KIRIKOU en de wilde dieren

� �

... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van het

festival Open Doek, een workshop ingericht door Jekino, een film in de

klas...

Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij

zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omka-

dering. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.

We maken jaarlijks een fijne selectie van een 30-tal films uit het afgelo-

pen seizoen, richten op heel wat plaatsen vertoningen in en zorgen voor

kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. In elke

lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke

benadering van de film. We stimuleren jullie graag om de film met een

frisse blik te bebekijken. Bij elke film uit het aanbod leggen we de focus

op één filmterm. We wensen jullie een boeiend filmjaar toe!

www.lesseninhetdonker.be

www.opendoek.be

www.jekino.be

Algemene doelstellingen van de filmvisie + bespreking

• Debeeldtaalenhetgebruikvangeluidbijbepaalde

scènes analyseren

• Meerinzichtkrijgenindethema’sendepersonagesuit

de film

• Dedieperliggendebetekenisachtereenverhaal

vinden

• Stilstaanbijeenaantalwaardenenkritischdenken

stimuleren

• Uitenvaneeneigenstandpuntofmening

Specifiekedoelstellingen

• Werkenrondemoties

• Ontdekkenwatharde,zachte,koudeenwarmekleuren

zijn

• Beseffendatkleureneenbepaaldeemotiekunnen

versterken

• Eenemotietonendoorhetgebruikvaneenkleur

• Lerenreflecterenoptekeningenvananderen

• Voordeietsouderen:nadenkenoverdeverwachtingen

die men heeft bij een film uit andere culturen

Filmfiche 4

Synopsis

Technische fiche

Vóórdefilm*Interessantomteweten 5

DeregisseurMichelOcelot 5

De film 6

De personages 8

Interview 11

Volgensdepers 15

De geschiedenis van de animatiefilm 17

Na de film 19

Evenvooraf 19

Wat vond je van de film? 20

Kleuren in de film 21

FILM EN EDUCATIE... INHOUDSTAFEL

� �

Synopsis

Grootvader vertelt: “Het verhaal van Kirikou en de heks was niet lang

genoeg. Ik kreeg de kans niet om alles te vertellen wat Kirikou voor me-

kaarkreeg.Enomdathijmooieengoededingenheeftgedaandiezeker

nietvergetenmogenworden,vertelikzejullienu.”

ViahetverhaalvanGrootvaderkomjetewetenhoedevindingrijke Kirik-

ou niet alleen tuinman wordt, maar ook detective, pottenbakker, reiziger

en dokter, en hoe hij ondertussen steeds opnieuw bewijst de kleinste en

dapperste van alle helden te zijn.

Technische fiche

KIrIKOUEnDEWILDEDIErEn

Frankrijk–2005–75’

regie MichelOcelot en Bénédicte Galup

Muziek ManuDibango,Youssoun’Dour,

Rokia Traoré

Scenario PhilippeAndrieux,BénédicteGalup,

MarieLocatelli,MichelOcelot

Distributie Alternative Film

Interessant om weten

DE REGISSEUR MICHEL OCELOT

MichelOcelot,geborenin1964aandeCôted’Azur,woondealskind–van

zijn 6de tot zijn 12de - in Guinee, verhuisde daarna met zijn ouders naar

Anjou, om uiteindelijk in Parijs terecht te komen. na kunst te hebben

gestudeerd, richtte Ocelot zijn carrière op de animatiefilm. Zes jaar lang

washijvoorzittervandeASIFA(InternationaleAssociatievandeAnima-

tiefilm).

Vanbij zijndebuutbaseerdehij zichopeigengecreëerdescenario’s

en tekeningen. Aanvankelijk verwierf Ocelot, met zijn kortfilms en korte

series, beperkte bekendheid. Hij waagde zich pas op latere leeftijd aan

eenlangeanimatiefilm:‘Kirikou en de heks’(1998),watmeteeneenschot

inderooswas.In2000verrastehijmet‘Prinsen en Prinsessen’,eenbun-

deling van korte verhalen, gepresenteerd volgens de principes van het

schaduwtheater.Hetwaswachtentot2005vooraleerdepopulaireKirikou

opnieuw te zienwas ineen verhaal: ‘Kirikou en de wilde dieren’. nog

eind 2006 kunnen we zijn vierde lange animatiefilm ‘Azur en Asmar’ver-

wachten.

“Eigenlijk doe ik nu nog altijd wat ik deed toen ik tien was: tekenen,

knippen, plakken, knutselen, verhalen vertellen en mooie dingen maken.

FILMFICHE Vóór DE FILM

� �

Sinds ‘Kirikou en de heks’ heb ik het gemakkelijk, maar voordien leefde

ik jarenlang een hard artiestenbestaan. Overleven was soms moeilijk. Ik

had misschien veel eerder een lange animatiefilm moeten maken, maar

ik voelde toen die behoefte niet. Ik kon mijn ei kwijt in de kortfilm.”, vertelt

Ocelot.

