Anne Frank

We kennen haar allemaal: Anne Frank. Haar volledige naam is Annelies Marie (Anne) Frank. Ze is geboren in Frankfurt am Main op 12 juni 1929 en werd begin maart 1945 vermoord in Bergen-Belsen. Ze was dus afkomstig uit Duitsland en zoals veel Duitsers in die tijd, was ook Anne joods. Anne Frank is bekend geworden door het dagboek dat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef, toen ze ondergedoken zat in Amsterdam. Ze stierf aan uitputting en/of aan een besmettelijke ziekte in concentratiekamp Bergen-Belsen. Het dagboek is gepubliceerd en later in heel veel talen vertaald.

Van Duitsland naar AmsterdamDe familie Frank verhuisde in 1933 van het Duitse Frankfurt am Main naar Amsterdam om aan de jodenvervolging door de nazi’s te ontkomen. Anne volgde begin 1934. Het gezin ging wonen aan het Merwedeplein, in een Amsterdamse nieuwbouwwijk.

Anne was net 13 jaar oud toen zij in juli 1942 samen met haar familie onder moest duiken. Ze doken onder in een achterhuis achter het bedrijf Opekta. Dit was een bedrijf van haar vader, Otto Frank, aan de Prinsengracht 263. De deur tussen voorhuis en achterhuis zat verstopt achter een boekenkast. In het voorhuis en in het magazijn werkte personeel, waarvan sommigen op de hoogte waren van de onderduikers.

Anne en haar familie verloren in 1941 hun Duitse nationaliteit vanwege een nieuwe Duitse wet. De familie werd op dat moment staatloos. Door haar overlijden kon ze de Duitse nationaliteit na de oorlog niet meer terugkrijgen, voor zover ze dat had gewild. De Nederlandse nationaliteit heeft Anne ook nooit gekregen, omdat die alleen aan levende personen wordt toegekend. Haar vader Otto weigerde na de oorlog de Duitse nationaliteit en in 1949 werd hij Nederlander.

Wonen in het achterhuisAnne Frank woonde met haar ouders en zus in het achterhuis. Ze verbleven hier van 6 juli 1942 tot 4 augustus 1944. In totaal zat Anne met 7 andere mensen ondergedoken, namelijk: Otto en Edith Frank (Annes ouders), Margot (oudere zus van Anne), de heer en mevrouw Van Pels met hun zoon Peter (zij stonden model voor de familie Van Daan in het dagboek) en naderhand ook Fritz Pfeffer, een Joodse tandarts (in het dagboek vind je hem als Dussel).

In die jaren hield Anne een dagboek bij waarin ze bijvoorbeeld schreef over de angst van haar hoofdpersonage, Anne zelf, tijdens het onderduiken, haar gevoelens voor Peter, de ruzies met haar ouders en haar ambities om schrijfster te worden. Het enige stukje natuur dat het hoofdpersonage in het boek kon zien vanaf de zolderkamer, was de top van een kastanjeboom. Deze boom is vele jaren later bestempeld als Anne Frankboom.

Anne schreef een aantal schriften vol en na een oproep op radio Oranje in Londen, om dagboeken te verzamelen die na de oorlog konden worden gepubliceerd, herschreef ze een groot gedeelte hiervan. In 10 weken schreef ze 324 vellen vol, maar helaas kon ze haar boek niet meer afmaken.

Toch is haar boek later uitgegeven, onder de naam Het Achterhuis. Dit boek behoort nu tot de Nederlandse literatuur. In het boek komen wel gebeurtenissen voor die de schrijfster niet zelf meegemaakt kan hebben, zoals razzia’s op de Prinsengracht. Hierom noemen we het een bewerking van de werkelijkheid.

Verraad en verder lotNa meer dan 2 jaar werden de onderduikers verraden. Als gevolg hiervan werd hun onderduikadres ontdekt. De Grüne Polizei en Nederlandse politie agenten arresteerden op 4 augustus 1944 de onderduikers en via Kamp Westerbork werden zij naar het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau afgevoerd. Een maand later werden zij overgebracht naar Bergen-Belsen. Het is nooit bekend geworden wie de onderduikers verraden heeft.

Anne haar dagboek werd gevonden door 2 personeelsleden. Ze vonden het dagboek in het voorhuis die tot de helpers van de onderduikers behoorden: Miep Gies en Bep Voskuijl (in het boek Elly Vossen). Nadat deze twee personen waren gearresteerd werden de onderduikers en nog twee andere helpers, Victor Kugler en Johannes Kleiman, naar het hoofdkwartier van de Gestapo in Amsterdam-Zuid gereden. Na een tijdje in een kamer met andere gevangenen te hebben gezeten werden Kugler en Kleiman naar een andere cel gebracht. Dit was de laatste keer dat zij hun vrienden zagen. Van alle onderduikers overleefde alleen Otto Frank. Hij was de bedenker van het onderduikplan.

