Kt*Y~46- OOGAQ

THESES HEBRAICAP E N T A T E U C H O

I N D E F E N S I O N E M V U L G A T A .

RECTORE M A G N I F I C OC o l l e g i i e t U n i v e r s i t a t i s

A D M O D U M R E V E R E N D O , C L A R I S S I M OAC EXI MI O PATRE

P. TIMOTHEO RAISKYE S O C IE T A T E JE SII,

SS. Canonum, & SS. Theologias Do&ore. E X P R i E L E C T I O N I B U S

R E V E R E N D I , ac D 0 C T 1 S S I M I P A T R I S

P. J O A N N I S MILOTA e Societate J e s u ,AA. LL. & Philofophise Doéloris, S. linguae Profelloris

Regii, publici, ac ordinarii.Pro Exercitatione publica, absque Profidé propugnatee

A RR. DD. JOSEPHO SARCANDRO PA V LICK , & FRAN CISCO ALO YSIO SEH O RS, SS. Theologiae in an-

imin tertium & c. & S. lingua: Auditoribus.

ln A lm a, Cafarea, R egia, ас Epjfcopali Univerßtate Olomucenß\Anno rj44. menfe Aug’tflo die boris confuetis.

T Y R N A V I Ж ,T y p i s A c a d e m i c i s S o c i e t a t i s J esi l

E X G E N E S I.S-)>Vtri3

I.C ap. i . V. i . In Principio creavit D EU S Coelum terram.

рКП ЛК1 0’ПЗ>П ПК 0»ПЪы *П2 П’Я*Г)2

Probabile fuftinemusj myfterium Sandiflimae Trini­tatis ex hoc verfu erui, contra Judaeos.

F / S s € l blod AufpiceDEO, cui debemus omnia, ita con­ii Ж beimus, dum verbum lingulare, conftrudum

cum plurali О’пЬк >nn absque myfterio haud fa£tum putamus, uti e Rabbinis primo­

ribus huius fublimiffimi m у tier ii cognitione donatus fentire videtur Rabbi Huna in expof Gen. min. Eifihicfermofcri- ptus fu iß e t, non licvJJfct dicere, creavit DU. Quia lie con- jundum communiter D eum verum a falfo fecernitj unde per lingulare verbum ir a Unitatem naturae Divinae, per pluralem vero o>nu'tf pluralitatem perlonarum ligniiica- m u s} quas inluper literae initiales in лга continent, uti р д Filium nn "i Spiritum, & з к х Patrem. Pariter dc-

A г cue-

4 •#§> )C о )( <§§*cuerunt celebres Scripturae Interpretes apud Cornei, notati: Lyran. BrugenC Galat. Eugub. & alii. De RabbinisR. Jehuda dictus a Judaeis t?npn Rabbinus nofter íanőtus in lib. N*n ’ba cum ícripfit: nitfrjp nn ;n пк Pater, Filius, Spi> ritus Sanőtus. Et alii apud P. Kimet, ad quem etiam recen- tiffime accedit R. P. Widenhofer. Quanquam Yen. Bellar- minus de Chrifto 1.2. c. 6. hanc nominis cum verbo enallagen ad idiotiimum linguae S. revocarit.

I I.C a p . 3. V. 15 . Inimicitias ponam inter te Mulierem ,

femen tuum 3 femen illius: ipfa conteret caput tuum , tu injidiaberis calcaneo ejus.

Kin лрт pai qynr pai (oi -po n»tcto лпмПру "ОЭИРЛ ЛЛМ

L eftio #in ipfa vulgata a Pontificibus Ecclefiae Ro* manae non eft corrupta , quin potius illam retinemus. H inc E va, & in fenfufpirituali B. V irgo contrivit caput ferpentis, gratia Filii iui communicata. H ic vero vir­tute propria.

