1

KANSEN VOOR EEN GASTVRIJ ONTHAAL IN ZEELAND

2

Colofon

Dit rapport is een uitgave van Kenniscentrum Kusttoerisme en NV Economische Impuls Zeeland in opdracht van gemeente Veere met een bijdrage van Provincie Zeeland

© 2015, Kenniscentrum Kusttoerisme/HZ University of Applied Sciences, NV Economische Impuls Zeeland

Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorgvuldigheid betracht. Kenniscentrum Kusttoerisme en NV Economische Impuls Zeeland zijn echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie in deze publicatie.

Fotografie:VVV ZeelandKenniscentrum Kusttoerisme

Grafische vormgeving: Kees Hoendervangers, www.dtp-plus.nl

Inleiding In het rapport ‘De Kust is breder dan het strand’ verkende Staatsbosbeheer de mogelijkheden om toeristen te verleiden tot natuurbeleving aan de Walcherse kust. Uit dit rapport blijkt dat de grote(re) parkeerterreinen aan de kust een belangrijke sleutelrol vervullen; de strand/vakantiebeleving begint immers bij het parkeren. Het is niet alleen de plek om zo snel mogelijk van de auto naar het badlaken te komen, maar ook een plek om geïnspireerd te worden om nog meer van de kust en het landschap te genieten.

Deze gedachte vormt de basis voor een verkenning door NV Economische Impuls Zeeland en Kenniscentrum Kusttoerisme in opdracht van gemeente Veere met een bijdrage van Provincie Zeeland. Deze verkenning heeft als doel om inzicht te krijgen in de kansen om te komen tot een duurzame kwaliteitsverbetering van parkeerterreinen langs de kust. Zodat er in de toekomst één of meer hoogwaardige, gastvrije en duurzame onthaallocaties bij het strand kunnen worden ontwikkeld die kunnen fungeren als belevingsknooppunt.

De verkenning richt zich op een vijftal pilotlocaties binnen de gemeente Veere, maar is zodanig van opzet dat de aanpak ook toepasbaar is in andere Zeeuwse (kust)gemeenten.

Centraal in de verkenning staat de beleving van de gast. De parkeerterreinen zijn voor gasten, zowel dagbezoekers als verblijfstoeristen, het startpunt van een bezoek aan Zeeland en vormen een belangrijke eerste indruk van het gebied. Ook de mogelijkheden voor nieuwe verdienmodellen tussen ondernemers en overheden bij beheer, onderhoud en exploitatie van onthaallocaties zijn belangrijk aandachts-punten. Zodat een duurzaam lange termijn perspectief kan worden opgezet. Daar-naast is gekeken naar innovatiemogelijkheden op het gebied van energie en afval.

Parkeeronthaallocaties kunnen wellicht verrassende nieuwe verdienmodellen opleveren. Waar het bij deze verdienmodellen om gaat is een nieuwe manier van samenwerken. Gericht op nieuwe transactiemodellen die uitgaan van verschillende waarden, meer dan alleen economische. Dit vraagt om een nieuwe aanpak, met als uitgangspunt het verdienvermogen van alle betrokken partijen. Verderop in dit rapport worden concrete voorbeelden gegeven hoe deze verdienmodellen kunnen worden vormgegeven en welke aspecten daarbij belangrijk zijn.

3

AanpakIn overleg met gemeente Veere zijn vijf kansrijke locaties geselecteerd. Uitgangs-punt bij de keuze voor deze locaties is de mate waarin ondernemers in de nabijheid van het parkeerterrein zelf plannen hebben of bereid zijn om actief te participe-ren. Hiernaast moet er op de locatie een basis aanwezig zijn om te komen tot een duurzaam verdienmodel, waarbij alle betrokkenen/partijen (actieve ondernemers, betrokken terreinbeheerders en overige stakeholders) waarde genereren.

De vijftal locaties zijn: 1. Parkeerterrein de Vier Hoogten in Oostkapelle 2. Parkeerterrein Oranjezon in Vrouwenpolder3. Parkeerterrein Westhove in Oostkapelle 4. Parkeerterrein Valkenisseweg in Dishoek5. Parkeerterrein Galgeweg/ Westduin in Dishoek

In de periode december 2014 tot en met maart 2015 is door Kenniscentrum Kust-toerisme en Impuls gekeken hoe ondernemers, natuurorganisaties, terreinbeheer-ders en overheden betrokken zijn bij de parkeer terreinen, en hoe ze gezamenlijk meer inspiratie kunnen bieden voor de gast.

Om de parkeerterreinen een kwaliteitsimpuls te geven, zet gemeente Veere in op een ‘twee-sporen’ aanpak.

Spoor één is het opstellen van een plan van aanpak voor de zogenaamde ‘laag-hangend fruit maatregelen’ op de parkeerterreinen waar dixies en afvalcontainers staan zowel langs de Zuidwest- als de Noordwestkust. Deze maatregelen hebben betrekking op:• Een goede verwijzing naar de P-terreinen • Een welkomstbord bij de P-terreinen• Informatie en verwijzing op de P-terreinen naar strand- en natuurbeleving

(fiets-, wandel- en ruiterroutes)• Het ‘inpakken’ van de dixies/afvalcontainers achter bijvoorbeeld een paal-

hoofdenomheining• Vervanging van de informatieborden bij de strandovergangen (alleen langs

de zuidwestkust, omdat die langs de noordwestkust pas enkele jaren met een Voor delta-subsidie zijn vervangen).

Kortom het realiseren van een basiskwaliteitsniveau door de vindbaarheid naar en het welkom op de parkeerplaatsen te verbeteren passend op een wijze die aansluit bij de DNA kernwaarden van de gemeente en aansluit op de informatiebehoefte van de recreatieve bezoeker. Het Routebureau van VVV Zeeland heeft hiervoor een projectplan opgesteld. Onlangs is dit projectplan besproken met de toeristische sector Veere. Naar aanleiding hiervan is besloten om het plan verder uit te werken. Er wordt op zoek gegaan naar mogelijke co-financiering en vóór het zomerseizoen 2015 één parkeerterrein als voorbeeldlocatie in te richten. Welk parkeerterrein dit wordt is nog niet bekend, want dat is mede afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek.

Het tweede spoor vindt plaats in deze verkenning en is gericht op verdere toe-gevoegde waarde van een parkeerterrein als belevingsknooppunt bovenop de basiskwaliteit van spoor één. Hierin zijn de volgende punten meegenomen:- Invulling onthaalfunctie inclusief beleving vanuit de gast: inzicht krijgen in de

gebruiker van de parkeervoorzieningen.- Innovatiemogelijkheden op het gebied van energieopwekking, afval, verlich-

ting in de natuur: formuleren van voorwaarden c.q. randvoorwaarden die leiden tot concept ontwerpeisen (innovaties op het gebied van afval, energie).

- Verdienmodellen: stimuleren van samenwerking met bedrijfsleven, zodat ook een nieuw businessmodel ontstaat waarbij het onthaal op een duurzame wijze geëxploiteerd kan worden.

Er zijn interviews uitgevoerd met betrokken ondernemers die gelegen zijn in het nabije gebied van het parkeerterrein. Zowel verblijfsaccommodaties als horeca ondernemers zijn bevraagd. Daarnaast is ook gesproken met een aantal stake-holders die bij meerdere terreinen betrokken zijn of belang hebben. Hiernaast is een focusgroep georganiseerd waarbij verschillende overheden en instanties hun ideeën over de invulling van de parkeerterreinen hebben kunnen aangegeven.

De analyse van interviews en de uitkomsten van de focusgroep vormen de ba-sis van deze verkenning. Op basis van verschillende thema’s, die veelvuldig aan bod zijn gekomen tijdens de verschillende gesprekken, wordt de huidige situatie beschreven en de kansen aangeven om te komen tot een gastvrij onthaal. Er wordt

4 5

ingezoomd op de rolverdeling tussen betrokken partijen rondom het parkeer-terrein. Ter inspiratie is één locatie (parkeerterrein Westhove) uitgewerkt tot een mogelijke innovatieve onthaallocatie. Deze locatie is gekozen omdat meerdere facetten, zoals natuur, strand en cultuur, hier bij elkaar komen en er verschil-lende routestructuren aanwezig zijn rondom het parkeerterrein. Ook hebben de om liggende ondernemers in dit gebied al meerdere ideeën hoe er op een andere manier invulling aan dit gebied gegeven kan worden. Deze zijn deels uitgewerkt tijdens een masterclass Circulaire Economie (december 2014, georganiseerd door Kenniscentrum Kusttoerisme). De beschrijving van de kansen en mogelijkheden voor parkeerterrein Westhove volgt later in deze publicatie.

