join Jo

ng

e jo

urn

aliste

n o

ver in

tern

atio

na

le sa

me

nw

erk

ing

numm

er 5 m

aart 2009

Een nieuw jaar, een nieuwe Join en ook, een nieuwe columnist. Was de stap naar een nieuwe wereld met nieuwe leefregels maar zo snel gezet. Die stap begint dan wel bij jezelf, maar waar is ‘jezelf’ als je portemonnee leeg is en de biologische tomaten, energiebesparende waterkokers en spaarlampen bui-ten handbereik liggen? Als je romantische geest door de win-terkou is weggewaaid en het al een taak is om met diezelfde zelf op pad te gaan? Gelukkig bestaan er voor die momenten een viswijzer die me helpt zeevriendelijk te leven, ijsbeerbespa-rende leefregels die me met een beter gevoel in slaap laten vallen en op emotie aangestuurde documentaires die mijn zachtste kant losweken. Eigenlijk is het heel makkelijk om het een beetje beter te doen, alleen is de brug tussen willen en doen soms zo verdomde groot. Van de week keek ik naar een documentaire van Brigitte Bardot waarin zij afreist naar Canada om de verse newborns

Wie geeft die krijgttekst Sophie van der Stap fotografie Ursula Jernberg

onder de zeehonden een knuffel te geven in plaats van een knuppel. Celebrity’s doen het goed in de goede doelen wereld, zonder celebrity’s zelfs geen pagina meer in de krant, maar ze doen het helaas niet goed genoeg. Ook zij, de verhevenen, de ongenaakbaren van de samenleving, stuiten op politieke muren en economische belangen. Zo ook misschien wel de mooiste en daarom machtigste van allemaal, BB.

Brigitte kwam om iets te veranderen, zei ze doordringend in de camera. En van falen houdt ze niet, liet ze de kijker weten door met haar grote bruine ogen te trillen. Haar krachtige en eer-lijke woorden trokken me mee in een simpele gedachtegang. Een gedachtegang die ik iedere dag weer mis in de krant, omdat problemen nou eenmaal strontingewikkeld moeten zijn, en vooral onoplosbaar. Waar moeten we anders onze tijd aan besteden?

Maar het is juist een beetje simpele kinderlogica wat de wereld nodig heeft om van de grote mensen problemen minder proble-men te maken. De simpele logica van jin en yang, van kharma en dharma, van wie geeft die krijgt. Soms zou ik wel weer eens in die logica willen kunnen terugkruipen; de oprechte wil van een kind opgevoed met een Walt Disney moraal, kan zo scherp en verhelderend zijn.

Toch heeft dat ‘jezelf’ heel wat meer voeten in de aarde dan een paar mooie leefregels doen veronderstellen. Zelfs al zoek je je eigen stukje bijdrage heel dicht bij huis. In de supermarkt bijvoorbeeld in plaats van bij de zeepups in Canada. Neem nou de viswijzer. De kabeljauw is in de koude Noordzee wateren vrijwel uitgestorven. Toch kijken zijn grote waterige ogen me bij ieder boodschappenbezoek weer aan in het vriesvak van mijn ‘tegen - de - massaproductie-stroom in - slash – verantwoorde supermarkt’ in de schappen. ‘Ja, mevrouw, deze Kabeljauw mag wel, hij komt namelijk uit IJsland.’ Een vluchtig google-bezoek leert me dat hij ook daar vrij eenzaam rond blijkt te zwemmen. Ach, gelukkig doet mijn spaarlamp het nog steeds, zodat ik me iedere dag weer opnieuw kan laten aansporen door de jonge BB’s van vandaag met hun aanstekelijke ideeën en simpele logica, waarin geen plaats is voor moeizame proble-men die alle oplossingen in de weg zitten.

Jin en Yang. Wie geeft die krijgt.

Sophie van der Stap (25) is schrijfster van de boeken ‘Meisje met negen pruiken’

en ‘Een blauwe vlinder zegt gedag’. Daarnaast geeft ze lezingen over haar gedachte ‘hoe van een dag

meer dan een dag te maken en van een leven meer

dan een leven.’ www.sophievanderstap.nl

Jonge journalisten over internationale

samenwerking nummer 5 maart 2009

gratisneem mee!

special: het nieuwe en jonge

Zuid-Afrika

column: De Wereld van Sophie

provocerende cartoons irriteren

politici

glijmiddel op je voetbal-

schoenen

gangs domineren El Salvador

nieuwe columniste: Sophie

van der Stap

de kleinste gitaarfabriek

ter wereld

als dans je kans is!

joodse exodus uit Zuid-Afrika

vibe in

Advertenties_MMD_final.indd 1 03/02/09 17:47

"

Voornaam/Achternaam

Adres/Huisnummer

E-mail

Rekeningnummer

Handtekening

Telefoon

Postcode/Woonplaats

Geboortedatum Geslacht

Man Vrouw

JA, IK WORD LID...en ik machtig LLiNK mijn ledenbijdragejaarlijks van mijn rekening af te schrijven.Mijn bijdrage is:

€ 5,73 (minimumbijdrage)

anders, namelijk

Knip de kaart uit, stop deze in een envelop en stuur deze naar:

LLiNKAntwoordnummer 205833020 WB Rotterdam

Postzegel niet nodig.

AAN IEDEREEN DIE AAN DE TOEKOMST DENKT:NOG 30.000 LEDEN. ANDERS VERDWIJNT LLINK.WORD DAAROM VOOR 1 APRIL LID VOOR € 5,73

GA NAAR WWW.LLINK.NL

LAATSTE OPROEP

advertentie A5 liggend Rotterdam rechts.indd 1 06-02-2009 16:21:43

inleidingJoin JOIN!!!We gaan weer naar Kaapstad; voor de tweede keer en dat maakt Kaapstad nu al de nummer één reisbestem-ming van Join. Met het oog op het naderende wereld-kampioenschap voetbal (nog iets meer dan een jaar te gaan) is dat ook niet zo raar en zal Zuid-Afrika op de journalistieke agenda van lokaalmondiaal blijven staan.

Join is van lokaalmondiaal en als directeur van lokaal-mondiaal ben ik uitgever van Join. Maar Join is veel meer dan lokaalmondiaal. Join wordt gemaakt door studenten journalistiek. Voor de tweede achtereen-

volgende keer door studenten journalistiek van de Hogeschool Windesheim in Zwolle. Ondergedompeld in de Kaap-regio in Zuid-Afrika verzamelden zij weer vol-doende journalistieke verhalen om een Join te vullen. Join wordt gemaakt door studenten, daarom vanaf de volgende keer iemand anders op deze plek. Een journa-list van Join, een student, jullie dus. Ik ga dan doen wat een uitgever moet doen: genieten van jullie Join. Wil je meedenken met Join? Laat het ons weten... kortom join JOIN.

Stefan Verwer, uitgever Join

inhoud En verder…Renske de Greef op zoek naar het

homobordeel in de bergen

Het Zuid-Afrikaanse avontuur tegemoet

Hey Huntelaar, heb jij nog een condoom over?

De smileys van de townships

Hoe Zimbabwanen overleven in Zuid-Afrika

Als dans je kans is

Samen op weg naar een betere toekomst

Zuid-Afrikaanse jongeren online

Zuid-Afrikaanse jongeren en de wereld

Het Jeruzalem van Afrika

Natalia de Rocha na 25 jaar nog altijd in

de spotlights

Op bezoek bij de kleinste gitaarfabriek

ter wereld

Hopen op een betere toekomst door het voetbal

Op wielen scoren en op krukken leven

Wat doe jij in 2025?

En verder

Column Sophie van der Stap

2

4

9

10

14

20

22

26

28

34

36

41

42

44

46

49

58

5 Ons werk is erg provocerend Cartoons in Zuid-Afrika maken heel wat los in de maatschappij. Een rondgang langs een opmer-kelijke wereld. ‘Je houdt ervan of je haat het.’

Its okay to be gayHomo’s in sloppenwijken worden verafschuwd, getreiterd en mis-handeld. Homo-organisatie I Am steekt hier een stokje voor.

12De trots van KaapstadHellen Zille is niet alleen burge-meester van Kaapstad, maar ook de beste burgemeester van de wereld. Een exclusieve ontmoeting met een bijzondere vrouw.

17

Je moet het verschil willen maken Chad Saaiman en Nick Koster zijn jong, talentvol en Zuid-Afrikaans. Beiden staan te popelen om door te breken in eigen land. ‘Het Zuid-Afrika waarin we leven heeft behoefte aan mensen als wij.’

36

Een tolerante islamIn tegenstelling tot Europa is er van spanningen als gevolg van de islam in Zuid-Afrika geen sprake. Waarom eigenlijk niet?

32Jazzvibe in KaapstadNelson Mandela stelde ooit dat muziek de redding van zijn volk moest zijn. In Kaapstad valt vooral de florerende jazzscene op.

38Sjanghai RealityChinezen streven naar rijker, groter en beter. Join werpt een blik op het leven van de jongeren in Sjanghai.

50Onveiligheid, wat is dat?Hoe weet je als journalist of je gevaar loopt, zonder spannend muziekje uit een film om je bij te staan? Thomas Hurkxkens bericht uit El Salvador.

54

2 join

tekst Renske de Greef fotografie Leonard Faüstle

editorial renske

‘Hoi’, zeg ik tegen de jongen op de scooter-taxi. We staan in Uganda, op een zandweg vlak voor mijn hotel. De zon schijnt fel en

stof dwarrelt in het rond. ‘Ik wil graag naar het homobor-deel in de bergen’, vervolg ik. De jongen, rond de zestien jaar oud, armen losjes op zijn stuur, komt traag overeind. Hij staart me aan. ‘Wat?’, zegt hij dan. ‘Jawel’, zeg ik. ‘Je weet wel. Het homobordeel in de bergen.’Ik zeg het zo monter dat het op de titel van een schelmenroman lijkt: De Jolige Vijf en het Homobordeel in de Bergen. De jongen kijkt me nog steeds uitdrukkingsloos aan. ‘Je wilt... waar naar toe?’Nu kijk ik hem onderzoekend aan. ‘Het... homobordeel in de bergen?’Als hij me opnieuw met het begrip van een dood konijn aanstaart, begin ik te twijfelen. ‘Jij... jij was toch de scootertaxi van vanochtend? Van het...’ (het komt er dit keer wat ieliger uit): ‘homobordeel in de bergen?’Deze ochtend had ik aan een jongen op een scootertaxi

Het

h

omob

ordee

l

in d

e ber

gen

3join

editorialrenske

Renske de Greef (24) is schrijfster en columniste. Op haar zestiende begon ze bij spunk.nl, het online jongerenmagazine. Daar brak ze door met de column Lust, waar gebundeld in boekvorm al meer dan 12.000 exemplaren van zijn verkocht. Daarna volgden de boe-ken Ja/Nee (samen met Jan Hoek) en het spraakmakende Seks in Afrika. In 2007 verscheen haar debuutroman ‘Was alles maar Konijnen.’

uitgelegd dat ik op zoek was naar homo-seksualiteit in Uganda. Voor een boek, had ik erbij gezegd, om de kans dat hij me voor sekstoerist met vreemde voor-keuren zou aanzien wat te verkleinen. (En ook omdat het zo was, natuurlijk. Voor de duidelijkheid). Maar de jongen had opgeruimd gereageerd dat ik dan vooral naar het homobordeel in de bergen zou moeten. Ik was nogal verrast hierdoor. Homoseksualiteit is vaak illegaal, en bovendien een groot taboe in veel lan-den in Afrika. Ik was er steeds naar op zoek, in elk land vroeg ik er naar, polste ik voorzichtig bij mensen in cafés of ontwikkelingswerkers, maar was vooral op gelach en soms zelfs op kwaadheid gestuit: ‘Je weet dat de westerlingen homoseksualiteit hebben gebracht, he? Wij gaan nog eens ten onder aan jullie onzedelijkheden.’Toch noemde deze jongen het homobor-deel met een vrolijk en achteloos gemak, alsof het de Ugandese seksvariant op Plopland betrof. We hadden om vier uur voor het hotel afgesproken.

En nu sta ik op de afgesproken tijd tegenover een scooterjongen. Die inder-daad, nu ik nog eens beter kijk, er mis-schien wel een beetje anders uitziet. En een andere trui aanheeft. (Ter mijn ver-dediging: ik zat achterop. Ik lette niet op. En als je om vier uur hebt afgesproken en er staat iemand, denk je verder niet na). Langzaam zinkt ook het besef dat ik nu al zo’n vier keer aan een wildvreemde heb gevraagd naar een specifiek geogra-fisch gelegen sekswerkplek voor man-nen. En dat dat raar is. ‘Ik weet daar niks van’, zegt de jongen stuurs. ‘Natuurlijk’, haast ik me. (In zo'n situatie zijn er geen goede oplossingen. ‘Ik dacht dat je iemand anders was’ of ‘ik had met iemand afgesproken die me er naar toe zou brengen’ lijken misschien een goed idee, maar zijn het niet). ‘En sorry’, zeg ik nog. De jongen knikt nauwelijks merk-baar en kijkt de andere kant op. Ik wacht nog een half uur stiekem achter de poort van mijn hotel (ja, ik wil er per se naar

toe), maar mijn echte chaperonne komt niet meer opdagen.

Ik heb het Homobordeel in de Bergen nooit gevonden. Ik ging naar een café waarvan gezegd werd dat het een homo-bar was, maar daar aangekomen ver-raadde niets en niemand of dat ook zo was. En wat had ik dan verwacht: pluizi-ge boa's en tongzoenende mannen? Wel vond ik na lang zoeken een jongen die in het geheim werkte als prostituee, voor voornamelijk Westerse mannen. Het was moeilijk om duidelijk te krijgen of hij ook echt op mannen viel, of dat zijn keus van meer zakelijke aard was. Een verwarde jongen aan de hand van een rijke blanke man: de man die me eerder kwaad toe had geroepen dat homoseksualiteit was gebracht door de westerlingen had er vast van gesmuld.

In deze Join staat wel een stuk over openlijke, zelfgekozen homoseksualiteit. In Zuid-Afrika strijdt de organisatie I Am voor een beter leven voor zwarte homo’s en lesbiennes. Met nota bene een homoseksuele priester als initiatief-nemer. Tijdens de vorige presentatie van Join in Zwolle ontspon er een discussie over ‘positieve onderwerpen’. Die zouden per se in Join moeten staan: mensen horen immers al te vaak verhalen over een Afrika vol bloederige oorlogen, waar uitgeholde mensen aan afgehakte lede-maten knabbelen om een beetje aan te sterken tegen de cholera. Maar het lijkt mij nooit goed om een verhaal uit te kiezen op de gronden dat je graag iets vrolijks vertelt. Een artikel dat de leuke liedjes over pasgeboren lammetjes die vrouwen in een sloppenwijk zingen als ze de was doen beschrijft, heeft absoluut een aaibaarheidsfactor, maar het is niet erg wereldschokkend.

Hoewel het misschien zo is dat Afrika een imago van enkel zand en doffe ellen-de heeft, mag dat niet de nieuwswaarde van de stukken beïnvloeden. Positief kan je ook opvatten als: wat brengt de toe-komst, waar zijn jongeren nu mee bezig,

wat moet er veranderen, waarin zijn Ugandezen veel moderner of vooruitstre-vender dan wij? Het gaat niet om zoete verhaaltjes zoeken. Het verhaal over de organisatie die opkomt voor de rechten van homoseksuelen, vind ik een heel goed voorbeeld hiervan. Van wat ik weet (en dat is niet veel) is in veel landen in Afrika homoseksualiteit niet iets waar je openlijk voor uitkomt. Een paar jaar geleden lukte het me nauwelijks ergens iemand te vinden die er over wilde praten. Maar in Zuid-Afrika is er een homoseksuele priester en blijken er spe-ciale opvanghuizen voor lesbiennes te bestaan. Dit stuk is journalistiek interes-sant, het schetst de maatschappij, het is een omstreden en onbekend onderwerp, de voorbeelden zijn persoonlijk en heftig, en de invalshoek is positief: de orga-nisatie. Het gaat over verlangen naar verandering, over hoe je dat bewerkstel-ligt, over één bijzonder persoon. Die vanwege zijn beroep en seksuele voor-keur nóg een extra laag geeft aan zijn beweging. Dat is geen wollige positieve artikelen-discriminatie, maar gewoon een goed verhaal.

4 join

zuid-afrika

Het Zuid-Afrikaanse avontuur tegemoet

The making of Join

5join

zuid-afrika

Na een wekenlange voorbereiding was het dan eindelijk zo ver. De veiligheidstraining was achter de rug, de vaccinaties waren geregeld, de colleges zaten nog fris in ons hoofd en de tickets lagen al klaar op de keukentafel. Niets hield ons nog tegen. tekst en fotografie Wendeliene Nimberg en Mirte Rey

En daar stonden we dan. Na een elf uur durende vlucht waren we eindelijk op de plek van bestem-

ming. Zuid-Afrika: het land van Nelson Mandela, de apartheid, de wijn en the big five. In de aankomsthal van Cape Town International Airport vloog een drukke Indische man op me af. ‘I’ll bring your suitcase to the car!’ Hysterisch pro-beerde hij mijn koffer uit mijn hand los te wrikken. ‘Dit is waar de veiligheidstrai-ning voor waarschuwde!’ schoot er door mijn hoofd en ik hield het handvat nog iets beter vast. Ik wist toen nog niet dat deze man, Dean, onze gids en chauffeur voor de komende drie weken zou zijn. Misschien had de veiligheidstraining iets te goed zijn werk gedaan. Buiten stond Clinton ons op te wachten. Ook hij was de komende weken onze chauffeur. Al snel leerden we een aantal Afrikaanse woorden en Clinton vertelde ons over de beste uitgaansgelegenheden en het lek-kerste bier van Zuid-Afrika.

Tijdens de rit van het vliegveld naar ons onderkomen werden we meteen geconfronteerd met de armoede van het land. Langs de snelweg stonden huisjes, gemaakt van karton en golfpla-ten, leunend tegen elkaar. Het uitzicht op de bedroevende townships deed de gesprekken in ons busje verstillen. We zagen al snel dat Zuid-Afrika een land vol verschillen is. We hadden nog een paar minuten geleden de grote en moderne luchthaven achter ons gelaten en waren in de harde realiteit beland.

MuIssTIL We werden afgezet bij de River View Lodge, onze verblijfplaats voor de drie weken. Maar een rivier was er in geen velden of wegen te bekennen. Jaren geleden had de rivier plaatsge-maakt voor een drukke spoorlijn. Elke dag reden hier treinen af en aan, maar

vanaf 8 uur ’s avonds was het muisstil, omdat de treinen dan niet meer reden van en naar Kaapstad. De overheid had dit besloten om zo de criminaliteit in de avond tegen te gaan. De lodge had tralies voor alle ramen en om binnen te komen moest je eerst door twee hekken die door middel van een code opengin-gen. Aan de ene kant natuurlijk een veilig gevoel, maar aan de andere kant toch schokkend dat die veiligheidsmaatrege-len blijkbaar nodig zijn.

