21-2-2014 pag. 2

Jeugdzorg in ontwikkeling

Prof. Dr. J. Vanderfaeillie

De Maeyer Skrållan

Faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen

Vakgroep Klinische en Levenslooppsychologie

21-2-2014 pag. 3

Inhoud

• Aanleiding voor jeugdzorg

• Organisatie van de jeugdzorg in sectoren

• Actuele evoluties

• Problemen met de huidige organisatie

• Conclusies en besluit

21-2-2014 pag. 4

Aanleiding voor Jeugdzorg

• Het betreft jongeren die opgroeien of dreigen op te groeien in een problematische opvoedingssituatie (POS)

• Het is een situatie door de direct betrokkenen (ouders en/of jongere) of derden als perspectiefloos, zinloos of bedreigend wordt ervaren

• De problematiek wordt niet uitsluitend bij de jongere en/of de ouders gesitueerd maar in de situatie

• De hulp is dus ook niet alleen op de jongere gericht. Iedereen betrokken bij de opvoedingssituatie kan voorwerp zijn van de hulp

21-2-2014 pag. 5

Jeugdhulp: aanbod vanuit 6 sectoren

• Jeugdhulp wordt relatief onafhankelijk georganiseerd in 6 sectoren

– Algemeen Welzijnswerk

– Kind & Gezin

– Gezondheidszorg

– VAPH

– BJB

– CLB

• Iedere sector heeft

– Eigen geschiedenis

– Eigen organisatie en eigen regelgeving

21-2-2014 pag. 6

Algemeen Welzijnswerk

• Biedt psychosociale hulp- en dienstverlening aan personen van wie de welzijnskansen bedreigd of verminderd worden als gevolg van – gebeurtenissen in de persoonlijke levenssfeer – gebeurtenissen in een context van criminaliteit – problemen van meervoudige kwetsbaarheid ten gevolge van een proces

van sociale uitsluiting. • Beoogt dat mensen zich persoonlijk en sociaal kunnen

ontplooien, en hun individuele en sociale rechten uit kunnen oefenen, zodat ze een menswaardig leven kunnen leiden

• Hulp wordt geboden via – Centra voor algemeen welzijnswerk (o.a. JAC, scheidingsbemiddeling, ...) – Centra voor teleonthaal – Centra Integrale Gezinszorg

21-2-2014 pag. 7

Kind & Gezin

• Drie beleidslijnen – Preventieve Gezinsondersteuning

• Kerntaak: medische, psychosociale en pedagogische preventie (opm: de grens met hulpverlening is zeer dun)

• Doelgroep: aanstaande ouders en gezinnen met kinderen van 0-3 jaar (met extra aandacht voor maatschappelijk kwetsbare gezinnen)

• Door regio-teams en provinciaal consulenten opvoedingsondersteuning, …

– Kinderopvang • Toezicht op kwaliteit opvang (voorschoolse en buitenschoolse opvang)

– Adoptie • Centrale aansturing van iedere adoptie in Vlaanderen

• Superplusfuncties: – Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning (0-12 jaar) – Samenwerking met Vertrouwenscentra voor kindermishandeling

(0-18)

21-2-2014 pag. 8

Gezondheidszorg

• CGGZ – Doelgroep:

• mensen met een ernstig psychisch probleem of een probleem dat dreigt chronisch te worden

• Chronische psychiatrische patiënten, waarvoor een volledig herstel niet meer mogelijk is

– Hulpverlening: • medisch-psychiatrische hulp door psychiater • Psychotherapeutische door psychologen of andere gekwalificeerde

medewerkers

– Extra aanbod • specifieke vormen van zorg (bv. alcohol-, drugs- en zelfmoordpreventie,

forensische hulpverlening, hulpverlening aan senioren, aan asielzoekers en vluchtelingen …)

• Projectwerking gericht op specifieke doelgroepen/thema’s (bv. psychiatrische zorg in de thuissituatie, opvoedingsprojecten, personen met een mentale handicap, familiaal geweld …)

21-2-2014 pag. 9

Vlaams Agentschap voor personen met een Handicap

• Draagt bij aan de participatie, integratie en gelijkheid van kansen van personen met een handicap in alle domeinen van het maatschappelijk leven. Het doel is dat zij de grootst mogelijke autonomie en levenskwaliteit bereiken

• Het VAPH subsidieert hiertoe diensten op verschillende domeinen : – Diensten en voorzieningen die ondersteuning verlenen aan

personen met een handicap bij middel van begeleiding of opvang (MPI, semi-internaat, …)

– Tegemoetkomingen: • Hulpmiddelen en aanpassingen om het dagelijks leven van een persoon

met een handicap beter te kunnen organiseren • Persoonlijke-assistentiebudget bedoeld om assistenten in dienst nemen

– Steunmaatregelen (fiscale compensatie, zorgverzekering, …)

