K R I T E N I J S

Winterskoft 2019 – 2020

Nr. 4; maaie 2020

Ôfstj.: Einsteinlaan 20, 9406 BK Assen

Frysk Folksliet Frysk bloed tsjoch op! 1) Wol no ris brûze en siede, En bûnzje troch ús ieren om! Flean op! Wy sjonge it bêste lân fan d’íerde, It Fryske lân fol eare en rom. Refrein: Klink dan en daverje fier yn it rûn Dyn âlde eare, o Fryske grûn! Klink dan en daverje fier yn it rûn Dyn âlde eare, o Fryske grûn! Hoe ek fan oermacht, need en see betrutsen, 2 ) Oer âlde, leave Fryske grûn, Nea waard dy fêste, taaie bân ferbrutsen, Dy’t Friezen oan har lân ferbûn. Earebyld Grou; Dr. Eeltsje Halbertsma Refrein: Fan bûgjen frjemd, bleau by ’t âld folk yn eare, Syn namme en taal, syn frije sin; Syn wurd wie wet; rjocht, sljocht 3 ) en trou syn leare, En twang, fan wa ek, stie it tsjin. Refrein: Trochloftich 4 ) folk fan dizze âlde namme, Wês jimmer op dy âlders great! Bliuw ivich fan dy grize, hege stamme In grien, in krêftich bloeiend leat! Refrein: 1) tsjoch op = bliuw net stilstean 2) betrutsen = yn gefaar brocht ‘De âlde Friezen’, 3) sljocht = ienfâldich ferzje Halbertsma/ 4) trochloftich: ndl. doorluchtig Van Loon

1

Kritenijs ’Us Memmetaal’ Assen Nûmer 4 – maaie 2020

Kolofon

Gearstalling bestjoer Foarsitter: Teatske Haanstra - Nic. Beetslaan 1 B2, 9405 BB Assen teabosma@hetnet.nl

till. 0592-344920 (fan 18-6-2020 ôf)

Skriuwer: Hans Groenhof - Broeklaan 56, 9405 AN Assen hansenmetje@home.nl

till. 0592-352932

Ponghâlder: Piet Boelens - Planetenlaan 132, 9405 PD Assen pboelens@ziggo.nl

till. 0592-462297

Bankrekken fan de Krite: NL 78 RABO 0310 1082 33

Leden: Sjoege Wiersma - Metje Groenhof - Renny Monsma

Redaksje Kritenijs Redaksje-adres: Anje Hoogland - Rolderdingspillaan 36, 9451 GB Rolde

anjehoogland50@hotmail.com till. 0592-373555; typwurk en layout

Jan Toering, j.toering29@gmail.com till. 0592-370102; korreksje- en oersetwurk

Kontaktpersoanen en/of adressen Meiwurkers oan it Kritenijs (oer it algemien): Jaap Bakker – Piet Boelens – Jan Toering

– Hans Groenhof – Teatske Haanstra – Sjoukje Jansma – Jeltje Geertsma – Anne Veen-

stra – Sjoege Wiersma

Lede-administraasje: Poppe Jansma - Einsteinlaan 20, 9406 BK Assen, till. 0592-354238

Toanielklup: Teatske Haanstra, till. 0592-344920

Keatsen: Gerrit Elzenga, till. 06-26688684

Ferfier nei Hooghalen: Hans Groenhof, till. 0592-352932

of b.g.g. Teatske Haanstra, till. 0592-344920

Oare adressen It Frysk Boun om Utens; www.fryskbutenfryslan.frl

skriuwerfbou@fryskbutenfryslan.frl

www.heitelan.nl (stêden en doarpen)

Ynhâld 1 Nammen en adressen 9 Simmereveneminten Fryslân

2 Advertinsjes + neitinker 10 Reade flagge op ’e tsjerketoer

3 Derbûten 11 Ferskaat

4 Bernebrochjes 12 Utfanhûs by pake en beppe (4)

5 Oanfolling Kritenijs maart + puzel 13 Utfanhûs by pake en beppe + liet

6 Oankundiging 9 oktober + liet 14 Dream (gedicht)

7 Ha jo it al heard + rymkes 15 Advertinsjes

8 Rymkes fan Joop Visser 16 Berjocht + Bûsboekje

mailto:teabosma@hetnet.nlmailto:hansenmetje@home.nlmailto:pboelens@ziggo.nlmailto:anjehoogland50@hotmail.commailto:j.toering29@gmail.comhttp://www.fryskbutenfryslan.frl/mailto:skriuwerfbou@fryskbutenfryslan.frlhttp://www.heitelan.nl/

2

Neitinker:

Sykje de lytse dingen

dy’t oan it libben

freugde en foldwaning jouwe.