Onze eerste week in Kaapstad stond vooral in het teken van klassikale uitjes. Zo kregen we onder andere een rondlei-ding bij de jongeren radiozender Bush Radio. Behalve leuke plaatjes draaien, stelt deze radiozender ook landelijke pro-blemen aan de kaak. We mochten met z’n twintigen in de piepkleine studio live op de radio ‘Hi’ zeggen. Ons debuut in Kaapstad was gemaakt. Ook bezochten we de krant Die Burger, het parlements-gebouw, het District Six museum en volgden we een college op de University of Stellenbosch. Vooral het bezoek aan het District Six museum was erg indruk-wekkend. District Six was vroeger een wijk waar veel verschillende mensen vre-dig met elkaar samenleefden. Huidskleur speelde geen rol. De regering besloot om van District Six een blanke wijk te maken. De huizen werden vernield door bulldozers en de bewoners werden weg-gejaagd. Op de begane grond van het gebouw lag een enorme plattegrond van mensen die ooit in de wijk District Six leefden. Iedereen die het kon navertel-len heeft op de plattegrond aangegeven waar hij of zij vroeger woonde.

DE MOOIsTE AVONTurEN Door de bezoeken leerden we elkaar ook beter kennen. Het is natuurlijk vreemd om ineens vierentwintig uur per dag met

de mensen om te gaan die je normaal gesproken nauwelijks buiten de muren van het klaslokaal ziet. Maar we hadden een leuke groep en iedereen was geïnte-resseerd in de belevenissen en verhalen van elkaar. Er ontstonden vriendschap-pen en met elkaar beleefden we de mooiste avonturen. Zo af en toe had er wel iemand heimwee en dan waren we er voor elkaar. In drie weken tijd werden de vriendschappen steeds hechter.

De andere twee weken stonden in het teken van onze journalistieke producties. Nog in ons kikkerlandje had iedereen al een onderwerp voor zijn of haar pro-ductie bedacht. Eenmaal in Zuid-Afrika kwamen er natuurlijk nog veel meer onderwerpen bij. Zo veel interessante verhalen liggen daar (soms letterlijk) zó op straat. Afspraken werden gemaakt en zo waren we elke dag wel op pad voor een eigen of iemand anders zijn produc-tie. Want we hoefden nooit alleen, er waren altijd wel mensen die het interes-sant vonden om mee te gaan. We heb-ben allemaal ons uiterste best gedaan om een zo goed mogelijk artikel te schrij-ven. Sommigen maakten video opnamen en anderen radio items. De artikelen die we voor Join hebben geschreven komen recht uit ons hart. Allemaal hebben we geprobeerd om de inhoud van het tijd-schrift zo interessant mogelijk te maken.

Ik denk dat wij namens de hele groep kunnen zeggen dat we een fantastische tijd hebben gehad. Zuid-Afrika is een prachtig land vol tegenstrijdigheden. Doordat we er als journalisten naartoe zijn gegaan, zijn we op plekken terecht gekomen waar je als toerist niet zo snel zal komen. Wij hebben zo veel meege-maakt; zelfs een wekenlange voorberei-ding kan daar niet tegenop.Baie dankie Zuid-Afrika!

(((6 join

zuid-afrika

Cartoons in Zuid-Afrika

‘Ons werk is erg provocerend’

Cartoons in Zuid-Afrika maken heel wat los in de samenleving, maar ook bij politici. Zo werd cartoonist Zapiro door ANC-voorzitter en presidentskandidaat Jacob Zuma aangeklaagd. Hij zou met zijn spotprenten diens reputatie hebben geschaad. Een rondgang langs de wereld van Zuid-Afrikaanse cartoons. ‘Je houdt ervan of je haat het.’

]tekst Nina de Rijk

7join

zuid-afrika

Een intiem moment. Misschien wel het intiemste moment voor deze blanke vrouw die op een zieken-

huisbed ligt. Ze heeft geen broek aan en haar benen zijn gespreid. Naast haar staat een kastje bezaaid met slangetjes en andere doktersspullen. Tussen haar benen zit de zwarte dokter geconcen-treerd met een slangetje in zijn handen. Wie de Michael Stevenson Gallery in Kaapstad bezoekt, krijg geen voor de hand liggende cartoons te zien. In deze galerie in de wijk Woodstock hangt werk van cartoonist Anton Kannemeyer. Hij maakt graag sociaal-politieke cartoons waar een satirisch tintje aan zit. ‘Ik werk met korte verhalen, die meestal één tot zes pagina’s lang zijn.’ Met deze strips wil Kannemeyer een boodschap uitdra-gen. ‘In het begin van mijn carrière wilde ik graag dat mijn berichten de mensen bereikten, zodat ze er over zouden pra-ten. Dat wil ik nog steeds, maar nu richt ik me ook op welke manier ik mijn werk in de media kan brengen.’

sHOCKErEND Naast satire wordt het werk van Kannemeyer ook wel omschre-ven als shockerend. Samen met collega-cartoonist Conrad Botes maakt hij het tijdschrift Bitterkomix, dat vol staat met strips en cartoons. Kannemeyer noemt het outrage art. ‘Ons werk is erg provo-

cerend. Je houdt ervan of je haat het.’ Dr. Jack, een bekende cartoonist in Zuid-Afrika die cartoons maakt voor de grote kranten in het land, noemt Bitterkomix revolutionair. ‘Ik denk dat ze er eerder mensen mee willen shockeren dan dat het om de sociale kwestie gaat. Maar ze zijn revolutionair voor deze tijd en ik denk dat ze een waardevolle bijdrage hebben geleverd aan de geschiedenis van de cartoonkunst in dit land.’

Ook laat Kannemeyer sociale kwesties op een provocerende manier zien. Zo vestigt hij de aandacht op de taboes die nog steeds op de relatie tussen zwarten en blanken rusten. In de galerie hangen twee cartoons. Op de eerste cartoon is het gezicht van een blanke man te zien, met daaronder de betekenis van het woord ‘wit’. Puur, melk, onschuldig, de

kleur van sneeuw. Op de andere cartoon staat het gezicht van een zwarte man en ook hier wordt de betekenis van zwart aangegeven. Illegaal, somber, depressief en boos.

Sommige mensen vinden de car-toons te shockerend. Zo geeft Alex van Houwelingen, een cartoonist met Nederlandse roots, het voorbeeld van een cartoon van Zapiro. Zapiro, die eigenlijk Jonathan Sapiro heet en één van Zuid-Afrika’s meest populaire car-toonisten is, beeldde ANC-voorzitter Jacob Zuma af die Lady Justice probeert te verkrachten. Leden van andere poli-tieke partijen houden Lady Justice op de grond, terwijl Zuma klaar staat voor de ‘daad.’ ‘Deze cartoon heeft heel wat los-gemaakt in Zuid-Afrika, en niet alleen de broek van Zuma’, zegt Van Houwelingen.

Zapiro

Kannemeyer

]

(

8 join

zuid-afrika

DOuCHEKOp De Zuid-Afrikaanse pre-sidentskandidaat wordt vaak door Zapiro in zijn cartoons gebruikt. Op een andere spotprent bijvoorbeeld werd Zuma afge-beeld met een douchekop die vastzit op zijn achterhoofd. Daarmee duidde Zapiro op een eerdere uitspraak van de politicus die hij deed nadat hij seks had met een vrouw die aids heeft. Zuma zei dat hij daarna gewoon een douche had genomen, wat genoeg zou zijn om zelf niet besmet te raken. De Zuid-Afrikaanse presidentskandidaat is bepaald niet blij met de cartoons en spande al eens een rechtzaak aan tegen Zapiro.Ook Anton Kannemeyer gebruikt de poli-ticus Zuma voor zijn prenten. En wie de Michael Stevenson Gallery uitloopt kan nog een laatste blik werpen op een car-toon waarop Zuma staat afgebeeld die zegt: ‘Het ANC wordt zelfs in de Hemel gezegend. Daarom zullen wij regeren tot Jezus terugkomt.’

Kannemeyer

Kannemeyer

Zapiro

9join

zuid-afrika

Hey Huntelaar, heb jij nog een condoom over?Er is niets vervelender dan wan-

neer je een lekker potje aan het voetballen bent en je de hele tijd

bezig bent om die steeds afzakkende kousen weer omhoog te krijgen. Daar hebben ze in Zuid-Afrika een oplossing voor gevonden…condooms!

In Zuid-Afrika is het heel normaal. Vrijwel elke amateur-voetballer in Kaapstad heeft een stel rubbers op zak. Maar veel Afrikanen zijn toch best arm en con-dooms toch best duur? Veel Afrikanen zijn inderdaad arm, maar de condooms in Zuid-Afrika zijn gratis! En nee, dit is geen slechte reclame, het is echt zo. Ze zijn zelfs verkrijgbaar op het station! Er zijn zoveel mensen in Afrika die aids of HIV hebben, dat de Zuid-Afrikaanse regering de condooms gratis uitdeelt, om zo het aantal aids-patiënten terug te drin-gen. Nou, ze worden dus in ieder geval gebruikt. Of de regering er blij mee is dat het op deze manier gedaan wordt….dat is een ander verhaal. Maar hoe doen ze dat nou precies?

Trek de scheen-beschermers en kousen aan.

stap

1 Pak de twee condooms.stap

2 Scheur de condooms zodat je alleen de randjes overhoudt (bewaar de rest nog wel even).

stap

3 Doe de randjes over je kousen heen, ééntje bovenaan je kous, ééntje net boven je enkel.

stap

4 Sla je kousen om over het bovenste randje en klaar!

stap

5

bonus- stap

Als je gaat voetbal-len; gebruik het glijmiddel om je schoenen op te poetsen. Doen ze in Afrika ook, werkt prima!

Trouwens: niet alleen voetballers gebruiken ze, ook schoolgaande meisjes. Want als je schoolkostuum ook uit kousen bestaat, is het wel zo handig dat die net als de voetbalkousen niet afzakken!

10 join

zuid-afrika

De smileys van de townships

11join

zuid-afrika

Bij het woord smiley, denk je waarschijnlijk aan dat lachende gele mannetje. Met dank aan ons westerse referentiekader zitten we vast aan de emoticons die Harvey Ball ons in 1963 heeft geschonken. Een smiley in een township is echter een delicatesse. Maar niet het soort lekkernij waar wij aan denken. tekst en fotografie Jerrymie Marcus

Om zes uur ’s ochtends zitten de taxibusjes naar Langa al vol. Langa is van origine een zwarte town-ship. Het zijn goedkope ritten. Een one-way ticket

kost maar zeven rand, ongeveer zestig eurocent. In deze taxi’s zitten veel vrouwen met lange schorten. Urenlang worden deze vrouwen blootgesteld aan de hete zon, zonder ook maar een vierkante centimeter schaduw. Eén van deze vrouwen heet Nhuseng en ze is omgeven door vieze rookdampen. Om zichzelf tegen de zon te beschermen gebruikt ze Calamine lotion, een goedkope versie van Nivea sunblock. De grond onder haar is zwart, zwart van duizen-den vuren en duizenden voeten die deze weer uitstampten. Dit is haar keuken, haar winkel. Achter haar steken armoe-dige krotten op. Deze bizarre scène steekt schril af tegen de felblauwe lucht met niets om de grillen van de ozonlaag te blokkeren.

TIENTALLEN sCHApENHOOfDEN Op een tafel achter haar liggen tientallen schapenhoofden gerangschikt zoals wij een fruitmand zouden indelen. Dit is het goedkoopste vlees op de markt. Als eerste gooit ze de schapenkoppen in

het vuur om de haren en losse huid te verbranden. De lip-pen zijn eraf gebrand, zodat de tanden volledig zichtbaar zijn. Hierdoor lijkt het of het schaap lacht. Daarom noe-men de locals deze lekkernij smileys. Daarna gaat ze met een gloeiend heet mes nog eens over het schaap heen om de restjes huid te verwijderen. Vervolgens gooit ze het onthaarde schapenhoofd in heet water om tot de perfecte bruine kleur gekookt te worden. Met een pikhouweel splijt ze het hoofd open. De hersenen worden verwijderd, meestal om weg te gooien, maar som-mige klanten vragen hier specifiek naar om er een soort van pap van te maken. Voor vijftien rand (één euro) wordt het schapenhoofd geserveerd in een krant, voor on-the-go of om thuis op te eten.

Maar welk deel is nou het lekkerst? Ik durfde het zelf niet aan, maar Steve Otter, auteur van het boek Khayelitsha, wel. Hij omschrijft het als volgt: ‘Het is moeilijk om mijn favoriete deel aan te wijzen. Hoewel de hersenen lekker sappig en zacht zijn, zijn het tandvlees en de wangen wat taaier. Maar niet minder lekker!’

12 join

zuid-afrika

Homo’s in sloppen-wijken worden veraf-schuwd, getreiterd en mishandeld. Het lijkt een eindeloze nega-tieve spiraal waarin zij verkeren. Homo-orga-nisatie I Am steekt hier een stokje voor.tekst en fotografie Anke Horstman

It’s okay to be gay

Lesbienne Bulelwa en projectleider

Yvonne bij het opvanghuis.

13join

zuid-afrika

‘De 24-jarige Amanda (gefin-geerde naam) woont haar hele leven al in de sloppen-

wijken van Kaapstad. Ze werd op 19-jarige leeftijd verkracht, omdat ze op vrouwen valt. Amanda werd zwanger en kreeg een dochtertje van haar verkrachter.’ Aan het woord is Pieter Oberholzer van de homo-organisatie I Am. Hij vervolgt: ‘Nog gruwelijker is het, dat Amanda niet één keer, maar wel tot twee keer toe verkracht is om haar seksuele voorkeur. Toen ze namelijk met haar dochtertje vakantie aan de oostkust vierde, werd ze wederom tegen haar wil tot seks gedwongen. Amanda verzette zich hevig, maar kon niet voorkomen dat zij en haar dochtertje werden ver-kracht. Beiden werden daardoor met HIV besmet.’Amanda kon het niet verkroppen en besloot zichzelf om het leven te brengen. Ze overgoot zichzelf met paraffine, waar-na ze een brandende lucifer op haar lijf gooide. Wonder boven wonder overleef-de ze de brand. In het ziekenhuis werd ze aan haar verwondingen behandeld.

TOT sEKs gEDWONgEN Verkrachtingen behoren tot het leven van alledag in Zuid-Afrika. Jaarlijks worden duizenden vrouwen, en ook mannen, tot seks gedwongen. In sloppenwijken is de kans om verkracht te worden vele malen groter dan ergens anders in de stad. De townships staan erom bekend dat er veel criminaliteit heerst. Drugs, moord en dus ook verkrachtingen behoren tot het normale leefpatroon. Pieter Oberholzer vertelt: ‘Iemand die uit de kast komt is nog slechter af. De homo wordt net zo lang verkracht tot hij eindelijk ‘weet’ dat hij in de kast hoort te zitten.’ Wanneer dat niet helpt, worden ze uit de gemeenschap gezet. Dit is één van de ergste dingen die je als Zuid-Afrikaan kan gebeuren, omdat een leefgemeen-schap als een thuishaven voor je is. Buurtbewoners helpen je in nood, je kunt altijd bij ze terecht. Samen sta je immers sterker dan alleen.De verbrande Amanda bofte. I Am kwam

haar op het spoor en probeerde haar weer op de been te helpen. Tot op de dag van vandaag gaat het met vallen en opstaan, omdat Amanda nog steeds complicaties van de vlammenzee onder-vindt. I Am steunt haar in wat ze doet en langzaam aan kan ze haar oude leventje weer oppakken.En dat is waar I Am eigenlijk voor staat: hulp bieden aan lesbiennes die uit-gestoten zijn of geen toekomst meer lijken te hebben. Zwarte lesbiennes in sloppenwijken vormen hierbij de doel-groep, omdat hun situatie als één van de aller-moeilijkste in de Zuid-Afrikaanse maatschappij beschouwd kan worden. Lesbiennes zijn namelijk een relatief zwakke prooi voor mannen, waardoor ze een gemakkelijk doelwit vormen voor verkrachtingen.

Initiatiefnemer van het project is Pieter Oberholzer. Hij is homoseksueel en kreeg in zijn studententijd meerdere malen schoktherapie om zijn seksuele voorkeur ‘uit te drijven’. ‘Zwarte Zuid-Afrikanen zijn vreselijk bevooroordeeld. Dit heeft onder andere met hun patriot-tistische houding te maken. Ze vechten letterlijk voor eigen huis en haard, dus ook voor hun eigen gezin. Ze proberen zich te beschermen tegen deze gods-zondaars, omdat ze ontzettend bang zijn dat homoseksualiteit een besmettelijke ziekte is.’Ook is het een probleem dat zwarte Zuid-Afrikanen veel dingen klakkeloos aannemen wat de kerk hen vertelt. ‘Hun fundamentalistische opvatting zorgt ervoor dat de pastoor hen van alles wijs kan maken, ook al is dat niet altijd de waarheid. Veel mensen denken bijvoor-beeld dat homo’s slecht zijn, omdat de pastoor dat vertelt’, aldus Oberholzer.

ONZE NAAsTEN LIEfHEBBENPieter Oberholzer is zelf ook pastoor. Het is vrij opmerkelijk dat een geestelijk leider uitkomt voor zijn homoseksuele geaardheid. Jarenlang kreeg hij te horen dat het verkeerd was om van mannen te houden. ‘Totdat ik de Bijbel anders

leerde interpreteren’, zo vertelt hij. Oberholzer meent dat veel mensen de betekenis van de Bijbel niet goed begrij-pen. ‘Het idee dat homo’s slecht zijn is eigenlijk heel conservatief en onjuist geciteerd door vele kerken. We zijn alle-maal gecreëerd naar het beeld van God. Wij als christenen moeten onze naasten liefhebben en elkaar negeren of discrimi-neren hoort daar niet bij.’Om vooral de zwarte mensen in de townships aan te spreken komt I Am met een speciale boodschap voor hen: ‘We weten hoe het was om tijdens de Apartheid te worden gediscrimineerd. Laten we nu niet hetzelfde op homosek-suelen reageren. We moeten iedereen accepteren.’ Omdat de kerk zo veel invloed op de Zuid-Afrikaanse bevolking heeft, probeert I Am de dialoog met de kerk te openen. ‘Wanneer de kerk ande-re denkbeelden zal verspreiden, wordt automatisch ook de rest van de samenle-ving beïnvloed’, zo vertelt de homoseksu-ele pastoor. Naast het informeren van kerkelijke leiders probeert I Am een veilige thuis-haven te bieden aan lesbiennes. In de krottenwijk Tambo Village staat het opvanghuis Ithemba Lam, waar de vrou-wen opgevangen worden. Het opvang-huis is dankzij geld van de Nederlandse organisaties Hivos en ICCO opgericht. Ithemba Lam staat voor My Hope. I Am regelt er gesprekken met lesbiennes en hun familieleden, zodat ze elkaars problemen kunnen leren begrijpen. Door begrip te creëren, worden lesbiennes makkelijker aanvaard door hun familie. Ondanks de vele gesprekken die I Am in haar tweejarig bestaan heeft gehou-den, is homoseksualiteit nog steeds een publiek taboe. Toch is Oberholzer niet negatief gestemd. ‘We moeten blijven praten. Hoe meer mensen we berei-ken, des te beter het is. Uiteindelijk zal mond op mond reclame ervoor zorgen dat homoseksualiteit een openlijk issue wordt. Dat is waar we naar streven. Vrijheid om over homoseksualiteit te kun-nen praten!’

