Koersdocument Bibliotheken Noord Fryslan: de bibliotheek ... BNF 2015 - 20… · social media en...

KOERSDOCUMENT

BIBLIOTHEKEN NOORD FRYSLAN:

DE BIBLIOTHEEK IN DE

PARTICIPATIE MAATSCHAPPIJ Van collectie naar connectie

De bibliotheek;

maatschappelijk hart van

de samenleving

Inhoud

Samenvatting ..................................................................................................................... 1

1. Inleiding .................................................................................................................. 6

2. Maatschappelijke ontwikkelingen ................................................................................ 7

3. De maatschappelijke opdracht van de bibliotheek ........................................................ 10

4. Missie en visie ......................................................................................................... 14

5. De bibliotheek, maatschappelijk hart van de samenleving ............................................ 15

5.1. Basisvaardigheden ................................................................................................... 16

5.1.1. Taalvaardigheden .................................................................................................... 17

5.1.2. Tel mee met taal ..................................................................................................... 19

5.1.3. Digitale vaardigheden .............................................................................................. 21

6. Beleid en financiering ............................................................................................... 23

7. De Formulebibliotheek ............................................................................................. 25

7.1. Spreidingsplan ........................................................................................................ 25

7.2. Ontmoeten en beleven ............................................................................................. 26

7.3. DigiTaalhuis ............................................................................................................ 27

8. De Educatieve bibliotheek ......................................................................................... 28

8.1. De Bibliotheek op school .......................................................................................... 28

8.2. Integrale Kind Centra ............................................................................................... 29

8.3. Digitale bibliotheek op school .................................................................................... 30

9. De Digitale bibliotheek ............................................................................................. 31

9.1. Content en services ................................................................................................. 31

9.2. Marketing en communicatie ...................................................................................... 33

9.3. Ledenmanagement .................................................................................................. 37

10. Plan van aanpak ...................................................................................................... 39

10.1. Speerpunten ........................................................................................................... 39

Samenvatting Aanleiding Onze maatschappij verandert. We maken een informatie/technologische revolutie mee die een grote impact heeft op de maatschappij en dus ook op de openbare bibliotheek. Waar vroeger alles in de vorm van (piramidevormige) organisaties was geregeld, vindt nu langzamerhand een verschuiving plaats naar digitale netwerken. Deze netwerken kennen veelal geen grenzen zoals een organisatie die wel kent. Gelijktijdig vindt een ombouw van de verzorgingsmaatschappij naar de

participatiemaatschappij plaats. Dit beleidsplan heeft als doel de positie van stichting Openbare Bibliotheken Noord Fryslân (BNF) in de digitale participatiemaatschappij te herijken. Overheid De overheden zien het als hun opdracht om burgers goed voor te bereiden op de taak zich staande te kunnen houden in deze complexe wereld en actieve, participerende burgers te worden. Een democratische samenleving kan alleen functioneren wanneer burgers over de basisvaardigheden

lezen, schrijven, rekenen en mediawijsheid beschikken en over de kennis en vaardigheden om op basis van gefundeerde argumenten met elkaar in gesprek te gaan. De overheden zien hierin een belangrijke taak voor het openbaar bibliotheekwerk. Om te laten zien dat de bibliotheek veel meer inhoudt dan het uitlenen van boeken hebben Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en VOB, de brancheorganisatie Vereniging van Openbare Bibliotheken, in 2005 in de ‘Richtlijn voor basisbibliotheken’ vijf kernfuncties benoemd. Het Rijk neemt deze kernfuncties over in wetgeving

die op 1 januari 2015 is ingegaan. Het benoemen van de kernfuncties heeft dus 10 jaar lang zijn waarde bewezen. De vijf kernfuncties zijn: De basisbibliotheek als warenhuis van kennis en informatie (informeren); De basisbibliotheek als centrum voor ontwikkeling en educatie (leren); De basisbibliotheek als inspiratiebron van lezen en literatuur (lezen); De basisbibliotheek als podium voor ontmoeting en debat;

De basisbibliotheek als encyclopedie van kunst en cultuur.

Missie Stichting Openbare Bibliotheken Noord Fryslân biedt als non-profitorganisatie meerwaarde aan de samenleving door actief bij te dragen aan de zelfredzaamheid en de persoonlijke ontwikkeling van de burger en daarmee aan de maatschappij als geheel.

Visie De samenleving verandert en we gaan mee in deze verandering. Continu inspelen op maatschappelijke veranderingen vraagt om permanente innovatie. Scherp zijn en scherp blijven. Naast een heldere opdracht van de gemeenten en lokaal ondernemerschap is krachtenbundeling op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau dan ook een vereiste. In een samenhangend netwerk worden ideeën, kennis en middelen op de juiste schaal gebundeld om tot een maximaal en

betaalbaar resultaat te komen. Vernieuwen is geen eindig proces; continu inspelen op maatschappelijke veranderingen vraagt om permanente innovatie. De bibliotheek, maatschappelijk hart van de samenleving

De gemeenten werken hard aan de decentralisaties van de zorg, de jeugdzorg en de Participatiewet (3 D’s) en de uitvoering van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Het gaat om een ingrijpende stelselwijziging die zich voltrekt onder het motto ‘van verzorgingsstaat naar

participatiesamenleving’. De decentralisaties vragen om een fundamentele transitie en kanteling bij de gemeenten, de zorgvrager en de zorgverlener. De leidende gedachte is de eigen kracht, de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Daarvoor zijn basisvaardigheden een vereiste. Het aanleren van die vaardigheden vraagt inzet en inspanning van de burger en vraagt van de overheden een infrastructuur waar ontwikkelingskansen voor iedereen bereikbaar en beschikbaar zijn. Gemeenten, onderwijs, bibliotheken en andere partners zorgen in samenwerking dat basisvaardigheden ontwikkeld en geoefend kunnen worden. Dat beperkt zich niet tot lezen en

schrijven. Dat gaat ook om informatievaardigheden en digitale vaardigheden. BNF - als grootste publieksvoorziening in Noord Fryslân – kiest voor educatie als kern van de maatschappelijke opdracht en wil en kan een grote bijdrage leveren aan de samenleving door partner te zijn van de gemeenten in de uitvoering van de educatieve component in deze

decentralisaties. De bibliotheek creëert met partners lokaal de randvoorwaarden waardoor de

burger zelf aan het roer kan staan. Met een breed aanbod helpt de bibliotheek iedereen om zich te ontwikkelen, bij te blijven en prettig te voelen. Van inwoners die hun basisvaardigheden willen

Beleidsplan 2015 – 2018 De bibliotheek in de participatiemaatschappij 2

verbeteren tot inwoners die hun vaardigheden en kennis permanent op peil willen houden tot

degene die zich wil ontspannen. Ook fungeert de bibliotheek als ontmoetingsplek en heeft zo een rol in het vergroten van sociale netwerken en eenzaamheidsbestrijding. Dat alles met als doel deel te nemen aan de participatiemaatschappij. Taal- en digitale vaardigheden De maatschappelijke kloof tussen hoger- en laagopgeleiden wordt steeds groter. In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen in de leeftijd van 16-65 jaar laaggeletterd. Zij hebben te veel moeite met lezen

en schrijven om mee te kunnen doen in het dagelijks leven. Taalvaardigheid is de basis voor participatie in de samenleving, voor zelfontplooiing, zelfredzaamheid en zelfsturing. Het gebruik maken van digitale diensten vraagt digitale vaardigheden van de burgers. Eén van de belangrijke oorzaken van lage digivaardigheid is laaggeletterdheid. Vooral bij burgers die in een kwetsbare positie verkeren, vanwege bijvoorbeeld hun afhankelijkheid van de overheid, hogere leeftijd of lagere opleiding speelt dit een rol.

Minister Bussemaker (OCW), minister Asscher (SZW) en staatssecretaris Van Rijn (VWS) hebben op 6 maart 2015 bekendgemaakt 54 miljoen euro te willen investeren in taal- en leesbevordering

voor de periode 2016-2018. Dit gebeurt in het kader van het actieplan 'Tel mee met Taal'. Met het actieplan ‘Tel mee met Taal’ willen de bewindslieden dat minstens 45.000 mensen hun taalbeheersing flink verbeteren en dat van een miljoen kinderen in de basisschoolleeftijd de taalvaardigheid en het leesplezier toenemen. De drie ministeries trekken daarvoor 18 miljoen euro per jaar uit. Ook de wijzigingen in de WEB maakt ruimte voor non-formele scholing. De bibliotheek

krijgt een belangrijke rol in de ketensamenwerking toebedeeld. In samenwerking met de gemeente en lokale partners creëren bibliotheken een doorgaande lijn om de taal- en digitale vaardigheid van mensen te vergroten, waarbij de bibliotheek verantwoordelijk is voor het creëren van een leeromgeving op maat. Beleid BNF In de voorbereidingen op de fusie in juli 2014 is de visie op de toekomt van het bibliotheekwerk in

Noord Fryslân herijkt. Bibliotheken Noord Fryslân richt zijn organisatie volgens 3 landelijke lijnen in. De lijnen zijn: de formulebibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek. De lijnen sluiten naadloos aan bij landelijke ontwikkelingen. In de afgelopen periode zijn forse en

succesvolle stappen gezet. In dit beleidsplan wordt op het fusieplan voortgebouwd. Belangrijke nieuwe ontwikkelingen worden geabsorbeerd. Dat zijn de snelle ontwikkelingen rond digitale en social media en het grote belang dat overheden aan ontwikkeling van taal- en digivaardigheden

van burgers hechten. Met 45.000 leden en 1.500.000 uitleningen per jaar is de bibliotheek één van de meest succesvolle culturele instellingen van Noord Fryslân. Wij willen ons nog beter profileren als partner in het realiseren van gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Nog meer bijdragen aan de ontwikkeling van taal- en leesvaardigheden. Nog beter profileren als een baken in de zee aan informatie. Nog meer profileren als het kenniscentrum voor lezen en literatuur. (bron: Fusieplan april 2014)

Innovatiedeskundigen delen vrij breed de mening dat het uitlenen van boeken als middel om het doel ‘persoonlijke ontplooiing van burgers’ dichterbij te brengen op termijn minder centraal zal staan. De inschattingen over de lengte van deze termijn verschillen. Het accent in de ideeën over bibliotheekinnovatie ligt op de transitie naar een ander soort bibliotheek; een bibliotheek als platform dat in mindere mate werkt met een collectie voor de burger, maar die in toenemende

mate met de burger samen aan de slag gaat om kennis en creativiteit tot ontwikkeling te laten komen. De bibliotheek als platform voor het delen en creëren van kennis. Als bibliotheek dus niet

alleen zender zijn van informatie en kennis, maar ook de kennis van de leden tot je nemen en deze delen. Formulebibliotheek BNF speelt in op de wensen van de inwoners. De succesfactoren zijn tijd, aantrekkelijkheid, alternatieve vormen van dienstverlening en vooral ook door verbetering van de presentatie en

communicatie. Dat realiseren we door invoering van het landelijke concept van de formulebibliotheek, het aanpassen van de abonnementenstructuur en de leenvoorwaarden, het bieden van het landelijke e-book platform, faciliteiten met databanken en oefenmaterialen voor de ontwikkeling van taal- en digivaardigheid en ontwikkeling van de ontmoetingsfunctie. Door de ontmoetingsfunctie beter uit te nutten, hebben we de mogelijkheid om (potentiële) leden met de bibliotheek en met elkaar de verbinden. De tijd die inwoners aan lezen van papier besteden

en het aantal leden van 13 jaar en ouder neemt af. Dat geldt ook voor het aantal uitleningen en het gemiddeld aantal geleende boeken per lid. Het aantal uitgeleende digitale boeken neemt toe. Fysieke bibliotheken zullen in de toekomst minder papieren boeken gaan bergen. De vrijkomende


ruimte is dan een uitstekende plek om mensen van diverse leeftijdsgroepen te trekken. De sterke

opmars van social media zal de behoefte aan fysieke bijeenkomsten niet doen verminderen. Het zou wel eens net andersom kunnen werken: de social media zullen de fysieke ontmoeting versterken. De kernwaarde ‘ontmoeting’ zou wel eens tot de meest aansprekende kernwaarde kunnen uitgroeien. BNF zet het concept van de beleefbibliotheek Drachten|Smallingerland in om de ontmoetingsfunctie te ontwikkelen. Educatieve bibliotheek

Achterstanden op het gebied van laaggeletterdheid en mediawijsheid worden vooral in de eerste levensjaren opgedaan. Daarom kiest BNF voor een volwaardig programma en aanbod in de voorschoolse educatie en op basisscholen. Door een stevige, langdurige inbedding van de bibliotheek in de basisscholen wordt de ambitie ten aanzien van gelijke kansen voor ieder kind én het vergroten van de kansen van toekomstige participatie in de samenleving al in de voorschoolse periode en in de basisschoolleeftijd vormgegeven. Het concept gaat om de ontwikkeling van taal en

mediawijsheid. Met mediawijsheid richten we ons niet alleen op leerlingen (en hun ouders), maar in eerste instantie ook op onderwijzers. Ook zij ontberen vaak digitale vaardigheden en dat vormt

een argument om de dienstverlening van de bibliotheek rond mediawijsheid aan hun leerlingen naast zich neer te leggen. Er ligt voor de lokale bibliotheek binnen het kader van de lijn van ‘De Bibliotheek op school’ (dBOS) (stichting Kunst van Lezen) een enorme potentie om een breder pakket diensten aan te bieden. Vanuit het actieplan ‘Tel mee met taal’ ontvangt de bibliotheek een nieuwe uitdagende opdracht

van de overheid. BNF zet zich in de komende beleidsperiode in om deze doelstellingen te realiseren. Hierbij maken we gebruik van de landelijke programma’s BoekStart, BoekStart in de Kinderopvang en de Bibliotheek op school PO en VO. Digitale bibliotheek Door grote maatschappelijke ontwikkelingen ontstaat er een nieuwe netwerksamenleving waarin de burger meer en meer de mogelijkheid en keuzevrijheid heeft om zelf te bepalen wie hij/zij in het

persoonlijke netwerk opneemt. Organisaties zoals bibliotheken hebben hierin niet meer vanzelfsprekend een plaats. Als het de openbare bibliotheek lukt om onderdeel uit te maken van het persoonlijke netwerk van een burger heeft een bibliotheek ook in de toekomst bestaansrecht,

anders niet meer. Dienstverlening zal zich verplaatsten naar digitale kanalen. Toch zullen onze (toekomstige) leden altijd de behoefte voelen naar een fysieke plek te gaan om kennis op te doen, te vergaren en te

delen. Beide domeinen zullen niet los van elkaar, maar aanvullend op elkaar gaan functioneren. Een bibliotheek zal steeds meer een fysieke en digitale plaats worden waar mensen elkaar ontmoeten, kennis delen, studeren of werken, een cursus volgen, media of andere technologieën proberen, advies vragen en krijgen etc. De relevantie van de bibliotheek verschuift van een meer traditionele boekenbibliotheek naar een content-bibliotheek. Het gaat om inhoud in nieuwe verschijningsvormen. De traditionele bibliotheekfunctie in digitale verschijningsvorm (o.a. e-books) wordt onder landelijke regie

gerealiseerd. Daarnaast biedt de content-bibliotheek naast boeken (fysiek en digitaal) nieuwe vormen van dienstverlening aan vanuit haar informatieprofessionalisme. Leden en Communicatie De bibliotheek beschikt over een grote hoeveelheid klantinformatie. Met deze data kunnen we veel

meer doen. Door middel van hedendaagse online kanalen als een website, social media en mobiele apps is het informeren van de doelgroep flink te verbeteren. Sterker: het is tegenwoordig mogelijk

om de doelgroep op het juiste moment, op het juiste device en met een relevante boodschap te bereiken. Kennis en data worden ontsloten en via het internet beschikbaar gesteld. Medewerkers beantwoorden binnen online netwerken vragen en peilen behoeftes. Op deze manier springt de bibliotheek sneller en adequater in op zaken. We hebben als BNF genoeg middelen om te weten wie onze leden zijn en waar hun interessegebied liggen. Hier gaan we veel meer op sturen. Uitdragen dat leden waardevol zijn. Sturen op cijfers en

informatie die wij hebben via onze database en vervolgens leden benaderen met info die voor hun van belang is/kan zijn. Organisatie en medewerkers De maatschappij gaat onmiskenbaar richting een netwerkmaatschappij. Traditionele organisaties, die vrijwel altijd sterk hiërarchisch zijn opgebouwd, zullen geleidelijk transformeren naar netwerkorganisaties. In een netwerkorganisatie worden de grenzen tussen afdelingen steeds vager

en de organisaties steeds platter. Functieomschrijvingen zijn niet meer zo statisch en de communicatie wordt niet alleen door de afdeling communicatie gedaan, maar met elkaar.


Er liggen legio kansen voor de bibliotheek om ook in de (nabije) toekomst relevant te blijven voor

een zeer grote groep. Echter, om de transitie als organisatie te kunnen maken dienen er de komende jaren wel de nodige zaken te worden aangepakt. Voordat de buitenwereld van de voordelen van de moderne digitale bibliotheek kan profiteren is het zaak om eerst intern alle zaken goed voor elkaar te hebben. Veel organisaties gaan voorbij aan de eigen cultuur en komen veelal van een koude kermis thuis als de cultuur ‘binnen’ niet spoort met de cultuur ‘buiten’. Die werelden moeten synchroon lopen en je mag zelfs van de bibliotheek(medewerker) van de toekomst verwachten dat hij/zij in de democratische kennismaatschappij een van de voorlopers en trekkers

is. Met digitaal vaardige medewerkers in de directe contacten in de frontoffice van de formulebibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek krijgen leden direct persoonlijk advies en scholing op het gebied van taal- en digitale informatievoorziening en educatieve mogelijkheden van deze digitale middelen.

Medewerkers zijn de kritische succesfactor in het behalen van de zeer ambitieuze doelen. Alleen met medewerkers die deskundig, goed geschoold en gemotiveerd zijn halen we de grote voordelen

die de digitale wereld biedt ook daadwerkelijk binnen. Alle medewerkers, inclusief het management, worden stap voor stap door een ervaren trainer/coach meegenomen in het zichzelf thuis voelen binnen de online wereld. Hierbij hoort ook het zichzelf presenteren en het leren delen van kennis en kunde. Steeds rekening houdend met het gevoel voor privacy en veiligheid. Dat geeft dat medewerkers zich veilig en vertrouwd voelen in de ook voor hen nieuwe en voortdurend

veranderende digitale wereld. Pas dan zullen we dit actief richting de klanten uitdragen en zullen we het vertrouwen van opdrachtgevers en burgers krijgen. Plan van aanpak In korte tijd is het beleid in Noord Fryslân rond de formulebibliotheek en de educatieve bibliotheek in zichtbare en meetbare resultaten neergezet. Landelijk zijn goede vorderingen gemaakt met de ontwikkeling van digitale dienstverlening. Verbeteringen zijn zeker nog mogelijk. Binnen de 3

organisatielijnen (formule- educatieve en digitale bibliotheek) is een belangrijke nieuwe rol weggelegd op het terrein van taal- en digivaardigheden en ontmoeting middels social media en de beleefbibliotheek. Bijstellen van ons ‘boekige’ imago, bij leden en niet leden, is een must. In deze

beleidsperiode leggen we een gedegen interne en externe basis om op een eigentijdse en effectieve wijze naar buiten te treden. Binnen en buitenkant, bedrijfscultuur en maatschappelijke relevantie, laten we in samenhang en in balans groeien. We bedenken geen structuren en

stappenplannen, maar breiden de kennis en vaardigheden van alle medewerkers, onze diensten en producten en ons netwerk via helder beleid en heldere kaders op een organische weg uit. Middels bottom-up werken via netwerken, meting en sturing ontstaat een balans tussen de 3 organisatielijnen, de fysieke en digitale wereld, de on- en offlinewereld, tussen bibliotheek en maatschappij. We gaan deel uit maken van het persoonlijk netwerk van de inwoners. De focus gaat van collectie naar connectie.