(tekst: Confucius, 551 – 479 foar Kristus)

3

Derbûten

“Nuvere tiid”

Dat is it wis en seker. Earst yn Sina, dan Itaalje, dan Eastenryk, mar dan ek yn Brabân en

stadichoan komt it tichteby en treft it immen yn de strjitte, immen dy’t jo kenne.

It Covid-19.

Miskien binne wy der oant no ta noch goed foarwei kaam yn it noarden. Mar it is noch

net fuort. De 1½ meter-maatskippij, it is sá net myn natuer, mar ik moat my der oan

hâlde. It is net oars. Goed foar mysels, mar tagelyk seker ek foar in oar.

Gewoanwei stiet yn it Kritenijs wat der te dwaan is yn Fryslân, “De Eveneminten yn

Fryslân Simmer 2020”. Mar alle (sport)eveneminten binne oant 1 septimber ta ferbean

(skande!) op advys fan it RIVM. Jo fine no mar in pear aktiviteiten; dêrfan is it ek net

seker oft se trochgeane. Ek by ús Krite binne om deselde reden jûnen ôfsein.

Mar wat bringt it ús foar posityfs?

Hiel faak geane Max en ik no te fytsen, want bewege is goed en wat treffe wy it ommers

mei it waar. It sintsje skynt hiel faak. Wy ha op plakken west dêr’t wy nea west ha. En

wat prachtich allegearre.

Alle wiken ryd ik lâns de Feanhústerfeart (Veenhuistervaart) nei ús mem yn Drachten

(gelokkich kin ik har besykje), mar snein ha

Max en ik te kuierjen west yn Feanhuzen. Wat

in moai doarp. Hjir en dêr in buordsje mei

ynformaasje, mar skande dat der gjin fer-

divedaasje is by de restaurantsjes, ensa, mar …

nei ôfrin, út de wyn, ha wy in iisko kocht by

“Piepers en Paupers” (troch de efterdoar der yn

en troch de foardoar der wer út, ienrjoch-

tingsferkear).

Dat is net sa foar elkenien yn Feanhuzen ...

Wat wurde minsken ek ynventyf! Oeral sjogge jo no drive-ins. Mear ‘drive-outs’, want

se wolle/meie ús der soms net yn ha. Bestelle troch de tillefoan, ophelje en betelje op

ôfstân. Boadskippen dy’t thúsbrocht wurde, muzyk op ’e dyk, help fan buorlju, ensa-

fierder, ensafierder …; sa leaf allegearre.

Net hingjen bliuwe yn it negative (wat der wis en seker is), mar besykje ek it moaie

blomke, de leave bernsbern op ’e tillefoan of kompjûter te sjen, de help dy’t jo krije en

… en …

Ik hoopje dat jim genietsje yn it oankommende simmerskoft. Wy sille sjen hoe’t de wrâld

derhinne leit oan it begjin fan ús winterskoft 2020 – 2021.

Yn it septimbernûmer fan it Kritenijs kinne jim lêze hoe’t it programma der dan útsjocht.

Hooplik kinne wy elkoar dan yn sûnens wer sjen yn Hooghalen op 9 oktober.

Pas goed op jimsels en op elkoar.

Groetnis,

Teatske

4

Bernebrochjes

Goeie allegearre,

Wat in healwize tiid is it at jim dit bernebrochje ûnder eagen krije.

Krekt wer nei skoalle, mar miskien mar mei de helte fan de klasse, om’t de oare helte de

oare dei giet. Jim koenen de juf of de master net iens efkes in stevich krûpke jaan om’t it sa

moai wie om harren wer te sjen, en oarsom ek foar de masters en juffen, dy mochten it ek

net. Ja, stikem fûnen jim it miskien wol moai om nei skoalle te gean. Mar dan komt al gau

de simmerfakânsje. In goekunde fan my, Annie Fabriek, hat my wat moais tastjoerd dat

jim dwaan kinne yn dy fakânsje, nammentlik in Kuierbingo.

(www.anniefabriek.nl)

Kuierbingokaart

De kuierbingokaart befettet opjeften, sawol foar jim as foar heit, mem, pake, beppe en

alle oaren. Tink derom: hâld dy oan de regels dy ’t optocht binne yn ferbân mei Corona!