DEducimus id 1. ex connexione S. textus, quem iuxta literam, ad Evam primam mulierem,re£te referri poile

cum Tirino hic ientimus. Sicut enim inimicitiae ponuntur inter ierpentem ac ipiam primo mulierem, ita & contritionem capitis ejus, velut effedum inimicitias confecutum, ad ean­dem pertinere exiftimamus. Lectionem iftam amplectitur de Arminianis Hugo Grotius in iiiis Annotat, ad Gen. & de Judaeis Joiephus, teile veteri verlione a Rufino facta. Catho­

lici,

<§# X о X Ш slici, cumprimis S. Auguft., qui conftanter ipfa legit, ut de Gen. ad lit. 1. 11, c. 36. de Gen. contra Manich. 1. 2. c. 18. & in Pfalm. 36. 48.109. quos locos omnes editio Mauritana illaefos fervarat. SS. PP. Ambrofi Hieronym. Gregor. Ber­nard. aliique videri poliunt apud Tirin.Calmet. Luc. Brugenf. in hunc locum: Del Rio in adag. Sac. Praeterea notum acci­pimus, pronomen hoc foemineum ex omnibus fere latinis exemplaribus teile Luca Brugenfi, Calmet, immo ex ipfo Joanne Martianay, qui cum in novo typo operum S. Hiero­nym. mutallet то ipfa in то ipfe pluribus offenfioni fuit, ut in Harmonia Analitica fua ipfe fatetur. Neque efficacitatem habent objeitationes, quas hic congerunt, maxime hetero- doxi: quamvis enim pronomen гол per vau, uti hic fcri- ptum, communiter mafculeum, faepiffime tamen foemineum eft, praefertimin Pentatevcho, in quo conftanter lie feribi pronomen foemineum, locis tantum undecim exceptis, no­tat Buxtorffi in Thef. Grammat. 1. 1. C. 11. Unde Chriftia- nusStokius in clavi linguae S.conjeiluram facit, quod Nin cum vau olim forte de utroque fexu diitum fuerit. Denique ex Noldii Concordant, partic. Chald. Hebr. patet, in folo libro Genelis pronomen foemininum ultra tricies fic expreflum reperiri. Et vero nihil convincens ex eo adfertur, quod hic cum punito fchurek, mafculino generi debito , reperiatur. In aliis vero punitum chirik , foemininum indicet. Nam punita ejusmodi non funt litene originali coaeva, fed a Ma- forethis appolita, ut plus quam probabile fit ex celeberri­mis operibus Grammatici Hebraei Eliae levitae, heterodoxi Auitoris Ludovici Capelli, Joannis M orini, Richardi Si- monii Catholicorum, aliorumque plurimorum, etiam Aca- tholicorum. Demum neque verbum mafculinum tmw» aut pronomen luffixum malculinum uDit?n quidpiam evincit, quia enalage, feu diferepantia -pronominis cum verbo &c. quoad genus , numerum, ac perfonas haud infrequens eft

A 3 Ш

* Ш X о X i f ­in S. lingua i lie BuxtorfE in T h ef 1. 2. с. 8. & io. aliique Grammatici obfervant. Plura de hoc loco videri poffiint apud Cornel, a Lap. Tirinum, Calmet &rc. perperam itaque Calvinus criminatur cum Anama , &: nonnullis Acatholicis, focordiam Catholicorum , quail textus latinus cum codice hebraeo, aut Graeco nunquam edet collatus. Reftius quippe annotavit Lucas Brugenf. in locis infignioribus Romanae cor- reéVionis Tub Sixto V. cavijfe ßudiofe correpor es, ne femininum ipfa, quod a vctcre interprete datum fu it , mutarent cum mafeulino ipie vel neutro ipfiim ; quae ultima quidem, lau­dato Brugeníi íeníii clariora videbantur, nos tamen ex co­haerentia textus, & oppoiitionis ferpentis cum Muliere, pro­nomen foemininum magis appoiitum cenlemus. Verum omnibus expends, non rejicimus leétionem ipfe vel ipfum, fed tantum contendimus etiam ipfa reite legi, & ii quid audemus, leitionem ipfa caeteris anteferimus. In reliquo utramque leótionem in eundem ienfum recidere, nihilque in ienfu allegorico, C hrifto, benedicto femini Mu lens detrahi, apud Cornel, a Lap. atque alios Scripturae Interpretes fuiius diícuííiim, & probatum eft.

I I I.C a p . 4. V. i . E'va concepit, f j peperit Cain, dicens:

pojfedi hominem per DEUM .

mn> rw >лор

Falfa quorimdam Acatholicomm veriio eft, pojfedi hominem D E U M , quippe Chrifíus verus Meflias, non ex Cain, fed ex Seth defeendit.