Speerpunten Algemeen 1. We ontwikkelen de bibliotheek tot hart van de samenleving. 2. We promoten actief het gebruik van zowel de fysieke als de digitale bibliotheekwereld.

3. We gaan uit van eigen kracht, maar zoeken actief samenwerking met andere partijen. 4. In de dienstverlening en de samenwerking kiezen we voor onderwijs en sociaal domein.

5. We starten met een intensief scholingsprogramma voor alle medewerkers rond het sociaal domein met als speerpunten taal en digitale vaardigheden. Hierbij is aandacht voor sociale en communicatieve vaardigheden en het gebruik van social media essentieel.

Formulebibliotheek 1. We zetten de formulebibliotheek in voor aantoonbare verbetering van taal- en digivaardigheden

en ontmoeting. 2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. We dragen onze steen bij in de uitvoering van het programma van 3 ministeries: ‘Tel mee met

taal’. In de taakverdeling in de ketenaanpak van toeleiding, intake, begeleiding, leeromgeving en nazorg zien we als rol van de bibliotheek het creëren van een leeromgeving met programma’s ter ondersteuning van de taal- en digitale ontwikkeling. De leeromgeving is inzetbaar op de voor de cursist meest toegankelijke plaats. Dat kan zijn de bibliotheek, de

werkomgeving, maar ook de thuissituatie. Samenwerking met o.a. gemeentelijke diensten, sociaal cultureel werk, ROC ’s, bedrijfsleven.


4. We zetten in op de ontmoetingsfunctie, volgens de ideeën van de beleefbibliotheek van

bibliotheek Drachten|Smallingerland. Hiermee verbinden we de fysieke en de digitale bibliotheek.

5. We zetten in op aantrekkelijke bibliotheken in de kernen met een regionale functie: a. De vestiging in Kollum wordt vervangen door nieuwbouw in combinatie met het

Voortgezet Onderwijs (VO) en het dorpscentrum. b. De vestiging in Harlingen wordt gerenoveerd en heringericht. c. De vestigingen in Franeker en Midsland worden gerestyled volgens het concept van de

formulebibliotheek

Educatieve bibliotheek 1. We zetten in op aantoonbare verbetering van taal- en digitale vaardigheden. 2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. Binnen de educatieve lijn kiezen we voor taalontwikkeling van kinderen van 0 – 12 jaar via het

concept van BoekStart en dBOS. Dat doen we met collecties en met promotie in de vestigingen, kinderopvang, peuterspeelzalen en basisscholen.

4. Voor de digitale ontwikkeling richten we ons in eerste instantie op leerkrachten. Daarna zijn de mogelijkheden rond mediawijsheid een stuk sneller en effectiever in te zetten.

5. In de beleidsperiode zoeken we samenwerking met het Voortgezet Onderwijs om ook de digitale- en taalvaardigheden van de doelgroep 13-18 jaar in kaart te brengen en zo mogelijk te verbeteren.

Digitale bibliotheek en communicatie 1. We zetten in op aantoonbare verbetering van taal- en digitale vaardigheden en ontmoeting. 2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. We omarmen de digitale bibliotheek om de dienstverlening nieuwe impulsen te geven en

tevens om de andere lijnen te versterken. Digitale dienstverlening maakt ruimte vrij in de fysieke wereld. Die ruimte wordt benut voor nieuw beleid rond taal- en digitale vaardigheden.

4. We kiezen voor de ontwikkeling van de digitale bibliotheek met databanken en e-books. Hierin volgen we de landelijke ontwikkelingen die wettelijk bij de Koninklijke Bibliotheek zijn ondergebracht. Dat zijn onder andere het gebruik van de landelijke infrastructuur met o.a.

landelijke catalogus, de support van de website (WaaS), de e-book portal en de producten die de landelijke inkoopcommissie verwerft.

5. We versterken de communicatie met burgers, leden en niet-leden door optimalisatie van de

website, inzet van social media en ledenmanagement.


1. Inleiding Bibliotheken Noord Fryslân (BNF) beschikt over een heldere visie en beleid voor de

organisatielijnen ‘formulebibliotheek’ en de ‘educatieve bibliotheek’. Die lijnen worden beschreven

in de beleidsplannen “Regiovisie” van voormalig Bibliotheken Noordoost Fryslân (BNOF) en “De

bibliotheek als TomTom van de samenleving” van voormalig Bibliotheken Noordwest Fryslân

(BNWF). In het ‘Fusieplan’ zijn die lijnen bestendigd. Aan een actuele visie op de lijn digitale

bibliotheek is grote behoefte, want ontwikkelingen gaan snel en het belang neemt toe. Herijking

van marketing en communicatie is een essentieel onderdeel in het geheel van de 3 lijnen. Dit

beleidsplan beoogt een integrale visie op het bibliotheekwerk te bieden en vormt de basis voor een

meerjarig convenant en meerjarige financiering tussen de opdracht gevende gemeenten en BNF.

Op die wijze is over en weer helderheid over de koers, de doelen en de uitvoering.

Gaandeweg het samenstellen van dit beleidsplan constateren we dat er veel recente

maatschappelijke ontwikkelingen zijn die van grote invloed zijn op de dienstverlening van de

bibliotheek. Het gaat om ontwikkelingen waar de overheden sterk op inzetten en waarbij ze een

belangrijke rol toedichten aan de openbare bibliotheek. Per 1-1-2015 is belangrijke wetgeving in

werking getreden. Dit beleidsplan komt dan ook op het juiste moment. Het gaat hierbij om:

wetgeving rond de decentralisatie van rijkstaken op het terrein van werk, inkomen,

maatschappelijke ondersteuning en zorg

aanpassingen in de Wet educatie en beroepsonderwijs

het voornemen van de overheid om toegang tot haar dienstverlening volledig digitaal te maken

de invoering van de wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen.

Deze wetten hebben als gemeenschappelijk kenmerk dat er een ombouw plaatsvindt van de

‘verzorgingsmaatschappij’ naar de ‘participatiemaatschappij’. Daarbij staat de participatie en het

zelfstandig en op eigen kracht functioneren van burgers centraal. Een risico is dat er een

tweedeling in de maatschappij ontstaat: zij die de vaardigheden hebben om actief mee te doen en

zij die die deze vaardigheden in onvoldoende mate beheersen en niet of met veel moeite deel

kunnen nemen. Gewezen wordt op:

de noodzaak dat burgers beschikken over de basisvaardigheden lezen en mediawijsheid om deel

te nemen aan de maatschappij.

de belemmering die laaggeletterdheid vormt voor burgers om deel te nemen.

dezelfde belemmering rond digivaardigheden.

de extra belemmering die laaggeletterdheid vormt voor de toegang tot de digitale wereld.

de toenemende mate waarin overheden belang toekennen aan de bibliotheek als openbare plek

voor fysieke en digitale ontmoeting.

De overheid wil alle burgers in staat stellen deel te nemen aan de maatschappij en ontwikkelt een

infrastructuur waarin kwetsbare groepen ondersteuning wordt geboden. De bibliotheek als

openbare, vrij toegankelijke, onafhankelijke en betrouwbare dienstverlener op het gebied van

media, taal en informatie heeft een belangrijke plaats in die infrastructuur. Bovenstaande geeft een

nieuwe dimensie aan de maatschappelijke relevantie van de bibliotheek. BNF gaat de uitdaging aan

die plaats in de infrastructuur in te vullen.

De ontwikkeling van de huidige maatschappelijke structuren en instituties naar een

netwerkmaatschappij heeft grote effecten op de dienstverlening en de bedrijfscultuur. De

verschuiving van de fysieke naar de digitale wereld, van het fysieke naar het digitale lezen, van

bezit naar delen, van zenden naar co-creatie, van offline naar online marketing, van corporate naar

personal branding, vragen rond het effectief inzetten van de juiste kanalen: het zijn allemaal

ontwikkelingen die van groot belang zijn voor de doorontwikkeling van de 3 lijnen van onze

organisatie. Niet los van elkaar: de kracht ligt in de integrale aanpak. Dit beleidsplan wil die

integratie sturen. De ondertitel ‘Van collectie naar connectie’ geeft daar uitdrukking van.


2. Maatschappelijke ontwikkelingen Onze maatschappij verandert razendsnel. Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog

tempo op. Eind negentiende eeuw veranderde de industrialisatie het aanzien van de maatschappij. Nu maken we een informatie/technologische revolutie mee, die minstens zo’n grote impact heeft. We kunnen ons nog maar nauwelijks voorstellen dat internet pas 20 jaar geleden zijn intrede in de huiskamers deed. In 1994 werd internet door de introductie van de webbrowser Mosaic een massa-artikel: het World Wide Web. Het werd de meeste multinationals en andere grote concerns snel duidelijk dat ‘het net’ ongekende commerciële mogelijkheden in zich had en dat ze zich er met volle inzet op moesten richten. De ‘gewone’ internetgebruiker zag vooral de mogelijkheid om in alle

vrijheid informatie wereldwijd te vergaren en te verspreiden en ongedwongen contacten te leggen. Deze mogelijkheden werden al snel door commerciële lieden opgemerkt als mogelijkheid om sneller zaken te kunnen doen met web gebaseerde bedrijven: e-commerce. Ook groepscommunicatie (Usenet) behoorde tot de mogelijkheden. Geheel nieuwe bedrijven ontstonden naast de traditionele. Meer recent hebben smartphones en tablets ons (maatschappelijke) leven

ingrijpend veranderd.

Anno 2015 is de wereld alweer behoorlijk anders sinds de kredietcrisis in 2007/2008 begon. De ontwikkelingen op het digitale technologisch vlak zijn zichtbaarder dan ooit. Onder invloed van Europa en internationale ontwikkelingen liberaliseren marktverhoudingen en maatschappelijke verhoudingen. We bevinden ons niet alleen in de overgang van het industriële tijdperk naar het digitale tijdperk maar ook in de overgang van de verzorgingsmaatschappij naar de participatiemaatschappij. Waar vroeger alles in de vorm van piramide vormige organisaties was

geregeld, vindt nu langzamerhand een verschuiving plaats naar digitale netwerken en waar de overheid zaken regelde wordt nu een groot beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de burger. Digitale netwerken kennen veelal geen grenzen zoals een organisatie die wel kent. Landsgrenzen vervagen meer en meer en ook de tussenhandel zal het de komende jaren steeds moeilijker krijgen. Fabrikanten zoals Unilever hebben al aangekondigd in de toekomst haar producten direct

aan de eindafnemers/consumenten te willen verkopen. Zo kunnen zij partijen als Albert Heijn en

Aldi buiten spel zetten. Met de komst van Uber zijn vele taxibedrijven hun toekomst niet meer zeker en met de komst van de dienst Airbnb is de hotelwereld onrustig geworden. Discotheek Rotterdam is met zijn Muziekweb geen partij voor Spotify. Boekhandel en bibliotheken vormen een tussenhandel tussen uitgever en lezer. De e-bookportal van de openbare bibliotheek heeft met Bliyoo van Bruna een concurrent gekregen. Net als bij

Spotify voor muziek en Netflix voor series en films kan iedereen die zich aanmeldt onbeperkt boeken en tijdschriften van deze uitgever lezen. Een enkele schrijver gaat rechtstreeks de markt op zonder uitgever, boekhandel en bibliotheek. Steeds meer bedrijven worden zich ervan bewust dat de tijd van voor de crisis nooit meer zal terugkeren en gaan op zoek naar andere mogelijkheden om te kunnen groeien. Dit betekent in veel

gevallen het aanpassen of compleet omgooien van traditionele verdienmodellen. Meestal heeft dit consequenties voor het personeelsbeleid. De komende jaren zijn intensieve scholingstrajecten en/of ontslagrondes te verwachten om organisaties mee te laten groeien in de grote transitie van

off- naar online. Nederland behoort sinds 2012 tot de top vijf van de meest concurrerende kenniseconomieën in de wereld. Een significant deel van de economische groei in onze samenleving komt voort uit

kennis. En deze kennis vernieuwt zich voortdurend. Om mee te komen en bij te dragen aan de democratische kenniseconomie moeten burgers voldoende zijn toegerust om continu kennis en informatie te verwerven, op de juiste wijze te interpreteren en uit te wisselen met anderen. Ook binnen de wereld van de bibliotheken is de urgentie om te veranderen sterk aanwezig. Dit blijkt o.a. uit het document ‘Bibliotheek van de Toekomst’ wat onder leiding van Job Cohen is geschreven en januari 2014 gepubliceerd. En uit de Wet op het openbare bibliotheekstelsel (Wsob).

http://nl.wikipedia.org/wiki/1994

http://nl.wikipedia.org/wiki/Webbrowser

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mosaic

http://nl.wikipedia.org/wiki/World_Wide_Web

http://nl.wikipedia.org/wiki/Multinational

http://nl.wikipedia.org/wiki/Concern

http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijheid_van_informatie

http://nl.wikipedia.org/wiki/E-commerce

http://nl.wikipedia.org/wiki/Usenet


Bibliotheken in zowel de regio Noord Fryslân als daarbuiten zijn vooral nog fysieke locaties die als

eilanden in de eigen omgeving functioneren. Dit betekent ook dat er enorme kansen liggen om het potentieel meer te benutten en daar meer rendement uit te halen. De inzet van digitale platformen als een website en social media worden nu nog erg traditioneel ingezet. Ze zijn vooral op zenden gericht en niet met het hogere doel om interactie tot stand te brengen. Gebruik van digitale media, informatie en communicatie veronderstelt digitaal vaardige medewerkers en inwoners en dat vereist taal- en mediavaardigheid. Veel inwoners ervaren op deze vaardigheden beperkingen. Ook hier liggen voor de bibliotheken mogelijkheden om maatschappelijke meerwaarde te bieden.

Landelijk zijn er tools ontwikkeld die voor het grijpen liggen. Toch zal zowel intern als extern veel gerichte inspanningen van BNF vergen om die meerwaarde ook daadwerkelijk te realiseren. Taalvaardigheid vormt de basis voor de ontwikkeling van andere vaardigheden en is essentieel om toegang te krijgen tot specifieke kennisgebieden en deze ook te begrijpen. De verdergaande digitalisering en de groeiende hoeveelheid informatie die via het web wordt aangeboden, maakt

ook van ICT-geletterdheid of mediawijsheid een basisvaardigheid. De kloof tussen hoog opgeleide en laag opgeleide mensen wordt steeds groter. Aan de ene kant is er de groep mensen die toegang

heeft tot de technologie, tot de informatie en die ook kunnen duiden en toepassen. Aan de andere kant is er een grote groep laaggeletterden die bijgevolg ook nauwelijks computervaardigheden bezit. Tussen deze twee extremen is een grote groep mensen die graag bij wil blijven, maar niet altijd de juiste wegen weet te vinden. De snelle technologische veranderingen in de samenleving vergen van burgers dat zij de juiste kennis en vaardigheden ontwikkelen en dat zij bovendien hun

hele leven blijven leren. Naast vaardigheden als lezen en mediawijsheid, worden de zogenaamde 21st century skills steeds belangrijker. http://www.kennisnet.nl/themas/21st-century-skills/

Niet alleen taal- en digitale vaardigheden zijn vereist om te participeren in de samenleving. Wetenschappers over de hele wereld zijn het er ook over eens dat vaardigheden als samenwerken, creativiteit, communiceren, probleemoplossend vermogen en kritisch denken essentieel zijn in de economie van de 21e eeuw. Die competenties gelden niet alleen voor burgers, maar ook voor

organisaties. Leren vindt steeds meer plaats buiten de formele structuren en in een sociaal proces. Geholpen en gestimuleerd door moderne communicatietechnieken organiseren mensen zich in toenemende mate op informele wijze rondom bepaalde thema’s of interesses. Kennisdeling en samenwerking

speelt hierin een belangrijke rol. Traditionele vormen van onderwijs en bibliotheekdienstverlening zullen snel evolueren.

http://www.kennisnet.nl/themas/21st-century-skills/


Veel mensen beschouwen de bibliotheek op dit moment als een uitleenplaats van boeken. Zij

denken dat mensen alleen nog e-books gaan lezen en dat de bibliotheek zal verdwijnen. Deskundigen twisten echter over het feit of fysieke boeken ooit zullen verdwijnen. Waar men het wel over eens is, is dat een individuele bibliotheek geen kans heeft in de markt van de e-books. Dit moet landelijk worden opgepakt. De bibliotheken zijn dan ook in 2014 begonnen met een landelijk e-book platform. Deze dienstverlening van de Nederlandse bibliotheken is inmiddels een van de meest succesvolle in de wereld. Buiten kijf staat dat het uitlenen van fysieke boeken een steeds minder belangrijke rol gaat spelen in de bibliotheek. Alleen al dat gegeven geeft het belang aan

ons te bezinnen op het doel en de maatschappelijke functie van de bibliotheek. Nu onze maatschappij steeds sterker verandert in een netwerkmaatschappij zullen mensen die zich hierbij aansluiten zich vaak eerder verbinden met zichzelf en hun passie. Dit omdat de factor mens binnen deze netwerken veelal centraal staat. In traditionele hiërarchische organisaties is de factor mens sinds de invoer van mechanisatie, industrialisatie en automatisering langzaam gedaald. Mee

veranderen in digitale netwerkorganisaties vraagt dan ook het nodige van de organisatie en het management. Nieuwe communicatietechnieken maken het niet alleen mogelijk dat we organisaties

weer ‘menselijker’ inrichten; dat is zelfs een voorwaarde voor het succes. Een dergelijke transitie kan vanwege vaak diep ingesleten patronen niet van de ene op de andere dag plaats vinden. Dit zal stap voor stap dienen te gebeuren. De kern van deze transitie berust vooral op durven loslaten en zorgen voor autonomie, zingeving, meesterschap en verbondenheid. In een dergelijke organisatie krijgt verstarring en verkramping vrijwel geen kans en blijft de organisatie op een

organische manier meebewegen met en bijdragen aan maatschappelijke ontwikkelingen en blijft hierdoor maatschappelijk relevant en toekomstbestendig.


3. De maatschappelijke opdracht van de bibliotheek Unesco

In de loop van de jaren is er veel gediscussieerd over de functie en maatschappelijke opdracht van de bibliotheek. In 1994 stelde Unesco het ‘Manifest over de Openbare Bibliotheek’ vast. Het Unesco-manifest zegt: ‘Vrijheid, welvaart en de ontplooiing van samenleving en individu zijn fundamentele menselijke waarden. Deze kunnen alleen worden gerealiseerd door goed geïnformeerde burgers, die in staat zijn hun democratische rechten uit te oefenen en een actieve rol te spelen in de samenleving. Constructief deelnemen aan het maatschappelijk leven en meewerken aan het vormgeven van de democratie zijn afhankelijk van voldoende opleiding en van

vrije en onbeperkte toegang tot kennis, wetenschap, cultuur en informatie. De openbare bibliotheek, de plaatselijke toegangspoort tot kennis, schept een essentiële voorwaarde voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en maatschappelijke groeperingen’.

