juni 2008 Pensioenkrant - pensioenfondstno.nl · versificatie aangebracht, zodanig dat naar...

Stichting Pensioenfonds TNO

Pensioenkrant

8e jaargang

nummer 2juni 2008

Jaarverslag 2007

Pensioenspaarregeling

Deelnemersraad

Klanttevredenheid

Helder inzicht geven

2 Pensioenkrant juni 2008

In dit nummer

bladzijde* Fondsresultaten

* Jaarverslag 2007

* Pensioenspaarregeling

* Deelnemersraad

* Personalia

* Klanttevredenheid

Colofon

De Pensioenkrant is een uitgave van het Pensioenfonds TNO voor deelnemers en gepensioneerden.

Redactie/design/fotografie:mr. Berend H. de Rijk

Redactieadres:Postbus 7018, 2280 KA, RijswijkTelefoon 070 4138602Telefax 070 4138620E-mail [email protected]

Website:www.pensioenfondstno.nl

DrukQuantes, Rijswijk

Oplage9.650 exemplaren

Personalia Pensioenfonds TNO

Bestuur

Benoemd door de RvB TNOIr. D.Ph. Schmidt voorzitterIr. L. Hoedemaker plv. voorzitterDrs. C.H.M. van GervenMr. H.P.C. Wellen

Gekozen door de deelnemersIr. drs. J.B.M. Louwe secretarisDrs. F. PhillipsonDrs. J.A. VeltmanIr. J.W. Vethaak

Gekozen door de gepensioneerdenIr. drs. P.D. van der KooghProf. ir. J. Witteveen

DirectieDrs. J.T. Ruijgrok MBA directeurMr. A. van Luijk adjunct

3

17

14

18

Van de redactie

Helder inzicht

Pensioenfondsen moeten helder en transparant communiceren met de belanghebbenden. Dat is ook de bedoeling van deze Pensioenkrant, maar zeker ook van het jaarverslag 2007 dat verschenen is. Het ei is weer gelegd. Het Pensioenfonds geeft met het verslag inzicht over de stand van zaken. Daarbij wil het fonds doorzichtig zijn als glas, zodat u goed zicht heeft op de ge-beurtenissen, inrichting en bedrijfs-voering van het pensioenfonds in het afgelopen jaar. De weg die bij de productie van het jaarverslag moest worden afgelegd was een andere dan in voorgaande jaren. Er is immers geen algemene vergadering meer van deelnemers, maar een deelnemersraad en een verantwoordingsorgaan. In een gezamenlijke vergadering met een delegatie van bestuur en directie is het jaarverslag besproken. Een oor-deel en een advies kon niet worden afgegeven door de korte inwerk-periode. Oordelen doe je op basis van kennis. Dat geldt zeker voor TNO-ers.

Met vriendelijke groet,

mr. Berend H. de Rijk

4

16

Pensioenkrant juni 2008 3

Fondsresultaten

De beursbeer liet nog steeds zijn tanden zien

Fondsresultaten t/m april 2008

Vermogen De aanhoudende stroom tegenvallend economisch nieuws uit de Verenigde Staten en de wereldwijde kredietcrisis leidde tot een uiterst negatief senti-ment voor aandelen. Dit bracht beleg-gers (en ook het fonds) er toe de ri-sico’s verder te beperken. Hier hadden niet alleen aandelen last van, maar ook obligaties met een hoger risico. Deze effecten werden geruild voor defen-sieve staatsleningen.

Het negatieve sentiment zorgde er voor dat in het eerste kwartaal van 2008 het beleggingsresultaat van het fonds -5% bedroeg. Hierdoor zakte het belegd pensioenvermogen van €1.969 mln. (eind 2007) naar € 1.849 mln. In april liep dit weer op naar € 1.885 mln.

VerplichtingenDe pensioenverplichtingen stegen inhet eerste kwartaal van 2008 van € 1.463 mln. (eind 2007) naar € 1.517 mln. in maart en zakten in april weer naar € 1.489 mln., door een lichte stij-ging van de marktrente.

DekkingsgraadDe dekkingsgraad zakte van 134% (ultimo 2007) in maart naar 122% en was daarmee dicht de door De Neder-landsche Bankvereiste dek-kingsgraad van 121% genaderd. Gelukkig liep deze in april weer op naar 126%.

Teleurstellend eerste kwartaal 2008

Het beleggingsresultaat in het 1e kwartaal 2008 was - 5%. Gelukkig brak in april de negatieve trend en werd in deze maand een rendement behaald van 1,4%.

BlackRockOp 1 februari 2008 is het mandaat met BlackRock als zogenoemde “Lead Overlay Manager” van start gegaan. De door BlackRock voorgestelde en door het bestuur geaccordeerde stra-tegische normportefeuille is per die datum uitgevoerd. Daarmee is het risico in de beleggingsportefeuille teruggebracht en de door De Neder-landsche Bank vereiste dekkingsgraad verlaagd.

Dekkingsgraad in %

100105110

115120125130

135140

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Dekkingsgraad

Vereiste dekkingsgraad

Dekkingsgraad in %

100105110

115120125130

135140

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Dekkingsgraad

Vereiste dekkingsgraad

04-2008


‘Met de invoering van een middel-

loonregeling, aanpassing van de

pensioenspaarregeling en uitvoe-

ring van zaken als medezeggen-

schap en verantwoording, is een

mijlpaal bereikt. Het fonds heeft

thans een moderne bestuurlijke

inrichting en is uitvoerder van

een pensioenregeling die past bij

het arbeidsvoorwaardenbeleid

van TNO.’ Aldus Dick Schmidt,

voorzitter van het bestuur van het

Pensioenfonds TNO.

Het bestuur beseft dat de financi-ele positie van het fonds een cruci-ale factor is in het veiligstellen van de pensioenen. Daarom is het ver-mogensbeheer in 2007 versterkt met een gerenommeerde vermogens-beheerder, die ondersteuning verleent bij de invulling van het beleggings-beleid. Actueel waren ook zaken als risicobeheer en maatschappelijk ver-antwoord beleggen. Dit laatste punt beschouwt het fonds overigens als een logisch onderdeel van zijn beleid.

Aanvankelijk was in 2007 de dek-kingsgraad gestegen, maar door onrust op de financiële markten werd dit weer tenietgedaan en bleef deze per saldo gelijk. Door aanhoudende negatieve ontwikkelingen op de aandelenmark-ten is echter de dekkingsgraad in het eerste kwartaal van 2008 fors gedaald. Waakzaamheid blijft geboden. Bij een blijvend lagere dekkingsgraad is vol-ledige indexatie niet veiliggesteld. Het vermogensbeheer krijgt daarom ook in het jaar 2008 alle aandacht. Doel-stelling daarbij is dat het fonds zich de komende jaren blijft richten op een solide financiële positie. Het fonds wil daarbij, zowel met betrekking tot het bestuur als de uitvoering, openheid van zaken geven.

