THEMA OPLEIDINGEN 10

MBO-leerlingen leren ‘out of the box’ denkenZestig MBO-leerlingen van drie verschillende opleidingen hadden in april vijf dagen de tijd om een oude schuur duurzaam te renoveren. Doelstellingen: theorie naar praktijk brengen, oplei-dingen ontschotten en resultaatgericht met elkaar samenwerken. ‘De Duurzame Werkplaats’, is een initiatief van ARXlabs, een bedrijf dat zich richt op het aanjagen van innovatie in de bouw. BouwTotaal sprak met general manager Wilbert Ebbers over de doelen en behaalde resultaten.

minder opmerkelijk wanneer we beden-ken dat uit recent onderzoek is geble-ken dat de Achterhoek tot de top van in-novatieve regio’s in Nederland behoort. ARXlabs is opgericht door innovator Jan Willem van de Groep, onder meer be-denker en initiator van de Stroomver-snelling, en Alfonso Wolbert van ARX architecten. Wilbert Ebbers, oud-direc-

teur van het Doetinchemse bouwbedrijf EBU (dat evenals stadgenoot bouwbe-drijf Goldewijk de crisis niet overleefde) is General Manager. Achter het bedrijf is een tiental leerlingen bezig een ou-de werkplaats te renoveren. ‘Het is van-daag een nakomdag, want die vijf dagen in april waren te kort om het hele pro-ject af te krijgen’, zegt Ebbers. ‘Hier le-ren ze samenwerken, ook met andere vakdisciplines. Dat is best lastig, want leerlingen worden in zuilen opgeleid. Ze worden goed in hun eigen vak, maar de praktijk vraagt straks mensen die in-terdisciplinair en in teams kunnen wer-ken.’

Traditionele bouwvakker verdwijnt‘De traditionele bouwvakker is er straks niet meer. We gaan richting industri-

eel bouwen met modificeerbare intel-ligente bouwdelen die je op de bouw-plaats assembleert. In die bouwdelen komen meerdere vakdisciplines bij el-kaar. De prefab delen worden in de fa-briek gemaakt. Op de bouwplaats wordt er in toenemende mate alleen geas-sembleerd. Jongeren moeten dus leren samenwerken en denken in prefab con-cepten’, legt Ebbers uit.Al deze nieuwe vaardigheden komen naar voren in ‘De Duurzame Werk-plaats’. Het is een voorbeeld van één van de ‘labs’ die ARXlabs heeft opgezet om innovatie te bevorderen. Inmiddels zijn er vijf verschillende labs opgericht. Ebbers: ‘Met deze op zichzelf staande minibedrijfjes, willen we de innovatie-afdeling van de Nederlandse bouwsec-tor zijn. Het begint bij een idee, plan of innovatie. Vervolgens zoeken wij part-ners die het beoogde resultaat kunnen verwezenlijken. Ieder lab heeft zijn ei-gen verdienmodel. Eentje gaat bijvoor-beeld over klaslokalen die voor weinig

Wilbert Ebbers (midden) van ARXlabs instrueert enkele leerlingen op De Duurza-me Werkplaats.

Tekst: ing. Frank de Groot

In het prachtige buitengebied van de Achterhoek bevindt zich in buurtschap Wolfersveen (bij Zelhem) het bedrijf ARXlabs. Een verrassende plek voor een bedrijf dat volgens de oprichters binnen enkele jaren het centrum van innovatie in de bouw moet worden. Maar wellicht

Vrijdag 27 mei is het lab ‘De Duurza-me Werkplaats’ officieel geopend. Van links naar rechts: Wilbert Ebbers, Jan Willem van de Groep (beiden van ARXlabs), Hanno Smit (AOC Oost Doetinchem), gedeputeer-de Michiel Scheffer (Provincie Gelderland) en burgemeester Marianne Besselink (Ge-meente Bronckhorst).

THEMA OPLEIDINGEN 11

geld, op een snelle manier een gezon-de werk- en leerplek worden. Energie-neutraal, want dat betalen we met de bespaarde energiekosten. Andere labs gaan over huisvesting voor vluchtelin-gen, Virtual Reality als designtool en ti-ny houses in combinatie met zonnepar-ken.’