Van Volksontwikkeling naar Persoonlijke ontwikkeling In zijn artikel ‘De maatschappelijke opdracht van de openbare bibliotheek in de 21e eeuw’ uit 2011

beschrijft professor Frank Huysmans de ontwikkeling van de openbare bibliotheek. De oorsprong van de openbare bibliotheek ligt in de tweede helft van de negentiende eeuw. Het doel van de bibliotheek was niet het uitlenen van boeken, noch leesbevordering, noch het waarborgen van informatievrijheid. Dit zijn accenten die in de loop van de 20e eeuw zijn gezet. Het oorspronkelijk liberale doel was volksverheffing of volksontwikkeling: burgers in staat stellen zichzelf te ontwikkelen. De middelen waarmee dit doel wordt nagestreefd zijn in de loop der

decennia veranderd. In de beginjaren was de openbare bibliotheek voornamelijk een openbare leeszaal waar mensen ter plekke boeken en periodieken kwamen raadplegen. Pas later kwam de uitleenfunctie in beeld. Huysmans schrijft dat het uitgangspunt voor de maatschappelijke opdracht van de openbare bibliotheek nog steeds het ondersteunen van ontwikkeling zou moeten zijn. Waar destijds de ‘verheffing van het volk’ het oogmerk was, is dat in de geïndividualiseerde wereld van nu eerder ‘persoonlijke ontwikkeling’. Dit houdt een accentverschuiving in ten opzichte van de vijf

kernfuncties uit de richtlijn voor basisbibliotheken. In de visie van Huysmans is ontwikkeling en

educatie de centrale opdracht voor de openbare bibliotheek. De andere kernfuncties staan in het teken van de educatie. De verschillende dimensies van ontwikkeling en educatie worden ieder op een andere manier ondersteund door de kernfuncties kennis en informatie, lezen en literatuur, kunst en cultuur en ontmoeting en debat. Als ontwikkeling het doel is, dan moeten we dat onderscheiden van de middelen om dat doel te

bereiken. Dat de bibliotheek zo sterk in het teken staat van boeken en andere tekstuele media, vindt zijn oorsprong in het feit dat deze media in de eerste decennia van de 20e eeuw de enige tast- en bewaarbare bronnen van kennis, informatie, cultuur en ontspanning waren. Dat is ook de belangrijkste reden waarom leesbevordering in de loop van de 20e eeuw tot het takenpakket van de bibliotheek ging behoren. Wie niet kan lezen, heeft te midden van een vrij toegankelijke boekencollectie immers nog steeds geen toegang tot de kennis zelf. Nog altijd is laaggeletterd zijn

een hindernis voor persoonlijke ontwikkeling. Bevordering van de leesvaardigheid door de openbare bibliotheek is daarom als onderdeel van de ontwikkelingsfunctie te beschouwen.

De inzet van middelen en de activiteiten van de bibliotheken veranderden met de jaren. In de tijd die we nu meemaken, met snelle veranderingen in informatietechnologie en web toepassingen, staan de traditionele informatiedragers onder druk.

De bibliotheek moet fysieke en digitale dienstverlening

combineren in het verwerkelijken van de missie: het

ondersteunen/faciliteren van de persoonlijke ontwikkeling van

burgers, opdat het functioneren van de open, democratische

samenleving verbetert.

Frank Huysmans


Nieuwe vormen van kennis

De nadruk ligt steeds minder op boeken en steeds meer op informatie in welke vorm dan ook. Ook de VOB beschrijft deze trend in ‘Bibliotheek in een digitaal tijdperk’ uit 2011. Door de enorme groei van het informatieaanbod is het voor veel mensen ondoenlijk geworden om te onderscheiden wat de moeite waard is om te weten, wat feiten zijn en wat opinie. Door de enorme informatiestroom ontstaat er behoefte aan duiding, aan context. Ook de journalistiek beweegt zich in die richting. Hier ligt een gouden kans voor de bibliotheek om zich te ontwikkelen tot de onmisbare schakel tussen burgers en informatie.

Kennis is niet langer voorbehouden aan experts. Op internet kan iedereen zich manifesteren als informatieproducent, schrijver, deskundige, muzikant of filmmaker. Er is onbeperkte interactie mogelijk, waardoor mensen gewend zijn geraakt te reageren, iets toe te voegen. Wie deelneemt, is coproducent van informatie en cultuur geworden. In de toekomst bestaat de collectie van de bibliotheek niet alleen uit fysieke en digitale bronnen, maar ook uit mensen. Mensen in de samenleving die over kennis beschikken die zij willen delen

met anderen, mensen die samen iets waardevols toe willen voegen aan de bronnen van de bibliotheek en haar samenwerkingspartners.

De bibliotheek van de toekomst brengt mensen in contact met informatie, kennis en cultuur maar ook met elkaar. Meerwaarde creëren door samenwerking met partners en gebruikers staat in de toekomst centraal. De bibliotheek is een platform.

De bibliotheek van de toekomst brengt mensen in contact met

informatie, kennis en cultuur maar ook met elkaar.

Commissie Cohen Het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) behartigt de stelseltaken namens het ministerie

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Met ingang van de Wsob is het SIOB opgegaan in de Koninklijke Bibliotheek. Het SIOB heeft een externe commissie (commissie Cohen) gevraagd om een toekomstperspectief te ontwikkelen voor de openbare bibliotheek in 2025. In januari 2014 is de hieruit voortgekomen publicatie 'Bibliotheek van de toekomst - knooppunt voor kennis, contact

en cultuur' aangeboden aan minister Bussemaker van het ministerie van OCW en Kars Veling voorzitter van de VOB (de brancheorganisatie Vereniging van Openbare Bibliotheken).

Ook deze commissie komt tot de conclusie dat de bibliotheek gericht moet zijn op de ontwikkeling en ontplooiing van individu en samenleving. De bibliotheek is, naast school, de enige instelling die garandeert dat iedereen toegang heeft tot informatie en bronnen om zichzelf te ontwikkelen. De bibliotheek is een knooppunt waar een groot deel van die kennis samenkomt, actief wordt gedeeld en doorontwikkeld. De bibliotheek transformeert zich tot een hedendaagse agora, een moderne sociaal-culturele marktplaats, het kloppend hart van de gemeenschap. De bibliotheek

onderscheidt zich van andere ontmoetingsplekken door haar toegankelijke, laagdrempelige en niet commerciële karakter. Met deze fysieke plaats biedt de bibliotheek meerwaarde op sociaal-cultureel vlak in de stad, wijk en dorp, en draagt ze wezenlijk bij aan gemeenschapsvorming en cohesie. Om te laten zien dat de bibliotheek veel meer inhoudt dan het uitlenen van boeken hebben VNG en VOB in 2005 vijf kernfunctie benoemd. De commissie Cohen beschrijft de vijf kernfuncties uit de ‘Richtlijn voor basisbibliotheken’: lezen, leren, informeren, ontmoeting en

debat, kunst en cultuur. Het Rijk nam deze kernfuncties over in wetgeving die januari 2015 is

ingegaan. Het document van de commissie Cohen beschrijft een zestal ontwikkelingen in onze samenleving waarop de bibliotheek goed zou kunnen inspringen. Hieronder worden ze beschreven: 1. Kennis wordt een steeds belangrijker productiemiddel Nederland heeft zich ten doel gesteld om een kenniseconomie te zijn op internationaal niveau.

Door de toegenomen snelheid van innovatieprocessen en doordat technologische ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen groeit het belang van menselijk kapitaal en investeringen hierin. Er komt in de netwerkmaatschappij steeds meer de behoefte aan filtering van de grote hoeveelheid informatie die op ons af komt. Daar komt bij dat onze economie een doorlopend lerende kenniseconomie dient te worden. Momenteel is nog vaak de houding dat men na het behalen van een diploma voorlopig wel even vooruit kan. Dit zal steeds minder het geval zijn. De bibliotheek

kan aan het voortdurend bijscholen van burgers een grote bijdrage leveren. Zij beschikt over een

onuitputtelijke bron van kennis en informatie. Ook het huidige onderwijs zal niet ontkomen aan een grote transitie. Hierbij zal de bibliotheek uitgroeien tot een belangrijke samenwerkingspartner.


2. Het belang van specifieke vaardigheden neemt toe

Naast vaardigheden als lezen en schrijven worden vooral digitale vaardigheden steeds belangrijker. Naast vaardigheden om met verschillende digitale applicaties op apparaten als smartphones, tablets, laptops en pc’s te werken zal ook het programmeren de komende jaren steeds belangrijker gaan worden. In de omringende landen is programmeren inmiddels al een verplicht basisvak in het basisonderwijs. In een netwerkmaatschappij is het tevens van belang om jezelf op een positieve wijze zowel on- als offline te kunnen presenteren en hierbij rekening te houden met privacy van jezelf en anderen. Ook hier kan de bibliotheek een belangrijke partner worden van het onderwijs,

maar ook van overheidsinstanties en bedrijven. Ook zij hebben behoefte aan de juiste vaardigheden. De betrouwbaarheid van de bibliotheek kan hierbij een sterk punt zijn. Momenteel zijn er veel ‘cowboys’ op de markt die een slaatje willen slaan uit de onwetendheid van anderen. 3. Digitalisering en personalisering van informatie zet door Bijna iedere Nederlander heeft toegang tot het internet. We delen met z’n allen kennis en

vaardigheden. Door gebruik te maken van deze enorme informatiebron kunnen we vragen en problemen steeds sneller oplossen. Ook neemt het aantal gedrukte boeken sinds 2008 af en het

aantal E-books steeds verder toe. De verdere optimalisatie van o.a. tablets en e-readers zorgt ervoor dat ook de keuze steeds vaker zal vallen op een dergelijk apparaat boven het traditionele boek. Aan de andere kant zal de bibliotheek zorg dienen te dragen voor de groep Nederlanders die deze slag dreigt te missen. Zij belanden anders in een isolement. De bibliotheek zal ook veel meer binnen sociale netwerken dienen te participeren om hier kennis en

informatie te delen en om de dialoog met haar doelgroep aan te gaan. Hierdoor zal het aanbod ook steeds persoonlijker dienen te worden. De keerzijde is dat mensen in een zogenaamde ‘filter bubble’ terecht kunnen komen doordat dienstverleners hun diensten afstemmen op het door gebruikers in het verleden vertoonde gedrag. Ook die valkuil dient door de bibliotheek zeer serieus te worden genomen. Juist door mensen bewust te maken van andere bronnen kan zij mensen ‘wakker’ houden en blijven inspireren.

4. Het belang van netwerken en de community neemt toe De kennis van een persoon wordt door delen steeds meer gemeenschappelijk bezit. Je bent in de netwerkmaatschappij wat je deelt. Door de enorme technologische vooruitgang van de laatste

jaren is het samenwerken en delen van kennis en ervaringen vele malen groter dan ooit. ‘The Wisdom of Crowds’ wint het hierdoor steeds vaker van de experts. Ook worden kennis en goederen op steeds grotere schaal gedeeld. Voorbeelden hiervan zijn Airbnb, Thuisafgehaald, Snapcar en

Peerby. Het delen geldt ook steeds meer voor fysieke boeken. Hedendaagse techniek maakt het mogelijk om lezers met elkaar te verbinden aan een community met een gekoppeld uitleensysteem. Er ontstaan steeds meer kleine ‘communities’ die dit faciliteren. 5. De consument heeft minder tijd en verwacht meer beleving Diverse consumentenonderzoeken laten zien dat er steeds meer knelpunten ontstaan in de besteding van tijd. De consument wordt ultra-connected. Dat wil zeggen dat ze via verschillende

(mobiele) apparaten meerdere keren per dag online zijn. De online wereld is voor velen een steeds belangrijkere component van zijn totale belevingswereld en tijdsbesteding. On- en offline zijn voor velen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ervaringsleren of edutainment, waar ‘leerzaam’ wordt gecombineerd met ‘leuk’, gaat steeds vaker samen. Het concept ‘Beleefbibliotheek’, ontwikkeld door Bibliotheek Smallingerland|Drachten, heeft deze twee componenten goed weten te

combineren. In de toekomst zullen steeds meer bibliotheken op deze wijze worden ingericht. Medewerkers van de bibliotheek dienen zich net als hun doelgroep steeds vaker zowel on- als

offline te begeven. 6. Veranderingen in het sociale weefsel van steden en dorpen Vanwege het opbouwen van onderling vertrouwen, herkenbaarheid en samenhang is het van belang dat mensen samenkomen. Door de financiële druk van de afgelopen jaren dreigen steeds meer openbare ontmoetingsplekken te sluiten. De netwerkmaatschappij is in staat door met elkaar

samen te werken deze leegte opnieuw in te vullen. Sterker nog, het kan zelfs beter worden dan het ooit geweest is. De bibliotheek gaat hier een grote rol in spelen. Zij heeft een sterke rol in de samenleving als het gaat om het samenbrengen van mensen. De terugloop van het uitlenen van fysieke boeken wordt gecompenseerd door het organiseren van interessante bijeenkomsten in en rondom de bibliotheekgebouwen. Door middel van moderne communicatiekanalen als social media peilt de bibliotheek wat er lokaal leeft onder de bevolking en gaat zij ook de interactie aan met burgers en partijen. In samenwerking organiseert de bibliotheek relevante bijeenkomsten.

Op deze manier draagt de bibliotheek bij aan het voorkomen van eenzaamheid en het ontwikkelen van wederzijds begrip.


Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen

De Eerste Kamer heeft op 18 november 2014 het wetsvoorstel Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) aangenomen. Vanaf 1 januari 2015 is deze bibliotheekwet van kracht. De bibliotheekwet regelt de digitalisering van de openbare bibliotheek en zorgt voor structurele financiering daarvan door de Rijksoverheid. In deze wet is vastgelegd dat iedere Nederlander toegang moet hebben tot een openbare bibliotheek, zowel in fysieke als digitale vorm. Ook zijn de functies en voorwaarden vastgelegd waaraan een openbare bibliotheek moet voldoen. De digitalisering van de openbare bibliotheken wordt centraal belegd bij Koninklijke Bibliotheek

(KB). Naast deze taak krijgt de KB de zorg voor de stelselbewaking en -coördinatie van openbare bibliotheken en de verantwoordelijkheid voor het stelsel van voorzieningen voor mensen met een leesbeperking. Van fysiek naar digitaal De meest bepalende trend in de maatschappij en in de dienstverlening van de bibliotheek van de

laatste 10 jaren is een verschuiving van de fysieke naar de digitale wereld. Indicatoren zijn: Fysiek

Aantal leden neemt af Aantal uitleningen neemt af Gemiddeld aantal geleende boeken neemt af De gemiddelde leestijd van gedrukte media neemt af Nieuwe generaties lezen minder

Digitaal Internetgebruik neemt toe Bezit e-reader, tablet, smartphone neemt toe Kopen en lezen van e-books neemt toe Uitlenen van e-books neemt toe Gebruik social media neemt toe

De kern van de maatschappelijke opdracht Uit bovenstaande onderzoeken rond de maatschappelijke opdracht en de kernfuncties van de bibliotheek blijkt dat de 5 kernwaarden al 10 jaar, van 2005 (Richtlijnen) tot 2015 (Wetgeving),

hun waarde hebben bewezen. Deze kernwaarden zijn door Huysmans kernachtig samengevat in onderstaand schema. Ontwikkeling en educatie neemt een centrale positie in. BNF ziet dit schema als het raamwerk voor zijn maatschappelijk opdracht en wil door een vertaling naar de praktijk zijn

maatschappelijke relevantie ook in de toekomst langs deze weg waar blijven maken.


4. Missie en visie Uit het voorgaande hoofdstuk blijkt dat de overheid het als haar opdracht ziet om burgers goed

voor te bereiden op de taak zich staande te kunnen houden in deze complexe wereld en actieve, participerende burgers te worden. Een democratische samenleving kan alleen functioneren wanneer burgers over de basisvaardigheden lezen en mediawijsheid beschikken en over de kennis en vaardigheden om op basis van gefundeerde argumenten met elkaar in gesprek te gaan. De overheden zien hierin een belangrijke taak voor het openbaar bibliotheekwerk. Dit vormt dan ook het uitgangspunt in de missie en visie van stichting Openbare Bibliotheken Noord Fryslân.

Missie Stichting Openbare Bibliotheken Noord Fryslân biedt als non-profit organisatie meerwaarde aan de samenleving door actief bij te dragen aan de zelfredzaamheid en de persoonlijke ontwikkeling van de burger en daarmee aan de maatschappij als geheel.

Deze missie is ook een kernachtige samenvatting van de missie zoals deze door de leden van de Vereniging van Openbare Bibliotheken is vastgesteld: “De bibliotheek is het lokale fysieke en

digitale informatieknooppunt dat de persoonlijke ontwikkeling van burgers stimuleert en faciliteert. De bibliotheek schept essentiële voorwaarden voor een leven lang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en maatschappelijke groeperingen en levert daarmee een cruciale bijdrage aan de kennissamenleving. De kernfuncties van de bibliotheek zijn lezen, leren, informeren en daaraan ondersteunend cultuur en ontmoeting en debat”. (VOB 06-06-2012)

Visie De samenleving verandert en we gaan mee in deze verandering. Continu inspelen op maatschappelijke veranderingen vraagt om permanente innovatie. Scherp zijn en scherp blijven. Naast een heldere opdracht van de gemeenten en lokaal ondernemerschap is krachtenbundeling op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau dan ook een vereiste. In een samenhangend netwerk worden ideeën, kennis en middelen gebundeld om tot een maximaal en betaalbaar resultaat te

komen. Vernieuwen is geen eindig proces; continu inspelen op maatschappelijke veranderingen

vraagt om permanente innovatie. Kernwaarden Wij bieden mogelijkheden voor de ontwikkeling van taal- en digitale vaardigheden en

ontmoeting tussen mensen. Daarmee bevorderen wij de participatie van burgers in de maatschappij en verbetert het functioneren van de open, democratische samenleving.

Wij zijn een betrouwbare en onafhankelijke bemiddelaar tussen degenen die over kennis en informatie beschikken en zij die daarnaar op zoek zijn.

Wij maken een belevenis van lezen, leren en ontwikkelen, zowel in onze fysieke vestigingen als digitaal. Klanten en partners vinden door onze inspanningen snel en gemakkelijk betrouwbare informatie en in samenwerking ontstaat nieuwe kennis.

Wij zijn creatief, resultaatgericht en grensverleggend en nemen verantwoordelijkheid voor ons

eigen leerproces. Wij werken efficiënt aan het bereiken van onze doelen en doelgroepen binnen de hiervoor gestelde kaders.

Wij zorgen voor de verbinding tussen vraag en aanbod van informatie, of het nu om fysieke

documenten gaat of om digitale informatiebronnen. Succes bepalende factoren Bestuur en financiers

1. BNF draagt actief bij aan het realiseren van gemeentelijke doelstellingen. Maatschappij 2. BNF anticipeert actief op maatschappelijke ontwikkelingen met focus op onderwijs en het

sociaal domein. 3. De bibliotheek maakt deel uit van het persoonlijke netwerk van de burger. Klanten en Partners 4. De bibliotheek ontwikkelt zich tot een vanzelfsprekende netwerkpartner met de focus op

educatie. 5. Activiteiten en dienstverlening zijn een belevenis. Medewerkers 6. De medewerkers zijn de ambassadeurs van de organisatie.

