zij een oplossing voor de vele busjes die twee keer per dag het plein oprijden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 29

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Margriet van Breevoort lsquoTwisted Fairy Talesrsquo 2015 15-kunstopdracht voor wijkservicecentrum Kanaleneiland

De jonge kunstenaar Margriet van Breevoort afkomstig van de HKU maakte voor het Wijkservicecentrum Kanaleneiland in Utrecht het kunstwerk lsquoTwisted Fairy Talesrsquo sprookjesfiguren met een twist Het kunstwerk bestaat uit sprookjesfiguren die er minder lieflijk uitzien dan je zou verwachten Pinokkio Roodkapje de kikker het konijn en Nils Holgersson zijn in brons gegoten lsquoTwisted Fairy Talesrsquo is het eerste kunstwerk in de openbare ruimte van Margriet van Breevoort

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 30

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Roy Villevoye lsquoDe Propeller van Leid-sche Rijnrsquo 2015 15-kunstopdracht bij de bouw van Castellum Hoge Woerd

Speciaal voor de herbouw van het Castellum Hoge Woerd bij Leidsche Rijn (Utrecht) maakte kunstenaar Roy Villevoye een realistische voor-stelling van twee Romeinse vrouwen uit de tijd dat het Romeinse castel-lum op deze plek in bedrijf was In het werk verbindt hij de oude tijd met de nieuwe Twee vrouwen uit de tijd van het Romeinse Castellum kij-ken onderzoekend naar de archeolo-gische resten van een groot modern technisch voorwerp een propeller Ze kijken naar het voorwerp zoals de hedendaagse bezoeker straks kijkt naar het Romeinse schip De Meern I dat in hetzelfde paviljoen is opgesteld

Frank Koolen lsquoStudio Steltmanrsquo 2016 15-kunstopdracht voor het Gerrit Rietveld College

Studio Steltman is een interactief en dynamisch onderzoeksplatform voor en door de leerlingen van het Ger-rit Rietveld College Het heeft een zelfstandige status maar vormt een symbiose met de school De studio biedt scholieren de ruimte om los van de dagelijkse schoolomgeving actief reflecteren op en discussieumlren over zichzelf hun medescholieren de school en hun leefomgeving Kunstenaar Frank Koolen verbindt zich met dit project voor vijftien jaar aan de school Eens per jaar nodigt hij een kunstenaar uit als gastdocent Gedurende de rest van het jaar kunnen leerlingen gebruik maken van de studio in overleg met docenten Frank Koolen zal het programma in nauw overleg met docenten vormgeven Kunst en on-derwijs worden zo op een duurzame en constructieve manier met elkaar verbonden

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 31

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Giny Vos lsquoIrsquoll be your mirrorrsquo 2016 15-kunstwerk bij de verbouwing van de Stadsschouwburg

Voor de Zocherfoyer van de Stads-schouwburg ontwierp Giny Vos een grote ronde spiegel in de vorm van een gong De spiegel bestaat uit vijftien segmenten die in slow motion bewegen als reactie op het geluid in de ruimte De bewegingen kunnen langzaam gaan maar ook ineens schoksgewijs verbrokkelen craqueleren Als de gong gaat voor de aanvang van een voorstelling gaan de spiegeldelen sneller bewe-gen en gaat ook het licht achter de spiegel gloeien Met dit werk reflec-teert Giny Vos op de wisselwerking tussen acteurs en publiek Het is een kunstwerk dat de bezoeker zelf kan beiumlnvloeden als bezoeker sta je hier zelf immers ook lsquoop het toneelrsquo

Matthijs Bosman lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo 2016 15-kunstopdracht voor Brede school Marco Polo Kanaleneiland

Matthijs Bosman wil de belofte van avontuur toevoegen aan het nieuwe schoolgebouw Marco Polo Tussen het leren door lopend door de gangen zouden kinderen iets prachtigs moeten beleven De kun-stenaar wil met zijn werk graag de fantasie van kinderen stimuleren zij hebben net als kunstenaars het vermogen om lsquoietsrsquo te zien in het lsquonietsrsquo Bosman stelde voor om een klein beginpunt voor de fantasie in het gebouw te creeumlren zodat de leerlingen telkens een compleet avontuur kunnen bedenken dat zich steeds weer afspeelt in hun school-gebouw Door het kunstvoorstel van Matthijs Bosman wordt de Marco Polo een gebouw uit een kinderboek door middel van toevoegingen aan de gekleurde wanden Ook ontvangt elke klas in de school het kinder-boek lsquoIk vaar naar waar ik wilrsquo vol verhalen die te maken hebben met de wanden in de school Het boek is geschreven en getekend door Mat-thijs Bosman

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 32

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Geschenken aan de stad Utrecht

Standbeeld van Mahatma Gandhi 2016 Initiatief van Stichting India Nederland Suriname (INS) mo-gelijk gemaakt de ICCRIndiase regering via de Indiase ambas-sade de gemeente Utrecht en de Universiteit Utrecht De plaatsing van het beeld symboliseert op bijzondere wijze de relatie tus-sen India en Utrecht

