JAARVERSLAG - ANBI...19 Landen 4.181 Jongeren met een baan 8.075 (Boeren)ondernemers getraind 37...

Kijk!JAARVERSLAG 2014

woordendaad.nl/jaarverslag

Kijk

! Jaarverslag 20

14

WO

OR

D E

N D

AA

D

Inhoud

1 Brede kijk: Strategie, visie en beleid1.1 Inleiding .................................................................................................... 15

1.2 Missie, visie en kernwaarden ........................................................ 15

1.3 Strategie ................................................................................................... 16

1.4 Beleid ......................................................................................................... 17

2 Kijkje in de keuken: Het werk in het Zuiden 2.1 Inleiding .................................................................................................... 19

2.2 Onderwijs ................................................................................................ 19

2.3 Beroepsonderwijs, -training en Arbeidsbemiddeling

(TVET-JBS) .............................................................................................. 22

2.4 Landbouwtraining en voedselzekerheid (AVET-FNS) ....... 25

2.5 Gezondheidszorg en Water, Sanitatie en hygiëne (WASH) ..28

2.6 Agribusiness en Bedrijfsontwikkeling (AED) .......................... 30

2.7 Huizenbouw .......................................................................................... 33

2.8 Beleidsbeïnvloeding ........................................................................... 34

2.9 Noodhulp ................................................................................................ 37

3 Samen kijken: Ontwikkelingen in de regio’s3.1 Inleiding .................................................................................................... 41

3.2 West-Afrika (WARA) ......................................................................... 42

3.3 Midden-Afrika (KUSSRA)................................................................. 42

3.4 Hoorn van Afrika (GHARA) ............................................................ 43

3.5 Zuid-Afrika (SARA) ............................................................................. 43

3.6 Azië (ARA) ............................................................................................... 43

3.7 Caraïben en Latijns-Amerika (CLARA) ..................................... 44

3.8 India ............................................................................................................ 44

3.9 Versterking PartnerNetwerk ......................................................... 44

4 Kijken en wegen: Leren en innoveren4.1 Inleiding .................................................................................................... 47

4.2 Planning, Monitoring, Evaluatie en Leren (PMEL) ............... 47

4.3 Innovatie binnen het Onderwijsprogramma .......................... 48

4.4 Leren op alle niveaus .......................................................................... 48

5 Meer dan kijken: Het werk in het Noorden5.1 Inleiding .................................................................................................... 51

5.2 Beleidsbeïnvloeding Nederland en Europa............................. 53

5.3 Bewustwording ..................................................................................... 54

5.4 Communicatie en Fondsenwerving ............................................ 56

5.5 Communicatie via media .................................................................. 59

6 Kijk naar binnen: Interne organisatie6.1 Inleiding .................................................................................................... 63

6.2 Effectiviteit risicomanagement in 2013 ................................... 67

6.3 Kwaliteitsmanagement ..................................................................... 68

6.4 Planning, monitoring en auditing (PMA) ................................... 68

6.5 Codes/certificering ............................................................................. 69

Kort en bondig ...................................................................................................... 4

De wereld van Woord en Daad .................................................................... 8

Voorwoord ........................................................................................................... 10

Samenvatting ...................................................................................................... 12

2 Woord en Daad JAARVERSLAG 2014

7 Kijk mee: Besturen en toezicht houden7.1 Inleiding .................................................................................................... 71

7.2 Bestuurlijke verantwoording ......................................................... 71

7.3 Beloning en salaris raad van bestuur .......................................... 72

7.4 Bestuurlijk functioneren .................................................................. 73

7.5 Verantwoordingsverklaring raad van bestuur ....................... 76

7.6 Verantwoordingsverklaring raad van toezicht ...................... 77

8 Kijk vooruit: Toekomstvisie8.1 Inleiding .................................................................................................... 79

8.2 Algemeen ................................................................................................. 79

8.3 Werk in het Zuiden ............................................................................. 80

8.4 Werk in het Noorden ......................................................................... 80

8.5 Samenwerking Woord en Daad en andere

ontwikkelingsorganisaties ............................................................... 81

8.6 Sterkte-zwakteanalyse ...................................................................... 81

9 Financiële kijk: Financiële verantwoording9.1 Jaarrekening toelichting ................................................................... 85

9.2 Jaarrekening 2014 .............................................................................. 87

9.3 Controleverklaring ........................................................................... 118

9.4 Begroting 2015 ................................................................................. 120

Bijlagen1. Raad van bestuur en raad van toezicht .................................. 124

2. Nevenfuncties .................................................................................... 125

3. Functies ................................................................................................. 126

4. Organogram ........................................................................................ 129

5. Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording ....131

6. Onderzoeksrapport ......................................................................... 138

7. Stakeholders en netwerken ......................................................... 139

8. Vision on Transformation .............................................................. 141

Lijst van gebruikte afkortingen ............................................................... 144

Colofon ............................................................................................................... 145

online jaarverslag:woordendaad.nl/jaarverslag

alle resultaten: woordendaad.nl/resultaten

3Woord en Daad JAARVERSLAG 2014

1Kijk!

Strategie, visie en beleid


» Wie Woord en Daad verbindt mensen over de hele wereld in hun strijd tegen armoede, vanuit

Bijbels perspectief. We werken daarbij samen met partnerorganisaties in Afrika, Azië en

Centraal- en Zuid-Amerika, de achterban in Nederland, maatschappelijke instellingen, overhe-

den en bedrijven en andere sectoren. Samen met hen wil Woord en Daad een bijdrage leveren

aan duurzame verandering in Nederland en wereldwijd.

» WatWoord en Daad werkt aan de thema’s: onderwijs, beroepsonderwijs, -training en arbeidsbe-

middeling , agribusiness en bedrijfsontwikkeling, basisvoorzieningen (gezondheidszorg; water,

sanitatie en hygiëne en voedselzekerheid) en noodhulp. In Nederland wil Woord en Daad

Mensen, bedrijven en overheid bewustmaken van hun verantwoordelijkheid ten aanzien van

armoede wereldwijd.

» Waar Woord en Daad is werkzaam in:

Afrika: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Sierra Leone, Tsjaad, Oeganda, Zambia, Zuid-Afrika en

Zuid-Sudan.

Azië: Bangladesh, de Filipijnen, India, Irak, Sri Lanka en Thailand.

Caraïben en Latijns Amerika: Colombia, Guatemala, Haïti en Nicaragua.

» WerkwijzeHet werk van Woord en Daad betreft vier aspecten:

Armoedebestrijding

In de continenten Afrika, Azië en Midden- en Zuid-Amerika samen met de partnerorganisaties

armoede op stevige wijze aanpakken. Woord en Daad kent in dat kader vier programma’s:

Onderwijs, Beroepsonderwijs en -training, agrarisch beroepsonderwijs en arbeidsbemidde-

ling, (Agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen (gezondheidszorg; water, sanitatie en

hygiëne en voedselzekerheid). Daarnaast is Woord en Daad actief in noodhulp.

BewustwordingIn Nederland samen met de achterban nadenken over vragen rond armoede en rijkdom.

Maatschappijopbouw in het ZuidenWoord en Daad werkt samen met haar partners aan een stevige maatschappelijke inbedding

van het werk. Dat maakt dat het werk een brede uitstraling en uitgebreid effect krijgt.

BeleidsbeïnvloedingIn Nederland en Europa samen met anderen opkomen voor de belangen van de allerarmsten.

Zo nodig wordt aandacht gevraagd voor de positie van de allerarmsten bij politiek, pers en

bedrijfsleven.

WoordenDaadiseenANBI,bezithetCBF-keurmerkenisISO-gecertificeerd.


31.406.063Inkomsten 2014

32.309Sponsorkinderen

470Betrokken

RegioOndernemers

52.000Donateurs

15.801Betrokken jongeren

60,51Aantal fte’s op

31-12-2014

700Lokale vrijwilligers

(comités)

» Inkomsten 2014

€ 31.406.063 » Bestedingen 2014

€ 32.508.709

€ 5.000.000

€ 10.000.000

€ 20.000.000

€ 15.000.000

€ 25.000.000

Par

ticu

liere

n€

16

.36

4.5

45

Sub

sid

ies

€ 7

.83

9.2

76

Aan

dee

l act

ies

der

den

€ 3

.61

6.2

17

Bed

rijv

en€

2.0

19

.61

3

Ver

mo

gen

sfo

nd

sen

€ 1

.35

2.3

76

Inte

rest

/In

kom

sten

le

vera

nci

ersr

ol/

bew

ust

wo

rdin

g €

21

4.0

36

Do

elst

ellin

g st

ruct

ure

le

pro

gram

ma’

s (i

ncl

. no

od

hu

lp)

€ 2

7.9

59

.30

7

Do

elst

ellin

g lo

bby

en

bew

ust

wo

rdin

g€

1.0

22

.78

3

Do

elst

ellin

g P

ME

L/P

MA

€ 9

54

.93

2

Wer

vin

g b

aten

€ 1

.52

8.7

44

Ko

sten

leve

ran

cier

sro

l€

86

.28

0

Ko

sten

beh

eer

en

adm

inis

trat

ie€

95

6.6

63

Het werk in het Noorden


19Landen

4.181Jongeren met een baan

8.075(Boeren)ondernemers

getraind

37Partnerorganisaties

44.973Kinderen op school

7,91% 2,33%

» Kostennormen 2014

6,37% 92,09% 95,32%

3,05%

Kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fond-senwerving (CBF-norm 25%)

Woord en Daad norm beheer en administratie (3,1% norm)

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte

van de totale bestedingen)

Woord en Daad overheadnorm (7,5% norm)

Woord en Daad norm kosten fondsenwerving niet eigen fondsenwerving ten opzichte van

baten niet eigen fondsenwerving (2,5 % norm)

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte

van de totale inkomsten)

Het werk in het Zuiden


C L A R A

WA

RA

Kinderen op school:

Jongeren met een baan:

(Boeren)ondernemers getraind:

Afrika »

6.27221.280 3.527

766954 139

6.422575 0

CLARA€ 5.232.229

Alliantie:Besteed:

WARA€ 3.146.187

GHARA€ 1.197.975

AT L A N T I S C H E O C E A A N

S A RA

Caraïben en Latijns Amerika

De wereld van Woord en DaadOVERZICHT VAN PROGRAMMA’S EN ALLIANTIES IN 2014

Comité

Jongerencomité

Lezer Grenzeloos (x100)

Lid Business Platform

RegioOndernemers

Vermogensfonds

Het werk in Nederland


WA

RA

» »

S A RA

I ND I A

A R A

G H

AR

A

KU S S R A

Azië India

3.861998 9.0350

1.050425 74899

198880 00

Programma’s Onderwijs

Beroepsonderwijs, -Training en Arbeidsbemiddeling

Landbouwtraining en Voedselzekerheid

Gezondheidszorg en Water, Sanitatie en Hygiëne

Agri-Bedrijfsontwikkeling en huizenbouw

Beleidsbeïnvloeding

Noodhulp

ARA€ 4.702.623

INDIA€ 2.448.184

SARA€ 535.814

KUSSRA€ 556.395

I N D I S C H E O C E A A N


Kijk!

Voorwoord


Mijn vrouw Riek en ik hebben ooit Labrador-

puppies opgevoed om ze trainingsklaar te

maken voor de blindengeleidehondenschool.

Inja en Pedro heetten ze. Zulke honden kun je alleen gericht

opvoeden als je door de ogen van hun toekomstige baas

naar de omgeving kijkt. Dat leert je op een heel andere

manier te kijken dan wanneer je alleen vanuit je eigen per-

spectief rondkijkt. Eenzelfde ervaring zal iedereen hebben

die met kinderen omgaat en zich laat verrassen door hun

vragen. Vragen die ons weer eens met een frisse blik naar

onze wereld, ons gedrag en onze houding laten kijken.

Dit jaarverslag draagt als thema Kijk. Inja en Pedro

kwamen op mijn netvlies. Met dat ik over hen dacht, trok

het beeld zich door. Als ik dit jaarverslag lees, zie ik de

betrokken pogingen om door de bril van de ander naar

ons werk te kijken, hier in Nederland en over de grenzen.

Dat levert verrassingen op. In het inhoudelijke stuk van

ons jaarverslag, maar ook in de verhalen die vertellen wat

ons werk met mensen doet. Juist die verhalen laten ons

zien dat we niet zomaar met iets bezig zijn: we werken

met mensen. Met hun leven, hun toekomst, hun zijn. De

verhalen laten ook zien dat ons werk een getuigenis is.

Dat maakt veel wijzer dan een diploma, lest veel meer dan

water uit een pomp, is veel rijker dan een inkomen. Het

verbindt met het Koninkrijk van God. Dat is inspirerend

om te zien en te lezen.

Nu ik dit voorwoord schrijf moet ik ook denken aan een

evaluatiemethode die we ontwikkeld hebben samen met

Ton Dietz, toen nog verbonden aan de Universiteit van

Amsterdam. Het liet ons zien hoe armen zelf tegen hun

ontwikkeling aankijken. Dat was verrassend. Want voor

hen telt trouw, betrouwbaarheid, respect, betrokken-

heid, eerlijkheid en warmte, veel meer dan de zakelijke

doelstellingen. Die methode, PADEV, leert ons elke keer

weer opnieuw zo kijken. Juist door PADEV zijn we weer

opgescherpt om de echte armen te zoeken en in het vizier

te krijgen. Ook dat bracht 2014. Lees het maar.

Natuurlijk bracht 2014 nog veel meer. Uw onvermoeide

betrokkenheid en trouw, de stijgende inkomsten, de

betekenis die we mochten geven in levens van mensen

wereldwijd. Toch weer terug naar Inja, Pedro en PADEV.

Wel door de bril van de ander. Steeds weer opnieuw. In het

perspectief van Hem Die komende is.

Jan Lock

Directeur-bestuurder


Kijk!

2014 was een jaar waarin veel gebeurde in de wereld.

De opkomst van IS, de uitbraak van ebola in West-Afrika.

Deze onrust raakte ons werk. Samen met partners werden

noodhulpacties opgezet om mensen te ondersteunen.

Maar Woord en Daad is meer. Want naast noodhulp is

er ook structurele verandering nodig om mensen uit de

armoede te krijgen. Zo richten we ons op onderwijs, land-

bouw en water en sanitatie, maar ook op beleidsbeïnvloe-

ding en bewustwording, waardoor situaties voor mensen

echt kunnen verbeteren.

Om onszelf te verbeteren vonden diverse evaluaties plaats.

Die dwongen ons en onze partners om naar onszelf te

kijken. De opbrengsten waren ontdekkend en leerzaam. Zo

leerden we bijvoorbeeld dat training van onderwijzers een

poosje nuttig is voor hen, maar dat de training alleen beklijft

als de hele schoolomgeving voldoende mee verandert.

We leerden ook dat veel vakopleidingen in Afrika kunnen

leren van succesvolle opleidingen elders met hoge plaat-

singscijfers, zoals bijvoorbeeld op de Filipijnen. Agrarisch

beroepsonderwijs kreeg in 2014 vaste voet aan de grond.

De ontwikkeling daarvan heeft in nauw overleg met onze

afdeling Bedrijfsontwikkeling plaatsgevonden. Omdat het

ook productketens zoals cashews of cacao raakt.

De expertiseteams die binnen Woord en Daad zijn

gevormd, kregen in 2014 volop de ruimte zich te ontwik-

kelen. Vanuit de expertiseteams zijn diverse projecten

voor de regio’s uitgewerkt die goede handvatten bieden

voor kwaliteitsverbetering van de programma’s in het

Zuiden. Zo is een project uitgewerkt om betrokkenheid

van ouders bij de scholen van hun kinderen te verbete-

ren en werd een uitgebreide methode ontwikkeld om de

efficiëntievanvakopleidingentemeten.

Rond onderwijs werkte ons team aan drie speerpunten:

onderwijskwaliteit, kindveiligheid, en de verbinding van

onderwijs met bijvoorbeeld vakonderwijs en de markt.

Daarnaast besteedde het expertiseteam ‘onderwijs’

aandacht aan de oorzaken van uitval van kinderen in het

onderwijs.

Rond beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling gingen

onze experts aan de slag met het in contact brengen van

partners met elkaar, zodat zij van elkaar konden leren.

Ook besteedde de afdeling meer dan in andere jaren tijd

enaandachtaanhetfinancieelonafhankelijkmakenvan

bestaande programma’s voor beroepsonderwijs, zodat er

ruimte komt om elders nieuwe programma’s te starten.

Het onderwerp ‘Water, sanitatie en hygiëne’ is als

programma in 2014 verder uitgewerkt. Het programma

heeft intussen vaste voet aan de grond en kan niet meer

uit ons werk weggedacht worden. Met twee partners,

in Bangladesh en in Ethiopië, werden programma’s rond

toiletten, schoon drinkwater, gebruik van regenwater,

boortechnieken en irrigatie uitgevoerd.

Samenvatting

Stappen zetten voor de toekomst door terug te kijken

Het jaar 2014 is voor Woord en Daad een jaar waarin we veel in de toekomst van ons werk investeerden. Door terug te kijken, via bijvoorbeeld programma- evaluaties, te leren van het verleden en zo stappen te zetten naar de toekomst. Een toekomst waarin we ons vanuit onze christelijke motivatie willen blijven inzetten voor de allerarmsten.


Traditiegetrouw besteedden we in ons gezondheidspro-

gramma aandacht aan preventie en werkten we met de

klinieken die we steunden aan een goede afronding van

onze steun eind 2015.

Het programma Agri-bedrijfsontwikkeling is ronduit

succesvol.Wezijngewendgeraaktomopflexibelewijze

samen met lokale bedrijven te kijken naar kansen en (on)

mogelijkheden. Het programma voor huizenbouw heeft

een vast plek in ons werk gekregen.

Mede naar aanleiding van de evaluatie in 2013, kreeg

beleidsbeïnvloeding in het Zuiden in 2014 meer focus.

Daardoor konden we in heel veel landen daadwerkelijk

verschil maken voor onze doelgroep. Dat varieerde van

betere aanpak van pleegzorg in Guatemala tot beter

beleid op het gebied van voedselzekerheid in Benin.

We ontdekten ook dat we ondanks de ambitie en de

inspanningen van onze partners, sommige groepen

allerarmsten met de huidige werkwijze niet kunnen

bereiken. Het daagt ons en onze partners uit om ons werk

‘PoP proof’ te maken: manieren van werken die groepen

‘Poorest of the Poor’, ofwel allerarmsten, insluiten in plaats

uitsluiten.

Met onze partners keken we in 2014 ook naar lokale

mogelijkheden. Veel van de landen waarin we werken

groeien van een laag inkomensland naar een middenink-

omensland en er zijn heel concreet veel mensen die hun

medeburgers ook zelf kunnen steunen. Dat vraagt wel een

mentaliteitsverandering van met name de middenklasse.

We kijken met onze partners hoe we daar bijvoorbeeld via

lokale fondsenwerving op in kunnen haken.

De beschikbare fondsen waren voldoende om de uitgaven

te dekken.

Rond bewustwording rondden we de campagne Wees

Eerlijk af. Samen met onze partners waren we tegelijker-

tijd op zoek om bewustwording in ons land te verbinden

met bewustwording daar. Dat geldt voor de eerder-

genoemde bewustwording van de middenklasse. Het

geldtookvoorverbindenvanspecifiekegroepenhier

metspecifiekegroependaar.Jongerenleerdenjongeren

kennen, we lanceerden in 2014 de beweging De Eerlijke

Vrouw. We zijn ook bezig boeren te verbinden met boeren.

Bewustwording in deze verbindende zin is niet meer weg

te denken uit ons werk.

Rond beleidsbeïnvloeding maakten we een aantal uitda-

gende ontwikkelingen door. Woord en Daad nam de lead

in een beïnvloeding rond coherentie op Nederlands en

Europees niveau. Voor ons is dat een belangrijk thema,

omdat we denken dat elkaar versterkende beleidsbeslis-

singen (coherent beleid) uiteindelijk al onze inspanningen

op het gebied van onderwijs, vakonderwijs, WASH en

bedrijfsontwikkeling veel effectiever maken. Studenten

worden betrokken bij het volgen van parlementsleden met

het oog op beleidscoherentie.

We slaagden erin om vakonderwijs blijvend op de politieke

kaart te houden.

Intern vond een medewerkerstevredenheidsonderzoek

(MTO) plaats. De resultaten daarvan waren stimulerend.

De organisatievernieuwing van 2011 is geëvalueerd. De

indertijd gestelde doelstellingen zijn ruimschoots behaald.

De organisatie staat en gaat. Met dank aan onze betrok-

ken achterban. Die ook het afgelopen jaar weer vrijgevig

gaf en achter ons stond.


Brede kijk


1

14

1.1 INLEIDING

Jan Lock, directeur-bestuurder van Woord

en Daad: ‘In oktober 2014 kon ik na drie jaar

ziekte weer reizen naar onze partners overzee.

Best spannend. Ik was verrast. Dat is eigenlijk

nog te zwak. Geïnspireerd is een beter woord.

Geïnspireerd door de daadkracht, de motivatie,

maar vooral ook de brede kijk die onze partneror-

ganisaties de afgelopen drie jaar ontwikkeld had-

den. In verbinding met ‘hun’ mensen in hun eigen

context. Ze daagden ons uit dat met hen mee te

maken tijdens de vijfjaarlijkse internationale part-

nerconferentie die we in juni 2014 in Soesterberg

organiseerden. Tijdens die conferentie deelden

we met elkaar onze visie op de toekomst.

In januari 2015 sprak ik Bastiaan, een onderne-

mer die met ons partners in Burkina bezocht.

“Ongelooflijkwatikbentegengekomen.

Gelijkwaardige, kritische gesprekken over en

weer tussen mensen van Woord en Daad en part-

ners. Met aan twee kanten een brede visie, pittige

karakters en professionaliteit!” Kijk met ons mee!’

1.2 MISSIE, VISIE EN KERNWAARDEN

Historie

Woord en Daad is opgericht in 1973 door Ivo ’t Lam

samen met dominee H.J. Hegger en christenen uit de

brede gereformeerde gezindte. Zij wilden op betrokken

wijze hun verbondenheid met de allerarmsten wereldwijd

concreet vormgeven. Na meer dan veertig jaar blijft de

verbondenheid met en voor de achterban, met wie Woord

en Daad samen de verbinding legt met armen in het

Zuiden. Die verbinding wordt verstevigd door de gedeelde

Bijbelse missie en visie.

Missie

Woord en Daad verbindt, vanuit Bijbels perspectief,

mensen over de hele wereld in hun strijd tegen armoede.

We werken daarbij samen met partnerorganisaties in

Afrika, Azië en Centraal- en Zuid-Amerika, de achterban

in Nederland, maatschappelijke instellingen, overheden en

bedrijven en andere sectoren. Samen met hen wil Woord

en Daad een bijdrage leveren aan duurzame verandering

in Nederland en wereldwijd.

Visie

In een gebroken wereld vol armoede en onrecht streeft

Woord en Daad naar het zichtbaar maken van tekenen

van Gods komend Koninkrijk. Daarin willen we iets laten

zien van een wereld in wording zonder armoede en lijden.

Vanuit dit Bijbelse toekomstperspectief mogen mensen

nu al tot hun bestemming komen in de diepste zin van het

woord. Dit zien wij gebeuren als mensen verantwoorde-

lijkheid nemen en dragen voor zichzelf en voor anderen,

waardoor zij een waardig leven kunnen leiden.

Kernwaarden

MEDESCHEPSELSchepsel van God, gelijkwaardig én uniek Ieder mens is geschapen om beelddrager van de Schepper

te zijn. Dit betekent dat we in Gods oog allen gelijk zijn,

en tegelijkertijd divers en uniek. Deze twee aspecten –

gelijkwaardigheid én diversiteit – bepalen hoe wij naar

onze medemens kijken. In haar werk wil Woord en Daad

deze twee aspecten herkenbaar in praktijk brengen. Dit

betekent onder andere dat ze ieder mens benadert met

respect, ongeacht ras, religie, geslacht of politieke voor-

keur. Ook is Woord en Daad ervan overtuigd dat er niet

slechts één pad van ontwikkeling is: daarvoor zijn mensen

te uniek en divers geschapen.

MEDEVERANTWOORDELIJKHEIDVerantwoordelijk voor jezelf, je naaste en de schepping Ieder mens is geschapen als verantwoordelijk schepsel.

We zijn verantwoordelijk om te beantwoorden aan Gods

roeping om beelddrager, naaste en rentmeester te zijn.

Vertaald naar de praktijk van ons werk betekent dit dat we

mensen willen stimuleren verantwoordelijkheid voor zich-

zelf te nemen, maar ook voor anderen en de schepping. Dit

betekent niet dat mensen verantwoordelijkheid moeten

overnemen, maar vanuit Bijbels mededogen oog hebben

voor de situatie van de ander.

MEDE-LIJDENDicht bij en naast mensen die lijden We leven in een door zonden gebroken wereld.

Tegelijkertijd weten we ons vanuit de Bijbel geroepen

er te zijn voor mensen die lijden aan deze gebrokenheid.

In dit mede-lijden kunnen we iets laten zien van wat het

betekent beelddrager van God te zijn, ook al is dit beeld

beschadigd. Door mee te leven –en mee te lijden – mogen

we op bescheiden wijze iets zichtbaar maken van Gods

komend Koninkrijk en werken aan herstel, vanuit de

wetenschap dat Christus ons daarin is voorgegaan.


1Kijk!


RENTMEESTERSCHAPZorgvuldig omgaan met mensen, middelen en milieu Als christelijke organisatie wil Woord en Daad verant-

woordelijk ‘rentmeester’ zijn. Dit willen we zijn op een

integere wijze, met oog voor de context waarbinnen

we opereren. Woord en Daad is aanspreekbaar op een

zorgvuldigomgaanmetdemiddelen(menselijke,financiële

en materiële) die we ontvangen. In ons werk willen we

rentmeesterschap concreet laten zien aan degenen met

wie we werken en in zorg voor het milieu, beide zowel in

Nederland als in het Zuiden.

WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEIDOnafhankelijk in keuzes, afhankelijk in samenwerking Als christelijke organisatie is Woord en Daad onafhanke-

lijk, en tegelijkertijd bewust afhankelijk. Onafhankelijk en

zelfbewust in het maken van beleidskeuzes, ongeacht keu-

zes die onze omgeving maakt. Tegelijkertijd zijn we ervan

overtuigd dat samenwerking met andere organisaties van

groot belang is voor armoedebestrijding, ook vanuit rent-

meesterschap. In dat opzicht wil Woord en Daad bewust

afhankelijk zijn van anderen.

1.3 STRATEGIE

Het werk van Woord en Daad betreft vier aspecten:

• Armoedebestrijding: In Afrika, Azië en Midden- en Zuid-

Amerika samen met onze partnerorganisaties armoede

aanpakken. Woord en Daad heeft vier programma’s:

Onderwijs; Beroepsonderwijs en -training, agrarisch

beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling; (agri-)

Bedrijfsontwikkeling; en Basisvoorzieningen (gezond-

heidszorg; sinds 2013 in afbouw; water, sanitatie en

hygiëne en voedselzekerheid). Daarnaast is Woord en

Daad actief in noodhulp.

• Bewustwording: In Nederland samen met onze achter-

ban en partners overzee nadenken over vragen rond

armoede en rijkdom.

• Maatschappijopbouw in het Zuiden: Woord en Daad

werkt samen met haar partners aan een stevige maat-

schappelijke inbedding van het werk. Dat maakt dat het

werk een brede uitstraling en uitgebreid effect krijgt.

• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en Europa en met

onze partners overzee, samen met anderen, opkomen

voor de belangen van de allerarmsten. Zo nodig vragen

we aandacht voor de positie van de allerarmsten bij

politiek, pers en bedrijfsleven.

Woord en Daad vindt het belangrijk dat de programma’s

niet op zichzelf staan, maar elkaar versterken in de context

waarin ze gestalte krijgen. Onderwijs leidt niet automa-

tisch tot een betere positie voor mensen. Dat gebeurt

alleen als ze ook daadwerkelijk werk en inkomen hebben.

Daarom investeert Woord en Daad in de programma’s

Vakonderwijs en –training, agrarisch beroepsonderwijs

en arbeidsbemiddeling. Vanuit bedrijfsontwikkeling wordt

gezocht naar mogelijkheden om lokale bedrijvigheid

te stimuleren en te verbinden met regionale of (inter)

nationale markten. Waar gaten vallen in basisbehoeften

als water, sanitatie, hygiëne en voedselzekerheid werkt

Woord en Daad met haar partners aan het vullen van die

gaten. Uitwisseling van kennis neemt in alle programma’s

een belangrijke plaats in.

Partnerorganisaties van Woord en Daad hebben een

beperkt bereik. Daarom investeert Woord en Daad met

haar partnerorganisaties in netwerken die samen met

anderen het werk van armoedebestrijding krachtiger

maken.

Onze levensstijl hier kan het leven van mensen overzee

maken of breken. Daarom denken we met onze achterban

en ons netwerk in het Zuiden na over de vraag hoe we

door keuzes die we hier maken armoede in het Zuiden

helpen aanpakken. Woord en Daad biedt hiervoor con-

crete mogelijkheden aan om in de Nederlandse context

‘ambassadeur van verandering’ te zijn.

Soms hinderen (lokale) weten regelgeving de mogelijk-

heden en kansen voor armen. In die gevallen werkt Woord

en Daad samen met haar partnerorganisaties aan het

verbeteren of aanpassen van overheidsbeleid, zowel in

Nederland en Europa als in het Zuiden.

Fondsenwerving strategie

Zonder fondsenwerving zijn er geen middelen om

programma’s uit te voeren. Woord en Daad hecht vanuit

haar kernwaarde wederzijdse afhankelijkheid; onafhan-

kelijk in keuzes, onafhankelijk in samenwerking, aan eigen

fondsenwerving als teken van eigenaarschap vanuit haar

achterban. In dat verband beperkt Woord en Daad haar

inkomsten vanuit overheidssubsidies tot maximaal 30%.

Woord en Daad hanteert het concept van lokale ambas-

sadeurs die het gezicht zijn van de organisaties en zo veel

naamsbekendheid geven. Daarnaast wil Woord en Daad

vanuitrentmeesterschapscherpsturenopefficiëntieen

hanteert ze scherpe normen als het gaat om kosten van

eigen fondsenwerving en beheer en administratie (zie kort

en bondig pagina 7).


1.4 BELEID

Het beleidsplan 2011 – 2015 is samen met zowel het

Zuidelijke partnernetwerk als vertegenwoordigers vanuit

de comités, bedrijven, vermogensfondsen en jongeren

ontwikkeld. Een aantal keren per jaar betrekt Woord en

Daad hen ook bij de uitvoering van het beleid. Voor het

partnernetwerk van Woord en Daad gebeurt dat tijdens

de regionale partnerbijeenkomsten. In Nederland door

contact en gesprek met groepen uit de verschillende

achterbangeledingen.

In 2014 is een uitvoerige programma-evaluatie gehouden.

Samen met input van partners en de achterban vormde de

evaluatie de basis voor een brede partnerconferentie in

juni in Soesterberg. Tijdens die conferentie zijn de kader-

stellende keuzes gemaakt voor de periode na 2015.

