Bruno Vanobbergen

Kinderrechtencommissaris

@KRCommissaris

OCB-Onderwijsdag 2018

Brussel, 20 juni 2018

Kinderrechten en onderwijs in

een grootstedelijke context

Opbouw van mijn verhaal

Van waaruit spreek ik?

Kinderrechten?

Over de grote ongelijkheid en een even

grote diversiteit tussen leerlingen

En de zoektocht naar hoe we telkens opnieuw

proberen werk maken van een verbindend

schoolklimaat

Van waaruit spreek ik?

Ik ben een donorkind en heb geen vader. Ik

ben 14 jaar en heb al veel gezocht naar mijn

papa, maar zonder resultaat. Ik las dat het

in België bijna onmogelijk is om je

donorvader te leren kennen. Is het mijn

recht om mijn vader te kennen?

Mijn dochter heeft een motorische handicap.

Ze volgde de richting Latijn-Grieks. Vorig

schooljaar heeft de directie geweigerd dat

ze deelnam aan de zesdejaarsreis en de

parascolaire activiteiten, ondanks dat we

voorstelden om begeleiding te voorzien. Dit

heeft onze dochter zo gekwetst dat ze

besloot om de school te verlaten haar

diploma te behalen via de centrale

examencommissie. Omdat haar richting daar

niet in het aanbod zit heeft ze gekozen voor

Latijn-wiskunde.

Kinderrechten?

Kinderrechten als

verantwoordelijkheden

“Zowel kinderen als volwassenen worden

aangesproken op hun verantwoordelijkheid

ten aanzien van de ander, maar zijn

tegelijk onderwerp van verantwoordelijkheid

voor de ander.”

“Ik ga eerlijk tegen je zijn, Lien: ik heb

de indruk dat je wel een beetje de grenzen

hebt afgetast door bewust op die

woensdagnamiddag naar Oostende te gaan waar

de klas zijn activiteit had, ook al was de

afspraak vrij duidelijk.

Theoretisch gezien heb je wel een punt. We

zouden namelijk de discussie kunnen

opstarten of een school een schorsing mag

geven voor een vaststelling die ze deed na

de schooltijd. Maar tegelijkertijd moet je

ook altijd kijken naar de situatie zelf en

gaat het niet over zomaar een

woensdagnamiddag en ook niet over zomaar

eender welke plek.”

Participatie?

Gelijkwaardigheid

Kinderen en jongeren als actieve

betekenisgever

Kinderen en jongeren als mede-eigenaar van

de school

Toegang tot onderwijs

“Bij een klasgesprek mogen we vaak

debatteren. Dan mogen we onderwerpen

opschrijven waar we graag over willen

praten. Vorig jaar ging dat bijvoorbeeld

over de manier van nota’s geven waar we niet

zo tevreden over waren. Dan mocht iedereen

zijn mening geven. Er wordt dan een verslag

gemaakt. Leerkrachten nemen dat mee naar het

team en zij bespreken dat nog eens. Daardoor

is het dit jaar anders, omdat we daar vorig

jaar over gepraat hebben.”

Grote ongelijkheid en grote verschillen

Ik vind mijn eigen gewoon niet leuk. Doe je

dan dingen die je niet leuk vindt of zeg je

dingen die je niet leuk vindt? Ik weet het

niet. Hoe voel je dat, dat je niet leuk

bent?Dat ik er niet bij hoor. Ben je anders

dan andere kinderen? Iedereen is anders,

maar voor mij lijk ik alsof ik van een ander

Universum kom. Ik heb bijna niks gemeen met

niemand.

(Soraya, 13 jaar)

Ouders melden dat ze financieel uit een heel

diep dal kruipen. De schoolboeken van vorig

jaar zijn nog niet helemaal betaald. Dat

heeft gevolgen voor het nieuwe schooljaar.

Met de school van hun dochter konden ze een

regeling uitwerken. De school van hun zoon

werkt samen met een boekenfirma. Omdat er

nog onbetaalde facturen zijn, kunnen ze voor

dit schooljaar geen boeken kopen. De school

zegt dat ze daarin niet tussenbeide komt.

De ouders vragen of het

Kinderrechtencommissariaat kan helpen.

Redelijke aanpassing strijdig met

schoolreglement

Mijn zoon van 19 jaar loopt school in het

buitengewoon onderwijs (OV1). Sinds een

drietal jaar maakte hij gebruik van een

beeldhorloge tijdens de les. Eind december

kregen we het bericht van de firma dat dit

financieel niet meer haalbaar was. We

zochten een andere oplossing en vonden die

in de vorm van een app op zijn smartphone.

Het probleem is nu dat de school dat niet

toelaat omdat het indruist tegen hun school-

reglement. Dat verbaast ons ten zeerste in

tijden van inclusie, integratie, empowerment

en M-decreet.

“Ik zag vandaag een post van een meisje die

vroeg of ananas op een pizza hoorde en X zei

‘horen moslims in Europa? Zelfde vraag,

zelfde antwoord’. Natuurlijk omdat ik

moslima ben en ik het niet toelaat dat

mensen mijn geloof zo respectloos behandelen

ben ik in gesprek met hem gegaan. Natuurlijk

begon hij weer te zeggen dat de Islam ons

niets oplevert in Europa dan alleen maar

aanslagen enzo. Kan ik hier eigenlijk iets

aan doen?”