Kuierje mei dyn húshâlding of mei pake en beppe (net mei tefolle minsken). Bliuw op

1½ meter ofstân at jim guont tsjinkomme of foarbygeane en efteroprinne (foar de âlden:

sjoch ek op de link). In protte kuierwille tawinske!

DEI 1. Alternative Fjouwerjûnetocht

Fyn in bistespoar.

Fyn sa folle mooglik ferskate

soarten mos.

DEI 2. Alternative Fjouwerjûnetocht

Fyn in bysûndere

blom mei in pearse

of reade kleur.

Fyn sa folle mooglik soarten

(buorkerij-)bisten.

DEI 3. Alternative Fjouwerjûnetocht

Gean op aventoer en

doar in ûnbekend

paadsje yn te gean.

Gean op siik nei in moaie,

gekke of bysûndere beam.

DEI 4. Alternative Fjouwerjûnetocht

Fyn in hoale fan in

bist.

Nim wat lekkers mei foar

ûnderweis om yn de natuer op

te iten.

Mear ynformaasje fine jo ek fia de link:

https://drenthe-beweegt.nl/alternatieve-avond4daagse/

Oant de oare kear,

Teatske

http://www.anniefabriek.nl/https://drenthe-beweegt.nl/alternatieve-avond4daagse/

5

Oanfolling Kritenijs maart 2020 By it stik “Fjouwer wedstriden op ien middei” yn it foarige Kritenijs stie in moaie foto

fan reedrydsters, mar eins hiene dizze twa prachtige foto’s der ek by stean moatten.

Yn de lêste jierren fan Martha Hemminga’s reedriderstiid moast sy it ferlieze fan de doe

opkommende stjer Janna van der Meulen fan Wergea. Op de riderij yn Wergea op 17

jannewaris 1924 sei Martha tsjin Janna: “Do moast it hjoed al wat skikke mei my, want

ik ha de hiele nacht ek al yn ’e baan west yn it bargehok, omdat de sûch bigje moast”…..

(Anne Veenstra)

Puzel Mei de klok mei fan bûten nei binnen. De lêste letter = earste letter fan it folgjende

wurd. De letters yn ’e grize hokjes foarmje in plaknamme.

1. achter; 2.silinder; 3.teffens; 4.sportich; 5.tear; 6.igge; 7.nommel; 8.keutel;

9. foarhinne; 10.oerfloedich; 11.tsjep; 12.skitterje; 13.presiis; 14.dúst; 15.eigentlik;

16.guod op ’e bôle; 17.krûderij; 18.mjitkundige foarm; 19.oangenaam; 20.swarte fûgel.

1 2 3 4

10

11

15

19 12 5

18 16

14 20

9 17

13

8 7 6

6

Efkes in “Voortvarende” oankundiging

Us Miene Ledegearkomste is op freed 9 oktober o.s., at it RIVM ús goed tagedien is.

It is diskear op de middei, om 14.30 oere

At de gearkomste ôfrûn is, sil it visvrouwenkoor

“Voortvarende vrouwen” út De Rottefalle ús mei

prachtige ferskes en ferklaaierijen fermeitsje.

As tagongspriis freegje wy € 5,-- de man/frou.

Fansels komt yn it Kritenijs fan septimber noch in

útnûging, mar wy woenen jim no alfêst op ’e hichte

bringe, om’t it op de middei is.

Wolle jim tsjin dy tiid witte at de gearkomste trochgiet of ha jo oare fragen yn ferbân mei

Corona, dan kinne jim mei de bestjoersleden kontakt opnimme.

Groetnis,

Teatske

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Werom is alles sa’t it is? (liet, songen troch Roel Slofstra)

Wêrom is alles sa’t it is

en is neat oars as oars?

Wêrom bisto sa uterst wis

en ik sa twivelriedich?

Wêrom hasto in festing boud

en ik gjin barrikaden?

Wêrom? Dêrom! (Je kunt je van alles afvragen,

Wêrom? Dêrom! je kunt overal je twijfels over hebben.

Dêrom is gjin reden, Maar stap over je besluiteloosheid

wêrom is gjin fraach. heen, ga aan het werk,

Freegje net en sjoch net om, zing een lied, tegen alle vragen in.)

gean gewoan oan ’e gong.

Sjong in liet, sjong in liet, sjong in liet! Tekst: Joop Veenstra/Berber van der Geest

7

Ha jo it al heard …….…..