7. De medewerkers zijn expert op hun vakgebied.


5. De bibliotheek, maatschappelijk hart van de samenleving De gemeenten werken hard aan de decentralisaties van de zorg, de jeugdzorg en de

Participatiewet (werk en inkomen) en de uitvoering van de Wet educatie en beroepsonderwijs. Het gaat om een ingrijpende stelselwijziging die zich voltrekt onder het motto ‘van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving’. De leidende gedachte is de eigen kracht, de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid van burgers. BNF - als grootste publieksvoorziening in Noord Fryslân – kiest voor educatie als kern van de maatschappelijke opdracht en wil en kan een grote bijdrage leveren aan de samenleving door partner te zijn van de gemeenten in de uitvoering van de educatieve component in deze

decentralisaties. Sociaal beleidsdomein Het sociaal beleidsdomein is de komende drie jaar door de andere decentralisaties ook flink in beweging. De decentralisaties van de WMO en AWBZ, Wet Jeugdzorg en Participatiewet

(3D’s) vragen om een fundamentele transitie en kanteling bij de gemeenten, de zorgvrager en de zorgverlener. In de gewenste participatiesamenleving staat de eigen kracht en de zelfredzaamheid

van de burger centraal. Daarvoor zijn basisvaardigheden een vereiste. Het aanleren van die vaardigheden vraagt inzet en inspanning van de burger en vraagt een infrastructuur waar ontwikkelingskansen voor iedereen bereikbaar en beschikbaar zijn. Goed onderwijs en een bibliotheek samen zorgen dat basisvaardigheden ontwikkeld en geoefend kunnen worden. Dat beperkt zich niet tot lezen en schrijven. Dat gaat ook om informatievaardigheden en digitale vaardigheden.

Gemeentelijk educatiebeleid Educatie draagt bij aan de zelfredzaamheid van mensen. Door vaardiger te worden in de Nederlandse taal en beter te leren rekenen, kunnen mensen zelfstandiger meedoen in de samenleving. Daarom gaan gemeenten een educatiebeleid voeren: een beleid dat slim is verbonden met andere beleidsdomeinen waarbinnen het bevorderen van participatie belangrijk is. Educatie levert maatschappelijk gezien meerwaarde op en bespaart gemeenten geld.

De doelgroep, die in beeld is als het om educatie gaat, verschilt van gemeente tot gemeente. De

vraag naar educatieaanbod loopt dus ook uiteen. Om die reden krijgen gemeenten meer ruimte om het beleid en het aanbod beter af te stemmen op de gedifferentieerde vraag én voor het leggen van connecties met andere beleidsdomeinen. Door wijziging in de Wet Educatie Beroepsonderwijs (WEB) wordt vanaf 1 januari 2015 de bestedingsverplichting bij de ROC ’s stapsgewijs losgelaten en ontstaat ruimte voor andere vormen van formele en ook informele educatie. In een periode van drie jaar kunnen de gemeenten en educatieaanbieders toegroeien naar de situatie dat educatie

onderdeel is van het sociaal beleidsdomein.

De bibliotheek is bij uitstek het centrum voor informele

educatie

Rol bibliotheek

De bibliotheek creëert, onder regie van de gemeenten, met partners lokaal de randvoorwaarden waardoor de burger zelf aan het roer kan staan. Door een breed aanbod in de formule bibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek kan de bibliotheek iedereen die dat wil helpen om zich te ontwikkelen. Voor de kwetsbare groepen in de samenleving, voor mensen die

hun digitale vaardigheden willen vergroten en laaggeletterden die de basisvaardigheden moeten verwerven om mee te kunnen doen in de maatschappij creëert de bibliotheek een leeromgeving op maat, in de bibliotheek, op het werk of thuis, en met een selectie op maat uit het brede aanbod van leer- en oefenmaterialen op de markt. Ook fungeert de bibliotheek als ontmoetingsplek en heeft zo een rol in het vergroten van sociale netwerken en eenzaamheidsbestrijding. Bibliotheken zijn bij uitstek het laagdrempelige, openbaar toegankelijke centrum voor informele

educatie, voor ontmoeting en kennisdeling. De bibliotheek als de huiskamer van de lokale gemeenschap en hart van de samenleving.


5.1. Basisvaardigheden De maatschappelijke kloof tussen hoger- en laagopgeleiden wordt steeds groter. De Onderwijsraad

waarschuwt ook voor deze trend in ‘Maatschappelijke achterstanden van de Toekomst’ en stelt dat er indicaties zijn dat laag- en hoogopgeleiden steeds meer in gescheiden werelden leven. Minister Bussemaker stelt op 10 oktober 2014 in haar Memorie van antwoord m.b.t. de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen vast dat bibliotheken een belangrijke rol hebben om burgers te helpen vaardiger te worden: ‘De Openbare Bibliotheek draagt op een laagdrempelige manier bij aan de brede verspreiding van informatie en cultuur, en daarmee aan een geletterde en ontwikkelde samenleving.’

Bibliotheken hebben een gevarieerd aanbod om de basisvaardigheden van burgers te verbeteren en hen te ondersteunen zelfredzaam te worden. Bibliotheken werken daarbij samen met gemeente en partners en stemmen hun aanbod af op de lokale behoeftes.

Lezen is niet langer meer een nice to have, maar een need to

have voor onze samenleving. Inzetten op lezen is ook een

sociaaleconomische investering

Prinses Laurentien

Landelijk Project Landelijke en lokale bibliotheekorganisaties werken samen aan het inrichten van een programmalijn ‘de Bibliotheek en basisvaardigheden’ met als doel bestaand materiaal en programma’s voor laaggeletterden en digibeten bij elkaar te brengen en een uniforme uitstraling te geven. Aansluitend bij de ambitie van deze zogenaamde ‘Leescoalitie’, draagt het project bij aan het laten dalen van laaggeletterdheid en het vergroten van de digitale vaardigheden van burgers.

De programmalijn ‘de Bibliotheek en basisvaardigheden’ is een ‘raamwerk’ voor bibliotheken om hun dienstverlening op het gebied van basisvaardigheden optimaal in te richten en af te stemmen op de lokale vraag. De programmalijn is gebaseerd op een ‘bouwstenen’ methodiek en bevordert o.a. het delen van best practices binnen de sector. De werkwijze is cyclisch en opbrengstgericht (doelen stellen, werkwijze bepalen, uitvoeren, resultaten analyseren). ‘De Bibliotheek en basisvaardigheden’ is het sluitstuk op de al bestaande programmalijnen in de doorgaande lees- en

leerlijn: BoekStart en BoekStart in de kinderopvang De Bibliotheek op school primair onderwijs; De Bibliotheek op school voortgezet onderwijs; De Bibliotheek en basisvaardigheden.

Bibliotheken Noord Fryslân BNF werkt intensief met de eerste 2 lijnen. BoekStart is sinds 2011 ingevoerd in alle 14 opdracht gevende gemeenten. In noordwest is BoekStart op 6 locaties met 9 groepen in de kinderopvang

geïmplementeerd. In Noordoost is in alle peuterspeelzalen, in kernen waar geen bibliotheek is, een uitleencollectie geplaatst. In de beleidsperiode pakken we alle kansen aan om met landelijke subsidie meer locaties in te richten. In 8 gemeenten staat een uitleencollecties op iedere basisschool in de kernen zonder een vestiging

van de openbare bibliotheek. Met 23 basisscholen zijn overeenkomsten gesloten voor het gehele concept van de Bibliotheek op school. Op de 4 Waddeneilanden en in de gemeenten Leeuwarderadeel en Harlingen zijn nog geen bibliotheken op school. De derde lijn, voortgezet onderwijs, is tot dusverre niet van de grond gekomen. Het VO zal hiervoor circa € 20,00 per leerling vrij moeten maken en blijkt hiertoe (nog) niet bereid. In het najaar start een pilot met het Dockinga college met landelijke subsidie. Ook de nieuwbouw in Kollum voor VO, bibliotheek en dorpscentrum biedt prachtige kansen op samenwerking.

De vierde lijn, de bibliotheek en basisvaardigheden krijgt vorm door het oprichten van Digitaal huizen. Op dit moment (juni 2015) loopt een pilot in Harlingen. Doel is een format te ontwikkelen waarmee in andere gemeenten, met andere partners, snel tot actie kan worden overgegaan.


5.1.1. Taalvaardigheden In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen in de leeftijd van 16-65 jaar laaggeletterd. Zij hebben te veel

moeite met lezen en schrijven om mee te kunnen doen in het dagelijks leven. Taalvaardigheid is de basis voor participatie in de samenleving, voor zelfredzaamheid en zelfsturing. In 2025 is iedereen in Nederland geletterd of bezig dat te worden. Op woensdag 10 december 2014 heeft H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden samen met ambassadeur Ruben Nicolai de ‘Ambitie Agenda 2015 – 2025 van de Leescoalitie gepresenteerd op het Nationale Bibliotheekcongres. De Leescoalitie bestaat uit vijf organisaties die landelijk een taak te vervullen

hebben op het gebied van taal- en leesbevordering: Stichting Lezen (voorzitter), Stichting Lezen & Schrijven, Stichting CPNB, Vereniging Openbare Bibliotheken en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. Zij bundelen hun krachten om zoveel mogelijk mensen aan te zetten tot lezen en voorlezen. Deze Leescoalitie op het gebied van leesbevordering, streeft ernaar dat over tien jaar geen enkel kind school verlaat met een leesachterstand, en dat alle volwassenen geletterd zijn of

bezig dat te worden. De Leescoalitie wil de leescultuur versterken in al haar facetten: van het terugdringen van laaggeletterdheid tot het stimuleren van mensen tot het lezen van literatuur. Om

dit te bereiken heeft zij negen ambitieuze doelstellingen opgesteld. Doelstellingen zijn onder meer dat in 2025 alle ouders dagelijks voorlezen aan hun kinderen tot twaalf jaar, dat scholen ruime en structurele aandacht besteden aan leesbevordering en dat alle werkgevers, gemeenten en zorginstellingen beleid in uitvoering hebben om laaggeletterden te herkennen en te helpen aan de juiste taalscholing. Op www.leescoalitie.nl zijn alle doelstellingen te vinden, ondersteund door onderzoeksgegevens.

Taalvaardigheid

taal·vaar·dig·heid (de; v) het vermogen om de taal vaardig te hanteren.

Taalvaardigheid omvat kunnen luisteren, spreken, lezen,

schrijven.

Zelfredzaamheid staat voorop Met ingang van 2015 wordt een aantal (landelijke) beleidsterreinen bij de gemeenten ondergebracht. Deze decentralisaties hebben als doel om regelgeving en geldstromen overzichtelijker te maken voor burgers. Van hen wordt verwacht dat ze zich zelf kunnen redden en zelf hun zaken regelen. Taalvaardigheid is daarvoor de basis. Bibliotheken bieden lokale voorzieningen waarmee mensen zich kunnen (blijven) ontwikkelen.

Bondgenootschap voor Geletterdheid in Fryslân Fryslân telt 70.000 laaggeletterden. Reden voor Stichting Lezen en Schrijven (L&S) in 2013 het initiatief te nemen om in Fryslân een Bondgenootschap voor Geletterdheid op te richten. In het Bondgenootschap voor Geletterdheid in Friesland zijn tot nu toe 41 publieke en private partijen verenigd met als doelstelling het aantal laaggeletterden in 3 jaar met 10% te verminderen.

Alle partijen hebben hiervoor het convenant ondertekend. Publieke en private partijen

ontwikkelen een werkwijze om met minder middelen meer mensen te scholen. L&S ondersteunt het Bondgenootschap door, voor een periode van twee jaar (t/m 2015), 16 uur regiomanagement te financieren. Regiomanager in Fryslân is Joost Huiskens. Zijn taak en functie is om samen met de Bondgenoten in Fryslân een duurzaam netwerk te ontwikkelen, waarin verschillende manieren om beter te leren lezen, schrijven en het ontwikkelen van digitale vaardigheden in samenhang geborgd worden. De werkwijze van het bondgenootschap wordt geborgd in duurzame samenwerking en bevat de volgende pijlers:

1. Preventie Voorkomen van laaggeletterdheid is aandachtspunt bij consultatiebureaus, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, vroeg- en voorschoolse educatie, scholen, bibliotheken, Friese taalinstituten, etc.

2. Participatie Doelen van de landelijke overheid zijn: • verhogen van de zelfredzaamheid van de laaggeletterde

• het stijgen op de participatieladder • de kans op werk vergroten

http://www.leescoalitie.nl/


3. Herkennen en doorverwijzen

Het bondgenootschap wil bovenstaande doelen bereiken door regionale informatiepunten, Taalhuizen, in te richten. Daar kan bijvoorbeeld de taalmeter worden afgenomen en worden laaggeletterden doorverwezen naar een formeel of informeel taaltraject. Hier komen de Friese bibliotheken nadrukkelijk in beeld met Makkelijk Lezen materiaal, luisterboeken, leesgroepen, digitale oefenprogramma’s, leer-/werkplekken en cursuslocaties. Het is belangrijk om bij zoveel mogelijke partners trainingen te herkennen en doorverwijzingen te geven. Eén van de belangrijkste knelpunten bij het bestrijden

van laaggeletterdheid is de doelgroep zelf bereid te vinden om een cursus te volgen. Op alle mogelijke vindplaatsen moeten mensen getraind worden in herkennen en doorverwijzen.

4. Eenvoudig communiceren De bondgenoten gebruiken gewone taal; leesbaar en begrijpelijk voor een zo groot mogelijke groep. Zij leggen dit in hun beleidsplannen vast.

De volgende grafiek geeft het aantal en het percentage laaggeletterde inwoners per Friese

gemeente weer. De cijfers zijn uit 2009.

Wat biedt de bibliotheek? Bibliotheken zetten zich ervoor in dat iedereen kan participeren. Dat doen bibliotheken vanuit hun kernfuncties: ter beschikking stellen van kennis en informatie, bieden van mogelijkheden tot

ontwikkeling en educatie alsmede bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur. Bibliotheken staan voor leesplezier en taalvaardigheid. Dat geldt ook voor specifieke doelgroepen zoals mensen met een leesbeperking. Bibliotheken faciliteren aanbod voor lezen en taalvaardigheid door middel van lokale en regionale diensten, maar ook door landelijke programmalijnen. Voor mensen met een leesbeperking heeft BNF bijvoorbeeld grootletterboeken en gesproken boeken in de vorm van Daisy-rom en luisterboek

(Aangepast Lezen). Andere programmalijnen zijn gericht op specifieke leeftijdsgroepen: Leesplezier ontwikkelen op jonge leeftijd is de beste manier om laaggeletterdheid op latere leeftijd te voorkomen. Met de programmalijn ‘De Bibliotheek en Basisvaardigheden’ bieden bibliotheken lees- en leermogelijkheden voor iedereen in de leeftijd van 0-101. BNF zoekt samenwerking met de gemeenten en lokale partners om een ketenorganisatie te bouwen met als doel de taalvaardigheid van mensen te vergroten. In de keten van toeleiders (bijv.

sociale dienst), intake (bijv. ROC), inzet van vrijwilligers (sociaal cultureel werk), leeromgeving en

nazorg zet BNF in op het creëren van een leeromgeving met producten en diensten op maat. De leeromgeving kan een (Digi)Taalhuis in de bibliotheek zijn, maar ook een leeromgeving op het


werk (bijv. Empatec) of thuis (bijv. in combinatie met opvoedingsondersteuning of

voorleesprogramma’s voor kinderen). In Harlingen loopt momenteel een pilot dat mogelijk een format oplevert voor andere gemeenten. Wat levert het op? De inspanningen van bibliotheken op het gebied van taalvaardigheid worden gemonitord via de Monitor Maatschappelijke Functies, die vanaf 2015 operationeel is. Dit instrument brengt de huidige monitorinstrumenten op het vlak van educatie samen. Hiermee kunnen bibliotheken de

resultaten van hun dienstverlening grondig evalueren en kunnen zij hun aanbod optimaliseren. De Leesmonitor en Monitor Bestrijding Laaggeletterdheid laten ook opbrengsten op het niveau van de eindgebruiker zien.

5.1.2. Tel mee met taal

Minister Bussemaker (OCW), minister Asscher (SZW) en staatssecretaris Van Rijn (VWS) hebben op 6 maart 2015 bekendgemaakt voor de periode 2016-2018 54 miljoen euro te willen investeren in taal- en leesbevordering. Dit gebeurt in het kader van het actieplan 'Tel mee met Taal'.

Met het actieplan ‘Tel mee met Taal’ willen de bewindslieden dat minstens 45.000 mensen hun taalbeheersing flink verbeteren en dat van een miljoen kinderen in de basisschoolleeftijd de taalvaardigheid en het leesplezier toenemen. “Geen enkel kind mag meer opgroeien in een taalarme omgeving en mensen die moeite hebben met lezen, schrijven en communiceren moeten in het hele land terecht kunnen voor taalscholing”.

Dat is de boodschap die het kabinet afgeeft met haar nieuwe aanpak tegen taalachterstanden, waarbij gemeenten een regierol hebben. Het kabinet wil dat huisartsen, consultatiebureaus, peuterspeelzalen en scholen beter taalachterstanden gaan signaleren. Bibliotheken hebben een belangrijke spilfunctie met schrijf- en leesactiviteiten voor jong en oud. Ook worden het bedrijfsleven en zorginstellingen ingeschakeld om taalproblemen op de werkvloer en in de zorg te voorkomen. Daarnaast doet het kabinet een belangrijk beroep op mensen zelf om meer voor te

lezen of als taalmaatje van laaggeletterden de taalbarrières van de bijna 1,3 miljoen Nederlanders

te helpen slechten. Minister Bussemaker (OCW), Minister Asscher (SZW) en staatssecretaris Van Rijn (VWS) trekken voor de aanpak van taal voor de periode 2016-2018 samen €18 miljoen per jaar uit. Volgens minister Jet Bussemaker is een goede taalbeheersing dé sleutel om mee te kunnen doen in de samenleving: “We moeten de estafette stoppen, waarbij laaggeletterde generaties binnen gezinnen elkaar het stokje blijven doorgeven en er groepen mensen zijn in de samenleving die niet

mee kunnen doen”. Met taal ben je sterker Nederland behoort tot de landen met het laagste percentage laaggeletterden. Toch heeft 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar moeite met lezen, schrijven en communiceren. Dat maakt hen onnodig kwetsbaar in de samenleving en zorgt vaak voor schaamte, een slechtere gezondheid

en minder kansen op de arbeidsmarkt. Veel laaggeletterden kunnen bijvoorbeeld geen bijsluiters van medicijnen lezen, of zijn niet in staat een sollicitatiebrief te schrijven. Met een betere

taalbeheersing zouden zij minder moeite hebben om een baan te vinden en daardoor minder lang van een uitkering afhankelijk zijn. Zij zouden dan zelf eenvoudige kinderboeken aan hun eigen kinderen of kleinkinderen kunnen voorlezen; dat is nu vaak te hoog gegrepen. En met een betere taalvaardigheid kunnen ze ook digitaal veel beter uit de voeten. Een van de oorzaken van de toename van het aantal laaggeletterden is de vergrijzing; met het

ouder worden neemt de taalvaardigheid af. Ook groeien nog teveel kinderen op in gezinnen waar ouders weinig met hun kinderen praten en vrijwel geen boeken en kranten worden gelezen. Hierdoor beginnen zij vaak met een beperkte woordenschat aan de basisschool. Reden voor het kabinet om alles op alles te zetten om de groep laaggeletterden niet verder te laten groeien. Deze extra investering is een aanvulling op ander kabinetsbeleid, bijvoorbeeld in het regulier (taal)onderwijs, en ondersteunt een vitale leescultuur.