De evaluatie, de inbreng van de achterbangroepen en de

partnerconferentie hielden Woord en Daad een spiegel

voor. Die is samengevat in een grondige sterkte-zwakte

analyse (de SWOT). Deze analyse is op grote hoofdlijnen

te vinden in paragraaf 8.6, op pagina 81 en 82 en vormt de

basis voor de nieuwe beleidskeuzes van Woord en Daad.

Daarnaast vindt Woord en Daad het belangrijk om helder

te hebben waar in de uitvoering van het beleid de risico’s

liggen en hoe ze de risico’s in de hand kan houden. Daar

wordt uitgebreid op ingegaan in paragraaf 6.2 op pagina

67.


Kijkje in de keuken


2

18

2.1 INLEIDING

Het werk van Woord en Daad in het Zuiden heeft in

2014 een aantal mooie verdiepingsslagen gemaakt. De

ontwikkeling van expertiseteams begon in 2013. Het doel

ervan is om richting de toekomst meerwaarde te blijven

leveren als organisatie richting stakeholders in zowel

het Zuiden als het Noorden. Vanuit de expertiseteams

zijn diverse projecten uitgewerkt die goede handvatten

bieden voor kwaliteitsverbetering van de programma’s. Zo

is een project uitgewerkt rondom verbeterde betrokken-

heid van ouders bij de scholen van hun kinderen en werd

eenuitgebreidemethodeontwikkeldomdeefficiëntievan

vakopleidingen te meten. Bij de verschillende paragrafen

in dit hoofdstuk wordt hierop teruggekeken.

Verder is in 2014 een omslag gemaakt in de Support

Teams van Woord en Daad. Dit zijn teams binnen Woord

en Daad die de Regionale Allianties ondersteunen. In

2014 is er bewust voor gekozen om de support die

geleverd wordt van strategisch karakter te laten zijn.

Waar in het verleden nog veel tijd op ging aan operatio-

nele zaken die eigenlijk door de partnerorganisaties zelf

gedaan moeten worden, ligt de focus nu op het voorzien in

strategische ondersteuning – bijvoorbeeld met betrekking

tot de kwaliteit en relevantie van programma’s. Aan de

partners is duidelijk gemaakt dat zij zelf die operationele

zaken moeten organiseren, vanuit hun eigen organisatie-

capaciteit of door het in te kopen.

Een ander speerpunt dat in 2013 startte en in 2014

verdere vorm kreeg was de ontwikkeling van program-

ma’s op gebied van agrarisch beroepsonderwijs (AVET)

en Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH). Het AVET-team

werkt hierin nauw samen met het AED-team, waarbij

gezamenlijk is gekozen voor een aantal waardeketens

waar toekomstige interventies zich op zullen gaan richten.

Op die manier zijn er in 2014 goede stappen gezet die

mooie perspectieven bieden op doorontwikkeling van

deze programma’s richting de toekomst.

2.2 ONDERWIJS

2.2.1 Resultaten programma onderwijs

Onderwijs

Leerlingen in opleiding (×1.000)

Leerlingen die hun opleidinghebben afgerond en zijn doorgestroomdnaar vervolgonderwijs of werk (×1.000)

Leerlingen die hun opleiding hebbenafgerond maar niet zijn doorgestroomdof de doorstroom is onbekend (×1.000)

Doelstelling

Doelstelling geheel gehaald(90% of meer)

Doelstelling gedeeltelijk gehaald(50-89%)

5.100

500

Kleuteronderwijs5.271 LEERLINGEN

2.777 2.200 (88%) 294

Basisonderwijs27.101 LEERLINGEN 26.000

Voortgezet onderwijs10.221 LEERLINGEN 9.000

Hoger onderwijs2.380 LEERLINGEN 2.250

23.395 3.329 (90%) 377

8.759 1.375 (94%) 87

1.603 480 (62%) 297

Onderwijs




Doelstelling



5.100

500


2.777 2.200 (88%) 294




23.395 3.329 (90%) 377

8.759 1.375 (94%) 87

1.603 480 (62%) 297

Onderwijs




Doelstelling



5.100

500


2.777 2.200 (88%) 294




23.395 3.329 (90%) 377

8.759 1.375 (94%) 87

1.603 480 (62%) 297

meer op woordendaad.nl/resultaten

Toelichting• De doelstellingen van het onderwijsprogramma zijn gehaald. Het lagere doorstroompercentage voor kleu-

teronderwijs komt doordat partner P&A in Haiti niet heeft nagegaan of leerlingen na een verhuizing zijn doorgestroomd. Ook over de doorstroom na hoger onderwijs hebben verschillende partnerorganisaties onvoldoende informatie beschikbaar en dit vraagt om verdere verbetering van hun monitoringsysteem.

• Bij 3 van de 24 partnerorganisaties is een schatting van de doorstroom-aantallen gebruikt in verband met onjuiste rapportages.


2Kijk!


2.2.2 Bestedingstabel programma onderwijs

InterventieBegroting

2014Realisatie

2014

1.1 Kleuteronderwijs € 784.000 € 824.531

1.2 Basisonderwijs € 6.194.930 € 3.902.130

1.3 Voortgezet onderwijs € 2.053.900 € 2.267.105

1.4 Hoger onderwijs € 705.000 € 682.746

1.5 Non-formeel onderwijs € 96.700 € 193.258

1.6 Alfabetisering € 222.000 € 197.906

1.7 Infrastructuur/investeringen € 94.000 € 186.459

1.8 Training € 1.187.821 € 499.302

1.9 Capaciteitsopbouw en netwerken € 24.100 € 265.653

1.10 Curriculumontwikkeling € 108.261

1.11 Beleidsbeinvloeding € 402.992 € 275.938

€ 11.765.443 € 9.403.288

2.2.3 Analyse programma Onderwijs

Veiligheid voor de kinderen en goed onderwijs – dat staat

overal ter wereld hoog op het verlanglijstje van ouders.

Drie thema’s kregen in 2014 speciale aandacht in het

programma Onderwijs: onderwijskwaliteit, kindveiligheid,

en de verbinding van onderwijs met andere programma’s.

Kijken naar onderwijskwaliteit Onderwijskwaliteit heeft verschillende aspecten. Met

behulp van een ‘scorecard’ bracht Woord en Daad in 2011

en 2013 verschillende van deze factoren per school in

kaart. Ook is de verbetering in kwaliteit gemeten. De resul-

taten zijn in 2014 geanalyseerd en er zijn plannen gemaakt

om de onderwijskwaliteit verder te verbeteren. De kwaliteit

is gemiddeld toegenomen. De meeste verbetering is te

zien op het gebied van materialen en infrastructuur. Er zijn

wel verschillen te zien tussen scholen en landen. Om van

elkaar te leren namen partnerorganisaties in Benin en op de

Filippijnen een kijkje bij elkaar in de keuken. Ze bezochten

scholen en praatten met leerkrachten, ouders en de lokale

overheid. Samen analyseerden ze de sterke kanten, zwak-

tes, kansen en bedreigingen voor het programma en gaven

ze adviezen voor verbetering. Voor André Ouedraogo

(manager van het sponsorprogramma bij AEAD, Burkina

Faso) was het belangrijkste leerpunt: ‘Als school en organi-

satie moet je een zichtbare toegevoegde waarde hebben’.

Al een aantal jaren worden er samen met Driestar

Educatief vanuit het Edu4Change-programma cursussen

gegeven aan leerkrachten en schoolleiders over thema’s

Linda Osmand (10) uit Haïti maakte in 2010 de aardbeving in Port-au-Prince mee. In 35 seconden veranderde de hoofdstad in een spookstad. Kort na de aardbeving vertrok ze naar het naburige Forêt des Pins, waar haar ouders al woonden.

‘Ik woonde bij mijn tante in Port-au-Prince. Mijn

ouders vinden het belangrijk dat ik goed onderwijs

ontvang en daarvoor moest je in de hoofdstad zijn.

Natuurlijk was dat wennen voor mij, maar ik had het

goed naar mijn zin. De aardbeving was verschrikkelijk,

ik vergeet het nooit meer. Kinderen gilden, mensen

riepen om hulp. Iedereen was bang, de chaos was

compleet. Zodra het veilig was, haalden mijn ouders

mij weg uit Port-au-Prince. Ik ben nooit meer terugge-

gaan naar de stad, maar ik ben wel benieuwd hoe de

stad er nu uitziet. Ik zit nu op de Metro Jesus-school.

We krijgen les in een tijdelijk gebouw, maar nu is het

nieuwe gebouw zo goed als klaar. Er gebeurt veel in

mijn dorp. We zijn allemaal erg trots op de nieuwe

school. Later wil ik heel graag dokter worden, het liefst

in een ziekenhuis in Forêt des Pins. Het lijkt me heel

mooi werk om voor zieke mensen te zorgen.’

‘Er gebeurt heel veel in mijn dorp’Linda Osmand uit Haïti


als: ouderbetrokkenheid, didactische vaardigheden en

leiderschap. In 2014 werden er grote stappen gezet in

de implementatie van een ‘train-de-trainer’ aanpak om

de cursussen over te dragen aan lokale trainers. In Sierra

Leone wordt een groot deel van de cursussen al gegeven

door lokale trainers. Er is in 2014 ook een online basisom-

geving ontwikkeld, waarin toekomstige trainers zich online

kunnen voorbereiden op hun rol als trainer.

Kijken naar kindveiligheidAls school heb je een grote verantwoordelijkheid voor de

kinderen die je onder je hoede hebt. Om expliciet aandacht

te geven aan deze verantwoordelijkheid zijn de partneror-

ganisaties in India gestart met een traject voor ‘kindveilig-

heid’ in de door hen gesteunde scholen en internaten. Dit

traject is de directe opvolging van een eerder uitgevoerd

onderzoek naar het welzijn van de kinderen in deze

scholen en internaten. Er is gestart met een training en de

ontwikkeling van een kindveiligheidsbeleid.

Aandacht voor kindveiligheid is niet alleen belangrijk

binnen de school, maar ook daarbuiten. Dit is zeker het

geval in omgevingen waar veiligheid vaak niet vanzelf-

sprekend is, zoals in veel gebieden in Latijns-Amerika.

Daarom werkten partnerorganisaties hier samen aan het

vergroten van de veiligheid van kinderen en jongeren ook

buiten de school. Als eerste sprak men met de overheid

over maatregelen om de kindveiligheid te vergroten

(zie hoofdstuk Beleidsbeïnvloeding). In Latijns-Amerika

belanden triest genoeg veel jongeren in de criminaliteit.

Om dit te voorkomen, werkten partnerorganisaties samen

met verschillende partijen om jongeren alternatieven te

bieden. AMG Guatemala zette samen met de organisatie

Young Life clubs op voor jongeren om vaardigheden zoals

leiderschap te ontwikkelen.

Verbinding met andere programma’sVoor kinderen en jongeren is een goed functionerende

familie van belang om zich te kunnen ontwikkelen. Mfesane

in Zuid-Afrika startte in 2014 een pilot voor een ‘familie-

benadering’. Vanuit verschillende expertises, waaronder

onderwijs, worden families geholpen om hun omstandighe-

den te verbeteren. Ze worden bijvoorbeeld geholpen om

de gezondheid van familieleden (betere voeding, hygiëne)

te verbeteren en hun inkomen te vergroten (vaardigheids-

trainingen, arbeidsbemiddeling). Ook wordt de overheid

betrokken om de omstandigheden duurzaam te verbeteren.

Onderwijs in crisissituatieHet is uitzonderlijk als scholen na de zomervakantie niet

open gaan. Toch gebeurde dit in Sierra Leone vanwege de

ebola-epidemie. Om de kinderen toch onderwijs te geven,

startten de partnerorganisaties een programma voor

thuisonderwijs. De leerkrachten bezoeken dagelijks fami-

lies om leerlingen thuis les te geven. Tegelijkertijd grijpen

ze deze kans om voorlichting te geven rondom ebola en

leren ze bijvoorbeeld de kinderen om op een goede manier

hun handen te wassen. Leerkracht Mary zei hierover: ‘De

kinderen zijn erg trots dat ze thuis onderwijs krijgen. Deze

kans krijgen veel andere kinderen helaas niet.’

Expertise-ontwikkelingWaarom maken veel kinderen de school niet af? Dit is

in veel landen een groot probleem. Er is in 2014 een

expertise-project afgerond over de uitval van kinderen

voor het eind van de basis- of middelbare school en de

doorstroming naar de arbeidsmarkt. Er werd gekeken

naar algemene trends en de betekenis hiervan voor de

scholen die Woord en Daad steunt. Het bleek dat het vaak

gaat om een combinatie van onderliggende factoren, die

ook in samenhang aangepakt moeten worden. Een mooie

uitdaging voor het nieuwe jaar!

Ook op andere thema’s werd expertise ontwikkeld om het

programma Onderwijs te versterken. Een school wordt

kwalitatief beter als de ouders bij het onderwijs betrokken

zijn. Daarom is er een handboek ontwikkeld dat scholen

kunnen gebruiken om de ouderbetrokkenheid op hun

school op verschillende niveaus te verbeteren. Er werd

ook een visiedocument ontwikkeld op de duurzaamheid

van basisonderwijs. Op de volgende thema’s zijn nieuwe

expertise-projecten gestart: ICT in onderwijs; Taal en

lezen in onderwijs en Planmatige en geïntegreerde capaci-

teitsopbouw op schoolniveau.

2.2.4 Uitdagingen programma Onderwijs

Wereldwijd wordt de toegang tot onderwijs steeds beter.

Dat is mooi nieuws. Woord en Daad kan zich daarom meer

richten op de kwaliteit van onderwijs. Die is in veel landen

helaas nog ver onder de maat. Dit kun je bijvoorbeeld zien

in het feit dat 25% van de kinderen die de basisschool

heeft doorlopen nog nauwelijks kan lezen en schrijven.

Onderwijskwaliteit staat daarom hoog op de agenda voor

de komende jaren. Dit wordt ondersteund door de boven-

genoemde expertise-ontwikkeling.

Om scholen te hebben van goede kwaliteit, is er ook een

onderwijssector nodig die deze scholen effectief onder-

steunt. Daarom wordt er samenwerking gezocht met de

overheid en met lerarenopleidingen. Waar mogelijk wordt

de capaciteit versterkt en proberen we het beleid van de

overheid te beïnvloeden.


2Kijk!


Ondanks dat de toegang tot onderwijs wereldwijd is verbe-

terd, gaan veel kinderen en jongeren nog steeds niet naar

school. Voor velen van hen is de kans dat ze alsnog naar

school gaan klein. Omdat Woord en Daad er wil zijn voor de

allerarmsten, kijken we hoe deze kinderen en jongeren wel

bereikt kunnen worden. Dit gebeurt in samenwerking met

organisaties die hier ervaring mee hebben.

Leerpunten:• Verschillende activiteiten om de kwaliteit van scholen te

verbeteren (zoals trainingen, aanschaf van materialen)

staan vaak los van elkaar en zijn vaak niet gebaseerd op

één doelgericht plan. Daarnaast wordt er in veel gevallen

niet structureel samengewerkt met de omliggende

onderwijssector om te komen tot duurzame verbetering.

In 2015 brengen we de kansen en uitdagingen in kaart.

Daarnaast worden partners ondersteund om meer plan-

matig en in samenwerking aan kwaliteit te werken.

• Activiteiten voor het verbeteren van de onderwijs-

kwaliteit zijn sterk gefocust op verbetering van

infrastructuur en materialen. Er is beperkte aandacht

voor verbetering van de processen van leren en lesge-

ven die een directe invloed hebben op de leerresulta-

ten. In 2015 worden er diverse (expertise-)projecten

geïmplementeerd waarin we hier expliciet aandacht aan

geven: Actief leren, Taal en lezen in het onderwijs en de

implementatie van een traject voor vroegschools lezen

in Sierra Leone.

• Ondanks de grotere toegang tot onderwijs is er een

diverse groep kinderen en jongeren die moeilijk te

bereiken is met onderwijs. Er is te weinig zicht op de

kenmerken van deze groep en op wat er nodig is om

aan de onderwijsbehoeften van deze kinderen en

jongeren te voldoen. De komende jaren proberen we

dit in kaart te brengen en worden partnerorganisaties

ondersteund om dit praktisch te vertalen naar hun

onderwijsprogramma’s.

Kijk op woordendaad.nl/resultaten voor de opvolging van

de leerpunten uit 2013.

500 Doelstelling

Doelstelling geheel gehaald (90% of meer)

Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%)

... een baan vinden (2.007)

... een eigen bedrijf starten (2.174)

nog in (meerjarige) opleiding ( 1.015)

gediplomeerd (5.064)

... doorstromen naar vervolgonderwijs (521)

... onbekend (372)

Eigen projectinkomen partnerorganisatie

Inkomen via Woord en Daad

40%

43%

7%10%

6.079GETRAINDE STUDENTEN

VAKONDERWIJS ARBEIDSBEMIDDELING

5.064GEDIPLOMEERDE STUDENTEN DIE...

Beroepsonderwijs, -training en arbeidsbemiddeling (TVET-JBS)

Eigen inkomsten

1.800

1.500

320

18% 12%

18% 13%

500 Doelstelling



... een baan vinden (2.007)

... een eigen bedrijf starten (2.174)

nog in (meerjarige) opleiding ( 1.015)

gediplomeerd (5.064)

... doorstromen naar vervolgonderwijs (521)

... onbekend (372)



40%

43%

7%10%

6.079GETRAINDE STUDENTEN

VAKONDERWIJS ARBEIDSBEMIDDELING

5.064GEDIPLOMEERDE STUDENTEN DIE...

Beroepsonderwijs, -training en arbeidsbemiddeling (TVET-JBS)

Eigen inkomsten

1.800

1.500

320

18% 12%

18% 13%

500 Doelstelling





» TVET-JBS » Eigen inkomsten


2.3 BEROEPSONDERWIJS, -TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING (TVET-JBS)

2.3.1 Resultaten programma TVET-JBS


2.3.2 Bestedingstabel programma TVET-JBS


2014Realisatie

2014

2.1 TVET 1.987.099 € 1.708.160

2.2 JBS 385.900 € 301.642

2.3 Infrastructuur 131.000 € 194.000

2.4 Training 338.871 € 153.846

2.5 Overige capaciteitsopbouw en netwerken € 133.934

2.6 Beleidsinvloeding 163.783 € 105.727

€ 3.006.653 € 2.597.309

2.3.3 Analyse programma TVET-JBS

Prachtige schoolgebouwen en goed ingerichte lokalen

geven een indruk van het programma Vakonderwijs

(TVET) en JBS (Job & Business Services, oftewel arbeids-

bemiddeling). Maar een inkijkje in het leven van een

student die een baan gevonden heeft, inspireert nog meer.

Zomaar een voorbeeld: Joan Grace, een jonge vrouw van

21 jaar uit de Filipijnen: ‘Door mijn vakopleiding heb ik een

baan gevonden in de ICT en kan ik nu bijdragen aan het

levensonderhoud van mijn zeven broertjes en zusjes.’

Kijken in de keukenIn het afgelopen jaar werden 6.815 mensen opgeleid,

waarvan er 4.181 daadwerkelijk aan een baan werden

geholpen. Vaak maakt een opleiding het grote verschil in

het leven van kwetsbare jongeren en ouderen. Het vakon-

derwijsprogramma ASHTEC op de Filipijnen loopt in een

aantal ontwikkelingen voorop. Deze partner organiseerde

een conferentie, ‘The kitchen of ASHTEC’, waarbij part-

ners uit vijf andere landen in de keuken van dit programma

kwamen kijken. Silas Ouadreogo, hoofd JBS in Burkina

Faso: ‘Deze conferentie gaf veel inspiratie om ons eigen

programmateverbeteren.Definanciëleduurzaamheiden

de kwaliteit van het JBS zijn voor ons een voorbeeld.’

ASHTEC was ook betrokken bij een training in arbeidsbe-

middeling in Bangladesh. Partners aan elkaar koppelen is

vruchtbaar. Dat is ook in Nederland het geval. Ongeveer

10 organisaties die zich bezighouden met vakonderwijs

in ontwikkelingslanden, hebben een netwerk gevormd

waarin kennis wordt uitgewisseld. Woord en Daad heeft

de lead in dit netwerk.

Woord en Daad medewerkers kijken ook regelmatig in

de keuken bij de partnerorganisaties. In Sri Lanka werd

Vorig jaar september bezocht een groep ondernemers Burkina Faso. Ze maakten een tussenstop bij vakschool Nazareth van partnerorganisatie AEAD, waar de groep een ontmoeting had met vakschoolstudenten.

Verbinding staat centraal in het werk van de partner. Dat merken we

telkens in gesprekken met medewerkers, vrijwilligers en leidinggeven-

den. Op de vakschool Nazareth wordt verbinding ineens heel concreet

en ondubbelzinnig: de zwaluwstaartverbinding waar we een luidruch-

tige klas mee zien worstelen. De theorie is duidelijk, de houten praktijk

weerbarstiger.

In één van de lokalen wordt gelast. De vonken spatten er vanaf. Naast

een aantal stoere kerels laat Amana zien dat emancipatie geen exclusief

product is van het ‘hoog-ontwikkelde’ westen. We vragen haar naar haar

leeftijd. Toch wel schuchter reageert ze. Amana is 16 en zit in het derde

jaar van de opleiding. Pas als iemand vraagt waarom ze als meisje een

opleiding kiest waar vooral jongens voor kiezen, komt ze los.

‘Ik wil hiermee laten zien dat het niet alleen een vak voor jongens

is. Ook meisjes zoals ik kunnen heel goed metaalbewerker worden.

We gaan ervoor, want het is een mooi beroep. Later wil ik m’n eigen

bedrijfje hebben. Dat is mijn grote wens!’ Bonne chance, Amana!

‘Ook meisjes kunnen heel goed metaalbewerker worden!’Amana uit Burkina Faso Bekijk het interview met Amana op

woordendaad.nl/amana


2Kijk!


een pilot in vakonderwijs op het platteland geëvalueerd.

Een sterk punt was de holistische aanpak voor kwetsbare

jongeren met een oorlogsverleden. Naast vaktraining

hebben deze mensen behoefte aan psychologische hulp om

hun trauma te verwerken. Een punt van verbetering in dit

programma was dat er meer aandacht was voor helpen dan

voor ontwikkelen van de doelgroep. De pilot wordt in 2015

voortgezet in een regulier programma. De uitdaging is om

hier een duurzaam ontwikkelingsprogramma van te maken.

Expertise-ontwikkelingVeel energie werd gestoken in de opbouw van expertise.

Eenvoorbeeldishetthema‘financiëleduurzaamheid’.

Omdat elke euro maar een keer kan worden uitgegeven,

maakte Woord en Daad in 2014 een gedetailleerde

kostprijsberekening per partner. Dit gaf duidelijkheid

overeffectiviteitenefficiëntievanprogramma’s.Partners

werden uitgedaagd om met een andere blik naar hun

programma te kijken en dat te verbeteren. Xena Scullard,

hoofd JBS in Zuid-Afrika: ‘Jullie halen ons uit onze comfort

zone en dat is erg gezond!’

Via literatuuronderzoek werden 18 manieren in kaart

gebracht waarop een vakschool lokaal geld kan verdienen.

Vier van onze partners ontvingen op dit vlak een training

waarbij een plan werd ontwikkeld voor lokale fonds-

werving. Enkele voorbeelden: de verkoop van gemaakte

producten, een bijdrage van afgestudeerde studenten,

het leveren van diensten aan bedrijven en organisaties.

Bij sommige vakonderwijsprogramma’s leidt dit op

termijnzelfstotvolledigefinanciëlezelfstandigheid.AMG

Filipijnen, waarmee als eerste een uitfaseerplan werd

ontwikkeld,heeftin2014zijnfinanciëledoelenbehaald

en is volgens planning in 2020 zelfstandig. Mfesane in

Zuid-Afrika zal zelfs in 2018 al zelfstandig zijn. Gemiddeld

realiseren partnerorganisaties 18% eigen inkomen voor

vakonderwijs en 13% voor arbeidsbemiddeling. Dit komt

overeen met een verandering in de context: door de

economische groei kunnen mensen meer besteden. Door

deze uitfasering ontstaat ruimte om andere relevante

TVET-programma’stestartenopplekkenwaarfinanciële

support op dit moment nog wel onmisbaar is.

De Job & Business Services vormen de brug tussen de

vakopleiding en de arbeidsmarkt. Enerzijds worden

studenten voorbereid op hun baan. Aan de andere kant

worden ontwikkelingen in de markt bekeken, zodat de

opleiding hierop kan aansluiten. Bij een aantal partners

blijkt dit een innovatief en goed werkend concept te

zijn. Bij andere partners staat het echter nog steeds in

de kinderschoenen. Daarom werd in 2014 een uitge-

breide handleiding geschreven waarin alle aspecten van

arbeidsbemiddeling aan de orde komen. Deze handleiding

werd getest tijdens een training in Bangladesh en kan in de

toekomst worden ingezet om ook bij andere partners het

JBS-programma te verbeteren. We willen onze partners

uitdagen om anders naar het JBS-programma te kijken en

het te zien als een zelfstandige bedrijfsunit, die zichzelf

financieelbedruipt.

2.3.4 Uitdagingen programma TVET-JBS

Een belangrijke uitdaging is om de partners met een zake-

lijke blik naar hun programma te leren kijken. In 2014 werd

onderzoek gedaan naar de Young Africa-benadering van

vakonderwijs. In deze aanpak worden de lessen op de vak-

school gegeven door lokale ondernemers, die daarvoor een

goed ingericht vaklokaal kunnen huren. De studenten wor-

den ook ingezet om producten en diensten te leveren, zodat

de docent winst kan maken. Momenteel wordt een pilot

voorbereid om deze benadering bij één van de Afrikaanse

partners toe te passen. Daarna zal bekeken worden of deze

aanpak ook bij andere partners ingezet kan worden.

Het werken aan de zogenaamde soft skills om de werk-

houding van de studenten te verbeteren, is een andere

uitdaging. Denk hierbij aan een sollicitatietraining of een

training in bedrijfsvaardigheden. Studenten zien daar ook

zelf de zin van in. Badish Ravindu (India) zegt hierover: ‘Ik

heb nu niet alleen technische vaardigheden, maar weet

ook hoe ik met anderen moet communiceren en hoe ik me

moet gedragen op de werkvloer.’ Een curriculum voor deze

vaardigheden werd in 2014 verder uitgewerkt.

Een voorbeeld van de toepassing van soft skills is

het nieuwe programma voor arbeidsbemiddeling in

Guatemala. Veel jongeren leven daar in gangs en hebben

geen toegang tot de arbeidsmarkt vanwege hun werkhou-

ding en de context waaruit ze komen. In het programma

van onze partner AMG worden jongeren gecoacht en

gemotiveerd om hun talenten te gebruiken. Tegelijkertijd

wordt er gewerkt aan bewustwording bij bedrijven, die

gemotiveerd moeten worden om jongeren uit de slop-

penwijken een kans te geven in een baan. Dit programma

wordt in 2015 geëvalueerd.

Het is belangrijk dat partners relevant blijven terwijl de

markt constant verandert. In 2015 worden technieken

voor marktonderzoek in kaart gebracht. Voor partners die

hierin willen leren, wordt een training ontwikkeld.

Leerpunten:• Het JBS-concept heeft niet voldoende eigenaarschap

van partners. In 2015 zullen partners worden gefacili-

teerd om aan de hand van de JBS-handleiding een eigen

handboek te ontwikkelen om het programma effectie-

ver te laten werken.


• De Young Africa-benadering is een veelbelovend

concept waarbij vakonderwijs duurzaam wordt gemaakt

door het uit te besteden aan ondernemers. Het vraagt

een cultuuromslag om deze benadering toe te passen

op een bestaand programma. Partners moeten busi-

ness-principes op vakonderwijs en arbeidsbemiddeling

toe gaan passen. Er zal een pilot worden opgezet met

een partner in West-Afrika.

• Het is effectief om partners bij elkaar in de keuken te

laten kijken. Dit zal gebeuren door systematische inzet

van een discussie-instrument tijdens bezoeken van

alliantie-partners aan elkaars organisatie. Daarbij wordt

de kwaliteit van het programma op een kritische en

gestructureerde manier doorgelicht.



1.100

Voedselzekerheid

Personen ontvangentraining over voeding

2.908Boeren ontvangen trainingover landbouwmethoden

4.119Boeren ontvangenlandbouwproductiemiddelen

1.279

0 1.000 2.000 3.000 4.000

135boerengroepenhebben huncapaciteit versterkt

2.950

198

1.925

Toelichting• Meer personen hebben training over landbouwmethoden ontvangen omdat er een extra ééndaagse training

is uitgevoerd in een aantal dorpen.• Er zijn minder boerengroepen die hun capaciteit hebben versterkt omdat enkele groepen zijn gecombineerd

en de groepen in Sierra Leone geen steun konden ontvangen door de ebola-epidemie.

500 Doelstelling Doelstelling geheel gehaald (90% of meer) Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%)


2.4 LANDBOUWTRAINING EN VOEDSELZEKERHEID (AVET-FNS)

2.4.1 Resultaten programma AVET en voedselzekerheid

2.4.2 Bestedingstabel programma AVET en voedselzekerheid

Interventie Begroting 2014 Realisatie 2014

14.1 AVET - directe armoedebestrijding € 574.729 € 133.074

14.2 AVET - maatschappijopbouw € 114.133 € 93.656

14.3 AVET - beleidsbeïnvloeding € 25.886

Totaal AVET € 714.748 € 226.729

6.3.1 Voedselzekerheid - directe armoedebestrijding € 400.647 € 373.899

6.3.2 Voedselzekerheid - maatschappijopbouw € 191.438 € 116.379

6.3.3 Voedselzekerheid - beleidsbeïnvloeding € 140.958 € 129.565

Totaal voedselzekerheid € 733.043 € 619.844


2Kijk!


2.4.3 Analyse programma AVET en voedselzekerheid

Agrarisch beroepsonderwijs (AVET) is gericht op het geven

en verbeteren van landbouwkundige en bedrijfseconomi-

sche training in het kader van een waardeketen. Binnen het

voedselzekerheidsprogramma heeft de visie zich in de loop

van de jaren versterkt dat alleen een bedrijfseconomische

benadering op lange termijn duurzame resultaten zal ople-

veren.Waarboereninhetverledenfinanciëlesteunkregen

van het project om productiemiddelen aan te schaffen, wor-

den boeren nu gemotiveerd en ondersteund om hiervoor

een lening af te sluiten. De bedoeling van AVET is om juist

op dit vlak in de behoefte van training te voorzien.

In 2014 zijn AVET en voedselzekerheidsprogramma’s

uitgevoerd in Burkina Faso, Benin, Sierra Leone, Oeganda

en Ethiopië.

Veel boeren zijn getraind in verbeterde landbouwmetho-

des. Deze training omvatte heel diverse thema’s zoals het

gebruik van verbeterd zaaizaad, de opslag van de oogst,

geïrrigeerde tuinbouw, pluimveehouderij of bijenteelt.

Er is speciaal aandacht geweest voor jongeren, zodat zij

in staat zijn een inkomen te verwerven. Veel projecten

richten bepaalde activiteiten vooral op vrouwen; vrouwen

zijn immers degenen die ervoor zorgen dat er voldoende

eten op tafel komt! Veel training is zogenaamde informal training, wat betekent dat deze in het veld en niet in een

klaslokaal wordt gegeven. Uit de resultaten van een evalu-

atie die is uitgevoerd bleek dat twee derde van de boeren

de lessen daadwerkelijk in praktijk brengt.