 

Aandachtspunten voor een gastvrij onthaal

Huidige gebruikersDe huidige gebruikers van de vijf parkeerterreinen zijn zowel bewoners als dag- en verblijfstoeristen. In het winterseizoen tot en met maart zijn dit voornamelijk bewoners die het parkeer-terrein gebruiken om te komen fietsen, wandelen of hardlopen in het gebied. In de zomermaanden (april-oktober) zijn dit deels gasten van de ver-blijfsaccommodaties en horecagelegenheden die hun (tweede) auto’s stallen op het terrein, en deels dagjesmensen die primair komen voor strandbezoek en bewoners.

Op parkeerterrein Westhove komen mensen ook voor bezoek aan museum Terra Maris. Hiernaast worden de parkeerterreinen Westhove en Oranjezon veelal bezocht door natuurliefhebbers.

Voor gemeente Veere zijn deze gebruikers, zowel dag- als verblijfsbezoekers als inwoners, belangrijk.

Conclusie:• De huidige gebruikers van de onderzochte parkeerterreinen zijn zowel

bewoners als dag- en verblijfstoeristen.

6 7

In dit hoofdstuk komen de bevindingen vanuit de interviews naar voren. Per parkeerterrein is één of zijn meerdere ondernemers bevraagd. Dit zijn zowel verblijfsaccommodaties (campings en hotels) als horeca-ondernemers (restaurants en strandpaviljoens) en dagattracties (museum). Tijdens de semi-gestructureerde inter views zijn steeds dezelfde thema’s ter sprake gekomen die als rode draad gediend hebben. Aan de hand van deze thema’s is invulling gegeven aan dit hoofdstuk.

Daarnaast is ook gesproken met een aantal overheidsinstanties. Begin 2015 heeft een focusgroep bijeenkomst plaatsgevonden waar de belanghebbenden overheidsorganisaties hebben gesproken over ieders rol en belang bij de parkeerterreinen. Tijdens deze bijeenkomst heeft Ro Koster van RO&AD Architecten een inspirerende presentatie gehouden over anders kijken naar een gebied en het ontdekken van nieuwe verdienkansen. Hij gaf aan de hand van een aantal voorbeelden aan hoe economische meerwaarde gecreëerd kan worden en hoe natuur en economie elkaar kunnen versterken. Deze input kan gebruikt worden voor het ‘anders kijken’ naar een parkeerterrein, de functie en inrichting hiervan en nieuwe verdienkansen. De voorbeelden zijn aan het einde van deze publicatie beschreven.

Vanuit de interviews en de focusgroep zijn de volgende aandachtspunten, knelpunten en mogelijke kansrijke ontwikkelrichtingen voor parkeeronthaallocaties naar voren gekomen.

• Redenen voor gebruik van het terrein variëren van strandbezoek, start-punt wandelen/fietsen tot stalling (tweede) auto door verblijfstoerist.

• Het gebruik van de parkeerterreinen door de verschillende gebruikers-groepen verschilt in de zomer- en winter periode. De parkeerterreinen zijn in de zomerperiode drukker bezocht dan in de winterperiode in verband met strandbezoek.

InformatieVanuit de ondernemers wordt aangegeven dat de informatie-voorziening op het parkeerterrein beter kan. Gasten ondervinden onduidelijkheid over wat ze kunnen doen in het gebied en hoe ze moeten lopen of fietsen van het parkeerterrein het gebied in.

In de informatie die nu gegeven wordt ligt de nadruk ligt veelal op verboden (wat er niet mag of kan) en op waarschuwingen (betaalt parkeren, inbraakpreventie). Dit is geen gastvrij onthaal voor bezoekers aan het parkeerterrein.

Verwijzing naar horecagelegenheden is niet uniform. Hierdoor ontstaat wildgroei aan borden die ondernemers zelf plaatsen, met verrommeling tot gevolg.

Uit alle interviews komt naar voren dat bij de entree van een parkeerterrein duidelijk zichtbaar moet zijn wat er te doen is: welke verschillende (natuur)activi-teiten kunnen worden ondernomen en welke (horeca) voorzieningen zijn aanwezig inclusief openingstijden.

Gemeente Veere hanteert bij het strand een thematische indeling. Elk strandvak is ingedeeld in het type beleving dat er te vinden is. Zo wordt bij Valkenisse het thema familie/ jongerenstrand gehanteerd en bij Oostkapelle en Vrouwenpolder familie/ natuurstrand. Op dit moment worden deze themastranden ter plaatse niet gecommuniceerd naar de gast.

Ook wordt belang gehecht aan de manier hoe er vanaf het parkeerterrein wordt doorverwezen naar de verschillende voorzieningen, strand en routes. Uit het onderzoek ‘De kust is breder dan het strand’ komt naar voren dat de verwijzing naar diverse belevingsmogelijkheden vanaf de parkeerterreinen in de meeste gevallen niet of nauwelijks aanwezig is. Hiernaast ontbreekt de aansluiting op diverse routestructuren.

Conclusie: • Informatie op het parkeerterrein moet op een herkenbare, uniforme en

toegankelijke manier worden gegeven.• Informatie moet gericht zijn op de verschillende functies in het omlig-

gende gebied (voorzieningen, horeca, wandelpaden) en op een logische plaats worden aangeboden. Nadruk moet liggen op wat er kan, niet op wat er niet mag/kan.

• De routing vanaf het parkeerterrein naar het strand en voorzieningen moet op een eenduidige manier worden weergegeven, evenals naar het startpunt van wandel- en fietsroutes. Aansluiting bij het fietsknoop-

puntensysteem en wandelroutenetwerken is daarbij het uitgangspunt. Bij routes kan de informatie ook op een andere manier worden weerge-geven, bijvoorbeeld hoe ver iets nog is aangeven in wandelminuten in plaats van kilometers.

• De thematische indeling van stranden kan worden doorgetrokken naar de parkeerterreinen zodat er een eenduidige informatievoorziening ontstaat over het te ontsluiten gebied vanaf het parkeerterrein. Zo wordt bij het parkeerterrein al duidelijk wat de gast kan verwachten op het desbetreffende strand. Apart aandachtspunt hierbij is of specifieke groepen welkom zijn zoals mensen met honden of ruiters (met duide-lijkheid over waar wel/niet).

BetaalwijzeOp de onderzochte terreinen geldt betaald parkeren. Er staan parkeerautomaten die werken middels muntgeld en mobiel parkeren (app). Unaniem ervaren de ondernemers en betrokken overheidsinstanties bij deze terreinen dat gasten deze betaal-wijze te beperkt vinden. Bij de horecagelegenheden wordt dagelijks door grote aantallen gasten muntgeld gewisseld. De ene ondernemer ziet dit als service aan de gast, de ander vindt dit zonde van de (bank)kosten. Het mobiel parkeren is nog onvoldoende bekend onder gebruikers van de parkeerterreinen. Kortom, voor de gast bieden de huidige automaten beperkte betaalmogelijkheden. Hierin komt echter verandering. Gemeente Veere gaat in 2015 de parkeerautomaten uitrusten met een andere betaalwijze, ter vervanging van de chipknip. De automaten krijgen verschillende betaalmogelijkheden, waaronder PIN of een systeem van betalen met betaalpas zonder pincode (Dip&Go).

Daarnaast werken de automaten via een systeem van vooraf betalen en het belpar-keren als achteraf betalen. Dit nodigt niet uit om lang in een gebied te verblijven. Betaling achteraf heeft de voorkeur, zodat bezoekers zich niet gehaast voelen om terug te moeten vanwege de parkeermeter. Het werken met slagbomen heeft echter niet de voorkeur van de gemeente. Meer promoten van het belparkeren is dan ook gewenst. Er zou ook een ‘Zeelandparkeerkaart’ ingevoerd kunnen worden voor alle parkeerterreinen in Zeeland. Dit zou aan de ZeelandPas gekoppeld kunnen worden. De Zeelandpas biedt mogelijkheden voor tarief differentiatie voor verschillende gebruikers (dagrecreant, verblijfstoerist, bewoner), in de toekomst via telefoon/NFC technologie (Near Field Communication; een contactloze methode om snel data uit te wisselen). Mogelijkheden hiervoor zijn nog niet onderzocht.

Van ondernemers zijn er ook klachten over het verschil in wel of niet betaald parkeren. Sommige parkeerterreinen zijn gratis, andere niet. Dit kan bijvoorbeeld invloed hebben op de keuze voor een specifiek parkeerterrein en bezoek aan nabij-gelegen horeca/ strandpaviljoen. Invoering van betaald parkeren is veelal gedaan in verband met parkeerdruk en om op die manier het parkeren in een bepaald gebied te reguleren.

Conclusie:• Huidige betaalwijze op de parkeerterreinen is beperkt.

8 9

• Het is wenselijk betaalautomaten uit te rusten met betaalmogelijkheid via PIN/Maestro en met betaalmogelijkheden achteraf. Hieraan wordt tegemoet gekomen (zie hierboven).

• De mogelijkheden voor mobiel parkeren (via telefoon) dienen meer te worden gepromoot en uitgelegd hoe het werkt. Ook de buitenlandse gast moet op een makkelijke manier van deze mogelijkheid gebruik kunnen maken.