Taal leer je lokaal Herkenbare taalpunten in bibliotheken, wijkcentra of regionale opleidingscentra moeten meer mensen met een taalachterstand koppelen aan taalmaatjes, zodat de toegang tot een taalcursus

eenvoudiger wordt. Programma’s als BoekStart gaan meer jonge gezinnen verder op weg helpen om (voor) lezen en boeken als vast onderdeel in de ontwikkeling van kinderen te zien. Vrijwilligers


spelen een essentiële rol in de aanpak van taalachterstand. Duizenden mensen helpen nu al op

vrijwillige basis anderen met lezen en schrijven. Zo geven in Den Haag meer dan 250 vrijwilligers Nederlandse les aan geïsoleerde anderstalige vrouwen en vluchtelingen. In zo’n 100 gemeenten zorgt de VoorleesExpress ervoor dat gezinnen waarvan de ouders een lage taalvaardigheid hebben, wekelijks een voorlezer op bezoek krijgen om de taalontwikkeling kinderen te stimuleren. BNF heeft in samenwerking met stichting Middelsee op 3 locaties een voorleesproject vormgegeven. Het betreft projecten voor peuters uit VVE-groepen die thuis worden voorgelezen door vrijwilligers. De vrijwilligers worden geworven door de vrijwilligerscentrale.

Rol van werkgevers De helft van het aantal mensen dat moeite heeft met lezen, schrijven en communiceren heeft een baan. Gebrekkige taalbeheersing staat vaak verdere ontwikkeling van werknemers in de weg. Om die reden maakte het kabinet eerder dit jaar afspraken met de o.a. de voedingsmiddelenindustrie, schoonmaakbranche, logistiek, afvalverwerking, uitzendbranche en de gezondheidszorg over

taalontwikkeling op de werkvloer.

Programma Het actieprogramma Tel mee met taal is het vervolg op succesvol gebleken programma’s als het Actieplan Laaggeletterdheid, het pilotprogramma Taal voor het Leven en het Actieplan Kunst van Lezen, zo melden de bewindslieden in hun brief aan de Kamer. Deze programma’s lopen dit jaar af en zijn inmiddels geëvalueerd. De positieve resultaten van deze evaluaties, en gesprekken met

onder meer gemeenten, taalaanbieders, werkgevers, het UWV, leerwerkloketten, de VNG, het IPO en maatschappelijke organisaties, hebben bijgedragen aan het vormgeven van het nieuwe actieprogramma, aldus de ministeries. Gedurende de looptijd van het actieprogramma wordt er jaarlijks gemiddeld 18 miljoen euro uitgetrokken voor verschillende maatregelen, waarvan 11 miljoen uit de OCW-begroting, 5 miljoen uit de SZW-begroting en 2 miljoen uit de VWS-begroting. De aanpak zal uitgewerkt worden in de volgende vijf actielijnen:

1. Lokale netwerkaanpak Uitrol pilotprogramma Taal voor het Leven uitgebreid naar heel Nederland, waarbij tenminste 45.000 nieuwe deelnemers beginnen aan een taaltraject waarbij de materialen en vrijwilligers

van Taal voor het Leven worden ingezet. 2. Taalakkoorden

In alle (arbeidsmarkt)regio’s wordt een Taalakkoord met werkgevers en andere partners

gesloten. 3. Leesbevordering

Het Actieplan Kunst van Lezen wordt de komende drie jaar voortgezet. Kunst van Lezen krijgt een landelijke uitrol en wordt versterkt. Dit gebeurt door een extra inzet bij ouders met een lage taalvaardigheid en hun kinderen middels een pilot. Doelstelling daarbij is dat in 2018 in totaal 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd worden bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen. Voor het

Actieplan Kunst van Lezen is net als de afgelopen jaren 2,85 miljoen per jaar uitgetrokken. 4. Experimenten

Door middel van pilots verbindingen leggen tussen taal en andere onderwerpen waar gebrekkige taalvaardigheid een rol speelt om moeilijk bereikbare doelgroepen beter bedienen. In eerste instantie vier pilots. Een pilot binnen Kunst van Lezen gericht op gezinnen met een

lage taalvaardigheid, die tot op heden via Kunst van Lezen minder goed worden bereikt. De bestaande pilot Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA) blijft als zelfstandig project

bestaan, maar wordt nauw betrokken bij de netwerkaanpak Taal voor het Leven. Een pilot die in 2016 start op een aantal scholen, aansluitend op de huidige inzet via de aanpak Taal voor ouders en kind samen (in het VVE en het primair onderwijs). Deze pilot is er op gericht buiten de onderwijsbekostiging om, methodes uit te proberen om laagtaalvaardige ouders te motiveren om te werken aan hun taalvaardigheid. Tot slot start in 2016 een pilot gericht op laaggeletterden van 50 jaar en ouder.

5. Kennis en communicatie Ter ondersteuning van de regionale en lokale aanpak zullen een aantal landelijke ondersteuningstaken georganiseerd worden. Dit betreft kennisopbouw en kennisdeling, het opzetten van een landelijk taalnetwerk en het voeren van communicatiecampagnes.

Voor actielijn 1 trekken de ministeries 10,5 miljoen euro uit, voor actielijn 2 is dat 1,7 miljoen euro, voor de derde actielijn 2,9 miljoen euro en voor de actielijnen 4 en 5 gezamenlijk 3 miljoen

euro.

http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2015/03/06/actieprogramma-tel-mee-met-taal/actieprogramma-tel-mee-met-taal.pdf

http://www.taalvoorhetleven.nl/


5.1.3. Digitale vaardigheden We leven in een informatiemaatschappij die meer en meer wordt gedomineerd door internet en

nieuwe digitale communicatiemiddelen. Heb je een televisie- of radioprogramma gemist? Je kunt het op internet bekijken of beluisteren op de tijd die je het beste uitkomt. Met apps kijk je van welk perron de trein vertrekt en naar het weerbericht voor de komende dagen. Je koopt boeken en vliegtickets online. Op de website van Burgerzaken plan je een afspraak in voor het aanvragen van een nieuw paspoort. Geen tijd voor het doen van boodschappen? Bestel online bij de supermarkt en de boodschappen worden thuisbezorgd.

Digitale participatie Het gebruik maken van digitale diensten is minder vanzelfsprekend dan vaak wordt verondersteld. Het vraagt namelijk digitale vaardigheden van de burgers. Maar dé basisvereiste om digitaal zaken te doen is: geletterd zijn. Iets wat vaak over het hoofd wordt gezien. Eén van de belangrijke oorzaken van lage digivaardigheid blijkt laaggeletterdheid. Vooral bij burgers die in een kwetsbare

positie verkeren, vanwege bijvoorbeeld hun afhankelijkheid van de overheid, hogere leeftijd of lagere opleiding speelt dit een rol. Wanneer zij een beroep moeten doen op toeslagen, uitkeringen,

zorg etc. dan worden zij met hun laaggeletterdheid geconfronteerd. Daarnaast kunnen een (lichamelijke) handicap en/of een onvoldoende kennisniveau oorzaken van lage digivaardigheid zijn. De groepen die hiermee te maken hebben, durven vanwege hun achterstand (en) er vaak niet voor uit te komen dat ze weinig digivaardig zijn. Informatievaardigheden zijn essentieel om volledig mee te kunnen doen in de samenleving. Daarbij

gaat het om het zoeken, vinden, selecteren en interpreteren van online en offline informatie. Die vaardigheden zijn bijvoorbeeld nodig voor het invullen van formulieren, het aangaan van overeenkomsten, zoeken van overheidsinformatie, lezen van bijsluiters, schrijven van sollicitatiebrieven en het samenstellen van een cv. Voor mensen met een gebrek aan deze vaardigheden is dat een bijna onmogelijke opgave. Deze groep dreigt dan ook buiten de boot te vallen.

Digitale basisvaardigheden

Bij digitale basisvaardigheden gaat het om het werken met digitale informatie, met iPad, smartphone, e-reader, desktop- en laptop computer en internet. Omdat steeds meer informatie digitaal wordt aangeboden zijn goede digitale basisvaardigheden een voorwaarde voor informatievaardigheid. Iedereen moet kunnen werken met computers en internet om mee te kunnen doen in de huidige samenleving. Op dit moment is er sprake van een digitale kloof omdat 6-10% van de Nederlandse bevolking onvoldoende digitale basisvaardigheden bezit.

Digitale uitdagingen Zo heeft de overheid het voornemen om in 2017 de toegang tot haar dienstverlening volledig digitaal te maken en blijft innovatie op technologisch gebied nodig om te zorgen dat de Nederlandse kenniseconomie bij de top van de wereld kan blijven behoren. Om al deze uitdagingen aan te kunnen gaan moeten inwoners kritisch en digitaal vaardig zijn. Met een breed aanbod kan

de bibliotheek iedereen helpen om zich op dit terrein te ontwikkelen; mensen die hun digitale vaardigheden willen vergroten en digibeten die de basisvaardigheden moeten verwerven om mee te kunnen doen in de maatschappij.

Wat biedt de bibliotheek? De bibliotheek is een lokaal educatief expertisecentrum voor onder andere het bevorderen van informatie- en digitale vaardigheden. BNF biedt programma’s die mensen helpen om digitale

basisvaardigheden te verkrijgen en draagt daarmee bij aan het verkleinen van de digitale kloof. Ook biedt de bibliotheek tal van mogelijkheden voor andere doelgroepen om zich verder te ontwikkelen op digitaal vlak. Het aanbod van bibliotheken loopt uiteen van basiscursussen waar digibeten leren omgaan met computers, tablets en internet, tot cursussen Prezi voor gevorderden. Ook creëren bibliotheken gemeenschappen waar mensen met elkaar kennis uitwisselen, in bijvoorbeeld iPadcafés.

Digitaal Hulpplein In opdracht van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben Computerwijk, Stichting Digisterker, de Digitale Steden Agenda, de

partners binnen het programma Digivaardig & Digiveilig, ECP | Platform voor de Informatiesamenleving, Stichting Lezen & Schrijven, het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken,


Seniorweb en de Vereniging van Openbare Bibliotheken samen het initiatief genomen voor het

Digitaal Hulpplein. Op 16 december 2014 lanceerde Minister Plasterk in Madurodam dit Digitaal Hulpplein (www.digitaalhulpplein.nl). Het Digitaal Hulpplein is een online platform dat burgers met beperkte digitale vaardigheden doorverwijst naar oefenlocaties waar zij deze vaardigheden kunnen verbeteren. Het Digitaal Hulpplein streeft ernaar dat burgers zelfstandig gebruik kunnen maken van de elektronische dienstverlening van bijvoorbeeld de gemeente, het UWV en de Belastingdienst, maar ook dat zij meer kans maken op de arbeidsmarkt en kunnen genieten van de sociale kanten van internet. Om deze missie te voltooien is een landelijk netwerk aan oefenlocaties

en doorverwijzers die actief de doelgroep herkennen, doorverwijzen en ondersteunen onontbeerlijk. Oefenen.nl Oefenen.nl van Stichting Expertisecentrum ETV.nl is een website waar veel oefenprogramma’s zijn te vinden waarmee de cursist thuis op de eigen computer kan oefenen. Er zijn programma’s

waarmee je leert internetten, zoals Klik & Tik. Dat is een laagdrempelig programma om te leren omgaan met de computer en internet. Dit programma leert de cursist op een eenvoudige manier

en in rustig tempo typen, e-mailen en internetten. Filmpjes laten zien hoe het aan te pakken. Op oefenen.nl zijn ook programma’s te vinden waarmee lezen, schrijven en rekenen geoefend kan worden. In een video is te zien hoe Oefenen.nl werkt. Voor de uitleg is keuze uit elf talen. De lessen gaan van makkelijk (een ster) tot moeilijk (vijf sterren). Taalprogramma’s op Oefenen.nl die de moeite waard zijn: Taalklas.nl en Lees en Schrijf!.

Oefenen.nl biedt ook drie handige rekenprogramma’s voor beginners en gevorderden. Een toegankelijk en leuk programma is: ‘Geld en rekenen’. Wat levert het op? Bibliotheken en gemeenten willen weten wat de verschillende programma’s opleveren. BNF maakt gebruik van diverse instrumenten die door het SIOB zijn ontwikkeld. Zo is er via de Klik & Tik-monitor inzicht te krijgen in de resultaten van de dienstverlening. De landelijke resultaten laten

zien dat de vaardigheden van de deelnemers aanzienlijk verbeteren na het volgen van Klik & Tik.


6. Beleid en financiering Na een analyse van de maatschappelijke ontwikkelingen en de maatschappelijke opdracht van de

bibliotheek is het zaak de abstracte doelen te vertalen in concreet beleid en financiering. Idealiter vindt in deze opzet de financiering plaats op basis van een door de opdracht gevende gemeenten goedgekeurd beleidsplan, een meerjarig convenant en meerjarige financiering. Jaarlijks wordt het beleid uitgewerkt in een begroting en een jaarwerkplan en verantwoord middels een jaarrekening en een accountantsrapport. Tussentijds vindt overleg plaats over de voortgang. De gemeente als opdrachtgever

Zowel in Noordoost als in Noordwest is door gemeenten gekozen voor een regionaal opgezet beleid en financiering. Ook de fusie tussen BNWF en BNOF had tot doel een optimale balans te vinden tussen prijs en kwaliteit door te kiezen voor een efficiënte organisatie waar, bij de uitvoering van taken, voor de best passende schaal te kiezen. Die mogelijkheden om te kiezen zijn vergroot door opschaling door fusie. Door een regionale aanpak, door afstemming van beleid en een efficiënte

bundeling van alle inkomsten en uitgaven geven de 14 gemeenten stichting BNF de opdracht om iedere inwoner tegen dezelfde kosten en voorwaarden dezelfde dienstverlening te bieden. Concreet

houdt dat in dat iedere gemeente eenzelfde subsidiebedrag per inwoner beschikbaar stelt aan BNF. BNF zet de middelen vervolgens optimaal in op basis van het met de gemeenten overeengekomen beleid. Iedere gemeente heeft de mogelijkheid om extra opdrachten aan BNF te verstrekken en te financieren. Die opdracht en financiering wordt pluspakket genoemd. Een verschil tussen oud BNWF en BNOF zit in de bekostiging van de huisvesting. BNOF financiert ook de kosten van de gebouwen collectief. BNWF heeft, vanwege grote verschillen in deze kosten

per gemeente, er voor gekozen de kosten van de huisvesting voor iedere gemeente te laten. Na de gemeentelijke herindeling zullen die verschillen kleiner zijn en vindt een heroverweging plaats.

Een verschil zit ook in de bijdrage van de eilanden. Ameland en Schiermonnikoog kennen een eigen

financiering. Terschelling en Vlieland financieren op de wijze van BNWF. Door het gering aantal inwoners is de bijdrage per inwoner onvoldoende om de bibliotheken op deze eilanden in stand te houden. Daarom kennen deze gemeenten een groot pluspakket, wat in feite geen plus is maar regulier.

Lijnen in de organisatie BNF heeft in het fusieplan de dienstverlening in 3 lijnen ondergebracht: de formulebibliotheek, de educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek. Deze 3 lijnen sluiten aan bij de landelijke lijnen. Middels bottom-up werken via netwerken, meting en sturing ontstaat een balans tussen de 3 organisatielijnen, de fysieke en digitale wereld, de on- en offlinewereld, tussen bibliotheek en

maatschappij en verschuift de focus van collectie naar connectie. Connecties tussen mensen en informatie: de bibliotheek als kennispoort Connecties tussen mensen: de bibliotheek als platform Connecties met en binnen de gemeenschap: de bibliotheek als maatschappelijk hart Connecties tussen informatiebronnen: informatie in context – het semantische web

De opdracht aan de bibliotheek

Onderstaand een model dat is gebaseerd op de 5 kerntaken uit de Richtlijnen uit de wet WSOB. De 5 kerntaken zijn uitgewerkt in 5 gezichtspunten die vervolgens weer zijn uitgewerkt in individuele effecten en maatschappelijke effecten. Het is een hulpmiddel om inkleuring te geven aan de gemeentelijke opdracht. BNF draagt in meer of mindere mate vanuit alle 5 gezichtspunten bij aan de ontwikkeling van individuele burgers en aan de maatschappij. Omdat taal- en digitale vaardigheden

basisvoorwaarden zijn om deel te nemen aan de participatie maatschappij staan Educatie en Sociaal centraal in het beleid. In de hedendaagse netwerken participatiemaatschappij vraagt dat over eigen grenzen heen kijken. BNF wil intensief samenwerken met andere organisaties, in het bijzonder met (afdelingen van) gemeenten, onderwijs en sociaal cultureel werk. In de toekomst is een samengroeien met professionals van 0 -12 denkbaar in Integrale Kind Centra. En is samengroeien met professionals in het sociale domein van 19 – 101 denkbaar met sociaal cultureel werk.


7. De Formulebibliotheek Het lidmaatschap en gebruik van de bibliotheek wordt bepaald door een combinatie van factoren.

Belangrijke factoren zijn onder andere de beschikbare tijd, inkomen, opleidingsniveau, mobiliteit, aantrekkelijkheid en kwaliteit van de dienstverlening en beschikbare alternatieven. BNF speelt hierop in met een effectief spreidingsplan. In het spreidingsplan hebben de 3 lijnen, formulebibliotheek, educatieve bibliotheek en digitale bibliotheek ieder een eigen rol, doel en eigen doelgroep. De integraliteit is wezenlijk. In de spreiding van vestigingen speelt de verhouding tussen kwaliteit en mobiliteit een belangrijke rol. De aantrekkelijkheid wordt verhoogd met het concept van de formulebibliotheek en krijgt een

extra impuls door het concept van de beleefbibliotheek.

7.1. Spreidingsplan

In de keuze tussen spreiding en kwaliteit van bibliotheken kiest de klant steeds vaker voor een hogere kwaliteit. Men is bereid daar verder voor te reizen. Die keuze heeft er in de afgelopen periode voor gezorgd dat bibliotheken in de kernen met een regiofunctie zijn verbeterd en bibliotheken in kernen zonder regiofunctie zijn gesloten. Met minder, maar kwalitatief goede bibliotheken wordt het risico op ledenverlies als gevolg van de sluiting beperkt. Bovendien neemt

de tevredenheid van de inwoners die al lid zijn toe en dat is gunstig voor ledenbehoud. Met minder bibliotheken wordt het gebruik ook bepaald door de mate van mobiliteit van de inwoners. De jeugd van 0 – 12 jaar is voor vervoer afhankelijk van hun ouders. Daarom wordt voor hen de bibliotheek maximaal dichtbij aangeboden in peuterspeelzalen en scholen in het eigen dorp. Het staat kinderen uiteraard vrij om ook van openbare bibliotheken gebruik te maken. Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs is er meestal een bibliotheek in de kern waar de school wordt bezocht. Tenslotte is er, voor wie dat nodig heeft, een bezorgdienst aan huis.