“Ik had ook niet de intentie een tweede Kirikou te maken maar het kind

Kirikou heeft mijn mening niet gevraagd. Hij heeft zich opgedrongen. Het

is een vreemde ervaring, aan de ene kant een beetje voorbijgestoken

te worden door je eigen creatie, aan de andere kant terug bij het eind

aangekomen te zijn, klaar om opnieuw te beginnen zoals de eerste keer.

‘Kirikou en de wilde dieren’ is immers geen vervolg op de geschiedenis

waarin Kirikou een man werd. Kirikou bleef in ieders herinnering die kle-

ine, naakte, resolute, levendige, goedhartige jongen. Nee, in ‘Kirikou en

de wilde dieren’ krijg je een stukje leven te zien dat nog geen kans kreeg

om verteld te worden. Ik heb er enorm veel plezier aan beleefd om de

minuscule held opnieuw tot leven te brengen.”

DE FILM

‘Kirikou en de heks’zoujedeeersteAfrikaanselangeanimatiefilmkun-

nen noemen.

Hoewel ‘The Lion King’en‘Tarzan’zichineenAfrikaansdecorafspelen,

gaat het niet om een verhaal over Afrika of Afrikanen.

MichelOcelotmisbruikthetexotischeAfrikanietenmaaktfilmswaarvan

de ziel en het uitzicht op en top Afrikaans zijn. Ocelot toont zijn person-

ages in hun natuurlijke omgeving. Alle planten en dieren die je te zien

krijgt in de film, vind je ook echt in Afrika terug. Het in okertinten gepens-

eelde huttendorp is er een zoals hij er gezien heeft. De veelkleurigheid

maakt de zoete herinnering aan de bonte feestvreugde weer levendig.

Ookdenatuurdecors(gelesavanne,smaragdgroenewoud,degroene

rivier,...) refereren aan zijn gelukkige kindertijd.

Toch haalde hij zijn figuratieve inspiratie elders. Afrika heeft een eeuwe-

noude traditie in decoratieve kunst maar staat minder sterk in het figura-

tieve. Ocelot opteerde er daarom voor Westerse voorbeelden te kneden

naar Afrikaans vormen. Zo stonden de werken van Henri Rousseau, één

van de belangrijkste vertegenwoordigers van de naïeve-kunst, als voor-

beeld voor het decor van de achtergronden. De fetischen zijn wél geïn-

spireerd op de Afrikaanse kunst, de enige juiste keuze volgens Ocelot.

De bruine, halfnaakte lichamen van de personages hebben een

sprookjesachtigebekoringtegendekleurrijkeachtergronden.Voorde

vormgeving van de figuurtjes grepen de makers terug naar de stilering

vandemenselijke figuur indeEgyptischeschilderkunst.Geenkarika-

turale schets dus maar eerder knappe individuen die onmiddellijk in

het oog springen. Dit zelfgekozen primitivisme uit zich ook in de manier

waarop de vrouwenfiguren getekend worden. Het vrouwenlichaam domi-

neert het uitzicht vandezeproto-Afrikaanse leefwereld. “De Afrikanen

waren vroeger absoluut niet beschaamd over hun lichaam. Dit was één

van de prachtige dingen van Afrika”, aldus Ocelot. “Schaamte voor het

lichaam is een uitvinding van het Midden-Oosten en het Westen, een

gevoel dat jammer genoeg ook Afrika is binnengedrongen.”

De decors van Kirikoumankerengeenkleuren:dewarmetonenvanhet

dorp en de savane (vurig rood en okergeel) en de koude

tinten, het blauw als v a n kristal, van

de grot van de heks

en alle kleuren grijs

in haar koninkrijk.

Elk plantje in de

� �

film, ook al was het diep in het woud verborgen, moest een klein meester-

werkje zijn. Geen gewone bloemen en bomen die andere animatiefilms

voorschotelen,maargestileerde,sprookjesachtigeplanten.Elkplantje,

gemaakt naar echte tropische planten, werd afzonderlijk uitgewerkt in

gouaches en aquarellen.

Ocelot geeft in tegenstelling tot in gekende Disneyproducties als ‘The

Lion King’, ‘Tarzan’, ‘Jungle Book’, enz. geen menselijk gezicht aan

dieren. Zij blijven dieren.

Net zoals in zijn eerste Kirikou is ook nu de muziek weer gecompon-

eerd door Afrikanen, iets wat voor Ocelot niet anders kan. “Het gaat

tenslotte om een Afrikaans verhaal.”Youssoun’dour,dietekendevoorde

soundtrack van ‘Kirikou en de heks’, kreeg voor de ‘wilde dieren’ verster-

kingvanManuDibangoenrokiaTraoré.

DE PERSONAGES

Kirikou is een klein ventje dat bijzonder goed weet wat hij wil, zelfs nog

voor hij geboren wordt. Hoe hard de andere groepsbewoners ook pro-

beren hem in het gareel te laten lopen, hij blijft onafhankelijk en dapper

in zijn strijd tegen de heks. Tegen wie slecht spreekt over hem, of tegen

wie zijn gedrag afkeurt, blijft hij bijzonder genereus. In zijn strijd tegen

Karaba is zijn kleine gestalte eerder een hulp dan een handicap. Het

stelt hem in staat om te komen waar anderen niet kunnen geraken; zo

kan hij zich vermommen als een fetisj.

