Klimaatgidsen SPARC – 2 maart 2020

De Schelde

Het Scheldebekken

Open verbinding met de zee

De Schelde een levensader voor Vlaanderen

Natuur van internationale betekenis

Getij

De Schelde is een tijrivier

Werking van het getij

Werking van het getij

Doodtij Springtij

Getijcurve Antwerpen

Zeer grote verschillen

Tijverschillen doorheen het estuarium

Hoogwaters worden hoger

Menselijke ingrepen hebben het systeem gewijzigd

Inpolderen

Verdiepen

Indijken

Lozingen

Verstedelijking en intensivering landbouw

Wijzigingen morfologie en ecologie

Getijwerking versterkt

Getij asymmetrie neemt toe

Hogere hoogwaters

Stroomsnelheden verhogen

Lichthuishouding verandert

Oppervlakte slik en schor neemt af

Zuurstofbeschikbaarheid neemt af

Silicium beschikbaarheid neemt af

Nutriëntenbelasting en andere vervuiling neemt toe

Overstromingsrisico Verlies van natuur

Coastal Squeeze

Gevaar stormvloed

Hoge tijstanden +

Noordwestenstorm =

STORMVLOED

Eventueel gecombineerd met hoge rivierafvoer

Stormvloed

Stormvloed

Februari 1953

Februari 1953 Wintam

Wintam

Baasrode

Antwerpen

Zware watersnood in Vlaanderen en Nederland • Vlaanderen: 28 doden

• Nederland: 1800 doden

• Nederland lanceert het Delataplan

Februari 1953

Oosterscheldekering Brouwersdam

Rutger Bregman in de Correspondent

Januari 1976

Januari 1976

Januari 1976

Sectoraal plan: alleen veiligheid

Drie maatregelen: • Verhoging en versteviging van 500 km aan dijken

• Aanleg van een ketting van 13 gecontroleerde overstromingsgebieden (GOG’s)

• Bouw van stormvloedkering in Oosterweel

Het (oude) Sigmaplan 1977

De stormvloedkering

bouwkost : 1.000.000.000 EUR

GMSL: 16 cm in 20ste eeuw

GMSL: opgelopen tot 3,6 mm/jaar

Zeespiegelstijging observatie IPCC: Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate (2019)

Zeespiegelstijging verwachting IPCC: Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate (2019)

Tussen de 0,29 m en 1,10 m tegen 2100

Actualisatie van het oude Sigmaplan noodzakelijk

Niets doen is geen optie !

Lange termijnvisie Schelde-estuarium

Ontwikkelingsschets 2010

Beleidskader

Habitatrichtlijn

Vogelrichtlijn

Kaderrichtlijn water

GEACTUALISEERD SIGMAPLAN

RUIMTE VOOR DE RIVIER

Update van de veiligheidsmaatregelen • Dijkversterkingen

• Overstromingsgebieden

• Geen stormvloedkering

Combinatie met natuurmaatregelen

Geactualiseerd Sigmaplan

Studiewerk door UA, INBO en KUL

Drie niveaus • Systeem

• Habitat

• Soort

Definitieve goedkeuring S-IHD op 23 april 2014

Instandhoudingsdoelstellingen Schelde-estuarium/ Europese natuurdoelen

14 Europese + 3 regionaal belangrijke habitats

37 Europese + 36 regionaal belangrijke soorten

5300 hectare bijkomend natuurgebied

Belangrijk voor 1130, 91E0, 6510, 6430, hc, mr, mc

Ruimte behoevende soorten: kwartelkoning, porseleinhoen en roerdomp

Riet- en watervogels

Het geactualiseerd Sigmaplan realiseert…..

Landbouw

Recreatie

Flankerend beleid

Geactualiseerd Sigmaplan Projectgebieden

Dijkwerken

Gecontroleerde overstromingsgebieden

Ontpoldering

Wetland

Ontpoldering

Gecontroleerd Overstromingsgebied (GOG)

GOG met landbouw

GOG met ‘wetland’

Invulling met natuurdoelen uit habitatrichtlijn

GOG met Gecontroleerd Gereduceerd Getij (GGG)

Vegetatie GGG

Vegetatie GGG

Vegetatie GGG

Spindotterbloem

Slikken en Schorren

Gemiddeld hoogwater

Bron: INBO

Slikken en schorren

Intergetijdengebied als long

N en P

Si en O

Waterkwaliteit

Rioleringsprojecten

Afvalwaterzuivering

Zuiveringsstation Brussel Noord

Inspanningen door de landbouw

Waterkwaliteitsverbetering

Verbetering waterkwaliteit

Nu meer dan 40 vissoorten

Fint

Waterbodems

P gehaltes

Verbetering waterkwaliteit …..maar……

Voedselweb Vervuilde Schelde

Voedselweb Gezonde Schelde

De acteurs

water bodem

benthos

fytoplankton

zoöplankton

N,P Si

Waterkwaliteitsverbetering en systeemherstel

RUIMTE

Hydrodynamiek temperen

Getij asymmetrie verminderen

Waterstanden verlagen

Lichthuishouding verbeteren

Zuurstof oplossen

Silicium leveren

N en P wegvangen

Refugium voor fytoplankton

Habitat voor vissen en vogels

Ruimte voor de rivier Slikken en schorren

CO2 captatie in de intergetijdengebieden

Zeer productieve systemen

Opslag in sedimenten (anoxish)

Opslag in vegetatie

MAAR: methaan

Oppervlaktes zijn bepekt

Partners: ANB, DVW, RLSD, WL

Ruimte voor de rivier

Verkleinen kans op overstromingen

428 ha getijdennatuur

8,5 miljoen/ 2,4 miljoen financiering door EU

Looptijd: 2017-2022

LIFE SPARC Space for Adapting the River Scheldt to Climate Change

SPARC gebieden

Overstromingsrisico verkleinen

Natuurontwikkeling/ adaptatie natuur aan klimaatverandering

Natuurbeleving en draagvlakontwikkeling

Internationale samenwerking en kennisuitwisseling

Pijlers SPARC

Voorbeeld GOG-GGG gebied Vlassenbroek

GGG sluis

ONTMOET DE SCHELDE 70

ONTMOET DE SCHELDE 71

ONTMOET DE SCHELDE 72

ONTMOET DE SCHELDE 73

ONTMOET DE SCHELDE 74

ONTMOET DE SCHELDE 75

• Meest Wenselijk Alternatief

• Inrichtingsplan

• GRUP en MER

• Voorstudies

• Grondverwerving

• Omgevingsvergunning

• Aanbesteding

• Uitvoering werken

Stappen realisatie Sigmaproject

De realisatie van een Sigmaproject

Communicatie

Uitvoering

Monitoring

Bever

Otter

Bruine kiekendief

Woudaap

Sinterklaasstorm 6 december 2013

Het Sigmaplan getest: sinterklaasstorm 2013

Scheldekaaien

GOG Tielrode Broek

GOG Bergenmeersen en Paardeweide

GOG Bergenmeersen en Paardeweide

GOG Bergenmeersen en Paardeweide

GOG Lippenbroek

De geschenken bleven droog

Hoog risico op overstromingen in het Scheldegebied

Kenmerkende natuur, maar de impact van de mens is groot

Klimaatverandering/zeespiegelstijging is voor de toekomst een bijkomende bedreiging voor het rivierengebied

Het Sigmaplan combineert techniek en natuur als antwoord op de uitdagingen

Meer info op: https://sigmaplan.be/nl/

Kerngedachten