• Koppelingen met de ZeelandPas (waarbij via pas of telefoon betaald kan worden) dienen te worden onderzocht.

TariefOp de vijf onderzochte terreinen wordt hetzelfde tarief gehan-teerd. Er wordt gerekend in een uur of dagtarief. Het dagtarief varieert van € 5,- tot € 6,-. Door de ondernemers en overheden wordt de hoogte van het tarief goed ervaren. Op een enkeling na, die gratis parkeren langs de hele kust van Zeeland zou willen.Zeker in vergelijking met omringende kustgemeenten is dit tarief schappelijk. Ondernemers en overheden zijn van mening dat het gehanteerde tarief laag is wanneer dit vergeleken wordt met andere kustplaatsen langs de Nederlandse en Belgische kust. Ondernemers hebben de voorkeur om dit tarief te hand haven. Wanneer ondernemers een parkeerterrein in eigen beheer zouden krijgen, zou het tarief mogelijk lager kunnen, mits de kosten voor beheer en onderhoud gedekt worden door de parkeerinkomsten. Ondernemers vragen zich ook af wat er met de parkeerinkomsten gebeurt ten aanzien van beheer en onderhoud. Op verschillende parkeerterrein is er sprake van achterstallig onderhoud.

Verder is de gemeente op dit moment bezig met het opstellen van een inventari-satie van klein en achterstallig onderhoud en op welke manier dat eventueel in combinatie met de “laaghangend fruit maatregelen” van spoor één kan worden uitgevoerd afhankelijk van beschikbaar budget.

Conclusie: • De hoogte van het (dag) tarief op de parkeerterreinen wordt door onder-

nemers en overheden als goed ervaren, en is in verhouding tot andere kustplaatsen langs de Nederlandse kust laag.

• Het is wenselijk om inzicht te hebben in de besteding van de inkomsten van het parkeergeld per parkeerterrein. Gemeente zet parkeeropbreng-sten in voor beheer en onderhoud van de terreinen en de bewaking daarvan. De vijf onderzochte terreinen kosten op dit moment overigens meer dan dat ze opbrengen. Zij maken deel uit van de totale exploitatie van alle parkeerterreinen. Uitgangspunt daarbij is kostendekkendheid.

ToiletvoorzieningEen schoon en fris toilet op een parkeerterrein wordt gezien als een noodzakelijke voorziening voor de gast. Op de onderzochte parkeerterreinen bestaat de huidige toiletvoorziening uit één of meerdere mobiele toiletunits (dixies). Op de meeste terreinen staan deze dixies zowel in zomer- als wintermaanden, en zijn gratis te gebruiken. Ondernemers ervaren deze units als zeer ongastvrij. Naast de aanblik (plastic, kleur) die niet past in de (natuurlijke) omgeving van het parkeerterrein, is er stankoverlast en vinden de ondernemers deze vorm van toiletvoorziening niet wenselijk richting de gast. Op sommige parkeerterreinen is sprake (geweest) van vandalisme waarbij de dixies vernield worden.

De ondernemers zijn unaniem dat er een toiletvoorziening op het parkeerterrein aanwezig moet zijn, óf er moet in de directe nabijheid een horecagelegenheid zijn die het toilet ter beschikking stelt. Dit moet dan wel goed staan aangegeven op het parkeerterrein.Een andere oplossing zou een tijdelijk of permanent toiletgebouw op het parkeer-terrein zelf zijn. Dit is in sommige gevallen lastig te realiseren in verband met riolering en onderhoud en beheer. Sommige ondernemers zijn bereid om deze voorziening te beheren, al dan niet in samenwerking met sociale werkvoorziening (Orionis).

Vanuit de overheden worden de dixies eveneens als niet ideaal gezien en als sto-rend ervaren nu ze ‘open en bloot’ soms bij de ingang van het parkeerterrein staan, maar anderzijds ook gezien als minimale voorziening die aanwezig moet zijn. Wel kan de inpassing er van beter, zodat een dixie minder prominent aanwezig is op het terrein. Hieraan wordt gewerkt door de gemeente. Er is een aanbesteding door de gemeente gestart, zodat als alles meezit vóór de zomer 2015 een inpassing van de dixies met afvalbakken/-containers is gerealiseerd (spoor één ‘laaghangend fruit maatregelen’).

Conclusie: • Een toiletvoorziening op of in de directe nabijheid van een parkeer-

terrein wordt door zowel ondernemers als overheden als essentieel ervaren.

• De mogelijkheid van een permanent toiletgebouw heeft de voorkeur, maar de vraag is of dit op elk terrein te realiseren is (riolering, aanleg) en hoe beheer en onderhoud kunnen worden georganiseerd. Dit zal leiden tot een veelvoud aan kosten ten opzichte van de huidige dixievoorziening.

• Sommige ondernemers zijn bereid om, samen met de overheid, mede te investeren in deze voorziening.

AfvalMomenteel staan er op de parkeerterreinen één of meerdere afvalbakken. Het aantal afvalbakken mag volgens onder nemers worden uitgebreid, bij voorkeur met mogelijkheden voor gescheiden afval. Dit moet op een makkelijk leesbare/begrijp-bare manier worden opgezet, zodat ook het ook begrijpelijk is voor gasten uit het

1110

buitenland. Hiernaast kunnen de prullenbakken ergens anders worden geplaatst zodat ze minder prominent in het zicht staan.

Conclusie:• Er moeten voldoende afvalbakken aanwezig zijn op een parkeerterrein,

voorzien van duidelijke symbolen. Voorkeur voor gescheiden afvalstro-men (glas, papier, plastic, overig).

• Innovatieve oplossingen voor afval/verwerking zijn niet naar voren gekomen tijdens deze verkenning.

EnergieOpwekking van energie heeft voor ondernemers geen prioriteit. Sommigen staan wel positief tegenover het idee van bijvoorbeeld zonnepanelen die een parkeer terrein overdekken. Wanneer dit zou worden gerealiseerd, al dan niet in publiek- private samen-werking, willen ondernemers hierin mede-investeren, en ook een deel van de energie gebruiken in hun eigen bedrijf.

Een parkeerterrein zou op meerdere manieren te benutten zijn. Er kan een dak van zonnepanelen worden aangebracht waarmee energie wordt opgewekt voor het opladen van elektrische voertuigen, en waardoor tegelijkertijd de auto’s in de schaduw kunnen staan. De opgewekte energie kan worden gebruikt door nabij-gelegen bedrijven. Dit idee is voortgekomen uit het rapport ‘De kust is breder dan het strand’ en bij veel gesprekken gebruikt als voorbeeld hoe op een duurzame manier invulling gegeven kan worden aan een parkeerterrein.

Tijdens de bijeenkomst met de overheden blijkt dat men positief is over duurzame ontwikkelingen gekoppeld aan een verdienmodel. Er is bijvoorbeeld gesproken over energieopslag in asfalt als mogelijkheid voor energieopwekking. Ook metho-den waarbij het asfalt op het parkeerterrein warmte opslaat in de zomer voor later hergebruik, kunnen interessante duurzame mogelijkheden zijn. Uitgangpunt voor deze duurzame ontwikkelingen is wel dat ze moeten aansluiten bij de natuurlijke omgeving van het gebied.

Conclusie:• Innovatieve methoden voor het opwekken van energie hebben geen

prioriteit bij ondernemers. • Vanuit de overheden zou een pilot opgezet kunnen worden om een

aantal methoden te testen.

VeiligheidOp meerdere parkeerterreinen is sprake van onveilige situaties. Dit wordt deels veroorzaakt door de ligging (afgelegen) en deels door ontbrekende of onvoldoende verlichting. Inbraken in auto’s komen voor, evenals vernielingen van informatieborden en dixies.

De verlichting op de terreinen zou beter kunnen, menen ondernemers. Ook in aan-sluiting met omliggende gebied, richting routes en duinovergang. Enkele onder- nemers hebben zelf verlichting aangelegd in het omliggende terrein. Enkele (natuur) instanties zijn van mening dat verlichting kan zorgen voor verstoring van de natuur. Zij zijn daarom geen voorstander van (meer) verlichting in natuurgebieden.

Conclusie:• Door de ligging en gebrek aan adequate verlichting is er op sommige

parkeerterreinen sprake van onveilige situaties.• Meer en gerichtere verlichting op het parkeerterrein en op de aangren-

zende/aansluitende wandel en fietsroutes in wenselijk. Hierbij heeft natuurvriendelijke verlichting de voorkeur. Op een aantal plekken is verlichting niet gewenst (natuurgebied).

• Vandalisme in de verschillende gebieden komt voor. Er is het afgelopen jaar veel ingebroken in auto’s en ook zijn er vele parkeerautomaten opgeblazen. De inbraken hebben niet altijd te maken met de verlichting van het terrein. Oorzaak is voornamelijk dat mensen nog steeds waar-devolle spullen in het zicht in hun auto laten liggen als ze die gepar-keerd hebben.