PRimum vocula ns apud Hebraeos variam patitur no­tionem , nec temper in confortio verbi a&ivi notam

ca-

#§> X ° X C# 7cafiis quarti íuftinet. Sic Lutherus ipíe Hebroeis Reg. i. c. iS. V. 32. vertit ly пы poft aétivum Dunxn rw ex lapidi­bus : apertius docent veríiones diverße , Chaldaica , Arabi­ca, Syriaca, Targum , & Mercerus hic px pro oy rxn a, vel cum, Onkeli, coram D om ino, utfenfusfit, poiledi hominem per D eum , aut cum D eo , id eft beneficio D ei. Accedit D ruiius, qui ad quaeiitum, an Heva exiftimarit ie Meiliam peperifle ( quae ratio cum praecipua partis adverße eft, quaii revelatio Evae facia fuiflet de naicituro MeiTia) reípondet: Hevam hoc non dicere , fed acquiiivi virum_» cum Domino j cum Meffias promittatur futurus femen Mulieris tantum : Cain autem fuerit etiam femen viri i neque etiam Cainum Genealogia Servatoris complectitur. Gen. cap. v. 3. & ii quidem ad accentum tipcha , adver- timus fub voce quoniam accentibus multum auftori- tatis tribuunt complures Rabbini, atque etiam Acatholici, ieparandum eft nomen &Ы ab лк

I V.Eodem C ap. v . 7 . Nonne ß bene egeris, recipies ? fin

autem male, ßatim in foribus peccatum aderit ? fed fu b te erit appetitus ejus, tu dominaberis illius.

13 St?an nrwi mppin q>bKi

Non dominium Abelis & comparationem primo­geniti ad fecundo genitum, fed dominium appetitus, feu peccati, in homine defendimus contra Calvinum.

AU&oritate utimur S. Hieronymi de quaeft. Hebra. ita dicentis : Verum , quia liberi arbitrii es , moneo, ut

non tibi peccatum , fe d tu peccato dom ineris; quod autemin

8 #t X ° )( ##•in feptuaginta Interpretibus fecit errorem , illud eft , quia peccatum rwün in Hebraeo generis mafculini eft , in Grcc- co fccminini, ЕУ qui interpretati funt mafculino, illud, ut erat in Hebrcco genere , tranjluleruni. Verba D. Dorioris de voce maiculea лкйп firmantur in icriptura eodem veriu: pm nNttn peccatum cubans, quod adieftivum verbale Benőni non faemininum, fed mafculinum e ft ; deinde affixa ejus , illius ad id referenda fu n t, . de quo D eus mox ante locu­tus eft i D eum vero non eile locutum de A bele, fed pec­cato, textus aperte docet. Praeterea confentit Targum Hier of! Verumtamen in manum tuam tradidi poteftatem concupifcentice malas, ЁУ tu dominare e i , five ad bonum,

five ad malum. Inter Criticos facros , quorum aliqui neu­trum fenilim reficiunt, noftrum praeeligit Drufius j Ma- cerus quoque peccatum intelligit, verum per fidem ejus dominium, quod foro altiori tradimus. Neque Sn etiam hic interpretationem exigit, quam ad idem ac fubter, fub, quemadmodum c. 3. v. 16. -jnpiwn i& tt Sni fecundum Mon­tanum: & ad virum tuum defiderium tuum. Lutherus reddidit: voluntas viro tuo iubfit. Et Aben Ezra: & ad virum tuum obedientia tua. Apud Buxtorffi in lexica fub R. pip Vulgatus autem : fub viri poteftate eris.

V.C a p . 1 4 * v- 1 8 . Melchifedech Rex Salem , proferens

panem, ютит, erat enim Sacerdos D E I altiffimi.

р’Ьр SnS ;пэ Nim ;»i on1-’ N>!£in оЬц> qSo pnx obm

Melchifedech non veluti Princeps convivium quod­dam profanum, fed verus Sacerdos, licet non ea di­gnitate Sacerdotum donatus, quae ab ipfomet D eo,

pu-

■#§> X ° X #§* 9publica lege , ftabili in ftitu tio n e, certisque caeremoniis collata eft, iacrificium Eucharifticum p rater caeterorum omnium Sacerdotum confuetudm em , panis nimirum & vini pro vifroria Abrae D eo obtulit.