Het bestuur bedankt de werkgevers, deelnemers en gepensioneerden voor het vertrouwen dat in ons is gesteld. Dit geldt ook voor allen die zich heb-

ben ingezet voor het fonds. Het be-stuur spreekt met name zijn waarde-ring uit voor de medewerkers van het pensioenbureau. Zij hebben getoond de uitdagingen en extra inspanningen aan te kunnen.

Rijswijk, 5 juni 2008

Namens het bestuur van de Stichting Pensioenfonds TNO

Ir. D. Ph. Schmidt voorzitter

Jaarverslag 2007

Verslag van het bestuurRealisatie middelloonregeling, aanpassing pensioenspaar-regeling, uitvoering medezeggenschap en versterking van het vermogensbeheer.

Moderne bestuurlijke inrichting en een pensioen dat past bij TNO


Moderne bestuurlijke inrichting en een pensioen dat past bij TNO

VooruitblikIn overeenstemming met het Middel Lange Termijn Plan 2007 tot 2010 zijn enkele prioriteiten gepland.

Agenda

Pensionfund Governance

Aandacht zal uitgaan naar het imple-menteren van de medezeggenschaps-organen. Er zal een opleidingspro-gramma voor de leden van deze or-ganen worden aangeboden. Ook voor deskundigheidsbevordering van het bestuur is een plan uitgewerkt.

Communicatie

Een belangrijk speerpunt vormt de communicatie. Omdat het fonds er naar streeft om tevreden ‘klanten’ te hebben, is er behoefte aan inzicht in de dienstverlening van het fonds. Daarom zal in de tweede helft van 2008 een klanttevredenheidsonderzoek worden gehouden.

Beleggingen

Ingevolge de negatieve trend op de fi-nanciële markten heeft het fonds het risicoprofiel van de beleggingsporte-feuille verlaagd. Er is een verdere di-versificatie aangebracht, zodanig dat

naar verwachting toch een redelijk rendement kan worden behaald. Voor-zichtigheid blijft echter geboden.

Met een dekkingsgraad van 126% per 30 april 2008 is er nog steeds sprake van een buffer van 26%. Toch is de marge laag ten opzichte van de ver-eiste 121% volgens de normen van De Nederlandsche Bank (bij de por-tefeuille per 30 april 2008). Onzeker is dan ook in welke mate per 1 januari 2009 kan worden ge-indexeerd. Dit zal afhangen van de hoogte van de dekkingsgraad op 31 december 2008.

BlackRock zal een verdere invulling geven aan monitoring van het risico-management. Daarnaast zal het beleid voor maatschappelijk verantwoord be-leggen verder worden ontwikkeld. De door het bestuur benoemde Ethische Commissie zal de adviezen voorbe-reiden.

Interne beheersing

Ter controle van de aanpassingen in het geautomatiseerde pensioenadmi-nistratiesysteem, wegens invoering van de middelloonregeling, zal een EDP-audit plaatsvinden.

Ook zal de managementinformatie uit het geautomatiseerde systeem verder worden ontwikkeld en zal het digi-taliseren van dossiers van start gaan. Daarnaast zal het calamiteitenplan van de uitvoeringsorganisatie verder wor-den verfijnd en zal een uitgebreide toets worden uitgevoerd op de door het fonds uitbestede werkzaamheden.

De toereikendheids- en continuïteits-toets zal waar nodig worden aangepast aan nieuwe richtlijnen van De Neder-landsche Bank. Ook zal een studie plaatsvinden over het al dan niet wenselijk zijn van een afzonderlijke norm voor indexering van de pensioenen.

Er zal een actief beleid worden ingezet om gewezen deelnemers te bewegen tot waarde-overdracht.

Samenwerking

De samenwerking met andere fondsen, binnen zowel als buiten het gebouw van de Pensioengroep Zuid Hoorn, zal verder worden uitgebouwd indien dit meerwaarde oplevert. Criteria daarbij zijn draagvlak, schaal-grootte, professionele kwaliteit en con-tinuïteit.

Agenda 2008


Jaarverslag 2007

Verslag van het bestuurEen hoog rendement, zoals in voorgaande jaren, kon niet worden behaald. Er moest genoegen worden genomen met een rendement van 2%.

Vermogensbeheer

Vastgoed

Na jaren van hoge rendementen bleek 2007 voor vastgoed een lastig beleg-gingsjaar. Het fonds heeft het beursge-noteerde deel, dat in toenemende mate een speculatief element bevatte, terug-gebracht ten gunste van niet-beursge-noteerd vastgoed (verhouding 1:2). Te-gelijkertijd werd de spreiding van niet-beursgenoteerd vastgoed wereldwijd uitgebreid. Eind 2007 was 11,9% van het totaal vermogen belegd in vast-goed. Het totaalrendement in 2007 op vastgoed bedroeg - 4,7% bij een bench- markrendement van - 12,1%.

Rendement in % 2007 2006 2005 2004 2003

Pensioenfonds TNO 2,0% 11,3% 17,5% 12,9% 10,7%

Interne benchmark 1,5% 9,4% 14,8% 9,9% 10,7%

5 jaarsgemiddelde

10,9%

9,3%

De beleggingsportefeuille van het pensioenfonds (exclusief pensioenspaarbeleg-gingen) zag er in de afgelopen twee jaar als volgt uit.

Beleggingsportefeuille Bedragen In % Rendement (bedragen in duizenden euro’s) 2007 2006 2007 2006 2007 2006

Vastgoed 233.193 225.971 11,9 11,6 - 4,7% 33,6%Aandelen 668.225 739.643 34,0 37,8 2,3% 11,4%Derivaten 3.056 13.049 0,2 0,7 - -Private equity 162.953 128.597 8,2 6,6 20,3% 29,2%Leningen op schuldbekentenis 1.456 4.934 0,1 0,3 -26,7% 1,0%Obligaties 683.403 689.892 34,8 35,2 - 2,8% 0,0%Funds of hedge funds 115.272 68.585 5,9 3,5 5,7% - 1,3%Vorderingen 2.443 6.937 0,1 0,3 - -Liquide middelen 94.645 78.523 4,8 4,0 - -

Totaal 1.964.646 1.956.131 100,0 100,0 2,0% 11,3%

Door het tegenvallende beleggings-resultaat steeg het belegd pensioen-vermogen slechts met € 12,7 mln. en kwam daarmee uit op € 1.968,8 mln. (exclusief het pensioenspaarkapitaal van € 176,9 mln.). Belangrijke wijziging in de financiële verslaglegging betrof de invoering van de marktrente voor de berekening van de verplichtingen. Dit heeft geleid tot een grotere beweeglijkheid van de

Dekkingsgraad en rendement

dekkingsgraad (de verhouding tussen vermogen en verplichtingen). Per sal-do stegen de pensioenverplichtingen met € 6,7 mln. naar € 1.462,9 mln. De dekkingsgraad kwam per einde van het verslagjaar onveranderd uit op 134%. Dit is ruim boven de vereiste dekkingsgraad volgens De Nederland-sche Bank. De voortzetting van de ne-gatieve trend op de financiële markten in de eerste maanden van 2008 heeft

echter geleid tot een verdere daling van het vermogen. Het fonds heeft hierop geanticipeerd door het risico-profiel van de beleggingsportefeuille te verlagen.