Ook veel leiders van boerengroepen zijn getraind. De leden

van goed functionerende boerengroepen richten zich vaak

op een speciaal gewas en organiseren gezamenlijk de aan-

koop van productiemiddelen en de afzet. Sommige groepen

beheren met elkaar een stuk grond, zodat alle deelnemers

daarprofijtvanhebben.Alsleidermoetmeninstaatzijnom

niet alleen alle leden constructief met elkaar te laten samen-

werken of de boekhouding inzichtelijk te houden, maar ook

om een opbouwende relatie te onderhouden met de over-

heid en de private sector. Mevrouw Boné woont in Burkina

Faso en is leider van een boerengroep. Ze geeft haar kijk

op de ontwikkeling van haar groep: ‘We werken samen met

andere groepen die dezelfde producten verkopen en we

zijn nu in staat om de juiste kopers voor onze producten te

vinden, zodat we een goede winst kunnen maken.’

‘Zonder uitbrei-ding van grond toch voldoende eten’Moses Lansana uit Sierra Leone

Moses Lansana (54) is voorzitter van de dorpsraad. Zijn dorp, in het Bonthe-district in het zuiden van Sierra Leone, behoorde tot voor kort tot de armste van het land. Vaak leden de bewoners honger. Maar dat is veranderd sinds de Evangelical Fellowship of Sierra Leone (EFSL) in het gebied neerstreek…

‘Zonder dat we onze hoeveelheid grond uitbreidden, hebben we

nu wel voldoende te eten, terwijl we twee jaar geleden eigenlijk

altijd te weinig hadden. Het geheim is dat dorpsbewoners beter

samenwerken, in plaats van allemaal ons eigen stukje grond

bewerken. Nu hebben we een deel van het land samengevoegd

en dat bewerken we als dorpsbewoners gezamenlijk. Als dorp

kregen we zelf het bestuur over het project en we hebben onze

eigen regels gemaakt. Bijvoorbeeld dat alle dorpsbewoners een

aantal dagen per week aan het project moeten werken. Komen ze

niet opdagen, dan moeten ze een boete betalen. Iedereen heeft

daarmeeingestemd.Zovoorkomenwedatmensenwelprofite-

ren, maar er zelf niet aan meewerken. We oogsten nu meer rijst,

en de kwaliteit is beter. Een deel van de opbrengst wordt gebruikt

als kweekmateriaal, een gedeelte gebruiken we voor onze eigen

voeding en een deel kunnen we verkopen op de markt. Daar kun-

nen mensen het schoolgeld van hun kinderen van betalen.’


Partnerorganisaties proberen nu meer aandacht te

schenken aan de economische aspecten van bedrijfsvoe-

ring. Zowel voor boeren als voor de partnerorganisaties

betekent dit een omslag in denken en een andere manier

van werken. De ervaring van het AED-programma met

deze activiteiten komt hierbij goed van pas en voorkomt

dubbel leergeld betalen.

Nelson Owili, directeur van partnerorganisatie ADP in

Noord-Oeganda: ‘Het bieden van een afzetmarkt voor boe-

ren is erg stimulerend voor de productie. En daarmee ook

voordevraagnaarproductiemiddelenendefinanciering.’

Het is maatwerk om per boerenorganisatie te bekijken hoe

definancieringvandelandbouwactiviteitengestructureerd

dientteworden;financieringvindtplaatsbijvoorkeurin

samenwerkingmetlokalemicrofinancieringsorganisaties.

Uit een evaluatie bleek dat er nog onvoldoende mogelijk-

heden zijn voor boeren om een lening af te sluiten, dus dit

blijft een punt van aandacht. Een aantal partnerorganisaties

ontving vanuit Woord en Daad intensieve begeleiding bij

het opstellen van economisch georiënteerde projectvoor-

stellen. Hiertoe is onder meer een model ontwikkeld dat op

een overzichtelijke wijze de inkomsten en uitgaven van het

bedrijf weergeeft, zodat in één oogopslag duidelijk wordt in

welke mate de betreffende teelt winst oplevert.

2.4.4 Uitdagingen programma AVET en voedselzekerheid

Bij de uitvoering van een effectief en duurzaam pro-

gramma komen de volgende aandachtspunten om de hoek

kijken. Het is goed om deze punten te zien en er met visie

mee aan de slag te gaan.

• De komende periode zal de link tussen de doelgroep

en de waardeketen nog duidelijker naar voren moeten

komen. Waar nu een programma de boeren nog steunt

in ‘algemene’ bedrijfsontwikkeling, zal in de toekomst

meer gekeken worden naar die ketens waar de boeren

het meest van kunnen verwachten. Woord en Daad

en hun partnerorganisaties zijn zich ervan bewust dat

dat betekent dat boeren zichzelf en hun productie

zodanig weten te organiseren dat ze toegang krijgen

totfinancieringenvermarktingvanhunproducten.

Vooruitstrevende boeren zijn van belang om een voor-

beeld te zijn voor anderen. De uitdaging is om zowel

deze boeren te betrekken in de ontwikkeling als ook de

gemarginaliseerde boeren. Een andere uitdaging is om

door middel van trainingen boeren zelf inzicht te laten

verwerven in de winstgevendheid van activiteiten en

hen te leren om dit te plannen en op te schalen.

• In Benin is een tienjarig project gestart met als doel om

jongeren in het gebied van Sinendé ondernemingen op

te laten zetten en hun kansen op de arbeidsmarkt te ver-

groten. In dit project is er sprake van een geïntegreerde

aanpak vanuit bedrijfsontwikkeling, landbouwtraining en

onderwijs. In de beginfase van dit project ligt de uitdaging

erin om zicht te krijgen op de economische potentie van

de waardeketens voor deze jongeren en op de blokkades.

En om de interventies die nodig zijn, in samenwerking met

bestaande organisaties en de doelgroep, vorm te geven.

• Afgelopen jaar hebben we de invloed van het al dan

niet kunnen lezen en schrijven binnen boerengroepen

op het functioneren van boerengroepen onderzocht.

Geletterden kunnen redelijk snel goed functioneren

binnen een effectieve boerenorganisatie, maar voor

hen die niet geletterd zijn of in extreme armoede leven,

bestaanerobstakels.Deuitdagingisomspecifiekbij

boerengroepen aandacht te hebben voor dit aspect.

Een mogelijke interventie is het organiseren van deze

mensen in zelfhulpgroepen. Binnen een dergelijke

groep kan een spaarsysteem worden opgezet en kun-

nen leeslessen worden georganiseerd.

Leerpunten:

• Het opzetten van programma’s waar een economische

kijk op landbouw vorm krijgt, is een proces dat veel

aandacht vergt. Hierbij gaat het om de analyse van de

context,hetdefiniërenvandeinterventies,derolvande

partner en het strategisch samenwerken met anderen. Er

zal in 2015 meer gekeken worden welke interventies in

samenwerking met anderen gedaan moeten worden om

meer succes te behalen. Dit wordt geconcretiseerd in het

opstellen van de ToC en een meerjarenbeleidsplan.

• Er is op het gebied van entrepreneurial farming (eco-

nomische bedrijfsvoering) goed trainingsmateriaal

beschikbaar. De implementatie ervan is maatwerk; het

versterken van de interne capaciteit van de partneror-

ganisaties op dit gebied blijkt een intensief proces te

zijn. Woord en Daad zal dit proces in 2015 voortzetten

en nauwgezet monitoren.

• De studie over alfabetisering en voedselzekerheid

heeft aan het licht gebracht dat het kunnen lezen en

schrijven van boeren weinig of geen aandacht krijgt in

voedselzekerheidsprogramma’s, terwijl geletterdheid

erg belangrijk blijkt te zijn voor het goed functioneren

van boerengroepen. Daarom zal het element van alfa-

betisering worden opgenomen in de contextanalyse en

eventuele interventies.




2Kijk!


CONSULTATIES VAN PATIËNTEN

161.000 PERSONEN BEREIKT MET PREVENTIEVOORLICHTING

664.000× 20.000 × 20.000

WATERPOMPEN (IN VOORBEREIDING)

52× 20

LATRINES (IN VOORBEREIDING)

200× 20

PERSONEN BEREIKT MET HYGIËNEVOORLICHTING

73.800× 20.000

Gezondheidszorg

194.000 253.000


Toelichting• Het aantal consultaties was een te

ambitieuze planning van W&D, de partners hebben hun plannen wel grotendeels behaald;

• De planning voor de bereikte personen met preventievoorlich-ting was niet realistisch, bovendien is er sprake van schattingen bij massacampagnes;

• De activiteiten voor water en sanitatie zijn nieuw gestart in 2014 endefinitieverealisatieisgeplandvoor 2015.

2.5 GEZONDHEIDSZORG EN WATER, SANITATIE EN HYGIËNE (WASH)

2.5.1 Resultaten programma Gezondheidszorg en WASH

2.5.2 Bestedingstabel programma Gezondheidszorg en WASH


2014Realisatie

2014

6.1.1 Gezondheidszorg - directe armoedebestrijding

€ 975.760 € 968.663

6.1.2 Gezondheidszorg - maatschappijopbouw € 420.240 € 375.406

6.1.2 Gezondheidszorg - beleidsbeinvloeding € 182.000 € 220.133

Totaal Gezondheidszorg € 1.578.000 € 1.564.172

16.1 WASH - directe armoedebestrijding € 150.021 € 114.061

16.2 WASH - maatschappijopbouw € 17.650 € 48.487

16.3 WASH - beleidsbeinvloeding € 8.825 € 1.648

Totaal WASH € 176.496 € 164.196

2.5.3 Analyse programma Gezondheidszorg en WASH

Het in 2013 ontwikkelde beleid voor het nieuwe thema

Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) is dit jaar met

partners bekeken, besproken en bijgesteld. Dit vond plaats

tijdens de partnerconferentie in Nederland, en ook één op

één bij partners op bezoek. De discussie draaide rond de

kijk op WASH: schoon drinkwater en veilige toiletten zien

we als continue dienstverlening die de lokale context moet

kunnen leveren en garanderen op de lange termijn. Dat

zorgt voor een stuk duurzaamheid. Waterpompen en toi-

letten geleverd als product door een tijdelijk projectteam

missen die duurzaamheid. Ze gaan stuk, en men is terug

bij af. Woord en Daad wil dus investeren in capaciteiten en

goede inbedding in de omgeving. Samen met partners zijn

deze inzichten in nieuwe programma’s vormgegeven.

Er zijn twee programma’s gestart, elk met een eigen

leeragenda. Partner CSS in Bangladesh test een benade-

ring van grootschalige hygiënevoorlichting in combinatie

met het vermarkten van toiletten voor een lage prijs

door lokaal getrainde producenten. Hierbij worden al

aanwezige kleine ondernemers geselecteerd, die nog

niet de kwaliteitstandaard halen. ‘Onze lokale metselaars

kunnen veilige en sterke hygiënische latrines maken, als

zij maar training kunnen krijgen in effectieve methoden,’

aldus een schoolmeester in Moukhali (projectgebied).

Ook kijkt CSS naast het repareren van waterpompen naar

500 Doelstelling Doelstelling geheel gehaald (90% of meer) Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%) Doelstelling niet gehaald


In april 2014 bezocht Jacob Jan Vreugdenhil Bangladesh, in het kader van de ontwikkeling van het nieuwe WASH-programma. Hij ervoer daar de nood-zaak van een nieuw project…

‘Samen met mijn collega’s van partnerorganisatie CSS

in Bangladesh loop ik in de richting van Dacope. In deze

gemeenschap wonen mensen uit de allerlaagste kaste, de

landlozen. Om me heen water, overal water. Het kost wei-

nig moeite om een aantal vrouwen in groepsverband te

spreken. Ik word meegenomen naar een waterplas, spe-

ciaal gereserveerd om uit te drinken. In een potje schep

ik wat ‘schoon’ drinkwater. Het ziet bruin en troebel. Het

water waar men zich wast ziet nog bruiner. Als we verder

lopen, komen we bij een ander dorpje, Deypara. Met

mensen uit een iets hogere kaste, maar nog steeds arm.

Hier staat een pomp. En een lange rij mensen met mooie,

metalen waterpotten. Uren staan ze hier soms. Delen van

de dag komt er gewoon géén water uit de pomp. De land-

lozen uit Dacope komen hier trouwens niet. Dat staat de

kaste niet toe, verschil moet er zijn. Het nieuwe water- en

sanitatieprogramma dat we willen starten is broodnodig,

realiseer ik me. Want verschil hoeft er niet te zijn.’

‘Verschil hoeft er niet te zijn...’

Jacob Jan Vreugdenhil in Bangladesh

regenwateropvang op huishoudniveau, om te voorzien in

een oplossing voor schoon drinkwater.

Voor een project in Ethiopië is Woord en Daad gaan samen-

werken met nieuwe Ethiopische partners om handmatige

boortechnieken te introduceren. Kleine ondernemers wor-

dengetraindengecertificeerdomgoedkopealternatieven

te bieden voor drinkwater en irrigatie. Naast boorteams

worden ook ondernemers getraind in onderhoud en repa-

ratie. Binnen de doelstelling om boorbedrijfjes te starten

wordt er voorlichting gegeven en aan marketing gedaan

voor de nieuwe technologie. In beide projecten is een gron-

dige voorstudie uitgevoerd om de activiteiten goed te laten

aansluiten bij de prioriteiten van de doelgroepen.

Binnen de gezondheidsprogramma’s lag een zwaar accent

op voorlichting en preventieve gezondheidszorg rond de

thema’s HIV/aids, family planning, moeder-en-kindzorg

en toegankelijkheid van zorg voor armen. Evaluaties in

Bangladesh en Haïti laten zien dat positieve trends zicht-

baar worden in gedragsverandering. Tegelijkertijd is het

gezondheidsprogramma in een afbouwfase. Dit betekent

dat Woord en Daad met partners actief aan het kijken is

hoe hun activiteiten een vervolg kunnen krijgen zonder

steun van Woord en Daad. Deze discussie is ook gevoerd

in bijeenkomsten met landencoalities, waarin een aantal

gezondheidsprogramma’s per land vertegenwoordigd

zijn. Woord en Daad heeft met partners samengewerkt

infinancieringsaanvragenalszichmogelijkhedenvoor

andere fondsen voordeden. Voor de programma’s in Haïti

is een vaste consultant ingezet die de uitfasering van

dichtbij gaat begeleiden.

2.5.4 Uitdagingen programma Gezondheidszorg en WASH

Samen met partners werkt Woord en Daad aan de

uitdaging om continuïteit in hun gezondheidsprogram-

ma’s te borgen. Voor dienstverlening vanuit klinieken

enziekenhuizenwordtgezochtnaarmeerfinanciële

duurzaamheid. Andere manieren van werken, die dichter bij

de dienstverlening zelf geld opleveren, zijn nodig. Partners

voeren een verhoging van de behandelkosten door, testen

‘gezondheidskaarten’ voor gezinnen die voor een eenmalig

jaarbedrag toegang tot basiszorg bieden, en kijken naar

verschillende modellen om patiënten te verzekeren. Om

preventie en voorlichting te borgen moet meer worden


2Kijk!


samengewerkt in nationale netwerken, en een actieve lobby

gevoerd naar verantwoordelijke afdelingen van overheden.

Het WASH-programma is in ontwikkeling en kan

groeien. In de landen waar Woord en Daad werkt staan

toegang tot veilig drinkwater en hygiënische toilet-

ten in de kijker omdat 2015 de eindstreep wordt van

de Millenniumdoelstellingen. In veel gevallen zijn de

doelstellingen niet helemaal behaald, hoewel op toegang

tot water veel vooruitgang is geboekt. Er is in ieder geval

veel samenwerking op gang gekomen. Voor startende

programma’s moet samenwerking gezocht worden

met andere partijen die dezelfde kant op kijken. Naast

bestaande partners betreft dit ook nieuwe partners,

ondernemers, overheden en kennisinstituten. Het vinden

van de juiste partners en het vormgeven aan een multi- stakeholder-samenwerking is de uitdaging.

Het opzetten van lokale dienstverlening met WASH-

programma’s vormt een andere uitdaging. Werken aan

duurzame oplossingen betekent gelijk in het begin al

(financiële)verantwoordelijkhedenneerleggenwaarze

horen. Eindgebruikers zelf laten investeren en betalen voor

diensten vraagt creativiteit in onze programma’s. Dit vraagt

zowel voor de partners van Woord en Daad als voor de uit-

eindelijke doelgroep een omslag in het denken. Social marke-ting wordt een belangrijke component: mensen voorlichten,

gedragsverandering stimuleren en ten slotte ook mobilise-

rentotfinanciëlebijdragen.Ditonderwerpiseenfocusvoor

expertise-ontwikkeling en ondersteuning van partners.

Vanuit WASH kijkt Woord en Daad ook naar verbindingen

met het TVET/AVET-programma: installatie en onderhoud

van waterpunten, constructie van toiletblokken, toegang

tot irrigatiewater. Dit jaar zijn intensieve gesprekken

geweest met de partners in Burkina over een programma

wat deze verbindingen maakt. Een subsidieaanvraag

hiervoor is helaas niet doorgegaan. Binnen het AVET-

programma is vervolgens wel een project gestart voor

geïrrigeerde groenteteelt in Burkina Faso.

Leerpunten:• Voormeerfinancieelduurzamemodellenvangezond-

heidsdiensten valt te leren van partners uit de netwerken

van onze gezondheidsprogramma’s. Zo kan in Haïti het

gezondheidsprogramma samenwerken met DASH, een

organisatie die gezondheidsdiensten aanbiedt op basis

van een model van sociaal ondernemerschap, met goede

resultaten. Hiervoor moet wel een omslag in denken

plaatsvinden bij de Woord en Daad-partners, die de

programma’s aanbieden meer vanuit een traditionele

ontwikkelingsrol. In 2015 hopen we dit met een ont-

wikkeld phase-out-plan en een lokale adviseur te gaan

monitoren.

• Het doorpraten met partners over programmabena-

deringenfinanciëleconsequentiesisbelangrijk.Inde

doorrekening van totaalkosten van hardware (vooral van

waterpompen) worden bepaalde aspecten vaak niet mee-

genomen, maar alleen de eenmalige aanschaf en installa-

tie. Dit heeft een negatief effect op de duurzaamheid van

gebruik. In nieuw te ontwikkelen programma’s maken we

van totaalkosten rond hardware een focuspunt.

• Insamenwerkingvoorfinancieringsaanvragenvan

derden moeten partners eigenaarschap hebben voor de

programmaen budgetontwikkeling. In een multi-sta-

keholder-samenwerking betreft dit dan alle partners. Is

er te weinig eigenaarschap dan geeft het problemen tij-

dens de implementatie, omdat uiteindelijk leidend blijkt

wat partners in hun hoofd hebben. In nieuwe trajecten

voorfinancieringsaanvragenzalhetcriteriavanlokaal

eigenaarschap zwaar worden meegewogen.



2.6 AGRIBUSINESS EN BEDRIJFSONTWIKKELING (AED)

2.6.1 Resultaten programma Agribusiness & bedrijfsontwikkeling

De resultaten van het programma Agribusiness & bedrijfs-

ontwikkeling (AED) zijn ronduit gunstig. De programma’s

in de diverse landen bereiken steeds meer kleine boeren

die door een combinatie van krediet en advies in staat zijn

om aan te haken bij lokale en internationale markten. Bijna

5.000 ondernemers ontvingen een lening via nieuwe con-

tracten in 2014 en hernieuwde inzet van geld dat al eerder

was uitgezet. Zo’n 7.000 boeren kregen training om te

kunnen (blijven) voldoen aan de eisen die afnemers stellen.

Bijna 1.000 (kleinschalige) ondernemers ontvingen training

op het vlak van businessplanning en/of managementver-

sterking. Ongeveer 1.200 mensen kregen een baan, mede

gerealiseerd dankzij inspanningen van AED-partners.

Deze resultaten zijn het gevolg van de inzet van gespecia-

liseerde partners in combinatie met de strategie om zoveel

mogelijk in te zetten op ondernemerschap en krediet-

verlening. Investeringen uit eerdere jaren hebben op die

manier ook in 2014 weer nieuwe banen opgeleverd en

toegang tot krediet voor (agrarische) ondernemers.


2.6.2 Bestedingstabel programma AED


2014Realisatie

2014

3.1 Exploitation costs for BDO 551.053

3.2.1.1 SMED capital - grant 241.178

3.2.1.2 SMED capital - loan -12.482

3.2.2.2 SMED small capital - loan -79.920

3.2.4 Revolving capital 75.611

3.4.1 BDO Expenses for NFS 87.460 32.079

3.4.2 NFS via expertmissions 1.627

3.5 Chain Organisation 90.111 2.276

3.6 Training, capacity building 75.813

Totaal ED 1.045.615 19.190

4.1 Exploitation costs for BDO 131.330 203.477

4.2.1.1 SMED capital - grant 233.499 87.149

4.2.1.2 SMED capital - loan 80.750

4.2.2.1 SMED small capital - grant 46.479

4.2.2.2 SMED small capital - loan 26.000

4.2.4 Revolving capital 412.179

4.4 Total BDS costs 138.914

4.4.1 BDS expenses for NFS 97.001 186.867

4.4.2 NFS via expertmissions 1.397

4.5 Chain organisation 189.501 170.321

4.6 Training, capacity building 118.189 64.707

4.7 Advocacy 30.594 50.608

Totaal AD 800.111 1.468.849

ToelichtingDeze resultaten zijn gebaseerd op beschikbare rapportages per medio maart 2015. Van een aantal landen zijn de resultaten nog niet verwerkt, die zullen in de online versie op de website nog wel worden meegenomen (woordendaad.nl/resultaten).• Het aantal verstrekte leningen is iets minder dan gepland omdat het

beschikbare kapitaal is ingezet op grotere leningen in plaats van veel kleine financieringen.

• Het aantal boeren/ondernemers dat training heeft ontvangen ligt lager doordat een groot programma in Sierra Leone (5000 boeren) bijna heel 2014 niet uitgevoerd kon worden vanwege Ebola.

• Er zijn 880 extra banen gerealiseerd via het huizenbouwprogramma (paragraaf 2.7).

• Het lagere aantal ketenverbindingen komt eveneens door het niet kunnen uitvoeren van het programma in Sierra Leone in verband met ebola.

2.6.3 Analyse programma AED

Strategisch kijken naar impact, dat is een rode draad door

2014 geweest. Wat dat betekende voor het werk? Een

paar hoofdpunten daaruit.

Kritische blikStevige debatten met de externe evaluatoren en onderling

over de observaties en conclusies van de programma-eva-

luatie. Naast constructief kritische noten is het mooi om

de eerste conclusie in het rapport ten aanzien van de AED-

programma’s te lezen:

In general the AED programmes are relevant and well-run programmes that make a difference in the lives of the people concerned. The AED policy serves as a clear and guiding document that merits further implementation and upscaling in practice. Aangespoord door die aftrap is een evaluatie pas behulp-

zaam als het ook een aantal terreinen voor verbetering

laat zien. Daar is niet alleen naar gekeken, maar hier zijn

ook stappen in gezet, zoals in het jaarplan 2014 al aange-

geven. Dit betreft:

• Contextanalyses/marktanalyses grondiger doen vanuit

een heldere keus voor de productketen en daarbij niet

alleen naar de diverse stakeholders kijken, maar hen

mee laten kijken in de analyses. Daarin houden we het

belang van duurzame impact steeds voor ogen. Hieraan

gekoppeld willen we ook meer aandacht geven aan

datacollectie in het veld, om daarmee de verwachte

impact te toetsen en in beeld te brengen. We kijken naar

de economische impact voor de diverse stakeholders in

de keten om zo goed mogelijk te kunnen doorrekenen

of het zinvol is om een op het eerste oog aantrekkelijk

projectookdaadwerkelijktefinancierenenzoja,in

welk vorm (donatie, lening, participatie). Uitganspunt

daarbij is dat de interventie pas duurzaam is als het

Bedrijfsontwikkeling

Verstrekte leningen

4.704

× 1.000 × 1.000 × 1.000 × 1.000

Boeren/ondernemersontvangen training

8.075

Nieuwe banen

2.034Gerealiseerdeketenverbindingen

4.68212.000

8755.85010.000

500 Doelstelling Doelstelling geheel gehaald (90% of meer) Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%) Doelstelling niet gehaald

ToelichtingDeze resultaten zijn gebaseerd op beschikbare rapporta-ges per medio maart 2015. Van een aantal landen zijn de resultaten nog niet verwerkt, die zullen in de online versie op de website nog wel worden meegenomen.• Het aantal verstrekte leningen is iets minder dan

gepland omdat het beschikbare kapitaal is ingezet op grotereleningeninplaatsvanveelkleinefinancieringen.

• Het aantal boeren/ondernemers dat training heeft ontvangen ligt lager doordat een groot programma in Sierra Leone (5000 boeren) bijna heel 2014 niet uitgevoerd kon worden vanwege Ebola.

• Er zijn 880 extra banen gerealiseerd via het huizen-bouwprogramma (paragraaf 2.7).

• Het lagere aantal ketenverbindingen komt eveneens door het niet kunnen uitvoeren van het programma in Sierra Leone in verband met ebola.



2Kijk!


voor alle partijen economisch aantrekkelijk is en dat het

onvoldoende is als alleen de boeren er op korte termijn

een beetje beter van worden.

• We gaan meer op zoek naar de combinatie van inter-

venties in eenzelfde gebied of project waarbij toegang

totfinanciering,kennis/assistentieaanbiedenenmark-

ten bij elkaar komen om zo de impact en duurzaamheid

van de interventies te vergroten. De aanpak in West-

Afrika in de cashewketen is daar een mooi voorbeeld

van, waarbij kredietverstrekkers, NGO’s en private

bedrijven bij elkaar komen om een geïntegreerd pakket

van diensten aan te bieden waarvan alle ketenactoren

voordeel hebben.

Strategische blikUitgedaagd door de evaluatie is er in 2014 een grondige

contextanalyse gedaan met betrekking tot de kansen om

de cashewnotenketen verder te versterken en daar-

door impact te verduurzamen. Datzelfde is gedaan in

Guatemala voor de groenteketen. Deze keus is ingegeven

door de sterke private partners in die landen en de kansen

om een grote subsidie aan te vragen. De uitvoering van

zo’n analyse laat het belang zien van integratie tussen de

Woord en Daad AVET en AED-interventies, zowel in de

analyse als bij de implementatie. Dergelijke analyses ver-

sterken ook de positie van Woord en Daad om bij de keten

betrokken stakeholders in de landen waar we werken bij

elkaar te brengen.

NaastdezespecifiekeanalysesheefthetAED-teamsamen

met het AVET-team heel grondig gekeken naar de strate-

gische doelstellingen, de logica van de huidige activiteiten

om die doelstellingen te realiseren en wat nodig is om in

de komende jaren met elkaar effectiever te werken. Een

belangrijke stap was de selectie van een aantal waardeke-

tens waar AVET- en AED-interventies zich voornamelijk

opgaanrichten.Uitgangspuntisdattoegangtotfinan-

ciering, markten en kennisoverdracht daarin bij elkaar

kankomen.Cashew,cacao,koffie,veehouderij,honingen

groenten zijn de hoofdketens waar we ons op richten.

Bezig zijn met de strategische zaken komt normaal gespro-

ken snel in de verdrukking door de dagelijkse drukte.

Dankzij de expliciete stap naar de expertiseteams werd in

2014 een routine gecreëerd om toch strategische issues

op de agenda te krijgen. Dat bleek sterk motiverend voor

het team. Het is ook beslist noodzakelijk om onze rol als

strategische partner in de toekomst te blijven vervullen en

Marlon Pineda is een jonge boer uit Nicaragua, nog geen 30. Dankzij een lening van PAC en begeleiding, startte hij in 2012 zijn eigen koffieplantage van bijna een halve hectare. Op termijn wil hij een stenen huis bouwen, nu woont hij tijdelijk in een zelf getimmerd onderkomen bij de plantage. Vooralsnog heeft zijn bedrijf echter alle prioriteit. Hij heeft een duidelijke visie op ondernemen.

‘‘Willen is kunnen!’ Als boeren niet ontwikkelen komt dat

omdat ze eigenlijk niet echt willen. We hebben hier immers

alles.Dejuistehoogtevoorkoffie,voldoendewater.

Alle condities zijn prima. Je moet gewoon hard werken,

investeren, en je geld goed inzetten. En verder moet je

natuurlijk een goede administratie voeren. Ontwikkeling

is een keuze. Geleidelijk aan wil ik verder groeien met

mijn bedrijf. En verdad… om eerlijk te zijn, het is niet altijd

makkelijk! Het gaat gelukkig goed met mijn bedrijf, ook

ondanks de klimaatproblemen, maar er is altijd wel iets dat

ontbreekt. Ik zou meer krediet willen, ik zou nog wel wat

nieuwe machines kunnen gebruiken, en heel soms…heb ik

geen eten. Ik ben echter blij dat ik het niet alleen doe, maar

dat ik goede begeleiding en hulp krijg!’

‘Willen is kunnen in Nicaragua’Marlon Pineda uit Nicaragua


op deze manier de eerste stappen te zetten om in 2015

het Woord en Daad-beleid verder te ontwikkelen.

Dagelijkse blikNatuurlijk was een groot deel van de tijd in 2014 gevuld

met de dagelijkse zaken: samen met partners ontwikkelen

en implementeren van relevante programma’s, beoor-

delen van de projectaanvragen en het voorbereiden van

aanvragenvoorfinancieringviaIncluvest,samenmet

collega’s van fondsenwerving projecten presenteren voor

potentiele investeerders en donoren. Zonder die bezighe-

den kan een organisatie prachtig strategisch denken, maar

gebeurt er nog niets.

2.6.4 Uitdagingen programma AED

De blik op de programma-evaluatie in de vorige alinea geeft

al een vooruitblik op de uitdagingen die Woord en Daad in

2015 en daarna gaat oppakken. Samengevat komt die op

het volgende neer: de in 2014 ingeslagen weg vervolgen,

namelijk grondige contextanalyses te maken en vanuit die

analyses doelgerichte interventies vanuit AVET en AED

ontwikkelen en inzetten in samenwerking met gelijkge-

stemde strategische partners, zowel NGO’s als bedrijven.

Hoewel dat klinkt alsof het voor de hand ligt, is de praktijk

in Nederland en het Zuiden vaak weerbarstig. Vandaar:

een uitdaging.

Leerpunten:Twee leerpunten die nog niet in de voorgaande paragraaf

aan de orde zijn geweest:

• Gecoördineerde aanpak in de samenwerking met

Incluvest waardoor de gecombineerde inzet van Woord

en Daad en Incluvest duurzame impact genereert. Dit

vergt goede afstemming van taken en verantwoordelijk-

heden omdat in de praktijk hetzelfde team zowel voor

Woord en Daad als voor Incluvest werkt.

- In 2015 zal tussen Incluvest en AED gestreefd worden

naar gezamenlijke formulering van impactdoelstel-

lingen inclusief de daarbij behorende indicatoren en

monitoringsinzet.

• Actief delen van kennis en ervaring van de afgelopen 10

jaar Woord en Daad-praktijk van bedrijfsontwikkeling

wordt steeds belangrijker in een omgeving waar ook

klassiek sociale programma’s op zoek gaan naar vormen

omhetwerkfinancieelduurzaamtemaken.