In Noordoost en in Noordwest Fryslân is voor de vestigingen een spreidingsplan gemaakt gebaseerd op die uitgangspunten. In de afgelopen jaren zijn de bibliotheken in Tzummarum,

Menaam, Berltsum, Hallum, Damwâld, Feanwâlden en Kollumerzwaag gesloten. Bibliotheken worden geconcentreerd in regionale kernen en aantrekkelijk gemaakt door ze in te richten volgens het landelijk ontwikkelde concept van de formulebibliotheek. De bibliotheken worden ingericht rond de 4 componenten ‘inrichting’, ‘assortiment’, ‘service’ en ‘communicatie’.

Collecties en openingsuren zijn in alle vestigingen aangepast aan het werkelijke gebruik door de inwoners. Alle medewerkers zijn getraind in het concept. In de afgelopen periode zijn de volgende bibliotheken gerestyled. Ze voldoen hiermee volledig aan het concept van de formulebibliotheek: St.- Annaparochie, Dokkum en Surhuisterveen zijn heringericht. De bibliotheek in Stiens is verhuisd naar het sociaal cultureel centrum De Skalm en

heringericht. De bibliotheek in De Westereen is verhuisd en vormt nu een onderdeel van de nieuwe brede

school. De bibliotheek is volledig heringericht. In de loop van 2015 wordt de bibliotheek in Dronryp gerenoveerd en heringericht. In december wordt de nieuwbouw in een multifunctioneel concept in Vlieland in gebruik

genomen.

Lopende zaken Renovatie en herinrichting van het monumentale pand in Harlingen is in onderzoek. In 2015

wordt de besluitvorming verwacht. In Kollum wordt nieuwbouw gepleegd in een combinatie van 2 scholen voortgezet onderwijs,

dorpscentrum en bibliotheek. Restyling met hergebruik van materialen in Franeker en Midsland wordt in onderzoek

genomen.

De bibliotheek in Buitenpost is enkele jaren terug heringericht en functioneert goed. De gebruikte kasten en de indeling lenen zich slecht voor restyling. De desinvestering is groot en om die redenen zijn er in de beleidsperiode geen wijzigingen.

Uitbreiding van de bibliotheek in Schiermonnikoog in combinatie met een herinrichting is in onderzoek. De bibliotheek huurt ruimte van het dorpscentrum.

De bibliotheken in Nes en Hollum op Ameland zijn van recente datum en functioneren goed.


Een en ander resulteert in onderstaand kaartje met 16 vestigingen, waarvan 6 op de eilanden.

West-Terschelling kent een klein uitleenpunt in woonzorgcentrum De Stilen.

7.2. Ontmoeten en beleven “Het concept van de hedendaagse beleefbibliotheek gecombineerd met alle voordelen van het internet maken de bibliotheek een hele sterke partij. Door het betrouwbare en onafhankelijke

karakter van de bibliotheek zullen juist veel partijen hen prefereren boven meer ‘gekleurde’ partijen. Door mensen met een lidmaatschap bijvoorbeeld gratis toegang te verschaffen tot fysieke bijeenkomsten en extra online content, zal de waarde ervan ook weer gaan toenemen.” Bron: De bibliotheek van de toekomst. Commissie Cohen Bibliotheken staan in onze snel veranderende maatschappij voor de uitdaging de focus te verleggen van het uitlenen van boeken naar het vergroten van de zelfredzaamheid van kwetsbare groepen en

het ondersteunen van en bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Niet alleen kennis en informatie geven en zenden, maar ook delen. Leden nemen kennis en informatie mee de bibliotheek in, breiden deze uit, maar laten niets achter. Schatten van informatie en kennis waar we tot nu toe niets concreets mee doen. De dienstverlening zal zich in toenemende mate verplaatsten naar digitale kanalen. Toch zullen onze (toekomstige) leden, volgens de diverse rapporten, altijd de behoefte voelen naar een fysieke

plek te gaan om kennis op te doen, te vergaren en te delen. Beide domeinen zullen niet los van elkaar, maar aanvullend op elkaar moeten functioneren. De fysieke bibliotheek moet uitnodigend zijn tot het gebruik van de digitale bibliotheek en andersom. Beiden voeden elkaar. Een bibliotheek zal steeds meer een fysieke en digitale plaats worden waar mensen elkaar ontmoeten, kennis delen, studeren of werken, een cursus volgen, media of andere technologieën proberen, advies vragen en krijgen etc.

De kernwaarde ‘ontmoeting’ zou in de toekomst wel eens tot de meest aansprekende kernwaarde

kunnen uitgroeien. Fysieke bibliotheken zullen in de toekomst minder papieren boeken gaan bergen. De vrijkomende ruimte is dan een uitstekende plek om mensen van diverse


leeftijdsgroepen te trekken. De sterke opmars van social media zal de behoefte aan fysieke

bijeenkomsten niet doen verminderen. Het zou wel eens net anders om kunnen werken: de social media zullen de fysieke ontmoeting kunnen versterken. De bibliotheek als huiskamer van de lokale gemeenschap en hart van de samenleving. Mensen uit alle lagen van de bevolking kunnen elkaar ontmoeten in de bibliotheek. Het is echter wel belangrijk om thema’s te hebben om mensen te laten samenkomen. Door in de online wereld onderdeel te zijn van interessante netwerken, is het organiseren van een bijeenkomst stukken

gemakkelijker dan vroeger. Niet alleen kun je gemakkelijk peilen waaraan behoefte is, ook leveren veel mensen graag vrijwillig een bijdrage. Zeker als men weet dat de bibliotheek hen ook online het podium biedt om zichzelf te presenteren en te profileren. Opties zijn om bijeenkomsten te filmen en/of de presentaties van de sprekers meteen na afloop te delen op zowel social media als de website. Op deze manier zullen mensen die niet aanwezig waren de eerstvolgende keer er ook bij willen zijn. Op die manier kan tijdens een bijeenkomst de gehele buitenwereld, dus alle

belangstellenden die niet fysiek aanwezig zijn uit de gehele wereld participeren en vragen stellen. Jongeren tussen de 12 en 18 kunnen ook meer worden betrokken door voor hen

voorbeeldpersonen uit te nodigen in de bibliotheek en voorafgaand aan de bijeenkomst deze persoon al online de dialoog met hen aan te laten gaan.

Door onze ontmoetingsfunctie beter uit te nutten, hebben we

de mogelijkheid om (potentiele) leden met de bibliotheek en

met elkaar de verbinden.

Meerwaarde lidmaatschap Het concept van de hedendaagse beleefbibliotheek gecombineerd met alle voordelen van het internet maken de bibliotheek een hele sterke partij. Door het betrouwbare en onafhankelijke karakter van de bibliotheek zullen juist veel partijen hen prefereren boven meer ‘gekleurde’

partijen. Door mensen met een lidmaatschap bijvoorbeeld gratis toegang te verschaffen tot fysieke bijeenkomsten en extra online content, zal de waarde van het lidmaatschap ook weer gaan

toenemen. Hierbij moeten we ook het idee van een boetevrije bibliotheek en de mogelijkheden van de Nationale Bibliotheekpas zeker onderzoeken. De bibliotheek is, naast school, bovendien de enige instelling die garandeert dat iedereen toegang heeft tot onafhankelijke informatie en bronnen om mensen te ontwikkelen en kennis te delen.

Beleefbibliotheek Drachten Daarnaast is het van belang dat we als bibliotheken de handen ineen slaan. Kennis delen ook onderling. De ‘Beleefbibliotheek’ in Drachten is het ‘Huis van kennis en informatie’. Zij hebben de kennis en de positieve ervaring in het zijn van een Beleefbibliotheek. BNF wil dan ook verder in gesprek gaan met deze collega’s. We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden, maar kunnen met behulp van elkaar de bibliotheken breder in de samenleving implementeren door meer, en op

maat, informatie en kennis te delen. Met collega’s van de Beleefbibliotheek, maar wellicht ook met leden van deze bibliotheek. De kennis en positieve ervaring is daar bij onze collega’s al aanwezig. Daar moeten we, gezien de huidige en toekomstige ontwikkelingen, ons voordeel mee doen. Er hebben inmiddels een aantal gesprekken plaatsgevonden en daarin is de bereidheid tot het delen

van kennis en ervaring door Drachten aangeboden. We willen in het tweede half jaar van 2015 de mogelijkheden en kansen voor het concept Beleefbibliotheek voor BNF onderzoeken. Dit o.a. door kennisdeling met onze collega’s en leden uit Drachten.

Wanneer de bibliotheek door haar sterke (online) netwerk voor interessante personen een perfect podium kan zijn, zullen zij in de meeste gevallen graag voor niets langskomen. Zij weten dat door het sterke (online) netwerk hun verhaal vele malen zal worden gedeeld en doorverteld. Op lokaal niveau kunnen we hier nog veel meer mee doen.

7.3. DigiTaalhuis Bibliotheekvestigingen beschikken al over publiekscomputers. Deze zijn nu ingericht voor het benaderen van bronnen als catalogi, databanken en internet. Zonder veel problemen zijn de

programma’s voor taal- en digivaardigheid op deze pc’s beschikbaar te maken voor hen die er gebruik van willen maken. Voor een nog laagdrempelig gebruik richten we pc’s in op de werklocatie of stellen we die beschikbaar in de thuissituatie. Ook bieden we trainingen om taalvrijwilliger te

worden. Door het creëren van een leeromgeving op maat wil BNF het concept van het DigiTaalhuis invulling geven en actief deelnemen in de ketenorganisatie.


8. De Educatieve bibliotheek Achterstanden op het gebied van laaggeletterdheid en mediawijsheid worden vooral in de eerste

levensjaren opgedaan. Daarom kiest BNF voor een volwaardig programma en aanbod voor iedereen van 0 – 101 jaar. De lijn educatieve bibliotheek richt zich op 0 – 18 jaar. De afgelopen periode hebben we ons bijzonder versterkt in de voorschoolse periode en in de dienstverlening aan basisscholen. De ambitie is het concept de Bibliotheek op school ook in het Voortgezet Onderwijs ingang te laten vinden. De doelgroep 19 – 101 wordt bediend vanuit de lijn Formulebibliotheek.

8.1. De Bibliotheek op school Bibliotheken Noord Fryslân werkt al geruime tijd met collecties op school in de kernen waar geen vestiging van de openbare bibliotheek is. De collecties op school zijn in het noordoosten in 2008

gestart als beter alternatief voor de bibliobus. In het noordwesten is een tussenstap gemaakt via het concept van de Lytse Bieb. Eind 2013 is de overstap naar de collecties op school gemaakt.

Inmiddels zijn op circa 80 basisscholen in 8 gemeenten in noord Fryslân collecties op school. De gemeenten Harlingen en Leeuwarderadeel kozen ervoor eerst de integratie van peuterspeelzalen en basisscholen tot stand te brengen. Met het doel in de toekomst ook de bibliotheek partner te laten zijn, wordt nu een basis gelegd voor een Kindcentrum/brede school.

De collecties op school kennen een dubbel doel: 1. Een uitleenfunctie die dagelijks bereikbaar is als alternatief voor de openbare bibliotheek die

ver(der) weg is; 2. Ondersteuning van onderwijsdoelen rond taal- en leesbevordering. Als beide functies goed worden ingevuld bieden we een prachtige taalrijke omgeving met collecties en met professionele begeleiding van de leerlingen. In de taakverdeling is het volgende afgesproken. De bibliotheek is verantwoordelijk voor de

collectie, de boekenkasten en een uitleensysteem op basis van zelfbediening. Deze kosten worden gedekt door subsidie van de gemeente. De school is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van de benodigde ruimte, het beschikbaar stellen van de leerling gegevens en de begeleiding van de leerlingen.

Doorontwikkeling Door een stevige, langdurige inbedding van de bibliotheek in basisscholen wordt de ambitie ten

aanzien van gelijke kansen voor ieder kind én het vergroten van de kansen van toekomstige participatie binnen de samenleving al in de basisschoolleeftijd vormgegeven. De inzet van leesconsulenten, tezamen met een goed geoutilleerde collectie op de scholen vormt hierin dé belangrijkste schakel. Zij maken de verbinding tussen het schoolse en het buitenschoolse lezen. Uit overleg met de betrokken schoolbesturen blijkt dat er veel draagvlak bestaat voor deze werkwijze. Doordat de kinderen op school leren om vooral met plezier boeken te lezen, is de kans

groter dat ze dat in hun vrije tijd ook willen. Als leerlingen eenmaal met plezier hebben leren lezen, dan moeten ze die vaardigheid gedurende de rest van hun leven ook behouden. Dat doe je door te blijven lezen en de bibliotheek te blijven gebruiken: Use it or lose it! Ook zorgen de leesconsulenten voor een gedegen aanpak om kinderen mediawijs te laten omgaan met de impact en directheid van (sociale) media.

Het doel van de bibliotheek in dit beleidsplan is: de collecties op school uitbouwen tot het volledige

concept van de Bibliotheek op school en op alle basisscholen in noord Fryslân implementeren. We sluiten daarbij aan op de wensen en de mogelijkheden van het onderwijs. Dat willen we realiseren op kostendekkende basis. Dat vraagt een nieuwe opzet van het diensten- en productenaanbod en een nieuwe financiële opzet. In 2014 is daartoe een Businessplan dBos ontwikkeld. Businessplan dBos Als basisscholen de ‘collectie op school’ willen uitbreiden tot het model van ‘De Bibliotheek op

school’, dan wordt een vergoeding per leerling gevraagd. De propositie voor scholen is dat er geen kosten voor een eigen mediatheek meer gemaakt hoeven te worden en dat personeelsuren van de bibliotheek ingezet worden op school. Uit oriënterende gesprekken met de schoolbesturen blijkt dat zij bereid zijn om eigen geld in te zetten, mits dit bijdraagt aan een voorziening en dienstverlening van betere kwaliteit.

De 10 gemeenten op de wal in noord Fryslân tellen 126 basisscholen met 15.314 leerlingen en

inclusief speciaal onderwijs 15.975 leerlingen. Dat is een gemiddelde van 122 leerlingen per school. BNF telt nu 80 scholen in kernen zonder bibliotheek met een collectie op school. Het gemiddelde


aantal leerlingen op deze scholen is 96. In de kernen met een vestiging van de openbare

bibliotheek zijn 46 scholen met gemiddeld 167 leerlingen. Hierbij ook alle scholen in Harlingen en Leeuwarderadeel. Het landelijk gemiddelde is 222 leerlingen. Het landelijke concept van de Bibliotheek op school gaat uit van € 10,00 per leerling. Het gemiddeld aantal leerlingen landelijk en in noord geeft aan dat we met een fors verschil te maken hebben. De bijdrage van € 10,00 per leerling is dan wel dezelfde, maar het lage gemiddelde aantal leerlingen per school maakt de gemiddelde uitgaven fors hoger: meer boeken per leerling om voldoende keuze te bieden, meer zelfbedieningsunits, meer softwarepakketten, meer reistijd en per bezoek kleinere schoolklassen

voor de leesconsulenten. Anderzijds subsidiëren de gemeenten collecties op scholen in kernen waar geen openbare bibliotheek is. Daardoor slaagt BNF erin toch een volledig en betaalbaar concept te bieden.

8.2. Integrale Kind Centra De trend is dat peuterspeelzalen, kinderdagopvang, voor-, tussen-, na- en buitenschoolse opvang en basisscholen zich ontwikkelen tot één nieuwe organisatie. In het Kindcentrum van morgen wordt

gewerkt volgens één pedagogische en educatieve visie. Kinderen krijgen de beste kansen hun talenten te ontwikkelen; doorlopende ontwikkelingslijnen, dag arrangementen en kind nabije zorg

horen hierbij. Kind centra 2020 zijn ‘communities’, waarin intensief wordt samengewerkt met (jeugd)zorg en welzijn. De pedagogische professionals werken vanuit het belang van de kinderen, met kennis uit verschillende disciplines. De Bibliotheek wil partner zijn in deze Centra. Door samenwerking wordt het relatiebeheer en de dienstverlening efficiënter en professioneler. Innovatie op de doorgaande ontwikkelingslijn (waaronder de leeslijn) kan dan plaatsvinden door expertise te bundelen.

Om de gehele doorgaande lijn in taal-, lees- en mediavaardigheden vorm te geven maken we gebruik van de landelijke, door Stichting Kunst van Lezen ontwikkelde actieplannen BoekStart, BoekStart in de Kinderopvang en de eerder genoemde Bibliotheek op school PO en VO. Ouders van pasgeboren baby's ontvangen een brief waarin hen de mogelijkheid wordt geboden een

Boekstartkoffertje op te halen in de bibliotheek en hun kindje lid te maken en zelf lid te worden. Er wordt hen een ‘taalgroeimeter’ aangereikt waarmee ze de taalontwikkeling van hun kind kunnen

volgen. In de bibliotheek zijn, speciaal voor deze doelgroep, BoekStart babyboekjes te leen. Op het consultatiebureau wordt aandacht besteed aan de taalontwikkeling en wordt het belang van voorlezen onder aandacht gebracht. De bibliotheek levert boekjes en informatieve folders voor in de wachtkamer.

Een zestal Kinderdagopvang instellingen met 9 groepen zijn BoekStart locaties. De medewerkers zijn geschoold en er is een taalrijke leesomgeving gecreëerd. Door samenwerking wordt de expertise verhoogd. De Bibliotheek op school wordt op dit moment door 23 scholen PO afgenomen. In het najaar 2015 start een pilot voor het voortgezet onderwijs VMBO met het Dockinga College in Dokkum. In het actie programma Tel met mee taal worden heldere doelen gesteld op het gebied van

leesbevordering voor de periode 2016-2018. Doelstelling is dat in 2018 in totaal (landelijk) 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd worden bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat taalvaardigheid en leesplezier toenemen. Concreet voor BNF houden de doelstellingen voor de leeftijdscategorie 0-18 jaar in:

1. In alle bibliotheekvestigingen is BoekStart ingevoerd. 100% van de ouders met pasgeboren baby's worden geïnformeerd en 55% van de Nederlandse baby's worden via hun ouders actief bereikt.

2. Eind 2018 neemt 45% van de Kinderopvanginstellingen deel aan het programma BoekStart in de Kinderopvang. 3. Eind 2018 bereiken we 60% van de leerlingen van het PO onderwijs met het landelijke concept de Bibliotheek op school. 4. Waar mogelijk wordt samenwerking gezocht met het VO met de Bibliotheek op school. De focus komt te liggen op VMBO leerlingen.

BNF zet in op deze ambitie en laat het onderdeel zijn van het speerpunt educatie. Binnen deze doelen wordt gekeken met welke partners nog meer en of beter samengewerkt kan worden om innovatie op en de ontwikkeling van de lees-en medialijn door te zetten. 21e eeuwse vaardigheden vragen andere kennis en competenties, al blijven de basisvaardigheden lezen, leesplezier, leesmotivatie en digitale vaardigheden de basis om kennis tot je te kunnen nemen en daardoor jezelf te ontwikkelen. We nemen daarin niet alleen de eigen medewerkers maar ook directeuren,

leerkrachten, leerlingen en hun ouders mee.