RAtionalem conjun&ionem cum lacrificio contra Kem- nitium evincit contextus memorati verius , nulla li­

quidem ex contextu apta connexio Sacerdotis cum profano convivio, & риэ proprie Sacerdotem fignificata R. р з lacer- dotio funftus eft, ex communi icripturae ulii j quare Melchi- iedech panem & vinum protulit, ut iacrificaret 5 nimirum: ut то enim in Vulgata panem cum vino prolatum ratione facrifi- cii im portat, ita litera i vau hoc loco caufalis e ft , & non mera conjun&io. Sic Gen. 20. v. 3. Gen. 30. v. 27. E x­perimento d id ici, quia benedixerit mihi B E U S propter te Exodi 13. v. i f . 2. Parolyp. 32. v. 9. item communis Pa­trum in Ecclefia lectio, & multorum Rabbinorum expolitio teftantur. Addimus plalm. Hebraeis 110. de Chrifto: T u es Sacerdos in ceternum fecundum ordinem Aielcbifedecb. A t cur? quaerit Ven. Bellarm. de verbo D ei lib. 2. с. 12. nili quia ille obtulit panem & vinum ; Hic vero Se Ipliim in ipe- cie panis & vini. Neque ulla alia pollet adduci mentio de ikcrificio Melchiledech in Scriptura, fi tum non facri- ficaftet. Proinde Melchiledech verus Sacerdos , licet non talis , qualis A aron , & filii, & liicceflores ejus j fed erat lingularis , qui , ut ait Apoft. de illo ad Hebr. c. 7. v. 16. N on fecundum legem mandati carnalis fa ffu s e j t , fe d f e ­cundum virtutem vitee infolubilis.

В VI.

so # )( о )( iV L

Слр. 36. V. 24. Tfle e ß A n a , qui in v en it aquas calidas

in deferto.

ЕЭ>0»Л ПК HÍD

Defenditur vulgata, Anam non fuiife adinventorem procreationis mulorum, fecundum feftarios, fed vero- limilius aquarum in deferto calidarum, vimque quan- dam medicam habentium.

T Ametfi non admodum mirum nobis videri debeat, quod vocem a>D’n aliter & aliter Interpretes explicent;

cum enim vera vocum fignificatio, ii eam antecedentia, ac confequentia S. textus non iatis manifeftant, ex colla­tione variorum Scripturas locorum , ubi eaedem voces re- periuntur, ioleat plenius nobis innotefcere , vox vero О’П’П non alib i, quam hoc loco legatur, pronum fu it , Interpretes in opiniones prorfus differentes abire. Non ta­men cenfemus veram vocis huius fignificandi vim affecu- tos Rabbinos, quibus heterodoxi ( forte eo etiam titulo, ne vulgato Interpreti ab Eccleiia recepto , iubfcribant) communiter accedunt, & per cra*n mulos defignari arbi­trantur. Contra horum opinionem facit 1. quia, ut ob- fervat R. P. Widenhofer , verbum KVn licet ultra 400. in Scriptura legatur , nunquam tamen fignificat invenire id , quod nondum erat , feu novum quid excogitare. Mulo­rum vero procreatio , quam arte , & induftria Ana inve- niffe dicitur, utique fuiffet excogitatio huiusmodi rei no­vae. 2. Muli in Scriptura communiter vocantur a m s voce ab D»a’n valde dilcrepante; □»□»n vero nunquam appellan­

tur.