- dat in drabbelkoeke in rûne, brosse koeke is en bekend stiet as in spesjaliteit út Snits. Se

wurde makke fan weitenmoal, molke, sûker en bûter. De koeken wurde yn tradisjonele

koekeblikken mei in Fryske sjeas en de Wetterpoarte derop ferkocht.

- dat wa’t oankomt op stasjon Mantgum, wit dat er goed sit; it is neffens reizgers ien fan

de bêste stasjons fan it lân. Allinne Klimmen-Ransdaal skoart heger. Op it twadde plak

dûkt dus Mantgum op. Treinstasjons yn Fryslân dogge it blykber goed.

- dat tusken 2014 en 2018 frijwillichsters út 50 lannen sa’n twa miljoen lapkes ta de

Grutste Haakte Tekken fan de Wrâld haakt hawwe. Yn de simmer fan 2018 leine dy

10.841 tekkens fan 25.750 fjouwerkante meter útspraat yn Park Vijversburg by Tytsjerk.

No fynt it haakte spul it paad fierder yn ’e wrâld.

- dat der hiel wat frjemde Fryske nammen fan doarpkes, delsettings en buorskippen

binne, lykas bygelyks: Abbegeaster Ketting, De Bargebek, Betterwurd, De Blynse, De

Blokken, De Grits, Kommisjepôle, De Hel, De Falom, Fiskersbuorren, Kie, Galhoeke,

Keatlingwier, Kletterbuorren, Krabburen, Moddergat, Moskou, Petersburch, Nij

Amearika, Onland, De Pôle, Reahel, Reaskuorre, Sopsum, Utein, Wammert, Swarte

Haan, ensfh.

Der komme no noch wat rymkes fan Joop Visser:

De earrebarre hat de namme,

omdat de minske him faaks skamme

om syn neiteam te fertellen,

dat heit en mem de berntsjes hellen,

sels, út de grize hege stamme!

Lit troch al it grutte om ús hinne Bûtenfries dochs net de grutskens ús berinne. It is en bliuwt in wûnd’re boel

As hiene wy it skepen, alles wat is, mei ’t Fryske oeral-thús-gefoel:

sadat eins alles samar uzes is. hast elke Fries om utens wit

Lit ús beseffe wa’t wy binne. dat djip yn ’t hert dochs ’t langstme sit

nei ’t wide lân mei gaast en poel!

8

It libben

It libben is in rige fan mominten

guon mei in trien, guon mei de fleur fan linten

guon brâne yn en skrine withoelang noch nei.

Sa fynt it libben troch de tiden syn wei

mei argewaasje faak fan ’t spul om sinten.

Memmetaal – winsk

Dat Friezen, dy’t yn Fryslân bliuwe

geef Frysk prate en geef Frysk skriuwe

en net samar har taal ferniele

of om it jild troch ’t spuigat spiele Tseard syn hinnen leine bêst;

en dan op frjemde weagen driuwe. trettjin aaien soms yn ’t nêst. Dy’t net mear lei kaam yn it sop Dat Friezen, dy’t om utens sitte sûnder fear en sûnder kop; dochs noait in kear de skat ferjitte dat joech rêst yn ’t hok op ’t lêst.

wurd foar wurd as bern har tafertroud

mei de eigen klanken, geef as goud,

ús memmetaal noait farre litte!

In skries, werom út Afrika,

striek del yn ’t lân by Steggerda.

Mei op ’e hikkepeal in plaat:

“Tagong ferbean: Briedreservaat.”

Hoe soe in skries ’t ea better ha!

In tsjeppe faam út Fryske Peallen

hie skjin har nocht fan amers, waai en keallen.

Se fytste nei de Grinzer Pein

en bestege har by in kastlein.

Dêr boarnt se no en past goed op har tellen.

Ik ha wer in mannich stikjes byinoar socht en hoopje dat jim der wat oan hawwe.

Jan en ik woene it mar net oer it Coronafirus ha, want alle nijs dêroer is te finen yn ’e

krante en op ’e telefyzje. It moat earst op it slimst, ear’t it betteret.

Jaap fan Bantegea en Jan fan Beets winskje de minsken dy’t der mei te kampen ha,in

soad moed en sterkte ta!

9

Simmereveneminten yn Fryslân – oars as oars De measte aktiviteiten en eveneminten binne oan 1 septimber ta net tastien dit jier. Wat

wol kin, kinne jo (mei help) opsykje op ynternet, ensfh. Yn de Asser Courant, dy’t alle

wiken hûs oan hûs besoarge wurdt, sit in side “Wat zijn we van plan?”. Dêr steane ek

ûnderdielen by, dy’t yn Fryslân plakhawwe. Mooglik is by it VVV ek wer in krantsje te

krijen mei in soad ynformaasje …

Jo begripe, it is behelpen diskear, mar jo fine fêst wol wat ferdivedaasje!