14 join

zuid-afrika

Hoe Zimbabwanen overleven in Zuid-AfrikaMiljoenen Zimbabwanen emigreren sinds eind jaren negentig naar buurland Zuid-Afrika. Ze hopen daar een betere en stabiele toekomst te vinden. Maar makkelijk is dat niet. Eén van hen is Teu, een taxichauffeur uit Kaapstad. Hoe slaagt hij erin om te overleven? tekst en fotografie Marysia Bialek

‘Ik heb geen tijd om de Tafelberg te beklimmen’

15join

zuid-afrika

Een werkdag van 14 of 16 uur is voor taxichauffeur Teu geen uitzondering meer. Hij is 25

en woont sinds anderhalf jaar samen met een vriend in de Kaapse wijk Woodstock. Het enige wat Teu wil, is zo veel mogelijk geld verdienen om zijn vaste lasten te kunnen betalen en de rest naar zijn familie in Zimbabwe te sturen. Want zoals hij het zelf zegt: ‘Ze hebben daar niets. Geen gas, geen elektriciteit en geen drinkwater.’ Teu werkt meestal bij de Tafelberg en brengt de tevreden toeristen, die van het prachtige panorama hebben genoten, terug naar hun hotels. Zelf heeft hij nog nooit een kans gekregen om naar de top te gaan. ‘Als ik er tijd voor heb, dan ga ik extra werken. Ik zou me schuldig voelen als ik van een mooi uitzicht zou genieten, terwijl mijn dierbaren om hulp roepen.’

HOOgsTE INfLATIE TEr WErELDHet is niet vreemd dat veel Zimbabwanen hun land verlaten want de situatie daar is tragisch. Zimbabwe had de potentie om uit te groeien tot een Afrikaanse economische grootmacht, maar heeft dat verspeeld door het beleid van president Robert Mugabe. Zimbabwe is nu het land met de hoogste inflatie ter wereld en een groot deel van de bevolking leeft hierdoor in armoede. Teu vindt het lastig om over de situatie in Zimbabwe en president Mugabe te praten. Hij is bang dat hem iets kan overkomen als hij slechte dingen over hem vertelt. ‘Ik kende iemand die ook ooit geïnter-viewd werd en veel negatieve dingen over ons land vertelde. Daarna werd hij vermoord.’

Veel Zimbabwanen vluchten naar Zuid-Afrika, voornamelijk naar Johannesburg. Er zijn geen exacte cijfers van het aantal vluchtelingen bekend, omdat veel migraties illegaal gebeuren. Naar schatting steken zo’n 3000 vluchtelingen per dag de grens over, waardoor er nu in Zuid-Afrika al

meer dan drie miljoen emigranten ver-blijven. Steeds vaker worden ze als de zwarte schapen van de maatschappij gezien. Zuid-Afrikanen geven hen de schuld van de groeiende werkeloosheid en stijgende criminaliteit, waardoor er spanningen tussen de groeperingen ontstaan. Ook van zaken als de slechte huisvestiging en het gebrek aan scho-len worden de buitenlanders beschul-digd.

INDrINgErs Door al die vooroor-delen worden de Zimbabwanen als indringers gezien en proberen ze zich te verschuilen voor de boze Zuid-Afrikanen. Velen vinden onderdak in de kerken die steeds voller en voller raken. Anderen, die wel in opstand komen, krijgen te maken met geweld. Zimbabwanen die illegaal in Zuid-Afrika verblijven, lopen een risico om gedeporteerd te worden. Hier zijn ze zo bang voor dat ze zelden de gezond-heidsdiensten gebruiken die voor hen wel toegankelijk zijn. Op deze wijze worden veel ernstige ziektes, zoals TBC en HIV, niet behandeld, waar-door deze groep vluchtelingen zeer kwetsbaar wordt.

Voor degenen die het wel gelukt is om een baan in Zuid-Afrika te vinden, is het door de lage salarissen geen pretje. Teu moet elke dag 300 rand (onge-veer 25 euro) aan zijn baas betalen, ongeacht of hij het wel of niet heeft verdiend. De rest van het geld is voor hem zelf. Hoewel 25 euro helemaal niet veel lijkt, is het iedere dag een stressvolle opdracht. Terwijl het hart van Teu naar een betere wereld ver-langt, beginnen zijn ogen langzaam te sluiten. ‘Ik ben bek af ’, zegt hij. Maar hij geeft de moed niet op en met een vol vertrouwen in de almachtige God stapt hij zijn auto in en zegt: ‘De Heer zal ooit mij en mijn familie van al die ellende redden. Hij bewaakt me elke seconde van mijn leven.’

16 join

zuid-afrika

‘Vergelijk me niet met Nelson Mandela’Kaapstad trots op burgemeester van het jaar

In een perskamer in het gemeente-huis van Kaapstad zit een kleine, elegante dame. Bij binnenkomst valt

meteen op dat ze veel zelfvertrouwen uitstraalt. Het maakt haar, ondanks haar proporties, een machtige vrouw. Ze pakt de recorder en legt hem naast haar rech-ter arm. Vanaf dat moment heeft ze de regie in handen. Niet alleen tijdens het

De burgemeester van Kaapstad praat doelgericht en neemt alle gestelde vra-gen heel serieus. Het is te merken dat het geven van interviews een dagelijkse bezigheid voor haar is. Zelf kan ze ook goed interviewen. Vroeger is Zille name-lijk ook journaliste geweest. Haar artike-len over de dood van Steve Biko, een voorvechter van de burgerrechten tijdens

interview oefent ze veel macht uit. Hellen Zille (57) is de leider van de groot-ste oppositiepartij van Zuid-Afrika, de Democratic Alliance (DA), die de strijd tegen het ANC probeert aan te gaan. Dat is moeilijk in een land waar één partij al 15 jaar aan de macht is.

Helen Zille is een vrouw waar veel topmannen jaloers op kunnen zijn. Ze is de burgemeester van Kaapstad en leidt de grootste oppositiepartij van Zuid-Afrika. Steeds vaker wordt ze in één adem genoemd met Nelson Mandela. In oktober 2008 werd ze uit 820 andere kandidaten gekroond met de titel van de beste burgemeester van de wereld. Een ontmoeting met een bijzondere vrouw. tekst Marysia Bialek en Jerrymie Marcus fotografie Jerrymie Marcus

17join

zuid-afrika

het apartheidsregime, hebben een grote rol in haar carrière gespeeld. Hiervoor kreeg Zille veel erkenning. Het belang-rijkste eerbetoon kwam van haar hoofd-redacteur, Allister Sparks. ‘She was the star cadet on the Rand Daily Mail.’Vaak wordt Helen Zille vergeleken met de grote vrijheidstrijders van Zuid-Afrika, zoals Nelson Mandela en Desmond Tutu. Zelf begrijpt ze deze vergelijking niet: ‘Nelson Mandela heeft veel din-gen bereikt in de moeilijkste periode van Zuid-Afrika. Bovendien heeft hij meer dan 25 jaar van zijn leven opgeof-ferd door in een gevangenis te zitten. Allemaal in naam van de gelijke rechten. Daarom kan ik absoluut niet met hem vergeleken worden.’

OpgEpAKT Haar invloed binnen Kaapstad heeft zowel de rijkere als de armere segmenten geraakt. Eens in de

maand is er een radioprogramma waarin ze live vragen en klachten van luisteraars behandelt. Welke burgemeester luistert tegenwoordig nog echt naar het volk? Het helpt ook dat ze naast Engels ook Afrikaans, Xhosa, Nederlands en Duits spreekt.Een ander voorbeeld van haar betrok-kenheid vond plaats in 2007. Hellen Zille liep toen mee met een demonstratie

tegen drugsgebruik in de sloppenwijken. Deze demonstratie was echter door het ANC verboden. Het gevolg hiervan was dat de burgemeester achter de tralies belandde. ‘Maar ook dat is te relativeren’, zegt ze. ‘Ik werd opgepakt nadat ik ver-haal ging halen over andere arrestaties tijdens deze betoging. Het ANC dacht een grote slag te hebben geslagen door de burgemeester op te pakken, maar uiteindelijk heeft dit in mijn voordeel gewerkt.’ Het nieuws van haar arrestatie ging de hele wereld over, waardoor ze veel bewondering kreeg.Haar weerzin tegen corruptie maakte de positie van Zille in de strijd voor de jaarlijkse uitverkiezing tot beste burge-meester van de wereld nog sterker. De problemen die haar stad ontwrichten zijn heel anders dan die van andere burge-meesters. Zo had de runner-up van de ‘World Mayor Award 2008’ verkiezing, Elmar Ledergerber, problemen van een

‘Ik ben ambitieus,

maar met

mate’

18 join

zuid-afrika

heel andere aard. Ledergerber, die bur-gemeester van Zurich is, had vooral te maken met het voortzetten van het cul-tuurbeleid, terwijl het beleid van Helen Zille gericht is op de grote problemen rond omkooppraktijken, drugs, armoede en criminaliteit. Hier heeft ze zoveel voor-uitgang op geboekt dat de commissie niet om haar heen kon.

VErKEErDE KEuZEs Als partijlei-der analyseert Zille situaties in andere landen om ervan te leren. Eén van haar grootste zorgen is de politieke positie van haar land. Ze is bang dat Zuid-Afrika de kant op gaat van Zimbabwe en een autoritaire staat zal worden. President Robert Mugabe heeft er in Zimbabwe voor gezorgd dat de blanke kolonisten in zijn land verdreven werden, net zoals het ANC in Zuid-Afrika voor de afschaffing van de apartheid zorgde. Zimbabwe had de potentie om uit te groeien tot een Afrikaanse economische grootmacht, maar heeft dat verspeeld door de ver-keerde mensen aan te stellen die de verkeerde keuzes maakten. De gecentra-liseerde monopoliepositie van Mugabe heeft het land kapot gemaakt. ‘Het is erg belangrijk dat het ANC niet de over-heersende partij blijft, want ze maken veel misbruik van hun machtpositie’, aldus de burgemeester. Zille vindt dat er in haar land sterke oppositie nodig is om corruptie tegen te houden. Zo blijft Zuid-Afrika een rechtstaat en vervalt het niet in dezelfde fouten als het buurland. ‘Dank je wel Zimbabwe, voor een wijze les’, zegt Zille.In de jaren ’90 was er in Zuid-Afrika sprake van een braindrain. Veel hoog-opgeleiden verlieten het land met de hoop op een beter toekomstperspectief. Omdat Zuid-Afrika ooit een Engelse kolonie is geweest, verhuisden veel migranten naar het Verenigd Koninkrijk. ‘Niet zo lang geleden was ik in Londen waar ik een aantal conferenties met mijn geëmigreerde landgenoten heb bijgewoond’, zegt Zille. ‘Ook zij verlieten Zuid-Afrika met de hoop op betere kan-sen. Nu hebben ze heimwee en willen

‘Dat ik een vrouw ben

speelt in mijn carrière

geen enkele rol, Mijn

huidskleur echter wel’

ze graag terug.’ De oudste zoon van Zille studeert eveneens in Engeland, waar hij veel banen krijgt aangeboden. Toch wil hij terugkeren naar Zuid-Afrika. ‘Het toekomstperspectief ziet er nu veel beter uit’, zegt zijn moeder.

sAMEN KNOKKEN Toen Helen Zille jong was, was er sprake van een heel andere situatie. Het apartheidsregime was overheersend, terwijl de maatschap-pij tegenwoordig open en vrij is. ‘De economische vooruitgang en de sociale acceptatie spelen hier een belangrijke rol in. Het racisme is sterk afgenomen en de bevolking is er bewuster van gewor-den dat er samen voor geknokt moet worden.’ Het opengooien van grenzen, waardoor er meer toeristen naar Zuid-Afrika komen, en dan voornamelijk naar Kaapstad, vindt Helen Zille een voordeel voor deze generatie. ‘Door het toerisme is er veel aandacht voor de townships. Veel jongeren in de sloppenwijken zien dat werken in het toerisme de stad ver-rijkt en daarom kiezen ze steeds vaker voor deze bedrijfstak.’ Op criminaliteit na is het toerisme de grootste inkom-stenbron van Kaapstad. Het binnenhalen van het wereldkampioenschap voetbal in 2010 heeft hier een grote bijdrage aan geleverd. ‘Everybody wants a piece of the pie.’ Het huidige doel is dan ook om toeristen warm te maken voor de grote winter (de Zuid-Afrikaanse winter loopt gelijk met onze zomer) van 2010.

Ondanks dat het apartheidregime offi-cieel al veertien jaar voorbij is, is huids-kleur nog steeds een dominante factor in de politieke wereld. ‘Dat ik een vrouw ben, speelt in mijn carrière totaal geen rol. Mijn huidskleur echter wel. Misschien had ik meer kunnen bereiken als ik zwart was, maar ik ben er trots op dat ik een blanke ben’, vertelt ze.Tijdens de apartheid waren alle partijen kleurgebonden. De partij van Helen Zille probeert zich hier nu aan te ontworstelen door kiezers te trekken op basis van een politiek programma. Het is voor haar en heel Zuid-Afrika erg belangrijk dat juist Zille de titel van de beste burgemeester van het jaar heeft gekregen. ‘Het bete-kent heel veel voor mijn land. De bevol-king kan nu zien dat een oppositiepartij ook dingen kan bereiken en sommige sociale problemen veel beter kan aan-pakken.’Door veel Capetonians wordt hun bur-gemeester als een potentiële kandidaat voor het presidentschap gezien. ‘Ik ben ambitieus, maar met mate’, reageert Zille. ‘Ik zal geen deuren openen, maar als ik een open deur tegenkom zal ik er doorheen gaan. Hiermee bedoel ik dat ik niet per se president hoef te worden. Er is immers nog zoveel te verbeteren in Kaapstad! Maar als ik toch een functie moet kiezen, dan kies ik voor minister van Onderwijs. Want dit opent veel meer deuren tot een beter Zuid-Afrika.’

19join

20 join

zuid-afrika

Als dans je kans isgeen mobieltjes, geen MsN, geen nintendo’s, maar grote witte laarzen. Meer hebben de jongeren uit de township Langa vaak niet. Maar met die laarzen maken ze een hoop lol, verdienen ze geld en blijven ze uit de problemen tekst en fotografie Manon Haverkamp

‘Nee, kinderen in de prostitutie of drugshandel zijn geen uitzondering hier’, vertelt

Masibulele Mbinda. ‘De werkloosheid is hier zo hoog dat jongeren op straat han-gen en zich vervelen. Ze hebben weinig geld en komen daarom al snel in aan-raking met criminaliteit, drugs of pros-titutie.’ Samen met zijn broer Siviwe en twee vrienden is Masibulele een project gestart voor de kinderen en jongeren uit Langa om die spiraal te doorbreken. ‘Wij proberen ze bezig te houden en ze te laten zien dat er ook andere mogelijkhe-den in het leven zijn.’ Happy Feet Dancers Stage staat er in witte letters op de betonnen muur gekalkt. Voor de muur is een verhoging dat als podium dient. Ernaast hangt een waslijn met spijkerbroeken en t-shirts. Aan de andere kant staat een kapotte auto, die als klimtoestel wordt gebruikt. Op het kleine pleintje voor het podium zitten een paar vrouwen te koken. Ze bereiden kippenvoeten, inclusief nagels.

voor ons onverstaanbare woorden in het Xhosa, één van de elf Zuid-Afrikaanse talen. Dan slaat Motorola met haar handen op de zijkanten van haar grote ‘boots’ en begint tegelijkertijd met haar voeten te stampen. Alle andere kinderen volgen haar. Samen fabriceren ze een ritmisch geluid en dansen zo snel dat je mond er van open valt. Perfecte timing, trots lachende koppies, swingende dansmoves en meeklappende handen. De kids hebben duidelijk lol in het dan-sen. Het publiek vermaakt zich prima, maar deze kleintjes staan hier niet voor niks. Zonder laarzen, zonder podium en zonder begeleiders hingen ze waar-schijnlijk wat rond in de township. Nu treden ze op voor toeristen. Van het geld dat hiermee wordt verdiend, worden laarzen gekocht, uitstapjes geregeld en kinderen geholpen.

Ze lachen en kletsen en houden onder-tussen een oogje in het zeil. ‘Jongens ga je laarzen halen, we gaan zo oefe-nen!’ Siviwe heeft het net geroepen of er hangen al drie kleintjes aan zijn arm. De knikkers worden opgeborgen en van alle kanten komen kinderen aangerend met grote witte laarzen in hun armen. Tijd voor een voorstelling van de jongste deelnemers aan het project.

rITMIsCH gELuID Niet alle kinderen hebben laarzen. Degenen die nog steeds op blote voeten lopen nemen plaats rondom het podium. Zo’n vijftien kleintjes met laarzen klimmen er op. Ze stellen zich op in een lange rij, met handen op de knieën en wachten tot hun publiek een plekje heeft gevonden en stil wordt.Dan stapt de allerkleinste naar voren, de vijfjarige ‘Motorola’. Een klein meisje dat zó van bellen houdt dat ze een tele-foonmerk als bijnaam heeft gekregen. Ze controleert even of iedereen van de groep oplet en schreeuwt dan een paar

Township Langa.

21join

zuid-afrika

‘Er zijn andere manieren om geld te verdienen dan als hoer of dealer’

Op sTrAAT HANgEN Xolani Menemene was één van de jongeren die in de problemen zat en door Happy Feet Dancers weer op het rechte pad kwam. ‘Ik was twaalf toen ik in het drugscircuit kwam. Ik dealde en gebruikte. Verder deed ik eigenlijk niets. Ik hing op straat en verdiende geld door drugs te verko-pen voor anderen. De jongens van het project wisten dat ik problemen had. Een vriend van mij was bij hen gaan dansen en haalde mij over om het ook te doen. Na een paar maanden was ik van de drugs af.’ De jongens die het project hebben opgezet werken allemaal als tourgids en zijn zelf ook opgegroeid in Langa. Bijna

al het geld dat zij verdienen gaat op aan het project. ‘We hadden ons geld ook kunnen meenemen en buiten de town-ship in een fatsoenlijk huis kunnen gaan wonen. Maar wat schieten de mensen hier daarmee op? We blijven en delen ons geld, zodat ook zij daar voordelen van hebben’, zegt Siviwe.