8.3. Digitale bibliotheek op school De digitale bieb wordt landelijk en door BNF dus ook lokaal voor primair en voortgezet onderwijs ingebed in het concept van de Bibliotheek op school. Dit concept werkt met een lees- en mediaplan waarin informatievaardigheden en mediawijsheid zijn opgenomen. De bibliotheek stelt leesbevorderingsprogramma’s samen voor bijvoorbeeld basisscholen om gedegen onderwijsmodules te kunnen opzetten. Deze bestaan uit leesboeken, informatieve boeken, liedjes, gedichtjes en audiovisuele media rond een bepaald thema. Door middel van de digitale

bibliotheek beschikt men ook op mobiele telefoons en tablets over deze informatie door gebruik te maken van e-books, apps, digitale prentenboeken etc. Ook biedt de bibliotheek lessen in (digitale) informatievaardigheden aan. In de huidige wereld hebben we te maken met een informatieoverschot. Op het internet is vrijwel alles wel te vinden. De vraag is hoe je effectief zoekt en bepaalt wat wel en niet relevante en betrouwbare informatie is. Deze skills bezitten heel veel mensen van jong tot oud nog niet. Sterker nog, momenteel is het

grootste deel van de Nederlandse bevolking hiermee nog onhandig. Daarom focussen we niet alleen op leerlingen, maar in eerste instantie vooral op onderwijzers. Ook zij ontberen vaak deze digitale vaardigheden en dat vormt een (niet genoemd) argument om het aanbod van de bibliotheek aan hun leerlingen naast zich neer te leggen. Er ligt voor de lokale bibliotheek een enorme potentie om een breder en innovatiever pakket diensten aan te bieden. Effecten

een structurele en meerjarige samenwerking tussen bibliotheek en school rondom motiverend en inspirerend lezen en mediawijsheid, gericht op aantoonbare verbetering van lezen, taal, informatie- en mediavaardigheid bij leerlingen

met 15 minuten vrij lezen per dag lees je 1 miljoen woorden per jaar en dat levert 1000 nieuwe woorden per jaar op

een jaarlijks op maat lees- en mediaplan met doelen en activiteiten vormt het operationele

uitgangspunt alle deelnemende leerlingen en leerkrachten zijn lid van de bibliotheek landelijke monitoring laat zien dat het aantal gelezen boeken per leerling stijgt van gemiddeld

2 gelezen boeken naar 24 exemplaren per leerling, per jaar op de deelnemende scholen is het bereik van de leerlingen 100% Professionalisering informatievaardigheden bij leerkrachten, leerlingen en hun ouders Inzet social media voor bereikbaarheid en herkenbaarheid. Delen van beleving en activiteiten.

Kant en klare informatievaardigheden pakketten Digitaal lezen integreren Kennis delen door en met leerkrachten/directies/leerlingen/derden Ouderbetrokkenheid stimuleren Bijdrage aan 21 century skills Op provinciaal niveau: Samenwerken met ROC en PABO. Inzet studenten voor studiepunten of

om ervaring op te doen in bibliotheek en dBOS. Gastlessen verzorgen voor de studenten over

de bieb.


9. De Digitale bibliotheek Een relevante bibliotheek voegt duidelijke waarde toe voor de inwoners van Noord Fryslân. Een

relevante bibliotheek biedt, met behoud van het goede, nieuwe producten en diensten aan die door de huidige en toekomstige consument omarmd worden. Maar deze relevantie is voor een bibliotheek tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend. In een tijdperk waarin individualisering, globalisering en digitalisering grote invloed hebben, verliest de bibliotheek haar institutionele vanzelfsprekendheid. De bibliotheek wil relevant en toekomstbestendig zijn en beweegt mee en anticipeert op nieuwe trends in de maatschappij en op nieuwe wensen van de overheid.

Digitale bibliotheek Door de grote maatschappelijke ontwikkelingen ontstaat er een nieuwe netwerksamenleving waarin de burger meer en meer de mogelijkheid en keuzevrijheid heeft om zelf te bepalen hoe, wanner en waar hij/zij kennis en informatie vandaan haalt en wie hij/zij in het persoonlijke netwerk opneemt. Organisaties zoals bibliotheken hebben hierin niet meer vanzelfsprekend een plaats. Als het de

openbare bibliotheek lukt om onderdeel uit te maken van het persoonlijke netwerk van een burger dan heeft een bibliotheek ook in de toekomst bestaansrecht, anders niet meer.

Dienstverlening zal zich verplaatsen naar digitale kanalen. Toch zullen onze (toekomstige) leden altijd de behoefte voelen naar een fysieke plek te gaan om kennis op te doen door te vergaren en te delen. Beide domeinen zullen niet los van elkaar, maar aanvullend op elkaar gaan functioneren. Een bibliotheek zal steeds meer een fysieke en digitale plaats worden waar mensen elkaar ontmoeten, kennis delen, studeren of werken, een cursus volgen, media of andere technologieën

proberen, advies vragen en krijgen etc. De relevantie van de bibliotheek verschuift van een meer traditionele boekenbibliotheek naar een content-bibliotheek. Het gaat om inhoud in nieuwe verschijningsvormen. De traditionele bibliotheekfunctie in digitale verschijningsvorm (o.a. e-books) wordt onder landelijke regie gerealiseerd. Daarnaast biedt de content-bibliotheek naast boeken (fysiek en digitaal) nieuwe vormen van dienstverlening aan vanuit haar informatieprofessionalisme.

Leden en communicatie De bibliotheek beschikt over een grote hoeveelheid klantinformatie. Met deze data kunnen we veel meer doen. Door middel van hedendaagse online kanalen als een website, social media en mobiele apps is het informeren van de doelgroep nog meer te verbeteren. In 2014 is de website van BNWF en BNOF voor het brede publiek geïntegreerd en vernieuwd op basis van het landelijke format. Maar dat is niet voldoende. Sterker: het is tegenwoordig mogelijk en wenselijk om de doelgroep op

het juiste moment, op het juiste device en met een relevante boodschap te bereiken. Kennis en data worden ontsloten en via het internet beschikbaar gesteld. Medewerkers beantwoorden binnen online netwerken vragen en peilen behoeftes. Op deze manier springt de bibliotheek sneller en adequater in op zaken. We hebben als BNF genoeg middelen om te weten wie onze leden zijn en waar hun interessegebied

liggen. Hier gaan we veel meer op sturen. Uitdragen dat leden waardevol zijn. Sturen op cijfers en informatie die wij hebben via onze database en vervolgens leden benaderen met info die voor hun van belang is/kan zijn. We starten met een ledenmanagementsysteem waarin we invulling geven

aan alle fasen van de “klantlevenscyclus”. Content en communicatie De bibliotheek beweegt mee in de verschuiving van de fysieke naar de digitale wereld. Dat geldt

voor de dienstverlening (content en digivaardigheden) en dat geldt voor de communicatie met inwoners en leden.

9.1. Content en services Op basis van de Wet stelsel openbare bibliotheken (Wsob) is de Koninklijke Bibliotheek verantwoordelijk voor de inkoop van e-content namens de openbare bibliotheken. Op 1 april 2014 hebben het ministerie van OCW, de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) overeenstemming bereikt over het te volgen scenario met

betrekking tot de uitname uit het gemeentefonds voor de landelijke digitale bibliotheek. Het gaat om een bedrag van € 8 miljoen met ingang van 2015 (voor BNF € 82.773), oplopend tot een


bedrag van € 12,2 miljoen in 2019 (voor BNF € 126.229). Dit komt neer op € 0,47 per inwoner in

2015, € 0,55 in 2016, in 2017 € 0,63 en in 2018 € 0,73 per inwoner. De openbare bibliotheken blijven daarbij verantwoordelijk voor de inhoudelijke selectie. De beschikbaarstelling verloopt via de landelijke digitale infrastructuur die ook onder verantwoordelijkheid van de KB is gebracht. Met de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) zijn er afspraken gemaakt over de praktische invulling van deze taakverdeling. Een ‘Adviescommissie voordracht e-content’ selecteert de databestanden en e-books en doet

voorstellen aan de KB-Inkoopcommissie. Leden van de Adviescommissie zijn ervaren bibliothecarissen die verantwoordelijk zijn voor de digitale collectie in de lokale bibliotheek. Zij worden benoemd door de VOB. Landelijke e-book portal Bij digitale content denkt iedereen als eerste aan de opmars van e-books. De introductie van

e-books in de bibliotheek schept kansen voor bibliotheken, zoals ledenwinst en -behoud door verbreding van het aanbod. Een belangrijk deel van het budget voor de landelijk inkoop van

e-content wordt besteed aan e-books. Bibliotheekleden kunnen juni 2015 kiezen uit een pakket van circa 9.000 e-books via de landelijke portal. De dienstverlening in Nederland staat bekend als de beste in de wereld. In het jaarverslag 2014 rapporteerde BNF voor het eerst ook het aantal geleende e-books en het aantal leden/web accounts die via de landelijke e-portal leenden. In 2014 leenden 990 leden van BNF 6.646 e-books. De landelijke cijfers zijn 778.413 uitleningen aan

114.290 web accounts. De auteursrechtelijke uitgangspositie van bibliotheken in het digitale domein is fundamenteel anders dan die bij gedrukte boeken. Waar een gedrukt boek mag worden uitgeleend zolang de bibliotheek hiervoor een ‘billijke’ leenrechtvergoeding betaalt, zijn de meeste juristen het er over eens dat voor het digitaal tijdelijk ter beschikking stellen van materiaal het auteursrechtelijke verbodsrecht van toepassing is. Bibliotheken zijn dus afhankelijk van de rechthebbenden (auteurs

en uitgevers). Samen met aanbieders en afnemers onderzoekt de KB hoe en tegen welke vergoeding e-books het beste kunnen worden aangeboden. Uitgangspunt is dat rechthebbenden er niet slechter van worden (geen gemiste verkoop), en dat verkopen worden gestimuleerd. Zo

bevorderen we gezamenlijk het legaal lezen van e-books. Jeugdboeken zijn nog absoluut het 'stiefkindje' bij e-books. Van de 29.000 e-books die er in april

2014 te krijgen zijn, is slechts 9% een jeugdboek (2.700) en daar hebben bibliotheken er dan weer 200 van. Landelijke Content en services De KB biedt naast de e-bookportal onder andere de volgende content aan: de Vakantiebieb, Muziekweb, G!ds, krantenbanken, luisterboeken, oefenprogramma’s taal en digivaardigheden, Consumentenbond, Winkler Prins online, Hema academie, Uittrekselboek, Literatuurplein. Het

streven is deze content, net als de e-book, voor zover dat nog niet is gerealiseerd, voor thuisgebruik beschikbaar te maken. 'Thuisgebruik' houdt in dat een bibliotheeklid altijd en overal toegang heeft tot ‘de digitale bibliotheek’, onafhankelijk van plaats, tijd en het soort apparaat dat hij/zij daarvoor wil hanteren

(pc, laptop, tablet, smartphone). De KB wil dit graag op korte termijn realiseren. Behalve dat aan technische voorwaarden moet worden voldaan, blijven het verkrijgen van de beschikbare rechten,

de bestaande levering door een aantal uitgevers aan het onderwijs en de prijs die de rechthebbenden hiervoor in rekening willen brengen echter heikele punten. De Website as a Service (WaaS) ondersteunt bibliotheken bij het opbouwen en onderhouden van een optimale webpresentatie en is efficiënt, gemakkelijk en kostenbesparend. Redacteuren kunnen in het CMS gebruik maken van centraal beschikbare content en webpagina’s die naar eigen inzicht

in de lokale website kunnen worden opgenomen. Bovendien is de WaaS volledig geïntegreerd met de landelijke digitale infrastructuur en de bijbehorende diensten (NBC+, e-books, Mijn Bibliotheek, CRM en IAM). Met een keuze voor de WaaS wordt de bibliotheek onderdeel van een netwerk van bibliotheken met dezelfde voorzieningen voor de lokale website. Hiermee is de basis gelegd voor samenwerking op het gebied van content en marketing voor bibliotheken en de KB. Het Programma ‘Collectie Nederland: context en cocreatie’ zet zich in voor een bruikbare, zichtbare

en geïntegreerde collectie (zowel fysiek als digitaal) voor de bibliotheekklant. Dat gebeurt door een samenhangend collectiebeleid én door het toevoegen van contextinformatie.


De NBC+ is een catalogus met gegevens over titels die in Nederlandse bibliotheken aanwezig zijn

voor zover dat publiek gefinancierde bibliotheken betreft. De NBC+ draagt bij aan het optimaliseren van deze toegang én aan de vindbaarheid van deze collecties voor alle soorten gebruikers (leden en niet leden), inclusief speciale doelgroepen zoals leesgehandicapten en kinderen. In Mijn Bibliotheek kunnen klanten hun persoons- en lidmaatschapsgegevens inzien, recent geleende items bekijken, voorkeuren instellen en zelf zaken regelen als verlengen of boetes

betalen. Met de komst van nieuwe, landelijke onlinediensten komen hier in versie 2.0 functies bij, zoals de e-bookboekenplank of een aanvraag voor een verklaring leesbeperking.

9.2. Marketing en communicatie De bibliotheek beschikt over een grote hoeveelheid klantinformatie. Met deze data kunnen we in

het belang van de dienstverlening aan de klant veel meer doen. Door middel van hedendaagse online kanalen als een website, social media en mobiele apps is het informeren van de doelgroep sterk te verbeteren: het is tegenwoordig mogelijk om de doelgroep op het juiste moment, op het

juiste device en met een relevante boodschap te bereiken. Kennis en data worden ontsloten en via het internet beschikbaar gesteld. Medewerkers beantwoorden binnen online netwerken vragen en peilen behoeftes. Op deze manier springt de bibliotheek sneller en adequater in op zaken. Personal branding is hot. In de markt is er een uitgebreide lijst van relevante kanalen voor communicatie en co-creatie

beschikbaar. Een belangrijke vraag is wat wil je weten, wat weet je, hoe meet je en wat bereik je met nieuwe digitale vormen van marketing en communicatie. BNF ontwikkelt eerst een content strategie en maakt daarna een keuze uit de inzet van de bij de strategie best passende kanalen. Nadat de strategie is bepaald en het management samen met de medewerkers kennis van zaken heeft opgebouwd en intern de zaken goed op orde is gebracht is het zaak om naar buiten toe te treden. Momenteel verloopt de digitale communicatie vooral via de mail en de website, waarbij de

mail nog een gesloten kanaal is. In de toekomst ontstaat er een grote diversiteit aan kanalen en

een hoge interactie en co-creatie. Marketing In de hedendaagse marketing zien we een grote verschuiving. In de marketing gericht op de fysieke omgeving worden de traditionele 5 P’s (Product, Plaats, Prijs, Personeel en Presentatie) verdrongen door de AIDA-aanpak. Die houdt in dat je achtereenvolgens werkt aan Awareness: weet de klant wat we bieden? Interesse: is hetgeen we bieden relevant voor de klant? Desire: is de

klant bereid het aanbod bij de bibliotheek af te nemen? En ten slotte Action: is het aanbod zo aantrekkelijk, bijvoorbeeld door handige openingstijden, dat de klant de stap naar de bibliotheek maakt. Door de opkomst van de digitale wereld zie je nu een duidelijke verschuiving naar de 3 R’s. Dat zijn: Reputatie, Relatie en Ruil. BNF past een mix van Aida en 3 R’s toe. Het traditionele zenden van verkoopboodschappen, zoals reclame, direct mail, banners en koud

bellen blijken steeds minder te werken. Bij overmatig gebruik kan het zelfs tegen je gaan werken. Hoe harder een organisatie schreeuwt, des te groter de afstand wordt tussen hem en de klant.

We transformeren steeds meer richting inbound marketing: marketing op basis van permissie. Hierbij staat de klant centraal in plaats van de zender. De klant besluit zelf het contact met de organisatie op te nemen. Dit kan bijvoorbeeld na het lezen van een interessant blogartikel, het lezen van een aanbeveling op LinkedIn of het bekijken van een online video. Bij inbound marketing draait het vooral om goede vindbaarheid in de zoekmachines en de

zichtbaarheid op social media. Door relevante content te genereren die gemakkelijk via social media gedeeld kan worden wordt de magnetische werking op het bedrijf sterk vergroot. Moderne verkopen zullen ontstaan op het snijvlak van sociale netwerken, het delen van relevante content, ambassadeurs (intern en extern) en de dialogen die hieruit voortvloeien. Dit noemen we met een mooi woord social sales. Deze totaal andere manier van marketing bedrijven vergt een gedragsverandering binnen de gehele organisatie. Door middel van workshops en persoonlijke coaching voor alle medewerkers, te

beginnen bij het management, stellen we onszelf in staat anders te opereren en daardoor meer te bereiken.


Figuur: outbound versus inbound marketing (bron http://www.socialsales.eu)

Personal Branding Het zijn voornamelijk de medewerkers die bepalen hoe de organisatie wordt uitgedragen. Zij zijn het visitekaartje. In het verleden was het gebruikelijk om vanuit het management en in samenwerking met een communicatiebureau de organisatie een bepaald gezicht te geven. Het

ware gezicht wordt nu en zeker in de toekomst bepaalt door de optelsom van de individuele medewerkers. Dat wordt versterkt door de nog steeds toenemende transparantie. Op diverse sociale netwerken en via zoekmachines wordt al snel duidelijk welk imago en reputatie een medewerker heeft. Ook het management zal zich slim kunnen presenteren op social media. Tegenwoordig wordt men meteen opgezocht in Google of een andere zoekmachine en het management zijn vaak degenen

die genoemd staan in artikelen en nieuwsberichten als het om Bibliotheken Noord Fryslân gaat. Het beeld wat dan wordt uitgedragen zal moeten bijdragen aan het beeld wat BNF wil vestigen en ook via ander kanalen wordt uitgedragen. De ontmoeting met (potentiële) leden en andere

stakeholders begint steeds vaker online. Alvorens men elkaar de hand schudt, heeft veelal de eerste ‘besnuffeling’ al plaatsgevonden op het internet. Het beeld van de medewerker en de organisatie waarvoor hij/zij werkt zal dus een sterke eerste indruk moeten maken.