Fierljeppen

It Frysk kampioenskip yn Winsum sil heve op sneon 5 septimber, ûnder foarbehâld.

It Nederlânsk kampioenskip is pland op sneon 19 septimber.

Keatsen De PC yn Frjentsjer sil op woansdei 30 septimber 2020 keatst wurde.

Skûtsjesilen

It SKS en IFKS binne beide ôfsein.

Iepenlofspul: is allegear ôfsein. De spilers ha ommers net repetearje kinnen.

Musea In lytse kar, en jo kinne it bêste fan tefoaren reservearje.

Jopie Huismanmuseum, Warkum

Fan 1 juny ôf binne jo wer wolkom (nei 10.00 oere).

Museum Belvédère, ’Hearrenfean-Oranjewâld

Iepen fan 1 juny ôf, moandei o/m snein fan 11.00 - 17.00 oere.

Fries Landbouwmuseum, Goutum/Ljouwert

Fan tiisdei o/m freed fan 11.00 - 17.00 oere. Sneon en snein fan 13.00 - 17.00 oere

Nationaal Vlechtmuseum, Noordwâlde

Fan 2 juny ôf iepen fan tiisdei o/m sneon fan 10.30 – 17.00 oere.

Observeum Burgum

Mooglik giet dit museum yn juny wer iepen. It is in tige nijsgjirrige en unike

kombinaasje fan streekmuseum en stjerrewacht.

It Damshûs, Nij Beets

Op 1 juny wer iepen.

En oars mar noflik thúsbliuwe en: kuierje, fytse, puzelje, lêze, túnkje, autoritsje meitsje,

spultsjes dwaan, kofjedrinke, opromje, kleurje, fervje, nifelje, bûten sitte, hantwurkje,

timmerje, wille meitsje, kompjûterje, praatsje oer de hage meitsje, ien belje, ien helpe of

selskip hâlde of sels om help freegje.

De kop der wol by hâlde!… Anje

10

Reade flagge op ’e tsjerketoer

1. 2.

Doe’t Harry Blokzijl dizze foto (1) makke, wennen Tsjibbe Veenstra en syn frou noch yn

dat hûs, in oerbliuwsel fan de tweintich hûzen oan de Langewal yn Koartsweagen, dy’t

wy de Finkebuert (2) neamden.

Timmerman Jan Ruurd Eisenga boude yn ’t begjin fan de 20ste iuw tweintich goedkeape

hûzen njonken syn wurkpleats oan de Langewâl. By dy hûzen kaam in gearkomstelokaal,

want folksoplieding stie heech yn it findel fan de sosjalisten fan dy tiid en Eisenga wie in

echte!

Om’t Veenstra net akkoart gie mei in ferfangende wenromte by de sanearring, bleau syn

wente stean en dy wente wie earder it boppeneamde gearkomstelokaal.

Doetiids protestearren de boeren noch net mei harren trekkers op it Malieveld yn De

Haach, mar de sosjalisten lutsen de oandacht oan de ein fan de 19de en it begjin fan de

20ste iuw. Ferdinand Domela Nieuwenhuis wie harren foarman. Hy hat fjouwer kear op

’e Gordyk oan ’t wurd west.

Yn novimber 1882 hold hy in flamjende redenearring yn de grôtfolle De Koornbeurs, yn

1883 en ein 1885 yn Flora, efter de iepenbiere skoalle (“Zonder socialisme geen red-

ding”) en op 26 jannewaris 1889 op ’e nij yn De Koornbeurs.

Yn maart 1888 falt safolle snie dat it de strjitten yn de Fryske súdeasthoeke blokkearret

en Domela op ’e Gordyk syn propagandatoernee ôfbrekt. Hy útfanhûzet dan by de

famylje Jan Eisenga oan de Langewâl.