SamenwerkingVerschillende ondernemers verwijzen aan elkaar door en stemmen onderling activiteiten af. Tussen ondernemers en overheden wordt samengewerkt en zijn de contacten redelijk. De onderlinge samenwerking tussen alle betrokken partijen is nog niet optimaal.

Per parkeerterrein is een veelheid aan stakeholders betrokken. Naast eigenaren van het parkeerterrein zijn er terreinbeheerders, natuurorganisaties, ondernemers, waterschap en provinciale overheid. Door de ligging aan de kuststrook is ook het Rijk, via Domeinen en Rijkswaterstaat (indirect) betrokken. Dit maakt samen werken aan plannen noodzakelijk, maar ook complex. De betrokken partijen heb-ben verschillende rollen, belangen en wensen.

Een belangrijke overheidsinstantie in deze verkenning is Waterschap Schel-destromen. (Bijna) alle parkeerterreinen die in dit onderzoek aan bod komen zijn eigendom van Waterschap Scheldestromen. Voor hen is kustveiligheid de primaire focus. Dat betekent ook dat de parkeerterreinen beschikbaar moeten blijven om werken uit te voeren aan de in het kader van de kustveiligheid. En dat de terreinen daarvoor in eigendom zullen blijven van het waterschap. Dat betekent niet dat de initiatieven van ondernemers niet mogelijk zijn, maar er zal goed gekeken moeten worden hoe dit kan worden georganiseerd op een manier dat het belang van het waterschap gediend wordt. Er zal per locatie specifiek moeten worden gekeken met de betrokken partijen wat de mogelijkheden zijn.

Door gemeente en provincie worden de grote(re) parkeerterreinen gezien als belangrijk onderdeel en startpunt voor beleving van de gast (zowel bewoner als

12 13

verblijfs- en dagtoeristen). Parkeerterreinen fungeren als een knooppunt tussen vervoer en vermaak, en hebben een belangrijke welkomstfunctie. De bereikbaar-heid ervan is belangrijk.

Alle overheden vinden landschappelijke inpassing van de terreinen belangrijk, aangezien de terreinen in of tegen natuurgebieden liggen. De terreinbeheerders hebben een belangrijke rol in de aanleg en beheer van paden en routes, zowel in bos, duin en strand. Hiervoor zijn ze op zoek naar duurzame, lange termijn oplossingen. Met name Staatsbosbeheer zoekt naar samenwerking met ondernemers voor gezamenlijke instandhouding van voorzieningen.

Conclusie: • In de kuststrook waar de vijf parkeerterreinen zich bevinden werkt een

scala aan (overheids)partijen. Samenwerking is cruciaal maar niet altijd eenvoudig te realiseren. Dit omdat iedere partij verschillende rollen, belangen en wensen heeft.

• Nieuwe samenwerking tussen partijen, zowel overheden als onder-nemers, is essentieel voor het verzilveren van nieuwe verdienkansen rondom parkeer terreinen.

• Ondernemers weten elkaar goed te vinden. Samenwerkingen tussen overheden en ondernemers kan beter. Ook de samenwerkingen tussen verschillende instanties mist soms nog.

VerdienkansenVanuit ondernemers wordt gewaardeerd dat gemeente Veere deze verkenning naar parkeerterreinen laat uitvoeren. Wel zijn er vragen in welke mate de overheden (voornamelijk gemeen-te Veere en Waterschap) open staan voor de mogelijke nieuwe verdienconstructies.

De mogelijkheden per terrein verschillen. Ondernemers hebben over het algemeen interesse in een grotere rol bij het parkeerterrein, al dan niet in samenwerking met andere ondernemers en overheden. Mogelijkheden zijn:- beheer, exploitatie van parkeerterrein (functie parkeren) - investeringen in voorzieningen (toiletgebouw, energie)- gebruik parkeerterrein voor andere functies (supermarkt van de camping)

Ondernemers zouden het parkeerterrein willen kopen, al dan niet in erfpacht, mits dit voor een langere periode (minimaal tien jaar) is in verband met investeringen. Vanuit de ondernemers is het hierbij belangrijk om te weten wat de basishouding van overheden is en wat de mogelijkheden zijn. Vanuit de overheden wordt nog aarzelend gekeken met een blik ‘nieuwe verdienmodellen’. Deze verkenning heeft daarvoor inspiratie geboden, die in de verdere uitwerking van een businesscase per parkeerterrein kan worden meegenomen en als uitgangspunt kan dienen.

Waterschap wil de parkeerterreinen niet verkopen, omdat deze deel uitmaken van de veiligheidszonering van de waterkering. Gemeente wil parkeerterreinen in eigen beheer houden in verband met parkeerbeleid, regulering en handhaving. Dit neemt

niet weg dat samenwerking met ondernemers of deelparticipatie bij een nieuwe voorziening op een parkeerterrein zeker bespreekbaar is.

Conclusie: • Verdienkansen zijn in mindere mate aan de orde gekomen tijdens de

verschillende gesprekken. • Overheden zullen met ondernemers de wensen en mogelijkheden

rondom de inrichting van de parkeerterreinen moeten bespreken en bekijken wat haalbaar is op welke termijn.

Een drietal aandachtspunten die gelden voor de parkeerterreinen:

1. Parkeerterrein als onderdeel van het toeristisch totaalproductBelangrijk uitgangspunt is het benaderen van een parkeerterrein als onderdeel van een groter gebied. Bij veel ondernemers staat de gast en de natuur centraal. Het parkeerterrein wordt gezien als onderdeel van het totaalproduct. Het is onderdeel van het toeristisch product van een verblijfsaccommodatie, onderdeel van een wandeling door de natuur of startpunt voor een dagje strand. De parkeerterreinen moeten dienen als belevingsknooppunt voor de gast waar meerdere voorzieningen te vinden zijn en wat kan fungeren als startpunt voor een dagje uit. Belangrijk hierbij is dat de natuurlijke omgeving centraal staat. Dit wordt ook door de overhe-den omschreven.

2. Parkeerterrein als visitekaartje: Zeeuwse identiteitOm meer onthaalfunctie te creëren, noemen diverse ondernemers en overige sta-keholders het gebruik van onderscheidende elementen bij de aankleding, inrich-ting en informatievoorziening bij het parkeerterrein. Maak hierbij gebruik van unieke locatie specifieke elementen. Dat kunnen landschappelijke of historische elementen waarbij de Zeeuwse identiteit benadrukt wordt. Dit kan op elke locatie iets anders zijn, maar wel in één herkenbare Zeeuwse (merk)stijl. Deze Zeeuwse (merk)stijl zal moeten aansluiten bij het gedachtegoed van LAND IN ZEE!. Kennis over historie en een achterliggende verklaring kan hieraan bijdragen. 3. Parkeerterrein & natuurOok kunnen natuurlijke elementen worden toegevoegd aan een parkeerterrein zoals struiken met bessen (pluktuin), oude waterputten of andere elementen. Deze kunnen een centrale plek krijgen op het terrein waarbij de informatievoor-ziening gerealiseerd kan worden. Tegelijkertijd kunnen deze elementen fungeren als speeltoestel. Voor afscheidingen langs de parkeerterreinen en duinovergangen kunnen planten, struiken (meidoorn) of houtwallen gebruikt worden in plaats van prikkeldraad. Op deze manier krijgt het parkeerterrein een ‘eigen identiteit’ en wordt daarmee een aantrekkelijke en herkenbare onthaalplek voor de gast. In de verschillende gesprekken kwamen verder weinig creatieve landschappelijke oplossingen naar voren.

14 15

Inspirerende voorbeelden

Van Gogh Roosegaarde fietspad, Eindhoven Het Van Gogh-Roosegaarde fietspad is een innovatief, kunstzinnig en duurzaam solar fietspad tussen Nuenen en Eindhoven. Het fietspad bevat speciaal ontwik-

kelde technologie waarbij fonkelende steentjes de beleving geven van de sterrennacht zoals Van Gogh die ooit schilderde.

Bezoekers worden in de schemering verrast door een ontwerp van licht en kleur, techniek wordt hierbij

gekoppeld aan beleving (vangoghbrabant.nl).

Inspiratie voor ZeelandDit concept zou toepasbaar zijn in Zeeland

om op een bijzondere, duurzame manier de natuur te ontdekken en tegemoet te komen

aan de behoefte van gasten aan unieke bele-vingen. Hiernaast kan het oplossing bieden aan

de vraag naar extra (natuurvriendelijke) verlichting in het gebied.