Tochishijniettevredenoverzijnkleinegestalteenoverzijn‘anderszijn

d a n deanderekinderen’.Hijdroomtervangroottezijn.

Kirikou onderscheidt zich niet enkel door zijn kleine gestalte

van de anderen; hij voelt geen angst voor de heks en haar

bovennatuurlijke krachten. Hij aanvaardt niet zomaar

cliché-uitspraken, maar gaat op zoek naar antwoorden

op zijn vele vragen.

Tegenover de aardse, statige vrouwenfiguren brengt

de kleine Kirikou een luchtig en beweeglijk contrapunt.

Kirikou is het soort (naïeve) held waar iedereen zich

mee kan/wil identificeren. Zijn legende en aantrekking

blijven, bijna 8 jaar na zijn eerste optreden, enorm le-

vendig. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij na ‘Kirikou en de heks’,

wat uitgroeide tot een echte cultfilm, opnieuw een hoofdrol mag spelen

op het witte doek.

Kirikou is een held die iedereen achter zich laat en de tijd uitdaagt;

een piepkleine jongen die van binnen een heel grote, wijze man is. Hij

spreekt, denkt, lost raadsels op en is enorm moedig. Hij beschermt zelfs

een heel dorp.

Zijn leeftijd, stand en cultuur hebben hier weinig mee te maken. Dit

maakt het zo makkelijk voor iedereen om zich met hem te identificeren.

Door de veiligheid van de ouderlijke omgeving te verlaten, worden zijn

avonturen onze avonturen, zijn vragen, onze vragen.

Ook de verhalen die hij beleeft zijn heel herkenbaar. Ze zijn modern en

tegelijk tijdloos omdat ze vertellen over wat iedereen beleeft binnen zijn

omgeving. Het zijn de verhalen die ons deden dromen, die ons bang

maakten. We kunnen ons dus volledig inleven in zijn personage. Toch

blijft het verhaal geheimzinnig en vol magie.

Karabaiseenmachtige,boze,maarheelmooievrouw(in tegenstelling

tot de bleke, vertrokken Disney-griezels). Ze is beladen met juwelen. Ze

leeft geïsoleerd, enkel omringd door haar fetisjen, in een soort van kolos-

sale hut aan de rand van het dorp. De weg naar de heks Karaba toont

een progressieve verschraling van de natuur. Ook de lucht voorspelt

10 11

duidelijk steeds minder goeds. Waar de heks Karaba voorbijkomt stopt

het leven en verdort de natuur ter plekke.

Karaba, schitterend als altijd, is enkel heks deze keer en je kan merken

dat deze buitengewone vrouw de buitengewone Kirikou enorm intrig-

eert.

Kirikou’s moeder is een waardige vrouw, alleenstaand zoals veel vrouwen

inhetdorp (bijnaallemannenzijnbetoverddoordeheks).Men laat

haar én haar zoon een beetje links liggen. Ze wordt niet echt betrokken

in het dorpsleven. Onafhankelijkheid en openheid van geest zijn twee

eigenschappen die ze haar zoon meegaf. Ondanks de gebruikelijke mo-

ederlijke bezorgdheid heeft ze weinig problemen met de vroegtijdige

autonomie van haar zoon. Ze laat hem begaan en staat hem bij wanneer

hij haar nodig heeft.

De Oude Wijze, tevens Kirikou’sgrootvader,leeftindeverbodenberg.Hij

is een tedere en inschikkelijke man. Hij staat voor de serene, weldoende

en nobele ouderdom, in tegenstelling tot de bange, betweterige en rod-

delende oude man uit het dorp.

De Fetisjen zijn Karaba’s veelvormige, gevreesde slaven en dienaars. Zij

wonen bij haar en geven blind gevolg aan haar bevelen. Het zijn ro-

botachtigewezensmettypischeAfrikaansemaskersalshoofd.Voordeze

figuren heeft Ocelot zich helemaal laten inspireren door de Afrikaanse

beeldhouwkunst.

Interview

Kirikou: geboren op een Franse tekenplank, naverteld in Afrika

Zes jaar geleden veroverde de Franse animatiefilmer Michel Ocelot heel

watkinderhartenmet ‘Kirikou en de heks’,een fabelovereenhypers-

nel Afrikaans jongetje dat zijn dorp van de banvloek van een heks redt.

Sindskortdraaiteen tweede film, ‘Kirikou en de wilde dieren’, inonze

zalen. Het minuscule figuurtje leidt ondertussen zijn eigen leven en duikt

zelfs op in de verhalen van Afrikaanse vertellers. Ook als er niemand in

de buurt ooit van de film gehoord heeft.

InFrankrijkalleenallokte‘Kirikou en de heks’meerdananderhalfmil-

joen toeschouwers, de verkoop van dvd en boeken liep eveneens als

eentrein.MaarMichelOcelot(56)dachteerstnietaaneennieuwefilm.