Polityk wie der in soad te dwaan yn de lettere jierren ’80 fan de 19de iuw, mar wa hie sa

dryst west om de reade flagge op de Nederlânsk Herfoarme Tsjerke fan De Gordyk te

pleatsen? Dat bleau hiel lang ûndúdlik, oant yn it wykblêd “Sljocht en Rjocht” yn

febrewaris 1887 de reade oannimmer Rindert van Zinderen Bakker skreau:

“Doe’t se dy moarns as fan âlds de nasjonale trijekleur oan ’e toer hingje soene,

hoegde dat net, want der hong al ien en wol in readenien. Soks die de minsken tige nij,

om ’t it de hiele nacht snijd hie en doe noch snijde, mei stoarmwaar. Se woene dat teken

fan oproer derwei helje, mar der wie net ien te finen, dy’t by sok waar dat akkefysje oan-

doarde en sa moast er wol oan ’e jûn ta hingjen bliuwe, wat in bulte Oranjeklanten as in

pikbal yn ’e mage wie. Doe bekaam it waar wat en hellen se de reade lape nei ûnderen.

11

Mar … wa soe him dat lapt ha, by neare nacht mei sok wreed waar?, sa frege elts him ôf.

Der rûnen dochs nachtwachten troch it doarp!? Yn ’e herbergen wiene se noch let. Hie

dan gjinien wat sjoen? Nee, nimmen en hoe’t se ek dagen dêrnei yn aksje wiene mei

plysje en justysje oan it sykjen, gjinien koe de skobbejakken op it spoar komme. Dat wie

in gelok foar myn beide feinten en my, dy ’t it halsbrekkende weachstik útfierd hienen,

om’t der nei alle gedachten in heal jier of mear finzenisstraf foar ús opsitten hie.” Anne

Ferskaat

Foar de siken Lytse Gurbe sit sa wyt as in doek neist mem yn ’e tsjerke. Sy sjocht it en freget kjel wat

der is. Gurbe: “Ik bin sa mislik” en hy kokhalzet deroer. “Gean mar fluch even nei bûten

yn de frisse lucht”, seit mem. Efkes letter komt Gurbe ferromme werom. “Hast wol bûten

west?” freget mem. “Dat wie net nedich”, antwurdet lytse Gurbe. “Yn it portaal stie in

skaal mei in buordsje ‘Foar de siken’.”

Jierdei It wie Douwe syn jierdei. Hij waard fjouwer jier. Mem frege oft se op skoalle ek

in ferske foar him songen ha. “Ja”, seit Douwe, “U alleen, U loven wij!”

Fryske útdrukkingen (dy’t jo net wurdlik oersette kinne) Dat hat net folle om ’e hakken - Dat hat neat te betsjutten.

Dat ferrifelet my - Dat komt my oer ’t mad.

It rint my oer de fûst - it wurdt my tefolle, ik kin it net oan.

Dat wiist mâl - Dat sjocht der net bêst út.

Dat docht gjin fertuten - Dat bringt neat op, dat hat gjin nut.

It naait derút as âld smoar - Men makket in soad drokte, it giet mâl.

Dat liket my safolle as fleanen - Dêr wol ik neat fan witte.

Dat komt net klear - Dat rint net goed ôf, dat komt ferkeard.

Namme In pear âlde minsken freegje de buorlju om ris meielkoar te iten. En dat giet oan. Alle

kearen as de âld man syn ald wyfke wat freget, neamt er har ‘leave’, ‘wyfke’, ‘popke’

ensfh. It makket in djippe yndruk op de buorlju, benammen omdat de âlde minsken al 60

jier troud binne. As de froulju efkes yn de keuken ompiele, seit de buorman: “Wat moai

dat jo de frou nei safolle jierren noch hieltiten flaainammen jouwe.” De âld man jout as

antwurd: “Om earlik te wêzen, ik kin al sa’n tsien jier net mear op har namme komme ...”

Moarn net ferjitte dat ik juster Wa’t in Fries ienkear

goede foarnimmens hie yn it hert sluten hat,

om hjoed mei te begjinnen … is der min wer út te krijen.

(Ytsje Hettinga)

12

Utfanhûs by pake en beppe (4)

1. 2. 3.

Om de pleats hinne

It dearinnend wykje einiget presys foar de foarkant fan de pleats fan pake en beppe oer. It

sânpaad, dat neist it wykje leit, rint fierder tusken de stille sydkant fan de pleats en de

dongbult of rûchskerne troch. Dat moat ek wol, want de doarren nei de heaskuorre binne

dêr ek. Op de dongbult lizze in pear planken en der stiet ek in planke tsjin de bult. As

pake geregeld in pear kroadfollen stront út de groppe leegje moat, dan set er tichteby de

bult de stap deryn en draaft hast by de bult op. Je kinne hearre dat it muoite kostet om

derby op te kommen. Eins koene je by pake alles goed hearre. Oar (grien) ôffal komt ek

op ’e rûchskerne.

