Juridische aspecten Recht en gerechtigheid –Formeel stelsel van regels en instanties...

Juridische aspecten• Recht en gerechtigheid

– Formeel stelsel van regels en instanties– ‘gevoelen’ van rechtvaardigheid, gerechtigheid ,

billijkheid

– Waarden en normbesef spelen hierbij een belangrijke rol

Juridische aspecten• Een belangrijke norm die ten grondslag ligt

aan met name patiëntenrechten is:– Het zelfbeschikkingsrecht (art. 11 Gw)

• Zelf bepalen wat er met je gebeurt

• Eigen leven inrichten

• Eigen keuzes maken

– De grens hiervan is: • De belangen van anderen

• Het mag het zelfbeschikkingsrecht van anderen niet aantasten

Juridische aspecten– Het zelfbeschikkingsrecht is in de

gezondheidszorg als beginsel erkend en wordt in de zorg als uitgangspunt genomen.

– Er zijn echter:• Belemmeringen (geen onbeperkte gezondheidszorg

beschikbaar)

• Bezwaren bij hulpverlener (mag weigeren)

Juridische aspecten• Geldend recht

– Wetgeving– Jurisprudentie

• Tuchtrecht

• Bestuursrecht

• Civiel recht

• Strafrecht (bv euthanasie)

– Verdragen (bv art. 8 EVRM)

Juridische aspecten• Rechtspraak

– Kantongerecht• o.a.huur/arbeidszaken, schadevergoedingszaken,

overtredingen

– Arrondissementsrechtbank• Familiezaken, arts-patiënt relatie, voogdij, misdrijven

– Gerechtshof• Rechtbank voor hoger beroep

– Hoge raad• Hoogste rechtscollege

Juridische aspecten• Rechtspraak

– Regionaal tuchtcollege (RTC)• Toetsing kwaliteit beroepsuitoefening• Basis wordt gevormd door de wet BIG

– Centraal tuchtcollege (CTC)

• Algemene wetgeving– Grondwet Art. 22.

• De overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid. (inspanningsverplichting)

Juridische aspecten• Algemene wetgeving

– Art. 10 (persoonlijke levenssfeer)– Art. 11(ontastbaarheid van het lichaam)

• Belangrijke wetboeken– Burgerlijk wetboek

• Boek 6 (overeenkomsten)

• Boek 7 (o.a. WGBO)– Overeenkomst: wilsovereenstemming en

verbintenisverplichting

Juridische aspecten– In het meeste recht is er sprake van wanprestatie

bij niet, niet tijdig of niet behoorlijk nakomen.– In de gezondheidszorg:

• Inspanningsverbintenis

– Wetboek van strafrecht

– Algemene wet bestuursrecht (Awb)

• Infectieziektewet (1999)

• Opiumwet (1928)

• Wet op het bevolkingsonderzoek (1992)

• Gezondheidswet (1956)

• Wet op de geneesmiddelenvoorziening (1958)

• Ziekenfondswet (1964)

• Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ; 1967)• Wet op de medische hulpmiddelen (1970)

• Wet Ziekenhuisvoorzieningen (197 1)

• Wet Ambulancevervoer (197 1)

• Wet Tarieven Gezondheidszorg (1979)

• Wet Af breking Zwangerschap (1984)

• Wet op de Toegang tot Ziektekostenverzekeringen 1998 (WTZ)

• Wet Persoonsregistraties (1989) (zal worden vervangen door de Wbp)

• Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid (1990).

• Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG) (1993)

• Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (1994)

• Arbeidsomstandighedenwet (gefaseerd ingevoerd vanaf 1983)

• Wet Mentorschap (1995)• Wet op de Geneeskundige

Behandelingsovereenkomst (1995)• Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector (1995)

• Kwaliteitswet (1996)

• Wet Medezeggenschap Cliënten Zorgsector (1996)• Wet op de orgaandonatie (1996)

• Wet op de medische keuringen (1998)

• Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (1999)

Juridische aspecten

• WGBO (Wet op de Geneeskundige Behandelings-overeenkomst)– de patiënt moet toestemming geven voor onderzoek en/of

behandeling.– dus moet hij goed geïnformeerd zijn over over aard en doel van

onderzoek/behandeling en de te verwachten gevolgen en risico's– dit heet informed consent.

– Second opinion• Een patiënt mag te allen tijde een andere arts raadplegen, maar het wordt

van hem verwacht dat hij de behandelend arts daarvan op de hoogte brengt.