“Ikhadhetverhaalvertelddatikwildevertellen,maarnahetsuccesvan

1� 1�

het Kirikouboek wilde de uitgever per se een tweede. Dat leek me

makkelijker dan een film met 300.000 beelden. Het werd opnieuw

een verkoopsucces en de producenten vonden het te dom

om die goudmijn stil te laten liggen. Ik ben beleefd

opgevoed en ik had geen zin om neen te blijven

zeggen.Vandaarmijnakkoordvoortweekorte

tv-films in een regie van Bénédicte Galup. Ik

zou superviseren. Ondertussen was er inter-

esse van een filmdistributeur en voor een dvd.

Het project bleef maar groeien en ik vond dat

ik niet langer aan de kant kon blijven. Ik zei

tegen mezelf: “Kirikou dat ben ik. Ik moet

dat opvolgen.” Maar het is

ook een beslissing van

het publiek, want veel

kinderen vroegen me

ernaar.”

De fictieve Kirikou is

vrij geïnspireerd op de Afrikaanse

sprookjes die in 1912 verzameld werden door

Francois-Victor Equilbecq, een administrator van de

Fransekolonies.Voordegrafischestijlgreephijterugnaarhetwerkvan

schildersalsHenri‘Le Douanier’rousseau,Ingrès, Alexandre Iacovleff en

sculpturen uit Kongo en Gabon. Ocelot bracht een groot deel van zijn

kindertijd in Guinee door. Zijn ouders gaven les in de hoofdstad Conakry.

Ook ‘Kirikou en de wilde dieren’ iseenwarmeblikophet zwarteAfri-

kaansecontinent,gekleurddoorzijnjeugdherinneringen.“Deze film is

anders. Hij is rustiger. De eerste was een legende. Dit is meer een mooie

wandeling door de fauna en flora van zwart Afrika.”

Ocelot zweert opnieuw bij de pure ambachtelijke, handgetekende

animatietraditie. Dat heeft volgens de regisseur niets met fetisjisme te

maken.“We hebben Kirikou en de wilde dieren volgens de principes van

de vorige film gemaakt. De ervaring en de knowhow waren er. Trouwens,

mijn volgende film zal digitaal zijn.‘AzuretAsmar’wordt een vijftiende-

eeuws sprookje over immigranten, als metafoor voor het huidige Europa,

en zal digitaal zijn, ook al zitten computerbeelden nog in hun prehistorie.

Maar de grotten van Lascaux zijn heel mooi, nee?”

Bij‘Kirikou en de heks’ontstondeenhelepolemiekomdatOcelot blote

vrouwenborsten lietzien.ProducentFrance3dreigdeer indertijdzelfs

mee om de productie stil te leggen als Ocelot de vrouwen geen bh zou

aandoen. Anderen opperden dat Kirikou’s piemeltje verborgen moest

worden.“Dat was vooral uit vrees dat de film geen kans zou maken in

de Angelsaksische landen, de VS op kop. De VS en Engeland hebben

de film als een van de laatste gekocht. In Amerika is hij heel beperkt uit-

gekomen, maar ik ben ervan overtuigd dat hij een succes zou zijn gewe-

est met een normale pers- en promotiecampagne. De Afro-Amerikanen

die hem gezien hadden, waren vol lof.”

VaneenechtereleaseinAfrikaiser,vanwegedegebrekkigeinfrastruc-

tuur, uiteraard geen sprake. Wel circuleerden er heel wat piraatcassettes.

VolgensOcelot verspreidt Kirikou er zich ook zo. “De griots, West-Afri-

kaanse volksvertellers, brengen het verhaal. Ze voegen er eigen din-

gen en herinneringen aan andere sprookjes toe. Onlangs was er nog

een Frans-Guineese ngo, actief op het gebied van kinderchirurgie. Ze

waren naar een sympathieke naam op zoek die de Guineese kinderen

zou aanspreken. Ze speelden met de naam Kirikou. Toen een Franse

chirurg hen vroeg of ze de film gezien hadden, vielen ze uit de lucht.

“Welke film?” Het verhaal doet er mondeling de ronde. Dat maakt me

gelukkig. In de films heb ik het over dingen die niet in de traditionele

Afrikaanse sprookjes voorkomen, zoals vergiffenis en het weigeren van

geluksbrengers. En alle Afrikanen denken dat het een Afrikaanse film is.

Voor Guinee is het nog een stuk ontroerender, want ze beschouwen Kirik-

ou als een Guineese held, terwijl ze niet weten dat hij door een blanke

uitgevonden is die er samen met de lokale kinderen in het Guinee heeft

leren lezen en schrijven.”

Kirikou is een soort alter ego van Ocelot, maar hoe moeten we dat juist

interpreteren? “Kirikou staat voor alles waar ik van hou: onafhankeli-

jkheid, generositeit en het verwerpen van bijgeloof.

Kirikou heeft een beetje

mijn karakter, maar hij is

een geslaagdere versie.