- In 2015 zal er onder andere expertise door AED inge-

zet worden op het gebied van kleinschalige krediet-

fondsen binnen sociale programma’s en hoe dit goed

opgezet kan worden.



2.7 HUIZENBOUW

2.7.1 Resultaten huizenbouw

Eind 2014 zijn er 620 huizen opgeleverd (tegen een lening

van € 1.500,-) voor gezinnen van kleine ondernemers,

microkredietklanten van de vijf partner-NGO’s waarmee

Inclusive Home Solutions (IHS) in Bangladesh werkt. Dat

zijn er minder dan de voorgenomen 1.000 huizen. Om de

kwaliteit te waarborgen was het nodig om de beschikbare

capaciteit daarop te richten en kwantitatieve doelstellingen

bij te stellen.

Naast het resultaat van huizen, wat de doelstelling van het

programma is, levert het programma ook een belangrijke

bijdrage aan werkgelegenheid. Per woning zijn vijf personen

gemiddeld twee maanden fulltime aan het werk. Dat bete-

kent dat er ruim 500 gezinsinkomens in stand zijn gehouden.

2.7.2 Analyse huizenbouwprogramma

Het jaarplan van 2014 liet zien dat IHS in Bangladesh een

startende onderneming is waar veel ambitie is en ook veel

on-the-job wordt geleerd en bijgestuurd. Dat heeft tot

goede resultaten geleid. Er is geïnvesteerd in capaciteit om

meer toezicht te hebben op het hele proces van selectie

van klanten tot en met oplevering van de huizen. Dit om

de blik gericht te houden op de juiste doelgroep alsook dat

kwaliteitseisen rond sanitair, goed drinkwater en betonnen

fundering gehandhaafd worden door de lokale bouwers.

Intern is keihard gewerkt om een informatiesysteem te

620Huizen gebouwd

× 50



2Kijk!


hebben waarmee zicht is op de status van de projecten in

het veld door middel van foto’s en gegevens van de klanten

die aan elkaar worden gekoppeld. Halverwege 2014 is

besloten deze zaken eerst volledig af te ronden voordat er

met een nieuwe bouwfase gestart wordt. Eind 2014 was

het management van IHS volledig in control over het veld-

werk en is gestart met de voorbereidingen om in februari

2015 met de volgende batch van 250 huizen te beginnen.

2.7.3 Uitdagingen huizenbouwprogramma

Leerpunten:Een van de uitdagingen voor 2015 die uit de hiervoor

beschreven alinea duidelijk is geworden betreft:

• Zorgvuldige en tijdige implementatie van sanitaire

voorzieningen.

Actie: voorafgaand aan de bouw groepssessies organi-

seren waarin de minimale voorwaarden plenair worden

besprokenentoegelicht,enconsequentemonitoring

hierop tijdens de bouw.

Een tweede belangrijke uitdaging ligt op het terrein van

bouwmaterialen:

• Momenteel worden er veel golfplaten gebruikt. Zowel

vanuit het oogpunt van wooncomfort alsook vanwege

de ecologische voetafdruk is dit een slechte keus, maar

helaas zijn er weinig alternatieven voor onze doelgroep

gezien het beperkte aanbod en de beperkte budgetten

voor een huis.

Actie: Een pilot uitvoeren met de zogenaamde

Compacted Stabilised Earth Blocks (CSEB) technologie

die in het naburige land India in sommige gebieden al

decennialang wordt gebruikt. Doel is de productie met

lokale grondstoffen te testen, kostprijs te bepalen in de

Bengaalse context en inzicht verkrijgen in de culturele

acceptatie van deze technologie.



2.8 BELEIDSBEÏNVLOEDING

Woord en Daad en haar partnerorganisaties zetten zich

waar nodig en mogelijk in voor goed overheidsbeleid,

‘Ik ben enorm trots op ons nieuwe huis’Hossain Sultana uit BangladeshVia partnerorganisatie Inclusive Home Solutions

(IHS) in Bangladesh bouwt Woord en Daad mee aan huizen voor Bengalen via een aantrekkelijk hypotheeksysteem.

Deelnemers kunnen een lening ontvangen van € 1.500,-

tegen een rente van 7,2%. Hiervan kan een huis gebouwd

worden. Voorwaarde is wel dat ze de lening binnen 6 jaar

terugbetalen. Hossain Perdosi vertelt wat dit voor hem

betekent.

‘Ons gezin bestaat uit vijf personen: mijn vrouw, Perdosi,

mijn drie dochters Shamima, Taharima en Rosanie, en

ikzelf natuurlijk. Sinds drie maanden wonen we in dit

huis. Ik kan zeggen dat ik enorm trots ben op ons nieuwe

huis. Vroeger hadden we een huis van leem. Bij regen

en storm werden delen van ons huis vaak weggespoeld.

Nu hebben we een solide huis en hoeven we de eerste

tien jaar geen onderhoud te plegen. Het huis heeft een

deur en kan op slot. En wat denk je van mijn dochters?

Ze hebben nu een plaats om rustig en veilig te studeren.

Hun opleiding kost mij veel geld, maar ik vind het heel

belangrijk dat ze kunnen werken aan hun persoonlijke

ontwikkeling. Daar wil ik graag in investeren.’


omdat goed beleid essentieel is voor duurzame soci-

aal-economische ontwikkeling van landen. De partneror-

ganisaties zijn actief in bijna vijftig verschillende beïnvloe-

dingstrajecten. Op lokaal, regionaal en nationaal niveau,

soms in een leidende rol, soms in een ondersteunende rol.

In deze paragraaf worden een aantal successen beschre-

ven die behaald zijn door middel van beleidsbeïnvloeding.

2.8.1 Resultaten beleidsbeïnvloeding

Binnen CLARA hebben partnerorganisaties INDEF en

CDA uit Nicaragua en Colombia gelobbyd voor meer

kindveiligheid. Spannend in dit project is dat een innova-

tieve methodologie voor planning en resultatenmeting

wordt toegepast. INDEF traint kerkleiders, omdat juist

de directe omgeving van familie, kerk en gemeenschap

zorgt voor onveiligheid voor kinderen. CDA beïnvloedt

gemeenteraad en burgemeester van Cartagena. In

Guatemala is het partnerorganisatie AMG gelukt om de

overheid te bewegen training te geven aan overheidsin-

stanties en pleegouders, om zodoende veiliger pleegzorg

te realiseren.

In Nicaragua stimuleert APEN, de vereniging voor pro-

ducenten en exporteurs, innovatie in de landbouwsector.

APEN heeft eraan bijgedragen dat binnen de rundvee- en

schapenhouderij en de groenten- en bananenteelt grote

stappen zijn gezet in het voldoen aan internationale

kwaliteitsstandaarden. Daardoor kunnen boeren beter

concurreren op de regionale markt en de wereldmarkt.

Sonia Somarriba (55), werkzaam bij APEN: ‘De kansen

van Nicaraguaanse boeren op de wereldmarkt vergro-

ten, daar gaat het om. Boeren trainen, goed overheids-

beleid, internationale standaarden vertalen naar de

situatie in Nicaragua, al deze dingen kunnen wij doen

dankzij de steun van Woord en Daad.’ Illustratief voor

de impact die dit programma heeft, is het succes van

Regina Belli. Zij participeerde in een van de trainingen

van APEN. Haar bedrijf ‘Honguitos Nicas’ exporteert

nu, mede dankzij verbeterde regelgeving, producten

naar Honduras. Of neem het groenteverwerkingsbedrijf

‘Empacadora Vargas’. Dankzij het werk van APEN is het

dit bedrijf gelukt om te produceren volgens internatio-

nale kwaliteitsstandaarden. Op dit moment exporteren

zij voedselproducten naar Italië. Deze voorbeelden laten

zien dat beleidsbeïnvloeding uiteindelijk heel concrete

resultaten oplevert!

Partnerorganisatie CRECH uit Haïti heeft zich in 2014

ingezet voor een betere coördinatie binnen de protestantse

onderwijssector. Het Haïtiaanse PROSACO-netwerk richt

zich op het promoten van een christelijke visie op gezins-

planning. Kerkleiders zijn getraind, en in samenwerking met

de overheid is de toegang tot planningsmethoden verbe-

terd. Jonel Jonathas (43), programmaverantwoordelijke bij

partner P&A: ‘We merken dat kerkelijke leiders erg graag

meer te weten willen komen over gezinsplanning vanuit een

christelijke visie.’

Beleidsbeïnvloeding in Ethiopië ligt gevoelig vanwege het

gesloten politieke systeem. In 2014 is aansluiting gezocht

bij een aantal netwerken, waaronder het consortium voor

SHG promoters (CoSAP) en het consortium van christe-

lijke NGO’s, CCRDA. De speerpunten van GHARA zijn de

positie van zelfhelpgroepen en kwaliteit van onderwijs,

waarbij ‘evidence based’ beleidsbeïnvloeding wordt toege-

past. Op lokaal niveau werken partnerorganisaties veelal

nauw samen met overheidsinstanties.

» Partnerorganisaties actief in beleidsbeïnvloeding


Partnerorganisaties actief in beleidsbeïnvloeding

Onderwijs TVET/JBS Gezondheid Voedsel-zekerheid

Agri- bedrijfs-ontwikkeling

Algemeen

5

0

10

15

20



2Kijk!


In Bangladesh wordt het project Veilig Moederschap

van partnerorganisatie CSS in twee nieuwe gemeentes

uitgevoerd. Hier zijn in 2014 nieuwe comités opgezet.

Comitéleden houden in de gaten wat de beschikbaarheid

is van verloskundige zorg in hun gemeente. Waar nodig

benoemen ze hun zorgen bij de gemeente.

Binnen KUSSRA werkt Woord en Daad nauw samen

met ICCO rondom een programma van UCAN (Uganda

Christian Aids Network), gericht op preventie van besmet-

ting met HIV/aids onder kerkleden.

Partnerorganisatie Mfesane uit Zuid-Afrika heeft honder-

den vrouwen en kinderen geïnformeerd over hun recht

op gezondheidszorg, en zich ingezet om hun toegang tot

deze zorg te vergroten. Mfesane heeft deze boodschap

ook breed verspreid via de radio. Daarnaast onderhoudt

Mfesane als lid van de Health Care Quality Group actief

de dialoog met de provinciale overheid. Dit sluit aan bij de

gezinsbenadering die leidend is binnen SARA.

Het project voor meer voedselzekerheid in Benin werd

uitgebreid. In Burkina Faso houden partnerorgani-

saties CREDO en AESEB zich bezig met toegang tot

vakonderwijs en acceptatie van christelijke waarden in

het Burkinese onderwijs. Zo resulteerde samenwerking

tussen AESEB en het Ministerie voor Onderwijs in meer

ruimte voor gebruik van christelijk lesmateriaal. De insta-

biele politieke situatie sinds oktober 2014 betekent wel

dat nieuwe lobbycontacten gelegd moeten worden.

2.8.2 Uitdagingen beleidsbeïnvloeding

Regeringen kunnen abrupt vallen, wat lobbyresultaten

kwetsbaar maakt. Woord en Daad onderhoudt intensief

contact met lobbyisten en programmamedewerkers

wereldwijd om met hen op de uitkijk te staan, en waar

nodig voor hen klaar te staan voor strategisch overleg.

Deze benadering is in lijn met de roep uit de programma -

-evaluatie van 2013 om zoveel mogelijk aan te sluiten bij

decontextvandepartners.Ditvergteenopenenflexibele

houding, ook in 2015.

Beleidsbeïnvloeding gebeurt veelal in samenwerking met

andere organisaties. Dat zorgt voor slagkracht en legitimiteit,

maar kan tegelijkertijd ook zorgen voor onduidelijkheid wat

In Benin werkt Woord en Daad nauw samen met het platform voor voedselzekerheid, PBSA. PBSA pleit voor een goede afstemming tussen landbouwproducenten en overheid. Daarbij richt ze zich niet alleen op de nationale overheid, maar juist ook op gemeenten.

Daar is goede coördinatie tussen boeren en overheid essentieel. In

Bohicon, een gemeente in het zuiden van Benin, is Marain Assongba (51)

vanaf de start betrokken bij het project. Assongba: ‘In Bohicon is een

comité voor voedselzekerheid opgericht. Hierin komen mensen van de

gemeente, boeren en handelaars, en andere mensen die zich met voedsel

bezighouden samen. Het comité meet regelmatig hoe het ervoor staat

met de voedselzekerheid. Eén comitélid heeft de taak de burgemeester

en de gemeenteraad te informeren over verbeteringen die nodig zijn. De

gemeente benadert nu vaak zelf ook het comité voor advies. Behalve bij

de gemeente vertegenwoordigt het comité de voedselbelangen van de

inwoners ook bij andere belangrijke partijen. Stichtingen uit het buiten-

land bijvoorbeeld.’ Assongba ziet dat het project veel verandering heeft

gebracht. De mensen zijn zich meer bewust van hun eigen verantwoorde-

lijkheid voor voedselzekerheid, en worden steeds minder afhankelijk van

projecten van buitenaf. Bohicon draagt zo zelf bij aan een toekomst met

voldoende voedzaam eten voor al haar inwoners.

* De persoon op de foto is niet Marain Assongba

Lobby voor voedsel-zekerheid slaat aan Marain Assongba (51) uit Benin*


betreft rollen en verantwoordelijkheden. Al in 2013 bleek dat

een duidelijke rolverdeling en zorgvuldig projectmanagement

essentieel zijn voor het welslagen van trajecten. De inzet van

Woord en Daad in 2014 voor een verbeterde projectma-

nagementstructuur, heeft zijn vruchten afgeworpen. Dit blijft

echter een belangrijk punt van aandacht.

Leerpunten 2014:• Het meten van resultaat is in beleidsbeïnvloeding

complex en momenteel heeft Woord en Daad een te

beperkt instrumentarium hiervoor. Woord en Daad

dient dan ook te investeren in het uitbreiden van dit

instrumentarium.

Kijk op woordendaad.nl/resultaten voor de opvolging van de

leerpunten uit 2013.

2.9 NOODHULP

2.9.1 Resultaten noodhulpprogramma’s

Het jaar 2014 werd helaas gekenmerkt door rampen

waardoor miljoenen mensen werden getroffen. Zo

trokken het geweld van Islamitische Staat in het Midden-

Oosten en de ebola-uitbraak in West-Afrika wereldwijde

aandacht. In samenwerking met lokale partners en vier

Nederlandse collega-organisaties uit het Christelijk

Noodhulpcluster (Dorcas, Tear, Red een Kind en ZOA)

kwam Woord en Daad op de volgende manieren in actie.

IrakDoor de opmars van IS moesten grote groepen minder-

heden in Irak, waaronder Yezidi’s en christenen, hals-

overkop vluchten. Velen van hen kwamen terecht in het

Koerdische deel van Irak, waar de situatie op dit moment

veiliger is. Woord en Daad is in samenwerking met ZOA

een programma gestart om deze ontheemden de koude

winter door te helpen. Dit programma zal doorlopen in

2015, waarbij wordt gezocht naar mogelijkheden voor de

vluchtelingen om weer een eigen bestaan op te bouwen.

Dit programma is eind 2014 gestart (waarbij Woord en

Daad ongeveer 50% van de kosten betaalt). Veel resulta-

ten zullen pas in 2015 bekend worden.

Resultaten 2014• 350 families hebben een winterpakket gekregen (met

kleding, schoenen, dekens en een verwarming op

kerosine).

• 400 families kregen isolatiemateriaal voor de tijdelijke

onderkomens waar ze verblijven.

• 6.600 mensen kregen kort voor de start van de winter

warme winterkleding.

FilippijnenNa de tyfoon Haiyan in november 2013, startte Woord en

Daad een grote noodhulpactie voor de Filippijnen, waarbij

3 lokale partners direct betrokken waren. In 2014 volgde

de tyfoon Glenda, die kleiner in omvang was, maar ook

veel schade aanrichtte. Door de lokale partners is in 2014

enorm veel werk verzet. In nauwe samenwerking met de

lokale bevolking en lokale autoriteiten zijn programma’s

opgezet om kapotte huizen te herbouwen en boeren en

kleine ondernemers te helpen de schade aan hun bedrij-

ven te herstellen.

Resultaten 2014:• 76 ondernemers werden ondersteund met het opnieuw

starten van hun bedrijf.

• 104 vissers kregen hulp bij aanschaf of reparatie van

een vissersboot.

• 1.949 families kregen hulp bij de reparatie van hun

beschadigde huizen.

• Er werden 325 nieuwe huizen gebouwd.

• 29 mensen volgden een korte vakopleiding zodat ze zich

kunnen gaan inzetten voor de wederopbouw.

Landen waar noodhulp is gegeven

ETHIOPIË

€ 575.579ZUID-SUDAN

€ 100.000HAÏTI

€ 90.602SIERRA LEONE

€ 64.550FILIPIJNEN

€ 2.955.629IRAK

€ 402.917

meer op woordendaad.nl/resultaten » Landen waar noodhulp is gegeven


2Kijk!


Sierra LeoneIn West-Afrika greep het ebola-virus snel om zich heen en

eiste veel slachtoffers. In Sierra Leone is partnerorganisa-

tie EFSL een campagne gestart om burgers te informeren

over preventieve maatregelen tegen deze ziekte. Ze deed

dit door middel van voorlichtingscampagnes in kerken,

scholen en via radioprogramma’s.

Resultaten 2014• Er zijn 30 interactieve radioprogramma’s gemaakt

waarin met luisteraars en deskundigen werd gesproken

over de preventie van ebola. Hiermee werden 375.000

mensen bereikt.

• Op scholen, in kerken en in dorpen zijn voorlichtings-

campagnes gevoerd over ebola, met informatie over

hoe ebola zich kan verspreiden, symptomen van de

ziekte en manieren om besmetting te voorkomen.

Hiermee werden 29.000 mensen bereikt.

• Er zijn 5.000 posters verspreid in klinieken en scholen

met informatie over het voorkomen van ebola en het

onderkennen van de symptomen ervan.

EthiopiëNa een droogteperiode waarin voedselhulp is gegeven,

wordt er in Gelana een rehabilitatieprogramma uitge-

voerd om de bevolking via training en het verstrekken van

productiemiddelen te helpen om hun weerbaarheid te

laten vergroten. In een ander deel van het land is een stam

vanwege geweld op de vlucht geslagen met achterlating

van hun bezettingen en deze wordt geholpen om weer een

inkomen te verdienen in de landbouw.

Resultaten 2014• 790 gezinnen hebben vee gekregen om weer een

bestaan op te bouwen.

• 1.850gezinnenhebbengeprofiteerdvannieuwewater-

bassins om regenwater op te vangen.

• 1.610 gezinnen hebben steun ontvangen in akkerbouw,

geïrrigeerdetuinbouweninhetdiversifiërenvan

gewassen.

• 770 mensen maken nu deel uit van zelfhulpgroepen om

via samenwerking een kleine onderneming op te zetten

en een inkomen te verwerven.

Jhomer Miñon is één van de sponsorkinderen van AMG Filipijnen. Hij bezoekt na schooltijd het Jesus and Friends Child Care Center in Muntinlupa City, een wijk in Manilla, en maakte in juli 2014 tyfoon Glenda mee.

‘Midden in de nacht begon het erg te stormen, het

maakte veel lawaai. Iedereen probeerde een veilige

plaats te vinden: onder de tafel, onder bedden…

Intussen zagen we het dak van ons huis losraken en weg-

waaien door de sterke wind. Dat was heel eng. Toen ook

de muren begonnen in te storten, moesten we op zoek

naar een andere schuilplaats. Het was donker, er was

geen elektriciteit en al onze spullen waren nat... Op dit

momentwonenwebijonzeburen.Datisheelfijn,want

er was nog geen hulp. Wel kregen we meteen twee kilo

rijst van onze ‘barangay’ (leefgemeenschap). Natuurlijk

zijn we verdrietig dat ons huis vernietigd is. Maar God

isgoedvoorons.Defietsdiemijnvadernodigheeft

voor zijn werk, is nog heel. Daarmee kan hij in elk geval

zorgen voor eten. We geloven dat God er ook voor zal

zorgen dat we ons huis weer kunnen repareren.’

* De persoon op de foto is niet Jhomer Miñon

‘Verdrietig… maar God is goed voor ons’Jhomer Miñon uit de Filipijnen*


Zuid-SudanVanwegetribaleconflicteninZuidSudanraaktenveel

ontheemd. Woord en Daad heeft bijgedragen aan een

programma van ZOA (de bijdrage van Woord en Daad

was 60% op het totaal), waarbij boeren en vissers werden

ondersteund om hun eigen bestaan weer op te bouwen.

Resultaten 2014• 46.000 mensen werden ondersteund met zaaigoed.

• Er werden 2.040 stuks gereedschap verspreid onder

getroffen boeren.

• 400 vissers kregen een nieuwe visuitrusting.

HaïtiAls antwoord op de aardbeving in 2010 in Haïti is Woord

en Daad betrokken bij de bouw van nieuwe huizen voor

de getroffenen. Dit is een meerjarig project omdat bij de

bouw van huizen veel komt kijken. Zo is bijvoorbeeld van

groot belang om helderheid te hebben over eigendoms-

rechten van de grond. Verder werd in 2014 een nieuwe

school gebouwd in Forêt des Pins, een dorp op het platte-

land van Haïti. Na jarenlang in een noodgebouw te hebben

gezeten, is de school nu gevestigd in een mooi gebouw dat

zo goed als klaar is, inclusief elektriciteit opgewekt met

zonne-energie.

Resultaten 2014• 247 huizen zijn gebouwd

• 1 school is gebouwd

Leerpunten:• De planning van noodhulpacties is vaak te optimistisch.

Door de weerbarstige context duurt de uitvoer van pro-

jecten vaak langer dan oorspronkelijk gedacht. Daarom

ishetbelangrijkdenodigeflexibiliteitintebouwenbij

de planning van projecten.

• Coördinatie en samenwerking met andere organisaties

voorkomt dubbelingen of onderlinge tegenstrijdighe-

den. Bij grote noodhulpacties is het aanstellen van een

centrale coördinator voor het noodhulpcluster waarin

Woord en Daad participeert heel instrumenteel. Ook

voor partnerorganisaties in het veld zorgt actieve

samenwerking onderling voor een betere kwaliteit van

de geleverde noodhulp.

Nauwe samenwerking met lokale organisaties is de kracht

van de noodhulpacties van Woord en Daad. Lokale orga-

nisaties zijn goed op de hoogte van de situatie en hebben

een breed netwerk aan contacten. Dit bevestigt Woord en

Daad in haar beleid om niet zelf te implementeren, maar

altijd via lokale partnerorganisaties.




Samen kijken

Ontwikkelingen in de regio’s

3


3.1 INLEIDING

Steeds meer strategische visie binnen allianties

In 2016 start de nieuwe beleidsperiode van Woord en

Daad en de partnerorganisaties, en daarmee ook van de

regionale allianties in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Een

belangrijk issue in het achterliggende jaar was daarom

het traject om te komen tot nieuw beleid voor de periode

2016-2020. Ellen van den Hil, Cees Oosterhuis en Sander

Verduijn zijn regiocoördinator van deze allianties, ieder

voor hun eigen regio. Edwin Visser is manager Partners en

Programma’s. Met hen kijken we terug op de ontwikkelin-

gen binnen de allianties in 2014.

Beleidstraject

In een workshop stelden leiders van de alliantie een

gezamenlijke lijst van concept-uitgangspunten voor de

komende jaren vast. Cees Oosterhuis: ‘We hebben daarin

verschillende richtingen benoemd en deze uitgewerkt,

samen met programmamedewerkers, tijdens de beleids-

conferentie in Nederland.’ Ellen van den Hil: ‘We hebben

in onze alliantie heel sterk gekeken naar de context van de

verschillende gebieden. Dus niet: wat doen we allemaal

(al), maar wat is nodig in een bepaalde context.’ Cees

Oosterhuis: ‘Vaak kwamen daar centrale thema’s uit.

Klimaatverandering bijvoorbeeld. Of het terugdringen van

risico’s op rampen.’

Cees Oosterhuis: ‘De vraag is echter wel in hoeverre de

alliantie dit verder uit zal werken. Niet altijd zijn deze

thema’s ook voor Woord en Daad kernthema’s, terwijl

het beleidsplan toch wel een sterke focus heeft op de

programma’sdieWoordenDaadwilfinancieren.Ikziehet

echter als een uitdaging voor de partners om dat zelfstan-

dig verder uit te werken.’

Ellen van den Hil: ‘Die uitdaging is ook dit niet alleen

binnen de alliantie, maar ook als alliantie met andere

partners op te pakken.’ Sander Verduijn: ‘In dat laatste zie

ik echt de clou. Als we geen andere partners bij de alliantie

betrekken, zul je altijd min of meer comfortabel dicht bij

je belangrijkste donor blijven zitten. Op het moment dat

meer partners zich aansluiten, krijg je andere discussies.’

Cees Oosterhuis: ‘Het hele beleidstraject heeft de

partners geleerd strategischer te denken. Dat alles kwam

samen tijdens de grote beleidsconferentie in Nederland.’

Capaciteitsopbouw

In 2013 vonden 5C-workshops plaats, waarin partners

nadachten over hun capabilities. Cees: ‘Deze workshops

leidden in 2014 tot de ontwikkeling van strategische

meerjarenplannen voor capaciteitsopbouw van de

partnerorganisaties.’ Ellen: ‘Partners maakten voorheen

meestal plannen voor maximaal één jaar. Nu hebben ze de

switch naar de langere termijn gemaakt. De uitdaging is

wel om dat langere termijn-denken erin te houden.’ Sander,

aansluitend: ‘Wat we nog heel erg missen is nadenken over

de vraag: wat investeer ik vandaag om er over vijf jaar pro-

fijtvantehebben?Dementaliteitvandegehele(partner)

organisatie moet hierin meegenomen worden.’

Cees: ‘Wat ik graag wil benadrukken is dat ook wijzelf

als Woord en Daad dit nog maar net ‘tussen onze oren’

hebben. Wij doen ook nog maar twee jaar aan strategische

ontwikkeling op het gebied van capaciteitsopbouw. Als alli-

antie – en daar is Woord en Daad onderdeel van – nemen

wij elkaar daarin mee.’

Regionale fondsenwervers (RFO)

Vanaf begin 2014 zijn de regionale fondswervers in

WARA aan de slag gegaan. Cees: ‘Het was een spannend,

gezamenlijktrajectmetenerzijdsfinancieringdoorWoord

en Daad, anderzijds door de alliantie vanuit fondsen voor

capaciteitsopbouw. De verwachtingen waren hoog. Nú

krijgen we fondsen, dachten de partners.’

Cees: ‘In totaal zijn vanuit WARA 18 calls geschreven

en ingediend, waarmee meer dan 3,4 miljoen euro aan


» Partnerorganisaties die werken aan organisatieontwikkeling


3Kijk!


fondsen binnenkwam. Dat is een mooi resultaat en het

maakte ons allemaal warm om hiermee door te gaan.

Gemotiveerd door dit succes, maakten partners eigen

financieringvrijomzelffondsenwerversaantestellen.’

Het succes van WARA werd in CLARA niet gerealiseerd.

Sander: ‘Bij ons is niets binnengekomen. In CLARA is veel

gebeurd op het gebied van capaciteitsopbouw. Daarin

heeft de regionale fondswerver partners goed geholpen

om eigen personeel vrij te maken voor fondsenwerving.

Maar het grote geld is zeker nog niet binnen. Veel grote

donoren kijken naar Afrika en niet naar Latijns-Amerika.

Waarschijnlijk gaan we in CLARA mede daardoor veel

meer focussen op het bedrijfsleven.’

In KUSSRA, GHARA en SARA zijn nog geen regionale

fondsenwervers. Ellen: ‘In Ethiopië zijn we in een verge-

vorderd stadium om iemand aan te nemen. SARA bleef

hierin wat achter, maar met het oog op de uitfasering is

onze partner in Zuid-Afrika zelf actief aan de slag gegaan.

Zij heeft nu contracten met overheden en overheidsinstel-

lingen binnen.’

Cees: ‘In het afgelopen jaar kwam meer aandacht voor

particuliere fondsenwerving door de partner zelf, naast

institutionele fondsenwerving. Net zoals Woord en Daad

fondsen werft via comités, zo willen wij dat in de alliantie

ook gaan doen. Lokale mensen die ondanks hun armoede

toch een steentje willen bijdragen. Mooi voorbeeld: in

Benin kreeg onze partner het voor elkaar dat eenmaal per

jaar een DEDRAS-zondag gehouden wordt in de kerken.

Alle collectes worden dan bestemd voor het werk van

DEDRAS.’

Stakeholderprocessen

Ellen: ‘In het zuiden zijn de kansen voor subsidieaanvragen

toegenomen, samenwerken en indienen met meerdere

partijen is meer dan ooit een vereiste. Dat was nieuw voor

de partners, maar in de praktijk blijkt de meerwaarde. Het

geeft een andere kijk op je programma’s.

We hebben bijvoorbeeld het traject Learn4Work in

Ethiopië gehad – drie partijen zijn daarbij betrokken – en

toen bleek dat we daarvoor een coördinator moesten aan-

stellen, die nu in Ethiopië woont. Dat was nieuw, want toen

kwam ineens een ander ‘poppetje’ in het spel. Dat vraagt

aanpassing van de partners. Het heeft ook een mooi effect

op de alliantie. Voorheen kwam de donorbrief van Woord

en Daad en men wist dat het geld kwam. Nu zijn er voor

de alliantie ook andere spelers. Men weet dat men soms

niet alleen de eigen alliantieleden nodig heeft, maar ook

anderen. Dat geeft een andere dynamiek.’

Cees: ‘Om bijvoorbeeld beleidsbeïnvloeding te realiseren

moet je meestal ervaren partners hebben. Als alliantie

ga je daar dan naar op zoek om jezelf meer op de kaart te

zetten in West-Afrika. De ene partner is daar sterker in

dan de ander, maar je merkt dat die gedachtegang leidt tot

veel meer strategisch denken. Het resulteert in het speci-

fiekzoekennaarnetwerkorganisatiesomjeeigenpositie

te versterken.’ Ellen: ‘Soms heb je in een subsidieaanvraag

partners nodig die de lead nemen en realiseerden partners

zich dat zijzelf die rol niet aankunnen.’

3.2 WEST-AFRIKA (WARA)

Cees benoemt drie ontwikkelingen die het vermelden

waard zijn. Allereerst: in WARA hebben de regionale fond-

senwerverseenheelsignificantebijdragegehadincapaci-

teitsversterking onder de WARA-leden. Cees: ‘Dat heeft

geleid tot drie goedgekeurde calls van de 18 die ingediend

waren. Een aantal staan nog in de wacht, terwijl anderen

zijn afgekeurd.’ In de tweede plaats: partner DEDRAS

heeft besloten om stukjes van haar werk af te splitsen.

‘Zeheeftbijvoorbeeldeenmicrofinancieringsorganisatie

ontwikkeld. Agrifinance wordt helemaal verzelfstandigd.

Dat zien we ook gebeuren in hun activiteiten rondom

beleidsbeïnvloeding binnen voedselzekerheid (PBSA).