It paad rint fierder troch de greiden fan pake en beppe en dêrom binne der nochal wat

hikken. As pake en beppe te melken geane en ik der útfanhûs bin, dan sit ik by pake foar-

op de wein en beppe sit efterop efter de molkbussen. As pake “Jantsje!” ropt, dan springt

beppe fan de wein, rint foarút en iepenet en slút de hikke. Pake rint ûnderwylst ûnbe-

kommere mei kedde en wein troch, beppe set de stap deryn en springt wer efterop de

wein. By de oare hikke itselde ritueel!

It molkersplakje op in sânhichte oan de Earste Wyk, foar it plantsoen oan it Fochteler-

fean oer (foto 1) wie prachtich moai om te boartsjen.

Nei it melken moasten de bussen noch mei de molkkarre (foto 2) nei de dyk brocht

wurde, dêr’t de molkauto se weihelle. As pake in goed sin hie, mocht ik wolris mei op ’e

karre.

In pear meter bûten de doar wiene de pomp, it bjinstap en it potrak (foto 2).

Simmers en maitiids wosk pake him ûnder de pomp en beppe himmele dêr de potten,

pannen, bussen, tjemzen of sokssawat. De overals waarden der ek mei griene sjippe op it

bjinstap ôfboarstele.

Tichteby it hûs wie ek noch in reinwetterbak, dy’t mei de pomp de iennichste drink-

wetterfoarsjenningen wiene yn dy earste nei-oarlochske tiden.

Neist it potrak stie noch in houten skuorke, dat krekt as de houten heaskuorre kreas yn de

swarte tar siet. Dêr stiene de fytsen, fytspomp, it drûchrak, de wasktobbe en noch wat

mear lyts ark, dat foar it gripen lizze moast.

13

Efter de stâl is de jarrekolk en dy leget pake mei in grutte skepamer. De jarre wurdt yn de

jarrebak smiten en as dy fol is, komt de kedde derfoar om dy nei de greide te lûken en dêr

wurdt it spul as bedonging oer it lân struid. Dat docht pake mei deselde skepamer en mei

in linige earmslach ferstruit er it guodsje hiel sekuer oer de greide. Letter hie er in

sproeier oan de bak.

Efkes fierder as de jarrekolk is it hinnehok mei in grutte loop, dêr’t pake en beppe in stik

of tsien hinnen yn hawwe. Sy ite net allinne fan de aaien, mar ferkeapje se ek wolris,

krekt as mei in pear mingel molke. Jûns foar it melken fuorret beppe de hinnen en nimt

sy yn ’e skelk de aaien út de nêsten mei en bewarret se dan yn in kûm yn ’e kelder. Ik ha

ek wolris in hin sûnder kop troch de loop rinnen sjoen, trochdat pake him slachte hie foar

it hinnesop. Efter it hinnehok lei in bulte wyt sân, dat saterdeis brûkt waard om it sân-

paadsje en de giele strjitstientsjes foar de doar wat op te fleurjen.

Nettsjinsteande de primitive libbensomstannichheden op ’e wiken, fûn ik (foto 3) it dêr

yn myn jongste libbensjierren dochs in paradys op ierde!

As Sytske en ik no mei de auto thúskomme, dan sis ik faak “Jantsje” en dan stapt Sytske

út om de doar fan de garaazje te iepenjen; moai net?! Pake en beppe wurde sa noait mear

fergetten. Anne

Fries om utens (liet; oarspr.: Caledonia, fan John Wright. Fûn op Youtube; moai!)

1. O ja, ’t is wier, ik fiel my hjoed 3. O Fryske grûn, do joechst my brea,

hiel oars as oars, begryp my goed. dyn griene greiden, de lucht fan hea,

Myn hûs stie oeral op ’e wrâld, dyn loften wyld, dyn marren wiid,

gjin plak dêr’t ik sa fan hâld. dat is myn byld fan dy tiid.

2. Ik stiel herten, die oaren sear, 4. ’k Fertel ferhalen, ’k sjong fan dyn grûn,

ik makke freonen, ferlear in pear; it is dêr’t eartiids myn libben begûn.

de lêste dagen bin ik bang ’t Ferwûndert my, hoe as it kin

dat ik sa nei dy ferlang. – Refrein - dat ik mysels hjoed net bin. – Refrein -

Refrein: ’k Sil dy sizze dat ik grutsk bin

en myn tinzen stean hiel ticht by dy,

Fryslân, do ropst my, ja ik wol nei hûs.