Ze hadden het zelf inderdaad beter kun-nen hebben. Masibulele en hij wonen samen op wat in Nederland een redelijke studentenkamer voor één persoon is. Ze wonen in het gebouw vlakbij het podium, dat vroeger werd gebruikt als onderdak voor de mannen die spoorlijnen aan-legden. Na het eind van de apartheid

vertrokken zij weer naar huis en konden mensen uit de township hier onderko-men zoeken. ‘We hebben veel geluk gehad met deze woning. Nu hebben we een stenen kamer, anders hadden we er zelf één moeten bouwen van hout.’ Siviwe, Masibulele en de anderen hopen in de toekomst nog meer kinderen en jongeren aan het dansen te krijgen. ‘Als we toch eens met zijn allen op tournee konden gaan! Het liefst in Europa. Het zou zo goed voor ze zijn. Er zijn andere manieren om geld te verdienen dan als hoer of dealer. Tot die tijd blijven we oefenen in de townships en houden we de lol erin.’

De Happy Feet dansers.

22 join

zuid-afrika

Midden in township Khayelitsha ligt basisschool Sosebenza. Veel van de leerlingen missen

de financiële mogelijkheden om vervolg-onderwijs te betalen. Om deze kinderen toch een toekomst te geven, wordt geprobeerd om ze in acht jaar zoveel mogelijk kennis mee te geven.

Iedere dag begint om 8 uur ’s ochtends de schooldag voor de township kinde-ren. Ze hebben les tot maar liefst 6 uur ’s avonds. De kinderen krijgen zes dagen per week les in verschillende vakken. In tegenstelling tot basisschool leerlin-gen in Nederland krijgen de kinderen al zware lesstof. Zo krijgen de leerlingen van groep vier les over sinus en cosi-nus, de wereldgeschiedenis en Engels en Afrikaans. Natuurlijk is het lastig om stof van deze moeilijkheidsgraad op jonge leeftijd aan de kinderen te leren. De school is zich hiervan bewust, maar ziet dit als de enige manier om de jonge township bewoners een kans op een betere toekomst te bieden. Sosebenza

Samen op

weg naar een

betere toekomstBijzondere basisschool moet kinderen uit de townships trekken

‘De kinderen op de

school zijn enorm

gemotiveerd’

Wiskundeopgaven die je in Nederland pas in de brugklas krijgt. schooldagen die langer duren dan een werkdag in Nederland. Het is het voor veel kinderen in Khayelitsha de enige kans op een betere toekomst. Welkom op basisschool sosebenza! tekst en fotografie Job Schepers

23join

zuid-afrika

tijd moeilijke sommen begrijpen.’ Een probleem bij de huiswerk begelei-ding is dat veel van de ouders onge-schoold zijn en dus zelf het huiswerk niet snappen. Als oplossing worden er ’s avonds lessen aan ouders gegeven. Volgens docente Dhomlo zijn ook de ouders erg leergierig. ‘Veel ouders willen hun kinderen de kans geven die zij door de apartheid zelf nooit gehad hebben. Ze zijn erg gemotiveerd om te leren, zodat ze hun kinderen zo goed mogelijk kunnen helpen.’ Mevrouw Dhomlo geeft informatica. Volgens haar is dit een moeilijk vak om te geven. ‘Niemand heeft thuis een computer, waardoor er weinig tot geen mogelijkheid is om te oefenen buiten schooltijd. En aangezien we op school maar weinig computers hebben is het lastig om alle leerlingen de juiste hoe-veelheid les te geven. En dat terwijl dit vak heel belangrijk is voor het krijgen van een baan.’Om de kinderen gemotiveerd te hou-den zijn een paar vakken gericht op vermaak van de leerlingen. Zo krijgen ze muziekles en wordt er dagelijks een uurtje gesport. Allemaal in klassikaal ver-band. Aangezien er te weinig lokalen en docenten zijn voor alle leerlingen, is het nodig om af en toe met de kinderen bui-ten te zijn. Soyeye zegt hierover: ‘Door de kinderen een uur te laten rennen halverwege de lesdag, kunnen ze zich daarna weer beter concentreren tijdens de lessen.’

Hoewel Sozebenza niet de enige school in de townships is die volgens deze

probeert het lesprogramma zo aan te passen dat er genoeg afwisseling is om de kinderen, naast het intensieve les-programma, gemotiveerd en geconcen-treerd te houden. Volgens directeur Soyeye heeft zo’n negentig procent van de ouders geen geld om de kinderen na de basisschool nog verder te laten leren. De leerlingen moeten zo snel mogelijk zelf gaan ver-dienen. De kinderen op de school zijn enorm gemotiveerd. In de klas zijn ze keurig stil en iedere leerling zegt het geen enkel probleem te vinden om zulke lange schooldagen te maken. Het is een zware belasting voor de kinderen, maar ook zij hebben door dat dit hun enige kans is om weg te komen uit de slop-penwijken. Een leerling uit groep acht vertelt dat ze blij is met de kans die ze heeft om zoveel mogelijk te leren. Ze hoopt ingenieur te worden en wil zoveel mogelijk opsteken op de basisschool. ‘Ik leer enorm veel. Daardoor heb ik kans op een goede toekomst en wil ik best lang op school zitten.’

IMprOVIsErEN Doordat de school met 1205 leerlingen beperkte middelen heeft, is het soms improviseren tijdens de lessen. Zo heeft de school beschik-king over 23 computers, zijn er maar 32 docenten en zijn schoolboeken een groot probleem. Meneer Bahari, docent wiskunde, vertelt dat hij vaak zelf opga-ven maakt, die goedgekeurd moeten worden door het management. ‘Het is belangrijk dat de opgaven zo worden gemaakt dat de kinderen op jonge leef-

methode werkt, is juist deze school erg succesvol. In 2002 kregen ze een prijs voor de beste school in de townships in Kaapstad. Volgens de directeur zijn er sindsdien erg veel aanvragen geweest om onderwijs te volgen op ‘zijn’ school, ook vanuit andere wijken. Maar doordat er weinig ruimte is, neemt de school alleen kinderen uit Khayelitsha zelf aan.

VruCHTEN AfWErpEN Volgens de directeur werpt het schoolsysteem al zijn vruchten af. In de vijftien jaar dat de school volgens dit systeem werkt heeft hij kinderen zien doorgroeien naar een betere toekomst. ‘Als kinderen na de basisschool geen geld hebben om te leren, mogen ze bij ons altijd langsko-men voor hulp. Uiteraard wel op momen-ten dat we er tijd voor hebben.’ Als voor-beeld voor het succes van de methode noemt hij een jongen die inmiddels bij de krant werkt en een huis in het centrum van de stad heeft. Dit zonder verdere opleiding na de school. Soyeye heeft de jongen nadat hij van school af was, zelf nog meer scholing gegeven in schrijven.Soyeye realiseert zich dat niet alle leer-lingen een goede toekomst zullen krij-gen. Maar als ook maar één procent van de leerlingen door zijn onderwijs wél een betere toekomst krijgt, maakt dit hem zeer gelukkig. Om in de toekomst de kin-deren nog betere kansen te geven, is er geld nodig. ‘Er zijn meer lokalen nodig, meer leraren en meer schoolboeken’, zo zegt de directeur. ‘We zijn zeker op de goede weg. Je ziet gemotiveerde kin-deren én docenten die samen één doel hebben: samen op weg naar een betere toekomst.’

Directeur Soyeye.

24 join

zuid-afrika

Het Zuid-Afrika waarin we leven heeft behoefte aan mensen zoals wij. Je moet het verschil willen maken. Gelukkig ontmoet ik iedere week leeftijdsgenoten die het ook willen. Ons vak is een middel om verandering te brengen. Het probleem is dat er enorme verschillen zijn tussen de leeftijdsgroepen. De oudere generatie zit vast in de tijdgeest van vroeger en doen zo min mogelijk om het land aan te pakken. Volgens hen gaat het alle-maal vanzelf. De tieners hebben het zwaarder. Zij krijgen van iedereen te horen dat ze de toekomst zijn, maar tegelijkertijd lopen ze heel veel gevaar. Drugs, alcohol, armoede en ziekte, voor hen kan het heel snel, heel fout gaan. Mijn succes inspireert me om hoger te mikken. Uiteindelijk wil ik naar Europa, het liefst met meer Zuid-Afrikaanse artiesten. Als mijn unieke geluid daar aanslaat, kan niemand me stoppen. Dan kan ik ook anderen helpen door te breken op een hoger niveau.’

‘Mijn motto is Live, love, create. Mijn teksten gaan over het leven en de liefde. Ik observeer mensen en haal mijn inspiratie uit de dingen om me heen.

Dat doe ik al van jongs af aan. Toen ik zeven jaar geleden begon, kreeg ik veel steun van mijn familie. Ik kon vol vertrouwen verder gaan met liedjes schrijven. Sindsdien is het uitgebouwd naar een groter project. Ik wil de Afrikaanse muziekwereld ver-nieuwen door veelbelovende artiesten te contracteren en muziek te brengen die fris klinkt. Daar werk ik dag in, dag uit voor.Het verloopt allemaal voorspoedig. Mijn broer, twee vrienden en ik hebben een platenlabel opgericht: Stereotype Records. We leggen jonge, talentvolle muzikanten uit Kaapstad vast en promoten ze binnen Zuid-Afrika zoveel mogelijk. Daarnaast ondersteunen we zowel creatief als technisch. Ik was de proef-persoon en dat pakte goed uit. Ik ben nationaal bekend en mijn singles komen bijna ieder uur langs op de radiostations. Onze formule werkt dus.

Je moet het verschil willen makenChad saaiman en Nick Koster zijn jong, talentvol en Zuid-Afrikaans. Beiden staan te popelen om door te breken in eigen land. Ze hebben een duidelijke visie over wat ze kunnen bijdragen aan hun land. tekst Bas Redeker

‘Het Zuid-Afrika waarin we leven heeft behoefte aan mensen als wij’

De Zuid-Afrikaanse John Legend, zo noemen de kenners hem. Chad saaiman (25) laat zich er niet door afleiden. Hij schrijft, zingt en produceert vrolijk door, op weg naar zijn uiteindelijke doel.

De cd Chasing Melodies ligt nu in de winkel in Zuid-Afrika. Wil je Chad horen? http://www. myspace.com/chadsaaimanmusic

25join

zuid-afrika

Als jong knaapje kwam hij de Western province rugby Club binnen wandelen. Zijn trainers noemen hem als een toekomstige aanvoerder van het nationale team, de springboks. Nick Koster (19) blijft er zelf nuchter onder.

‘Niets voelt beter dan winnen en het moment dat de wedstrijd afgelopen is, zeker in rugby. Het is tachtig minuten strijden om iedere meter grond.

Ik benader rugby op een manier dat ik er het maximale uit wil halen, voor zolang het kan. Het duurt echt niet voor altijd, dat weet ik. Mijn grootste angst is dat ik later besef dat ik me niet goed genoeg heb ingezet. Ik zou dan zoveel mensen teleurge-steld hebben.Toen ik afgelopen seizoen met het eerste elftal mee mocht doen in de Currie Cup, de nationale competitie, was dat een beloning voor al mijn harde werken. Ik trainde en speelde met internationaal gerenommeerde spelers. Het was een droom die uitkwam. Ik ken de verhalen en de verwachtingen die mensen voor mijn carrière hebben. Eerlijk gezegd sta ik er nauwelijks bij stil. Op dit moment wil ik vooral plezier hebben en bezig zijn om de beste speler te worden die ik kan zijn, maar boven alles om een goed persoon te worden. Voor mij gaat het leven vooral over lachen en plezier halen uit alles wat je doet.Toch is het zo dat Zuid-Afrikanen van nature pessimistisch zijn. Dat klinkt raar, maar het is voor het land positief. We accep-teren niet klakkeloos onze positie. Er moet zoveel veranderen in dit land, maar er is hoop, omdat er goede leiders opstaan. Onze grootste uitdaging is om de ongelijkheid recht te trekken. De kloof tussen arm en rijk kan en moet dicht. Sport kan daar bij helpen. Het brengt hoop bij mensen. Het is de enige plek ter wereld waar we allemaal gelijk zijn. Het maakt niet uit waar je vandaan komt, wat je huidskleur is of hoeveel geld je hebt. Als je talent hebt en je bent bereid te werken, kun je succesvol zijn. Daarnaast leert sport je om te gaan met teleurstellingen en om hongerig naar succes te zijn. Zonder sport zou het leven minder waard zijn. Dat is uiteindelijk de boodschap die ik met mijn succes wil gaan uitdragen.’

‘Onze grootste uitdaging is om de ongelijkheid recht te trekken’

Nick sluit volgend seizoen aan bij het eerste elftal van Western Province Rugby Club in de inter-nationale Super 14 competitie. Bondscoach Peter de Villiers van Zuid-Afrika heeft ook al aangege-ven hem in de gaten te houden.

26 join

zuid-afrika

terloopt op het gebied van lezen en schrijven. Veel van hen zijn analfabeet. Chippa heeft zich het lezen en schrijven zelf aangeleerd en kan steeds beter met computers overweg, maar zijn leeftijdsgenoten hebben wel wat beters te doen.Niet alleen slechte scholing is een oorzaak van het schaarse internetgebruik. Vijftig procent van de Zuid-Afrikanen leeft onder de armoedegrens. Zij kunnen zich internet niet eens permitteren. Ook de slechte infrastructuur speelt lage internetgebruik. Ook de slechte infrastructuur speelt laag internetgebruik in de hand. In Zuid-Afrika bezit één groot telecommunicatiebedrijf, Telkom, het monopolie op de com-municatiemarkt. Alleen in grote steden zoals Johannesburg en Kaapstad is er ADSL. Maar ADSL is duur en door een tekort aan personeel duurt het lange tijd voordat een instal-latie is gelukt.

DIgITALE KLOOf Er is sprake van een zogenaamde ‘digi-tale kloof’: een kloof tussen de ontwikkelde wereld en de ontwikkelingslanden. Dat zou niet zo erg zijn als het alleen om ‘Hotmail kijken’ zou gaan. Maar internet is het ultieme communicatiemiddel om op de sociale en economische

‘Alleen Hotmail kijken. Nee, MSN doe ik niet aan, met wie moet ik chatten?’ Aan het woord is Chippa uit Langa, een sloppenbuurt in Kaapstad.

Hij zit in een internetcafé in de buurt, want hij heeft thuis geen computer. ‘Ik had er één, een oude weliswaar, en die deed het prima. Maar na een week was de computer al gestolen. Er is veel criminaliteit in deze buurt.’ Sindsdien gaat hij naar een internetcafé in de buurt. ‘Het is hier altijd rustig. Dit is voor toeristen een krottenwijk, dus zij komen hier niet. Maar de mensen uit mijn buurt komen hier ook niet. Zij heb-ben de kennis niet.’

Chippa is 35 en ging in de tijd van de apartheid niet naar school. Veel van zijn vrienden gingen in het begin nog wel, maar haakten door gebrek aan goed onderwijs af. Ook werd het onderwijs voor zwarten in steden beperkt, zodat zij gedwongen werden om naar het platteland te gaan voor school. Iets wat ze zich vaak niet konden veroorloven. Het gevolg hiervan is dat de generatie jongeren van toen nu ach-

In Kaapstad worden steeds meer internetcafés geopend. Zuid-Afrikaanse jongeren maken een inhaalrace op het net. Vooral websites als Myspace en MsN zijn in opkomst. Toch is er nog steeds sprake van een digitale kloof. tekst en fotografie Hilke Vos

Zuid-Afrikaanse jongeren online

27join

zuid-afrika

fuNCTIONAL ELECTrICITy Treffers opende in 2003 zijn eerste internetcafé in Langa. Inmiddels heeft hij tal van internetcafés. Niet alleen in townships, maar bijvoorbeeld ook in de buurt Observatory, waar veel studenten verblijven. ‘Dit internetcafé zit altijd vol en doet het goed. Maar dat is logisch met al die studenten.’ Daarentegen blijven de inter-netcafés in de townships nog steeds achter. Er is sprake van het zogenaamde ‘functional electricity’: het achterlopen op lezen en schrijven. ‘Mijn internetcafés in de townships waren vooral bedoeld om te chatten en om mailtjes te lezen. Maar in plaats daarvan worden er voornamelijk computerles-sen en cursussen gegeven om CV’s te leren schrijven en visitekaartjes te maken. Alles om jezelf voor te bereiden om de arbeidsmarkt op te gaan. Aangezien mensen niet kunnen lezen en schrijven, komen ze niet ver als ze zelfstandig met een computer aan de slag gaan’. ‘Overal in Afrika is veel vraag naar internet, maar Zuid-Afrika blijft nog achter. Toch maken we een inhaalslag door de nieuwe generatie jongeren.’ Volgens Treffers gebruiken de jongeren uit de townships computers steeds meer voor schoolopdrachten. En af en toe voorzichtig om een web-site te bezoeken. Vooral social networking en websites als MySpace en MSN worden steeds meer ontdekt. Wellicht wordt het fenomeen internet ook meer ontdekt tijdens het komende WK voetbal in 2010. Volgens statistieken wordt er een toename van 25 procent verwacht van het internetge-bruik. Er zou dan vooral veel vraag zijn naar sportuitzendin-gen op internet.

Chippa wandelt het intercafé uit. Vrolijk vertelt hij dat hij een account op Myspace heeft aangemaakt: ‘Eigenlijk wilde ik het niet aanmaken, maar mijn vier kleine neefjes hebben het ook. Dus dan moet ik er ook maar aan geloven.’

ladder te klimmen. Volgens recente statistieken maakt onge-veer 12 procent van de inwoners van Zuid-Afrika gebruik van internet. Ter vergelijking: in Nederland is dit zo’n 80 procent. En dat zijn niet alleen jongeren, in Nederland wordt internet door elke generatie gebruikt.‘Er zijn wel mensen van mijn generatie die zich in de ICT heb-ben bekwaamd, maar zij blijven niet in de townships. Zij gaan naar ‘rijkere’ plekken, waar meer te verdienen valt’, vertelt Chippa. ‘Vooral op het platteland is het erg. Als daar al men-sen zijn die iets in de ICT doen, dan vertrekken zij allemaal naar de grote steden. Kinderen worden wel steeds beter met de computer, maar dat is niet genoeg. Er is ook nog een hele grote groep jongeren van mijn generatie die aan de slag zou moeten gaan. Het patroon kan doorbroken worden als aan die mensen voldoende basisvaardigheden worden geleerd.’Steeds meer kinderen krijgen computerles op school. Veel scholen in townships beschikken inmiddels over een com-puterruimte. Alleen geschikt personeel is nog een probleem. Volgens Theo Treffers, eigenaar van een aantal internetcafés in Kaapstad, is dat niet het enige. ‘Ook de computers zelf hebben hun gebreken’, zegt hij. ‘En ze worden zo nu en dan gestolen. Maar er wordt steeds meer aan gedaan.’