Ze willen als zelfstandige organisaties toetreden tot de

alliantie. Dat is een ontwikkeling waarmee het bereik van

WARA in Benin sterker wordt. In de derde plaats: We

hebben in Sierra Leone heel erg te maken gekregen met

ebola, programma’s kwamen stil te liggen. Maar met het

resultaat dat de partner alternatieve manieren bedacht

om toch onderwijs te geven via thuisonderwijs. Een heel

andere manier, maar het heeft bijgedragen aan innovatie

van de partner. In een context van noodhulp toch werken

aan de voortgang van je programma’s. Dat is heel mooi.’

Tegenvaller is de registratie als alliantie bij ECOWAS

(Economic Community of West African States): Cees: ‘Dit

lukte nog niet. Het probleem is dat je de alliantie in elk

afzonderlijk land moet registreren. Omdat het een inter-

nationale alliantie is, moet je ergens een adres hebben.

Je bent verspreid over vijf verschillende landen, inclusief

Nederland. Maar die registratie is nodig om WARA beter

tekunnenprofileren.’

3.3 MIDDEN-AFRIKA (KUSSRA)

De alliantie in Midden-Afrika is relatief nieuw. Ellen:

‘Inmiddels is een MoU getekend en zijn twee leden

toegetreden. De alliantie kiest een meer zakelijke

insteek en wil ook veel zaken formeel vastleggen. Zo is

een brochure en nieuwsbrief uitgegeven, ook overweegt


men serieus een alliantieregistratie.’ Leden betalen sinds

2014 contributie waarvan onder andere het secretariaat

wordt betaald. Het proces om een fondsenwerver aan te

nemen is gestart.

‘Als het gaat, gaat het ineens heel hard. Daar zitten ook risi-

co’s aan. Als het allemaal zo snel gaat, kun je bepaalde con-

sequentiesnietgoedoverzien.Ookhebbenwebenoemd

dat KUSSRA als regioalliantie wel een meerwaarde moet

houden ten opzichte van bijvoorbeeld nationale netwerken.

We moeten helemaal vanuit Oeganda naar Zuid-Soedan

of Kenia reizen of andersom. Lange reizen soms, dat moet

wat opleveren. Door een uitwisseling met Rwanda leerde

de alliantie meer over de rol van spaargroepen en hoe je

dorpsgemeenschappen kunt versterken. ‘

3.4 HOORN VAN AFRIKA (GHARA)

Ellen: ‘Onze alliantie omvat slechts één land. Dat geeft

een andere dynamiek. GHARA was daarnaast redelijk

naar binnen gericht. Maar door de beleidsconferentie is

men wel in gaan zien: we moeten onze blik verruimen. Als

GHARA hebben we minder gefocust op ‘nieuwe leden

erbij’ en meer op aansluiting bij en samenwerking met

andere allianties.

De ICCO-alliantie heeft zich bijvoorbeeld heel sterk ont-

wikkeld, ze hebben nu in Ethiopië een kantoor geopend.

Omdat ze zo’n sterke alliantie is, heeft ze veel ambassa-

degeld ontvangen en dat ziet GHARA ook. We gaan dus

breder samenwerken. Anders dan bijvoorbeeld WARA

groeide de alliantie in Ethiopië minder hard, want er is

al zoveel. Waarom zou je het zelf doen? GHARA blijft in

ontwikkeling, maar heeft al veel sterker dan vorig jaar haar

focus helder voor ogen.’

Verder kende GHARA in 2014 enkele leiderschapsissues,

die invloed hadden op de alliantie. ‘Daarom hebben we

tegen elkaar gezegd: we moeten meer investeren op

leiderschap. Krachtig leiderschap is belangrijk.’ Daarnaast

kwam het thema landbouw sterk uit de beleidssessies naar

voren. ‘Onze partners zijn nu veel meer AVET-gericht. Ze

gaan bestaande programma’s ombuigen zodat ze steeds

sterker op de huidige context aansluiten.’

3.5 ZUID-AFRIKA (SARA)

SARA vormt als alliantie nu echt een eenheid, geeft Ellen

aan. ‘Er is veel chemie. Lastig is wel dat we uitfaseren bij

Mfesane in Zuid-Afrika. Dat heeft effect op de hele alliantie.

Ze bevragen elkaar heel sterk hierop, dat is mooi. Ook zien

we dat onze aanwezigheid in SARA danig is gereduceerd nu

we de relatie met EFZ in Zambia beëindigd hebben. Dat is

soms ook lastig.’ In SARA is vanaf 2013 hard gewerkt aan

de familiebenadering, met name door Mfesane. Ellen: ‘Dat

blijft nog steeds een centraal issue. In 2014 deden we een

nulmeting. We zien dat partner Mfesane een voortrekkers-

rol heeft binnen de alliantie. We hebben ze veel capaci-

teitsopbouw gegeven. Het leuke is dat de ICCO-alliantie

Mfesane gevraagd heeft een presentatie te geven over de

familiebenadering. Je ziet dus dat het een uitroleffect krijgt.

Ook de overheid heeft interesse getoond. Dat is een mooie

ontwikkeling voor Mfesane.’

3.6 AZIË (ARA)

In ARA werd een nieuwe partner verwelkomd, YGRO uit

Sri Lanka. Cees: ‘De integratie van YGRO in de allian-

tie verloopt heel soepel. In 2014 zijn ze toegelaten als

aspirant-lid. In 2015 worden ze waarschijnlijk volwaardig

lid.Ookdeaanstaandefinanciëleuitfaseringvanenkele

partners verloopt voorspoedig. De partner in Thailand

zoekt bijvoorbeeld nieuwe mogelijkheden om haar

projectentefinancierenenvindtdieook.Inhetlandzelf

en internationaal. De slagkracht, de veerkracht van de

partners is veel sterker dan gedacht.’ Dat laatste geldt ook

voor de bereidheid tot samenwerking: ‘Een van de mooie

ontwikkelingen in de Filipijnen was de samenwerking die

ontstond na de tyfoons. Zowel aan de Nederlandse kant

als aan de Filipijnse.’

Sommige ontwikkelingen kennen een positieve en

een negatieve zijde. Dat geldt voor een inspanning

in Bangladesh. Cees: ‘We gingen op zoek naar een

nieuwe interventie in plaats van een nieuwe partner in

Bangladesh. In het verleden zochten we eerst een partner,

daarna gingen we uitzoeken wat me met deze partner

konden doen in een bepaalde context. Nu hebben we het

anders gedaan. Waar is de armoede, waar zijn de allerarm-

sten, waar is landbouw? Dan moeten we in dát gebied iets

gaan doen.’ Het leidde tot een plan om in Bangladesh, met

Woord en Daad als alliantiepartner, verder aan agrarische

ontwikkeling te doen.

‘De alliantie is hierover geïnformeerd, maar heeft verder

niks bijgedragen. Hoewel we een ander gebied dan het

werkgebied van CSS op het oog hebben, verwacht je

eigenlijk wel dat ze zeggen: kunnen we jullie helpen,

informatie geven, ondersteunen? Dat gebeurde niet en dat

is toch een domper.’


3Kijk!


3.7 CARAÏBEN EN LATIJNS-AMERIKA (CLARA)

De ‘Amerikaanse’ alliantie hakte een stevige knoop door;

men splitste zich op in een Franstalig en een Spaanstalig

deel. Sander: ‘De afgelopen jaren hikten we daar een

beetje tegenaan. We wilden het aanvankelijk niet om te

voorkomen dat Haïti helemaal afgesloten zou worden.

Maar nu werd het vanuit Haïti zelf ook aangegeven. Ze zei-

den: ‘Wij proberen de Spaanstalige landen bij te houden,

maar die kunnen toch sneller vooruit, gezien hun context

en hun organisatorische vooruitgang.’ Voor de alliantie was

het goed dit besluit te nemen, begin 2014. Het gaf beide

allianties rust.’

‘Tijdens de alliantievergadering in november zag je dat

al. Eén taal, één context, dat vergemakkelijkte dingen.

Desondanks willen we één beleid voor de alliantie, voor

beide suballianties. Gezamenlijk zijn twee speerpunten

gekozen: kindbescherming en inclusieve economische

ontwikkeling. In de suballianties zijn eigen nuances beter

mogelijk. Dat helpt de partners te kijken hoe ze deze

thema’s gestalte gaan geven in de eigen context en in hun

eigen tempo. De Haïtianen hebben gezegd: wij willen

graag leren van de Latino’s, dus snijd ons niet helemaal

af. Dat is positief. Elkaar vasthouden, maar ook de ruimte

geven om sneller te gaan dan de ander.’

De splitsing van de alliantie is ook een strategische

keuze. ‘Men wil veel meer dan bijvoorbeeld WARA ‘light’

blijven. Ze willen niks optuigen, hun focus ligt op de

landelijke context en de nationale samenwerkingen en

allianties die de partners al hebben. Dat wordt vooral

gevoed vanuit de sterkere partners, zoals AMG en CDA,

die in hun eigen land een stevige basis hebben en zich

daarop willen blijven richten.’

Tegenvaller voor de Latijns-Amerikanen en de regionale

fondswerver is dat internationale donoren de andere kant

opkijken. ‘Dat betekent dat je met elkaar creatief moet zijn

en zelf een nieuwe kant op moet kijken. Misschien moeten

we veel meer kijken naar de private sector, want die groeit

in Latijns-Amerika.’

3.8 INDIA

In India stonden twee ontwikkelingen centraal. Allereerst

de voortvarende werkzaamheden van regiocoördinator

Samuël Nirmal. Edwin Visser: ‘We zijn heel blij met zijn

werk. Zelf komen we moeilijk India binnen. Daarom is het

heel handig dat we iemand ter plekke hebben die voor

ons het werk doet. Hij kent de context en begrijpt de

situatie van de partners goed. Daarnaast is hij een goede

verbinder met een breed netwerk. Hij bracht bijvoorbeeld

de vier partners bij elkaar voor een workshop over kindbe-

scherming. Al die vier partners zijn nu heel actief bezig om

dit toe te passen in hun organisaties.

In de tweede plaats zagen we in 2014 dat de partners

zich ‘herpakt’ hadden, nadat ze in 2010 te horen kregen

dat we gaan uitfaseren. We zijn inmiddels vier jaar verder

en ze zijn allemaal heel goed op weg om daarin stappen

te zetten. Door eigen inkomsten te genereren, door

lokaal bedrijfsleven aan zich te koppelen – en ook door

de overheid erbij te betrekken. Voor ons een heel sterke

bevestiging dat we op de juiste weg zitten. We hebben

nog zes jaar te gaan, maar met deze ervaringen heb ik er

vertrouwen in dat richting 2020 deze organisaties zullen

blijven voortbestaan. Op eigen benen.’

3.9 VERSTERKING PARTNERNETWERK

Woord en Daad heeft een apart fonds beschikbaar voor

capaciteitsopbouw van partnerorganisaties, onder de

naam Strengthening Partner Network (SPN). In 2014

heeft het merendeel van de partners meerjarige SPN-

plannen ontwikkeld met daarin veel nadruk op eigen

organisatieversterking(o.a.HRM,communicatie,financi-

eel management, PMEL). Verder heeft veel afstemming

plaatsgevonden tussen partners, binnen de regioallianties,

met als doel gezamenlijk zoeken naar fondsen, kennisuit-

wisseling, enzovoort.

Met name het uitfaseerbeleid van Woord en Daad (waar-

doorprogramma’sen/oflandenoptermijngeenfinancie-

ring meer krijgen van Woord en Daad) heeft geleid tot

kennisuitwisseling, bewustwording van donorspreiding,

duurzaamheidstrategieën, informatie over fondsenwer-

ving met lokale ondernemers, kerken, en dergelijke.

Alliantieleden van KUSSRA leerden van de spaargroe-

pen in Rwanda. Een kijkje in de keuken bij een andere

organisatie heeft zo geleid tot een meer duurzame blik

op de toekomst. Zo heeft partner CREDO, na een bezoek

aan het Woord en Daad-kantoor in Nederland, besloten

om haar eigen kantoor effectiever in te richten. Hierdoor

werd ruimte bespaard en kunnen meer kantoren verhuurd

worden. Partner DEDRAS in Benin heeft met de lokale

UEEB-kerk afgesproken om elk jaar een DEDRAS-zondag

te organiseren. Op deze zondag kan DEDRAS informatie


delen over haar activiteiten in de kerken en wordt de col-

lecte in de kerk bestemd voor DEDRAS. Mfesane verbe-

terde de website waardoor particulieren beter betrokken

zijn; ook heeft het besluit om meer ‘trainingsgericht’ te zijn

extra overheidscontracten opgeleverd. Partner INDEF in

Nicaragua is met oog op de toekomst druk bezig geweest

met het opzetten van een afdeling voor fondsenwerving

door capaciteitsversterking van verschillende teamleden

en nauwe samenwerking met de RFO.

In 2014 is ook veel aandacht geweest voor een betere

onderverdeling tussen operationele / strategische

support van de supportteams voor Woord en Daad.

Supportteamleden en partners hebben meer helderheid

gekregen over de toegevoegde waarde van het takenpak-

ket en hoe dit richting de toekomst verder verbeterd kan

worden. Hierbij is veel gekeken naar wat de zaken zijn die

partners nu echt zelf moeten kunnen, zodat supportteam-

leden daar geen onnodige energie in steken. De energie

kan dan de komende jaren liggen bij de strategische

thema’s die juist ook zo gelinkt zijn aan de institutionele

capaciteit. Dit proces heeft erg geholpen om beter zicht

te krijgen op sterke en zwakke partners en wie welk type

support (nog) nodig heeft.

In 2014 kwamen alle partnerorganisaties van Woord en Daad in Nederland om met elkaar de visie op de toekomst te delen.


Kijken en wegen

Leren en innoveren

4


4.1 INLEIDING

Om kwetsbare mensen ook daadwerkelijk te kunnen hel-

pen is het belangrijk dat Woord en Daad en haar partners

voortdurend nagaan of projecten goed worden uitgevoerd

en of de gewenste resultaten ook echt worden bereikt.

Het komt dus aan op goed kijken naar de uitvoeringsprak-

tijk en het wegen van de uitkomsten: worden mensen echt

verder geholpen? Dat kijken naar en wegen van lopende

projecten stelt ons in staat om voortdurend te leren en te

innoveren.

Om deze belangrijke cyclus van kijken en wegen, leren

en innoveren te ondersteunen hanteert Woord en Daad

een beleid voor Planning, Monitoring, Evaluatie en Leren

(PMEL). De afdeling Resultaatmanagement & Leren is

verantwoordelijk voor het formuleren van PMEL-beleid,

het coördineren van en ondersteunen bij de uitvoering van

dit beleid en het versterken van de capaciteit van partners

voor PMEL.

De afdeling werkt ten behoeve van zowel de partnerrol als

de donorrol. In de partnerrol is de ondersteuning gericht

op partners om hun capaciteit op het gebied van PMEL te

versterken. Het werk ten behoeve van de donorrol wordt

aangeduid als Planning, Monitoring en Auditing (PMA)

en daarvan wordt verslag gedaan in paragraaf 6.4. Hierna

eerst een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen

op PMEL-gebied in 2014, waarna verder wordt ingezoomd

op twee belangrijke onderwerpen: innovatie en leren.

4.2 PLANNING, MONITORING, EVALUATIE EN LEREN (PMEL)

Outcome studies

In 2013 zijn gegevens verzameld over de effecten van de

projecten over de periode 2011-2013 in de zogenoemde

outcome studies. In 2014 is naar verschillende belangheb-

benden gerapporteerd over deze gegevens en is er tijdens

de bijeenkomsten van de regionale allianties met partners

gereflecteerdopdeuitkomsten.Partnerszijnuitgedaagd

om bij te sturen waar nodig. In het algemeen verwach-

ten we de meerjarendoelstellingen van 2011-2015 te

behalen.

Evaluaties

Evaluatiestudies geven inzicht in de (langetermijn)effecten

van projecten en programma’s. In 2014 zijn zes projecte-

valuatiesuitgevoerd,waarvaninmiddelsdriedefinitieve

rapporten beschikbaar zijn. Een overzicht van uitgevoerde

projectevaluaties is op de website te vinden (www.

woordendaad.nl/resultaten). Een ander type evaluatie

was een studie waarbij het functioneren van de regionale

allianties onder de loep werd genomen. Deze evaluatie

leverde een overwegend positief beeld op, maar daarnaast

ook belangrijke aanbevelingen voor het verder verster-

ken van de samenwerking binnen de allianties. De brede

programma-evaluatie die samen met Red een Kind werd

uitgevoerd in 2013 werd in 2014 breed besproken met

partners en binnen Woord en Daad en leverde belangrijke

bouwstenen op voor nieuw meerjarenbeleid.

PMEL voor de nieuwe beleidsperiode 2016-2020

Bouwstenen voor een nieuw PMEL-beleid voor 2016-

2020 werden met partners besproken op de beleidsconfe-

rentie die in juni in Nederland werd gehouden. Het bleek

dat er grote overeenstemming was over de nieuwe rich-

ting. Belangrijk daarin is dat we (nog) sterker gaan inzetten

op PMEL-systemen van partners die primair gebaseerd

zijn op hun eigen informatiebehoefte en daarnaast aan de

eisen van relevante donoren voldoen. Een belangrijk mid-

del om tot dergelijke systemen te komen is het werken met

een goed doordachte theorie van verandering (‘theory of

change’) per programma. Dit laatste is inmiddels verwerkt

in het nieuwe format voor meerjarenbeleidsplannen die

Woord en Daad vraagt van haar partners en die in 2015

ontwikkeld zullen worden.

Onderzoek

Woord en Daad heeft in 2014 opnieuw geparticipeerd in

de kenniskring van het lectoraat Christelijk Leraarschap

van Driestar Educatief. Er is een regionale studie gepu-

bliceerd over christelijk onderwijs in Zambia. Dit rapport

geeft aangrijpingspunten om in Zambia te werken aan

versterking van christelijk leraarschap en is ook de basis

voor het verder ontwikkelen van een model voor christe-

lijk onderwijs wereldwijd.

Nieuwe manier om kwalitatieve informatie te verzamelen

Veel informatie die we verzamelen over de voortgang

van de projecten is cijfermatig. Naast dit type informatie

willen we echter ook graag weten wat onze doelgroepen

inhoudelijk vinden van de programma’s. Daarom hebben

we met een aantal partnerorganisaties onderzoek gedaan

naardeMostSignificantChange(MSC)-methode.Deze

is gericht op het systematisch verzamelen en selecteren

van verhalen die gaan over de belangrijkste veranderingen


4Kijk!

Leren en innoveren

die mensen in hun leven hebben ervaren in een bepaalde

periode. Door een training en een testtraject hebben we

geleerd hoe we deze nieuwe methode goed kunnen inzet-

ten voor onze programma’s.

4.3 INNOVATIE BINNEN HET ONDERWIJSPROGRAMMA

We zijn in 2014 samen met educatieve uitgeverij Royal

Jongbloed een traject gestart om innovatieve oplossin-

gen te vinden waarmee voor kinderen op het Afrikaanse

platteland de toegang tot kwalitatief goed rekenonderwijs

kan worden vergroot. In dit innovatietraject zetten we

in op het gebruik van zelfsturende, educatieve software.

Deze software biedt kinderen de kans spelenderwijs en

zelfstandig te leren rekenen, daarbij ondersteund door

‘slimme’ technologie. We hebben op kleine schaal een deel

van een innovatief Nederlands product vertaald naar de

context van kinderen op het platteland in Burkina Faso en

met dit product de aanpak getest met kinderen in Burkina

Faso. Door de uitgevoerde test hebben we een goed beeld

gekregen van hoe we de methode op de meest effectieve

manier kunnen inzetten om leeropbrengsten en leer-

motivatie te vergroten. Door een goede samenwerking

met onze partnerorganisaties in Burkina Faso hebben

we geleerd wat randvoorwaarden zijn voor duurzame

implementatie.

De leerpunten van het afgelopen traject worden meege-

nomen in de volgende fase van het project waarbij we de

methode verder willen gaan ontwikkelen. Daarbij richten

we ons sterk op de samenwerking met de belangrijkste

actoren in het onderwijssysteem, waaronder de overheid,

om implementatie op grote schaal te faciliteren.

4.4 LEREN OP ALLE NIVEAUS

De mensen die we willen helpen leven vaak onder uiterst

moeilijke omstandigheden en hun problemen zijn complex

en taai. Het is meestal niet eenvoudig om hen effectief

te helpen; dat is regelmatig een zoektocht. Voor die

zoektochtishetbelangrijkomkritischtereflecterenop

voortgang en resultaten van de projecten, met gebruik

van monitoring- en evaluatiegegevens en informatie uit

gesprekken met partners. Op deze manier komen we

succesvolle aanpakken op het spoor die we kunnen delen

met andere partners. Er zijn ook projecten die hun doel

niet (volledig) bereiken. In het laatste geval is het zaak

oorzaken op te sporen, de juiste lessen te trekken en deze

te gebruiken om het project alsnog succesvol te maken.

Van beide typen ervaringen geven we een voorbeeld.

Een voorbeeld van een succeservaring is het gebruik van

een instrument om de capaciteit van partnerorganisaties

om projecten te implementeren in kaart te brengen. Het

instrument biedt een leidraad voor een gestructureerde

discussie over de verschillende aspecten van projectimple-

mentatie, zoals aanwezige personele en technische capa-

citeit, de gevolgde strategie, de mate waarin bekend is hoe

effectief de gevolgde strategie is, de mate waarin lessen

worden gebruikt om het project te verbeteren. Door het

instrument in te zetten tijdens bezoeken met meerdere

alliantiepartners krijgt de bezochte partner een kritische

spiegel voorgehouden en ontvangt hij concrete adviezen

voor verdere verbetering. De deelnemende partners gaan

naar huis met ideeën voor hun eigen organisatie. Dit is een

effectieve manier van leren in alliantieverband.

Een onderwijsproject van een van onze partners in

Ethiopië gaf een ander beeld te zien. Allerlei zaken liepen

nietgoedenreflectiehieropbrachtaanhetlichtdatdit

kwam door een aantal leiderschapsissues. Er werd een

besluit genomen, ook na overleg met andere donoren, om

definancieringtijdelijkstoptezetten.Achtmaandenlang

ontvingdezepartnergeenfinanciëlemiddelen,watuiter-

aardserieuzeconsequentieshadopprojectniveau.De

scholenmoestennurondzientekomenzonderfinanciële

support. In een van de projectgebieden nam de school het

initiatief om bij de lokale gemeenschap geld in te zamelen.

Zo leidde deze tegenslag tot een groter eigenaarschap van

projectstaf en gemeenschap. Voor Woord en Daad bracht

deze ervaring het inzicht dat we meer aandacht dienen te

geven aan (kwaliteit van) leiderschap in de instrumenten

waarmee we organisatiecapaciteit van onze partners

meten en in onze activiteiten gericht op het versterken

van de capaciteit van partners.

Dilemma’s bij het meten van effecten

Leren doen we voortdurend van de monitoringgegevens

die we samen met partners verzamelen. Jaarlijks verza-

melen en rapporteren we gegevens over de outputs van

de programma’s. Dat betreft de zaken die de programma’s

opleveren zoals het aantal kinderen die onderwijs ontvin-

gen, aantal mensen die vakonderwijs ontvingen, aantal

verstrekte leningen aan boeren en ondernemers, etc.

Deze gegevens zijn voor de verschillende programma’s

gegeven in hoofdstuk 2. Nog belangrijker voor leren zijn

gegevens over de outcomes, de effecten van de program-

ma’s, zoals het aantal mensen dat een baan vindt na het

afronden van een vakonderwijstraining, de toename van

bedrijfsinkomens en dergelijke.

Het verzamelen van deze gegevens kost meer tijd en


inspanning en daarom verzamelen we die niet ieder jaar.

Na de nulmeting in 2011 hebben we deze gegevens in

2013 opnieuw verzameld, middels de hiervoor genoemde

outcome studies, waarna deze gegevens in 2014 zijn

geanalyseerd en vertaald in lessen voor de programma’s.

Een overzicht van deze gegevens voor de belangrijkste

outcomes (meerjarige effecten) is te vinden op de website

(woordendaad.nl/outcomes). Bij het meten van deze

outcomes stuiten we regelmatig op een aantal dilemma’s,

waarvan we er een aantal benoemen om inzicht te geven

in de soms complexe wereld van meten en weten, leren en

verbeteren:

In een aantal programma’s werken we met scorecards

waarmee we de kwaliteit van (een deel van) het pro-

gramma meten. Wat we nu regelmatig zien is dat scores in

de loop van de tijd lager worden, niet omdat de kwaliteit

daadwerkelijk omlaag gaat maar omdat programmamede-

werkerskritischergaanreflecterenophunwerk.Ditiseen

positieve ontwikkeling want het is teken van een lerende

houding. Het betekent wel dat we ook het verhaal over de

totstandkoming van deze scores moeten meenemen.

We gaan regelmatig de discussie aan met partners over

hun organisatiecapaciteit. Om ontwikkelingen in de tijd te

kunnen meten drukken we deze capaciteit graag uit in een

score. Maar in dit soort strategische discussies kan het

toekennen van scores verstorend werken want het kan

organisaties stimuleren om te laten zien hoe goed ze al zijn

in plaats van zich open te stellen voor mogelijkheden om

nog sterker te worden.

Om het gebruik van monitoringgegevens door partners te

stimuleren is het goed om hen een stevige (leidende) rol te

geven in het verzamelen van deze gegevens. Bij partners

die hierin minder ervaren zijn, betekent dit dat we wat

moeten toegeven op de kwaliteit van de gegevens.

Leerpunten 2014:• Het ontwikkelen van een theorie van verandering

(‘Theory of Change’) per project is een belangrijk

middel om de juiste strategische keuzes te maken, het

denken vanuit gewenste effecten te bevorderen en het

ontwikkelenvaneenpartner-specifiekPMEL-systeem

te stimuleren. Om deze reden zal in de nieuwe meerja-

renprogrammavoorstellen die partners in 2015 gaan

ontwikkelen, een theorie van verandering het uitgangs-

punt vormen.

• Werken met een set aan standaard evaluatievragen kan

snel leiden tot brede, relatief oppervlakkige projecteva-

luaties. Beter is het om te concentreren op een beperkt

aantal evaluatievragen die dan goed uitgediept kunnen

worden. Dit zullen we dan ook als uitgangspunt nemen

in een nieuw evaluatiebeleid.

• Samenwerking met specialistische (kennis)partners

speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van

innovatie en leren in projecten. Dit zal dan ook een

aandachtspunt zijn bij het starten van nieuwe innovatie-

trajecten en expertiseopdrachten.

• Beoordelingsinstrumenten en activiteiten gericht op de

versterking van de capaciteit van partnerorganisaties

dienen expliciet aandacht te geven aan leiderschap.

• Het verzamelen van kwalitatieve gegevens verste-

vigt participatie van de doelgroep en biedt inzicht

in de verwachte en onverwachte effecten van onze

projecten.OmdieredenwillenwedeMostSignificant

Change-methode vaker gaan inzetten en zullen we

zoeken naar nog meer methoden om dit type informatie

te verzamelen.


Meer dan kijken


5


5.1 INLEIDING

Het jaar 2014 was een jaar van vooruit kijken en vernieu-

wing. De leerpunten uit 2013 werden bij het programma

beleidsbeïnvloeding meegenomen en we bekeken hoe

verbeterpunten opgepakt konden worden.

Door TNS NIPO werd een belevingsonderzoek uitgevoerd

onder de achterban van Woord en Daad. Woord en Daad

wilde kijken hoe tevreden haar donateurs zijn over het

werk van de organisatie en waar er nog uitdagingen liggen.

De hoofdconclusie van dit onderzoek was dat Woord

en Daad intensief contact heeft met haar achterban,

waardoor weinig donateurs de samenwerking opzeggen.

Uitdaging is jongeren blijvend en actiever aan de stichting

te binden. Daarbij kan de digitalisering beter benut

worden en mag de achterban meer worden voorbereid

op deze wijze van communiceren. De aanbevelingen van

TNS NIPO vindt u op de online versie van het jaarverslag

(woordendaad.nl/jaarverslag).

Woord en Daad heeft in 2014 op dit gebied stappen gezet

met de start van ‘Mijn Woordendaad’, waar donateurs op

maat worden geïnformeerd over het geld dat ze besteden.

Naast informatie over de politieke en economische ont-

wikkelingen van het land krijgt de donateur ook informatie

over het programma dat men steunt.

Op fondsenwervend gebied was de uitdaging voor 2014

om meer geld te realiseren via Vermogensfondsen en

Institutionele Fondsen. De strategie was om meer te

investeren in netwerken en partnerships. Daarnaast

kregen de accountmanagers ruimte om te focussen op

relatiebeheerenacquisitie,waarbijeencommunicatie-

pool de juiste informatie aanleverde. De investering in

partnerschappen is geslaagd en zal naar verwachting voor

een deel in 2015 zichtbaar worden. De focusstrategie

werkt in de praktijk prettig. Toch bleven de inkomsten

op deze fondsen vooralsnog achter. Het was verrassend

om te zien hoe bij het bedrijvennetwerk een nieuwe

dynamiek ontstond, die zichtbaar is in de cijfers. Ook de

structuele inkomsten vanuit particulieren stegen. In die zin

bevestigen de inkomstencijfers de uitkomst van het TNS

NIPO-onderzoek.

In 2014 werden uit onverwachte hoek mooie resultaten

behaald. Door een conferentie in Brussel over ‘Visie op

Afrika’ kwam Woord en Daad in contact met Burkinese

en Beninse mensen uit de diaspora in Nederland. Zij

gaven aan vanuit Nederland te willen samenwerken met

Woord en Daad om zo iets te betekenen voor hun land.

De eerste stappen tot het vormen van een vrijwilligers-

groep zijn gezet.

Doelstelling 2014 (€) Realisatie 2014 (€) Realisatie 2013 (€) Verschil 2014-2013 (€)

Particulieren

Sponsoring totaal (particulieren incl.groei) 9.097.500 9.010.556 9.160.936 -150.380

Overige projecten 5.950.000 6.469.014 4.810.310 1.658.704

Noodhulp 500.000 884.975 1.525.487 -640.512

Particulieren totaal 15.547.500 16.364.545 15.496.733 867.812

Bedrijven 2.300.000 2.019.613 1.907.908 111.705

Subsidies 8.269.929 7.839.276 8.119.072 -279.796

Acties derden 2.876.589 3.616.217 2.957.349 658.868

Vermogensfondsen 3.900.000 1.352.376 2.351.896 -999.520

Rentebaten en baten uit beleggingen 50.000 44.180 58.176 -13.996

Inkomsten leveranciersrol 100.000 122.871 92.149 30.722

Bewustwording 115.250 46.985 0 46.985

Totaal 33.159.268 31.406.063 30.983.283 422.780

» Inkomsten per doelgroep Interest/Inkomsten leveranciersrol/

bewustwording € 214.036

Particulieren € 16.364.545

Vermogensfondsen € 1.352.376 Aandeel acties derden € 3.616.217

Subsidies € 7.839.276

Bedrijven € 2.019.613


5Kijk!


Doelstellingen Resultaten

BEWUSTWORDING

Om jongeren bewust te maken van de armoede in de wereld worden diverse reizen i.s.m. de school georganiseerd.

Doelstelling aantal jongeren: 28 jongeren reizen vanuit Nederland naar het Zuiden,17 jongeren vanuit het Zuiden bezoeken Nederland; en een aantal docenten.