Het saldo van de baten en lasten, of-wel de winst, bedroeg € 35,1 mln., (in 2006 nog € 163,8 mln.). Oorzaak van het lagere resultaat is het geringe be-leggingsrendement dat werd behaald.

30-4-2008

Een tegenvallend resultaat in 2007 maar wel een goed vijfjaarsgemiddelde

Europa VS Japan Azië Opkomende markten

Geografische verdeling aandelen


30-4-2008

Verantwoord beleggingsbeleidHet fonds hanteert voor het beleggingsbeleid begrippen als juridische en maatschappelijk aanvaardbaarheid. Daarop aansluitend is uitvoering gegeven aan de openbaarheid van de beleggingen in aandelen.

Aandelen

Voor aandelen bleek het een wisselend beleggingsjaar. In de eerste helft van het jaar bleef de economische terug-gang beperkt. Maar toen het slechte nieuws uitbrak over de kwaliteit van leningen op diverse bankbalansen, keerde het sentiment. Ook verder in het jaar werd de vrees,dat dit de fragiel geachte economische omstandigheden in de VS en in Europa nadelig zou be-invloeden, merkbaar op de beurzen.

De Opkomende Markten vonden hou-vast in de toegenomen mondiale af-hankelijkheid van grondstoffen en profiteerden van de prijsstijgingen.Gedurende het jaar werd, in verband met verlaging van het risicoprofiel, het belang in aandelen teruggebracht van 38% naar 34%. Het fonds behaalde een rendement van 2,3% op de aande-lenportefeuille (benchmark 1,5%).

Vastrentende waarden

In overleg met de nieuwe beheerder werd de spreiding in deze beleggings-categorie verder geoptimaliseerd. Met beleggen in inflatiegerelateerde obliga-ties worden de negatieve effecten van een stijgende inflatie verkleind. Het totaal rendement was -2,8% (bench-mark 1,7%).

Overige

Eind 2007 was in Private equity € 163 mln. belegd. Het rendement bedroeg 20,3%. Voor Hedgefunds werd € 115 mln. belegd, waarvan het rendement in USD 17% was (benchmark 8%). In euro’s en na toerekening van de valu-ta afdekking was het rendement 5,7%.Ten aanzien van vreemde valuta’s wa-ren ultimo 2007 de afgedekte posities voor US Dollar: 42%, Japanse Yen: 46% en het Britse Pond: 85%.

Normportefeuille en actief beleid

Het fonds volgt een lange termijn be-leggingsbeleid. Dit houdt in dat de be-leggingen afgestemd zijn op de lange termijn verplichtingen. Daarbij streeft het fonds naar een juiste balans tussen gespreide beleggingsrisico’s en ver-wachte opbrengsten. Het spreiden van risico’s houdt in dat met een vastgeleg-de verhouding op lange termijn in ver-schillende beleggingscategorieën wordt belegd.

De verhoudingen tussen de verschillen-de beleggingscategorieën resulteert in een zogenoemde strategische normpor-tefeuille. Deze normportefeuille voor-ziet ook in de mogelijkheid om binnen vooraf vastgestelde bandbreedtes kleine verschuivingen tussen de beleggingsca-tegorieën aan te brengen. Dit biedt de mogelijkheid om snel in te spelen op actuele ontwikkelingen, zoals een grote beweeglijkheid op de financiële mark-ten. Door dit actief portefeuillebeleid is een extra rendement behaald van 0,5%, waardoor het totale rendement in 2007 uitkwam op 2,0%. Het fonds vindt dat een tegenvallend resultaat, zeker in ver-gelijking met de hoge rendementscijfers uit voorgaande jaren. Het bestuur ziet hierin echter geen reden om het gekozen lange termijn beleid te wijzigen.

Aandelen indices 2007, geïndexeerd (31/12/2006=100)

80

90

100

110

120

130

140

150

dec 06 mrt 07 jun 07 sep 07 dec 07

MSCI Europa Dow Jones Nikkei MSCI Opkomende Markten

Een tegenvallend resultaat in 2007 maar wel een goed vijfjaarsgemiddelde


Jaarverslag 2007

Inrichting vermogensbeheer

De gehouden selectieprocedure leid-de tot aanstelling van de Amerikaanse vermogensbeheerder BlackRock. Deze gaat er op toezien dat het totale beleg-gingsbeleid binnen de vooraf opgestel-de strategische risico- en beleggings-kaders van het pensioenfonds blijft. BlackRock wordt tevens verantwoor-delijk voor de uitvoering van het, door het bestuur vastgestelde, beleid op het gebied van rente- en inflatiematching, valutahedging en de wereldwijde tac-tische vermogensallocatie. De vastren-tende portefeuille wordt per september 2007 door hen beheerd. BlackRock zal ook de uitvoeringsorganisatie van het fonds ondersteunen in de selectie van de externe vermogensbeheerders, het risicomanagement en de rapportages.

Verslag van het bestuurOmdat het vermogensbeheer aanzienlijk complexer is ge-worden, is het van belang om met goede en vakbekwame partners samen te werken.

Het in kaart brengen van de financiële positie en de risico’s is essentieel voor strategisch beleid

In het verslagjaar is naar een ex-terne partij gezocht die het fonds, nu en in de toekomst, adequaat kan begeleiden in het inrichten van de beleggingsportefeuille en ondersteuning verleent ten aan-zien van het beleggingsbeleid en het risicobeheer. Deze rol wordt `Lead Overlay Risk Manager` genoemd.

Externevermogens-beheerders

BlackRockstrategische

partner

Bestuur

Beleggings-adviescommissie

Toetst het beleggingsbeleid • op strategische risico’s en de beleggingskadersRente- en inflatiematching• Valutahedging• Wereldwijde tactische • vermogensallocatie Selecteren en monitoren •

van managers in aandelen en alternatieve beleggingenRapportages•Voorbereiding en uitwer-•king van beleid

Pf TNOBeleggingsafdeling

De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de bij het ver-mogensbeheer betrokken partijen zijn vastgelegd in het Beleidskader Beleggingen. Daarnaast is er een Beleggingsstatuut, een Jaarplan en een Verklaring Beleggingsbeginselen. Deze ‘Verklaring’ omvat onder meer methoden voor risicobeheerprocedures en de strategische alloca-tie van activa. Ook zijn daarin regels opgenomen over maatschappelijk verantwoord beleggen.