‘Overal in Afrika is veel vraag naar internet’

28 join

zuid-afrika

wereldZuid-Afrikaanse jongeren en de

In Den Haag vinden ze de Nederlandse jeugd te ongeïnteresseerd in politiek en mondiale ontwikkelingen. Veel Nederlanders van zestien tot vijfentwintig blijken vaak net wat andere prioriteiten voor ogen te hebben. Hoe zit het met de interesse voor nieuws van Zuid-Afrikaanse jongeren? tekst Joris van Dijk

‘Na school heb ik echt geen zin in politiek of wereldrampen!’ Een quote uit het rapport ‘Feiten en cijfers: jongeren nieuws’, gepubliceerd in 2005 door Mira Media, het Nederlandse ken-niscentrum op het gebied van media en de multiculturele samenleving. ‘Belangrijk, maar saai’, is de ondertitel van het rapport. Het schetst een beeld van de algemene gedachte over nieuws onder Nederlandse jongeren. Tonen de jongeren in Zuid-Afrika een betere betrokkenheid met de rest van de wereld?Zuid-Afrika is een land met een flinke inkomensongelijkheid. Met uitzondering van Brazilië is de kloof tussen arm en rijk er de grootste van de wereld. Door deze grote verschillen in leef-omstandigheden is het onmogelijk om een uitspraak te doen over ‘de Zuid-Afrikaanse jongeren’. Daarom een antwoord per klasse: lower-, middle-, en upperclass.

DErDEWErELDLAND-COMpLEx Meg Shout (27) werkt als radio DJ bij Heart FM en valt te scharen in de categorie middleclass. ‘Wij zijn niet bijster geïnteresseerd. Bewust daarentegen, zijn we wel.’ Als succesvolle radio DJ komt Meg in aanraking met veel mensen. Zoals ze zelf beaamt, heeft ze een goede kijk op de mensen om zich heen. ‘We kijken hier veel tv. Dat houdt ons erg op de hoogte van wat er gebeurt in de wereld. Of we willen of niet.’Op een schaal van één tot tien geeft Meg het bewustzijn van de middenklasse in Zuid-Afrika een zeven. Interesse krijgt echter een vier. ‘People aged sixteen to twentyfive are too busy running around and getting drunk’, zegt ze nuchter. ‘Basically, zolang het ons aangaat, vinden we het de moeite waard. Er heerst hier namelijk een bepaalde mentaliteit die te maken heeft met de positie van Zuid-Afrika op de ranglijst van globale hiërarchie. Westerse landen in Europa en Noord-Amerika kijken nauwelijks om naar Zuid-Afrika – so why would we give a crap about them?’.Ondanks de lange geschiedenis van politieke instabiliteit en eindeloze sociale issues, is een groot deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking allang even geciviliseerd en ‘bij’ als de meeste westerse landen anno 2009. Terwijl het algemene beeld van Zuid-Afrika in die westerse landen vaak dat van een achtergesteld land is met nog genoeg problemen om op te lossen. ‘Die problemen hebben we ook inderdaad, maar het is niet alsof we dom volk zijn en nog twintig jaar op de rest van de wereld achterlopen.’

29join

zuid-afrika

TOWNsHIp pOLITIEK Pakamisa Lucas is een tweeëntwintigjarige bewo-ner van een township buiten Kaapstad en valt in de categorie lowerclass. ‘Nieuws speelt een relatief kleine rol in onze gemeenschap. Mondiaal nieuws al helemaal. We houden ons dan ook meer bezig met nationaal en lokaal nieuws, daar hebben wij meer mee te maken. Als er bijvoorbeeld een politiek besluit wordt genomen dat ons aangaat, zijn we daarin geïnteresseerd en zijn we snel genoeg op de hoogte. Maar internationaal nieuws is zelden voor ons van belang, dus kijken we daar ook niet naar om.’Pakamisa geeft de mate van bewustzijn van buitenlands nieuws in zijn gemeenschap een vijf en interesse voor buitenlands nieuws krijgt een drie. ‘Ongetwijfeld gebeuren er veel belangrijke dingen in de wereld. Maar simpel gezegd: hier in de townships hebben we onze eigen problemen. Wij heb-ben te maken met armoede, met ziekten, drugsgebruik, honger en geweld. Landen die deze problemen niet kennen hebben andere prioriteiten. Zij houden zich bezig met een kredietcrisis, de global warming of dierenleed. Problemen die weinig betekenis voor ons hebben omdat wij onze handen al vol hebben. Zij hebben meer tijd om zich over de kleinere dingen zorgen te maken.

Pak

amis

a Lu

cas.

Fot

o: J

erry

mie

Mar

cus

Meg

an S

hout

. Fot

o: J

oche

m V

reem

an.

‘We kijken hier veel tv. Dat houdt ons op de hoogte van wat er gebeurt in de wereld. Of we nu willen of niet’

‘Internationaal nieuws is voor ons

zelden van belang’

30 join

zuid-afrika

OpTIMIsTIsCH Op dezelfde universiteit waar Tatenda studeert, doceert professor Anthony Butler politicologie. Over de betrokkenheid van de studenten bij mondiale ontwikkelingen is hij vrij positief: ‘Er is een gezonde hoeveelheid interesse. Studenten worden soms zelfs geconfronteerd met onwetendheid in de media en van docenten. Natuurlijk is dit enerzijds jammer, maar anderzijds geeft het aan dat ze geïnteresseerd en kritisch genoeg zijn.’Muziek en cultuur hebben in Zuid-Afrika veel invloed op de interesse voor internatio-nale ontwikkelingen, denkt Butler. ‘Vooral muziek en cultuur uit de Verenigde Staten. Songteksten, tv shows, documentaires, reclames, films – ze blijken de jeugd vaker dusdanig te prikkelen, dat ze meer interesse krijgen voor wat er in de wereld gebeurt.’

Wat is het verschil in bewustzijn en interesse tussen Europese en Zuid-Afrikaanse jongeren? ‘Op het eerste oog is dit redelijk gelijk’, antwoordt Butler. ‘Alleen zijn er twee grote verschillen. De eerste is dat Europese jongeren een veel bredere voorken-nis hebben. Hun educatie in geschiedenis is stukken beter, waardoor ze huidige ont-wikkelingen en de gebeurtenissen van de nabije toekomst beter kunnen plaatsen en snappen. En twee is dat de jongeren in Zuid-Afrika veel meer over Europa weten dan Europese jongeren weten over Zuid-Afrika.’

MEEr MOgELIJKHEDEN De University of Cape Town is een prestigieuze universiteit en heeft een prach-tig hoofdgebouw op een beeldschone locatie. Tatenda Nyamuda (21) is hier studente bedrijfskunde en komt uit een welvarende familie: upperclass dus. Ze geeft de mate van bewustzijn een zes en de mate van interesse een zeven. ‘Het afgelopen jaar is er veel interesse geweest voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, omwille van Obama. Zijn kandidaatschap en latere overwinning hebben bijzonder veel indruk op ons gemaakt. Dat heeft onze gemiddelde interesse wel degelijk vergroot, lacht ze. ‘Maar we kijken überhaupt veel naar de westerse wereld. Alleen al omdat veel studenten hier rekening houden met de mogelijkheid om later naar het buitenland te emigreren voor een goede baan.’Vanwaar minder bewustzijn dan interesse? ‘Door beperkte mogelijkheden, vooral met betrekking tot internet. Voor ons is het nog relatief nieuw. Hoewel het aanbod snel toeneemt, heeft nog lang niet iedereen toegang tot inter-net. Voor degenen die nieuwsgierig zijn en op zoek willen naar meer informatie is dat dus lastig. Ik denk dat als wij dezelfde mogelijkheden zouden hebben als de jongeren in Europa – en dat betreft ook het literatuuraanbod trouwens – dat we dan evenveel zouden weten.’

Universiteit van Kaapstad.

Tatenda Nyamuda. Foto: Jochem Vreeman.

‘De kandidatuur van Obama heeft onze interesse vergroot’

31join

Niet in het NieuwsLandhervorming op de filipijnenHet voetbalelftal van AfghanistanDynamietvissen in TanzaniaVrouwenbeweging in Nepal

lokaalmondiaal brengt via Niet in het Nieuws nieuwsitems over internationale onderwerpen die in de reguliere media onvoldoende aan bod komen. Onderbelichte en vergeten verhalen vinden hier hun podium.

kijk op www.lokaalmondiaal.net

Passie, voetbal

en Afrika

Het multimediale project The Road to 2010 laat in de aanloop naar het WK voetbal in Zuid-Afrika in 2010 de dynamiek van het Afrikaanse voetbal zien.

www.roadto2010.net

Life on the Edge brengt de voortgang van de millenniumdoelen in beeld. Met een filmdebatten tour, op festivals, online en om te bestellen. Check www.werelddoc.nl.

mogelijk gemaakt door:

32 join

zuid-afrika

Een tolerante islam in Zuid-Afrika

WIsT JE DAT:

... het eerste geschrift in het Afrikaans door een moslim is geschreven?

Namelijk de vertaling van een Arabisch boek door Sheikh Ishmuniyu.

Het werd uitgegeven in 1856 door Marthinus Schonegevel, van oorsprong

Nederlands.

... islam de snelst groeiende religie van Kaapstad is?

Volgens de Universiteit van Theologie in Stellenbosch zijn er momenteel

maar liefst 654.064 moslims in de Kaap te vinden.

Kashif Isaacs

33join

zuid-afrika

graag op. Als ze niet één vrouw heb-

ben, dan zijn het er wel drie. Auto’s,

huizen: ze liegen erover als het moet

en anders stelen zij het wel. Dat man-

nen meerdere vrouwen hebben komt

hier nog wel degelijk voor. Ik ben erop

tegen. Vrouwen zijn jaloers en als je

niemand wilt kwetsen, moet je niet

aan polygamie beginnen.’

HOMOfOBIsCH Voor veel Zuid-

Afrikaanse moslims zijn onderwerpen

als polygamie, aids en homoseksu-

aliteit nog steeds een sweetest taboo.

Khashif denkt daar heel anders over

en vindt het jammer dat de meeste

islamitische landgenoten homofobisch

zijn. ‘Kaapstad is de homohoofdstad

van Zuid-Afrika. Voor mij is het de

normaalste zaak van de wereld om

homoseksuele mannen hand in hand

te zien lopen. Ik accepteer het als een

eigenschap die God hen heeft gege-

ven. Je hoort vaak dat gays laat in hun

tienerjaren ontdekken dat ze andere

gevoelens hebben voor hetzelfde

geslacht, dus ik zie het niet als een

vloek en vind ook niet dat de gemeen-

schap hen moet afstoten. Ik respecteer

ze, ik praat gewoon met ze en soms

vinden ze me aantrekkelijk. Dat vind

ik wel grappig.’

de buurt aangewezen tot muadhdin,

iemand die tot het gebed oproept.

Khashif is elke vrijdag en tijdens de

Ramadan zelfs elke dag in de moskee

te vinden. ‘De Ramadan is een plezie-

rige maand, de dagen van opoffering

en plezier. Vasten is heel persoonlijk

voor mij: het grijpt mij aan, maakt me

zowel sterker als zwakker en laat zien

waar ik mij van kan onthouden.’

BuITEN DE DEur ETEN Naast zijn

werk als opbouwwerker organiseert

Khashif workshops voor kinderen

in Cape Flats. Hij wil saamhorig-

heid onder de jeugd creëren door hen

op een leuke manier kennis te laten

maken met tradities van verschillende

culturen. Eén van de aspecten die hij

de kinderen wil meegeven, is respect

voor vrouwen. ‘Ik heb een vriendin

en moet stiekem toegeven dat ik nog

wel eens ‘buiten de deur eet’. Maar

dat neemt niet weg dat ik wel res-

pect heb voor vrouwen. In het geloof

bestaan strenge regels over de omgang

met vrouwen. Maar aangezien wij

tegenwoordig teveel van onze vrijheid

houden, wordt het moslims daar te

heet onder de voeten. Ik geef in alle

eerlijkheid toe dat mannen niet trouw

zijn, sowieso niet in dit land. Er is een

Zuid-Afrikaans gezegde: ‘Alle moslim-

manne brag, lieg en steel’. Ze scheppen

‘Elf september was een nep-

show’, zegt de islamitische

Khashif (20) uit Cape Flats,

een wijk in Kaapstad. Hij heeft veel

documentaires gezien over de ter-

roristische aanslagen in New York en

gelooft in de samenzweringstheorie.

De gebeurtenissen zijn een ver-van-

zijn-bed-show. Volgens Khashif zijn

in zijn land geen spanningen ontstaan

tussen moslims en niet-moslims:

‘Hier kennen wij geen moslimhaat.

Iedereen groeit in vrede met elkaar op

en niemand voelt zich gediscrimineerd

op godsdienstige gronden.’ Volgens

Khashif komt dit door de roerige tij-

den die het land heeft meegemaakt

tijdens de apartheid. Ieder draagt

tegenwoordig zijn steentje bij om de

naam the rainbow nation tot zijn recht

te laten komen.

De islamitische gemeenschap in Zuid-

Afrika is groot. Zelfs mensen van

een ander geloof omarmen de islam

en willen er graag over leren. Zo zijn

er vaak christenen en joden in de

moskee te vinden en andersom zijn

jonge moslims vaak in een kerk of

synagoge geweest. ‘Verbreed je kennis

en leer over andere culturen. Dat is

de enige manier om elkaar te begrij-

pen.’ De gemeenschap van Khashif is

erg belangrijk voor hem. Hij is door

‘Voor mij is het de normaalste zaak

van de wereld om homoseksuele

mannen hand in hand te zien lopen’

De islam is de snelst groeiende religie in Kaapstad. Van religieuze

spanningen door de islam is in Zuid-Afrika, in tegenstelling tot Europa,

geen sprake. Het geheim is een tolerante islam. Een gesprek met de

islamitische opbouwwerker Khashif Isaacs. tekst en fotografie Dounia Jari

In Zuid-Afrika woont een grote Joodse gemeenschap. De joden hielpen mee om het land op te bouwen, waren de stichters van Johannesburg en lieten regelmatig hun stem horen tegen de apartheid. Door de invoering van de Black Economic powerment is het echter steeds moeilijker om een baan te vinden en dreigt een nieuwe Joodse exodus. tekst en fotografie Ellen Proper

34 join

zuid-afrika

positieve discriminatie nekt joodse bevolking

35join

zuid-afrika

OpKOMEN VOOr DE ZWArTEN Toch hield de joodse gemeenschap niet altijd haar mond. Shorkend: ‘Naarmate ik ouder werd, merkte ik dat veel joden daadwerkelijk optraden tegen de overheid en opkwamen voor de zwarten. Waarom zoveel van de blanke gedetineerden joods zijn, is een vraag die vaak werd gesteld. Zelfs Nelson Mandela schreef in zijn boek dat de joden meer sympathie hadden voor de zwarten vanwe-ge hun eigen verleden.’ Ondanks hun felheid tegen de regering en de angst die werd gevoeld, vluchtten de joden dit keer niet. ‘Mensen dachten aan emigreren, maar deden dit niet.’

Na de periode van de apartheid daalt de joodse bevolkings-groep echter fors. Door de invoering van de Black Economic Empowerment wordt het voor de blanken moeilijk gemaakt een baan te vinden, met als gevolg dat zij hun geluk elders zoeken. Deze positieve discriminatie voor zwarten op de arbeidsmarkt zorgt er mede voor dat sinds 1994 een kwart van de joodse bevolking is vertrokken. ‘Ze voelen dat er geen toekomst meer is in Afrika’, zegt Michaels.

En dat geldt met name voor de jongeren die een steeds groter deel gaan uitmaken van de joodse bevolking in Zuid-Afrika. Naast dat het moeilijk voor hen wordt om een baan te vinden, keren ze zich ook af tegen de geslotenheid van hun gemeen-schap. ‘De joden hebben vanaf hun aankomst in Zuid-Afrika hun eigen scholen opgezet, maar zij vinden dat het niveau van de opleidingen daalt. Daarom kiezen veel joden ervoor in het buitenland te studeren.’ Student Yesorsky kent de verhalen, maar wil zelf Zuid-Afrika niet verlaten. ‘Het zit niet in mijn per-soonlijkheid. Het is nu aan ons om dit land op te bouwen.’

Maar de joodse gemeenschap zondert zich af, met name de jongeren. ‘Dat gebeurt bijna vanzelf. We worden bijvoorbeeld allemaal naar de joodse school gestuurd’, zegt Yesorsky. ‘Dáár ontmoet ik geen andere bevolkingsgroepen. Op de universiteit zoeken joden vanzelfsprekend elkaar op. Dan is het niet gek dat ik pas op mijn twintigste voor het eerst met een zwarte sprak. Dat moet veranderen. Ik studeer rechten en zal in de toekomst zeker niet-joodse Zuid-Afrikanen moeten verdedigen. Maar zolang ik student ben is er alleen het besef dat er andere bevolkingsgroepen zijn, maar kom ik nooit in contact met ze.’

‘Mijn ouders vinden het heel belangrijk dat ik met een jood ga trouwen. Ze zullen het nooit accep-teren als ik met een zwarte man thuiskom. En

om eerlijk te zijn: dat snap ik, want we hebben ook niet veel gemeen met zwarten.’ Tahlia Yesorsky, éénentwintig jaar, is geboren in Kaapstad en één van de nazaten van de joodse vluchtelingen die aan het eind van de negentiende eeuw naar Zuid-Afrika kwamen. De joden werden in Rusland en Litouwen stelselmatig vermoord. Zij die konden ontsnappen vluchtten naar Engeland en vanaf daar reisden ze naar Zuid-Afrika.In eerste instantie arriveerden de joden in Kaapstad. Toen zij hoorden dat er diamanten waren gevonden in Kimberly, trok-ken zij naar de Noord-Kaap. Velen vonden werk in de diaman-tenhandel en sommigen verdienden zo veel geld dat zij tot de rijken van het gebied gingen horen. Bovendien speelden joden een vooraanstaande rol bij het opzetten en ontwikkelen van goudmijnen, die ook in het gebied werden ontdekt. De han-del in goud trok veel gelukzoekers en een nieuwe stad werd gevormd: Johannesburg. De joodse Nesta Shorkend (71) is nog steeds trots op haar voorvaderen. ‘Meestal gaan joden naar steden die al gesticht zijn, maar in Johannesburg speel-den wij een cruciale rol. Het is, met uitzondering van Israël, de enige plek op de wereld waar wij ons welkom voelen. De stad heeft niet voor niets de bijnaam Jerusalem of Africa.’

suCCEsVOL Net als in Europa zijn de joden succesvol in hun nieuwe thuisland. ‘Ze waren goed in handel drijven’, zegt Eric Michaels van het South Africa Jewish Museum. Toch viel het in het begin niet mee om geld te verdienen. Michaels: ‘De meeste van hen waren alleen. Ze spraken jiddish en gebruikten het hebreeuwse schrift, waardoor werd gedacht dat ze anal-fabeten waren.’ Maar uiteindelijk redden vele joden zich goed. Zelfs zo goed dat het lijkt of de meeste joodse families succes-vol zijn. Maar de schijn bedriegt. Shorkend: ‘De minder geslaag-de joden worden altijd gesteund door de rest van de gemeen-schap. Hierdoor lijkt het alsof alle joden succesvol zijn. Maar in Kaapstad zijn momenteel 300 families waarvoor gezorgd wordt.’