Totaal aantal jongeren die door omstandigheden niet op reis konden: 17 jongeren vanuit Bangladesh en Zuid-Afrika.Totaal aantal jongeren vanuit Nederland die wel op reis gingen: 28 jongeren.

Omstandigheden:-Jongeren vanuit het buitenland ontvingen geen visum voor Nederland. Enkele docenten hebben Nederland wel bezocht.-Door de ebola-epidemie kon de reis naar Sierra Leone niet plaatsvinden, in plaats daarvan reisden de jonge-ren naar de Filippijnen.

De landen die bezocht zijn: Filipijnen, Guatemala, Sierra Leone en Ethiopië.

Blijvend aandacht vragen voor duurzaamheid, ook verbonden aan politieke lobby.

In Werelddelen verscheen viermaal de rubriek Goed bezig!, waarin lobbyen duurzaamheidsinitiatieven in Nederland en het Zuiden werden belicht.

Effectiviteit van het werk van Woord en Daad bespreekbaar maken. Tijdens het afscheidssymposium van Dicky Nieuwenhuis als lid van de raad van bestuur vond een levendig debat plaats over het bereiken van de allerarmsten.

Onderzoek naar Serious Gaming als bewustwordingsmiddel. Door het langer dan gepland uitvoeren van de campagne Wees Eerlijk, heeft dit onderzoek nog niet plaatsge-vonden. Dit zal in 2015 gebeuren.

-

Samen met ZOA worden tenminste 10 Wees Eerlijk Events gehouden op scholen, waarmee 1200 leerlingen worden bereikt.

Er hebben 28 events plaatsgevonden waarmee 3192 leerlingen zijn bereikt.

De lespakketten van Just Care worden breed gebruikt op scholen. Twee lespakketten (Eerlijk Handelen en Voedsel) zijn in het Engels vertaald, om aansluiting te krijgen bij het tweetalig onderwijs. Lespakketten zijn door 100 scholen gedownload.

In het kader van de Eerlijke Vrouw vindt een vrouwen reis plaats, vin-den minimaal zes vrouwen -events plaats en verschijnt een tijdschrift.

De vrouwenreis vond plaats in februari 2015, er hebben 7 vrouwen-events plaatsgevonden en het tijdschrift verschijnt in 2015.

Om studenten te bereiken, vinden i.s.m 15 studentenverenigingen activiteiten plaats.

Er hebben 5 studentenbijeenkomsten plaatsgevonden waarmee in totaal 210 studenten direct zijn bereikt. En in samenwerking met 15 studenten verscheen de glossy Ubuntu, over ontwikkelingssamenwerking, duur-zaamheid en gerechtigheid, die onder 2000 studenten is verspreid.

COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING

In 90% van de communicatie-uitingen van Woord en Daad is te zien dat ze een professionele bezielende organisatie is die vanuit de Theory of Change werkt en laat zien dat ze dit vanuit Bijbels perspectief doet.

Een interne audit en het TNS Nipo geven aan dat dit wordt gedaan. Meer dan de helft van de achterban kiest voor Woord en Daad omdat ze vertrouwd bekend staat en ziet dit ook bevestigd.

Er wordt 100% rekening gehouden met diverse doelgroepen bij het binnenhalen van fondsen. In 90% van de gevallen vinden sponsors hun programma’s waardevol en zien ze de toegevoegde waarde hiervan in.

Doordediversificatieinfondsenwervingwordteroptimaalrekeninggehoudenmetdewensenvandedoel-groep. Bij VF is 90% tevreden tot zeer tevreden met de op-maat-benadering. Bij bedrijven is 80% tevreden met de op-maat-benadering. Met de overige 20% hebben er gesprekken plaatsgevonden om leerpunten hierin mee te nemen.

80% van de rapportages voldoet aan gestelde criteria. Sponsors zijn tevreden.

90% van de sponsors is tevreden met de rapportages.

Bij elke doelgroep wordt er over de resultaten van het werk gerap-porteerd: minimaal een succesproject en een leerproject krijgen een plaats in het magazine.

In alle uitingen hebben zowel het succesproject als het leerproject aandacht gekregen.

Verder uitrollen nieuwe IF-strategie met focus op allianties en regio-nale fondsenwerving.

Drie regionale fondswervers bouwen actief aan netwerk van donoren en dienen voorstellen in. In 2015 zal een fondswerver in Ethiopië worden aangesteld.

Bij bestaande institutionele donoren in Nederland en daarbuiten worden relaties (verbindingen) gecontinueerd, of nieuwe verbindingen tussen donor en projecten/programma’s in het Zuiden gecreëerd.

Relaties met bestaande donoren zijn onderhouden door bezoeken, rapportages en nieuwe projectvoorstellen, waarbij is ingezet op relatievorming met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

17 aanvragen bij institutionele donoren (EU, USAID, etc.) worden ingediend (mogelijk via partner). 6 worden er goedgekeurd.

Er zijn 18 voorstellen ingediend, waarvan er 4 zijn goedgekeurd. 5 voorstellen zijn nog in behandeling bij donoren.

Minimaal 5 relaties gaan zich vanaf tweede helft 2014 inzetten als ‘ambassadeur’.

Dit vraagt meer tijd (ook bij donoren) dan voorzien. Deze actie loopt door tot eerste helft 2015.

Totale inkomsten realiseren van: € 33.159.268

Inkomsten particulieren: € 15.547.500

Inkomsten bedrijven: € 2.300.000

Inkomsten IF: € 11.146.518

Inkomsten VF: € 3.900.000

Inkomsten overige € 265.250

Totale inkomsten gerealiseerd van: € 31.406.063

Inkomsten particulieren: € 16.364.545

Inkomsten bedrijven: € 2.019.613

Inkomsten IF: € 11.455.493

Inkomsten VF: € 1.352.376

Inkomsten overige: € 214.036

-

Met 10 relaties van Vermogensfondsen heeft Woord en Daad lange-termijncontracten van 3-5 jaar.

Met 12 relaties bestaan er meerjarige samenwerkingscontracten.

» Doelstellingen en resultaten

Doelstelling geheel gehaald (90% of meer) Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%) Doelstelling niet gehaald


5.2 BELEIDSBEÏNVLOEDING NEDERLAND EN EUROPA

We hopen dat de Europese Commissie uitvoering geeft

aan het politieke advies van Geier en andere parlementa-

riërs. Dat zal de hulp aan Haïti in de toekomst zeker ten

goede komen.

Voor het programma beleidsbeïnvloeding was 2014 een

jaar van vooruitkijken en vernieuwing. In 2013 keken we

vooral terug: was al het lobbywerk van Woord en Daad

in Den Haag en Brussel effectief geweest? Een onafhan-

kelijke onderzoeker keek secuur naar het lobbywerk en

concludeerde: ja, voor een belangrijk deel wel, maar jullie

kunnen het nog beter. Woord en Daad is met zijn aanbeve-

lingen aan de slag gegaan.

Een belangrijke aanbeveling die de consultant meegaf

was: breng meer focus aan in het politieke werk van

Woord en Daad. Jullie werk is te versnipperd. Woord en

Daad heeft daar in 2014 gehoor aan gegeven. Vanaf nu

richt de beleidsbeïnvloeding zich vooral op het bevorde-

ren van boerenondernemerschap. Hoe kunnen boeren

de juiste ondernemersvaardigheden krijgen? Hoe kunnen

ze beter toegang krijgen tot banken, om over het geld

te beschikken dat ze nodig hebben voor investeringen?

Hoe kunnen ze beter hun producten verhandelen op de

markt? En vooral: welke rol kan de politiek spelen om

dat te bevorderen, zowel in ontwikkelingslanden, als in

Nederland en de Europese Unie? Woord en Daad zet

zich onder andere via het netwerk Agri-ProFocus in voor

deze thema’s.

Meer focus betekent ook stoppen met zaken die minder

opportuun zijn geworden. Zo lobbyde Woord en Daad tot

en met 2013 actief voor steun van Nederland aan primair

onderwijs in ontwikkelingslanden. Het politieke tij zat

daarin helemaal tegen. Woord en Daad besloot daarom

als lid van de Global Campaign for Education niet meer

actief te blijven lobbyen. Als er in de toekomst nieuwe

politieke kansen voor primair onderwijs komen, kan altijd

nog gekeken worden of Woord en Daad daarop terug zou

moeten komen.

Kijk goed naar je politieke analyses, die kunnen grondi-

ger, zo luidde een andere aanbeveling uit de genoemde

evaluatie. Ook daarmee is Woord en Daad aan het werk

gegaan. Toen in 2014 het lobbyprogramma voor boeren-

ondernemerschap uitgewerkt werd, heeft Woord en Daad

Vijf jaar geleden, op 12 januari 2010, werd Haïti getroffen door een enorme aardbeving. De ramp kostte aan zo’n 230.000 mensen het leven. Vanuit de hele wereld werd hulp toegezegd. De Europese Unie stelde het grootste bedrag ter beschikking. In de

chaotische situatie na een natuurramp is het extra van belang om te kijken of hulp goed verleend wordt, en of het geld op een transparante manier besteed wordt.

Woord en Daad, als voorzitter van de Coördination Europe-Haïti (COEH), een

lobbynetwerk in Brussel, heeft zich in de afgelopen jaren ingespannen voor een

onafhankelijke evaluatie van het enorme EU-hulpprogramma. Na veel lobbywerk bij

het Europees Parlement gingen parlementariërs zich inzetten voor zo’n evaluatie.

Die is er in de zomer van 2014 gekomen. De COEH zocht onmiddellijk weer contact

met Parlementsleden, om hen te adviseren in het geven van een goede politieke

reactie. De Duitse sociaaldemocraat Jens Geier nam daarbij binnen het Parlement

de leiding. Met hem had de COEH veel contact. Ons platform gaf een eigen analyse

van de bereikte resultaten en formuleerde een aantal aanbevelingen. Terugkijken en

vooruitkijken dus.

Jens Geier over het advies van de Coördination Europe-Haïti: ‘Als lid van de budgetcon-

trolecommissie in het Europees Parlement was ik verantwoordelijk voor een rapport

over de besteding van Europese fondsen. In dat kader heb ik bij enkele gelegenheden

gewerkt met de Coördination Europe-Haïti. Het platform voorzag me van een goed

overzicht van het maatschappelijk middenveld in Haïti. Ze zorgden voor contacten met

Haïtiaanse NGO’s en deelden hun visie op het EU-beleid inzake humanitaire hulp en

ontwikkelingssamenwerking. Ik heb de vruchtbare en op kennis gebaseerde samenwer-

king met de Coördination Europe-Haïti zeer gewaardeerd en zal hen in de toekomst

opnieuw raadplegen als Haïti weer ter sprake komt in het Parlement.’

Terugkijken en vooruit

kijken in HaïtiJens Geier, EU-parlementariër


5Kijk!


daar veel aandacht aan gegeven. De politieke spelers die

invloed hebben op de kansen voor boerenondernemers

zijn zo compleet mogelijk in kaart gebracht.

Ook in 2014 werden concrete politieke resultaten

behaald door de politiek adviseurs van Woord en Daad.

Zo slaagde Woord en Daad er opnieuw in een meerder-

heid in de Tweede Kamer enthousiast te maken voor

blijvende steun aan agrarisch beroepsonderwijs. In het

najaar werd een motie aangenomen die de minister

opdraagt om landen in Afrika te steunen bij het verbe-

teren van hun beleid voor landbouwonderwijs. In 2015

hopen we daarvan het resultaat te zien in het beleid van

onze regering. Op het gebied van landbouwontwikkeling

pleitte Woord en Daad, samen met andere leden van

Agri-ProFocus, ervoor dat versterking van voedselwaar-

deketens vooral ten goede komt aan lokale boeren in

ontwikkelingslanden. Dat kon bij verschillende partijen

op steun rekenen, maar bij de Minister nog niet. Zij

benadrukt sterk dat zowel Nederlandse bedrijven als

bedrijvenuitontwikkelingslandenmoetenprofiteren.

In Partos verband nam Woord en Daad het initiatief

om meer aandacht te vragen voor het belang van een

meer coherent ontwikkelingsbeleid van Nederland: wat

Nederland doet op het gebied van internationale handel,

migratie, belastingen en landbouw moet goed aansluiten

op de ontwikkelingshulp die we geven. We kregen brede

steun voor het initiatief. Voorjaar 2015 zal Woord en

Daad met tien andere Partos-leden een rapport aan de

Minister aanbieden, met krachtige aanbevelingen voor

een meer samenhangend beleid. Op Europees niveau

vroegen we via CONCORD ook actief aandacht voor

beleidscoherentie. Het lijkt erop dat de nieuwe Europese

Commissie en het nieuwe Europees Parlement zich

daar ook echt voor willen inzetten. Dit aspect zal volop

aandacht krijgen in 2015.

Woord en Daad communiceerde ook in 2014 actief met

de achterban en de sector over haar politieke werk. Met

regelmaat schreven de politiek adviseurs in Werelddelen,

Daadkracht, Reformatorisch Dagblad en Vice Versa over

zaken als het Nederlandse ontwikkelingsbeleid, armoede-

problematiek in het algemeen en het werk van Woord en

Daad wereldwijd.

Leerpunten• In 2014 hebben we het programma ‘From Field to

Market’ ontwikkeld. Dit programma richt zich op het

beïnvloeden van het overheidsbeleid in ontwikkelings-

landen ten aanzien van boerenondernemerschap. Het

programma is een mooi voorbeeld van geïntegreerd

werken tussen onze themaspecialisten voor beleidsbe-

invloeding, agribusiness ontwikkeling en agrarisch vak-

onderwijs. Niet eerder was die samenwerking zo nauw.

In 2015 en daarna willen we graag op deze manier

concrete projecten van Woord en Daad en Incluvest

verbinden aan beleidsbeïnvloeding, zowel in Nederland

en de EU, als in de landen waar onze partnerorganisa-

ties werken.

• In 2014 hebben we, nadat onze staf voor beleidsbeïn-

vloeding is uitgebreid, besloten om de taken te verde-

len: één politiek adviseur richt zich op de Nederlandse

overheid, de andere op de EU. Dit is een goede keus

geweest. Het helpt ons om ook in 2015 onze capaciteit

zoefficiënteneffectiefmogelijkintezetten.

• In 2014 hebben we veel energie gestoken in het geven

van een impuls aan de inzet van Partos en CONCORD

voor beleisdcoherentie. Daardoor hebben we een kader

geschapen waarbinnen we meer aandacht kunnen

vragen voor beleidscoherentie rond handelsverdragen

en de gevolgen voor de landbouw.



5.3 BEWUSTWORDING

De minister op bezoekIn 2014 werd de Wees Eerlijk-campagne, die Woord en

Daad en ZOA samen voerden sinds begin 2011, feestelijk

afgerond. Samen met 300 leerlingen van actieve Wees

Eerlijk-scholen (onder meer het Calvijn College in Goes en

het Wartburg College locatie Revius in Rotterdam) vond in

Bunschoten-Spakenburg een Wees Eerlijk Event plaats.

Ook minister mevrouw Lilianne Ploumen (Buitenlandse

Handel en Ontwikkelingssamenwerking) kwam even kij-

ken bij het evenement. Ze stak de aanwezige jongeren een

hard onder de riem, en riep hen op meer eerlijke kleding te

kopen. Zelf maakt de minister zich sterk voor een eerlijker

behandeling van kledingarbeiders in Bangladesh.

Per 1 juli liep de subsidie van het ministerie van

Buitenlandse Zaken voor Wees Eerlijk ten einde. Op eigen

initiatief zijn ZOA en Woord en Daad tot en met december

2014 door gegaan met het aanbieden van Wees Eerlijk aan

scholen.

» Beleidsbeïnvloeding in Nederland

5Campagnes en trajecten


Duurzaamheid vaag? Onduidelijk wat duurzaam leven voor zin heeft? Niet voor Mariska van den Berg (16) uit ’s-Gravenzande. ‘Fair trade producten kopen maakt wel degelijk uit,’ ontdekte zij in Zuid-Afrika.

Wat heeft een eerlijke levensstijl in Nederland voor zin voor mensen die

leven in armoede? Mariska van den Berg (16) uit ’s-Gravenzande reisde

met Woord en Daad en haar school, Wartburg College locatie Revius,

naar Zuid-Afrika om dat te onderzoeken. Haar reis maakte deel uit van

de campagne Wees Eerlijk, die aandacht wil vragen voor een eerlijke,

duurzame levensstijl.

Ze vertelt over een wijnboerderij die zij bezocht, waar ‘eerlijke’ wijn

wordt gemaakt. De wijn is niet alleen lekker, de arbeiders krijgen er ook

een eerlijk salaris, en worden fatsoenlijk behandeld. ‘Bijna alles was er

voor de werknemers’, vertelt Mariska. ‘Een school, huizen, een winkel

en een dokter. Je kon het eigenlijk een ‘mini-dorp’ noemen. De ouders

werkten op de boerderij, en waren dus de hele dag weg. Maar daar was

een oplossing voor; de kinderen konden overdag naar school en leerden

er tellen, de kleuren, vormen en dergelijke.’

Al deze ‘extra’ mogelijkheden voor de kinderen worden betaald van de

opbrengst van Fair Trade-wijn. ‘Veel mensen in Nederland denken dat

eenflesjewijnvanFairTrademeerofminderniksuitmaakt,maardat

maakt wel degelijk uit.’ Mariska’s oproep is: ‘Geef deze kinderen ook de

kans om naar school te gaan!’

‘Fair trade kopen maakt wel

degelijk uit’Mariska van den Berg (16)

uit ’s-Gravenzande

28Events, waarmee 3.192 leerlingen bereikt

28Jongeren op reis

7Vrouwen-events

Bewustwording

100Lespakketten gedownload

5Studentenbijeenkomsten,waarmee 210 studenten bereikt

× 10

» Bewustwordingmeer op woordendaad.nl/resultaten


5Kijk!


Tweemaal visa-problemenHet wordt steeds lastiger om buitenlandse jongeren, ver-

bonden aan de partnerorganisaties van Woord en Daad, uit

te nodigen in Nederland. Kijken hoe jongeren in Nederland

leven wordt voor hen haast onmogelijk. De visumregels

worden namelijk steeds strenger, en worden bovendien

steeds strikter toegepast. In 2014 leidde dit voor de unit

Bewustwording tot tweemaal toe tot problemen.

In april moest een bezoek van 15 vakjongeren uit

Bangladesh aan het Calvijn College in Krabbendijke en aan

de Tweede Kamer worden afgelast omdat de jongeren geen

visum konden krijgen. De aanvraag werd door de ambas-

sades in Bangladesh afgewezen, onder meer omdat de

jongeren geen werk hadden en uit arme gezinnen kwamen.

Ook twee Zuid-Afrikaanse jongeren die het Wees Eerlijk

Event in juni zouden bezoeken, ontvingen geen visum en

konden dus het evenement niet bezoeken.

Bewustwording in Ethiopië13 vwo-5-jongeren van het Ichthus College kozen

ervoor om in het najaar van 2013 met Woord en Daad

een bewustwordingsreis te maken naar Gambella, waar

partnerorganisatie Hope Enterprises een onderwijspro-

gramma heeft. De jongeren zamelden zelf geld in voor de

reiskosten, maar voerden zoveel actie dat zij bovendien

€ 10.000 konden doneren aan projecten van Hope.

De 13 jongeren toonden zich enthousiaste ambassadeurs:

zij bereikten ruim 4.300 mensen met hun verhalen, en

gaven mensen daarmee een andere kijk op Ethiopië en op

het werk van Woord en Daad en haar partners.

5.4 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING

Particulieren

‘Kijk, ik ben Ashna, en ik woon in Bangladesh.’ Ze wijst naar een foto van Bangladesh. ‘Mijn land is een heel arm land! Gaan jullie mee?’ Vol enthousiasme houdt Ineke de pop – Ashna, een

Bengaals schoolmeisje – in haar hand. Ze bedacht Ashna

om op een aansprekende manier voorlichting te geven

en maakte passende foto’s in Bangladesh. Nederlandse

leerlingen hangen aan haar lippen!

VoorlichtingHet voorbeeld van Ineke laat iets zien van de werkwijze van

unit Particulieren: altijd op zoek naar de beste manier om de

doelgroep te bereiken. Ook in 2014 kwam Woord en Daad

weer langs op scholen om te vertellen over de projecten,

over het sponsorprogramma en over armoede en rijkdom.

ScholenIn 2013 besloten we meer te investeren in contacten met

scholen omdat we daar potentie zagen. Dit resulteerde in

2014 in vijf middelbare scholen die grootschalige acties

voerden. Het resultaat: € 175.000.

EvenementenTraditiegetrouw stonden we in oktober op de

Wegwijsbeurs, voor het eerst in Rotterdam. We hadden

veel bekijks in de stand. In totaal bracht de beurs maar

liefst € 10.000 op, en 48 kinderen in ontwikkelingslanden

kregen een nieuwe sponsor. Ook verkenden we enkele

nieuwe beurzen, met wisselend succes.

VrijwilligersComités zetten ons ‘te kijk’ in het land. In positieve zin!

In 2014 zetten zij zich weer met verve in om fondsen te

werven. Er waren 78 comités met 700 comitéleden actief

die vervolgens 7.000 vrijwilligers inschakelden bij hun

activiteiten. We verwelkomden 43 nieuwe comitéleden.

In totaal haalden zij € 1.254.477 binnen. Ook melden zich

nieuwe donateurs bij de organisatie aan door bekendheid

via het comité.

De foto op pagina 50 geeft een beeld van de comité-

activiteiten. Comité Pijnacker organiseerde in 2014

een high tea gecombineerd met een roofvogelshow.

Dit was een succes en leverde een mooie opbrengst

op voor Woord en Daad.

SponsorprogrammaHet sponsorprogramma geeft 28.229 mensen een kijkje in

het leven van kinderen in een ontwikkelingsland. Dankzij

hen werden in 2014 30.247 kinderen gesponsord. Het

aantal nieuwe aanmeldingen bedroeg 923, het aantal

afmeldingen 1.331. We zagen ten opzichte van vorige

jaren een lichte positieve trend. Een groep sponsors

reisde naar Bangladesh om daar met eigen ogen te zien

hoe sponsorkinderen leven. Lees hier meer over op onze

website woordendaad.nl/blogs.

GiftenVoor de overige giften is er in 2014 een nieuwe strategie

ingezet en geacteerd op de trend van minder structu-

relegiften.Doorhetsturenvanmailingsnaarspecifieke

doelgroepen zagen we de inkomsten op die programma’s

stijgen.Despecifiekemailingsleverdentotaal€26.500op.

Bedragen om stil van te worden, waarbij we in het bijzonder

denken aan de giften die we uit nalatenschappen ontvingen.


Actie ‘Draagt elkanders lasten’Het Reformatorisch Dagblad startte via de stichting

‘Draagt elkanders lasten’ een actie voor Bangladesh. In

de krant werd met grote regelmaat geschreven over het

land, de mensen en de programma’s. Lezers werden door

de verhalen geraakt, wat in de cijfers zichtbaar werd. De

teller stond op 31 december al op € 243.412.

NoodhulpIn 2014 startte Woord en Daad vier noodhulpacties, voor

Zuid-Soedan, de Filipijnen, Sierra Leone en Noord-Irak. In

Zuid-Soedan en Noord-Irak betrof het steun aan vluchte-

lingen, in de Filipijnen hulpverlening na een nieuwe tyfoon,

Glenda, en in Sierra Leone steunden we ebola-preventie.

Met name bij kerkelijke donoren was de betrokkenheid

groot. Ook via particuliere giften en EO Metterdaad werd

er ruimhartig gegeven in noodsituaties. De opbrengst van

deze acties bedroeg per 31 december 2014 respectieve-

lijk € 109.803, € 1.491.215, € 198.540 en € 868.832.

Institutionele Fondsen

De unit Institutionele Fondsen heeft zich in 2014 gericht

op een tweetal zaken.

Ten eerste het verder uitrollen van een nieuwe

IF-strategie, met focus op allianties en regionale fondsen-

werving. Samen met een drietal regionale fondswervers in

de regio’s CLARA en WARA zijn fondsen aangevraagd met

partners of partners zijn ondersteund in eigen aanvragen.

Vooral in WARA waren veel kansen en zijn een aantal

goede voorstellen ontwikkeld en goedgekeurd.

Ten tweede een sterke inzet om samen te werken met

andere organisaties, zoals Red een Kind en leden van

de ICCO-coöperatie. Grotere fondsen moesten vaak in

een consortium worden aangevraagd. In samenwerking

met partners en/of andere organisaties zijn voorstellen

ontwikkeld en ingediend. De belangrijkste kansen lagen

op het snijvlak van bedrijfsontwikkeling en ontwikkelings-

samenwerking. Een voorstel van 5,8 miljoen euro voor de

doorontwikkeling van de cashew-sector in Burkina Faso

en Benin was hierbij het hoogtepunt.

In 2014 is succesvol geëxperimenteerd met een nieuw

model van werken. Het werk wordt georganiseerd

rondom vier IF-rollen: coördinatie van subsidietrajecten,

begeleiding van projectvoorstellen, schrijven van voorstel-

len en administratie rondom de trajecten. In 2015 zullen

wij het model verder ontwikkelen.

Bedrijven

De nieuwe strategie met een regio-indeling per

account manager blijkt succesvol. De inkomsten laten een

licht positieve trend zien bij bedrijven. Het voordeel van

de regiobenadering is dat er veel sneller verbindingen te

leggen zijn tussen de verschillende bedrijvennetwerken en

dat het onderhouden van een relatie minder inspanning

kost omdat er meer contactmomenten zijn. Het bedrijven-

netwerk groeide met ruim 350 bedrijven.

Focus op regio- en sectorgroepenDe groeiende betrokkenheid vanuit bedrijven zette zich

in 2014 voort. Kijk bijvoorbeeld naar de succesvolle

opstart van de RegioOndernemers Groot Rotterdam

en West-Veluwe en de 40 bijeenkomsten die alle 14

regionale ondernemersnetwerken organiseerden. Een

andere mooie ontwikkeling zijn de ondernemersgroepen

per sector, zoals een groep Nederlandse bouwbedrijven

en een groep agrariërs. Het project dat zo’n groep steunt,

sluit aan bij de core business van de groep. De leden van

het Business Platform vullen hun bijdrage op nieuwe en

verschillende manieren in. Zij sluiten zich bijvoorbeeld ook

aan bij (regio-) groepen.

Het aantal business partners is met 6 gelijk gebleven aan

vorig jaar. Een aantal partners draagt bij aan projecten

die nog volop in ontwikkeling zijn. Dit vraagt voortdurend

afstemming. Een mooie en leerzame uitdaging die we

graag aangaan.

Evenement en reizenOp 18 juni, de jaarlijkse ondernemersmeeting, keken we

samen met ondernemers en partners uit Benin en Burkina

Faso hoe Woord en Daad goed kan inspelen op (wereld-

wijde) veranderingen. Diverse ondernemers namen een

kijkje achter de schermen tijdens ondernemersreizen naar

Sierra Leone, Bangladesh en Burkina Faso. Het werk in de

lokale context en de ontmoetingen met de mensen uit de

programma’s maken een onuitwisbare indruk. Lees voor

meer informatie de blogs op woordendaad.nl.

CompanyKidsAlle CompanyKids-sponsoren kregen een CompanyKids-

pakket, met daarin tools voor correspondentie met de

kinderen en voor het betrekken van personeel bij de spon-

soring. Meer dan 200 bedrijven steunden in 2014 1.575

CompanyKids, een groei van 25 kinderen.

We verkochten ook 1.790 Woord en Daad-kerstpakketten.

Dit zijn 870 meer pakketten dan in 2013. Uit het klant-

tevredenheidsonderzoek onder bedrijven bleek dat de

meerderheid niet openstaat voor het betrekken van hun

personeel bij de activiteiten die zij doen met Woord en

Daad. Een ander gegeven uit het onderzoek is dat onderne-

mers bereid zijn daadwerkelijk kennis in te zetten.


5Kijk!


Accountablity Via relatiebezoeken, bijeenkomsten, projectrapportages

en -voorstellen en nieuwsmail weten ondernemers de

stand van zaken rond projecten. Bij 3.300 ondernemers en

belangstellenden viel in april, september en december het

ondernemersmagazine Daadkracht op de mat. Thema’s

waren: Noodhulp, Voedselzekerheid en Groeispurt in

Azië. Uit het klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat

Daadkracht gewaardeerd wordt.

De Adviesgroep Ondernemers (bestaande uit vijf

betrokken ondernemers werkzaam in diverse sectoren)

vergaderde vier keer. Hun adviezen voor communicatie en

fondsenwerving richting bedrijven waren waardevol voor

het jaarplan 2015.

Qua inkomsten kijken we positief terug. Met het totaalbe-

drag van € 2.019.613 is er een inkomstenstijging van 6%

gerealiseerd ten opzichte van 2013.

Vermogensfondsen

CommunicatieFamilie- en Vermogensfondsen worden persoonlijk en op

maat benaderd. Klantspecieke voorstellen en rapporta-

ges vormen het hart van de communicatie richting deze

doelgroep. Het bredere relatienetwerk met circa 300

contacten heeft in 2014 drie keer de nieuwsbrief van

Woord en Daad Vermogensfondsen ontvangen met het

thema ‘verbinden’. Ook op de site werd hieraan aandacht

besteed.

In dat kader heeft Woord en Daad in 2014 ook twee keer

geparticipeerd in belangrijke thema-bijeenkomsten van

andere belangrijke spelers in de vermogensmarkt, zoals

een meeting rond impact-investeren bij ABN AMRO

MeesPierson.

In het kader van USA-fundraising heeft Woord en Daad

(in samenwerking met haar impact investment bedrijf

Incluvest BV) een eerste versie van de Engelstalige

nieuwsbrief gelanceerd onder de naam InDeed.

De directeur van Incluvest verzorgde in samenwerking

met Woord en Daad een workshop op de tweedaagse

internationale conferentie Africa Works.

FondsenwervingIn 2014 lag het accent op de uitbouw en verdieping van

het bestaande relatienetwerk. Er zijn weer mooie contrac-

ten afgesloten, waarbij zelfs een contract met een Family

Foundation voor in totaal 3 miljoen euro over een periode

van 10 jaar. Vermeldenswaardig is ook het contract van

ruim € 320.000 met een internationale foundation. Helaas

zien we die positieve trend nog niet terug in de inkom-

stencijfers van 2014. Belangrijke reden is dat er bij twee

projecten tegenslag is opgetreden in de uitvoering van het

project, met als gevolg dat de donaties ook navenant zijn

teruggelopen. Op de langere termijn verwachten we veel

van de ontwikkelde contacten met internationale founda-

tions. In dat kader is in april een belangrijke conferentie in

San Francisco bezocht.

Grotere partijen waarmee duurzame relaties zijn

ontwikkeld zijn onder andere: Rabobank Foundation,

Wereldfoundation, Turing Foundation, Stichting De Pagter

Fonds, Dr. Hofsteestichting, Sint Antonius Stichting,

MarèJan Foundation.

Vergelijken we de inkomsten Vermogensfondsen van

2014 met 2013, dan is er sprake van een afname van

€ 999.520, ofwel een afname met 42 %. Omdat het bij

Vermogensfondsen voornamelijk gaat om meerjarige over-

eenkomsten, is het van belang om te kijken naar de trend

over meerdere jaren. Dat perspectief ziet er gezond uit!