21-2-2014 pag. 10

Bijzondere Jeugdbijstand

• Hulp wordt geboden door – Private voorzieningen

• Begeleidingstehuizen (residentieel) • Gezinstehuizen (residentieel) • Onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra (residentieel) • Dagcentra (mobiel) Zij nemen jongeren op na school en in de vakantie • Thuisbegeleidingsdiensten (mobiel) Zij begeleiden de jongere en zijn gezin d.m.v.

thuisbezoeken • Diensten voor Begeleid Zelfstandig Wonen (bzw) (mobiel) Zij begeleiden

minderjarigen die zelfstandig wonen • Diensten voor Pleegzorg (residentieel) • Diensten voor Herstelgerichte en Constructieve Afhandeling (HCA) • Diensten voor Crisishulp aan Huis (CaH) (mobiel) • Multifunctionele centra (MFC) (mobiel als residentieel)

– Projecten • Time-out, Columbus, …

– Openbare aanbod • Gemeenschapsinstellingen • Federaal centrum de Grubbe

21-2-2014 pag. 11

Centra voor leerlingenbegeleiding

• Vier begeleidingsdomeinen: – leren en studeren – onderwijsloopbaan – psychisch en sociaal functioneren – preventieve gezondheidszorg

• Twee soorten aanbod – Leerlinggebonden aanbod

• Vraaggestuurd en vrijwillig aanbod • Verplicht aanbod: spijbelen en sommige medische onderzoeken en inentingen

– Schoolondersteuning • Informatieverstrekking (informatie over het onderwijsaanbod en aansluiting op

de arbeidsmarkt in het kader van studie- en beroepskeuze) • draaischijf tussen de school als organisatie en de netwerkpartners van het CLB • participatie in overleg met betrekking tot leerlingbegeleiding • participatie in schoolprojecten die in het teken staan van het beleid rond

prioritaire doelgroepen

21-2-2014 pag. 12

Actuele evoluties

• Stijging van het aantal jongeren in de BJB tov. het totaal aantal Vlaamse jongeren (ook in andere Europese landen)

• Sterke stijging van het aantal minderjarigen in een POS

• Sterke stijging van het aantal minderjarigen in type 3 van het BuO

• Toename van het aantal leerlingen door JR in internaten geplaatst

21-2-2014 pag. 13

Tendenzen geassocieerd met voorgaande evoluties (oorzakelijk?)

• Maatschappelijke intolerantie

• Toename van opvoedingsonzekerheid en opvoedingsonmacht

• Gezinssituaties worden steeds complexer en minder stabiel

• Maatschappelijke tendens om gespecialiseerde hulp te zoeken

• Maatschappelijk en sociaal netwerk brokkelt af

21-2-2014 pag. 14

Problemen met hulpverlening (1)

• Hulp is verkokerd en wordt georganiseerd binnen de eigen sector (kind naar BuO geen BJB maar VAPH)

• Dit resulteert in een doorverwijzingscarousel

• Hulp is nog steeds aanbodgericht

– Wachtlijsten

– Verzadigingspunt is bereikt

– Vraaggestuurde verwijzingen zijn onmogelijk

– Niet geplafonneerde diensten zoals pleegzorg dienen als overloop

21-2-2014 pag. 15

Problemen met hulpverlening (2)

• Draagkracht voorzieningen onder druk door o.a. overschrijding van capaciteit

• Gebrek aan nazorg maakt dat jongeren langer in de zorg verblijven dan nodig

• Steeds meer consulenten BJB of sociale dienst JR nemen zelf begeleidingen op

• Uitbreiding van het aanbod resulteert in meer vraag als gevolg van aanzuigeffect

21-2-2014 pag. 16

Problemen met hulpverlening (3)

• Hulp is nog vaak weinig evidence-based (onderzoek en onderzoeksresultaten hebben een lage status)

• Vermaatschappelijking van zorg is een doel maar hoe? (cfr. Tendens gespecialiseerde hulp en tekort aan aanbod als gevolg toenemende individualisering)

• Nood mogelijkheden tot combinatie en naadloze aansluiting

21-2-2014 pag. 17

Problemen van hulpverlening (4)

• Restgroepen (jongeren met gedrags- en psychiatrische problemen)

– Knelpuntdossiers

– Jongeren met complexe en meervoudige hulpvragen

– Waardoor antwoorden moeilijk kunnen worden geformuleerd

• Overgang van jeugdhulp naar volwassenheid en/of hulp voor volwassenen

• Vaak is hulp een gebeuren boven de hoofden van de jongeren en hun ouders

21-2-2014 pag. 18

Conclusie en besluit

• Er is nood:

– Aan intersectorale samenwerking

– Eén intersectorale toegangspoort

– Het aanbod moet transparanter en duidelijker

– Er is nood aan vermaatschappelijking van zorg en uitbouw van zorg voor de poort (RT)

– …

• Zal de implementatie van integrale jeugdzorg hieraan kunnen bijdragen?