Uit: “Identiteit in aanslag”, Awel, 2018

Altijd maar opnieuw zoeken naar een

verbindend schoolklimaat

Perspectieven op armoede

Analyse Baldwin Van Gorp (KUL) naar

beeldvorming van kinderarmoede:

Frame ‘de slechte ouder’

Armoede als een mentaliteitsprobleem

Ouder in armoede als slecht rolmodel

Frame ‘het onschuldige slachtoffer’

Kind moet gered worden

Medelijden

‘Thuis wordt praktisch niet aan opvoeding

gedaan. (…) Ik vind dat allemaal, eerlijk

gezegd, tussen aanhalingstekens “sukkelaars”.’

Bron: N. Clycq e.a., Oprit 14

Zonderwijs en de

vluchtelingenproblematiek

“Zonderwijs” signaleert:

Leerlingen verdwijnen plots

Vaak al jaren hier, hier geboren, nooit

ander land of schoolsysteem gekend

En klaagt aan:

Onzekerheid schaadt ontwikkeling leerlingen

Geen kans tot afscheid nemen

Abrupt afbreken schoolloopbaan ondermijnt

toekomstkansen

Opvolging na terugkeer onvoldoende verzekerd

Schooldirecties niet of laat op de hoogte

School / leraren geen stem in debat

Verschillende denkpistes

Schooljaar mogen afmaken

Diploma SO mogen behalen:

Niet begeleide minderjarige vreemdelingen

Leerlingen die hier met hun ouders

verblijven

“Kinderpardon”

Reactiebeleid/Sanctiebeleid op

school

Heel wat positieve signalen:

Herstelgericht werken als jaarthema in

verschillende scholen

Frequente contacten met schooldirecties en

leerlingenbegeleiders

“Wij stellen vast dat heel wat leerlingen die

strafstudie krijgen, hun tijd daar zitten te

verdoen. Strafstudie is niet altijd zinvol. Wij

willen alternatieve maatregelen opstellen. Waar

moeten we op letten bij alternatieve maatregelen

en straffen? Hoe vermijden we dat we raken aan

kinderrechten? Welke aandachtspunten zijn er?”

Zichtbaar in cijfers?

Cijfers AgODi in Straffe School (2015) en nu

Meer uitgesloten leerlingen, aandeel in leerlingenpopulatie

lichtjes gestegen.

Dalende trend in DBSO en BuSO ?

Bijna de helft van totaal aantal DU in het BSO (1712)

2de graad 1143 (3,9%) / 3

de graad 569 (1,3%) / 4

de graad 0 (0%)

2016 2017

3364 0,78%

87 1,0%

148 0,7%

3599 0,78%

Recent initiatief LOP SO

Antwerpen

Doel: aantal definitieve uitsluitingen in

Antwerpen verminderen

Hoe?

Afstemming orde- en tuchtbeleid

Herstelgericht werken

Dialoog met leerlingen en ouders

Geen definitieve uitsluitingen meer na de

paasvakantie

Bij definitieve uitsluiting: binnen de 10

dagen nieuwe school + plan begeleidingsnoden

Bemiddeling via het LOP

Initiatief LOP BaO Brussel: monitoren

definitieve uitsluitingen op school

Belang van het naleven van de wettelijke

procedures.

Belang van snelle en zorgvuldige

communicatie met de ouders.

“Papier zorgt voor vertrouwen tussen

partners”

Vroegtijdig betrekken van CLB.

Gedeelde verantwoordelijkheid bij zoektocht

naar nieuwe school.

Gedragscontracten en

volgkaarten

Wat werkt?

Geen dreigmiddel, wel reflectie-instrument

Samen opstellen met leerling (en ouders)

Concrete doelen en acties

Positieve formuleringen

Ondersteunings- en evaluatiemomenten

Beperkt in tijd

Schoolexterne begeleiding

Wat werkt?

Wacht niet te lang om leerlingen met

moeilijkheden aan te melden

‘Als jongeren bij ons terechtkomen vóór de

tuchtprocedure, is dit het beste moment. Je geeft

jongeren nog de kans en er is nog geloof.’

Toets motivatie en verwachtingen van de

leerlingen

‘Ik begreep niet goed wat ik op die boerderij

deed. Ik vond het daar verschrikkelijk.’

Schoolexterne begeleiding

Wat werkt?

Blijf betrokken bij het traject

Stel een vertrouwenspersoon aan

Samenwerking tussen verschillende actoren

‘Time-out werkt niet echt als je enkel de

leerling uit de klas haalt. Ondersteuning van

leerkrachten en school is heel belangrijk.’

M-decreet: enkele bedenkingen

Investeer verder in competentieverhoging

Vermijden dat in het gewoon onderwijs

“eilanden” ontstaan

Creatie van een laagdrempelig aanspreekpunt

voor ouders?

Maak creatieve samenwerkingen tussen gewoon

en buitengewoon onderwijs mogelijk (bv.

samenwerking Ter Bank Oud-Heverlee)

Waar ligt de toekomst van het inclusief

onderwijs?

Moslimjongeren

”Pedagogische meerstemmigheid” (cfr.

Onderzoek van Ilias El Hadioui)

Thuiscultuur

Schoolcultuur

Straatcultuur

Geen ruimte om moslim te zijn

Gebrek aan maatschappelijk perspectief,

verbondenheid en inclusie

Wat kan onderwijs betekenen?

Onderwijs: “Slimme diversiteit”

Aandacht voor een meer genuanceerd beeld van

de islam (belang van geschiedenis in het

curriculum)

Initiatie in eigen levensbeschouwing én

belang van ontmoeting en dialoog

Opleiding tot islamleraar, imam en

islamconsulent

Onderscheid tussen morele en pragmatische

regels (cfr. Patrick Loobuyck)

www.kinderrechtencommissariaat.be