De Duurzame WerkplaatsVrijdag 27 mei is het lab ‘De Duurzame Werkplaats’ officieel geopend door Ma-rianne Besselink, de burgemeester van de Gemeente Bronckhorst en Michiel Scheffer, gedeputeerde van de Provin-cie Gelderland. In De Duurzame Werk-plaats gaat het om onderwijsvernieu-wing. Ebbers: ‘De bouw verandert, niet alleen door de opkomst van industrieel bouwen, maar ook door de snelle toe-name van duurzaam bouwen. Denk aan circulair bouwen, gebruik van duurza-me materialen, energiezuinig en lucht-dicht bouwen. In het beroepsonder-wijs is er nog nauwelijks aandacht voor duurzaam bouwen. Het Graafschap Col-lege uit Doetinchem kwam daarom met de vraag bij ons of we de bouwopleiding konden verduurzamen. Het betreft hier een groot regionaal opleidingencentrum (roc) voor middelbaar beroepsonderwijs met bijna 9.000 studenten. Het gaat dan specifiek om de opleidingen bouw en in-stallatietechniek. Niet veel later schoof ook AOC Oost uit Doetinchem aan, dat middelbaar beroepsonderwijs verzorgt voor natuur, voeding en leefomgeving, om hierin te participeren met de groen opleidingen. Denk aan groene daken en gevels en tuin-aanleg.’Heico Heeze, één van de docenten die de studenten van het Graafschap Colle-ge begeleidt tijdens het project, zegt op de website van het roc: ‘De bouw veran-dert. In de bouw van de toekomst draait

het om duurzaamheid en de totale leef-omgeving. Daarom wordt de samenwer-king tussen de verschillende disciplines in de bouw steeds belangrijker. Met dit project willen wij onze studenten voor-bereiden op deze toekomst. De ken-nis die zij opdoen, moet ervoor zorgen dat ze tijdens hun opleiding en straks in hun toekomstige beroep in staat zijn om ‘out of the box’ te denken. Voor onze op-

leidingen is het essentieel om samen te werken met bedrijven, zodat we kun-nen inspelen op toekomstige ontwikke-lingen en onze opleiding daarop kunnen aanpassen. Samen met ARXlab, AOC Oost en andere betrokken partijen zijn we al ruim een jaar bezig om dit project voor te bereiden. Het wordt heel bijzon-der en de verwachtingen zijn hoog. Hoe mooi is het dat je als Graafschap Colle-ge betrokken bent bij zo’n mooi project.’

Invulling projectVan 18 tot 22 april 2016 werkten 60 stu-denten van het Graafschap College en AOC Oost aan het project ‘De Duur-zame Werkplaats’. Een oude houten werkplaats achter op het terrein van ARXlabs is daarbij gestript tot op het houten skelet en de oude vloer met fun-dering. De gevels en het dak zijn ver-volgens opnieuw opgebouwd met aan de buitenzijde een houten plaatmate-riaal, waarover EPDM dakbanen zijn aangebracht. Aan de binnenzijde zijn de gevels geïsoleerd door hardschuim isolatieplaten tussen de stijlen aan te brengen. Uiteindelijk is de binnenzij-de bekleed met oude gevelplanken. In de kopgevels en langsgevels zijn ver-der nieuwe kozijnen aangebracht met ramen en deuren. Het dak is later ‘ver-groend’ met sedumbeplanting. Tegen de gevel is een verticale strook met

groene beplanting in bakken aange-bracht [Wilbert: hoe wordt de rest van gevel en dak bekleed?].