•

Juridische aspecten

• Algemene patiëntenrechten:– Recht op behandeling– Recht informatie– Toestemmingsvereiste– Recht op afzien van verdere behandeling– Recht op zorg van goede kwaliteit– Recht op keuze van hulpverlener– Dossiervorming/Recht op inzage– Recht op geheimhouding– Recht op ruimtelijke privacy– Recht op bescherming bij medisch-wetenschappelijk onderzoek– Recht op euthanasie

Juridische aspecten

• Uitgangspunten bij deze rechten zijn:– Vanaf 16 jaar– Wilsbekwaam– Vrijwillig overeenkomst aangegaan

Juridische aspecten

• Recht op behandeling– Inhoud

• Recht geïndiceerde behandeling• Plicht van hulpverlener tot behandeling• Niet zomaar stopzetten• Aanspraak op verzekeringen

– Beperkingen• Geen recht bij ontbreken indicatie• Geen plicht meer voor hulpverlener bij

– Ontbreken vertrouwensrelatie– Bij gewetensbezwaren

• Beëindiging behandeling tegen wil van patiënt in• Geen aanspraak bij niet verzekerd zijn

Juridische aspecten

• Recht op informatie– Inhoud informatieplicht– Waarover?– Door wie?– Aan wie– Op welke manier

Juridische aspecten

• Toestemmingsvereiste:– Voor iedere verrichting afzonderlijk– Voldoende informatie (informed consent)– Zover als informatie strekt– Soms uitdrukkelijk, soms stilzwijgend– Bij noodzaak, soms niet mogelijk– Patiënt mag toestemming weer intrekken– Het moment van vragen is van belang– Extra zorgvuldigheid bij slechte Nederlandse

taalbeheersing

Juridische aspecten

• Recht op afzien van verdere behandeling– Voorafgaand aan de verdere behandeling– Tijdens aan de verdere behandeling– Volgend op aan de verdere behandeling

Juridische aspecten

• Recht op inzage– Dossiervorming– Recht op inzage en afschrift– Recht op correctie, aanvulling, verwijdering en

vernietiging van gegevens– Beperkingen

2 mnd, volgens vader gisteren gevallen, callusvorming

8 mnd, volgens ouders gevallen en opgevangen

Juridische aspecten• Recht op geheimhouding

– Alle hulpverleners hebben een zwijgplicht– Waarover zwijgen– Zwijgplicht: t.o.v. wie?– Beperkingen/uitzonderingen

• Recht op ruimtelijke privacy

• Recht op bescherming bij medisch-wetenschappelijk onderzoek

• Recht op euthanasie

Juridische aspecten

• BOPZ:– voor APZ, PAAZ, PUK, VG, PG– Gedwongen opname mogelijk bij:

• RM

• IBS

• TBS

– Er moet sprake zijn van het gevaarscriterium

Juridische aspecten

• Eisen aan het gevaarscriterium:– Gevaar voor de gezondheid van betrokkene zelf– Gevaar voor gezondheid van anderen– Gevaar voor de openbare orde– Gevaar veroorzaakt door psychische stoornis– Gedwongen opname is enige uitweg

– (soms ook bij dreigend gevaar)

Juridische aspecten

• Rechterlijke machtiging– Vanaf 12 jaar– Aanvragen bij officier van justitie

• Verklaring niet-behandelend psychiater moet toegevoegd zijn• Niet ouder dan 5 werkdagen

• Rechter beslist binnen 3 weken na raadpleging patiënt, betrokkenen en deskundigen

• Na voorlopige machtiging (VM) moet opname binnen 2 weken plaatsvinden

• De VM duurt maximaal 6 maanden. Daarna verlenging tot voortgezet verblijf tot maximaal 1 jaar. Deze kan weer verlengd worden tot maximaal 5+2 jaar

Juridische aspecten• Inbewaringstelling:

– Burgemeester kan een last tot IBS geven als:• De persoon gevaar veroorzaakt• Waarschijnlijk door geestelijke stoornis• Opname is het enige alternatief• Betrokkene is niet bereid tot opname

– Procedure:• Geneeskundige verklaring• Burgemeester ondertekent• Toewijzing advocaat• Betrokkenen waarschuwen• Binnen 24 uur opname• OvJ stelt, indien nodig, vordering in bij rechter• Rechter beslist binnen 3 dagen over voortzetting IBS• IBS duurt maximaal 3 weken, daarna RM

Juridische aspecten

• Gedwongen verblijf– Fouilleren– Toewijzing hulpverlener– Behandelingsplan– Dwangmiddelen en maatregelen

• Er moet sprake zijn van noodsituatie• Maximaal 7 dagen, daarna eventueel dwangbehandeling

– Dwangbehandeling• Geen toestemmingsvereiste• Wel geneesheer-directeur inlichten• Ook inspectie inlichten

Juridische aspecten

• Patientenrechten bij dwangopnames:– Recht op behandeling

– Informatie• Therapeutische exceptie

• Inzage in dossier mag niet geweigerd worden

– Toestemmingsvereiste:• Noodsituatie

• Medisch noodzakelijke behandeling

– Recht op afzien van verdere behandelingsituatie-afhankelijk

– (medisch wetenschappelijk onderzoek)

– (recht op euthanasie)

Juridische aspecten• Inzagerecht

– Een patiënt die zijn medisch dossier wil inzien, heeft daartoe het recht– Een arts kan een verzoek om rechtstreekse inzage in bijzondere

omstandigheden weigeren, – De patiënt kan iemand machtigen om het dossier in te zien– De patiënt heeft ook recht op een kopie van zijn dossier

• Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector – verplicht voor alle instellingen in de gezondheidszorg en zelfstandig

gevestigde zorgaanbieders – een klachtencommissie van drie leden waaronder een onafhankelijke

voorzitter. • De uitspraak van de klachtencommissie is niet bindend, maar een zorgaanbieder die

hem naast zich neerlegt zal dat heel zorgvuldig moeten motiveren

•

Juridische aspecten• Wet BOPZ

– Volgens de BOPZ kan men niet onvrijwillig worden opgenomen zonder rechterlijke machtiging (RM) of inbewaring stelling (IBS).