41 X ° X Ш \ **túr. Iniuper Scriptura nullam ante Regum tempora mentio­nem mulorum facit, cum tamen pecora Ifraelitarum, & ho- ftium frequentius poft Anae tempora recenieat. Merito itaque colligimus mulorum inventionem pofteriorem eile Anae temporibus. Significari autem aquas calidas confir­mat lingua Punica, Hebraicae affinis in qua ony thermas in­dicat 5 unde & D. Hieronym. in quaeft. Hebr. ait: Nonnulli putant aquas calidas juxta Punica: lingua viciniam,, qua Hebraa contermina eji , hoc vocabulo fignari. Reliquitque hanc veteris Interpretis lignificationem in textu Vulgatae intactam. Aliam item opinionem ibidem S. D od or refert icilicet: n Maria juxta alios appellari , iisdem enim li­teris (de punitis hodiernis tum temporis nihilconftabat) icribuntur maria, ieu congregationes aquarum. A ft ho­rum opinionem cum praecedente conciliat Tirinus , qui locum hunc non de quammeunque aquarum congregatione vult intelligi, fed de aquis calidis, medicam vim haben­tibus , quales etiam in fuis thermis Carolinis , aliisque vi­cina Bohemia nobis exhibet. Del. Rio in eundem locum addit, ejufcemodi aquarum notitiam, Interpretem noftrum etiam ex traditione accepifle. Alii denique olim D’pn bal­nea, aquas calidas ex on calidus, & o»o aquae, uti hodie verfio Syriaca h abet, feriptum fuifle arbitrantur. Ex qui­bus multo veroffinilor nobis fit Vulgatae íeétio , quam Rabbinorum.

В г VIL

1* Ш X о X €#V I I.

С ар. 5 7 . v. 3 5. Deflendam ad filium m eum , in infernum.

rihttv Ьзк од btf - m о id w i

Jacob non defcenfurum fe dixit ad fepulchrum , fed ad infernum , feu lim bum , locum fubterraneum , ubi animae Majorum fuorum interea quieverant.

COmmonftramus ex 70. Interpretibus SS. PP. Auguft.quseft. 12 6. in Gen. Ambrof. Ruperto , Eucherio,

Beda apud D el Rio in adag. iac. qui cum noftro Inter­prete SwiP conftanter pro inferno retineri m aluit, & ex editione nova R. P. D ebiel, in qua hunc locum ipie emen- d arat, qamvis in reliquis icripturae locis, ubicunque re­pertum legitur SitfP verfionem Montani iecutus fit. A t­que ratione valida Interpretum com muni, aifertionem no- ftram ftabilimus : quum Jacob filium fuurn devoratum a fera credidit $ qui vero filio ie comitem futurum d icat, & coniungi cum illo deiideret, an in fepulchro, in quo ofia illius eile non credebat ? igitur in limbo , ubi animae maiorum iuorum , veluti in finu Abrahae quieicentes in­terea detinebantur. Et quamvis non diffiteamur particu­lam Ьк nonnunquam fignificarepropter,ut Thren. 17. 18. qui quidem mos loquendi, fine addito aliquo , nonnullis diiplicet, quafi fenilis fit : defcendam propter filium ad fe­pulchrum, id eft, moerore confectus moriar j communiifi- me tamen praepofitionem ad exprimit 5 nihil tamen nos hic urget, ut a communi fignificatione recedamus.

• VIII.

4Э X о X #t* J3V I I I .

C ap. 4 9 . V. 10 . N on auferetur fceptrum de J u d a у D u x de foem ore ejus > donec v e n ia t , qui mittendus

eß ■> & lpfe eYd e x p efiu t io Gentium .

ibi nbw ici’ о ту vb.n ;oq ppnm rmrvD I03t£> "no* ffbo>ny nnp>

AiTerimus contra Judsos veritatem Prophetis non alio fenfu, atque Vulgato eiTe intelligendam; idcirco illa pridem completa 5 verum Mefliam > Chriitum Ser­vatorem orbi datum.

CHriftianorum Interpretum unanimem habemus lenium cum V ulgato, ut in receniendis operam neceflariam

non judicemus. Videri ex pluribus poliunt , cumprimis Tumell. Cornel, a Lap. Critici facri &c. Rabbinorum vete­rum documentis in hunc locum magis utimur , quoniam experimento didicimus eos legi orali plus inhiare, atque fcriptae. Et ut lingula luo ordine conficiamus, m v hujus loci non tribum , ut Deuteron. 18. v. 1. non calamum, ut Jud. f. v. 14. non virgam afflitSHonis, ut Job. 9 ., v. 3 ?- led poteftatem, leu iceptrum notat, ut piáim. Hebraeis 4 C J 7* Ratio fumitur ex contextu, ex interpretatione Rabbino­rum , traditione , Targum Jonath. pi3’b#i joSo ppop ffb non deficient Reges, & dominatores j Targum Hierof: p b n рроэ «b non deficient Reges j Targum Onkelofi rubvx? "ioy >чу> jNíb non auferetur dominiumj Aben Ezra nbru nr tiltf fceptrum, id eft, haec magnificentia: multo plu- res adferunt Critici S. tantum abeft, ut Jacob benedicens Judae , virgam affliaionis diuturnam prophetarit. Qyod ad vocem ppno attinet, non icribas tantum limplices, five legis tantum peritos, led legislatorem Ducem , & Princi-