Teun Castelein lsquoOndiep zwembadrsquo 2014 Boerhaveplein Ondiep (Zuilen) Geschenk van de Provincie Utrecht

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 33

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Frans Stelling lsquoDe Acteurrsquo 2016 Lucasbolwerk (Zocherplantsoen) - plaatsing in 2017 Geschenk van Jos Stelling

Anno Dijkstra lsquoPaus Adrianusrsquo 2015 Jacques Tange lsquoDick Pluis een Pausdam ijzeren formulersquo 2015 Geschenk Prins Bernhard Mariaplaats Cultuurfonds Geschenk van ondernemers

winkeliers en bewoners Binnenstad

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 34

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Bijlage 1 doel en betekenis van hetFonds Stadsverfraaiing Het Fonds Stadsverfraaiing is het financieumlle hart van een beleidsinstrument dat de gemeente de mogelijkheid biedt om actief door middel van een gericht opdrachtenbeleid met beeldende kunst bij te dragen aan de visuele en sociale kwaliteit van de openbare ruimte en het stadsbeeld De ontwikkeling van beeldende kunst-opdrachten is wat betreft procesgang te vergelijken met stedenbouwkundige planontwikkeling

- De gebieds- of themakeuze Voor de beeldende kunst zijn het in de praktijk tot nu toe die stadsdelen of themarsquos waaraan College en Raad extra aandacht willen besteden Ook de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) kan ons voorstellen doen om ten aanzien van bepaalde locaties of themarsquos een initiatief te ontwikkelen

- De randvoorwaarden worden in de praktijk bepaald door algemene en specifieke bestuurlijke aanwijzin-gen de stedenbouwkundige of beleidsmatige context en de wensen van bewoners enof gebruikers Op basis daarvan adviseert de ABKV over de inhoudelijke randvoorwaarden

- De keuze van de kunstenaar komt tot stand na advisering door de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) Met het oog op de gewenste integrale benadering is de commissie samengesteld uit kunstenaars kunsthistorici en deskundigen op het gebied van stedenbouw en architectuur De ABKV wordt door een onafhankelijk voorzitter (met bestuurlijke ervaring) voorgezeten De verzamelde kennis en netwerken in de ABKV stellen haar in staat keuzes te maken die recht doen aan de actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst en de wensen van bewoners enof gebruikers De ABKV richt zich uitsluitend op de artistieke kwaliteit en put hiervoor uit het nationale en internationale aanbod Daartoe behoren dus ook Nederlandse en Utrechtse kunstenaars Net als stedenbouwkundige planontwikkeling zal ook kunst in de openbare ruimte nooit helemaal vrij zijn van controverse Het is evenwel duidelijk dat als bewoners enof gebruikers een kunstwerk niet aanvaard-baar achten het zinloos is om het toch te realiseren Voor die incidentele gevallen is het zaak regels te hebben die ook onder die omstandigheden recht doen aan de integriteit van alle betrokkenen het Col-lege de bewoners enof gebruikers maar ook de deskundigheid van kunstenaar en commissie

- De procedure Hoe wordt het College in staat gesteld om over de realisering van het plan een besluit te nemen dat recht doet aan zijn uitgangspunten en de inbreng garannotdeert van zowel de deskundigheid van de ABKV als de wensen van de bewoners enof gebruikers De ervaring met kunstopdrachten heeft aangetoond dat het slagen van een project nauw samenhangt met het draagvlak dat een project heeft bij bewoners en gebruikers Daarom wordt de betrokkenheid van bewoners bij het realiseren van een project nadrukkelijk opgezocht Per project wordt bekeken op welke wijze de inspraak van bewoners enof gebruikers bij de besluitvorming kan worden betrokken Binnen dit proces speelt een wijkbureau een belangrijke rol ten aanzien van de begeleiding van het informatie- en inspraakproces

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 35

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

Bijlage 2 protocol lsquohoe om te gaanmet geschenken aan de stad voor deopenbare ruimtersquo Regelmatig krijgt de gemeente Utrecht geschenken aangeboden van particulieren of bedrijven in de vorm van kunstwerken monumenten of andere (bijzondere) objecten Gemeente Utrecht waardeert deze initiatieven en we geven daar graag ruimte aan Ook vragen we aan initiatiefnemers wat zij zelf kunnen doen En tegelij-kertijd is het van belang om het aannemen van een geschenk zorgvuldig te onderzoeken Er is veel druk op de openbare ruimte en veel partijen binnen en buiten de Gemeente Utrecht verhouden zich tot de openbare ruimte Met name voor plaatsing van objecten in de binnenstad spelen ruimtelijke beperkingen door histori-sche en economische belangen een grote rol

De gemeente is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de openbare ruimte en voor een zorgvuldige omgang met initiatiefnemers en haar bewoners Het plaatsen van permanente objecten in de openbare ruimte vraagt om een goede afstemming tussen gemeentelijke afdelingen onderling en met bewoners en ondernemers in de stad Momenteel mist cooumlrdinatie doordat initiatieven op verschillende plekken binnenkomen wordt er verschillend mee omgegaan en staat de gemeente soms voor een voldongen feit