Hij loopt sneller, maar ik

loop ook graag. Elke dag

rollerskate ik naar mijn

werk. Ik hou ervan dat

Kirikou in de eerste

film onmiddellijk zegt:

1� 1�

“Ik heet Kirikou en ik beslis.” Op dat moment knipt hij ook zelf zijn navel-

streng door, al blijft hij zijn hele leven lang aan zijn moeder gehecht. Ik

heb het portret van een ideaal persoon gemaakt en tegelijk ben ik ook

de moeder en de grootvader. Alles wat die drie personen zeggen, daar

geloof ik in.”

In tegenstelling tot de eerste film, wordt de release deze keer vergezeld

van heel wat merchandising, van Kirikoupoppen tot hygiënische pro-

ducten. Ocelot liet het merk Kirikou deponeren en hij denkt eraan om

bijvoorbeeld net als Hergé bij Kuifje het personage te beschermen, zo-

dat niemand na zijn dood er nog aan kan. “Ik vind dat heel pretentieus,

maar ik heb zin om het te doen. Na lang aarzelen heb ik die merchan-

dising aanvaard, omdat het geld kan opbrengen om nieuwe, onafhan-

kelijke films te realiseren. Het kan ook tot een soort prostitueerol leiden,

maar ik heb de dingen beperkt. Alles passeert via mij en totnogtoe speelt

het productiehuis het spel correct. Maar het is ongelooflijk wat men soms

durft voorstellen. Er was zelfs een multinational die met het idee kwam

van een haarontkruller onder de merknaam Kirikou. Dat is het tegenover-

gestelde van de geest van de film, waarin men juist niet verlegen is dat

men zwart is. En bovendien, Kirikou’s moeder heeft zoveel krullen op haar

hoofd, daar is geen beginnen aan.”

DeMorgen-december2005–LucJoris

Volgens de pers

LevensLessen op zijn AFrikAAns

Kirikou en de heks(1998)waseenmagnifiekeAfrikaansefabeldieopviel

door de verleidelijke grafische stijl en het betoverende kleurenpalet. De

film was een grote hommage aan het traditionele, met sprookjes door-

drongen Afrika, maar de onbetwistbare held was Kirikou, een authentiek

personage dat je zou kunnen omschrijven als het Afrikaanse equivalent

vanSpeedyGonzalesofroadrunner.

Het ventje, dat nog niet tot aan de helft van het scheenbeen van een vol-

wassenereikt,isimmersverschrikkelijksnel.Samenmetzijnintelligentie,

lef en doorzettingsvermogen is die fysieke gave het voornaamste wapen

van dit charismatische jongetje. Hij wendt dat talent vooral aan in de

strijd tegen Karaba, de mooie heks die zijn huttendorp terroriseert.

Kirikou en de wilde dieren is niet echt een vervolg, maar een soort aan-

vulling.DetandemMichelOcelot en Bénédicte Galup heeft deze keer

geopteerd voor vier afzonderlijke verhalen waarin de kleine, handige

held een beklemmend avontuur beleeft met daarin telkens een kleine

levensles…

… Grafisch ligt dit tweede Kirikouavontuur, opnieuw opgeluisterd met

muziekvanondermeerYoussoun’Dour, inde lijnvanzijnvoorganger:

naïeve tableaus à la Henri Rousseau met schitterende, heldere kleuren

enbeperkt,maarvloeiendindeanimatievandefiguren(deanimatie

gebeurde zowel in studio’s in Frankrijk als Letland en Vietnam).Oce-

lot heeft in dit kwartet verhalen veel meer aandacht voor de fauna en

flora van Afrika en precies als in het veelgeprezen origineel vinden we

hier zijn juiste en serene kijk op Afrika terug, waarbij hij het Afrikaanse

exotismenooitexploiteertenzijnfilmhetnaïevefolklorismegemakkelijk

overstijgt.

LucJoris–DeMorgen-december2005

1� 1�

AFrIKAAnSEUILEnSPIEGEL

In Frankrijk is Kirikou een nationale held. De kleine Afrikaanse hummel

loopt rond in zijn blootje, maar hij heeft de hersens van een professor,

hetlefvaneenheld,desluwheidvanTijlUilenspiegelenhethartvande

liefste jongen ter wereld.

Zijn eerste avontuur, de klassieker Kirikou en de heks(1998), leerdede

Fransen dat de Amerikanen geen monopolie hebben op het maken van

animatiefilms,endatzeDisneyniethoeventekopiërenomsuccesvolte

zijn. De bedrieglijk eenvoudige stijl, de originele toon, de aanstekelijke

levensvreugde, de muziek... het was allemaal even uniek als het hoofd-

personageendelocatie:donkerzwartAfrika.

VooreenvervolghielddeanimatiefilmerMichelOcelot lang de boot af,

maar uiteindelijk zwichtte hij toch, en tekende hij samen met Bénédicte

Galupeenvervolg:Kirikou en de wilde dieren…

…Deverhaaltjeszijnleuk,maarnietzomeeslependenbetoverendalsde

eerste keer. Het telkens weer herbeginnen resulteert in een hortend ritme.