Loopgraafbrug en uitkijktoren op Fort de Roovere, Halsteren RO&AD Architecten heeft een onzichtbare brug ontworpen voor verdedigingswerk Fort de Roovere in Halsteren. Fort de Roovere behoort tot de West Brabantse Wa-terlinie, een verdedigingslinie van forten en steden. Het gebied heeft een recreatie-ve functie gekregen met wandel – en fietsroutes. Daarom moest het fort toeganke-lijk worden voor de bezoekers. Bij de ontwikkeling van de brug was er de gedachte dat het vreemd is om een brug te bouwen over een gracht van een verdedigings-werk. Daarom is een brug gebouwd die vanaf een afstand niet zichtbaar is. De brug ligt als een slurf in de gracht en vormt zich zo tot de contouren van het landschap. De bezoekers betreden het fort nu zoals Moses door het water liep (dearchitect.nl, 2015). Een ander project van RO&AD Architecten is het realiseren van een uitkijktoren bij dit fort. De toren wordt gebouwd met authentieke materialen zoals hout en aarde, maar dat brengt een risico op vandalisme met zich mee. Daarom is samenwerking met de inwoners van Bergen op Zoom opgezocht: enerzijds om de bouwkosten te beperken, maar vooral om emotionele binding met de toren te creëren. Je gaat immers geen toren ver-nielen die gebouwd is door ‘ome Henk’. De visie van de beide architecten biedt mogelijkheden voor ondernemers in de toeristische sector (RO&AD Architec-ten).

Inspiratie voor ZeelandIn Zeeland kan er bij de invulling van een gebied meer creatief gekeken worden naar landschappelijke oplossingen. Veel (natuur)gebieden kennen een rijke geschiedenis en tal van verhalen. Advies is om dit te gebruiken in de com-municatie naar de gast zodat het gebied beleefbaar wordt. Verschillende samenwerkingen, tussen bewoners, ondernemers én (overheids) instanties kunnen worden gerealiseerd.

16 17

Hieronder wordt een aantal voorbeelden gegeven hoe invulling kan worden gegeven aan eerder genoemde aandachtspunten voor een gastvrij onthaal. Hierbij worden optimale beleving voor de gast en kwaliteitsverbetering van het parkeren (en aanverwante functies) gecombineerd met innovatie of een nieuw verdienmodel. Bij elk voorbeeld wordt een beeld geschetst van mogelijke toepassingen in Zeeland.

(RO&AD Arch

itecte

n, Z

.D.)

(Zoom, Z.D.)

Parkeeronthaalkamers, Nieuwvliet Elders in Zeeland is al gewerkt aan een gastvrij onthaal voor bezoekers. In

2008 is in Nieuwvliet een ‘parkeeronthaalkamer’ gerealiseerd. Het idee voor een parkeerplaats met diverse voorzieningen aan de

Zeeuws-Vlaamse kust is in eerste instantie ontstaan om par-keren in de berm terug te dringen. De voorzieningen zijn

onder andere een toiletgebouw, een douche, kluisjes, afvalbakken en een klein café. In 2011 is een onderne-mer een verhuurbedrijf gestart voor het verhuren van elektrische fietsen en solexen aan de gebruikers van de parkeerlocatie (Nieuwvliet-bad,2012).

Inspiratie voor ZeelandEen goed voorbeeld hoe er met vrijwel weinig voorzie-

ningen een gastvrij onthaal voor bezoekers kan worden gecreëerd. Wanneer parkeerterreinen op deze manier wor-

den ingericht is het advies voor ondernemers om hier op in te spelen door bijvoorbeeld faciliteiten aan te bieden als fietsverhuur

of horeca gelegenheden.

Recreatietransferium Broekpolder, VlaardingenStichting Cultuur & Recreatie Zuid Holland heeft het initiatief genomen om de ontwikkeling van een recreatietransferium op gang te brengen en gedeelde ambi-ties voor een recreatief knooppunt te verkennen. Het recreatief transferium moet zich ontwikkelen tot een showvenster van elektrisch vervoer en groene recreatie, waarbij een historisch trekschuit zorgt voor een duidelijk herkenningspunt in het landschap. De plannen omvatten onder andere: het realiseren van een langgerekte aanlegvoorziening met dagligplaatsen voor vaarrecreanten uit het recreatiegebied Midden-Delfland, een speciale vaste en afgebakende ligplaats voor de fluisterboot Andante, tijdelijke aanlegplaats voor rondvaartboten uit het gebied, de verhuur

van elektrische fluisterbootjes, elektrische fietsen en Segways en overnach-tingsmogelijkheden op het historische schip. Samen met de al aanwezige

parkeermogelijkheden, horeca, leisure faciliteiten en de ontwikkeling van de Broekpolder beschikt de regio dan over één van de meest

complete recreatieve transferia in Zuid-Holland. Deze ontwikke-ling sluit naadloos aan op de regionale ambities om recreatieve transferia te ontwikkelen en recreatieve netwerken over land en water met elkaar te verbinden (opkoers,2014).

Inspiratie voor ZeelandDe grote(re) parkeerterreinen in Zeeland, die daarvoor in

aanmerking komen, kunnen worden ingericht tot belevings-knooppunten voor de gast. Hierbij horen verschillende voorzienin-

gen zoals verhuurmogelijkheden, horeca, en leisure activiteiten. De verbinding van land en water, zoals beschreven in dit voorbeeld, sluit

naadloos aan bij het gedachtegoed van LAND IN ZEE!

SolaRoadSolaRoad is een concept waarbij energie wordt opgewekt via het zonlicht wat op het wegdek schijnt. Zonnepanelen verwerkt in het wegdek of bijvoorbeeld op parkeerloca-ties kunnen zorgen voor opwekking van energie, wat tevens weer gebruikt kan worden voor het opladen van elektrische auto’s of fietsen of het voorzien van licht bij parkeerlocaties (SolaRoad.nl).

Inspiratie voor ZeelandEr kan door middel van verschillende manieren energie worden opgewekt. Zo worden er nu al zonnepanelen gebruikt bij het overkappen van bepaalde parkeerloca-ties. Ook de overkapping bij de snel laadstations van Fastned zijn overkapt met zonnepanelen. Deze initiatieven kunnen worden opgepakt door overheidsin-stanties, maar ook door ondernemers.

Fastned Fastned is een laadstation voor elektrische auto’s waarbij alleen betaalt kan worden via een app/ mobiele telefoon. Er komen dus geen bankpassen of geldmidde-len aan te pas. Bestuurders kunnen hun elektrische auto hier binnen een half uur voor tachtig procent opladen. Reguliere laadpalen doen er ongeveer vier uur over. Er zijn nu 19 stations operationeel. Fastned heeft inmiddels ook plannen om uit te rollen naar Duitsland (npex, 2015).

Inspiratie voor ZeelandIn Zeeland zouden er meer laadstations mogen komen waar elektrische auto’s kunnen worden opgeladen.

18 19

(Connect

Green

,2014

(Vervoe

r Gro

en, 2

014)

(Om

roep Zeeland ,2012)

(dagjebroekpolder, Z.D.)

20

Museum Insel Hombroich, DuitslandHet Insel Hombroich Museum is zogezegd een ‘openluchtmuseum’ ont-

staan vanuit de kunstverzameling van Karl Heinrich Müller. De kunst-verzamelaar had het idee de werken die hij bezat open te stellen in de

natuur. De museumkamers die zijn ontstaan in het aangekochte land zijn te bezoeken tegen betaling. Inmiddels is het museum in beheer van de stichting ‘De Stiftung Insel Hombroich’ ( inselhombroich.de).

Inspiratie voor Zeeland Het parkachtige landschap waarop de verschillende gebouwen van het

museum zijn gevestigd kan als inspiratie dienen voor het toekomstige beeld van het landschap van Westhove, in samenwerking met Terra Maris en Stay

Okay. De belevingsfactor staat daarbij centraal; de omgeving is betrokken bij het museum door de stukken in de natuur te plaatsen.

Natuurpoorten, Brabant Een Brabantse Natuurpoort is hét startpunt om de natuur te ontdekken, te ont-spannen of lekker actief buiten te zijn. Bij de Brabantse Natuurpoorten treft de bezoeker een vier meter hoge sleutel aan als herkenningspunt. Er staat een paneel met informatie over de routes, natuur- en cultuurhistorie in de omgeving.Een Brabantse Natuurpoort:- Ligt in een prachtige, groene omgeving;- Heeft een horecagelegenheid;- Ligt aan het fiets- en wandelroutenetwerk;

- Biedt informatie over het natuurgebied;- Is het startpunt voor verschillende (thema)routes;

- Heeft een goede parkeervoorziening.Alle Brabantse Natuurpoorten zijn onderdeel van het

fiets- en wandelroutenetwerk. In april 2013 zijn de eerste Brabantse Natuurpoorten geopend.

Het netwerk groeit naar zo’n 30 locaties in 2015. Het project wordt in opdracht en met financiële steun van de Provincie Noord-Brabant gerealiseerd (Natuurpoor-ten, 2015).