Het bestuur is zich er terdege van bewust dat het fonds, naast een fi-nanciële verantwoordelijkheid als institutionele belegger, ook een maat-schappelijke verantwoordelijkheid kent. Er is daarom een ethische com-missie ingesteld, die het bestuur adviseert over een verantwoord beleg-gingsbeleid. Dit heeft geleid tot formulering van uitgangspunten voor 2008, zoals:

hanteren van een algemeen aanvaarde ‘zwarte lijst’ van ‘foute’ • ondernemingen;

publicatie van de actuele beleggingen op de website van het fonds.•


Het in kaart brengen van de financiële positie en de risico’s is essentieel voor strategisch beleid

Pensioenfonds bestuur

Invulling is gegeven aan de principes voor goed pensioenfondsbestuur, zoals deze in wet-en regelgeving zijn uitge-werkt. De invulling concentreerde zich rond onderstaande onderwerpen.

Integere bedrijfsvoering

Het beleid van het fonds is gericht op integere bedrijfsvoering. Dit houdt on-der meer in een adequate administra-tieve organisatie, interne controle en risicobeheersing. Het fonds heeft in dit kader het operationeel- en financieel risicobeheer in 2007 verder versterkt. Voorts is voor de uitvoeringsorgani-satie een calamiteitenplan opgesteld en de interne controle aangescherpt. Daarnaast is de monitoring en risico-analyse van de beleggingsportefeuille verder ontwikkeld. Ook is een conti-nuïteitsanalyse opgesteld, waarin de financiële positie en risico’s voor de langere termijn in kaart zijn gebracht. In verband met een integere uitoefe-ning van functies hebben zowel de bestuursleden als commissieleden, directie en de medewerkers van het fonds een gedragscode ondertekend. Het Nederlands Compliance Instituut B.V. houdt toezicht op naleving van de gedragscode en daaruit zijn geen be-vindingen naar voren gekomen.

Medezeggenschap, verantwoording en toezicht

De voorstellen over medezeggenschap, verantwoording en toezicht zijn in de algemene vergadering van deelne-mers van december 2007 aangenomen. Daarmee geldt dat per 1 januari 2008 de algemene vergadering van deel-nemers statutair is vervangen door een deelnemersraad met wettelijke adviesbevoegdheden. Ook is een in-stemmingsbevoegdheid toegekend, in geval van een eventueel voorgenomen besluit tot liquidatie van het fonds. Naast de deelnemersraad is er ook een verantwoordingsorgaan en een intern toezichtsorgaan benoemd. Het verant-woordingsorgaan gaat oordelen over het handelen van het bestuur, het ge-voerde beleid en over beleidskeuzes voor de toekomst. Het intern toezicht, bestaande uit een visitatiecommissie van drie externe leden, gaat kritisch het functioneren van het bestuur be-zien. Het gaat daarbij vooral om het beoordelen van beleids- en bestuurs-processen, uitvoering van de pensi-oenregeling en de wijze waarop wordt omgegaan met lange termijn risico’s.

Deskundigheid

Het fonds hanteert een deskundigheids-plan. Daarin zijn deskundigheidsgebie-

den geformuleerd, zoals het besturen van een organisatie, weten regelge-ving, pensioenregelingen, financiële- en actuariële zaken, administratieve organisatie en communicatie. Deze gebieden zijn op basis van des-kundigheid en ervaring toegekend aan tenminste twee bestuursleden. Elk be-stuurslid heeft tenminste twee deskun-digheidsgebieden. Via cursussen wordt het kennisniveau op peil gebracht en gehouden.

Transparantie

Over de manier van communiceren heeft het fonds enkele uitgangspunten geformuleerd. Doel is om op een hel-dere wijze alle belanghebbenden tijdig en juist inzicht te geven in het doen en laten van het fonds en zaken die hun pensioen betreffen (zie ook onder communicatie op bladzijde 11).

Bewuste uitbestedingHet bestuur heeft bewust gekozen voor uitbesteding van het vermogensbeheer, om een goede balans te houden tussen continuïteit, kosten en risico’s.

Op heldere wijze inzicht geven


Informatie

KerncijfersDeelnemers en gepensioneerden 2007(aantallen) Deelnemers 5.551Gewezen deelnemers 4.802OBU/TOP/Afvloeiing 309Ouderdomspensioenen 2.772Partnerpensioenen 1.216Wezenpensioenen 55Arbeidsongeschiktheidspensioenen 200

Vermogen en verplichtingen (€ mln.)Belegd pensioenvermogen 1.968,8Belegd pensioenspaarvermogen 176,9Totaal belegd vermogen 2.145,7Pensioenverplichtingen 1.462,9 Pensioenspaarverplichtingen 176,9Totale pensioenverplichtingen 1.639,8Fondsvermogen (reserves) 495,9

Bijdragen en uitkeringen (€ mln.) Deelnemersbijdrage 12,5Werkgeversbijdrage 29,6Totaal bijdragepercentage *) 15%Pensioenuitkeringen 77,8

OverigeTotaal rendement 2,0%Indexering 3,2%Dekkingsgraad **) 134% *) tot 1 juli 17%, daarna 15%**) incl. indexering van 3,3% per 1-1-2008

Jaarverslag 2007

Verslag van het bestuurDe nieuwe pensioenregeling is financieel beter beheersbaar en doet de kans op onderdekking afnemen. De kostendek-kende pensioenpremie werd met 2% punt verlaagd.

Nieuwe pensioenregeling

TNO en de Centrale Ondernemingsraad bereikten in het voorjaar van 2007 een principe akkoord over wijziging van de arbeidsvoorwaarden, waar-onder invoering van een voorwaardelijk geïn-dexeerde middelloonregeling per 1 juli 2007. De algemene vergadering van deelnemers, van mei 2007, stemde in met de aanpassing van de pensi-oenregeling. Met de overgang op een middelloon-regeling hebben de deelnemers een pensioenrege-ling die past in het huidige tijdsbeeld. Naast de opbouw van een ouderdomspensioen wordt een dekking gegeven voor de risico’s van arbeidson-geschiktheid en overlijden. Ook is de nieuwe re-geling financieel beter beheersbaar.

Voorwaardelijke indexering

Kenmerk van de pensioenregeling van het fonds is dat de algemene salariswijzigingen bij TNO structureel leiden tot verhoging van de pensioe-nen, voorzover de financiële middelen dit toela-ten (voorwaardelijk geïndexeerde middelloonre-geling). In februari 2007 bereikte de Raad van Bestuur TNO een akkoord met de Centrale Onder-nemingsraad over de salarismaatregel. Het bestuur besloot, op basis van de vermogenspositie van het fonds, de pensioenen dienovereenkomstig te indexeren met 2,2%. Dit gebeurde met terugwer-kende kracht tot 1 januari 2007. Per 1 juli 2007 werd, gelijktijdig met de overgang op een voor-waardelijk geïndexeerde middelloonregeling, een indexering van 1,0% toegekend.