De volgende dag werden de onderduikers naar de gevangenis aan het Kleine-Gartmanplantsoen gebracht. Hier verbleven zij twee dagen. Op 8 augustus 1944 werden ze naar het Centraal Station van Amsterdam gebracht. Zodra alle passagiers in de trein zaten, gingen de deuren op slot. ’s Middags kwam de trein aan op zijn bestemming: Kamp Westerbork.

De onderduikers werden in een strafbarak gezet omdat ze zich niet vrijwillig voor ‘tewerkstelling in Duitsland” (eigenlijk dus voor massavernietiging en niet voor werk) hadden gemeld. Hun hoofden werden kaalgeschoren, ze kregen minder eten en moesten harder werken dan andere gevangenen. Hun werk bestond uit de demontage van afgedankte batterijen. De bewuste barak, nummer 57, werd in 1957 verkocht en afgebroken. Vervolgens werd het in Veendam opnieuw gebouwd en als schuur gebruikt. Op de plaats waar de barak stond hangt een doek met een afbeelding van het bouwsel. Het

Herinneringscentrum Westerbork was in 2009 van plan de barak op de originele plek weer op te bouwen, maar op 18 juli ontstond er een brand die ervoor zorgde dat dat plan niet doorging.

In de ochtend van 3 september 1944 werden zo’n 1000 mensen naar het oosten gebracht. Een selectieleider kwam de avond tevoren naar de strafbarak, waar hij de namen op zijn lijst voorlas. Ook de onderduikers uit het Achterhuis hoorden hierbij. Het was de laatste trein die vanuit Westerbork naar Auschwitz zou vertrekken.

Op 5 september, terwijl het in Nederland Dolle Dinsdag was, arriveerde de trein in het vernietigingskamp Auschwitz II-Birkenau. De acht onderduikers doorstonden daar de beruchte selectie voor de gaskamers. Vervolgens werden de mannen van de vrouwen gescheiden. Otto Frank, Hermann van Pels, Peter van Pels en Fritz Pfeffer werden naar het nabijgelegen Kamp Auschwitz I weggevoerd. Anne, Margot, moeder Edith en Auguste van Pels bleven achter in het vrouwenkamp van Birkenau.

Al na enkele weken na aankomst kreeg Anne schurft. Ze werd in het zogenaamde Krätzeblock (Krabblok) ondergebracht dat door een hoge muur gescheiden was van de rest van het kamp. Margot ging met haar mee.

OverlijdenOp 28 oktober 1944 vertrok er een transport met 1308 vrouwen uit Birkenau naar het concentratiekamp Bergen-Belsen. Waarschijnlijk maakten ook Anne en Margot daar onderdeel van uit. Edith bleef achter en stierf op 6 januari 1945.

Rond eind februari of midden maart 1945 overleed ook Margot. Enkele dagen daarna overleed Anne ook, waarschijnlijk aan de gevolgen van de tyfus. In die periode stierven naar schatting 17.000 gevangenen in Bergen-Belsen. Van een kamp-administratie was toen al geen sprake meer. Dit is dan ook de reden waarom de precieze overlijdensdag van Anne en Margot niet meer te achterhalen is.

DagboekAnne Frank schreef haar dagboek in de vorm van brieven. Deze brieven schreef ze aan een verzonnen vriendin, genaamd Kitty. Ze schreef: “Ik zal hoop ik aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb, en ik hoop dat je een grote steun aan me zult zijn.”

Nadat Anne en haar familie verraden waren en gedeporteerd werden, heeft helpster Miep Gies de dagboekpapieren bewaard. Alleen Annes vader overleefde het hele gebeuren. Miep Gies gaf het dagboek na de oorlog aan Otto Frank. Hij paste de tekst aan en publiceerde het boek in 1947 onder de titel Het Achterhuis. Sindsdien is het een van de meest gelezen boeken ter wereld geworden.

Andere schrijfsels van AnneWe kennen Anne natuurlijk vooral van haar boek Het Achterhuis. Maar ze schreef nog meer! In 2004 verscheen het “Mooie-zinnenboek”. Op aanraden van haar vader had Anne fragmenten overgeschreven uit de vele boeken die zij op haar onderduikadres las. Het gaat om fragmenten en versjes die zij bijzonder vond. In de meeste gevallen ging het om boeken voor volwassen, zowel in het Nederlands, Duits als Engels. In dit boek kun je het originele handschrift van Anne vinden. Het manuscript hiervan werd tentoongesteld in het Anne Frank huis en in het buitenland.