Inspiratie voor ZeelandDoor middel van deze natuurpoorten herkent

de gast een bepaald gebied. De Brabantse Na-tuurpoorten zijn als ware een belevingsknoop-

punt waar verschillende voorzieningen bijeen ko-men. Zeeland kan op verschillende parkeerterreinen

een bepaald welkom creëren waarmee de gast herkent dat hij in een gebied is waar zowel de auto geparkeerd kan

worden, er verschillende routes te wandelen zijn en waar een kopje koffie gedronken kan worden. De parkeerterreinen bij Westhove

en Oranjezon verlenen zich hier goed voor.

Kansrijke ontwikkelrichtingen per parkeerterrein

Galgeweg, Vlissingen/ Dishoek Aantal m2: 8.480 m2

Aantal parkeerplaatsen: 280Kans: realisatie duurzame parkeerbeleving

Ondernemers hebben in dit gebied verschillende ideeën met betrekking tot duur-zame ontwikkelingen. Er kunnen op het terrein schuine parkeervakken worden gerealiseerd waardoor het makkelijker in te steken is met de auto en hiermee dus de CO2 uitstoot verlaagd wordt. Ook kan er een luchtstation voor banden worden geplaatst (op zonne-energie) waarmee de bandenspanning voor de auto’s goed kan worden geregeld.

Wanneer de ondernemers in dit gebied zelf het terrein zouden beheren, zou er op duurzame wijze, van de parkeerplaats meer een attractie worden gemaakt. Dan zou parkeren gecombineerd worden met een belevingscomponent, die ook in de wintermaanden aantrekkelijk is. Er kan voor de gast meer parkeerbeleving worden gecreëerd waarbij er voldoende faciliteiten aanwezig zijn voor kinderen.

Bij verdere ontwikkeling van dit parkeerterrein is een aandachtspunt de aanwezig-heid van diverse overige (particuliere) parkeermogelijkheden in het gebied.

21

(Imagro, Z.D.)

De 4 Hoogten, Oostkapelle Aantal m2: 10.100 m2

Aantal parkeerplaatsen: 379Kans: 100% gastvrij onthaal

De wensen van de ondernemers liggen hier voornamelijk op de onderdelen informatievoorziening en betaalwijze. Zo is het belangrijk dat er een duidelijke informatievoorziening geplaatst wordt met minder de nadruk op de verboden. Bij dit terrein zal moeten worden aangegeven dat honden welkom zijn op het strand. En er is een andere betaalwijze wenselijk. Wanneer de huidige methode van vooraf betalen blijft bestaan, zou het parkeerkaartje gekoppeld kunnen worden aan een besteding bij horecagelegenheden in de buurt. Verder vinden alle ondernemers dat de verlichting vanaf het parkeerterrein naar het strand beter kan.

Oranjezon, VrouwenpolderAantal m2: 10.980 m2

Aantal parkeerplaatsen: 174Kans: realisatie natuur-toegang Oranjezon

Dit gebied wordt bezocht door een divers publiek. Voor zowel de dagjesmensen, naturisten, campinggasten en natuurliefhebbers is het een populair gebied. De wens is hier om een duidelijk informatiepaneel te plaatsen met vermelding van alle omliggende bedrijven en informatie over het natuurgebied. Het gebied is minder toegankelijk voor minder validen in verband met een lang pad naar het strand inclusief een steile trap bij de duinovergang. Het idee is naar voren gekomen om een kabelbaan aan te leggen over het natuurgebied heen naar het strand zodat gasten op een makkelijke én leuke manier het gebied kunnen ervaren. Verschillen-de instanties hebben positief gereageerd op dit idee, omdat dit ook ten gunste kan komen aan de natuur door het weghalen van het strandpad, dat nu een barrière vormt voor de natuur.

Valkenisseweg, DishoekAantal m2: 7.200 m2

Aantal parkeerplaatsen: 245Kans: optimale duinbeleving

De naastgelegen camping zou de supermarkt willen verplaatsen naar een gedeelte van het het parkeerterrein (dat nooit ook in de zomermaanden niet volledig bezet is), zodat het zichtbaarder wordt voor overig publiek en de huidige regionale functie verder kan uitbouwen. Daarnaast wordt de supermarkt meer zichtbaar voor andere gebruikers van het parkeerterrein (dagbezoekers strand). Ook kunnen er andere voorzieningen gerealiseerd worden rondom de supermarkt, zoals douches, toiletten etc. die voor algemeen gebruik (niet alleen campinggasten) toegankelijk zijn.

Vanaf het parkeerterrein kan een duidelijkere routing worden aangegeven naar het strand en duingebied. Het hoogste duin in Zoutelande kan beter benut worden door bijvoorbeeld een uitkijktoren waarmee ook het achterland kan worden gezien of een voorziening voor kinderen. Dit duin is vanaf het parkeerterrein bereikbaar.

De camping wil een deel van het kampeerterrein inrichten als duincamping. Dit gedeelte van de camping grenst aan de duinen. Staatsbosbeheer, eigenaar van dit gebied, heeft de wens om het duingebied verder uit te breiden. Hier liggen mogelijke kansen voor samenwerking. Als waterschap bij standpunt blijft om niet te verkopen en gemeente het parkeerbeheer wil blijven behouden moet gekeken worden of op een andere manier tot samenwerking kan worden gekomen.

2322

Westhove, OostkapelleAantal m2: 10.750 m2

Aantal parkeerplaatsen: 299Kans: entree natuurpark De Manteling

Vanuit de interviews met ondernemers maar ook vanuit de eerder georganiseerde masterclass over circulaire economie, zijn verschillende ideeën voor inrichting van dit gebied ontstaan.

Het gebied zou geprofileerd kunnen worden als ‘Natuurpark de Manteling’ waarbij het parkeerterrein fungeert als toegangspoort van het gebied. De gast wordt op het parkeerterrein verwelkomt door een gastheer waarbij een toegangskaartje gekocht kan worden. In dit kaartje zitten dan de kosten van parkeren, kaart van het gebied, kopje koffie, entree museum maar ook de instandhouding van de natuur. De gast krijgt de keuze uit verschillende arrangementen. Bijvoorbeeld een ‘zelf ontdek’ arrangement maar ook complete arrangementen waarbij entree tot museum is inbegrepen. Deze arrangementen kunnen ook verkocht worden door ondernemers in de nabije omgeving door middel van de ZeelandPas. Er moet wel een oplossing gevonden worden voor de inwoners die het gebied willen bezoeken voor bijvoor-beeld een korte wandeling of om hard te lopen.

Hiernaast kan het gebied mogelijkheden bieden voor verblijven in de natuur. Elders kan bijvoorbeeld overnacht worden in een boswachterswoning. Verblijf in De Manteling zelf is wellicht lastig te organiseren. Hiervoor kan ook samenwer-king worden gezocht met campings in de buurt die “Manteling” plaatsen zouden kunnen aanbieden, inclusief camperplaatsen.

De routing van het parkeerterrein naar Terra Maris/bos/hostel kan gewijzigd worden. De toegang in het midden van het terrein plaatsen door middel van een trekvlotje over het water. Zo wordt een ‘spannende’ ingang gecreëerd wat een hoge belevingswaarde heeft voor de bezoeker. Ook kan tussen het kasteel en Terra Maris een oversteek over het water gerealiseerd worden.

Het museum Terra Maris en hostel StayOkay gaan gezamenlijke (natuur) arrange-menten ontwikkelen. Via meerjarige prijsafspraken tussen beide partijen krijgen

alle gasten die overnachten bij StayOkay automatisch een toegangskaartje voor het museum. Hiermee worden extra (kinder)activiteiten georganiseerd door het muse-um die ook toegankelijk zijn voor gasten van StayOkay, deels georganiseerd in het museum en deels in het kasteel (theater). Hierdoor worden de mogelijkheden van de verschillende partijen optimaal benut, en wordt voor de bezoeker een totaalbe-leving van het gebied aangeboden.

De ondernemers zouden op het parkeerterrein graag een drooghok voor fietsen willen plaatsen zodat deze overdekt kunnen staan. Op deze wijze kan ook de fiets-verhuur verder worden uitgebouwd.

Fruitbomen en bloemen plaatsen op het parkeerterrein zodat een pluktuin ontstaat. Auto’s gaan dan minder standaard (recht) staan maar eerder in kleine ‘tuintjes’ wat zorgt voor een natuurlijkere uitstraling.

Meer ontwikkelen rondom het kasteel, de geschiedenis hiervan, de sfeer van het gebied en de aanwezige toren. Verschillende cultuurhistorische elementen van De Manteling kunnen meer toegankelijk worden gemaakt en gebruikt bij de inrich-ting van het parkeerterrein.

Het overtallige hout van Staatsbosbeheer kan gebruikt worden voor de verwarming van hostel Stay Okay.

Stayokay kan in de rustige wintermaanden gebruikt worden voor andere doelein-den zoals invulling sociale/maatschappelijke activiteiten voor ouderen in Dom-burg. De opbrengsten uit het parkeren (inclusief de opbrengsten uit de entree voor het natuurpark De Manteling) kunnen direct worden herinvesteerd in het gebied zelf (onderhoud, beheer).