De fans zullen blij zijn hem terug te zien, maar deze keer zullen alleen zij

de zaal dansend en zingend verlaten, zoekend naar de dichtstbijzijnde

djembé.

www.destandaard.bewoensdag21december2005(nr)

DE GESCHIEDENIS VAN DE ANIMATIEFILM

Zoals wel eens gezegd wordt, bestond de tekenfilm al vóór de cine-

ma. Heel wat jaren voor de presentatie van de cinématograaf van de

gebroeders Lumière,aanheteindvande19deeeuw,projecteerdeEmile

raynaudalanimatiebeeldenopeenschermineenkleinParijstheater

meteenpraxinoscope.In1908slaagdeEmileCohlerintekeningenvast

te leggen op pellicule. De eerste gesproken animatiefilm kwam er in

1930.

Tegenwoordig neemt de 3D animatiefilm een steeds belangrijkere plaats

in in de wereld van de tekenfilm, wat niet wegneemt dat de traditionele

animatiefilm nog steeds heel erg populair is.

Hoe maak je een tekenfilm?

Hoewel iedereen in zijn leven wel al eens een tekenfilm heeft gezien,

beseffenmaarweinigenhoeveeltijdenhandenhetkostomzo’nfilmte

maken. Tekenfiguren maken, vraagt heel veel geduld en is een enorm

precisiewerk.Vaakzijn 10-tallen tekenaarswelenkele jarenbezigmet

het afwerken van één film. Dit is begrijpelijk als je weet dat je voor één

minuut tekenfilm ruim 1200 tekeningen nodig hebt. Tel maar eens uit ho-

eveel dat er zijn voor een filmals ‘Kirikou en de wilde dieren’, die 75

minuten duurt!

Eenmenselijkoogkaneenbeeld inzichopnemen ineen fractievan

eenseconde.Eenfilmoppelliculewordtineenfilmzaalafgespeeldmet

een frequentie van 24 beelden per seconde. Dit ritme geeft ons de illusie

dat de tekeningen bewegen. In feite gaat het om een aaneenschakeling

van statische prenten. Indien de beelden slechts met een frequentie van

12 beelden per seconde geprojecteerd zouden worden, zou het beeld

voor ons oog schokkendbewegen. Ermoetendus tussende 12 en 24

opeenvolgendetekeningenvoorzienwordenvoor1seconde‘vloeiende

beweging’.

Aaneentekeningfilmwerkenvaak10-tallentekenaarsmee.Meestalkri-

jgt elke tekenaar slechts 1 personage toegewezen. Het is dus niet ver-

wonderlijk dat een cineast heuse audities houdt voor tekenaars om er,

net zoals dat bij acteurs gebeurt, die tekenaar uit te pikken

die het personage het karakter kan meegeven dat de cineast

voor ogen heeft.

1� 1�

Paswanneerdehelefilmisgetekendengemonteerd,wordthijvoorzien

van een geluidsband. De dialogen worden zo precies mogelijk geknipt

en geplakt bij de mondbewegingen van de tekenfiguren. Het is hier dat

de échte acteurs erbij gehaald worden. In een volledig geluiddichte ka-

mersprekenzijdetekstvanhúnpersonagein.Muziekmoetervoorzor-

gen dat bepaalde emoties op het juiste moment uitvergroot worden en

dat de film sfeer en ritme krijgt.

Even vooraf…

Eenfilmals‘Kirikou en de wilde dieren’lijkteenheelauthentieke,exo-

tische uitstraling te hebben. Het is dan ook niet ondenkelijk dat hij het

beeld dat wij in het westen toch nog steeds hebben over Afrika, kan

versterken of bevestigen. Vrouwenmet ontblote borsten, kinderen die

volledignaaktlopen,huttenenbijgeloof,hetcreëerteensfeerwaarvan

we menen dat ze een waarheidsgetrouwe weergave is van eender welk

Afrikaans dorp.

Zoals je in het interview al kon lezen stuitte deze uitgesproken portrettering

op heel wat kritiek. Toch koos Ocelot er resoluut voor zijn personages op

dezemanieraftebeelden.Met ietsouderekinderenkanjemisschien

een discussie opzetten over het waarom van deze keuze.

We geven je nog een bedenking mee van Jimmie Durham, een Cherokee

Indiaan(°1940,VS).najarenlangdierenschedelstehebbenversierden

beschilderd,stoptehijhierresoluutmee.VolgensDurhamkwamhijhier-

mee té veel tegemoet aan het beeld dat de Westerse dominante cultuur

heeft van Indiaanse kunst. Dit beeld zorgt er volgens hem voor dat bv In-

diaanseofAfrikaansekunstenaarsaanverwachtingen‘moeten’voldoen

enzoineenetnografischecontextblijven.