– Belangrijk bij onvrijwillige opname is het gevaarscriterium

Juridische aspecten bij handelingsonbekwaamheid

• Juridische problemen:– ze zijn niet altijd in staat op te komen voor hun

belangen– ze kunnen niet altijd de vele rechtsregels

onderscheiden tussen mensen onderling

• uitgangspunt:– handelingsbekwaam– handelingsonbekwaam


• Handelingsbekwaam:– geschikt om rechtshandelingen te verrichten

• bv. koop, schenking, testament maken etc.

– handelingsonbekwaam: niet geschikt om rechtshandelingen te verrichten

– Leeftijd is niet meer het uitgangspunt voor handelingsbekwaamheid

– Uitgangspunten zijn nu de toestemming en de maatschappelijke realiteit van de handeling


• Minderjarigheid:– jonger dan 18 jaar

– wel een geleidelijke schaal• 12, 14 en 16 jaar

• Een minderjarige is nu volgens de wet bekwaam om rechtshandelingen te verrichten mits hij met toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordiger handelt, voor zover de wet niet anders bepaalt.

– Beperkingen:• het moet gaan om een bepaalde rechtshandeling/bepaald doel.

• het moet rechtshandelingen betreffen waarvan in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is dat meerderjarigen van zijn leeftijd deze zelfstandig verrichten.


• De wet kan de handelingsbekwaamheid beperken via:– onder curatele stellen

– meerderjarigenbewind

• Onder curatele stellen– iemand handelingsonbekwaam verklaren

– Redenen:• geestelijke stoornis

• verkwisting

• gewoonte van drankmisbruik


– De curatele wordt uitgesproken door de rechtbank• daarna verkrijgt de kantonrechter zeggenschap

• er wordt een curator aangesteld

• registratie en publicatie vindt plaats

• de curandus raakt dan handelingsonbekwaam; eventuele handelingen zijn vernietigbaar

• wel mogen handelingen verricht worden met toestemming van de curator voor een bepaald doel


• Meerderjarigenbewind– is een wettelijke regeling, die voorziet in een goed beheer

over alle of over bepaalde goederen van volwassenen met lichamelijke of geestelijk manco's.

• vooral ontstaan onder invloed van de vergrijzing (dementie e.d.)

• wordt uitgesproken door de kantonrechter

• kantonrechter wijst bewindvoerder aan

• het gaat uitsluitend om de goederen

• de bewindvoerder moet vooral toezicht houden

• Voor sommige handelingen heeft de bewindvoerder toestemming nodig van de betrokkene


– Uitgangspunt• samenwerking tussen de bewindvoerder en de

rechthebbende tot het onder bewind gestelde vermogen • De zelfstandigheid van die persoon moet waar mogelijk

worden gerespecteerd en gestimuleerd.

– Onder curatelenstelling is vaak een erg zware maatregel, terwijl bewindvoering soms te licht is, met name voor verstandelijk gehandicapten

– mogelijke oplossing:• mentorschap


• Mentorschap– voorziet in de behartiging van de

nietvermogensrechtelijke belangen van de betrokkenen• bv. belangen in de sfeer van de verzorging, verpleging en

behandeling• Een handeling zonder toestemming van de mentor is

vernietigbaar• De betrokkene is soms bevoegd te handelen zonder

toestemming van de mentor, indien hij tot een redelijke waardering van zijn belangen, ter zake in staat is, ook al gaat het om een handeling waartoe hij op grond van de hoofdregel niet bevoegd is


• Het mentorschap, gecombineerd met een meerderjarigenbewind kan in de praktijk vaak een passende oplossing bieden voor de handelingsbekwaamheid van verstandelijk gehandicapten

Verstandelijk gehandicapten

Tabel 1 Verschillen curatele, meerderjarigenbewind, mentorschap Schema Curatele Bewindvoering Mentorschap Zeggenschap over geld ja ja, indien bepaald neen Zeggenschap over belangen en ja, mede neen ja, uitsluitend welzijn van de persoon Houdt de persoon rechten? neen ja ja Is er bescherming tegen gevolgen ja beperkt beperkt van handelen van de persoon Wie kan worden benoemd tot persoon persoon en/of persoon curator/bewindvoerder? rechtspersoon Wie benoemt er? rechtbank kantonrechter kantonrechter Is een advocaat nodig? ja neen neen publicatie in krant? ja neen neen Toezicht (kanton)rechter; ja ja ja verantwoording over bestedingen?

Juridische aspecten Recht en gerechtigheid –Formeel stelsel van regels en instanties...

Documents

Transcript of Juridische aspecten Recht en gerechtigheid –Formeel stelsel van regels en instanties...