Leerpunten Beleidsbeïnvloeding, bewustwording

• In 2014 hebben we het programma ‘From Field to

Market’ ontwikkeld. Dit programma richt zich op het

beïnvloeden van het overheidsbeleid in ontwikkelingslan-

den ten aanzien van boerenondernemerschap. Het pro-

gramma is een mooi voorbeeld van geïntegreerd werken

tussen onze themaspecialisten voor beleidsbeïnvloeding,

agribusiness ontwikkeling en agrarisch vakonderwijs.

Niet eerder was die samenwerking zo nauw. In 2015 en

daarna willen we graag op deze manier concrete pro-

jecten van Woord en Daad en Incluvest verbinden aan

beleidsbeïnvloeding, zowel in Nederland en de EU, als in

de landen waar onze partnerorganisaties werken.

• In het verleden vonden vaak uitwisselingsprogramma’s

plaats waarbij niet alleen jongeren uit Nederland naar

het Zuiden reisden, maar waarbij er ook jongeren uit de

partnerlanden van Woord en Daad Nederland bezoch-

ten. Door de steeds strengere toelatingseisen die

Europa voert, zal dit in de toekomst alleen nog mogelijk

zijn als er een zeer grondige voorbereiding aan vooraf

BPleden € 179.200

BPartners € 360.487

RegioOndernemers € 382.068

Overig € 1.097.858


gaat, en als ambassades de nodige welwillendheid aan

de dag leggen bij het toekennen van de visa.

• Uit TNS NIPO-onderzoek blijkt dat concrete verhalen

over armoede en het leven van de jongeren in ontwikke-

lingslanden jongeren aanspreken. Daarom zullen deze ver-

halen in het blad Grenzeloos een duidelijker plek krijgen.



Leerpunten Fondsenwerving

• Capaciteitsopbouw bij partners gericht op goede

rapportage van de bereikte resultaten is essentieel om

grote (internationale) donoren duurzaam aan ons te

binden. Om deze zaken beter te borgen zullen we de

samenwerking met de afdeling Resultaatmanagement

en Leren in 2015 intensiveren.

• De aanpak waarbij donateurs ook worden ingezet als

ambassadeur blijkt succesvol. Dit model zullen we

daarom vaker gaan inzetten.

• Persoonlijk contact bij fondsenwerving in de VS bij

grote donoren is belangrijk. Door minder te mailen en

meer te skypen of persoonlijke bezoeken af te leggen

willen we betere resultaten behalen.

TNS NIPO-onderzoek geeft de volgende leerpunten aan:

• Jongeren hoeven niet alleen ingezet te worden op

bewustwording, maar zijn ook bereid om te geven.

Woord en Daad deelt voor een deel deze aanbeveling

en gaat in 2015 gerichter kijken naar online fondswer-

vingsmogelijkheden voor jongeren.

• Deleesdichtheidvanofflinecommunicatieisgroter

dan van online communicatie. Woord en Daad zet de

offlinecommunicatiestrategiedoor.In2015zalzezich

bezinnen op een aanpak om de achterban meer te laten

kennismaken met online communicatie.

• Ondernemers zijn bereid hun kennis te delen.

Op dit punt werkt Woord en Daad al jarenlang aan een

kennisnetwerk en zoekt mogelijkheden om onder-

nemers in te zetten. Dit zal ook in 2015 hernieuwde

aandacht krijgen tijdens relatiebezoeken.



5.5 COMMUNICATIE VIA MEDIA

Het was in het afgelopen jaar erg onrustig in de wereld.

Een onrust die ook het werk van Woord en Daad raakte.

We denken onder meer aan de ebola-epidemie die West-

Afrika teisterde en de vele christenen die op de vlucht

sloegen in Noord-Irak. Dergelijke grote gebeurtenissen

zorgen bijna als vanzelf voor veel aandacht van de media.

Moeilijker is het om die aandacht vast te houden. Dat

bleek ook afgelopen jaar weer.

Het bleek goed te werken media regelmatig een update te

sturen, waardoor de rampplekken niet werden vergeten.

Tijdens de beleidsconferentie in juni grepen diverse media

de kans om buitenlandse partners te interviewen. Er volgde

onder meer een mooi verhaal over ‘Bijbel en ontwikkelings-

samenwerking’ (Vice Versa). We denken met zo’n inhoude-

lijke bijdrage de drijfveren van Woord en Daad goed te kun-

nenlatenzien.Daaromvindenwehetookfijndaterin2014

24 opinieartikelen (7 meer dan verwacht) zijn geplaatst.

Blij zijn we ook met de artikelenserie in het Reformatorisch

Dagblad, in het najaar, over Bangladesh. De verhalen raken

harten en maken mensen vrijgevig.

Leerpunten Media

• Er is vanuit media grote vraag naar goed beeldmateriaal

vanuit het Zuiden. Dat was nu niet altijd beschikbaar. We

zullen daarom reizende collega’s gaan trainen, zodat deze

voor de media geschikte foto’s mee naar huis nemen.

• Het is niet altijd makkelijk om jongeren te bereiken via

de gangbare media. We zullen daarom komend jaar

naast de papieren kranten en tijdschriften ook steeds

meer online media benaderen met onze berichten.

• Het is soms lastig in te schatten wat de vraag van media-

bedrijven is. De ervaring is dat persberichten door

redacteuren relatief vaak niet worden gebruikt. We

gaan daarom meer inzetten op persoonlijk contact met

journalisten om hen zo meer op het medium toegesne-

den informatie te kunnen geven.



» Website

WebsiteViews totaal 2013

Unieke bezoekers 2013

Algemeen: www.woordendaad.nl 459.830 115.548

SamenvoordeFilipijnenwww.noodhulpfilipijnen.nl* 273 201

* www.noodhulpfilipijnen.nl is online vanaf 15/11/2013 net na de tyfoon die over

de Filipijnen trok. De website samenvoorhaiti.nl is offline gehaald.

» Social Media

Social Media Volgers Berichten Gereageerd op berichten

Facebook 1.479 135 37

Twitter 1.396 123 16


5Kijk!


» Communicatie

Magazine Doelgroep × per jaar Bereik 2014 Bereik 2013 Verschil

Werelddelen Particulieren 4 73.527 75.488 -1.961

Grenzeloos Jongeren 4 15.801 15.458 343

Verrekijker Schoolkinderen 1 77.557 80.847 3.290

Bouwplaat Kleuters 1 17.566 16.225 1.341

Intercom Comitéleden 1 1.000 1.000

E-letter jongeren Jongeren 9 1.086 1.053 33

Daadkracht Ondernemers 3 3.495 3.487 8

Daadkracht E-letter Ondernemers 5 290 305 -15

Vermogensfondsen E-letter Vermogensfondsen 3 275 204 71

Vermogensfondsen E-Letter Indeed (Engelstalig) Vermogensfondsen 1 50 50

» Ontwikkeling fondsenwerving per product

Product Doelstelling 2014 Realisatie 2014 Realisatie 2013

PARTICULIEREN

Indeed 50 18

Nieuwe kind sponsoring 600 -407 -715

ShareKids 150 14 16

Aanmeldingen Partnerplan 200 134

BEDRIJVEN

Leden Business Platform 56 54 70

Business Partners 7 6 6

Aantal CompanyKids 1.280 1.235 1.250

RegioOndernemers 14 14 12

» Activiteiten

Activiteit Doelgroep Activiteiten 2014 Activiteiten 2013 Verschil

Presentaties Basisschoolleerlingen 92 97 -5

Presentaties Jongeren 99 38 61

Presentaties Volwassenen 29 36 -7

Uitleen leskisten Basisschoolleerlingen 20 22 -2

Zangavonden Particulieren 64 62 2

Fiets-boot-wandeltochten etc. Particulieren 26 27 -1

Verkopingen Particulieren 23 22 1


» Evenementen en Reizen

Evenementen en Reizen Doelgroep ThemaBereikte doelgroep

Wees-Eerlijk reis februari - Sierra Leone Leerlingen en docent van Ichtus College Veenendaal

Duurzame leefstijl vanuit christelijk perspectief 6

Regioavonden Comitéleden Woord en Daad op weg naar de toekomst 380

Ondernemersreis maart – Sierra Leone Ondernemers Samen werken aan onderwijs 5

Sponsoravond maart - Bangladesh Sponsors van sponsorkinderen Bangladesh Onderwijs in Bangladesh 20

Jongerenreis mei - Ethiopië Leerlingen en docenten van Ichtus College Veenendaal

Armoedeproblematiek in de wereld 15

Sponsoravond juni - Guatemala Sponsors van sponsorkinderen Guatemala Onderwijs in Guatemala 110

Bouwreis - Guatemala Jongeren Bouw en ontmoeting 20

Comitédag september Comitéleden Noord en Zuid, we blijven leren 130

Young Ambassadors-reis oktober - Guatemala Leerlingen en docent van Wartburg Colle-ge-Guido de Bres Rotterdam

Armoedeproblematiek in de wereld 6

Vakreis oktober - Filipijnen Leerlingen en docent van Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Apeldoorn

Vakuitwisseling en bewustwording van armoede 6

Sponsorreis oktober - Bangladesh Sponsors en comitéleden Ontmoetingen 12

Wegwijsbeurs oktober Vrijwilligers, donateurs, ondernemers, jonge-ren en andere betrokkenen

Bangladesh, huizenbouw 8.500

Ondernemersreis november - Burkina Faso Ondernemers Vakonderwijs in de context van Burkina Faso 3

Ondernemersreis november - Bangladesh Ondernemers Het werk van Woord en Daad in Bangladesh 11

» Klachten

Aantal klachten 2014 2013 2012

Ontvangen 3 3 3

Naar tevredenheid afgehandeld 3 3 1

Niet naar tevredenheid afgehandeld 0 0 2

Klachten ingedeeld per type 2014 2013 2012

Communicatie 2 0 2

Identiteit en geloofsbeleving 0 1 1

Werkwijze Woord en Daad en/of partners 1 2 0

Totaal 3 3 3

» Complimenten*

Aantal complimenten 2014 2013 2012

Ontvangen 4 8 1

*Complimentenwordengeregistreerdalszijafdelingsoverstijgendzijnendoor stakeholders worden gegeven die van strategisch belang zijn voor Woord en Daad (o.a. coördinatiegroep, comités, ministerie). Woord en Daad ziet het registreren van deze complimenten als een extra middel tot het meten van klanttevredenheid.

» Signalen*

Aantal signalen 2014 2013 2012

Ontvangen 27 35 45

Signalen ingedeeld per type 2014 2013 2012

Communicatie 1 1 1

Identiteit en geloofsbeleving 1 0 0

Werkwijze Woord en Daad en/of partners 1 0 0

Salarissen 24 34 44

Totaal 27 35 45

*WoordenDaadregistreertklachteningevalWoordenDaadafwijktvanhaar beleid of diensten niet levert conform wat Woord en Daad belooft. Een signaal gaat over zaken die Woord en Daad conform haar beleid uitvoert, maar waar mensen uit de achterban anders over denken. Klachten leiden tot aanscherping van de procedures. Bij signalen gaat Woord en Daad in gesprek met mensen om haar beleid toe te lichten.


Kijk naar binnen

Interne organisatie

6

62

6.1 INLEIDING

6.1.1 Ontwikkelingen in de organisatie

De invoering van de organisatievernieuwing uit 2011 is

in 2014 afgerond en eind 2014 conform de afspraken

geëvalueerd. De conclusie van de evaluatie is dat de ver-

nieuwingdenodigeefficiëntieeneffectiviteitheeftopge-

leverd. Er is in 2014 speciaal geïnvesteerd in het trainen

van regiocoördinatoren in het vinden van hun nieuwe rol.

Naar aanleiding van de conferentie in Soesterberg is

besloten om vanaf 2015 de operationele steun die vanuit

de teams vaak nog aan partners gegeven wordt, af te

bouwen. De teams krijgen een veel strategischer rol, zodat

ze voor onze partners overzee ook van meerwaarde zijn.

Teams zijn daar waar nodig in 2014 op getraind.

In 2014 heeft de verdere verkenning van de (on)mogelijk-

heden van de samenwerking tussen Woord en Daad en

Red een Kind de nodige tijd en aandacht gevraagd. Op 5

maart gaven de Raden van Toezicht in kaderstellende zin

groen licht aan de bestuurders om een en ander verder te

onderzoekenc.q.uittewerken.Helaasishetnietgelukt

deze samenwerking te realiseren vanwege organisato-

rische,bestuurlijkeenfiscaleobstakels.Ditheeftertoe

geleid dat begin 2015 dit samenwerkingstraject is stopge-

zet. Omdat er gedurende het jaar veel energie is gestoken

in dit traject, wordt in dit hoofdstuk wel benoemd wat er

in het kader van deze samenwerking aan inspanningen is

geleverd.

De uitrol van het Pluriformsysteem naar de regioallian-

ties in pilotvorm is niet zover als wij wilden door gebrek

aan tijd en capaciteit. Het traject wordt verder in 2015

opgepakt.

6.1.2 Personeel

PersoneelsbeleidDe omgeving waarin Woord en Daad opereert veran-

dert snel. Flexibiliteit wordt steeds belangrijker en een

baan voor het leven kan geen enkele werkgever meer

garanderen.

Woord en Daad verandert mee, zonder daarbij een vast-

omlijnde kijk op het HR-beleid te verliezen. In de visie van

Woord en Daad is het belangrijk dat mensen en processen

op elkaar betrokken zijn. Binnen dit kader is het een grote

uitdaging om mensen optimaal in hun kracht te zetten.

Samenwerken, zelfstandigheid en ondernemerschap zijn

daarin belangrijke competenties.

Vanuit haar missie vraagt Woord en Daad van haar mede-

werkers betrokkenheid, professionaliteit en een gezonde

dosis inzet. Tegelijkertijd voelt Woord en Daad zich vanuit

goed werkgeverschap verplicht een goed en verantwoor-

delijk personeelsbeleid te voeren. Dat uit zich in goede en

evenwichtige primaire en secundaire arbeidsvoorwaar-

den, goede arbeidsomstandigheden en arbeidsverhou-

dingen. Persoonlijke benadering, maar ook persoonlijke

ontwikkeling spelen daarbij een grote rol.

Woord en Daad volgt voor de primaire arbeidsvoor-

waarden het beloningssysteem dat bij de rijksoverheid

gehanteerd wordt (BBRA). De functies worden net als

bij de rijksoverheid via het functiewaarderingssysteem

FUWASYS gewaardeerd en vallen binnen BBRA tussen

schaal 2 en schaal 16. Woord en Daad heeft een werkweek

van 36 uur. Naast de reguliere vakantietoeslag kent Woord

en Daad ook een eindejaarsuitkering van 8,33%, conform

het percentage van eindejaarsuitkering in de BBRA.

Woord en Daad hanteert, op grond van in het verleden

gemaakte afspraken, de pensioenvoorziening voor Zorg en

Welzijn. Een derde van de premie wordt op het salaris van

de werknemer ingehouden. Dit is in overeenstemming met

de premieverhouding zoals het pensioenfonds voor de

overheid (ABP) hanteert.

Speerpunten personeelsbeleid 2014Het personeelsbeleid concentreerde zich in 2014 op:

• Tweede evaluatie organisatievernieuwing

• PMO/arbobeleid

• Medewerkertevredenheidsonderzoek

• Samenwerking Red een Kind

Tweede evaluatie organisatievernieuwingEind 2014 is een tweede evaluatie gehouden van de

organisatievernieuwing.

Eén van de aanbevelingen van de eerste evaluatie was de

verdere doorontwikkeling van de alliantieteams. De units

binnen de afdeling P&P zijn omgevormd tot ontwikkel-

teams naast de alliantieteams om daarmee de slagkracht

en teamre-integratie te bevorderen.

De praktijkervaringen zijn positief. Het voorlopige tweede

evaluatierapport bevestigt dit beeld.

Arbo beleidIn het kader van een gezonde kijk op het functioneren van

medewerkers, boden we in 2014 aan alle medewerkers

een preventief medisch onderzoek aan. Daarnaast zijn

allemedewerkersdiefrequentreizen,uitgebreidmedisch

gekeurd door de Travel Clinic in Rotterdam.


6Kijk!

Interne organisatie

Samenwerking Red een KindVerschillende HR-(beleids)documenten zijn met elkaar

vergeleken en er zijn nieuwe gezamenlijke documenten

opgesteld.

MedewerkertevredenheidsonderzoekOpnieuw is er een medewerkertevredenheidsonderzoek

gehouden. Hierbij is een vergelijking gemaakt met de

resultaten uit 2011.

De uitkomsten waren positief. Medewerkers zijn tevreden

en stralen dit ook uit. Zaken die in 2011 nog als aandachts-

punten werden benoemd, zoals de werkdruk, zijn blijkens

de onderzoeksresultaten effectief opgepakt.

Doorkijkje in het personeelsbestandEr werken 76 medewerkers bij Woord en Daad die 60,51

fulltimeequivalentenvervullen.Tenopzichtevan2013

betekent dit een kleine daling van 0,41 fte.

Eén van de doelen van de reorganisatievernieuwing

die in 2011 is ingezet, is dat de procentuele groei in het

personeelsbestand / personeelskosten maximaal de helft

van de groei in omzet bedraagt. Deze doelstelling is ruim

behaald. De afgelopen jaren zijn de inkomsten gestegen.

In de verhouding 50% is er zelfs een daling van het aantal

fte gerealiseerd in plaats van een stijging. Deze daling is

vooraltoeteschrijvenaanefficiëntiewinstalsgevolgvan

de organisatievernieuwing.

De gemiddelde leeftijd van de medewerkers is 36,89 jaar.

In de rapportage van het medewerkertevredenheids-

onderzoek wordt gesproken over een optimale mix van

leeftijdscategorieën en wordt de conclusie getrokken dat

de organisatie daardoor de komende jaren over veel slag-

kracht beschikt. Bij Woord en Daad werken 39 mannen en

37 vrouwen.

Woord en Daad verzet veel werk met relatief weinig

mensen en vraagt dan ook betrokkenheid, professiona-

liteit en een gezonde dosis inzet van haar medewerkers.

Hoewel we ons bewust zijn van het feit dat cijfers niet alles

vertellen, is de verhouding tussen de totale inkomsten en

het aantal fte’s een indicator in hoeverre een organisatie

efficiëntwerktendematewaarinmedewerkersverant-

woordelijkheid dragen. Voor Woord en Daad levert dit in

2014 het volgende beeld op:

» Aantal fte’s per 31/12/2014

Aantal fte’s per 31/12/2014 60,51

Totale inkomsten in 2014 € 31.406.063

Verhouding inkomsten/fte € 519.023

» Totale personeelskosten Woord en Daad

Bruto jaarsalarissen, sociale lasten € 3.467.008

Pensioenlasten € 369.936

Overige personeelskosten € 210.318

Reiskosten € 104.666

Totale werkgeverslasten € 4.151.928

Naam: Paul Schot

In dienst: sinds 6 november 2014

Functie: senior medewerker PMA

Kijk eens mee naar de organisatie Woord en Daad. Wat zijn voor jou de zaken die opvallen? Positieve zaken/zaken ter verbetering?Als ik kijk naar de mensen die bij Woord en Daad wer-

ken zie ik commitment, kwaliteit en taakvolwassen-

heid. Duidelijk, gedegen, nuchter en dienend komen

bij mij op als kernwoorden voor de organisatiecultuur

en dat kan ik erg waarderen.

Je bent nu ruim 2 maanden in dienst. Kun je al hoogtepunten noemen in je werk als je terugkijkt op die twee maanden? De eerste maanden ben je vooral bezig met inlezen

en inwerken. Het uitgebreide inwerkprogramma was

daarbij een prettig hulpmiddel. Toch was het ook

nodig om direct mee te draaien in de donorteams en

dat helpt om een beeld te krijgen van de partneror-

ganisaties. Wat mij betreft is het een hoogtepunt als

ik van toegevoegde waarde ben en dat blijft ook mijn

focus in de toekomst.

Als je kijkt naar het personeelsbeleid, de arbeidsvoorwaarden, werving & selectiebeleid, HR-ondersteuning, hoe beoordeel je dat? Zoals ik dat heb meegemaakt in de sollicitatieprocedure

komt het aannamebeleid professioneel over. Woord

en Daad gaat niet over één nacht ijs, en dat is logisch

want de investering in personeel is één van de grootste

investeringen. De arbeidsvoorwaarden zijn prima en

stralen uit dat een arbeider zijn loon waard is.


ZiekteverzuimHet ziekteverzuimpercentage kwam in 2014 uit op 5,15%.

Dat is een relatief hoog percentage.

Een aantal medewerkers zijn langdurig ziek (geweest) als

gevolg van persoonlijke omstandigheden. Omstandigheden

die als werkgever niet te beïnvloeden zijn. Indien deze ziek-

tegevallen niet worden meegerekend, kwam het ziektever-

zuimpercentage uit op 2,2%. Dat is beduidend lager dan het

landelijk gemiddelde verzuimpercentage.

Woord en Daad voert een doelgericht preventiebeleid,

onder andere vastgelegd in ons arbo-beleidsplan.

Beloning raad van bestuurSeparaat legt Woord en Daad verantwoording af over

de beloning van de raad van bestuur, bestaande uit een

voorzitter en lid van de raad van bestuur. Zie paragraaf 7.3

voor de nadere details.

VrijwilligersbeleidVrijwilligers zijn een onmisbare schakel in het werk

van Woord en Daad en vormen de ruggengraat van de

organisatie. Niet alleen in de comités, maar ook op kantoor

zetten zij zich geheel belangeloos in voor Woord en Daad.

Woord en Daad kijkt met een professionele blik naar

vrijwilligers. Vrijwilligerswerk is vrijwillig maar niet vrij-

blijvend. Dat geldt zowel voor de organisatie als voor de

vrijwilliger.

Door middel van vrijwilligerswerk raken mensen geïnte-

resseerd en betrokken bij het werk van Woord en Daad.

Dat is belangrijk voor een goed begrip van armoede en

armoebestrijding. Het is ook belangrijk voor de continuï-

teit van de organisatie en het behalen van de doelstelling,

door middel van geld, betrokkenheid, tijd, capaciteit en

beroepskennis.

Vrijwilligers krijgen niet een alleen een kijkje in de keuken

van Woord en Daad, maar worden actief betrokken

bij de behalen van de doelstellingen. Daarom betrekt

Woord en Daad vrijwilligers op kantoor zo dicht mogelijk

bij de organisatie. Vrijwilligersbeleid draagt ook bij aan

debekendheidenefficiëntievandeorganisatie.Actief

betrokken vrijwilligers zetten Woord en Daad in de kijker

van de achterban.

Er worden duidelijke afspraken gemaakt met vrijwilligers

en deze worden schriftelijk vastgelegd. Er wordt actief

geïnvesteerd in training van vrijwilligers. Naast een actief

wervingsbeleid wordt elk aanbod voor vrijwilligerswerk

serieus bekeken, en zoveel mogelijk naar de wensen van

de potentiële vrijwilliger ingepast.

De persoonlijke benadering via lokale comités, groepen

RegioOndernemers en de jongerencomités is een belang-

rijk communicatiemiddel richting de achterban. In 2014

Naam: Willemien van

Wijnen-Vos

In dienst: sinds 1 juli 2005

Functie: assistent fondsen-

werving unit Bedrijven

Kijk eens mee naar de organisatie Woord en Daad. Wat zijn voor jou de zaken die opvallen? Positieve zaken/zaken ter verbetering?In de jaren dat ik bij Woord en Daad werk is er heel veel

veranderd,quaomvang,structuurendergelijke.Tochis

de kern van het werk altijd hetzelfde gebleven: de strijd

tegen de armoede vanuit onze Bijbelse opdracht. En dat

is het samenbindende doel waar we ons allemaal voor

inzetten, waar je ook werkt in de organisatie. Daarnaast

is Woord en Daad een prettige organisatie om te

werken;erisveelflexibiliteitenmedewerkerskrijgen

veel vrijheid in het uitvoeren van hun werk. Voor mij als

moederishetheerlijkdaterflexibelewerktijdenzijn

en ook thuiswerken mogelijk is. Zaken ter verbetering

heb ik niet echt. Wel lijkt het me een must voor iedere

werknemer om een keer op reis te gaan. Dat geeft een

enorme verdieping aan je werk.

Wat zijn voor jou hoogtepunten in je werk?Ik werk al bijna tien jaar bij Woord en Daad. Er zijn heel

wat hoogtepunten te noemen! Bedrijvensymposium

Zaken doen, zaken delen in Utrecht (2008), Woord en

Daad-dag in Houten vorig jaar, diverse ontmoetingen

met partners in Nederland, maar bovenal de bezoeken

aan Burkina Faso en Bangladesh waren heel waardevol.

Dan zie je dat het werk van Woord en Daad echt impact

heeft. Zoals recent in Bangladesh de ontmoeting met

een verpleegster die vertelde dat door het werk van

partnerorganisatie CSS haar leven echt is veranderd en

ze ook tot geloof in Jezus is gekomen.

Als je kijkt naar het personeelsbeleid, de arbeidsvoorwaarden, werving&selectiebeleid, HR-ondersteuning, hoe beoordeel je dat?Ik ervaar Woord en Daad als een warme organisatie

waar kerkmuren geen rol spelen. Binnen Woord en

Daad is oog voor de persoonlijke ontwikkeling van de

medewerkers.


6Kijk!

Interne organisatie

is op verschillende manieren (bijvoorbeeld het oliebollen-

uurtje rond de kerstdagen) extra aandacht besteed aan

de inzet van onze vrijwilligers. In de comités zijn ongeveer

700 vrijwilligers actief. Op het kantoor zijn gemiddeld

zeventien professionele vrijwilligers actief.

6.1.3 Interne communicatie

Door interne communicatie wil Woord en Daad de mede-

werkers proactief, tijdig en betrouwbaar informeren. Door

een gezamenlijke visie te delen en uit te dragen (monde-

ling en schriftelijk) worden medewerkers meegenomen

in het proces van organisatorische en projectmatige

zaken en veranderingen die elk personeelslid aangaan. In

2014 is de meeste aandacht bij de interne communicatie

uitgegaan naar de het samenwerkingsproces met Red een

Kind. Er zijn meerdere personeelsbijeenkomsten geweest.

Naast de twee reguliere personeelsbijeenkomsten organi-

seerden we drie extra bijeenkomsten voor medewerkers

in verband met de samenwerking met Red een Kind en

het vertrek van raad van bestuurslid Dicky Nieuwenhuis.

Daarnaast organiseerden we ten behoeve van haar

afscheid een symposium waarvoor relaties en medewer-

kers uitgenodigd zijn. Samen met Red een Kind is een

speciale bezinningsdag georganiseerd voor medewerkers

van beide organisaties. Dit was tevens een gelegenheid

om met elkaar kennis te maken.

Voor de medewerkers die een jaar of korter in dienst

waren, was er een introductiebijeenkomst, waarbij de

corporate identity en het ontstaan en de ontwikkeling van

Woord en Daad toegelicht werden. Ook HRM-zaken en de

OR kwamen aan de orde.

Drie lunchlezingen vonden plaats, waaronder een lezing

van hoofdredacteur Marc Broere en columniste Ellen

Mangnus van Vice Versa over hun boek Minder hypes, meer Hippocrates. Medewerkers ervaren lunchlezingen

waarvoor ook externe sprekers uitgenodigd worden als

inspirerend. Het afgelopen jaar zijn de medewerkers

diverse malen geïnformeerd en uitgenodigd voor Woord

en Daad-activiteiten als een informatieavond over

noodhulp Filipijnen en een sponsoravond over Guatemala.

Hiermee wordt de betrokkenheid van medewerkers bij het

werk van Woord en Daad gestimuleerd. Dit wordt positief

ervaren door de medewerkers.

6.1.4 Ondernemingsraad

In 2014 hield de ondernemingsraad vier

OR-vergaderingen en vier bijeenkomsten met de raad

van bestuur. De belangrijkste thema’s die in de adviezen

van de OR en de vergaderingen met de raad van bestuur

aan de orde kwamen zijn het voorstel voor oprichting van

een vereniging tussen Woord en Daad en Red een Kind,

met een bijbehorende werkorganisatie; de locatiekeuze

voor de nieuwe werkorganisatie; het personeelshandboek

voor de werkorganisatie; de procedures voor sollici-

tatiegesprekken en functioneringsgesprekken van de

werkorganisatie; en tot slot de invulling van het medewer-

kerstevredenheidsonderzoek door de RMU. In de zomer

hield de OR een extra bijeenkomst voor het personeel met

betrekking tot de locatiekeuze van de werkorganisatie.

Op basis van de uitkomsten van deze bijeenkomst heeft

WoordenDaadeenextraenquêteonderhetpersoneel

gehouden. Op advies van de OR vonden ook gesprekken

plaats met alle afdelingen, de raad van bestuur en de OR

overdelocatiekeuze.Deuitkomstenvandeenquêteen

de afdelingsgesprekken zijn meebepalend geweest voor

de uiteindelijke locatiekeuze. In oktober vond de jaarlijkse

ontmoeting plaats tussen de raad van toezicht, de raad

van bestuur en de Ondernemingsraad, waarbij de raad van

toezicht een goed beeld kreeg van het functioneren van de

OR en de relatie tussen OR en raad van bestuur. Tijdens

personeelsbijeenkomsten en via e-mail zijn medewerkers

geïnformeerd over de adviezen van de OR en kregen zij

de notulen van de vergaderingen. Suggesties en vragen

konden medewerkers kwijt via het spreekuur, de OR-mail

en in gesprekken met OR-leden. Ook gaf de OR presenta-

ties aan nieuwe medewerkers, om hen bekend te maken

met het functioneren van de OR binnen Woord en Daad.

Begin 2014 is de samenstelling van de ondernemingsraad

gewijzigd, doordat Jan-Frans de Bruijn de OR verliet. Na

gehouden verkiezingen is de ontstane vacature vervuld

door Wilma van der Meij.

6.1.5 Milieu

Vanaf 2013 compenseert Woord en Daad de vluchten

die gemaakt worden volledig op CO2. Dat gebeurt

via een bijdrage aan het CO2-compensatiefonds, dat

luchtvaartmaatschappijen bij aankoop van tickets bieden.

Daarnaast wordt bewust gezocht naar en gebruikge-

maakt van werkmethoden die minder reizen mogelijk

maken (combinatie van reizen, gebruik van Skype,

inrichten van een helpdesk voor het sponsorprogramma,

zodat partners op afstand begeleid kunnen worden). Dit

beleid heeft geleid tot een kostenreductie in reizen van

meer dan 20%. Het beleid is dus niet alleen duurzamer,

maar ook goedkoper.

Woord en Daad hanteert een strikt beleid woon-werkver-

keer: medewerkers krijgen slechts tot 30 km woon-werk-

verkeer vergoed. Op die wijze wil Woord en Daad dicht bij

het werk wonen stimuleren.


Woord en Daad gebruikt energiezuinige apparatuur,

gerecycled papier en er is strikte papieren afvalscheiding.

Daarnaast is in 2014 een eerste aanzet gedaan tot het

beleid rond duurzaamheid. Gekeken wordt hoe dit inte-

graal in de organisatie een plaats kan krijgen. Dat beleid

wordt in 2015 afgerond.