Servicegerichtheid, begrijpelijkheid, kwaliteit en betrouwbaarheid

Aantallen deelnemers en gepensioneerden

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2003 2004 2005 2006 2007

DeelnemersGewezen deelnemers

OBU/TOP/AfvloeiingOuderdomspensioenen

PartnerpensioenenArbeidsongeschiktheidspensioenen


Servicegerichtheid, begrijpelijkheid, kwaliteit en betrouwbaarheid

Het bestuur nam, ondanks de nega-tieve ontwikkeling op de aandelen- en kapitaalmarkten, op 16 januari 2008 het besluit de indexatie van de pensi-oenen per 1 januari 2008 vast te stellen op 3,3%, overeenkomstig de algemene salarismaatregel van TNO. Bepalend voor de mate van indexatie was de dekkingsgraad per 31 december 2007. Met de genoemde indexeringen zijn de pensioenen volledig geïndexeerd en zijn er geen achterstanden. Indien de negatieve ontwikkelingen op de financiële markten in 2008 blijven voortduren, zal het volledig indexeren van de pensioenen per 1 januari 2009 niet voor de hand liggen. Leidraad daarbij is de nieuw ontwikkelde staffel en de op 31 december 2008 geldende dekkingsgraad.

Tegemoetkoming zorgverzekering

Het fonds kent een voorwaardelijke tegemoetkoming in de kosten voor de zorgverzekering voor degenen die aansluitend op de deelneming met pensioen zijn gegaan. Omdat de tege-moetkoming als een oneigenlijke acti-viteit van het fonds is aan te merken, is besloten om deze met ingang van 2007 in maximaal vijf jaar af te bou-wen. Daarom werd de maximale tege-moetkoming voor 2007 verlaagd van

€ 1.000 naar € 800 euro. Voor 2008 is dit bedrag verder verlaagd naar € 600. Aan de tegemoetkoming kunnen geen rechten worden ontleend. Het bestuur zal in 2008 bezien of een tegemoetko-ming nog voor 2009 wordt toegekend en zo ja hoe hoog de tegemoetkoming zal zijn.

Communicatie

Het fonds werkt met een communi-catieplan voor een goede planning en uitvoering van de communicatie-acti-viteiten. Daarin zijn kernwaarden ge-formuleerd zoals: servicegerichtheid, begrijpelijkheid, kwaliteit en betrouw-baarheid. Hieraan zijn doelstellingen gekoppeld als pensioenbewustwording en pensioeninzicht bij de deelnemers, maar ook bij de werkgevers. Het is van belang dat men bewust wordt van het feit dat het TNO-pensioen een prima secundaire arbeidsvoorwaarde is en bijdraagt aan een goede arbeidsmarkt-positionering van TNO.

Communicatie heeft natuurlijk ook het doel dat alle belanghebbenden goed en begrijpelijk worden geïnformeerd over hun pensioensituatie. Dit geldt ook inzake het (financiële) beleid van het fonds en de uitvoering daarvan.In het verslagjaar is er veel gecom-

municeerd. Voorbeelden zijn (naast de brochures en de Pensioenkranten) een nieuwe versie van de website, aanpassingen in de Pensioenplanner en een nieuw Uniform Pensioenover-zicht. Ook is ruim aandacht besteed aan de overgang op een middelloon-regeling (ondermeer voorlichting op diverse locaties), medezeggenschap en de aanstelling van een Lead Overlay Risk Manager voor het vermogens-beheer. Daarnaast vergde de overstap naar een nieuwe uitvoerder voor de pensioenspaarbeleggingen de nodige aandacht.

Nieuw was het commentaar van deel-nemers over de rol van het pensioen-fonds inzake ethisch beleggen. In aan-sluiting daarop is uitvoering gegeven aan de openbaarheid van de beleggin-gen in aandelen van beursgenoteerde ondernemingen.

Bent u ook aangesloten?

Volledig geïndexeerdMet de indexering van van 2,2% + 1% in 2007 en 3,3% in 2008 zijn de pensioenen volledig geïndexeerd en zijn er geen achterstanden.

Aantallen deelnemers en gepensioneerden

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2003 2004 2005 2006 2007

DeelnemersGewezen deelnemers

OBU/TOP/AfvloeiingOuderdomspensioenen

PartnerpensioenenArbeidsongeschiktheidspensioenen


InformatieJaarverslag 2007

De balans

Activa

(bedragen in duizenden euro’s)

31-12-07 233.193 668.225 7.259 162.953 1.456 683.403 115.272 1.871.761

176.864

2.443 94.645 2.145.713

495.875 1.453.421 3.170 6.341 1.462.932

176.864

4.203

5.839

2.145.713

Passiva

31-12-06 225.971 739.643 13.049 128.597 4.934 689.892 68.585 1.870.671

188.519

6.937 78.523 2.144.650 495.275

1.443.401 5.653 7.133 1.456.187

188.519

0

4.669

2.144.650

Pensioenbeleggingen Vastgoed Aandelen DerivatenPrivate equity Leningen op schuldbekentenis ObligatiesHedge funds

Pensioenspaarbeleggingen (risico deelnemers)

Vorderingen en overlopende activa

Liquide middelen

Totale activa

Fondsvermogen

Technische voorzieningen Pensioenverplichtingen Overgangsverplichtingen pensioenspaarregeling Overgangsverplichtingen levensloopregeling

Pensioenspaarverplichtingen

Derivaten

Kortlopende schulden

Totale passiva

Ontwikkeling vermogen en verplichtingen (mln. euro's)

0

400

800

1.200

1.600

2.000

2.400

2003 2004 2005 2006 2007

Belegd pensioenvermogen

Pensioenverplichtingen


Ontwikkeling vermogen en verplichtingen (mln. euro's)

0

400

800

1.200

1.600

2.000

2.400

2003 2004 2005 2006 2007

Belegd pensioenvermogen

Pensioenverplichtingen Staat van baten en lasten

(bedragen in duizenden euro’s)

2007

32.445265

43.87212.1901.553

90.325

77.799

43.85944.99857.657

- 77.339 - 689

1.985- 105.907

6.000 1.672

- 11.655

1.738 3.144

2.266

7.703

1.985

55.216

35.109

Beleggingsopbrengsten Pensioenregeling (risico fonds) Pensioenspaarregeling (risico deelnemers)

Bijdragen van werkgevers en werknemers Pensioenregeling (risico fonds) Pensioenspaarregeling (risico deelnemers) Overige

Totale baten

Pensioenuitkeringen

Mutatie pensioenverplichtingenPensioenopbouwIndexeringRentetoevoegingOnttrekking voor pensioenuitkeringenOnttrekking voor pensioenuitvoeringskostenPensioenuitvoeringskostenWijziging marktrenteWijziging actuariële uitgangspuntenOverige

Mutatie pensioenspaarverplichtingen Saldo waarde-overdrachtenPensioenregelingPensioenspaarregeling

Fondsbijdrage pensioenspaarregeling

Afkopen pensioenspaarregeling Uitvoeringskosten

Totale lasten

Saldo van baten en lasten(gemuteerd in het fondsvermogen)

2006

199.9838.631

46.60810.906

0

266.128

76.230

42.58736.77554.328

- 72.975 - 626

2.105- 55.555

3.253 1.855

- 2.604

- 343 1.176

3.924

10.085

2.105

102.320

163.808

Baten

Lasten


d

Door de nieuwe wettelijke zorgplicht zijn de pensioenspaarbeleggingen van het tijdelijk ouderdomspensioen (TOP) per 1 juli 2007 overgebracht van Nationale-Nederlanden naar ING Investment Management. Deelnemers aan de pensioenspaarregeling - dit zijn degenen die vóór 2006 in dienst zijn - hebben de mogelijkheid om online de ontwikkeling van hun pensioenspaar-kapitaal te volgen en eventueel zelf hun beleggingsmix samen te stellen.