B 3 pem

i 4 4 # X о X # tpem terras defignat a R. ррП fcripfit, fta tu it, unde_» nomen pn univerfis ftatutum eft , ita ßepe fcriptura loqui­tur Deut. 33. V. г. pfalm. Hebraeis Go. v. 9. Jud. ?. v. 14. Ifa. 33. v. гг. Rabbini veteres, R. Kimchi in lib. Rad. ppnn appellat apud R. P. W idenhofer, qui legum feren­darum jus habet. R. Abraham Ben Ezra exponit magnum praefidentem. R. Salomon Principem. Targ. Moyfen ea li- gnificatione vocat icribam magnum apud Mercerum. Id­circo poteftas regendi in tribu Juda iervata ufque ad tem­pora Herodis Afcalonitae, faltem in jure , quod nominata tribus poft captivitatem Babylonicam, eligendo Macha- baeos in Duces nunquam in eos detulit, nec ceffit, donec fub haec adveniflet de hujulce vocis origine non mul­tum folliciti reddimur , ceu a R. nb*y ceu rhv mittendum tranquillum, Pacificatorem, donatum, dixerint alii, omnes tamen iftae expolitiones Uni Jes u Chrifto vero Meffiae conveniunt immo tota Rabbinorum Synagoga apud lau­datos Chriftianos Interpretes , ne in repetendis exceda­mus , per nSw Meffiam fatetur j ex omnibus fit fcriptor celebris R.Salomon Jarche n>i!?nn л? ifte eft Rex Meffias. Pariter fenliim alterum , non auferetur iceptum de Tribu Juda , & Dux de foemore aeternum, poftquam veniet M et fias, ad quem fupremum confugiunt Judaei, & continuationem fceptri inepte tuentur , rejicimus ; liquidem accentu jethiv notatum ad praecedens colon pertinere, nec ex na­tura fua iejungere , quam explere orationem , cum R. P. Widenhofer deducimus propter accentum * athnak , fub voce vb:n qui duo puncta v a le t, & orationem quieicere facit. Denique ubi hodie Rex eorum? aut quis a 1700. & ultra annis memorari poteft ? quae continuatio fceptri? Satius itaque futurum eft, ut Judaei fuas invalidas, & futiles ad­inventiones ab intelledlu fuo rem oveant, & credant, in Quem transfixerunt.

E X

m X о X #§> иE X E X O D O .

n iD ’ff лЬК1

I X.C ap- 4 - v. 2 1 . Ego indurabo cor Pharaonis, # м?я

dimittet populum.oyn лк nVtf* k i nb n.v ртк *jni

C ontra Calvinum , & Lutherum tuemur, non eiTe legendum cum iis, Ut non dimittat, fed: Et non dimit­tet cum Vulgato. Nam D eus nequit agere pofitive in Pharaonis inobedientiam.

QUia litera i communiter pro conjunctione uiurpatur.Et fic fenilis Vulgati ad literam Hebraeo reipondet; ta-

metli haec praefixa apud Hebraeos pro varietate ienfus variam pariter fuftineat notionem; hic vero particulam vetandi, uti Calvinus , & Lutherus interpretati, nunquam dicere poilu- m us, nec audemus: mandarat enim D eus Pharaoni, mi­nis , & acerbitate poenarum adhibitis , dimittere populum ad facrificandum tibi in deferto , & nihil legi fuae ad ver­film mandare p otu it, nec D eum Bonum perfeóliffimum tantae obftinatae inobedientiae Auftorem fuifle fana Theo­logia , & vera fides Catholica docent. Sed auStor malitiae ipfe Pharao C. 9. v. 34. clare ex hebraeo defignatur. тээ’1

ifin mb Et ingravavit cor fuum ip fe , Jervi ejur. Praeterea gemini Haereliarchae verlionem neminem de Cri­ticis probafie colligimus. Clarius in hunc locum icriplit, in- te llig e , verba damus: hanc obdurationem, quemadmodum & Paulus art ad Rom. 1. v. 24. Propter quod tradidit illos D eus in deiideria cordis eorum , in immunditiam, ut con­tumeliis afficiant corpora tua in femetipiis. Familiare eß enim huic lingua. D E O tribuere , qucc lpfe evenire fin it.

i<s <§# X ° X c#E X L E V I T I C O .

b ín p n

X.C ap. 6 . V. I . & 6 . Anim a, quapeccaverit - - - pro pec­

cato autem fuo offeret arietem immaculatum de gre­ge , dabit eum facerdoti 3 ju x ta afiimationem , menfuramque deli&i.

