Kinderarmoede: iedereen

expert, iedereen alert

I. Armoede: een multi-dimensioneel probleem?• Ondergesneeuwde definitie van armoede: een

gebrek aan zowel materiële als immateriële of sociale maatschappelijke hulpbronnen (Bouverne-De Bie, 2003; Lister, 2004)

• “Armoede is een samengaan van een (1) gebrek aan voldoende middelen, (2) maatschappelijk uitgesloten worden, en (3) meervoudige deprivatie” (Engbersen, 1995)

• verantwoordelijkheden welvaartsstaat en sociaal beleid dat vorm geeft aan de relatie tussen individu en samenleving, of burgerschap, Lister, 2007)

I. Armoede: een multi-dimensioneel probleem?

Dominante definitie van armoede in Vlaanderen:

“Een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen” (Vranken, 2006)

.

I. Armoede: een multi-dimensioneel probleem?

“Vergeten we daarbij niet dat het juist de cumulatie en verwevenheid van die ongelijkheden en uitsluitingen is, die de eigenheid van armoede uitmaken. (…) Belangrijk hierbij is de machteloosheid van de armen. Ze kunnen de kloof met de rest van de samenleving niet op eigen kracht overbruggen: ze hebben daartoe hulp nodig. Daar ligt de rol van het overheidsbeleid en van de welzijnssector…” (Vranken, 2007: 37)

II. Psychologisering?

• Psychologisch mechanisme: verinnerlijking van gevoelens van machteloosheid (‘psychology of powerlessness’) (Van Regenmortel, 2002)

• Empowerment is viewed as a process: the mechanism by which people gain mastery over their lives (Van Regenmortel, 2002)• Cf. politics of recognition and respect (Lister, 2002) • Cf. psycho-social dimensions of welfare (Froggett, 2002,

zie les Joris Beaumon en Thomas Maeseele)

II. Psychologisering?

Belangrijk onderscheid tussen strategieën van armoedebestrijding:• herverdeling of ‘politics of redistribution’ (cf.

tekort aan materiële maatschappelijke hulpbronnen leidt tot bescherming en herverdeling)

• erkenning of ‘politics of recognition’ (cf. tekort aan immateriële/sociale hulpbronnen leidt tot empowerment)

(Fraser, 1996; Lister, 2004)

II. Psychologisering?

“We increasingly encounter a second type of social justice claim in the “politics of recognition’’. (…) The discourse of social justice, once centred on distribution, is now increasingly divided between claims for redistribution, on the one hand, and claims for recognition, on the other. Increasingly too, recognition claims tend to dominate. (…)” (Fraser, 1996)

II. Psychologisering?

“In doing so, they leave the agenda to be set by people whose power has been so much taken for granted that they do not even think of themselves as a distinct social group” (Phillips, 2004: 36-37)

…the logic of individual empowerment operates in the name of making the social change on their own, in the name of making themselves free (Baistow 2000)Cf. ‘The Will to Empower’, Cruikshank, 1999; ‘The Myth of Empowerment’, Becker, 2005

II. Psychologisering?

Verantwoordelijkheid individu of samenleving? Risico’s:

individualisering en responsabilisering individu en de-responsabilisering samenleving

culpabilisering van individu én samenleving Vb. Risico van opvoedingsondersteuning ten aanzien van

ouders, omdat ze de kinderen niet goed opvoeden: armoedeprobleem wordt gedefinieerd als opvoedingsprobleem, geen aandacht voor structurele dimensies waarin het gezin leeft

III. Bestrijding van cultuur van het zwijgen

Cultuur van het zwijgen (Freire, 1972)

Sterke marginalisering, geringe maatschappelijke invloed

Berusting in eigen situatie Apathie voor acties die deze situatie kunnen

veranderen

geen eigenschap van alleen mensen in armoede (individualiserend), ook niet-armen ontwikkelen dergelijk cultuurpatroon (collectieve cultuur van het zwijgen)

III. Bestrijding van cultuur van het zwijgen

Cultuur van het zwijgen (Freire, 1972) verwijst naar processen van samen-leven:

• via ‘cultuur van het zwijgen’ zijn mensen in armoede ook producenten van armoede (gesocialiseerd in ‘armoede’)

• geen eigenschap van mensen in armoede, maar gevolg van de socialisatie in armoede en socialisatieprocessen: ook niet-armen zijn producenten van armoede!

• Impliceert shift van doelgroepspecifiek naar algemeen sociaal beleid!

III. Armoedebestrijding: culturele actie

Het bevragen van de bestaande werkelijkheid op haar menselijke waardigheid (humaniserend perspectief)

Het bevragen van maatschappelijke evidenties: impliceert een collectief en tegensprekelijk proces

Erkenning van mensen in armoede als mede-actor ‘Ik kan niet voor anderen denken, ik kan niet zonder anderen denken, evenmin kunnen anderen voor mij denken’ (Freire)

III. Armoedebestrijding: culturele actie

Armoedebestrijding omvat:• maatregelen die de bestaanscondities van

mensen verbeteren (cf. armoede is een gebrek aan middelen) – algemeen sociaal beleid van bescherming en herverdeling

• die structureel bepaalde processen van sociale uitsluiting tegen gaan (cf. armoede is sociale uitsluiting),

• die de ‘cultuur van het zwijgen’ doorbreken (cf. armoede is socialisatie in een cumulatie van uitsluitingen)

IV. Implicaties voor de bestrijding van kinderarmoede• Verantwoordelijkheid individu (cf.

zelfredzaamheid) én samenleving• Gerelateerde rechten van kinderen én

ouders (cf. economische afhankelijkheid van kinderen)

• Responsabilisering van de samenleving (cf. Society Case ‘Ongelijkheid begint in de wieg’, Vandenbroeck, 2013, VLAS): – (1) bescherming en herverdeling van

maatschappelijke hulpbronnen (materieel en immaterieel (sociaal/macht)

– (2) tewerkstelling – (3) kwaliteitsvolle basisvoorzieningen