Mijn pensioen/LifeCycle Mix

Binnen ‘Mijn pensioen’ van ING IM is het als deelnemer mogelijk zelf een beleggingskeuze te maken met de zo-genaamde ‘Vrije Keus’ of ‘Eigen Ver-deling’. Dit kan ook een (tijdelijke) keuze betekenen voor bijvoorbeeld geldmarktfondsen en sinds kort de mogelijkheid te sparen op een spaarre-kening. Indien u zelf geen keuze wenst te maken, kunt u met ‘LifeCycle Mix’ het beheer van uw pensioenportefeuil-le overlaten aan ING IM. Met de LifeCycle Mix wordt voor u in een gespreide portefeuille belegd. LifeCycle Mix is geen beleggings-fonds, maar een persoonlijke pensioen-oplossing. LifeCycle Mix is daarom in verschillende varianten beschikbaar:• LifeCycle Mix Defensief;• LifeCycle Mix Neutraal;• LifeCycle Mix Offensief.Via een vragenlijst op de website wordt uw persoonlijk risicoprofiel be-

Aandelen

Obligaties met lange looptijd

Obligaties met korte looptijd

Geldmarkt

Kapitaalbescheming (zonder garantie)

Defensieve LifeCycle Mix100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%0%

30 jaar

20 jaar

10 jaar

5 jaar

De regeling

gorieën belegd wordt. Hoe langer de periode tot aan de pensioendatum is, hoe meer risico kan worden genomen met het oog op een hoger rendement. Naarmate deze periode korter wordt, is het streven naar rendement verlegd naar risicobeperking met nog kans op rendement.

paald. Dit geeft aan voor welke vari-ant van LifeCycle Mix gekozen wordt. Leeftijd en pensioendatum bepalen vervolgens welke mix van beleggings-fondsen voor u de juiste is. Als geen actie is ondernomen, wordt automa-tisch belegd in de variant LifeCycle Mix Defensief.

Samenstelling LifeCycle Mix

Belegd wordt in aandelen- en lange termijn obligatiefondsen. Naarmate de looptijd korter wordt, zal het be-lang in aandelen en lange termijn obli-gaties afgebouwd worden. Er worden meer kortere termijn obligatiefondsen toegevoegd en een fonds dat ernaar streeft om 80% van de hoogste netto vermogenswaarde vast te houden. Ten slotte wordt nog een geldmarktfonds toegevoegd. Zie bovenstaande grafiek, waarbij de linker y-as het percentage aangeeft dat in de verschillende cate-

Pensioenspaarregeling

Een model voor de optimalisatie

De optimale samenstelling van LifeCy-cle Mix wordt bepaald door een ING-simulatiemodel. Input daarvoor zijn rendements- en risicokenmerken en de rentestructuur voor de huidige en lange termijn. Het simulatiemodel wordt gebruikt om een groot aantal mogelijke toekomstige ontwikkelingen van rendementen, risi-co’s en rente-ontwikkelingen te bepa-len. Daarbij wordt rekening gehouden met het bestaan van correlaties tussen de rendementen op de verschillende beleggingscategorieën.

Omdat het model een groot aantal mo-gelijke toekomstige ontwikkelingen simuleert, wordt het mogelijk om het verwachte rendement op een LifeCy-cle Mix-modelportefeuille beter in te schatten, onder voorbehoud van fors afwijkende marktomstandigheden.

Tegenvallende rendementen Pensioenspaarbeleggingen


d

Financiële markten in mineur

Als gevolg van beleggingen in risico-volle Amerikaanse hypotheken en hier-aan gerelateerde producten, moesten veel financiële instellingen (opnieuw) enorme afschrijvingen doen. Nog steeds zijn de banken erg terughou-dend om elkaar geld te lenen. Naast de financiële crisis en een afnemende economische groei, ontstond ook de zorg over een te hoge inflatie door de verdere rally van veel grondstofprij-zen. De inflatie in de Eurozone kwam in maart uit op 3,5%, het hoogste ni-veau in 14 jaar.

Gevolgen in LifeCycle Mix

De onrust op de financiële markten droeg ertoe bij dat de risicobereidheid bij beleggers sterk daalde. Dit resul-teerde in forse dalingen op de aande-lenmarkten en een vlucht in staatsobli-gaties. De vastrentende beleggingen binnen de LifeCycle Mixen bestaan naast staatsobligaties ook uit bedrijfs-obligaties en obligaties van opkomen-de landen, die door de veranderende risicobereidheid juist in waarde zijn gedaald. Ook leningen met gezonde fundamenten werden net zo snel ver-kocht als risicovollere leningen. Door deze gezonde fundamenten is ING IM van mening deze bedrijfsobligaties en obligaties van opkomende landen in de vastrentende portefeuille aan te houden. Zodra de financiële markten weer tot rust komen en de verkoop-druk afneemt, zullen deze obligaties

weer een goede performance laten zien. Dit blijkt al uit de ontwikkelin-gen in de maanden april en mei, waar een verbetering zichtbaar is.

Wereldwijd daalden aandelen in het eerste kwartaal van 2008 met 16,1% (in euro’s). De fors negatieve aan-delenbeurzen hadden invloed op het rendement van de diverse LifeCycle Mixen. Ook het rendement voor vast-rentende waarden kon de aandelen-daling niet compenseren. In alle va-rianten van de LifeCycle Mix wordt immers voor een specifiek percentage in aandelenfondsen belegd (ook aan het einde van de looptijd). Dit heeft te maken met een optimaal risico-/rende-mentsprofiel. Een belegging in 100% vastrentende waarden is risicovoller dan een mix van 10% tot 20% in aan-delen en het resterende deel in vast-rentende waarden, door een negatieve correlatie tussen deze twee catego-rieën (een daling van de ene categorie betekent niet dat de andere categorie eveneens daalt, maar zelfs in waarde kan stijgen). Door spreiding over deze categorieën wordt samengevat minder beleggingsrisico gelopen dan beleggen in slechts één categorie.

Wat is er gebeurd?