Naast dit boek is er nog het boek “Verhaaltjes, en gebeurtenissen uit het achterhuis”, ook geschreven door Anne Frank.

EerbetoonOp zaterdag 9 juli 2005 werd op het Merwedeplein een monument onthuld ter nagedachtenis aan Anne Frank. Van 1934 tot 1942 woonde zij hier. Voor deze tijd stond er al een beeld van Anne op de Westermarkt, vlakbij het onderduikadres. Er is geen enkele andere schrijver van wie er 2 standbeelden in Amsterdam staan. In de vroegere jodenbuurt is een straat naar Anne Frank vernoemd. Ook de Montessorischool, waar Anne Frank in 1941 moest vertrekken omdat ze joods was, draagt nu haar naam.

Anne Frank FondsIn 1963 richtten Otto Frank en zijn tweede vrouw Elfriede Geiringer-Markovits het Anne Frank Fonds op in Bazel, Zwitserland. Het fonds ondersteund wereldwijd projecten om bijvoorbeeld voorlichtingen te geven over racisme. In 1980 stierf Otto Frank op 91-jarige leeftijd. Hij schonk voor zijn overlijden het dagboek aan het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies.

Het Achterhuis

Het Achterhuis Alle onderduikers van Het Achterhuis

Miep Gies, helper van de onderduikers Bep Voskuijl, helper van de onderduikers

Moeilijke woorden

Gepubliceerd = Van het werkwoord ‘publiceren’. Een tekst openbaar maken.Achterhuis = Een bouwsel dat achter een huis wordt gebouwd en daar ook mee in verbinding staat.Nationaliteit = Het feit dat je officieel burger bent van een bepaald land.Staatloos = Zonder nationaliteit, zonder land zijn. Literatuur = Gedichten en verzonnen verhalen die tot een bepaalde cultuur behoren.Razzia = Dit is een ander woord voor een klopjacht. Het gaat om een georganiseerde drijfjacht op een groep mensen. Dit konden de joden zijn, maar ook onderduikers of andere groepen.Grüne Polizei = Dit is de Duitse ordepolitie. De naam is afkomstig van het feit dat ze

groene uniformen droegen.Gestapo = Ook wel: de GEheime STAatsPOlizei. Zij waren verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid en ook een beetje voor de concentratiekampen. Tewerkstelling = Jezelf tewerkstellen betekent dat je jezelf werk laat geven.Massavernietiging = Het doden van een heleboel mensen tegelijkertijd.

Opdrachten 1. Uit welk land kwam Anne Frank oorspronkelijk?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Waarvan kennen we Anne Frank vooral? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Anne Frank verhuisde van haar woonplaats in het buitenland, naar Nederland. Waar ging zij wonen? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________4. Hoe heette het bedrijf van Anne’s vader en waar zat deze? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Van wanneer tot wanneer zat Anne samen met de rest van de onderduikers uit het Achterhuis ondergedoken?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Met hoeveel personen en met wie zat Anne ondergedoken? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Wat kon Anne zien vanaf de zolderkamer, wanneer zij naar buiten keek? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Was Anne’s dagboek geschreven vanuit haar eigen ervaringen? Waarom wel/niet? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Hoe heette de (Duitse) politie die de onderduikers arresteerden?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10. Anne en haar familie zaten een tijd ondergedoken en werden daarbij geholpen door 2 personen. Wie waren dit? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Wie was de bedenker van het onderduikplan? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. In welke kampen heeft Anne allemaal gezeten en wat was de functie van deze kampen?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Op 5 september 1944 gebeurde er iets in Nederland, waardoor die dag een speciale naam zou krijgen. Welke naam bedoelen we hier? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________14. Zodra de onderduikers aankwamen in Auschwitz II-Birkenau werden zij van elkaar gescheiden. Hoe werden zij gescheiden en wie waren er nog bij elkaar?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________15. Met welk transport is Anne, samen met haar zus Margot, vermoedelijk meegegaan?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________16. Waar is Anne Frank uiteindelijk aan overleden? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________17. Waarom kunnen we de officiële overlijdensdatum van Anne en haar zus niet achterhalen? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________18. Welk fonds heeft Anne’s vader, Otto Frank, opgericht ter nagedachtenis aan zijn dochter en wat doet dit fonds? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________