Toekomstbeeld Natuurpark De MantelingOp basis van de bovenstaande ideeën en wensen van de ondernemers en betrok-kenen rondom parkeerterrein Westhove, is een ontwerp gemaakt door RO&AD Architecten waarin de verdienkansen voor het gebied in beeld worden gebracht. Het parkeerterrein speelt hierin een centrale rol. Meerdere partijen kunnen geza-menlijk invulling geven aan een onthaallocatie door verrassende combinaties en samenwerking op te zoeken. Hierdoor kan een belevingsknooppunt ontstaan dat inspeelt op de wensen van de gast. Het ontwerp kan gebruikt worden ter inspiratie voor verdere uitwerking en ontwikkeling.

24 25

26 27

historische kaart 1656als inspiratiebron huidige parkeerplaats is hier bos

transformatie parkeerplaats Westhovedoor gastvrij onthaal Zeeland

ontbijt & lunch voordeel arrangement voor overnachtingsrecreanten de Manteling ism Stayokay

overnachten bij Stayokay is een gratis Terra Maris entree

parkeerterrein als natuurpoort

het nieuwe winstdelenmet verrassende coalities

persoonlijk ontvangstautomobilist koopt combiticket :

landkaart natuurpark de Mantelingentree Terra Maris

koffie Stayokayuniek natuurgebied

informatiepuntbewaakte fietsenstalling

goede & schone sanitaire voorzieningen

wat is waar en vandaag te doen

synergie tussen Domburg en de Manteling

als kunst kuuroordexposities in de Manteling

Stayokay en Terra Maris

slimme programmeringvan de Manteling in het laagseizoen

ism gemeente Veere

in natuurpark de Manteling ook de voordelen

van de Zeeland pas

camper overnachtingen bij recreatieondernemers in de Manteling

parkeerterrein toegangelijk voor campers

historisch bos als parkeerbos

parkeerplaatsen die onder de bomen komen

natuurparkeren

koffiehuis/terras op fundamenten voormalige radartoren

strandpaviljoen exploiteertuitzichtpunt

uitzonderlijk natuurgebiedliggend aan toeristisch hoogtepunt

Zeeuwse lekkernijen

welkomstterrein:entreegebouwtoiletgebouwparkeren in de schaduwfietsverhuur en stalling

huidige situatie

Natuurpark de Manteling

Conclusies Parkeren is onderdeel van het toeristisch totaalproduct. Niet alleen voor toeristen maar ook voor bewoners van Zeeland vormt een parkeerterrein een belangrijk startpunt van een middag aan de kust, een wandeling of hardlooprondje. Een unieke beleving begint op het parkeerterrein. Om gasten en gebruikers een ultieme ‘Zeeën van Tijd & Ruimte voor jezelf’ ervaring te geven, dienen parkeerterreinen een gastvrij onthaal te bieden Het is niet alleen de plek om zo snel mogelijk van de auto naar strand, natuur of wandelpad te komen, maar ook de plek om geïnspi-reerd te worden om nog meer van de kust en het landschap te genieten.

Deze verkenning geeft inzicht in kansen die er zijn om te komen tot een duurza-me kwaliteitsverbetering van parkeerterreinen langs de Zeeuwse kust. Om in de toekomst meerdere hoogwaardige, gastvrije en duurzame onthaallocaties bij het strand te ontwikkelen die kunnen fungeren als belevingsknooppunt.

Diversiteit huidige gebruikersDe gebruikers van de onderzochte parkeerterreinen zijn zowel bewoners als dag- en verblijfstoeristen. Redenen voor gebruik van het terrein variëren van strand-bezoek, startpunt wandelen/fietsen tot stalling (tweede) auto door verblijfstoerist. Het gebruik door de verschillende gebruikersgroepen verschilt in de zomer- en winterperiode.

Voorzieningen op het parkeerterrein- Een toiletvoorziening op of in de directe nabijheid van een parkeerterrein

wordt door zowel ondernemers als overheden als essentieel ervaren. De on-derzochte terreinen hebben één of meerdere mobiele toiletunits (dixies). Deze worden als basis voorziening gezien, met gastonvriendelijke uitstraling.

- De huidige betaalwijze op de parkeerterreinen is beperkt, maar vanaf 2015 krij-gen de betaalautomaten verschillende betaalmogelijkheden o.a. PIN betaling. Het gehanteerde tarief binnen de gemeente Veere is in verhouding tot andere kustplaatsen langs de Nederlandse kust laag.

- De parkeerterreinen beschikken over één of meerdere afvalbakken per terrein. Innovatieve oplossingen voor afval/verwerking zijn niet naar voren gekomen tijdens deze verkenning. Ook innovatieve methoden voor het opwekken van energie hebben geen prioriteit bij ondernemers. Een aantal overheden heeft wel interesse.

- Door de ligging en gebrek aan adequate verlichting is er op sommige parkeer-terreinen sprake van onveilige situaties.

Andere initiatieven in ZeelandOok elders in Zeeland zijn al ontwikkelingen rondom parkeerterreinen. Zo speelt bij parkeerterrein Van Woelderenlaan (gemeente Vlissingen) een initiatief van waterschap, gemeente, ondernemer en Staatsbosbeheer om bij het parkeerterrein een natuurgebied te realiseren in combinatie met kleinschalige horeca en natuure-ducatie. Partijen stellen gezamenlijk een totaalplan voor het gebied op, waarbij de verschillende functies (parkeren, beleving, natuur, kustveiligheid) aan bod komen. Dit kan worden gezien als een potentiële kans om verder te ontwikkelen, en als voorbeeld dienen hoe de verschillende belangen van partijen in één totaalaanpak rondom een parkeerterrein vorm kunnen krijgen.

28

AanbevelingenDe gast centraal: meer inzicht in de gebruikerCentraal in deze verkenning staat de beleving van de gast. Parkeerterreinen vor-men voor gebruikers vaak een eerste indruk van het gebied waarin ze recreëren. Bij de inrichting en invulling van het parkeerterrein zou meer rekening gehouden moeten worden met de wensen en behoeften vanuit de gebruikers. Alhoewel er via de interviews met ondernemers en betrokken overheidsinstanties beeld is gekre-gen van de gebruikers van de vijf onderzochte parkeerterreinen, is nader onder-zoek naar de gebruikers wenselijk. Hiermee kan goed inzicht worden gekregen in de gebruikers en hoe het gebruik van parkeerterreinen en onthaallocaties te beïnvloeden is.

Gastvrij onthaal: meer dan parkeren alleenJuist omdat een parkeerterrein onderdeel vormt van een groter gebied, moet de ontwikkeling van een parkeeronthaallocatie worden bekeken in breder perspectief dan de functie parkeren alleen. Het omliggende gebied met de verschillende andere functies (horeca, natuur, kust, beleving, veiligheid) moet worden meegenomen bij het opzetten een gastvrij onthaal.

De vijf onderzochte parkeerterreinen laten zien dat een aantal aandachtspunten belangrijk zijn bij het realiseren van een gastvrij onthaal.

Informatie: duidelijk en herkenbaarDe informatievoorziening over de (recreatie)mogelijkheden in het omliggende gebied moet op een makkelijke en toegankelijke manier aanwezig zijn op het parkeerterrein. Informatie moet op een eenduidige, herkenbare manier worden aangeboden op een logische plaats op het terrein. Nadruk moet liggen op wat kan, niet op wat er niet mag/kan. Zowel de bewegwijzering naar het parkeerterrein zelf als de (wandel/fiets/ruiter) routes die vanaf het parkeerterrein starten, moeten duidelijk zichtbaar zijn en op een uniforme wijze worden weergegeven door heel Zeeland. Aansluiting bij het fietsknooppuntensysteem (FIKS) en wandelroutenet-werken is daarbij het uitgangspunt. Hierover dient te worden afgestemd met het Routebureau (VVV Zeeland), terreinbeheerders en overige betrokken instanties.

Betalen: zo makkelijk mogelijkDe mogelijkheden voor mobiel parkeren (via telefoon) kunnen verder worden gepromoot bij gebruikers van het parkeerterrein. Ook voor buitenlandse gasten dienen dergelijke systemen toegankelijk te zijn. Koppelingen met de Zeelandpas (waarbij via pas of telefoon betaald kan worden) dienen te worden onderzocht. De Zeelandpas biedt mogelijkheden voor tarief differentiatie voor verschillende ge-bruikers (dagrecreant, verblijfstoerist, bewoner), in de toekomst via telefoon/NFC technologie. Belangrijk is om het lage tarief te blijven hanteren en de mogelijkheid van kort parkeren te handhaven.

Voorzieningen: graag gastvrijTen aanzien van voorzieningen, zou de mogelijkheid van een permanent toilet-gebouw de voorkeur hebben, maar de vraag is of dit op elk terrein te realiseren is (riolering, aanleg) en hoe beheer en onderhoud kunnen worden georganiseerd.