Vanuit angst voor het onbekende zou men nog kunnen concluderen dat het misschien toch niet handig is om medewerkers te stimuleren om op online gebied meer werk voor de organisatie te verrichten. Hier worden de volgende tegenargumenten ingebracht: Aanwezig zijn op sociale netwerken is ook een manier van communiceren. Het geeft een

signaal af dat de organisatie open staat voor een dialoog met de steeds groter wordende groep mensen die deze dialoog wenst aan te gaan;

Medewerkers signaleren wat er leeft onder hun leden; Medewerkers kunnen hun eigen netwerk aanspreken voor bijvoorbeeld het delen relevante

content; Medewerkers blijven op de hoogte van de laatste ontwikkelingen; Medewerkers kunnen bij problemen hun online netwerk aanspreken om snel tot een oplossing

te komen. Omdat veel medewerkers tegenwoordig al privé actief zijn op social media, wordt het beeld van

hen deels al bepaald door hoe zij zich hierop bewegen. Het is daarom ook belangrijk om de medewerkers bewust te maken van wat wel en wat niet handig is om te doen op deze netwerken. Het is namelijk nauwelijks mogelijk om zakelijk en privé op het internet nog te scheiden. Authentiek en congruent zijn hierbij de kernwaarden voor succes. Website Sinds dit voorjaar draait de website van Bibliotheken Noord Fryslân (http://www.ontdekdebieb.nl/)

op het nieuwe CMS (Content Management Systeem) van WAAS 2.0 (Website as a service). Het gebruikersgemak is hiermee enorm vooruitgegaan. Daarnaast zijn ook de statistieken sterk uitgebreid. Om de website effectiever te maken en op de juiste punten aan te passen bekijken we de statistieken minimaal eenmaal per week en vergelijken we deze met voorgaande periodes. De huidige website is nog erg onpersoonlijk. Bij de sectie ‘Over ons’ is nergens een persoonlijke noot te bekennen. Ook zijn de medewerkers of het management nergens in beeld. In een

netwerkorganisatie staan de mensen voorop. Door de mensen in de organisatie zichtbaar te maken krijgt de digitale bibliotheek een eigen, herkenbaar en betrouwbaar gezicht.

http://www.ontdekdebieb.nl/


De website is het hart van de digitale bibliotheek. De kwaliteit van de content zal bepalend zijn hoe

goed de website wordt bezocht en in welke mate de bibliotheek deel uit gaat maken van de persoonlijke leefwereld van de inwoners van de 14 opdracht gevende gemeenten. Met zoekmachineoptimalisatie valt er nog veel te verbeteren aan de vindbaarheid en toegankelijkheid van de organisatie. Ook maken we meer gebruik van call-to-actions. Call-to-action is een begrip dat gebruikt wordt in marketing om potentiële kopers na het ontvangen van een reclameboodschap tot een specifieke handeling over te halen, zoals het bestellen van het product, het bellen van een telefoonnummer of het downloaden van een white paper. De bibliotheek heeft geen winstoogmerk,

maar we willen de beschikbare subsidie maatschappelijke meerwaarde geven door de maatschappelijke relevantie te verhogen. Social media Sociale media is een verzamelbegrip voor online platformen waar de gebruikers, zonder of met minimale tussenkomst van een professionele redactie, de inhoud verzorgen. Hoofdkenmerken zijn

interactie en dialoog tussen de gebruikers. Onder de noemer sociale media worden onder andere weblogs, microblogs, social bookmarking, videosite als YouTube, fora, op samenwerking

gebaseerde projecten als Wikipedia, en sociale netwerken als Facebook en Google+ geschaard. Via deze media delen mensen verhalen, kennis en ervaringen. Sociale netwerken zijn hot en voor bibliotheken van groot belang voor het leggen en onderhouden van contacten met de klanten. De Koninklijke Bibliotheek formuleert dat als volgt: ‘zonder de inzet van sociale media is de visie op de digitale bibliotheek niet te realiseren’.

De ontwikkelingen in aantal gebruikers en in de tijd die besteed wordt aan het gebruik van social media groeit snel. Het aantal actieve gebruikers van bijvoorbeeld Facebook groeide wereldwijd van 1 miljoen in 2004 tot meer dan 1100 miljoen in 2013. Vanaf 2008 was er een groeispurt. Onderstaand een overzicht van het aantal Nederlandse gebruikers per kanaal. Veel Nederlanders gebruiken meerdere kanalen. Whatts app is eigendom van Facebook. Het zijn de meest populaire kanalen voor breed publiek gebruik. Het van oorsprong Nederlandse Hives is inmiddels verdwenen.

Twitter is op zijn retour. LinkedIn wordt vooral door bedrijven gebruikt.

Onderstaand een grafiek van de tijd die in Nederland besteed wordt aan social media. Dat zit op een gemiddelde van 1 uur en 50 minuten. Dat gaat onder andere ten koste van de tijd die besteed wordt aan lezen.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Marketing

http://nl.wikipedia.org/wiki/Reclame

http://nl.wikipedia.org/wiki/Downloaden

http://nl.wikipedia.org/wiki/White_paper

https://nl.wikipedia.org/wiki/Redacteur

https://nl.wikipedia.org/wiki/Weblog

https://nl.wikipedia.org/wiki/Microblogging

https://nl.wikipedia.org/wiki/Social_bookmarking

https://nl.wikipedia.org/wiki/Videosite

https://nl.wikipedia.org/wiki/YouTube

https://nl.wikipedia.org/wiki/Internetforum

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sociaalnetwerksite

https://nl.wikipedia.org/wiki/Facebook

https://nl.wikipedia.org/wiki/Google%2B


De conclusie die BNF getrokken heeft is dat je als bibliotheek onderdeel moet gaan vormen van het persoonlijke netwerk van de inwoners wil je als geloofwaardige partij in de picture blijven. Facebook wordt ingezet voor het bereiken van het brede publiek. LinkedIn door het management voor onderhoud van het netwerk.

Webcare Webcare is het beleid van een organisatie om actief te reageren op uitlatingen over dat bedrijf in sociale media, bijvoorbeeld van leden die vragen of klachten hebben. Met software als Coosto en OBI4wan kan real-time worden gemonitord wat er over de bibliotheek, medewerker, producten, diensten of stakeholders op sociale media, blogs en fora wordt gezegd. Het doel van webcare is onder andere imagoschade voorkomen en producten onder de aandacht

brengen wanneer een consument aangeeft op zoek te zijn. Daarnaast kan het ook dienen om

kennis en ervaring samen te brengen. Juist met het oog op de transitie naar een kennisnetwerk is goede webcare onmisbaar. Webcare is niet iets voor erbij maar dient 24/7 te worden uitgevoerd. Dit is ook de reden waarom veel bedrijven de webcare voor een deel uitbesteden. Wat levert het op? De vraag die veelal wordt gesteld is: wat levert het met z’n allen naar buiten treden allemaal op?

Onderstaand een aantal doelen/resultaten: Herkenbaarheid en waardering genereren van het gewenste imago bij (potentiële) klanten,

belanghebbenden en samenwerkingspartijen. De klant zal een veel breder en divers beeld van de bibliotheek krijgen dan met het uitlenen van boeken alleen;

Meer leden door het creëren van vraag en het aanbieden van meerwaarde abonnement; Samen doorlopend het nieuws brengen en direct kunnen inspelen op actualiteiten;

Engagement creëren met de (potentiële) doelgroep. Doel is om een enthousiaste groep

mensen te betrekken bij de bibliotheek, zodat zij mogelijk ook kunnen bijdragen aan productontwikkeling en/of concept ideeën (crowdsourcing). Ook verstevigt zij de positie in de samenleving.

Het faciliteren, informeren en bevorderen van een actieve dialoog tussen de bibliotheek en haar (potentiële) klanten, belanghouders en samenwerkingspartijen;

Beter online service verlenen;

Door warme netwetwerken aan te leggen wordt acquisitie een stuk eenvoudiger (social sales); Het aantrekken van potentiële partnerships en het aangaan van allianties voor co-creatie. Het bevorderen en beheersen van (online) reputatiemanagement; Het ontwikkelen van een content strategie om blijvend toegevoegde waarde te bieden op de

(online) kanalen en binnen diverse netwerken waar de bibliotheek in participeert; Marktonderzoek houden op social media en resultaten hierop publiceren;

Indirect het nieuws halen door journalisten en bloggers te ‘triggeren’. Het kennisdelen komt dichterbij. Wij bieden informatie, educatie, maar ook de leden en

potentiële leden nemen kennis en ervaring mee. Iedereen die de bibliotheek bezoekt is van

waarde. Leden hebben ook kennis en informatie te delen. Fysiek op de locaties, maar ook online.


Ledenbehoud. Door leden actief te betrekken bij het inwinnen van informatie rond

vraagstukken die de leden betreffen, voelen de leden zich gezien en gehoord. Als laatste noemen we de bibliotheek als belangrijk USP (Unique Selling Point). De bieb online

heeft veel te bieden, maar naast de andere online aanbieders waarmee de bibliotheek zich kan verbinden, heeft de bibliotheek ook nog steeds de fysieke ontmoetingsplaats voor kennisdelen.

9.3. Ledenmanagement Vraag op straat of iemand de bibliotheek kent en je zult bijna zeker een positief antwoord krijgen: bijna honderd procent naamsbekendheid. Maar vraag concreet naar de producten en diensten en

het antwoord wordt al minder trefzeker. De algemene beeldvorming blijkt af te wijken van ons eigen beeld over de mogelijkheden van de bibliotheek. Hoewel de bibliotheek midden in de samenleving staat en veel diensten en producten levert die iedereen kan gebruiken, weten maar weinig mensen daadwerkelijk wat de bibliotheek te bieden

heeft. Verschillende (klant) onderzoeken laten zien dat klanten over het algemeen een vrij vastomlijnd en beperkt beeld hebben van de dienstverlening. De bibliotheekbranche heeft hierop gereageerd met de ontwikkeling van een landelijk merkbeeld,

het bedenken en implementeren van meerdere nieuwe bibliotheekconcepten en het opstarten van de ontwikkeling van een landelijke digitale infrastructuur. Leden en niet-leden, partners en politici kijken allemaal vanuit hun eigen perspectief naar de bibliotheek. Marketing en zeker ook online marketing gaat de komende jaren dan ook een belangrijke rol spelen bij de positionering en zichtbaarheid van de bibliotheken. Wij maken prachtige producten, maar we moeten ze wel onder de aandacht kunnen brengen van (potentiële)

klanten. Juist voor marketing bieden internet en de online kanalen uit de nieuwe media (apps, Facebook etc.) uitgelezen kansen. Met 45.000 leden en 1.500.000 uitleningen per jaar is de bibliotheek een van de meest succesvolle culturele instellingen van Noord Fryslân. Nog beter profileren als partner in het realiseren van gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Nog meer bijdragen aan de ontwikkeling van taal- en

leesvaardigheden. Nog beter profileren als een baken in de zee aan informatie. Nog meer profileren

als het kenniscentrum voor lezen en literatuur. (bron: Fusieplan april 2014) “De bibliotheek als TomTom van de samenleving”, is een uitspraak van Ronald Plasterk in zijn rol als Minister van OCW. BNWF gebruikte de quote als titel voor het beleidsplan. De quote is ook kenmerkend voor hoe BNF de toekomst van de bibliotheek ziet. Om een goede navigator te zijn, moet je echter wel weten wie je leden zijn. Waar liggen hun behoeften, interesses, welke kennis hebben zij nodig, welk informatiekanaal past in hun wereld en waar en in welke (online)

informatiewereld bevinden zij zich? Ledenmanagement Het rapport van Bibliotheekservice Fryslân ‘Inzicht in ledenverloop 12’ maakte inzichtelijk dat er een stevig verloop is in het ledenaantal van de Friese Bibliotheken. Het jaar 2013 geeft hetzelfde beeld:

structureel veel verloop aantal actieve opzeggers stijgt

aantal nieuwe leden daalt aantal volwassen leden dat hun acceptgiro niet betaalt stijgt weinig inzicht in de activiteiten van onze leden gedurende het jaar waardoor we niet tijdig

kunnen ‘ingrijpen’ teruglopende inkomsten door daling betalende leden

Het structureel managen van het ledenbestand is in 2015 op de provinciale marketingkalender gezet. Dat betekent dat de bibliotheek in alle fasen van het lidmaatschap zichtbaar wil zijn voor de klant en hen ondersteunt met een relevante communicatieboodschap. Via het project ‘aanpak ledenmanagement’ focussen we op het creëren van een structurele basis voor ledenmanagement. 1. Doel ledenmanagement

Het managen van het volledige (multichannel) klantproces met als doel het optimaliseren van de klantervaring en de resultaten van de organisatie.

2. Doelgroep aanpak ledenmanagement

Met de aanpak ledenmanagement richten we ons in eerste instantie op volwassen (potentiële) leden van de Bibliotheek tussen de 25 en 80 jaar. Jeugdleden en leden tussen de 18-25 jaar


behoren niet tot de scope van deze aanpak. Deze leeftijdscategorie vraagt een eigen aanpak.

De aanpak ledenmanagement is uiteraard op termijn wel op te schalen naar deze leeftijdscategorie.

3. Invulling ledenmanagement met klantlevenscyclus We geven invulling aan de aanpak ledenmanagement op basis van de zogenaamde klantlevenscyclus (customer lifecycle). De klantlevenscyclus is een beschrijving van de achtereenvolgende fases die een klant doorloopt. Voor de aanpak ledenmanagement hanteren we een beproefd model dat vaker wordt gebruikt in de bibliotheekbranche. Stapsgewijs willen

we met de aanpak ledenmanagement invulling geven aan alle onderscheiden fasen van de klantlevenscyclus.

Stapsgewijs invullen ledenmanagement Het managen van de klantprocessen is een omvangrijk traject. Het implementeren van ledenmanagement pakken we daarom stap voor stap op. Ons uiteindelijke streven is

ledenmanagement structureel onderdeel van ons beleid te maken. Geen ad hoc campagnes meer, maar doorlopend aandacht voor (het gedrag van) de klant en het inspelen daarop met structurele

campagnes. Bij succes zal ledenmanagement een vast onderdeel vormen van de marketingkalender.


10. Plan van aanpak

In korte tijd is het beleid in Noord Fryslân rond de formulebibliotheek en de educatieve bibliotheek in zichtbare en meetbare resultaten neergezet. Landelijk zijn goede vorderingen gemaakt met de ontwikkeling van digitale dienstverlening. Verbeteringen in de 3 lijnen zijn zeker nog mogelijk, maar de basis is goed. Wat extra aandacht behoeft is het imago van de bibliotheek. Dat gaan we in de komende beleidsperiode doen door de zichtbaarheid te vergroten door de dienstverlening op een aansprekende manier middels communicatie en marketing onder de aandacht te brengen. Hiervoor zetten we social media en het concept van de beleefbibliotheek van

Drachten|Smallingerland in. Dat combineren we zodanig met de formulebibliotheek en de educatieve bibliotheek dat het wordt ervaren als dienstverlening. We gaan deel uit maken van het persoonlijk netwerk van de inwoners. De focus gaat van collectie naar connectie. We trekken 3 jaren uit om een gedegen interne en externe basis te leggen om op een eigentijdse

en effectieve wijze naar buiten te treden. Binnen en buitenkant, bedrijfscultuur en maatschappelijke relevantie, laten we in samenhang en in balans groeien. We bedenken geen

structuren en stappenplannen, maar breiden de kennis en vaardigheden van alle medewerkers, onze diensten en producten en ons netwerk via helder beleid en heldere kaders op een organische weg uit. Binnen de 3 organisatielijnen (formule- educatieve en digitale bibliotheek) is een belangrijke nieuwe rol weggelegd voor educatie op het terrein van taal- en digivaardigheden en ontmoeting middels social media en de beleefbibliotheek. Middels bottom-up werken via netwerken, meting en sturing ontstaat een balans tussen de 3 organisatielijnen, de fysieke en

digitale wereld, de on- en offlinewereld, tussen bibliotheek en maatschappij.

10.1. Speerpunten Algemeen 1. We ontwikkelen de bibliotheek tot huiskamer van de gemeenschap en hart van de

samenleving. 2. We promoten actief het gebruik van zowel de fysieke als de digitale bibliotheekwereld. 3. We gaan uit van eigen kracht, maar zoeken actief samenwerking met andere partijen.

4. In de dienstverlening en de samenwerking kiezen we voor onderwijs en sociaal domein. 5. We starten met een intensief scholingsprogramma voor alle medewerkers rond het sociaal

domein met als speerpunten taal en digitale vaardigheden. Hierbij is aandacht voor sociale en communicatieve vaardigheden en het gebruik van social media essentieel.

Formulebibliotheek

1. We zetten de formulebibliotheek in voor aantoonbare verbetering van taal- en digivaardigheden en ontmoeting.

2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. We dragen onze steen bij in de uitvoering van het programma van 3 ministeries: ‘Tel mee met

taal’. In de taakverdeling in de ketenaanpak van toeleiding, intake, begeleiding, leeromgeving en nazorg zien we als rol van de bibliotheek het creëren van een leeromgeving met

programma’s ter ondersteuning van de taal- en digitale ontwikkeling. De leeromgeving is

inzetbaar op de voor de cursist meest toegankelijke plaats. Dat kan zijn de bibliotheek, de werkomgeving, maar ook de thuissituatie. Samenwerking met o.a. gemeentelijke diensten, sociaal cultureel werk, ROC ‘s, bedrijfsleven.

4. We zetten in op de ontmoetingsfunctie, volgens de ideeën van de beleefbibliotheek van bibliotheek Drachten|Smallingerland. Hiermee verbinden we de fysieke en de digitale bibliotheek.

5. We zetten in op aantrekkelijke bibliotheken in de kernen met een regionale functie:

a. De vestiging in Kollum wordt vervangen door nieuwbouw in combinatie met het VO en het dorpscentrum.

b. De vestiging in Harlingen wordt gerenoveerd en heringericht c. De vestigingen in Franeker en Midsland worden gerestyled volgens het concept van de

formulebibliotheek


Educatieve bibliotheek

1. We zetten in op aantoonbare verbetering van taal- en digitale vaardigheden. 2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. Binnen de educatieve lijn kiezen we voor taalontwikkeling van kinderen van 0 – 12 jaar via het

concept van BoekStart en dBOS. Dat doen we met collecties en met promotie in de vestigingen, kinderopvang, peuterspeelzalen en basisscholen.

4. Voor de digitale ontwikkeling richten we ons in eerste instantie op leerkrachten. Daarna zijn de mogelijkheden rond mediawijsheid een stuk sneller en effectiever in te zetten.

5. In de beleidsperiode zoeken we samenwerking met het Voortgezet Onderwijs om ook de digitale- en taalvaardigheden van de doelgroep 13-18 jaar in kaart te brengen en zo mogelijk te verbeteren.

Digitale bibliotheek en communicatie 1. We zetten in op aantoonbare verbetering van taal- en digitale vaardigheden en ontmoeting.

2. We promoten actief het gebruik van de fysieke en de digitale bibliotheek. 3. We omarmen de digitale bibliotheek om de dienstverlening nieuwe impulsen te geven en

tevens om de andere lijnen te versterken. Digitale dienstverlening maakt ruimte vrij in de fysieke wereld. Die ruimte wordt benut voor nieuw beleid rond taal- en digitale vaardigheden.

4. We kiezen voor de ontwikkeling van de digitale bibliotheek met databanken en e-books. Hierin volgen we de landelijke ontwikkelingen die wettelijk bij de Koninklijke Bibliotheek zijn ondergebracht. Dat zijn onder andere het gebruik van de landelijke infrastructuur met o.a.

landelijke catalogus, de support van de website (WaaS), de e-book portal en de producten die de landelijke inkoopcommissie verwerft.

5. We versterken de communicatie met burgers, leden en niet-leden door optimalisatie van de website, inzet van social media en ledenmanagement.

Na vaststelling van dit plan worden de planning en de kosten SMART uitgewerkt.


BIBLIOTHEKEN NOORD FRYSLAN, ZOVEEL MEER DAN BOEKEN……..

Koersdocument Bibliotheken Noord Fryslan: de bibliotheek ... BNF 2015 - 20… · social media en...

Documents

Transcript of Koersdocument Bibliotheken Noord Fryslan: de bibliotheek ... BNF 2015 - 20… · social media en...