Doel is om door middel van een protocol met een duidelijke rolverdeling tussen afdelingen aan te geven of en zo ja hoe lang en waar een object eventueel geplaatst kan worden Voordat het protocol doorlopen is kun-nen er alleen algemene dankzeggingen worden aangegeven Resultaat van het protocol moet een gemeen-schappelijk ambtelijk standpunt zijn dat tot stand komt in nauw overleg met de initiatiefnemers waar zo no-dig een advies aan het college uit voortvloeit Het is wenselijk dat mits goed beargumenteerd een geschenk afgewezen kan worden

Aanbieding kunstwerk 1 De aanbieding gebeurt door middel van een concreet verzoek aan College van B en W incl beschrijving

maten argumentatie locatie 2 Vanuit het Kabinetbestuursondersteuning wordt een reactie gestuurd dat de gemeente Utrecht de aan-

vaarding de locatie en eventuele duur van de plaatsing ambtelijk nader zal onderzoeken 3 Verzoek wordt doorgestuurd voor agendering in het gebiedsteam cc projectleider Kunst in de Openbare

Ruimte De betrokken gebiedsmanager neemt de aanvraag in behandeling en lsquobegeleidtrsquo de aanvraag volgens onderstaande stappen

4 Voorstel wordt besproken in gebiedsteam en getoetst op bull ruimtelijke impact op locatie (integraal) bull ruimtelijke knelpunten bijv loopstromen zichtlijnen voetgangersbelemmering veiligheid ingrijpen-

de bebouwingen bull breed draagvlak in buurt van geadviseerde locatie bull betreft het kunst (hiervoor kan advies worden ingewonnen bij CZABKV)

5 Toetsing of voorstel in strijd is met wettelijke bepalingen het algemeen belang of de openbare orde en of geen specifieke politieke godsdienstige of levensbeschouwelijke vorming beoogt of feitelijk betreft

6 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 7 Indien uitkomst positief is signaal naar schenker + College dat geschenk verder onderzocht wordt 8 Inzicht in beheerkosten 9 De gemeente geeft uiteindelijk de definitieve mogelijkheden door met betrekking tot locatie en het oor-

deel is daarmee bindend Vooraf kan indiener wel een voorkeur uitspreken 10 Toetsing in BInG op veiligheid plaatsbaarheid en beheerbaarheid vanuit de BInG volgt een advies wie

het object gaat beheren 11 Draagvlakmeting in de buurt (in principe door initiatiefnemer) 12 Voorstel wordt besproken in de Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving (ABKV) en getoetst op

kunstinhoudelijke kwaliteiten is het wenselijk het kunstwerk op te nemen in de gemeentelijke kunst-collectie

13 Indien de uitkomst negatief is collegeadvies afwijzing geschenk met argumenten 14 Indien uitkomst positief is collegeadvies aanvaarding geschenk met inzicht in beheerskosten en termijn

instandhouding

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 36

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

15 Aanvragen omgevingsvergunning 16 Onderhoudscontract kunstenaar of initiatiefnemer met daarin ook afspraken over auteursrecht termijn

instandhouding en beheer

Aanbieding (herdenkings)monument zelfde stappen als boven alleen adviseert niet de ABKV hierover (tenzij het een kunstwerk is) maar laat het college zich ambtelijk adviseren dan wel door een voor de gelegenheid bijeen geroepen adviesorgaan indien het een maatschappelijk of politiek gevoelig monument betreft moet daar wellicht extern advies over wor-den ingewonnen

Aanbieding lsquobijzondere objectrsquo Zelfde stappen als boven

Verzoek kunstwerk door bewoners ihkv initiatievenfonds Regelmatig dienen bewoners verzoeken in bij het wijkbureau voor een bijdrage uit het Initiatievenfonds voor de realisatie van een objectkunstwerk in hun buurt in de openbare ruimte Het wijkbureau toetst deze ver-zoeken op de reguliere criteria bv op aanwezigheid draagvlak Separaat van toetsing worden zelfde stappen als boven genomen vanaf 3 Mocht het gaan om een initiatief voor een kunstwerk in een pril stadium dan kan de gebiedsmanager met Culturele Zaken mogelijkheden tot samenwerking verkennen Bestaat bij de initiatiefnemers echter al een uitgekristalliseerd beeld van hoe het eindresultaat vormgegeven dient te worden dan besluiten wij om het initiatief daar te laten waar het is ontstaan en de artistieke invul-ling ervan aan de initiatiefnemers zelf over te laten Financieumlle participatie van het Fonds Stadsverfraaiing is dan niet aan de orde De initiatiefnemers dienen door het wijkbureau gewezen te worden op de te nemen stappen

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 37

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38

CONTACTGEGEVENS

Gemeente Utrecht Stadsplateau 1 Postbus 16200 3500 CE UTRECHT

E-mail czutrechtnl

Telefoon 030 - 286 26 84

Website wwwutrechtnlbeeldenindestad

Twitter CZ030

Kunst in de openbare ruimte Utrecht 2017-2020 | 38