Vooruitzichten volgens ING IM

De verwachting is dat Amerika te ma-ken krijgt met een voorzichtig herstel in de 2e helft van 2008. Dit scena-rio is reeds door de aandelenmark-ten ingeprijsd, wat steun zou moeten bieden. Niettemin wordt verwacht dat bedrijven door een economische groeiafzwakking en hogere krediet- en grondstofkosten, winsttegenvallers zullen rapporteren. Dit kan de komen-de maanden voor koersdruk zorgen. Wereldwijde aandelen zullen naar ver-wachting eind 2008 hoger staan dan in maart, maar over heel 2008 zijn ne-gatieve aandelenrendementen waar-schijnlijk niet te vermijden.

Overzicht Pensioenspaarregeling

Het fonds zal in september 2008 een overzicht van de pensioenspaarrege-ling gaan verzenden. Het overzicht van ING IM, dat in maart 2008 is ver-zonden, vermeldt alleen het spaarka-pitaal. Dit wordt uitgebreid met een opgave van de te verwachten pensi-oenuitkering bij pensionering.

Tegenvallende rendementen Pensioenspaarbeleggingen

Gemiddeld rendement per beleggingskeuze naar profiel en leeftijd Risicoprofiel: Defensief Periode 1-8-2007 t/m 31-5-2008 Horizon LifeCycle Mix Eigen Verdeling Vrije Keus Tot 2 jaar - 2,48% 1,50% - 3,34% 2 tot 4 jaar - 2,04% 2,10% - 2,17% 4 tot 8 jaar - 2,67% - 4,01% - 2,03% 8 tot 12 jaar - 4,25% - 2,31% 12 tot 16 jaar - 5,64% - 4,39% > 16 jaar - 6,76% - 5,29%

Er kunnen hieraan geen rechten wor-den ontleend.


Informatie

Op 2 april en 22 mei 2008 vergaderden de nieuw opgerichte deelnemersraad teza-men met een delega-tie van het bestuur.

V.l.n.r. ir. P.J. Brandenburg, dr.ir. A.J. Bogers, R.J. Lieftinck MSc, drs. R.W. Versseput, ir. O.C. van der Jagt, dr. H. Zwenk, K.W. Bouman, dr. J.P.M. Jore en ir. B.J. Busropan(J.C. Molijn afwezig)

Op 2 april vond het eerste geza-menlijke overleg plaats van de deelnemersraad met een delegatie van het bestuur en de directie. Op 22 mei werd het overleg vervolgd en besprak men het jaarverslag.

Bestuursvoorzitter Dick Schmidt sprak op 2 april 2008 verheugd te zijn met dit nieuwe forum en ziet het als een versterking van het goed functioneren van het fonds. Eigenlijk zijn uit vragen als: “doen de vermogensbeheerders, het pensioenbureau en het bestuur hun werk goed”, de medezeggenschapsor-ganen als een deelnemersraad, ver-antwoordingsorgaan en toezichtsor-gaan ontstaan. Het gaat om adviseren, oordelen en verantwoording afleggen, ofwel het fonds helpen zijn taken goed uit te voeren.

Jos Louwe, secretaris van het bestuur, vult aan dat het pensioenfonds een se-rieuze aangelegenheid is. Het fonds

heeft tenslotte de zorg voor circa 15.000 pensioenen. Iedereen verwacht dat het geld er gewoon is en overmorgen ook nog. Maar de wereld is een onzeker-heid en die onzekerheid moeten we kunnen inschatten. Gelukkig worden we daarbij ondersteund door profes-sionals en nu ook een deelnemersraad, waarmee het bestuur graag een dialoog aangaat over het te voeren beleid.

Algemeen beleid

De scheidingslijn tussen algemeen be-leid en concrete invulling is niet altijd even duidelijk. Vanuit de deelnemers-raad werd gevraagd hoe dat bijvoor-beeld zit bij het onderwerp ethisch be-leggen. Geantwoord werd dat er een commissie is die hier nauwkeurig naar kijkt en het bestuur bezig is hierover nader beleid te formuleren. Toegezegd werd dit onderwerp graag met de deel-nemersraad te bespreken om antwoord te geven op vragen als: hoe ga je er mee om en hoe voer je dat beleid uit.

Vergadering 22 mei 2008

Op 22 mei werd vergaderd over met name het jaarverslag 2007. Een toe-lichting werd gegeven vanuit bestuurs- en directiezijde. Dit gaf aanleiding tot enkele vragen met name over de dek-kingsgraad, vermogensbeheer, rende-ment, indexatie en de pensioenspaar-regeling. Na uitleg daarvan werd ge-vraagd of de deelnemersraad voor de bestuursvergadering van 5 juni met een advies kon komen over de vast-stelling van het jaarverslag. De deelne-mersraad vond de termijn tekort, mede omdat zij nog onvoldoende waren in-gewerkt. Dit gold ook voor het verant-woordingsorgaan, dat een oordeel zou moeten geven. In een later stadium zal dit onderwerp worden geagendeerd voor nadere bespreking (dit jaar geldt nog geen verplichting om het oordeel van het verantwoordingsorgaan in het jaarverslag op te nemen). Voorrang zal worden gegeven aan het scholingstra-ject van de deelnemersraad en het ver-antwoordingsorgaan.

Deelnemersraad aan de slag

Gesprekspartner met een adviserende functie


Werkwijze

De deelnemersraad bestaat uit 6 deelne-mers en 4 gepensioneerden. De functie is enigzins vergelijkbaar met een onder-nemingsraad. Een deelnemersraad kan (on)gevraagd adviseren over besluiten en zaken die het fonds betreffen. Er zal tenminste tweemaal per jaar met een delegatie van het bestuur worden ver-gaderd. Verder vergadert de deelnemers-raad zo vaak als nodig wordt geacht.

Bevoegdheden deelnemersraad

Een deelnemersraad kan (on)gevraagd adviseren over besluiten en zaken die het fonds betreffen, zoals: a) nemen van maatregelen van algeme-

ne strekking; b) wijzigen statuten en reglementen; c) vaststelling jaarverslag/jaarrekening,

actuariële en bedrijfstechnische nota en een eventueel herstelplan;

d) vermindering verworven pensioe-nen;

e) vaststellen en wijzigen van het toe-slagbeleid (indexering);

f) gehele/gedeeltelijke overdracht of overname van pensioenen;

g) sluiten, wijzigen of beëindigen van een uitvoeringsovereenkomst;

h) terugstorten van premie of geven van premiekorting.

Tevens geldt dat een advies tijdig aan-gevraagd moet worden. Het bestuur is verplicht binnen drie maanden mee te delen in hoeverre een advies wordt op-gevolgd. Indien het advies niet of ten dele wordt opgevolgd, worden door het bestuur de redenen vermeld.

Het bestuur is verplicht desgevraagd aan de deelnemersraad tijdig (schriftelijk) inlichtingen te verstrekken. De deelne-mersraad beschikt over een klachtrecht bij de Ondernemingskamer van het Ge-rechtshof.