“Authenticiteit is een racistisch concept dat functioneert om ons opges-

loten te houden in ‘onze’ wereld, voor het gemak van de dominante

maatschappij. Ik ben een Cherokee-kunstenaar die vecht om ervoor te

zorgen dat de Cherokee-kunst zou beschouwd worden als universeel en

onbegrensd, zoals de kunst van gelijk welke blanke wordt beschouwd…”

NA DE FILM

- Is je opgevallen dat er zoveel personages half naakt waren in de film?

- Wie had er bijvoorbeeld weinig of geen kleren aan?

- Waarom zou de regisseur zijn personages zo getekend hebben?

- Is dit omdat ze in Afrika allemaal écht zo leven?

- Is dit de keuze van een kunstenaar omdat hij het zo wil en niet

anders?

- Welke keuze zou jij maken? Waarom?

�0 �1

Wat vond je van de film?

Waarschijnlijk zullen de kinderen honderduit praten over de film en Kirik-

ou.

Wat zijn hun reacties?

Kirikou is klein van gestalte, ziet er ietsje donkerder uit dan de anderen

enalshijinbeeldkomt,wordtervaak‘Kirikou, Kirikou’gezongen.Alsje

het personage van Kirikou verder wil uitdiepen kan je de informatie, die

jeterugvindtonderdetitel‘personages’erbijhalen.

- Is dit zo? Zou je het ok vinden als Kirikou zou lijken op een Disneyheld?

Ofzoudefilmdannietmeer‘Afrikaans’genoegzijn?HoemoeteenAfri-

kaansefilmeruitzienvoorjou?EneenfilmuitHollywood,moetdieanders

zijn? Hoezo?

- Was er iemand bang?

- Of was de film net heel erg grappig?

- Had je Kirikou meteen herkend toen de film begon? Hoe wist je wie Kirikou

was?

- Wie zou er graag Kirikou willen zijn? Waarom?

- Zou jij durven wat Kirikou allemaal durft? Wat wel

en wat niet?

- Bedenk jij wel eens een slim plan?

Verteleens…

-…

KLEUREN IN DE FILM

‘Kirikou en de wilde dieren’ is,netals ‘Kirikou en de heks’,eenenorm

kleurrijke prent. Om de nabespreking van de film werkzaam te houden

voor de kleinsten, focussen we op het kleurgebruik in de film. Omdat we

ons met deze werkvorm vooral op de kleinsten richten, hebben wij er voor

gekozengeen‘leerlingenbundel’temaken.

Kleuren zijn overal om ons heen maar welk effect hebben kleuren op

ons?Hoevoelenwezeaan,welke sfeercreërenzeenhoegevenze

uitdrukking aan emoties?

Kleuren hebben evenals klanken en overheersende vormen een enorme

impactoponzegemoedstoestand.Eenvandebekendsteexperimenten

metkleurbinneneensocialecontext ishetexperimentvansigaretten-

magnaat Peter Stuyvesant. Hij liet een aantal kantoorruimtes respec-

tievelijk blauw, geel en rood verven en keek hoe werknemers daarop

reageerden. In de blauwe kantoorruimte bleken werknemers erg ont-

spannen te worden. Na verloop van tijd zelfs een beetje té ontspannen

waardoor het prestatieniveau onder het gemiddelde zakte. In de rode

kamer werd een stuk harder gewerkt. Hier ontstonden echter veel sneller

dan normaal conflicten en ruzies. In de gele werkruimte bleek men zich

het prettigst te voelen en het beste te presteren.

Viakorteopenvragenleidjeeengesprekmetdejongekinderenover

�� ��

kleur,sfeerenkleurcombinaties,omdaarnazelfaandeslagtegaan.Er

is in de film namelijk op een heel opvallende manier met kleur gewerkt.

1.WEETJEnOGWELKEKLEUrEnJEALLEMAALGEZIEnHEBTInDEFILM?

Alle antwoorden zijn hier goed. De film steekt immers boordevol kleuren.

Misschienkanjemetdekinderenopgaanzoeknaarverschillendekleur-

nuances. Welke kleuren geel, rood, groen, blauw kennen ze allemaal?

- zacht geel, zonnig geel, eigeel, fluorescer- end

geel, okergeel,…

- bladgroen, grasgroen, smaragdgroen, kaki en donker-

groen,…

- appelblauwzeegroen, helder blauw, nachtblauw,

hemelsblauw, marineblauw, turkoois, licht blauw,…

- vuurrood, donkerrood, bordeaux, roze, paars, oranje,…

2.WArEnDEKLEUrEn InHETDOrPVAnKIrIKOUDEZELFDE

ALSDIEInDEGrOTVAnKArABA?

Wil je meer achtergrondinfo dan je hier bij de vragen

vindt,kijkdaneventerugindebundel,onderdetitels:

‘defilm’en‘depersonages’

Welke kleuren zag je vooral bij de heks?

- Wanneer je in de buurt van het terrein van Karaba komt merk

je dat de kleuren zwaarder en somberder worden. Ook harder.