De joden leefden in de eerste helft van de twintigste eeuw vredig naast de andere bevolkingsgroepen. Nadat de Tweede Wereldoorlog voorbij was en het einde van het antisemitisme in zicht leek, werd in Zuid-Afrika de apartheid ingevoerd. ‘De Nasionale Party (NP) kwam aan de macht in 1948, toen ik elf jaar oud was’, zegt Shorkend. ‘Zij regeerden tot 1994. We wisten allemaal wat er aan de hand was tijdens de periode van de nasionale government, maar we waren te bang om iets te doen. Het waren voornamelijk de joodse ouderen die niet te veel aandacht wilden trekken. We hadden al genoeg op ons bord gekregen.’ Shorkend herinnert zich nog goed de reactie van haar moeder als die de krant las. ‘Iedere keer als zij een bericht over een roofoverval of moord las, zuchtte zij: “God zij dank, de dader is geen jood.” Ze dacht dat de jacht op alle joden geopend zou worden, als één jood iets verkeerd deed in Zuid-Afrika.’

36 join

zuid-afrika

De 53-jarige Natalia de Rocha groeide op in Somerset-West, een stad op vijftig kilometer van Kaapstad. Muziek speelde een grote rol in het gezin Da Rocha. Haar vader was muzikant en trad op in de lokale pubs. Toen in 1948 de regering de apart-heid invoerde, braken er moeilijke tijden aan. De zwarten en de kleurlingen werden geconfronteerd met allerlei discriminerende wetten. Ook Natalia’s ouders kregen hiermee te maken. ‘Ik zat met mijn ouders in de auto, we gingen mijn broertje ophalen van school. We werden aangehouden omdat de agent meende dat mijn vader geen richting aangaf. De agent zag mijn vader en mijn moeder en schreeuwde: ‘Mijn God, je hebt een blanke vrouw in je auto!’ Mijn ouders waren toen al 30 jaar getrouwd. Die agent wilde ze gelijk arresteren. Er gold toen een regel dat je niet met een donkere man mocht omgaan en al helemaal niet getrouwd mocht zijn. Uiteindelijk is alles goed gekomen, omdat een andere agent ons herkende en ons door liet rijden.’

Natalia da rocha schreef geschiedenis toen ze als eerste kleurling in Drama afstudeerde. sinds de jaren ’80 is zij een fenomeen in de Zuid-Afrikaanse showbizz. tekst en fotografie Monika Subasic

Na 25 jaar nog altijd in de spotlights

‘Mijn vader is een donkere Portugees, mijn moeder is blank. Toen de apartheid begon was dat een nationale crisis. Mijn familie vocht tegen haar eigen

apartheid. Mijn oma wees mijn moeder de deur omdat ze een donkere man had. Zij nam haar kinderen en zwoor nooit meer terug te komen. Ik groeide op niet wetend dat ik een oma had, terwijl ze maar vijftig kilometer van ons vandaan woonde. Pas op de middelbare school kwam ik erachter dat ik een oma had.’

37join

zuid-afrika

uITsCHELDEN VOOr HuIsHOuDsTEr In 1978 begon de toen 18-jarige Natalia aan haar studie Drama op de univer-siteit van Stellenbosch. Op Stellenbosch zaten voornamelijk blanke studenten en maar zestien kleurlingen. Eén van hen was Natalia. ‘Een familievriend adviseerde me om me in te schrij-ven. Hij zei: ‘Je kunt alleen maar jezelf laten zien door je in het hol van de leeuw te wagen. Zo weet je of de leeuw gevaarlijk is.’ Ik zal mijn eerste dag op Stellenbosch nooit vergeten. We hadden oriëntatiedag en ik stond op de trappen toen een jon-gen op me afrende. Hij stelde zich voor en vroeg vervolgens schaamteloos hoe het nou was om gekleurd te zijn?’ Natalia lacht. ‘Nou ja, niet veel anders dan het is om blank te zijn, ant-woordde ik. Dat die jongen dat aan me durfde te vragen, vond ik erg moedig. Dat was de eerste keer dat iemand eerlijk tegen me was.’ Er waren wel wat incidenten op de universiteit. ‘De studie eiste veel samenwerking tussen studenten dus je kon niet om elkaar heen. Zo was er een meisje die me uitschold voor huishoudster. Tja, zulke dingen gebeuren nu eenmaal. Ik heb medelijden met mensen die nog steeds zo denken.’ Desondanks voelde Natalia zich op haar plek. Ze was actief bin-nen de Drama afdeling en werd veel gevraagd om producties te maken voor de jongere studenten. Daarmee won ze ook prijzen. ‘Wat ik vooral probeerde te doen is niet bij het groepje “kleurlin-gen” te blijven. Zij waren een soort kliek en deden alles samen. Ik kwam naar Stellenbosch met maar één doel en dat was om mensen te laten zien wie ik was en waar ik vandaan kwam.’ In 1981 studeerde de toen 21-jarige als eerste kleurling af aan Stellenbosch. Natalia doet er nogal luchtig over. ‘Ik had gemengde gevoelens. Ik was met 2000 anderen en we moes-ten het Zuid-Afrikaanse volkslied zingen. De apartheid bestond nog steeds, dus ik had helemaal geen zin om het volkslied te zingen. We moesten één voor één naar voren komen. De toen-malige president Pieter Willem Botha deed de ceremonie. Dat ik de eerste was zie ik als een bepaling van mijn leven. Iemand moest het doen en dat was ik.’

TALENTENJACHTEN Na haar afstuderen verhuisde ze naar Johannesburg, het Mekka van de showbizz. Ze deed veel audi-ties, al mocht ze alleen voor bepaalde rollen audities doen. ‘De rollen die we toen als kleurlingen kregen waren die van hulpjes, secretaressen en huishoudsters. Pas begin jaren ’90 kreeg ik de echte rollen’, zegt Natalia. Ze speelde onder andere in The Game naast Gavin Hood, de acteur die in 2006 een Oscar kreeg voor Tsotsi, een film over een jonge gangster uit Johannesburg. Naast haar acteerwerk was ze ook te zien in musicals (als Maria Magdalena in God Spell) en trad ze op als zangeres. Na een succesvolle carrière in theaters, films en tv-shows keerde ze terug naar Kaapstad. Ze werd vaak gevraagd als jurylid bij talentjachten en daarmee sloeg ze een nieuwe weg in haar succesvolle carrière. ‘Ik zag talent en potentie, maar daar werd niks mee gedaan. Vaak kregen die kinderen alleen maar een ja of nee te horen in plaats van uitleg waarom ze niet door waren en wat ze konden verbeteren. Ik wilde jon-geren trainen voor de showbizz.’In Johannesburg startte ze het project Rainbow Worx op, waarmee ze voornamelijk trainingen aan gekleurde en zwarte kinderen gaf. In 2002 richtte ze ook een project in Kaapstad op, APPLAUZZ. Een onderdeel van APPLAUZZ is haar eigen Idolsachtige talentenjacht, Songstar. Wie de audities wint, komt naar APPLAUZZ. Dit jaar deden 42 kandidaten mee aan Songstar, waarvan ze momenteel met vijf van hen intensief werkt. ‘Het begeleiden is soms zwaar werk’, bekent Natalia. ‘Kinderen uit achterstandswijken hebben nogal moeite met discipline. Ze willen zelf bepalen wat ze zingen en hoe ze dan-sen. Ik moet ze dan uitleggen dat ze bepaalde routines moeten leren en niet zomaar wat kunnen bewegen.’Natalia gaat in november voor optredens naar China en neemt haar leerlingen dan mee. ‘Ik doe mijn werk om een verschil te maken in de levens van deze kinderen. Zij hebben iemand nodig die om ze geeft. De kinderen hebben dromen. Die had ik ook: weggaan uit mijn dorp en een ster worden.’ Natalia’s dro-men zijn werkelijkheid geworden. Nu is het volgens haar ‘tijd om de dromen van kinderen waar te maken.’

‘Ik doe mijn werk om een verschil te maken in de

levens van deze kinderen’

38 join

zuid-afrika

‘Als jazzmuzikant verdien je best een aardige boterham’

Jazzvibein Kaapstad

39join

zuid-afrika

Nelson Mandela stelde ooit dat muziek de redding van zijn volk moest zijn. Waarschijnlijk één van de redenen waarom je in Zuid-Afrika tegenwoordig de meeste muziekstijlen van heel Afrika vindt. In Kaapstad valt vooral de florerende jazzscene op. tekst en fotografie Jochem Vreeman

Zomaar een dinsdagavond in okto-ber. Kaapstad bloeit, de lente laat zich steeds meer gelden.

Tijd om de jazzcultuur onder de loep te nemen. Na vele enthousiaste verhalen over het scala aan jazzcafés en natuurlijk het Cape Town Jazz Festival (voorheen North Sea Jazz, net als de grote broer in Den Haag) is het tijd om de eveneens opbloeiende jazzcultuur aan den lijve te ondervinden. Ik heb afgesproken met Dan Shout, een 27-jarige saxofonist van Namibische ouders, die nu woonach-tig is in Kaapstad. Er staat vanavond een zogenaamde jazzgigg op het pro-gramma. Dan zal daar zijn kunsten op de saxofoon vertonen. Hij haalt me op in zijn Opel Kadett die zo oud is dat we die in Nederland bijna niet meer zien. Of ik even goed op wil letten dat zijn saxofoon niet achteruit de auto valt, de achterklep zit wat losjes. ‘Ik neem geen moeite meer om een mooie auto te kopen, door de autodieven hier is dit al mijn vierde wagen. Welkom in Kaapstad.’

ECHTE MuZIEKCuLTuur Al tijdens de rit naar de bar waar het jazzoptreden plaatsvindt, vertelt Dan me van alles over de jazzscene in Kaapstad en zijn leven als muzikant. ‘Ik heb ooit voor 100.000 man gespeeld in Parijs. Dat was met

Johnny Clegg, een grote artiest in Zuid-Afrika die vooral bekend staat om zijn Zulu rockmuziek. Het is fantastisch om met hem te spelen, maar ik leg me momenteel vooral toe op jazzmuziek. Deze stad is fantastisch voor mensen als ik, er heerst een echte muziekcultuur. Er zijn hier vijf bigbands. Zo’n bigband bestaat soms wel uit 17 mensen. Vaak delen ze bandleden. Dat is ook wat ik doe, ik ben een soort freelance saxofo-nist.’Vanaf de hoofdweg die over de flank van een berg loopt, kijken we neer op de door miljoenen lampjes verlichte stad. ‘Zie je dat grote zwarte gebouw?’, wijst Dan. ‘Helemaal bovenin zit de club Hemisphere, één van de meest prestigi-euze clubs hier. Ik heb er vaak gespeeld, van bruiloften tot feesten van Marlboro en Lucky Strike. Jazz kan zich overal mee identificeren. De club waar we nu heen-gaan is wat kleiner, maar daarom niet minder bruisend.’Dat daarvan geen woord gelogen is, blijkt later. Osaka aan Kloof Street zit stampvol. Wat vooral opvalt, is de ver-scheidenheid aan mensen. Blanken, zwarten en kleurlingen gaan hand in hand en zijn op geen uitzondering na stijlvol gekleed. Meteen bij binnenkomst voel ik de vibe die zo kenmerkend is voor

de jazzscene hier. Osaka doet luxe aan, zo ook het eten en de drankjes die ik samen met Dan neem, voorafgaand aan zijn optreden. ‘Jazzmuziek en lekker eten gaan hand in hand’, zegt hij.

uITBuNDIg BEDANKT Iedereen kent hem en hij is duidelijk gezond gespannen voor wat komen gaat. Een echt podium ontbreekt, ook dat geeft aan hoe dicht jazz bij het volk staat. Een paar caipirin-ha’s verder - een cocktail, bier drinkt het publiek bijna niet - begint Dan aan zijn saxofoonsolo’s. Geflankeerd door een verlichte boom die midden door Osaka groeit, speelt hij de sterren van de hemel en het publiek geniet dan ook zichtbaar. Een paar uur later worden de drummer, toetsenist, gitarist, bassist en natuurlijk de saxofonisten uitbundig bedankt door de toeschouwers. Ik weet nu eindelijk hoe die Kaapstadse ‘jazzvibe’ voelt.Vele complimenten en praatjes later legt Dan na zijn optreden verder uit waarom Kaapstad zo geschikt is voor jazzmuziek. ‘Er is hier veel toerisme. De vele restaurants, hotels en bruiloften zijn zeer geschikt voor ons. In bijvoorbeeld Johannesburg en Durban is het allemaal wat zakelijker. Jazz is oorspronkelijk van de gekleurde gemeenschap en die kleurlingen vind je in Kaapstad nog veel.

40 join

zuid-afrika

Verder is Kaapstad erg makkelijk op het gebied van livemuziek. Er zijn zo veel plaatsen waar je kunt optreden, elke avond is er wel een gigg als deze. Het is zoals ze zeggen ‘one big family’, ieder-een steunt elkaar. Als je in Amerika goed bent als jazzmuzikant, is er altijd wel iemand beter. Hier merk je die compe-titie veel minder en dat komt de muziek ten goede. Bijkomend feit is dat je, vooral in de context van deze economie, als professioneel jazzmuzikant best een aardige boterham verdient.’

sprINgLEVEND Waar de kweek-school van jazztalent in Kaapstad zich bevindt, kom ik een paar dagen later achter; enkele kilometers verderop op de Music School van de Universtity of Cape Town. De faculteit is in heel Zuid-Afrika beroemd om haar kwaliteit op muziekge-

‘Ooit wil ik net zo goed worden als Nancy Wilson’

bied. De 22-jarige Nicky Shrire doet hier haar vocale jazzexamen. Met dit examen sluit ze de bachelor af. Haar grote droom is een toekomst in de jazzwereld van New York. ‘Ik ben geboren in Londen en toen ik vijf jaar was verhuisden we naar Zuid-Afrika. Ik wilde altijd al de muziek-wereld in, leerde jong piano en saxofoon spelen en ook op de middelbare school was ik altijd bezig met muziek. In die zin was het een logische stap om hier te gaan studeren. Tegenwoordig doe ik veel jazzgiggs en ik heb ook wat recor-dings op mijn naam staan. Ik verdien er dus al wat geld mee. De jazzwereld hier

is springlevend, maar ook kleinschalig. Iedereen kent elkaar. In mijn ogen is er juist te weinig competitie, vandaar dat ik mijn master in de Verenigde Staten wil volgen. Dat zal niet eenvoudig zijn, vooral niet als vocalist. Toch is mijn niveau al vrij hoog, voornamelijk dankzij de musicschool hier. Ooit wil ik net zo goed worden als Nancy Wilson (Amerikaanse jazz-zangeres met meerdere Grammy’s op haar naam, jv), mijn grote voorbeeld. Met mijn Kaapstadse achtergrond heb ik al een streepje voor in Amerika, dus misschien kom ik ooit zo ver’, besluit ze hoopvol.

Dan Shout speelt de sterren van de hemel.

VIJf WEETJEs OVEr TOWNsHIpguITArs: • Townshipguitars is een echt fami-liebedrijf. Bij de fabriek staat een complex waar Brian en Ian met hun gezinnen kunnen verblijven.• De nekken van de gitaren worden gemaakt volgens de techniek van Leo Fender, de beroemdste ontwer-per en producent van gitaren.• Verschillende Zuid-Afrikaanse bands gebruiken de Townshipguitars, zoals Freshly Ground,de best verkopende pop-band van Zuid-Afrika, Bed on Bricks en The Rudimentals.• In totaal werken er 45 mensen bij de bedrijven van Brian en Mark Fenner. Doordat het moeilijk is om gespecialiseerd personeel te vinden voor de gitaarfabriek, kunnen ze de vraag van de gitaren niet aan.

41join

zuid-afrika

TownshipguitarsDe broers Mark en Brian fenner verkenden acht jaar geleden de gitaarmarkt. Nu hebben ze hun eigen fabriek en wordt de Townshipguitar wereldwijd verkocht. Op bezoek bij de kleinste gitaarfabriek ter wereld. tekst en fotografie Cynthia Vos

Bij de eerste blik op de fabriek overheerst al snel een gevoel van ‘is dit het?’ Maar

wanneer we de omgebouwde boerderij instappen, wordt al snel duidelijk dat de broers Mark en Brian Fenner het goed voor elkaar hebben. Met een gitaar gemaakt van olievaten en afvalhout wil-len ze de wereld veroveren.

De fabriek staat in Hopefield, een klein dorp op 150 kilometer van Kaapstad. Hier worden de gitaren van begin tot eind volledig met de hand gemaakt. Achter de fabriek ligt veel hout dat door Brian en Ian is opgekocht en vervol-gens wordt opgeknapt tot bruikbaar hout voor de gitaren. Van het hout wordt de hals en body van de gitaren gemaakt. Thobani Juta is gespeciali-seerd in het maken van de body’s en halzen. Geconcentreerd schuurt hij een hals glad. Zelfs wanneer Brian en Ian

voorbij lopen, houdt hij zijn blik strak op zijn werk gericht. Nadat de body en hals klaar zijn, worden de elektronische gedeeltes van de gitaar gemaakt. Zola, een Xhosa jongen, werkt sinds kort voor Townshipguitars. Met een onuitwisbare glimlach soldeert hij de verschillende draadjes secuur aan elkaar vast.

Hierna gaat het olievat om de body heen. Brian koopt de vaten op van olie-bedrijven. Als het vat is vastgezet, wor-den de snaren gemonteerd en gestemd. Gespannen kijkt Ian naar de gitaar terwijl Brian de eerste akkoorden speelt. Dit is het moment van de waarheid. Als er nu iets niet werkt moet de hele gitaar weer uit elkaar. Het geluk staat aan hun zijde en de gitaar is speelklaar. Als de gitaren klaar zijn worden ze naar winkels in Zuid-Afrika gebracht of naar klanten overal ter wereld verstuurd, vooral in Europa.