Personalia

Drs. P.B.A. DirksDe heer Dirks is door het bestuur van het fonds benoemt tot lid van de Visitatiecommissie. Hij is voorzitter van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Media en voorzitter van PNO Ziek-tekosten. Daarnaast heeft hij nevenfuncties in diverse raden en besturen

Prof. dr. J. KoelewijnDe heer Koelewijn is door het bestuur van het fonds benoemt tot lid van de Visitatiecommis-sie. Hij is zelfstandig adviseur, lector Corporate Governance en Hoogleraar Corporate Finance. Hij combineert in zijn werkzaamheden zijn er-varing in de wetenschap, de financiële praktijk en het toezicht.

H.C.M. Vedder-WubbenMevrouw Vedder is door het bestuur van het fonds benoemt tot lid van de Visitatiecommis-sie. Zij is lid van de Eerste Kamer der Staten Generaal en van diverse Commissies (behan-delde de Pensioenwet). Ook is zij o.a. bestuurs-lid van de Nederlandse Orde van Pensioen-fonds Deskundigen

Dr. M.J.E. HavengaDe heer Havenga is benoemd door de Raad van Bestuur TNO tot werkgeverslid in het Verant-woordingsorgaan van het Pensioenfonds TNO. Hij is werkzaam als Businessunitmanager van Biosciences bij het kerngebied van Kwaliteit en Leven.

Dr. H.G.C. WerijDe heer Werij is benoemd door de Raad van Bestuur TNO tot werkgeverslid in het Ver-antwoordingsorgaan van het Pensioenfonds TNO. Hij is werkzaam als Businessunitma-nager van Advanced Precision and Production Equipment bij het kerngebied TNO Industrie en Techniek.

Deelnemersraad


Klanttevredenheid

Wat vindt u van ons?

Het fonds heeft behoefte aan een on-afhankelijk onderzoek naar de tevre-denheid van ‘onze klanten’. Het gaat daarbij in eerste instantie om zaken hoe u als deelnemer of gepensioneer-de aankijkt tegen de kwaliteit van de dienstverlening en of u daar tevreden over bent. Te denken valt aan aspecten als be-reikbaarheid, klantvriendelijkheid, deskundigheid, enzovoorts. Het on-derzoek zal ook betrekking hebben op zaken als pensioenbewustzijn, betrok-

Het fonds wil in september 2008 een klanttevredenheidsonderzoek

doen onder de deelnemers en gepensioneerden. De uitvoering daarvan

zal gebeuren door TNS NIPO, het grootste marktonderzoekbureau

van Nederland.

Heeft het Pensioenfonds TNO tevreden klanten?

kenheid, vertrouwen en het inzicht in een aantal basisgegevens.

Het beeld is dat slechts weinigen de prestaties van het fonds actief en structureel volgen, hoewel de betrok-kenheid toeneemt naarmate de pensi-oenleeftijd dichterbij komt of wanneer sprake is van een bepaalde gebeurte-nis. Bijvoorbeeld bij wijziging van de pensioenregeling, het al of niet toeken-nen van indexatie en gebeurtenissen in de privésfeer zoals in- of uitdiensttre-ding, trouwen/samenwonen, scheiden en overlijden. Ook als pensioenfond-

sen in het nieuws zijn, zoals de discus-sie in de media over ethisch beleggen of in tijden van financiële onzekerheid (kredietcrisis) is het van belang om te weten wat het effect van deze momen-ten is op de perceptie van de deelne-mers en gepensioneerden.

Is mijn pensioen bij Pensioenfonds TNO in goede handen?

Een vraag die van groot belang is of u als deelnemer of gepensioneerde ver-trouwen heeft in het fonds. Het gaat

Het onderzoek komt voort uit de

wens van het fonds om in goed

contact te staan met de deelne-

mers en gepensioneerden. Daar-

om wil het fonds graag meten

hoe u bijvoorbeeld de dienstver-

lening ervaart en of u voldoende

inzicht heeft in het doen en laten

van het fonds.

Omdat het onderzoek onafhan-

kelijk en gedegen moet zijn, is

het TNS NIPO ingeschakeld.

Een organisatie met veel exper-

tise op dit gebied. nadenkend? vrolijk? slaperig? of wordt u boos?

Als u aan het Pensioenfonds TNO denkt, wordt u dan:


Heeft het Pensioenfonds TNO tevreden klanten?

nadenkend? vrolijk? slaperig? of wordt u boos?

daarbij naast dienstverlening ook om de financiële prestaties alsmede om bestuurlijke- en uitvoeringszaken.

Inzichtelijkheid

Het fonds wil de klanttevredenheid in-zichtelijk maken. De toegevoegde

waarde is, dat we kunnen meten welkbelang wordt gehecht aan de verschil-lende dienstverleningsaspecten. Zo kunnen we bepalen welke verbeterin-gen in het dienstverleningsproces die-nen te worden aangebracht.

Methode van onderzoek

De deelnemers zullen een bericht ont-vangen met een link naar de website van het onderzoek. Daar kan dan on-line een vragenlijst worden ingevuld, die niet meer dan circa 10 minuten tijd

zal vergen. Ook zullen een 1000-tal gepensioneerden voor het onderzoek worden benaderd.

Wij hopen uiteraard op uw medewer-king in september. Hoe groter de res-pons des te groter is de betrouwbaar-heid van het onderzoek.

Doe mee en tel mee!

Is mijn pensioen in goede handen?

Samenvattend zal het onderzoek van het Pensioenfonds TNO via een te houden TNS NIPO enquete zich richten op het meten van;1. de tevredenheid over de

dienstverlening;2. het pensioenbewustzijn;3. gedrag, wensen en behoeften;4. vertrouwen in het fonds;5. het effect van bijzondere

momenten.


Het TNO-pensioen bestaat uit verschillende voorzieningen, zoals:

• Tijdelijk ouderdomspensioen • Ouderdomspensioen vanaf 65 jaar• Partner- en wezenpensioen voor de nabestaanden• Arbeidsongeschiktheidspensioen

Stichting Pensioenfonds TNO

Laan van Zuid Hoorn 1652289 DD RijswijkPostbus 70182280 KA Rijswijk

Telefoon : 070 4138602Telefax : 070 4138620E-mail : [email protected] : www.pensioenfondstno.nl

Aanvraag jaarverslag Een postzegel is niet nodig Naam : ...................................................... Adres : ...................................................... ...................................................... ......................................................

Verzoekt om toezending van het jaarverslag 2007 van de Stichting Pensioenfonds TNO

In een enveloppe sturen naar: Stichting Pensioenfonds TNO Antwoordnummer 10147 2280 VB RIJSWIJK

juni 2008 Pensioenkrant - pensioenfondstno.nl · versificatie aangebracht, zodanig dat naar...

Documents

Transcript of juni 2008 Pensioenkrant - pensioenfondstno.nl · versificatie aangebracht, zodanig dat naar...