En soe ik oait in frjemdling wurde

en dyn grûn fielt net mear as fan my,

Fryslân, o Fryslân, ’k langje nei dy.

14

Dream (Hester Holwerda)

Wat soe ik graach

it lânskip fan dyn libben kleurje wolle,

de tearen yn dyn holle

de tinten jaan fan hope,

dy’t earder stoar yn ’t djipste fan dyn hert;

en ’t grize yn dyn hier

ferfange troch it flamjend brún

fan beammebledsjes yn in moaie hjerst.

Wat soe ik graach

myn skilderij mei ’t lânskip fan dyn libben:

de machtich hege bergen, wetterfallen

en wegen sûnder buordsje ‘dit rint dea’,

foar dy ta libben roppe

en blommen bloeie litte

yn de waarmte fan in lange

simmerdei.

Wat soe ik graach

foar dy yn loften, blau, as stiel

boppe in wrâld fan farske snie,

it lânskip fan dyn libben sketse wolle,

dêr’t blydskip dûnset mei de wille

en ’t lôgjend fjoer fan libben

dy lokket mei syn flammen, dyn wêzen

yn in reinbôge fan kleuren set.

Wa wit sil ienris op in moaie maitiidsdei

myn dream de wurklikheid berikke.

yll. Marius van Dokkum

15

Dorpshuis ’t Haolerhoes is bij uitstek geschikt voor:

- feesten en partijen,

- vergaderen (beamer en laptop aanwezig),

- bijeenkomsten.

Zaalruimten groot en klein naar keuze.

Ruime parkeergelegenheid. Praktisch alles is mogelijk.

Vraag vrijblijvend inlichtingen bij de beheerder. Tel. 0593 – 592340 - b.g.g. 06 – 10144987

Stengelinstraat 18, 9414 AV Hooghalen

16

Famyljeberjocht Fan de famylje Bakker (Eelde) krigen wy it útdruklik fersyk om oan alle kriteleden witte

te litten, dat op 11 maaie hommels ferstoarn is: Jitske Bakker-Dijkstra (86 jier).

Korrespondinsje-adres: Molkampen 47, 9761 BK Eelde

Om yn jo bûsboekje te setten

Snein 27 septimber 2020

Doarpshûs, Paterswolde (Bähler Boermalaan 4), 11.00 oere: Fryske ferskes sjonge mei

pianobegelieding; fan 10.30 oere ôf kofje/tee. Ynformaasje by Anje, til. 0592 - 373555.

Freed 9 oktober 2020, de middeis ’t Haolerhoes Hooghalen, 14.30 oere: Miene Gearkomste Us Memmetaal en

“Voortvarende vrouwen”.

Sneon 7 novimber 2020

De Schalle, Nijeveen, Krite Waling Dykstra/Meppel: hjerstjûn (program noch net

bekend).

Sneon 14 novimber 2020

De Kiekmure, Hurderwyk: 96ste Algemiene Gearkomste én Moetings- en Ynspiraasjedei

FBoU.

27 novimber 2020

’t Haolerhoes Hooghalen: in moaie muzikale jûn met Bauke Kooiker.

Freed 18 desimber 2020

Urbana, Swol, Frysk Selskip Swol: krystmiel

(Mear yn it septimbernûmer)

- Tinke jo ek om ús advertearders? -

Kopij foar it septimbernûmer kin oant

en mei moandei 7 septimber 2020

ynlevere wurde by de redaksje

SPESJAALSAAK

H. Witting & Zn

- sûnt 1876 - Huodden - Petten - Moade-aksessoires

Oosterstraat 51 Grins 050 3121180

Fakman

Yn in kroech, dêr’t steefêst boeven byinoar komme, is in bûskesteller (zakkenroller) op ’e sneup yn in moadeblêd. “Do bist al in echte snob wurden!” is de miening fan ien fan syn maten. “Hoe komst dêrby?” is it antwurd, “dit is ommers in fakblêd. Ik moat dochs witte wêr’t yn dit seizoen de bûsen sitte …!”

Jo binne no dochs wol sa wiis,

foar alle soarten broadsjes, slaadsjes,

frisdrinken, wyn en tsiis:

’De Kaaswaag’ hat de fine fleur.

Dêr kinne jo te kust en ek te keur! Singelpassage 20, Assen Tel. 0592 – 311154 www.dekaaswaag.nl

http://www.dekaaswaag.nl/