De ultieme jongensdroomHopen op een betere toekomst door het voetbal

42 join

zuid-afrika

plastic tassen waaien de lucht in, lege colaflessen worden kapot getrapt en het veld ligt bezaaid met glasscherven. Zelfs op blote voeten rennen de talentvolle voetballers achter de bal aan. De projectleiders van your Team willen deze omstandigheden veranderen. tekst en fotografie Kars ter Arvest

43join

zuid-afrika

tijden, zoals dat in Nederland wel het geval is. Met dit project krijgen ze meer structuur in hun leven. Daarnaast zorgt Your Team voor plezier, verbinding tussen jongeren en wie weet schoppen ze het écht tot profvoetballer’. LANgE WEg Ook Ajax Cape Town werkt mee aan het pro-ject. Het selecteren van de teams gebeurt door deze club uit Kaapstad. Zowel school- als sportteams kunnen worden gese-lecteerd door Ajax Cape Town om in aanmerking te komen voor sponsorschap. Uitgezocht wordt hoe hoog de hulpvraag is en in hoeverre het team gebaat is bij sponsorschap. Naast het scouten krijgt de trainer van het team viermaal per jaar een cursus aangeboden. Voor Ajax Cape Town zou het plaatje compleet zijn als een talent wordt ontdekt en deze het ook daadwerkelijk maakt in de voetballerij. ‘Dat is toch wel de ultieme jongensdroom: om het van de voetbalveldjes van Philippi te maken naar het Athlone Stadium, het stadion van Ajax Cape Town’, zegt Thabiso ‘Shooz’ Mekuto, de pr-man van Ajax Cape Town.Hij voegt er aan toe dat dit wel een lange weg is die alleen met begeleiding en hulp kan worden afgelegd. ‘Daarom is het ook zo belangrijk dat er goede materialen zijn voor die jongens. In de townships blijft voetbal nou eenmaal een manier om te over-leven. Zulke projecten zijn voor ons enorm belangrijk en geven de spelers een kans om profvoetballer te worden.’ En dus heeft Ismael zijn droom nog niet opgegeven en blijft hij proberen om op te vallen bij de scouts en zo bij een profclub te gaan voet-ballen. Mét schoenen aan zijn voeten.

Dat voetbal de belangrijkste sport is in de enorme sloppenwijken van Kaapstad, is te zien. Ook in Philippi, één van de vele townships, is voetbal

populair. Overal op straat zie je mensen, jong en oud, met een voetbalshirt aan. De meeste kinderen brengen hun dag voet-ballend door en de velden staan dan ook vol met voetballers tussen de acht en achttien jaar. Zolisa Noikifa, trainer van The Allstars, roept acht kinderen uit zijn team bij elkaar en begint aan een onderling partijtje. Tijdens de training komen er steeds meer jongens aan en al gauw staan er niet meer acht kinderen op het veld, maar vijftien. Reden voor Zolisa om het veldje gro-ter te maken.Ismael, de oudste van het stel, bepaalt bij welk team de nieuwe jongens horen. Meteen rennen ze achter de bal aan en Ismael vertelt hen in welk doel ze moeten scoren. ‘Wij kunnen ons geen shirts veroorloven om te laten zien wie bij wie hoort, dus doen we het maar op deze manier’, zegt Zolisa.

ZONDEr sCHOENEN Ook de 17-jarige Ismael voetbalt op het veld. Hij doet dat zonder schoenen. Een teamgenoot van hem heeft een jas aan, bij gebrek aan andere kleren. Het is nota bene 28 graden. Trainer Zolisa coacht zijn pupillen langs de kant, druk gebarend met zijn twee zelfgemaakte krukken. Vanwege een ongeluk kan hij niet meer zonder deze krukken lopen. De omstandigheden waarin de voetballers op het veld staan zijn slecht, maar zo benadrukt Zolisa: ‘Deze jongens hebben plezier, ze hebben aan een bal genoeg om de middag door te komen. Zo zorgen wij er voor dat ze geen dingen gaan doen, die het daglicht niet kunnen verdragen.’‘Ik voetbal elke middag op dit veld’, beaamt Ismael. ‘Het is voor mij een manier om van de straat te blijven en niet bij één van de gangs te gaan werken. Drugs en alcohol hoef ik niet; geef me een voetbal en ik ben de hele tijd zoet. Ik hoop dan ook dat ik word opgemerkt door de scouts. Mijn droom is om in de Spaanse competitie te voetballen.’

Voor de vele spelers uit de townships gloort er licht aan de horizon. De Nederlandse organisatie Abang Africa Trust heeft het project Your Team opgezet. Voor 15.000 rand (ongeveer 1500 euro, afhankelijk van de wisselkoers) kan een team gesponsord worden. Met dat geld wordt gezorgd voor shirtjes, broeken en voetbalschoenen, maar ook wordt gedacht aan trainingsfaciliteiten en ander materiaal. ‘Met het oog op het WK van 2010 willen de talenten hun droom verwezenlijkt zien worden. Zij kunnen zich niet verder ontwikkelen als ze op blote voeten op velden spelen, die vol liggen met glas en andere rot-zooi. Wij zorgen voor betere omstandigheden voor de voetbal-ploegen en zo kunnen zij vrijuit voetballen’, vertelt Anne van der Tuuk van Abang Africa. Hij vervolgt: ‘Naast dat wij voor betere omstandigheden zorgen, is het ook een manier om de voetbal-lers van de straat af te houden. Kinderen uit de townships heb-ben vaak geen structuur in hun leven. Ze hebben geen vaste

‘Met dit project krijgen ze meer structuur in het leven’

WIL JE ALs BEDrIJf Of pArTICuLIEr OOK spONsOr WOrDEN VAN EEN TOWNsHIpTEAM?

Dan kun je contact opnemen metABANg AfrICA TrusTAnne van der Tuuk+27 (0) 21 426 1334anne@abangafrica.com

44 join

zuid-afrika

uitgelaten zitten de jongens uit Eastern Cape buiten bij de braai, een grote stenen

barbecue, van de River View Lodge in een buitenwijk van Kaapstad. De lodge, die het midden houdt tussen een jeugdherberg en een betaalbaar pension, was de afgelopen vijf dagen hun slaapplek. Op de braai bereidt de zwijgzame kokkin boerewors en kippenpootjes. Zo vieren de vijftien spelers van het rolstoelbasketbalteam met een flesje bier in de hand hun overwinning.

Twee dagen eerder zit de groep jon-gens in zwart-groene trainingspakken aan het ontbijt. Tegen de stoelen staan houten krukken. Een kleine man die met één kruk van het broodrooster naar z’n stoel hupt en met zijn stram-me handen pindakaas op zijn toast smeert, blijkt de assistent-coach te zijn. Hij vertelt wat ze komen doen en stelt één van de spelers voor, Shaun. Al snel blijkt waarom: Shaun is slim, een charmeur en een grote verteller. Shaun

Op wielen scoren en op krukken leven

Op wielen scoren en op krukken levenOp wielen scoren en op krukken levenOp wielen scoren en op krukken leven

(1985) kreeg op zijn derde polio. Sindsdien kan hij niet zonder krukken lopen. Doordat hij al jong gehandicapt raakte, weet hij niet anders dan dat zijn benen niet sterk genoeg zijn om hem te tillen. Voor zijn jonge moeder was het zwaar. Haar man liet haar met vier kleine kinderen achter in een huisje op het platteland. Daarom ging Shaun op zijn zesde naar een speciale kostschool. Shaun komt daar nu nog steeds bijna iedere dag. Eastern Cape traint namelijk in de sportzaal van de school. ‘Ik ben er opgegroeid, het is mijn thuis.’

NIEuWE spONsOr ‘Het is leuk om daar te trainen, maar we willen het professioneler gaan aanpakken’, zegt de manager van het team, Ayanda Langa. ‘Daarvoor is een nieuwe sponsor nodig. Nu worden we nog gesponsord door TUL, een Duits transport en handelsbedrijf. Toen een paar jongens van het team naar België mocht voor een toernooi, waren ze erg onder de indruk van het Nederlandse

team. Daarom willen we het liefst een Nederlandse sponsor. Zodat we ook eens een trainingskamp kunnen volgen in Nederland.’ In Kaapstad spelen acht teams om het landskampioenschap. De eerste wedstrijd tegen North West hebben de jongens van Eastern Cape verloren. In het busje naar de sporthal voor de tweede wedstrijd valt pas op dat alle teamleden zwart zijn. Waarom is dat eigenlijk, wonen er geen gehandicapte blanken aan de oostkust van Zuid-Afrika? ‘Toen we voor het landskampi-oenschap, nu precies één jaar geleden, in twee busjes naar Bloemfontein reden, zijn ze verongelukt’, vertelt Shaun. Hij heeft het over de drie blan-ke spelers, die tot vorig jaar nog deel uitmaakten van het team van Eastern Cape. ‘Het was niet de schuld van de chauffeur. Hij stopte netjes voor het stopbord, keek of er niets aankwam en reed verder. Midden op de weg was daar ineens de vrachtwagen. Op volle snelheid beukte hij tegen het busje aan. Twee spelers waren op slag dood,

Na elf jaar mogen én kunnen ze eindelijk meedoen. De spelers van het rolstoelbasketbalteam van Eastern Cape zijn jong, optimistisch en lopen op houten krukken. De nationale coach noemt hun speelstijl een chaos. Toch zijn ze kampioen van Zuid-Afrika. tekst en fotografie Nina Blanken

45join

zuid-afrika

de derde overleed in de ambulance. De chauffeur was compleet in shock.’ En of dat nog niet genoeg was, werd het team ook nog beroofd door men-sen die zich rond het ongeluk hadden verzameld. Het geld voor de trip naar Bloemfontein was weg. Tien jaar lang was Eastern Cape uitgesloten geweest van het landskampioenschap en nu konden ze weer niet meedoen. EIgENAArDIg spEL De wedstrijd van Eastern Cape tegen Western Cape is spannend, de teams gaan bijna gelijk op. Maar het team van Shaun is sterker. De jongens van Eastern Cape moedigen elkaar constant aan, bij elke punt klinkt gejuich. ‘Onze speel-stijl maakt dat wij de beste zijn!’ zegt Shaun. Normaal gesproken gaat de bal bij rolstoelbasketbal naar de grootste en sterkste speler als er gescoord moet worden. ‘Bij ons krijgt iedereen de bal’, vertelt Shaun later. ‘Deze tactiek, jungleball genoemd, is erg verwarrend voor de tegenstander.’ De coach van het nationale team van Zuid-Afrika, Vivian Sierra, is komen kijken naar

Basketbal haalt het in Zuid-Afrika niet bij topsporten als rugby, voetbal, boksen en cricket. Rolstoelbasketbal daarentegen is wél groot, momenteel zelfs groter dan gewoon basketbal. Tussen de 2,5 en 3 miljoen Zuid-Afrikanen leven met een handicap. Dat is zo’n 3 procent van de bevolking. De basketbalcompetitie wordt geregeld door twee organisaties: de Premier Basketball League en de Wheelchair Basketball South Africa. In 1970 ontstond het eerste rolstoelteam. Nu, 39 jaar later, heeft Zuid-Afrika een nationaal team en strijden acht provinciale teams om het lands-kampioenschap.

het kampioenschap. Aan het begin van de wedstrijd noemt hij de speelstijl van de jongens van Eastern Cape een chaos. Hij vindt dat de jonge coach van Eastern Cape en zijn assistent-coach een officiële opleiding voor trainer moeten volgen. ‘Ze zijn niet in staat om van het eigenaardige spel van Eastern Cape iets te maken dat op professioneel basketbal lijkt.’ Na de halve finale met gemak te heb-ben gewonnen, speelt Eastern Cape de finale tegen het team van North West waarvan ze hun eerste wedstrijd hebben verloren. Ze zetten alles op alles om te laten zien dat ze de beste zijn. Met 72 punten tegen 68 punten worden de spelers van Eastern Cape kampioen. De verraste Sierra klapt in zijn handen. ‘Vertrouwen in onszelf en onze speelstijl hebben Eastern Cape kampioen gemaakt’, meent Shaun. Zou het nationale team dan niet eens jungbleball moeten proberen? Volgens Shaun kunnen ze dat niet, alleen Eastern Cape kan dat. ‘Junbleball is niet zomaar een chaos, het is een gedisciplineerde chaos.’

Shaun gaat schieten

‘Jungleball is niet zomaar een chaos, het is een

georganiseerde chaos’

46 join

zuid-afrika

Watdoe jij in

2025?zuid-afrikaanse

jongeren over hun

toekomst- beeld

8

47join

zuid-afrika

Naam: Siyabonga Tshetsha

Leeftijd: 18 jaar

In 2025: Basketballer in Europa.

Naam: Naledi Williams

Leeftijd: 21 jaar

In 2025: Getrouwd met een leuke man en kinderen hebben.

En een eigen kledingwinkel runnen.

Naam: Stacey Satram

Leeftijd: 26 jaar

In 2025: Dramales geven aan kinderen en reist dan de hele

wereld rond.

Naam: Masibulele Mbinda

Leeftijd: 27 jaar

In 2025: Een vrouw, kinderen, een groot huis en als toergids

veel toeristen rondleiden

Naam: Yan Sanchez

Leeftijd: 19 jaar

In 2025: Woont in Oostenrijk en verdient zijn brood als rock-

ster in een band.

Naam: Martin Krieger

Leeftijd: 20 jaar

In 2025: Dierenartsassistent.

Naam: Akon Keeson

Leeftijd: 23 jaar

In 2025: Woont in een mooi huis met zijn gezin zonder

geldzorgen.

Naam: Shaker

Leeftijd: 27 jaar

In 2025: Succesvol als professioneel danser, zowel in videoclips

als op het toneel in een musical.

48 join

49join

ArMED rOBBEry Met het feilloze richtingsgevoel waar wij mannen bekend om staan, leidde ik mijn twee klasgenoten langs één van mijn vele shortcuts die ik hier in de stad uitgestippeld heb. Dat het al begon te schemeren en het publiek op straat langzaamaan 'shady' begon te worden was voor mij geen belangrijk punt. Ik was al lang trots op de sluiproute die ons, al lopend tussen de wolkenkrabbers, vele loopminuten zou besparen. Onveilig? Mogelijk overvalgevaar? Ik besloot om het clichématige 'het overkomt alleen ande-ren, niet mij' ook ditmaal te hanteren. De oplettende lezer raadt logischerwijs al waar ik naartoe wil, het overkwam mij dus wel. Lees verder op www.beyondyourworld.nl

spOrTEN IN EEN KErK Voor ons onvoorstel-baar, voor township Philippe een doodgewone zaak. Gisteravond heb ik samen met Ellen een fotoreportage gemaakt over deze sportende mannen. Of eigenlijk kan ik beter zeggen over blote bovenlijven die voorzien zijn van een hoop spieren. En die spieren werden maar al te graag geshowd, waarbij de borstspieren nog bewo-gen werden. De jongens hingen hun gewonnen medail-les om hun nekken, hieven de gewonnen bekers in de lucht en poseerden er flink op los. Genoeg te zien dus. En de foto's zijn nog leuk geworden ook! Lees verder op www.beyondyourworld.nl

TussEN KrOEgEN EN KErKENTussen kroegen en kerken, is er weinig verschil.Want drinken en bidden, maakt allebei stil.Je denkt alleen aan je zonden, bij drank en gebed.Iedereen heeft daar ooit, wel een voetstap gezet.

Afgelopen zondag hebben wij een voetstap gezet in ‘the church’ van een stel Afrikaanse vrienden. Op zondag naar de kerk klinkt vrij logisch. Dus toen de jongens ons dat voorstelden dacht ik: 'goh, mis-schien wel interessant.' Toen vertelden ze echter dat het een plek was waar ze braaien (vergelijkbaar met het Nederlandse barbequen) en alcohol drinken. Barbequen en drinken in je kerk? Misschien moet ik toch eens nadenken over dat atheist zijn. Maar wat voor een kerk was dit dan? Lees verder op www.beyondyourworld.nl

Meer lezen van de groep studenten die naar Kaapstad is gegaan? Op de website www.beyondyourworld.nl vind je onder andere de weblogs die de studenten hebben geschreven en korte films. Hieronder een kleine greep.

En verder...

TALENTENpOOL

BEyOND (y)Our WOrLD

50 join

sjanghai

Sjanghai Reality

Neem de provincies Noord-Brabant en utrecht en je hebt de oppervlakte van de Chinese wereldstad sjanghai. De brede straten met chaotisch verkeer en overvolle metrostations geven een glimp weer van het aantal Chinezen in de stad, ruim 17 miljoen. Toch is het simpelweg onmogelijk om je voor te stellen dat er 22 keer meer mensen wonen dan in Amsterdam. De stad is daarentegen nog lang niet uitgegroeid. Chinezen streven naar rijker, groter en beter. Join werpt een blik op het leven van de jongeren in de stad en de ontwikkeling van de media. tekst en fotografie Lonneke de Ruiter

In Sjanghai is je personal space klei-ner dan gebruikelijk. Sta je te wach-ten, dan stoten Chinese schoenen

tegen je hielen en voel je een Aziatische warme adem in je nek. Bij het uitstap-pen van de metro baan je je een weg door de instappende mensen. Want op je beurt wachten, ho maar. Rijen zijn dan ook niet gebruikelijk in de stad. Hoe snel je aan de beurt bent, is je eigen verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd loopt iedereen rond alsof de straten zijn uit-gestorven: niemand om rekening mee te houden of maar enigszins aandacht aan te besteden. De constant claxonerende auto’s, straatverkopers en overige voet-gangers zijn onophoudelijk aanwezig en toch begeven de stadsbewoners zich binnen hun eigen eilandje zonder moeite door de stad. Uiteraard met hightech mobiel, playstation portable of draagbare dvd speler in de hand. Het is één van de tegenstrijdigheden van

circa 2200 kranten in China allemaal tot de staat behoren. Dat betekent dat de overheid zonder moeite censureert. De houding van de media is anders dan we zijn gewend. Leer je als student journa-listiek in Nederland dat kritiek een cri-terium is, in Sjanghai is dat wel anders. ‘Kritiek op de regering? Hoezo? Kan dat zomaar in jouw land?’, was de reactie van een Chinese student. Toch wordt persvrijheid op de faculteit Journalism op de Sjanghaise Fudan University wel degelijk behandeld. Maar juist doordat jongeren leren hoe de Amerikaanse pers werkt, valt de Chinese mediawereld voor jonge journalisten vaak tegen. De Amerikaanse student Lara Farrar studeert een master in com-municatie aan Fudan en sprak met een professor over een oud-student journalis-tiek. ‘Huilend van frustratie kwam deze jongen een jaar na zijn afstuderen langs bij de leraar. Alles wat hem was geleerd,

Sjanghai. Vooral jongeren zijn individueel ingesteld. Kleine kinderen tijdens een Engelse les zeggen het liefst alleen maar ‘wo, wo, wo’. Ikke, ikke, ikke. Maar wat verwacht je ook anders in een éénkind-maatschappij, waarin met de opkomende welvaart verwennerij geen uitzondering is? Jongeren zijn bezig met hun eigen ontwikkeling. Zware onderwerpen als persvrijheid en wat je al dan niet mag zeggen, zijn geen dagelijkse kost. Maar euhm, ligt de gemiddelde Nederlandse student ’s avonds dan wél wakker van de sluiting van een weblog of de gerech-telijke vervolging op Wilders?