$лэп Ьы otO>(S

jEftimatio Oblationis pro delido non erat acci­pienda ab libertate M oyiis& Sacerdotum, fed a gravitate deli&i majore vel minore; quam igitur reus facerdoti in veteri teftamento confiteri debuit.

C )ntra verfionem Lutheri , cuius ieniiis : Dabit arie­tem dignum oblatione pro delicio: defendimus veri­

tatem textus Vulgati, fiquidem non oblatio qucecunque, fed seftimata^ & taxata juxta gravitatem deliéli hoc loco intelligiturj patet etiam ex textu hebraeo erjJwS -р л р quem Montanus tranftulit, in ordinatione tua ad deli&um; plenius R.P.Widenhof. juxtaseftimationem tuam ad deliélum. Optime fupra Vulgatus. Vox nimirum -py a R. -py seftimavit, ta­xavit, ordinavit, seftimationem, taxationem vulgo importat, ita , ut clarum nobis fiat, seftimationem Sacerdotis non fuifle tantum fitam in libera judicandi facultate, verum in meniura, & sequa proportione ad delicium. Porro illud confiteri de­buit reus , ut facerdos apte ad deliélum majoris , vel mi­noris pretii arietem injungere valuerit. Atque iftam con- feffionem peccatorum, Sacerdoti faciendam, Vatablus in v. 4. hujus Сар. о n>ni Et e r i t , cum peccaverit, ait:coram iacerdote fatebitur fe deliquiile, & alia fcriptura hoc

eo-

-§# X о X <§&• 5 7eodem libro С. v. ?. clare docet: м т ЛШ minm & confitebitur, quod peccavit.

E X N U M E R O .

X I.C ap. 2 7 . v. 2 1 . Pro hoc 3 ß quid agendum erit» Eleazar

confulet Dominum', ad verbum ejus egredietur ingredietur ipfe, omnes ß li i Ifrael cum eo , ce­tera multitudo.

nin> ODb DПШП WSWD2 iV bxti?i -юу рэп пту^х osbi

Juxta verfionem Ariae Montani: Et ad facies Ela- zar Sacerdotis itabit, & petet ei in judicio Urim co­ram Domino.

A Pte ad Exod. 28. v. 30. per voces hebraicas сз>ол on w urim & tummim penes fummum Sacerdotem, jus

confulendi Dominum, DEique voluntatem declarandi fuifle adftruimus. Geminam hanc vocem om x & сюл Noffcer Interpres doétrinam & veritatem retulit : illam a R. n*v docuit; iftam aR . p x credidit: Alii dixerunt illuminationes & perfectiones, a R. *nx illuminatio, lumen , & a R. пал perfecit, ab hac nomen 01л perfectio. Neutra veriio al­teri oppofita, at utraque in eundem fenfum recidit; qua­rum altera doftrina illuminat, altera veritas complet, ac perficit doőtrinam : & quamquam non fatis conftet, quid fuerint Urim & tum m im , his tamen honoratum Pontifi­cem , accepifle facultatem, legem Divinam infaiibiliter со- gnoicendi, promulgandi, atque ita populum dirigendi ad

С Во-

is Ш X ° X шBonum Religionis , non tam ex recens addu&o, quam aliis Scripturae locis propugnamus. U t Deut. 17. v. 8. 5 .10 . i i . 12. 2. Paralyp. 15. v. 1 1. Cornel, a Lapid. Salian.