Zwart en andere donkere kleuren gaan overheersen. Daarnaast

zie je veel grijs en felrood in de grot. Elke kleur heeft een eigen

karakter en is weloverwogen gekozen. De grijze en zwarte tinten

in het woongebied van Karaba, bijvoorbeeld zijn een associatie

met de dood en vernieling. De binnenkant van haar hut is rood als

de brandende hel.

Hoe zag Karabaeruit?Vondjehaarmooioflelijk?

Kon jij aan de kleuren zien dat Karaba boos was? Hoezo?

Haar ogen gloeiden rood op en haar mond veranderde.

Welke kleuren zag je vooral bij Kirikou?

- Wanneer je met Kirikou op wandel bent in zijn dorp of de wijde omgev-

ing, vallen de zachte, warme kleuren op. Het beeld oogt heel levendig en

krijgt een vrolijke, opgewekt uitstraling.

3.KLEUrEnKIEZEn

-Laatdekinderenuiteenmengelmoesvangekleurdewasco’sofkleur-

potloden kleurgroepen maken. Wat hoort samen en waarom?

- Je mag 2 kleuren kiezen die je gezien hebt in het dorp waar Kirikou

woont. Welke kleuren kies je? Waarom?

- Je mag 1 kleur kiezen waarvan dat jij vindt dat ze bij de heks past.

Welke kleur kies je? Waarom?

4.SOOrTEnKLEUrEn

Laat de kinderen de kleurtjes terug leggen bij de hoop.

Weetjewat‘zachteofwarmekleuren’zijn?Kiesereenstwee.

- Heb je die kleuren in de film gezien?

- Weet je nog waar dat was?

- Wat kan er nog allemaal deze kleur hebben?

Weetjewat‘hardeofkoudekleuren’zijn?neemereenstweewaarvan

jijdenktdatze‘hard’zijn.

- Heb je die harde of koude kleuren in de film gezien?

- Weet je nog waar je die gezien hebt?

- Kan je een paar dingen noemen die een harde of koude kleur heb-

ben?

5.KLEUrEnEnGEVOELEnS

Voelt een kleur altijd het zelfde aan? Vind je

geel altijd vrolijk of blauw altijd zacht? Wanneer

wel of wanneer niet?

lay-o

ut: c

arla.

lange

nbick

@te

lenet

.be

�� ��

- Welke kleur staat voor jou voor ‘boos zijn’?

- Welke kleur staat voor jou voor ‘bang zijn’?

- Welke kleur staat voor jou voor ‘vrolijk zijn’?

- Welke kleur staat voor jou voor ‘lief zijn’?

Indekleurenleerzijnerdrieprimairekleuren:geel,blauwenrood.Door

twee van deze drie primaire kleuren in gelijke hoeveelheden met elkaar

te mengen, krijg je de secundaire kleuren: oranje (geel + rood), vio-

let (rood+blauw)engroen (blauw+geel).Dooreenprimairekleur te

mengen met een secundaire kleur die ernaast ligt, krijg je een tertiaire

kleur.

Misschien kan je dit uitproberen met de kinderen?

In de kleurenleer spreekt men ook van warme en koude kleuren. De

kleuren geel, oranje en rood zijn warme kleuren. Groen, blauw en violet

zijn koude kleuren.

Wit, grijs en zwart vallen niet onder koude of warme kleuren.

Warme kleuren zijn voorgrondkleuren. Ze springen met een in het oog.

Veelwarmekleurenbijelkaar,geveneendrukkesfeer.

6.TEKEnInGEn

Nu kan je met de kinderen aan de slag! Ze kunnen bijvoorbeeld blije,

wilde, zachte, vrolijke, droevige tekeningen maken. Laat hen per teken-

ing 1 of 2 kleuren kiezen. Lukt het al om hen zelf te laten kiezen of ze een

blije, wilde, zachte, vrolijke, droevige tekening maken? Dan is dit zeker

aan te raden. Hang de tekeningen op in de klas en bespreek ze met de

klas.

- Welke tekening vind jij een vrolijke tekening?

- een droevige tekening?

- een zachte tekening?

-…

- Is er ook een tekening bij waar je bang van wordt? Hoe komt dat?

Vergeet niet naar het waarom van de antwoorden te vragen. Vraag

ook telkens aan de maker van de tekening of hij inderdaad een blije/

droevige/zachte/… tekening maakte.

-geel:zonnig,sprankelend,warm,stimulerend,bevorderthetdenken

-bruin:verfijnd,elegant,veiligheid,erzijnzowelwarmealskoelenuanc-

es

-rood:krachtig,hartstochtelijk,warmte,intimiteit,uitnodigend

-groen:kalmerend,verfrissend,ontspannend,verzachtend,geeftkracht

en energie

-blauw:ontspannend,rustig,zeerkrachtig

-oranje:vurig,euforisch,stimulerend,sterkverwantaangeel

-wit:zuiver,dynamisch,dewaarheid,onschuld, reinheid.Wit iskalmen

koel.

-zwart:strak,somber,geeftschaduw,slorptlichtop.Zwartincombinatie

met rood geeft een zekere spanning.

Enkele algemene koppelingen van kleuren aan emoties