HuILEND VAN frusTrATIE Naast desinteresse, bestaat er in Sjanghai, meer dan in Nederland, onwetendheid. Dit zie je bijvoorbeeld terug in de denk-wijze dat alle buitenlandse toeristen Amerikaans zijn; ze praten toch Engels? Onwetendheid komt mede doordat de

51join

sjanghai

Ligt de gemiddelde Nederlandse student ’s avonds dan wél wakker van de sluiting van een weblog of de vervolging van Wilders?

werkte niet zo in de realiteit. Op school is nooit tegen hem gelogen, maar de Chinese journalistieke werkelijkheid is harder dan studenten denken.’

De stadse jongeren leven tussen de Chinese en Westerse werkelijkheid in. Niet alleen binnen de journalistiek, maar ook daarbuiten. Het lijkt alsof ze de goede middenweg tussen de nieuwe rijke Westerse cultuur en het traditio-nele superieure China nog niet hebben gevonden. Alles wat Westers is, is goed. Als niet Aziaat word je aangestaard. Stiekem maken mensen foto’s met hun mobiel. Jij bent het middelpunt van gesprek wanneer je rijst met chopsticks naar binnen werkt. Praten, met je over straat lopen en zeker met je omgaan, brengt een bepaalde status met zich mee. Witmakende gezichtmaskers zijn in iedere drogist verkrijgbaar. Tegelijkertijd zijn de Chinezen apentrots op hun eigen

cultuur. Het volgen van tradities en het vermijden van gezichtsverlies binnen de gemeenschap staan hoog op het to do lijstje van de gemiddelde Chinees. Jongeren hebben respect voor ouderen en de regering. Constant zijn ze bezig met het respect krijgen van anderen. Ook al kijken ze wolkenkrabberhoog op tegen de Westerse cultuur, China is en blijft het beste. In alles. Anderzijds wordt Sjanghai as we speak omgetoverd tot een moderne metropool, zonder de Chinese geschiedenis in tact te laten.

MEEr VrIJHEID De media sprin-gen in op deze wetenschap en voelen zich verantwoordelijk voor het in stand

houden van de Chinese cultuur. Join sprak met een anonieme hoofdredac-teur van een Sjanghaise krant. ‘Eén van onze doelen is de Chinese spirit over te dragen aan de jeugd. We willen dat jongeren lezen over het traditionele Chinese leven, zodat ze dit in tact kun-nen houden.’ De belangrijkste taak van deze krant is volgens de hoofdredacteur het doorgeven van informatie ter ont-wikkeling van de jongeren in Sjanghai. ‘Jongeren worden steeds beter opgeleid, zijn intelligenter en weten meer van de wereld. Onze taak is hen te blijven voe-den met nieuwe informatie.’ Er is geen twijfel over mogelijk dat de Chinese media anders zijn dan die in ons land. Toch is het niet eerlijk klak-keloos een vergelijking te maken met de Nederlandse mediacultuur. Anno 2009 is China nog steeds een ontwikkelingsland. De contrasten tussen arm en rijk zijn groot. De één verzamelt rotzooi om de kost te verdienen, de ander spendeert zijn tijd liever in een dure shoppingmall. Spiksplinternieuwe torenhoge wolken-krabbers staan naast aftandse slop-penwijken. Daarentegen is Sjanghai het grote voorbeeld van een stad die zich in razend tempo ontwikkelt. Straten die enkele jaren geleden nog armoedig en traditioneel Chinees waren, zijn tegen-woordig veranderd in moderne winkel-straten met wolkenkrabbers van meer dan dertig verdiepingen hoog. Sjanghai schiet letterlijk en figuurlijk als een raket in de lucht, maar de mensen, cultuur en media houden het tempo bij lange na niet bij.

TALENTENpOOL Van iedere Beyond (y)our World groep selecteert lokaalmondiaal enkele studenten voor een talentenpool. In dit nummer een reportage uit Sjanghai van Lonneke de Ruiter, deelneemster aan Beyond (y)our World 3 uit Tilburg. Sinds ze lid is van de talentenpool schreef Lonneke al enkele artikelen voor het blad IS.

52 join

volgende keer inindonesië

Samenstelling Marten Blankesteijn en Maaike Timmerman

NEDErLANDsE supErsTEr IN INDONEsIë stel je voor: je bent een anoniem Nederlands studentje Economie & recht, twintig jaar en je gaat op vakantie naar Indonesië. In een karaokebar grijp je de microfoon, een platenbons in het publiek ontdekt je talent en even later sta je een Indonesisch album in te zingen waarvan twee nummers op de eerste plek in de Aziatische MTV-charts belanden. Onrealistisch? Niet dus: het is het verhaal van rebecca reijman (nu 23) uit Den Haag.

Ietsje te laat komt Rebecca restaurant Loewy in Jakarta binnenlopen. Haar skinny jeans benadrukken haar slan-ke figuur en haar hoge pumps haar lange benen. Ze legt haar Guess-tasje op tafel en bestelt meteen een Jack Daniels - double. Rebecca is net terug van een concert op het eiland Sumatra en druk bezig met de opnames van haar tweede album. Ze is moe, zegt ze.

Maar de vermoeidheid is het dubbel en dwars waard, vertelt Rebecca. ‘Mijn hele leven staat in het teken van zingen. Dat is wat ik altijd gewild heb: als klein meisje stond ik al met een microfoon voor de spiegel.’ Nog steeds kan Rebecca moeilijk geloven wat haar is over

‘NA VANNACHT HEB JE EEN ONWEErsTAAN-BArE AANTrEKKINgsKrACHT Op HET MEIsJE WAAr JE HET sTEEDs OVEr HEBT.’ Indonesische nerds veranderen met hulp van een tradi-tioneel liefdesdrankje in echte pimps.

komen. ‘Ik weet nog zo goed dat ik in de collegeban-ken zat in Den Haag en riep: mensen, dit is niets voor mij! Ik hoor hier niet thuis. Ik moet de wereld in, ik wil beroemd worden.’ Een week later ging ze met vriendin-nen op vakantie naar Bali en gebeurde het: ze werd ontdekt. ‘Ik was nog nooit eerder in Indonesië geweest en had geen idee waar ik aan begon! Als je me vijf jaar geleden had verteld waar ik nu zou staan, dan had ik je waarschijnlijk keihard uitgelachen.’Lees de volgende Join voor het volledige, exclusieve interview van Maaike Timmerman met Rebecca over haar carrière (‘Ik wil veel internationaler’), de roem (‘Mensen trekken aan mijn haren) en haar liefdesleven (‘Ik had een relatie met een prins’).

Indonesië special

En verder in de

volgende Join

indonesië

WEBLOg: sCHAATsEN IN DE TrOpEN Tropisch warm, moessontje erbij – niet meteen een combinatie waarbij je denkt aan schaatsen. Maar toch heeft ook in Jakarta de ijsgekte toegeslagen. In het gigantische warenhuis Anggrek Mall is een complete indoor-ijsbaan gebouwd. Driftig schaatsen Jakartanen rond op de ijsbaan ter grootte van een voetbalveld. En wie dacht dat Indonesiërs niet kunnen schaatsen heeft het ernstig mis. Een meisje van elf draait pirouettes en schaatst achterstevoren alsof het niets is. Daar kunnen wij nog wat van leren. De ijsbaan is gebouwd in 1993 en volgens Agustina H. Wisnudati, manager van de ijsbaan, is het schaat-sen erg populair onder de Jakartanen. ‘Mensen raken uitgekeken op badminton en voetbal. Naast bowlen is schaatsen momenteel dé sport in Jakarta.’ Hoe de Indonesiërs het geleerd hebben is simpel. ‘Het beste is om gewoon het ijs op te gaan en het te proberen.’ Op de baan staan naast de professionals dan ook enkele ‘first-time-skaters’ wat onwennig op het ijs. Maar voor hen zijn er naast het val-en-opstaan-traject heuse schaatslessen. Wie meer wil kan meedoen aan ijshoc-keycompetities en kunstschaatswedstrijden. Per dag bezoeken ongeveer tweehonderd mensen de ijsbaan, in het weekend zijn er zelfs rond de duizend bezoekers. Een middagje op het ijs kost inclusief een paar schaatsen rond de drie euro. Lang niet iedere Indonesiër kan dat betalen; het schaatsen blijft een eli-tesport. (Harm Hoksbergen).

‘urI gELLEr Is BANg VOOr MIJ’ Een interview met mentalist Deddy Corbuzier, de Indonesische Uri Geller. Onder de indruk van de grote Geller is Corbuzier niet. ‘Die lepels van hem, echt té simpel.’

ONTHuLLEND: KINDErprOsTITuTIE. Ruim 1500 meisjes in Noord-Jakarta werken als prosti-tuee. Hun vrouwelijke pooiers eisen tweederde van hun salaris op, en van het restant gaat het grootste deel naar het ouderlijk huis. ‘Mijn moeder is blij met het geld dat ik haar geef.’

‘IK rOOK ALLEN NOg MAAr KrETEK, DAT Is gOED VOOr MIJN gEZONDHEID.’ De zoete kruidnagelgeur van kreteksigaretten hangt overal in Indonesië. Roken is hét algemene tijdverdrijf - vooral omdat niemand weet dat kretek nóg slechter is dan gewone sigaretten.

En verder in de

volgende Join

Join Indonesië thuis ontvangen? vraag een gratis abonnement aan op: www.beyondyourworld.nl

54 join

el salvador

In 1982 werkt de Nederlandse jour-nalist Koos Koster in El Salvador in zo’n gevaarlijk gebied. Er woedt

een burgeroorlog in het land. Linkse guerrilla’s van het FMLN proberen de rechtse dictatuur, gesteund door de Verenigde Staten, omver te werpen. Het regeringsleger moordt op grote schaal. Vele duizenden burgers en guerrilla’s worden gedood, hele dorpen verwoest en de bewoners bruut om het leven gebracht. Koos Koster is een kritische journalist en maakt dagelijks reportages over de situatie in het land. De militairen willen dit niet en pro-beren hem te intimideren: hij wordt bedreigd. Koster is journalist, hij loopt gevaar, maar schat in dat hij nog veilig

Salvatrucha, getatoeëerde bendeleden die nergens voor terugdeinzen. Samen met mijn collega Marc Broere ga ik een reportage maken over de situ-atie van El Salvador anno 2009. En dat betekent dat we niet alleen gaan berichten over de armoede die steeds verder toeneemt in het land, maar dat we een poging gaan ondernemen deze gangs te ontmoeten. Zij houden het land in hun greep. Op het vliegveld worden we opge-wacht door Guillermo Denaux, een Belgische oud-ontwikkelingswerker die met tussenpozen al sinds begin jaren zeventig in El Salvador woont. Hij gaat ons begeleiden, legt de belang-rijke contacten en houdt de omgeving

genoeg is. Dat is hij niet. Op 17 maart loopt hij samen met zijn crew in een hinderlaag. Op weg naar het gebied dat in handen is van de guerrilla’s wor-den zij door militairen beschoten. Het betekent de dood van Koos Koster, Hans ter Laag, Jan Kuiper en Joop Willemsen

KNIKKENDE KNIEëN Met licht knikkende knieën daal ik 27 jaar later de vliegtuigtrap af. El Salvador kent weliswaar geen dictatuur meer, maar het is nog steeds één van de meest gewelddadige landen ter wereld. Dagelijks worden er rond de 15 moor-den gepleegd en in de wijken van de stad leven de gangs van de Mara

Onveiligheid, Wereldnieuws rechtvaardigt

meer risico’s dan shownieuws

Nergens word je als journalist zo getest als in gevaarlijke gebieden. Zoals een oorlog, tussen de armoede en criminaliteit, of tijdens een dictatuur. Maar nergens ben je ook harder nodig. Een betere wereld is niet mogelijk zonder mensen die midden tussen het geweld verhalen bekend maken en zoeken naar betrouwbaarheid van deze verhalen. Maar hoe weet je of je gevaar loopt, zonder spannend muziekje uit een film om je bij te staan? Thomas Hurkxkens bericht uit El salvador. tekst en fotografie Thomas Hurkxkens

wat is dat?

55join

el salvador

in de gaten terwijl we beelden maken van de stad. Hij kent het land als zijn broekzak en vertaalt tijdens interviews. Bij buitenlandse reizen is een ‘fixer’ als Guillermo goud waard, omdat de tijd die je als journalist in een land door-brengt vaak te kort is om zelf contac-ten leggen.Dat betekent niet dat Guillermo zomaar even de wijken in rijdt en aanbelt bij één van de gangleden voor een interview. De eerste poging om de gang te benaderen loopt daarom via rechter Aida Escobar, die contacten heeft met een gevangenisdirecteur. De gevangenis zou de beste plek zijn om de gangleden te filmen. Dat het in deze gevangenissen onveilig is bewij-

zen gruwelijke foto’s van moordpar-tijen die de rechter ons laat zien. We krijgen haar persoonlijke bodyguard mee ter bescherming. Marc, Guillermo en ik spreken af dat we onmiddellijk vertrekken als één van ons zich niet meer lekker voelt, ook als de anderen dit gevoel niet delen.

ZWAAr BEVEILIgDE gEVANgENIsDe zwaar beveiligde gevangenis ligt twintig kilometer buiten de stad. Eenmaal door de poort moeten we alle waardevolle spullen achterlaten. Horloges en ringen moeten af om gangleden geen aanleiding te geven iets te proberen. Zij slapen op grote slaapzalen waar het vaak twijfelachtig

is wie de baas is: de bewakers of zij. Dat het gevaarlijk is blijkt ook als de directeur zenuwachtig heen en weer begint te schuiven op zijn stoel als hij ons verzoek hoort. Hij heeft duidelijk geen zin om ons naar binnen te laten gaan en de gevangenen onrustig te maken. We worden daarop van het kastje naar (één van de vele) muren gestuurd. We zien een paar cellen, mogen kort praten met een modelge-vangene, ‘het leven in de gevangenis is helemaal niet erg en ik word goed verzorgd’, en staan twee deuren verder plotseling weer buiten. De directeur is ‘in bespreking.’ Het is duidelijk dat we zonder de juiste personen mee te nemen deze reis geen enkele tattoo gaan zien. Het bezoek aan de gevangenis benadrukt weer het gevaar van een bezoek aan deze gangleden. We moeten op zoek naar een vertrouwenspersoon van gangs die de wijken kent. We proberen het bij Homies Unidos, een organisa-tie van ex-gangleden die zich verenigd hebben. Maar ook daar krijgen we nul op het rekest. Het beste wat zij voor ons kunnen doen is contact leggen met de bevriende pater Antonio die werkt met de actieve gangleden. Na enig aandringen, en nadat hij onze intenties wil weten, zegt hij toe.

VOLLEDIg gETATOEëErD We rij-den door de kleine straatjes van San Salvador. Prostituees en bedelaars kij-ken de auto na die om ruimte vecht met bussen en straatverkopers om een klein stukje asfalt. Overal is lawaai. Dan draaien we een rustige buurt in. Op de muren staat in graffiti MS13, zoals de Mara Salvatrucha zich noe-men. We zijn gespannen. De camera moet worden opgeborgen, zegt padre Antonio. ‘Misschien kan er later wor-den gefilmd, maar de gang beslist dat zelf. Zij zijn de baas.’ Het codewoord is suave: als dat valt moet ik direct stoppen met filmen, benadrukt de pater.De gangleden komen ons tegemoet

Het is moeilijk te beseffen dat deze jongeren zoveel geweld op hun geweten hebben

56 join

el salvador

Join is het kwartaalblad van lokaalmondiaal in samenwerking met de Hogeschool voor de Journalistiek in Utrecht, Tilburg en Zwolle. Het tijdschrift wordt gemaakt door studenten journalistiek voor studenten op het HBO.

Join komt voort uit het programma Beyond (y)our World, wat mogelijk gemaakt wordt door NCDO en ICCO.

Deze Join werd gemaakt door studenten van de Windesheim School of Media uit Zwolle.

studenten Windesheim school of Media ZwolleKars ter Avest, Maria Bialek, Nina Blanken, Joris van Dijk, Manon Haverkamp, Anke Horstman, Dounia Jari, Jerrymie Marcus, Wendeliene Nimberg, Bas Redeker, Mirte Rey, Nina de Rijk, Job Schepers, Monika Subasic, Josefien Tideman, Cynthia Vos, Hilke Vos, Ellen Proper en Jochem Vreeman

Begeleiding studenten vanuit WindesheimMartin Bons en Paul Werkman

productie en distributie JoinNiekie Kleintjens en Johanna de Ruiter

Artdirectie en vormgevingMargo Vlamings, vormgeving i.s.m. Mick Pantelaras

Eindredactie JoinMartin Bons, Marc Broere en Mirjam Wulff

BureauredactieAnnelie Pellikaan

CommunicatieMirjam Wulff

Hoofdredactie lokaalmondiaalMarc Broere

uitgever en concept ByWStefan Verwer

DrukRoto Smeets GrafiServices Utrecht

Websitewww.beyondyourworld.nl

ContactLokaalmondiaalVelperbuitensingel 86828 CT ArnhemTel: 026-3703177

CoverbeeldMargo Vlamings

Oplage 15.000

colofon

In juni 2009 verschijnt de volgende Join

op een klein pleintje tussen de kleine huisjes en even later staan ze voor ons. Maar in plaats van een overweldigende indruk op ons te maken, valt het aan-gezicht van de jonge jongens mee. Zij zijn volledig getatoeëerd, maar het is moeilijk te beseffen dat deze jonge gezichten zoveel geweld op hun gewe-ten hebben. De spanning valt weg, we mogen filmen (geen gezichten) en we raken in een vrolijk gesprek over FC Barcelona, waarvan één van de gangle-den het logo op zijn hand heeft gezet. Het is makkelijk om de afgesproken regels te vergeten. Ik merk weer hoe serieus het is als ik één jongen iets te lang film. Hij knipt kort met zijn vin-gers. ‘Suave’, zegt hij zacht. Ik stop. Op de terugweg bedenk ik me of we nou echt gevaar hebben gelopen. Was

het onveilig? We zijn op de gevaar-lijkste plek in San Salvador geweest, maar liepen we gevaar? Als ik iets geleerd heb van deze reis, dan is het dat je onveiligheid of gevaar niet aan ziet komen (zo bewijst ook het trieste voorbeeld van de vier Nederlandse journalisten). Er zijn geen regels voor wat onveiligheid is, maar wat je kunt doen is het inschakelen van personen als Guillermo en padre Antonio. De enige regel die ik kan verzinnen is dat het verhaal dat je gaat maken het risico dat je neemt waard moet zijn. Wereldnieuws rechtvaardigt meer risico dan shownieuws. Misschien hadden Koos Koster, Hans ter Laag, Jan Kuiper en Joop Willemsen beter moeten weten, maar misschien hadden zij deze afweging gemaakt.

Kijk voor meerinformatie op

www.elsalvador2009.nl

Op zondag 15 maart organiseren Cordaid, ICCO en lokaalmondiaal een verkiezingsavond over El Salvador waar de films van Thomas Hurkxkens vertoond zullen worden.