FunctieblokBijzonder is dat de werkplaats is voor-zien van een zogenoemd ‘functieblok’. Dit is een volledig geprefabriceer-de stekkerklare unit met daarin een eenvoudige badkamer, toilet, keuken-blok en installatieruimte met lucht/wa-ter warmtepomp. ‘Dit functieblok is in die week door een aantal leerlingen ge-maakt bij Van Campen Bouwgroep uit Zelhem, dat hier vlakbij zit. Daar moes-ten ze natuurlijk optimaal samenwer-ken, omdat in dat functieblok alle disci-plines samenkomen. En je moet elkaar ook niet in de weg gaan lopen op zo’n klein oppervlak.’, legt Ebbers uit. ‘In-middels hebben we dit functieblok ver-der verbeterd en willen we deze ook in de markt zetten als kant-en-klare unit om bestaande gebouwen snel woon-klaar te maken voor bijvoorbeeld asiel-zoekers of studenten.’Volgens Ebbers moet de bouw rekening houden met toenemende prefabricage: ‘De bouw staat voor een enorme opga-ve om de bestaande voorraad energie-zuiniger en duurzamer te maken. Door prefabicage daalt de prijs en wordt het eerder economisch aantrekkelijk om complete bouwdelen of zelfs hele wo-ningen te vervangen.’

LeerprocesSamenwerken, materialen hergebrui-ken; het zijn allemaal nieuwe begrip-pen voor de leerlingen. Ebbers moet wel lachen: ‘De eerste twee dagen zie je de leerlingen alle kanten op vliegen. Ze moeten dan nog leren dat ze onder-deel zijn van een geheel en dus moe-ten samenwerken. Ook het hergebruik van oude materialen moesten ze leren. We hadden één afvalcontainer neer-gezet met de boodschap: zorg dat er

zo weinig mogelijk bouwmateriaal in gaat. Nou, na één dag zat die container al propvol. Toen zijn we met de leerlin-gen nog eens goed gaan kijken wat ze er nou allemaal in hadden gegooid: kijk, dit kun je nog prima gebruiken en dat ook. En dan zie je langzaam het besef komen dat veel sloopmateriaal nog pri-ma her te gebruiken is.’

Brede participatie‘Bedrijven uit Oost-Nederland onder-steunen het project door het leveren van kennis en materialen’, zegt Ebbers.

‘Denk alleen al aan de warmtepomp die in het functieblok zit. Maar ook alle bouwmaterialen en overige installaties zijn ter beschikking gesteld door bedrij-ven. Daar zie je wel aan dat men het be-lang ziet van goede opleidingen.’Tijdens de vijf dagen namen de leerlin-gen ook deel aan inspirerende work-shops over duurzaam werken en mate-riaalgebruik in de bouw. Die workshops werden onder meer gegeven door Otto Willemsen (organisatieadviseur), Nico Wissing (landschapsarchitect) en Alfon-so Wolbert (architect). Ebbers: ‘Die vijf dagen waren natuurlijk te kort om het hele project af te ronden, dus hebben we ook nakomdagen georganiseerd, zo-dat leerlingen het project kunnen afron-den. De deelnemende opleiders zijn zo enthousiast dat ze dit volgend school-jaar weer willen doen. Ook andere roc’s

hebben al belangstelling getoond.’Ebbers besluit: ‘Dit is slechts het be-gin. De ambitie is om De Duurzame Werkplaats te laten uitgroeien tot een proeftuin voor duurzame innovatie in de bouwsector in de Achterhoek en ver daarbuiten. De bouw zit nu nog teveel vast in haar eigen verdienmodel. Inno-vatie wordt platgeslagen door te ho-ge kosten en te kleine marges. Wij ho-pen bij te dragen aan een omslag in de bouw.’

SponsorenEen groot aantal partners en be-drijven sponsort of begeleidt De Duurzame Werkplaats, waardoor onder meer kosteloos gebruik kan worden gemaakt van bouwmate-rialen, installaties en adviezen. De sponsoren en partners op een rij.

Duurzaam4Life, Henrad, Enze-rink, Inventum, Kwerreveld, Ge-meente Bronckhorst, FW, Raab Karcher, NL Greenlabel, Rosen-daal Schilderwerken, Kremer, Achterhoek Agenda 2020, Ren-sa, GevierDales, Dozon, Smede-rij Besselink, Van Campen Bouw-groep, Glassolutions Saint Gobain en Wassink installatie.

Het ‘functieblok’ is een volledig geprefabriceerde stekkerklare unit met daarin een eenvoudige badkamer, toilet, keukenblok en installatieruimte.

Het functieblok is voorzien van een lucht/water warmtepomp.

De binnenwanden worden bekleed met het hout van de oude gevelbekleding.