29

Sommige ondernemers zijn bereid om, samen met de overheid, mede te investeren in deze voorziening. Mogelijkheden hiervoor dienen nader te worden verkend per parkeerterrein. Meer natuurvriendelijke verlichting op het parkeerterrein en langs aansluitende wandel- en fietsroutes is wenselijk. Op een aantal plekken is verlich-ting niet gewenst (natuurgebied).

Aandacht voor de fietsOp parkeerterreinen kunnen meer voorzieningen worden gerealiseerd gericht op fietsers. Zowel voor mensen die zelf hun (elektrische) fiets meenemen als voor voorbijgangers zouden elektrische oplaadpunten wenselijk zijn. Fietsverhuurmo-gelijkheden zichtbaar op het parkeerterrein of in de directe nabijheid kunnen wor-den toegevoegd. Ook is op een aantal terreinen behoefte aan (afsluitbare) fietsen-stallingen onder meer voor personeel van omliggende (horeca) bedrijven. Er liggen verschillende kansen om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van de fietser.

Pilot duurzame energieAlhoewel de meeste ondernemers geen prioriteit geven aan opwekking van duur-zame energie op het parkeerterrein, zou op één van de locaties een pilot kunnen worden opgestart vanuit de overheden om een aantal methoden te testen. Locaties Galgeweg, Vier Hoogten en Oranjezon zouden hiervoor geschikt zijn.

Eigen uitstralingOm elk parkeerterrein een eigen uitstraling te geven, passend bij het omliggende gebied en de recreatiemogelijkheden in het gebied, kan de thematische indeling van stranden zoals gehanteerd door gemeente Veere worden gebruikt. Met het doortrekken van deze inhoudelijke thema’s ontstaat er één eenduidige informatie-voorziening voor het gehele te ontsluiten gebied vanaf het parkeerterrein. Zo wordt bij het parkeerterrein al duidelijk wat een gast kan verwachten in het desbetreffen-de gebied.

Hiernaast is het advies om bij de inrichting van een parkeerterrein gebruik te maken van natuurlijke elementen waarbij de Zeeuwse identiteit benadrukt wordt. Deze Zeeuwse stijl zal moeten aansluiten bij het gedachtegoed van LAND IN ZEE!.

Gastvrij onthaal langs de hele Zeeuwse kustEr is in deze verkenning ingezoomd op een vijftal pilotlocaties binnen de gemeente Veere maar de aanpak kan ook worden toegepast in andere Zeeuwse (kust)ge-meenten. Wens is om de gastvrije parkeeronthaallocaties uit te rollen naar andere (kust)gemeenten zodat de gast in Zeeland overal een gevoel van welkom ervaart. Hiermee kan Zeeland zich profileren als gastvrije kustbestemming.

Nieuwe verdienkansenParkeeronthaallocaties kunnen wellicht verrassende nieuwe verdienmodellen ople-veren. Een aantal kansrijke mogelijkheden komen in deze verkenning naar voren. Om te komen tot een duurzaam verdienmodel met verdienkansen voor alle betrok-kenen, dient per locatie een nadere uitwerking van de kansen in beeld te worden gebracht. Hiervoor dient een vervolgproces te worden gestart waarin de stakehol-ders gezamenlijk deze kansen en waarden te definiëren. Kansen liggen onder meer op het gebied van beheer, onderhoud en exploitatie van het parkeerterrein. Maar ook het toevoegen van andere functies of stimuleren van ander gebruik van het gebied zijn kansrijk.

Nieuwe vormen van samenwerkingNieuwe samenwerking tussen partijen, zowel overheden als ondernemers, is essentieel voor het verzilveren van nieuwe verdienkansen rondom parkeerterrei-nen. Waar het bij de nieuwe verdienmodellen om gaat is een nieuwe manier van samenwerken. Gericht op nieuwe transactiemodellen die uitgaan van verschillende waarden, meer dan alleen economische. Dit vraagt om een nieuwe aanpak, met als uitgangspunt het verdienvermogen van alle betrokken partijen. Om de kansen uit te bouwen en nieuwe verdienmodellen te realiseren zal de hele keten van partijen betrokken bij een parkeerterrein moeten worden gemobiliseerd. In de kuststrook waar de vijf parkeerterreinen zich bevinden werkt een scala aan (overheids)partijen. Samenwerking is cruciaal maar niet altijd eenvoudig te rea-liseren, vanwege verschillende belangen en wensen. Het verbinden van belangen, zowel publiek als privaat, is de grote uitdaging.Essentieel hierbij is dat alle partijen zich hierin open moeten stellen en het aan moeten durven gaan. Zowel ondernemers als overheidsinstanties moeten over hun eigen grenzen heen kijken, en op een andere manier kijken naar hun eigen rol en samenwerkingsmogelijkheden. Dit kan op vele manieren tot stand wor-den gebracht bijvoorbeeld in co-creatie met gebruikers (waaronder bewoners en gasten). Daarom is het advies om de ontwikkelkansen voor één locatie verder uit te werken, in co-creatie met gebruikers. Op die manier kan er een businesscase wor-den opgesteld die vanuit ondernemers, overheden én gebruikers. Hierdoor kan een verdiepingsslag plaatsvinden en de details van verdienkansen worden uitgewerkt. Op landelijk niveau is hier ook aandacht voor. De ANWB vindt ‘parkeren aan de kust’ een belangrijk thema, en wil dit verder uitwerken in co-creatie met haar leden. Mogelijkheden om hierbij vanuit Zeeland aan te sluiten kunnen worden onderzocht.30 31

33

Hoe nu verder?Aangezien er per locatie specifieke kansen zijn afhankelijk van de stakeholders (terreinbeheerders) en omgevingsfactoren, zal er per parkeerterrein verder in kaart moeten worden gebracht welke aspecten belangrijk zijn. Het is wenselijk om hiervoor (externe) kennis en expertise over verdienmogelijk-heden (in perspectief van de circulaire economie) in te schakelen. Ook kennis over ontwerpeisen ten aanzien van inrichting van het terrein, type voorzieningen zal moeten worden ingezet. Procesbegeleiding kan worden georganiseerd vanuit de toeristische uitvoeringsalliantie (Impuls, Kenniscentrum Kusttoerisme en VVV Zeeland)

Laaghangend fruitDe aanpak vanuit het Routebureau om ‘laaghangend fruit’ maatregelen te reali-seren wordt in 2015 vormgegeven. Het dient aanbeveling om dit op één van de vijf onderzochte terreinen te doen, zodat dit kan worden geïntegreerd met de andere genoemde kansen. Vanuit Impuls en Kenniscentrum Kusttoerisme is het advies hiervoor locatie Westhove te kiezen.

Uitwerken van één pilotAdvies is om één van de onderzochte terreinen uit te werken als pilot om ervaring op te doen met werken via co-creatie. Impuls en Kenniscentrum Kusttoerisme adviseren om hiervoor locatie Westhove te kiezen. Met de stakeholders rondom dit parkeerterrein zijn meerdere gesprekken geweest, ook al in ander verband (masterclass circulaire economie), waardoor al behoorlijk veel informatie beschik-baar is. Ook kunnen bij dit parkeerterrein verschillende functies (natuur, horeca, verblijf, strand, routes) worden gekoppeld. Alhoewel parkeerterrein Westhove een complexe situatie is, zijn er geen grote belemmerende factoren zoals grondaanko-pen noodzakelijk om vervolgstappen te kunnen zetten.

Meer locaties door ZeelandAdvies is om dit proces tegelijktijdig ook op te starten op andere locaties in Zee-land, bijvoorbeeld ook in te Van Woelderenlaan in gemeente Vlissingen en een strandovergang binnen het masterplan Renesse in gemeente Schouwen-Duiveland. Op deze manier kan meer kennis en ervaring worden opgedaan met de co-creatie methode voor onthaallocaties.

Deze verkenning biedt de eerste bouwstenen voor een gastvrij parkeeronthaal als extra bovenop een reguliere basiskwaliteit in Zeeland. De vijf pilot locaties in deze verkenning laten zien dat oplossingen en kansen locatie-specifiek zijn. De veelheid aan betrokken partijen, zowel publiek als privaat, rondom parkeerterreinen maakt de samen-werking complex maar biedt ook een veelheid aan kansen. Laten we die gezamenlijk benutten om gastvrije en duurzame onthaallocaties langs de Zeeuwse kust te ontwikkelen.

32

Referentielijst

www.dearchitect.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.inselhombroich.de, geraadpleegd op 26 februari 2015 www.natuurpoorten.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.nieuwvliet-bad.nl, geraadpleegd op 26 februari 2015www.npex.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015www.organisatiewerk.opkoers.nl, geraadpleegd op 26 februari 2015www.ro-ad.org, geraadpleegd op 27 februari 2015www.solaroad.nl, geraadpleegd op 27 februari 2015 www.vangoghbrabant.com, geraadpleegd op 27 februari 2015

34