E X D E U T E R O N O M I O .□nmn лЬк

X I I.C ap. 29. v. 29. Abfcondita Domino D E O nofiro, qua

manifefia funt nobis , filiis noßris, ufque in fern- piternum , ut faciamus univerfa verba legis hujus.

rniDn n n Ьэ л.ч obp ny uoibi vh nibamлжтп

Adverfum Hebraeos, non pbftante hoc lo c o ,r e & e íéntimus, leges veteres judiciales & caeremoniales non eíTe aeternas St immutabiles , verum tempore Mediae abrogatas.

V im argumenti iui maximam arbitrantur ex Rabbinis R. Movies Majemonides , abbreviate Rambam 1. de

funda, legis cap.9.§. 1. Abarbanel de captiv.fideiC. 1 3.& Re- centiores, quia lex in Scripturis dicitur obiervanda obiyb in aeternum. Sed nSiy haec vox a R. nby latuit tempus homini abiconditum, ceu iftud infinitum, ceu finitum fit, denotat, au6t. Buxtorffio j & plenius Galatino , continuam rei durationem , vel aetatem non interruptam fignificat, quae licet finita, perpetua dicitur , nequaquam tamen aeter­na , & absque fine j uti conful perpetuus, qui fine inter­ruptione coniulatum gerit. Quid quod perpetua adhuc cenfetur,&fi certus finis ftatuitur. E xod.2i.v. tf.abiyb m yt

4# X ° X #§* x-9b ffe r v ie t ci in faeculum , i. e. usque ad annum f o . Jubilaei. Livit. с. г у. V. 40. quare difcrimen obfervamus inter perpe­tuitatem aeternam, & temporaneam: illam, cujus limitem nullibi ftatuit Scriptura, contendimus aeternam, iic Dan. 12. V. 3. Fulgebunt - - - quafi Jtellce in perpetuas aeternitates

nbipb in iaeculum & perpetuum: litam , cujus termi­num indicat, probamus temporaneam. Exod. 21. v. 6". Gen. 17. v. 8. D eus promittit Abrahamo, daboque tibi — omnem terram Cbanaan in pojjbjfionem aeternam obip лтп.чЬ in podellionem faeculi, & tamen Deut. 29. v. a8. per an­ticipationem de Ifraelitis locutus eft Moyfes, E t ejecit eos de terra - - - projecitque in terram alienam, ficu t hodie comprobatur. Atque hujusmodi perpetuitatem legum ju­dicialium , & coeremonialium Scriptura aperte docet lia. 2. v. 3. Qjiia de Sion exibit lex £2* verbum Domini de Jeru-

falem. Nulla ratione vetus , quae.exivit de monte Sinai; igitur Mediae. Item: liac. 2. v. 2. E t erit in novijfvnis die­bus pr сер aratus M o n s , domus Domini - - - & jluent ad eum omnes gentes. Ubi R. David Kimchi per dies noviffi- mos & iinem dierum , dies Mediae intelligit. Et in ttipS* Tunc iedebit D eus Benedictus in horto Eden in medio juitorum,& explanabit eis legem novam, quam dabit perM ef fiam. Ila. 42. v. 4. Et legem E jus Infulae expettabunt; po­puli icilicet extra terram promiilionis ; Ifraelitis enim vero diCtum eít a Jeremia Propheta c. 31. v. 31. Ecce dies ve­nient, dicit Dom inus, & feriam domui lfr a e l, domui Juda foedus novum , non fecundum pattum , quod pepigi cum Patribus eorum ; & v. 33. Sed hoc erit pactum , quod

feriam cum domo lfrael poß dies iRos, dicit Dominus , dabo legem meam in vifceribus eorum. Propterea pactum legis vim habet Deut. 29. v. 1. Haec fu n t verba foederis, quod praecepit Dominus Moyfi. Igitur, fi lex nova Infulis expe- ctanda, paétum novum, idque diverftim a veteri futurum

C 2 eft,

20 *#§ X 0 X #§“eft , inferimus : futurum aliud, non ea novitate, quam R. David Kimchi cum pofteritate ilia obcoecata in acura- tiori obfervantia conftituit, quia varia obfervantia non va­riat, aliamque facit legem, alioquin alia lex fűidet Moyfis, cujus conftanter erat obfervans, & alia Hebraeorum, quam ifti frequenter violarunt} led legem ipfam fore aliam«

Igitur mutatam veterem ante faecula Judaei intelligant, cum univerfis fidelibus una eademque ad

íalutem neceflaria fit.