Eind 2014 is het kantoor tijdelijk verhuisd i.v.m. verbou-

wing van het huidige kantoor door de verhuurder. Met

de verhuurder zijn afspraken gemaakt om het kantoor

vergaand energieneutraal te maken. Dat vraagt een inves-

tering, maar past wel bij ons beleid en de kernwaarde van

rentmeesterschap.

Door verdergaande automatisering wordt steeds minder

papier gebruikt. Onderstaande tabel toont dit aan:

JaarVerbruik zwart-wit

Verbruik kleuren

Verschil met voorgaand jaar zwart-wit

Verschil met voorgaand jaar kleur

2014 168.023 109.989 -188.177 -52.83% 37.697 52,15%

2013 356.200 72.292 -6.985 -1,9% -15.895 -18,0%

2012 363.185 88.187 -59.115 -12,8% -10.214 -10,4%

2011 422.300 98.401 -95.575 -18,4% -19.345 -16,4%

2010 517.875 117.746

Medewerkers worden op verschillende manieren uitge-

daagd kostenbewust te zijn op het gebruik van elektrici-

teit, licht, papier, e.d. De werkvergaderingen van Woord

en Daad zijn papierloos.

In haar programma’s toetst Woord en Daad projecten

enprogramma’sopduurzaamheid(financieelenmilieu-

technisch). In 2015 wil Woord en Daad de verslaggeving

over duurzaamheid optimaliseren en door een externe

accountant laten toetsen.

6.2 EFFECTIVITEIT RISICOMANAGEMENT IN 2014

In bijlage 5 beschrijft Woord en Daad haar risicoma-

nagementbeleid. In deze paragraaf leest u of en zo ja hoe

effectief dit beleid in 2014 is uitgevoerd.

Risico’s in de werkomgevingIn 2014 deden zich geen bijzondere risico’s voor. Er

was wel sprake van een aantal noodhulpsituaties. In de

Filippijnen was sprake van een tyfoon. In West-Afrika

kregen we te maken met de ebola-epidemie.

Risico’s op organisatieniveauIn 2014 is besloten om de relatie met onze kleine

partnerorganisatie Word and Deed Lanka af te bouwen.

Deze partnerorganisatie blijkt onvoldoende in staat om

zich aan de veranderde context in Sri Lanka aan te passen.

Risico’s in de groeistrategieDe groei in 2014 is structureel. Er is vooralsnog geen

sprake van krimp.

Koersrisico’sHet management van het koersrisico is ook in 2014 con-

form het beleid uitgevoerd. Er was sprake van een koers-

verlies, dat binnen het fonds kon worden opgevangen.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten: reserves en liquiditeitIn 2014 is de beheersing van de relatie tussen uitgaven

en inkomsten effectief toegepast. In het begin van het jaar

wordt in de contracten 80% van de partnercontracten toe-

gezegd. De laatste 20% wordt pas in het tweede halfjaar

definitieftoegekend.Vrijwelalleprogramma’skondende

laatste 20% toegekend krijgen. 15 programma’s kregen die

20% niet. Dat had te maken met én de iets tegenvallende

inkomsten én met onderprestatie van deze programma’s.

Uiteindelijk is € 476.873 niet toegekend. Door het jaar

heeniservoldoendeliquiditeit.Deliquiditeitsplanning

voldoet tot nu toe goed.

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoor de match tussen inkomsten en uitgaven en de

voorwaarden die aan betaling gesteld worden, is er altijd

sprakevanenigeliquiditeit.DezemiddelenbelegtWoord

en Daad risicoloos bij de Rabobank. Een beperkt bedrag

(€ 10.000) betreft een participatie in Oikocredit. Woord

en Daad heeft daarnaast geen beleggingen in aandelen of

effecten.

» Rendement beleggingen

Jaar Gemiddeld saldo Opbrengst In procentenBenchmark

(Euribor-dagrente)

2014 € 2.653.674 € 19.656 0,74% 0,13%

2013 € 3.010.613 € 28.361 0,94% 0,13%

2012 € 5.110.885 € 71.627 1,40% 0,65%

2011 € 6.222.324 € 101.220 1,63% 0,90%

2010 € 4.804.950 € 104.897 2,02% 0,80%

Woord en Daad volgt VFI Richtlijn Financieel Beheer. De

niet-financiëlecriteriadiegenoemdwordenindehand-

reiking worden ingevuld via het beleid dat de Rabobank

ontwikkeld heeft.


6Kijk!

Interne organisatie

CrisismanagementEr waren in 2014 geen crisissen die Woord en Daad nood-

zaakten het crisismanagement toe te passen. Uiteraard

waren er wel verschillende noodhulpacties, waaronder

Filipijnen en West-Afrika (ebola). Daar is het noodhulp-

team op ingezet.

6.3 KWALITEITSMANAGEMENT

Woord en Daad heeft haar kwaliteitsmanagementsysteem

ingericht volgens de principes van ISO 9001:2008. In

2014 is ons systeem voor de eerste keer getoetst door

Certiked. De conclusies waren positief en we mochten ons

hercertificeren(voordriejaar).Ookzijnwevoordeeerste

keergetoetstopdePartosnorm9001(sectorspecifieke

norm op basis van de ISO-norm 9001). Het resultaat is dat

wehetcertificaatvoordezenormbehaaldhebben.

Tevens zijn vier interne audits uitgevoerd om de werking

van het kwaliteitsmanagementsysteem te controleren.

Afwijkingen en verbeterpunten zijn geregistreerd en

opgevolgd. Het Handboek Organisatie is samen met de

afdelingsmanagers up-to-date gehouden. Door verschil-

lende afdelingen zijn klanttevredenheidonderzoeken

uitgevoerd. Een belangrijk onderzoek was het klantte-

vredenheidsonderzoek wat in het najaar door TNS NIPO

onder de achterban is uitgevoerd. Klachten, signalen

en complimenten zijn geregistreerd en beantwoord: zie

hoofdstuk 5. In juni 2014 zijn de leveranciersbeoordelin-

gen en de jaarlijkse Management Review uitgevoerd.

6.4 PLANNING, MONITORING EN AUDITING (PMA)

PMA omvat het formuleren van donoreisen ten aanzien

van het PMEL-systeem van partners, het uitvoeren van

audits waarin de PMEL-capaciteit van partners wordt

beoordeeld en het coördineren van de andere typen

auditsophetgebiedvanfinanciënenorganisatiecapaci-

teit die Woord en Daad systematisch inzet om relevante

aspecten van de capaciteit van partners te beoordelen.

Door het uitvoeren van haar PMA-beleid wil Woord

en Daad op een concrete en objectieve manier verant-

woordingafleggenaanhaardonorenenaanalliantiesen

partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. Ook worden

risico’s in kaart gebracht en beheersbaar gemaakt.

In 2014 zijn in totaal 17 audits uitgevoerd op het gebied

vanPMEL,financiënenorganisatiestandaarden.De

audits hebben bruikbare bevindingen opgeleverd en

indien nodig zijn actiepunten voor de partnerorganisatie

gedefinieerdwaarbijeenverplichteopvolgingalsconditie

is opgenomen en gemonitord.

Vanaf 2014 is de Organisational Standards Assesment

(OSA) ingevoerd als nieuw instrument in de PMEL-

toolbox. Deze assessment wordt door de Woord en Daad

donor uitgevoerd en geeft in twee dagen tijd inzicht in de

capaciteit van de partnerorganisatie op het gebied van

beleid,bestuur,administratieenfinanciën,personeels-

management en organisatiemanagement. Alle partners

waar een OSA is uitgevoerd (7), scoren voldoende tot

goed. Door het assesment samen te doen met bestuur en

managementteam ontstaat er een gezamenlijk inzicht in

sterke en zwakke punten binnen een organisatie. Waar

nodigwordtopvolgingopspecifiekepuntennaverloop

van tijd getoetst via een gerichte audit die door een lokale

consultant wordt uitgevoerd.

De invoering van de OSA en een evaluatie van alle tools

heeftertoegeleiddaternietlangerfinanciëlewerkbezoe-

ken gedaan worden omdat de zaken die hierin getoetst

werden reeds aan de orde komen via de overige tools

en audits. Het accountability manual is hierop aangepast

en ingevoegd in het donor manual, zodat nog maar één

document gebruikt wordt waarin het beleid, procedures

en regels van WD donor zijn vastgelegd.

Met de herziening van het donor manual zijn ook de

eisen voor de jaarrekening en accountantscontrole bij de

partnerorganisatie aangepast. De jaarrekeningeisen zijn

verlaagd, er wordt echter wel gevraagd om ieder half jaar

eenaccountantsverklaringaanteleverenopdefinanciële

verantwoording van de Woord en Daad-projectgelden.

Jaarrekeningen van partners worden jaarlijks beoordeeld

op een aantal criteria, zodat een beeld ontstaat van de

financiëlegezondheidvandeorganisatieendegeconsta-

teerde punten in de managementletter.

Financial audits, uitgevoerd door externe consultants,

richten zich op risicoanalyse en kunnen worden geïniti-

eerd vanuit een OSA, de jaarstukken, een PMEL-audit of

specifiekedonoreisen.

Leerpunten 2014• De eerste ervaringen wijzen er op dat de PMEL-audit en

de OSA kunnen worden geoptimaliseerd door een betere

uitwerking van een aantal eisen (PMEL) en het onderzoe-

ken van het gebruik, de scoring en het doelbereik (OSA).

• Dekwaliteitvanfinancialauditsblijftsterkafhankelijk

van de kwaliteit van consultants. Naast het verbeteren


van de selectie van consultants wordt onderzocht of de

terms of reference kan worden verbeterd. Deze wordt

voortaan vooraf doorgesproken met de consultant.

• Door het beter bijhouden van actiepunten en donor-

condities in het ERP-systeem kan de opvolging beter

worden geborgd.

• De halfjaarlijkse projectaudits kunnen in een aantal

gevallen nog aan kwaliteit winnen.

6.5 CODES/CERTIFICERING

Woord en Daad:• onderschrijft de Code of Conduct van het

Internationale Rode Kruis, een internationale gedrags-

code voor hulporganisaties;

• volgt in noodhulp en wederopbouw de Sphere

Standards;

• volgt de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen;

• werkt in fondsenwerving met de Gedragscode van de VFI;

• bezit het CBF-keurmerk;

• isISO-gecertificeerd;

• werkt volgens COSO;

• WoordenDaadisPartos9001gecertificeerd(desec-

torspecifiekeISO-norm).


Kijk mee

Besturen en toezicht houden

7

70

7.1 INLEIDING

De raad van toezicht (RvT) van Woord en Daad heeft een

belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling

van de missie en visie van de organisatie. De bestuurlijke

verantwoordelijkheid ligt bij de raad van bestuur (RvB).

Vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding tussen toezicht

en bestuur conform de Code Goed Bestuur voor Goede

Doelen doorgevoerd.

Statutaire naam

Stichting Woord en Daad (verkorte statutaire naam,

volledige statutaire naam is Stichting Reformatorische

Hulpaktie Woord en Daad), is gevestigd te Gorinchem.

7.2 BESTUURLIJKE VERANTWOORDING

Raad van bestuur

De raad van bestuur (RvB) bestaat uit dr.h.c. ir. Jan Lock

(directeur-bestuurder). Statutair heeft de RvB beleids-

matig de verantwoordelijkheid voor de organisatie. De

directeur-bestuurder heeft verschillende nevenfuncties.

Een overzicht hiervan vindt u in bijlage 2.

Op 17 april werd drs. Dicky Nieuwenhuis, tot dan lid van

de RvB, wethouder van de gemeente Culemborg. Met het

oog op de beoogde samenwerking met Red een Kind is

besloten de vacature vooralsnog niet op te vullen.

Raad van toezicht

De RvT keurt het door de RvB vastgestelde beleid goed.

Tevens is het zijn verantwoordelijkheid om het functione-

ren van de RvB te beoordelen.

De RvT bestaat uit acht leden (zie voor samenstelling en

rooster van aftreden bijlage 1). Ds. C. (Coen) Westerink

is voorzitter. De RvT wordt samengesteld op basis van

een goede mix van inhoudelijke en bestuurlijke competen-

ties. De leden van de RvT hebben zitting gedurende een

periode van vier jaar en kunnen tweemaal worden herbe-

noemd. Per 31 december 2014 was de samenstelling als

volgt (zie tabel onderaan de pagina).

Bij elk aandachtsgebied is vanuit de professie van het lid

van de RvT duidelijk dat hij of zij waarde toevoegt voor het

aandachtsgebied en Woord en Daad. Nevenfuncties van

RvT-leden zijn te vinden in bijlage 2.

De RvT vergaderde in 2014 negen keer in aanwezigheid

van de RvB. Delen van twee vergaderingen waren zonder

de RvB (met name als het ging om de beoordeling van de

RvB en een interne beraadslaging rond de samenwer-

king met Red een Kind). Tweemaal vergaderde de RvT in

het kader van de mogelijke operationele samenwerking

samen met de RvT van Red een Kind. Tijdens de vergade-

ring in maart 2014 keurde de RvT de jaarrekening goed.

Goedkeuring van het jaarplan en begroting vond plaats in

oktober 2014. In diezelfde vergadering vond de evaluatie

» Raad van toezicht

Lid raad van toezicht Beroep Aandachtsgebied binnen Woord en Daad

Ds. Coen Westerink Predikant Voorzitter. Aandachtsgebied: identiteit van de organisatie

Jenny Achterstraat-Floor AA MBA Ondernemer Secretaris

Piet Nobel RA Registeraccountant Begroting,budgetinclusieffinanciëleenfiscalezaken,personeelenorganisatie

Drs. Marja C. van de Lagemaat-Maaskant Docente Frans/decaan vwo onderwijskundige

Onderwijs

Mr. Margreeth Overbeeke-Boer Jurist en verslaggever bij de NOS Lobby en advocacy, beleidsbeïnvloeding, communicatie en bewustwording

Dr. Pieter Honkoop MDL-arts; ervaring in tropische geneeskunde

WASH, Basisvoorzieningen en humanitaire hulpverlening

Ing. Bart Jaspers Faijer Wethouder; landbouwkundige Landbouw, voedselzekerheid, resultaatmanagement en leren

Ing. Kees van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

Arbeid en inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform; Investeringsmogelijkheden, businessplannen


7Kijk!


van de RvB plaats. De accountant was aanwezig in de

maartvergadering, waarin jaarverslag en jaarrekening pas-

seerden. In april participeerde de RvT in een beleidssessie

met de hele organisatie. Drs. Marja C. van de Lagemaat trad

in 2014 af. Zij wordt opgevolgd door drs. Richard Toes.

Jaarlijkse evaluatie raad van toezicht

In het kader van de reguliere evaluatie vond de evaluatie

van de heer Van Burg in het voorjaar plaats. Mevrouw J.

Achterstraat-Floor is in december geëvalueerd. Beiden

werden opnieuw benoemd. De evaluatie van de heer

Nobel is uitgesteld tot het voorjaar van 2015.

Financiële auditcommissie

Definanciëleauditcommissie(voorsamenstellingziebijlage

1)adviseertdeRvTinzakefinanciëlevoorstellenvande

RvBengeefthaaropinieoverdefinanciëlehandelwijzevan

de RvB en de verslaglegging hierover. De auditcommissie

vergaderde in 2014 twee keer; eenmaal over jaarrekening

2014 en een keer over de begroting 2015.

Accountant en benoeming accountant

Om haar toezichthoudende taak goed uit te kunnen oefe-

nen laat de RvT de RvB en de onder de RvB functionerende

organisatie extern en onafhankelijk controleren op zowel

hetfinanciëledoenenlatenalsdeprocesmatigegangvan

zaken. Daartoe benoemt zij een accountant. In 2014 was

Roza B.V. uit Veenendaal de accountant van Woord en Daad

(herbenoeming in 2014). De accountant neemt zowel deel

aan de vergaderingen van de auditcommissie als aan de

vergadering van de RvT waarin de jaarrekening passeert.

Beoordeling van de raad van bestuur

In de maarten oktobervergadering beoordeelde de

RvT op basis van resultatenrapportage en evaluaties het

functioneren van de RvB. De organisatie wordt een keer

per twee jaar geëvalueerd door verschillende belangheb-

benden (klankbordgroep comités, adviesgroep bedrijven,

partnernetwerk en ondernemingsraad). Deze evaluaties

zijn meegenomen in de beoordeling van de raad van

bestuur. De beoordeling van de RvB is positief. De RvB

haalt de doelen die de organisatie zich gesteld heeft, uit

het medewerkerstevredenheidsonderzoek blijkt dat er

een hoge mate van tevredenheid is onder het personeel

(op eigenlijk alle gebieden) en dat de implementatie van de

organisatievernieuwing in 2011 de nodige vruchten heeft

afgeworpen. Ondanks de halvering van de RvB ervaart de

organisatie goede continuïteit en de Ondernemingsraad

een positieve interactie met de RvB.

Samengevat kwam de RvT tot het volgende oordeel (zie

tabel onderaan de pagina).

7.3 BELONING EN SALARIS RAAD VAN BESTUUR

De RvT heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de

directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigings-

componenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek

geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid

en de vaststelling van de beloning blijft Woord en Daad

ruim binnen de Adviesregeling Beloning Goede Doelen

van de VFI en de Code Wijffels. De actuele salariëring van

de RvB van Woord en Daad is net als die van andere per-

soneelsleden gebaseerd op BBRA. Ook de functies binnen

de RvB worden via FUWASYS beoordeeld.

Beloning raad van bestuur Voorzitter RvB Lid RvB*

Schaal 16, trede 10 14, trede 8

Percentage dienstverband 100** 89

Salarissen Raad van Bestuur € 95.274 € 20.996

*Hetlidvandervbisop17april2014afgetreden.**vanaf17-04-2014,daarvoor93%

» Beoordeling van de raad van bestuur

Criterium Omschrijving Beoordeling

Doelstelling De activiteiten van de instelling moeten zijn gericht op realisering van haar doelstelling. Goed

Besteding van middelen Debeschikbaremiddelenmoetenefficiënteneffectiefwordenbesteed,conformdekadersdiebeleidsma-tig afgesproken zijn.

Goed

Fondsenwerving Demethodenterverkrijgingvanmiddelenvoordedoelstellingmoetenefficiënt,effectiefenbehoorlijkzijnen conform de afgesproken kaders.

Goed

Omgaan met vrijwilligers Er moet zorgvuldig worden omgegaan met vrijwilligers die hun diensten aanbieden. Goed

Functioneren van de organisatie Deorganisatiemoetprofessioneelfunctionerenenadequaatwordenbeheerst. Goed


VFI-norm salarissen directiefuncties

Voorzitter RvB Lid RvB

Weging volgens VFI-systema-tiek (de zogenaamde BSD, Basis ScorevoorDirectiefuncties)*

422 (t/m 16-04) 485 (v.a. 17-04)

388 (t/m 16-04)

Maximumsalaris volgens VFI-norm bij deze functiezwaarte en –omvang.

€ 117.222 (VFI-norm bij 93% en 100%)

€ 25.717 (VFI-norm bij 89%)

*DetotalepuntentellingvoorWoordenDaadkomtuitop485punten.Bijeen meerhoofdige raad van bestuur dient dit puntenaantal vermenigvuldigd te worden met een percentage. Het betreft 87% voor de voorzitter van de raad van bestuur en 80% voor een lid van de raad van bestuur. Dit betekent voor de functie van Jan Lock een puntenaantal van 422 en voor Dicky Nieuwenhuis een puntenaantal van 388. Tot 17 april 2014 had Woord en Daad een meerhoofdige directie. Door het vertrek van Dicky Nieuwenhuis heeft Woord en Daad per 17 april 2014 een één-hoofdige directie.

De puntentelling volgens de VFI-norm met betrekking tot

maximumsalarissen passend bij de complexiteit en grootte

van de organisatie is in 2013 opnieuw door de raad van

toezicht beoordeeld en vastgesteld.

7.4 BESTUURLIJK FUNCTIONEREN

Organisatie en Code Wijffels

De organisatie staat onder leiding van de RvB. De ver-

houding tussen de RvT en de RvB is geregeld conform de

Code Wijffels en vastgelegd in de statuten.

De werkorganisatie is opgesplitst in vijf afdelingen. De

opbouw per 31/12/2014 was als volgt:

Afdeling Onder leiding van

Finance, Projectadministratie en Control

Jan van der Bas QCAssistent-manager: drs. Arnold van Willigen

Communicatie en Fondsen Rina Molenaar MSc

Partners en Programma’s Edwin Visser

Agribusiness en Enterprise Development

Ing. Maarten van Middelkoop

Resultaatmanagement en Leren Dr. ir. Wim Blok

De managers van de afdelingen vormen onder voorzitter-

schap van de RvB met elkaar het managementteam. Het

managementteam adviseert de RvB over besluitvorming.

Afwijking van het advies wordt via de notulen van het

managementteam vastgelegd. De RvT neemt kennis van

deze notulen.

In de uitvoering heeft de RvB verantwoordelijkheden

en bevoegdheden gedelegeerd aan de afdelingsma-

nagers. De procedures hiervoor zijn vastgelegd in

het Organisatiehandboek. Via interne controle wordt

naleving van de procedures door de afdeling Finance,

Projectadministratie en Control gerapporteerd aan de

RvB. Woord en Daad kent een zevental staffuncties. Zie

het organogram in bijlage 4.

Onkostenvergoedingen

De RvB vervult een bezoldigde functie. De leden van de

RvT krijgen alleen een onkostenvergoeding. In de praktijk

betreft dat een vergoeding voor de verreden kilometers

en vergoeding voor porti en telefoonkosten. De vergoe-

ding bedraagt per gereden kilometer € 0,28.

Nevenfuncties

De nevenfuncties van de RvB en de leden van de RvT

worden genoemd in bijlage 2. Vóór het geven van

goedkeuring voor het aangaan van nieuwe nevenfuncties

door RvT-leden worden deze getoetst aan de statuten

van Woord en Daad. Er zal geen goedkeuring plaatsvin-

den als er risico bestaat op belangenverstrengeling of

afhankelijkheid.

Evalueren en leren

Evalueren en leren is structureel verankerd binnen de

beleidscyclus van Woord en Daad. Meer informatie hier-

over in hoofdstuk 4.

Jaarverslag

Het jaarverslag geeft een goed beeld van het werk van

Woord en Daad. Het gaat in op zowel het werk in Afrika,

Azië en Midden- en Zuid-Amerika als op het werk in

Nederland en Europa. Woord en Daad beschikte in 2014

over voldoende middelen om haar werk voor het grootste

deel volgens de voorgenomen plannen en langs de strate-

gische lijnen uit te voeren.

Aan de inkomstenkant was er sprake van een groei bij

particulieren en bedrijven voor wat betreft de structurele

inkomsten. De stijgende inkomstenlijn bij bedrijven zette

zich voort. De inkomsten uit noodhulp waren relatief

hoog als gevolg van de massale reactie van onze achter-

ban op de noodhulpsituatie in de Filipijnen, rond ebola en

Syrië/Irak. De inkomsten uit Institutionele Fondsen en

Vermogensfondsen bleven achter voor wat betreft subsi-

dies, aandeel acties derden lag fors hoger.


7Kijk!


Jaarrekening

Voorgedetailleerdefinanciëlegegevenswordtuverwezennaardejaarrekeningmettoelichting.

In het operationeel jaarplan voor 2014 is een begroting onderbouwd van € 33.159.268. Een deel daarvan (€ 3.917.500)

zat in de categorie ‘niet goed te voorspellen inkomsten’.

Door de koppeling van uitgaven aan inkomsten was er sprake van een goed evenwicht tussen baten en lasten. De vaste pro-

grammakosten, de kosten beheer en administratie en de kosten eigen fondsenwerving bleven binnen de vastgestelde normen.

40

35

30

25

20

15

10

5

0

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

20

14

× m

iljo

en

8 fte

10 fte

20 fte

subsidie

noodhulp

8,4%

9,4% 9,4%

7,8% 7,9% 7,7%

11,01%

9,18%

10,1%

Kosten

7,91%

fte

60,51

Reguliere inkomsten

19,951 mln.

23,567 mln.Vermeerderd metextra inkomstenderden

Totale inkomsten

31,406 mln.Vermeerderd met subsidies overheden

» Inkomsten 1975 t/m 2014 Gerealiseerd en begroot


Begroting 2014, meerjarenbegroting en beleidsvoornemens

Na de jaarrekening is de begroting over het jaar 2015 en

de meerjarenbegroting opgenomen. De beleidsvoorne-

mens zijn vastgelegd in hoofdstuk 8 van dit jaarverslag.

Overige beleidsuitgangspunten, van belang voor bestuurlijke verantwoordelijkheid en functioneren

Vermogen

Het vermogen van de stichting is opgesplitst conform de

regels van het CBF in reserves.

Reserves

Woord en Daad streeft naar een evenwicht tussen

inkomsten en uitgaven. De opbouw van het operationeel

jaarplan is daarop afgestemd: tegenover bestedingen die-

nen via fondsenwerving inkomsten te staan. De koppeling

tussenspecifiekeinkomstenenspecifiekeuitgaveniszo

beter geborgd.

Fondsen

De bestemmingsfondsen zet Woord en Daad over-

eenkomstig de bestemming in bij de uitvoering van de

projecten. Indien er bij projecten in aanvang nog te weinig

fondsen binnen zijn, wordt per balansdatum het tekort

aangevuld vanuit het algemeen fonds. Indien alsnog via

fondsenwerving dekking voor het project gevonden wordt,

wordt dit bedrag teruggeboekt naar het algemeen fonds.

Tot de bestemmingsfondsen behoren ook de

sponsorfondsen.

Beleggingsbeleid

Doordat aanvaarde projecten meestal in termijnen

betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten

tijdvergt,zijnertijdelijkeliquiditeitenaanwezig.Deze

worden risicoloos belegd (zie verder paragraaf 6.2

risicomanagement).

Procesbeheersing en risicobeheersing

Stichting Woord en Daad streeft transparantie na bij de

uitvoering van de werkzaamheden. De toekenning van de

fondsen, besteding van fondsen, bewaking van projecten

programma-uitvoering en -rapportage vonden in 2014

plaats volgens de kaders, procedures en processen zoals

vastgesteld door de stichting. Zie voor een beknopte

beschrijving van deze kaders, procedures en processen

bijlage 5. Door de RvT wordt vanuit die gegevens toezicht

gehouden. In dezelfde bijlage is de werkwijze rond risico-

beheersing opgenomen.

In een afzonderlijke verklaring geeft de accountant een

oordeel over de beheersing van deze processen. Het doel

vandezebeschrijvingishetafleggenvanverantwoording

over de wijze waarop Woord en Daad de haar toever-

trouwde middelen beheert en besteedt. Daarnaast borgt

Woord en Daad haar processen via het ISO 9001–2008.

DitcertificaatverkreegWoordenDaadin2002.Het

certificaatisin2014verlengdengeldttot2016.

De normpercentages voor overhead

Sinds 2011 werkt Woord en Daad met kostennormen

voor beheer en administratie en een eigen norm voor kos-

ten eigen fondsenwerving. De norm beheer en administra-

tie is 3,1%, die voor kosten eigen fondsenwerving 6%. De

organisatiekosten liggen nagenoeg in lijn met de begroting.

In 2014 zijn kosten gemaakt in verband met de beoogde

samenwerking met Red een Kind, die binnen de begroting

gecompenseerd konden worden door onder andere lagere

afschrijving hardware (door latere investering in nieuw

serverpark) en besparing op fondsenwervingskosten. Het

overheadpercentage komt op 7,91% uit (wat iets lager

is dan in 2013, toen 7,98%). Overheadkosten liggen dus

redelijk in lijn met de begroting, de inkomsten zijn echter

lager uitgekomen, vandaar dat het normpercentage van

7,5% niet gerealiseerd is. Kosten Beheer & Administratie

komen uit op 3,05% van de inkomsten (was 3,27% in

2013), CBF-percentage (kosten eigen fondsenwerving

gedeeld door inkomsten eigen fondsenwerving) op 6,37%

(was 6,02% in 2013). De nieuwe norm IF-kosten versus

inkomstenIFbedraagtin2014quarealisatieop2,33%(in

2013 op 2,4%).

De normpercentages voor vaste programmaonderdelen binnen de doelstelling

Daarnaast stuurt Woord en Daad op verdeling tus-

sen programma’s en vaste programma-uitgaven zoals

uitgaven voor inhoudelijke ondersteuning (partnerrol),

uitgaven voor monitoring en evaluatie (PMEL) en uit-

gaven voor het programma bewustwording. Voor 2014

waren voor deze programma-uitgaven/uitgaven aan de

doelstelling, de normen verbonden zoals verwoord in

bijlage 5. In 2014 werd een doelbestedingsratio behaald

van 92,09 procent.


7Kijk!


7.5 VERANTWOORDINGSVERKLARING RAAD VAN BESTUUR

Woord en Daad heeft een systeem van interne controle

en beheersing waarvan de hoofdlijnen hiervóór zijn

aangegeven. Hierbij is waar mogelijk aansluiting gezocht

bij de kwaliteitsnormen uit het rapport ‘Internal Control

Integrated Framework’ van het Committee of Sponsoring

Organizations (COSO). Binnen de beperkingen van dit

systeem garandeert het een beheersing van de proces-

sen Fondsenwerving en –besteding en een betrouwbare

verslaggeving in de jaarrekening. Door de aanwezige con-

trolepunten worden de risico’s tot een minimum beperkt.

Ondergetekende verklaart dat genoemde systemen per

31 december 2014 functioneerden en er gedurende het

boekjaar 2014 volgens de processen is gewerkt die in

bijlage 5 van dit jaarverslag staan vermeld. Als houder van

het CBF-Keur worden de volgende principes door Woord

en Daad onderschreven:

Scheiding toezicht houden, besturen en uitvoerenBinnen Woord en Daad is de functie ‘toezicht houden’

(vaststellen en goedkeuren van plannen, en het kritisch

volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk

gescheiden van het ‘besturen’ dan wel de ‘uitvoering’.

Vanaf 1 januari 2008 is er een nieuwe bestuursstruc-

tuur doorgevoerd waarbij de organisatie bestuurd

wordt door de raad van bestuur en er toezicht wordt

gehouden door de raad van toezicht. Als voorzitter van

de raad van bestuur is sinds 1 januari 2008 de heer dr.

h.c. ir. J. Lock aangesteld. Vanaf 1 januari 2010 is tevens

toegetreden tot de raad van bestuur mevrouw drs. D.J.

Nieuwenhuis. Vanwege het aanvaarden van een werkkring

buiten Woord en Daad door mevrouw Nieuwenhuis is

er vanaf 17 april 2014 weer een eenhoofdige raad van

bestuur. Direct onder de raad van bestuur fungeert een

managementteam bestaande uit de vijf managers van de

afdelingen. De raad van bestuur neemt besluiten, voor de

uitvoering van de plannen en de verantwoording hierover

is het managementteam verantwoordelijk. De raad van

toezicht houdt toezicht door het door de raad van bestuur

vastgestelde beleidsplan, jaarplan en jaarverslag te beoor-

delen en goed te keuren. De auditcommissie adviseert

deraadvantoezichtoverhetfinanciëlebeheerenbeleid

van Woord en Daad en bewaakt de door het bestuur

ingevoerde controlemaatregelen en procedures op het

gebiedvanfinanciëleverslaggeving.Inhoofdstuk7van

dit jaarverslag staat de wijze van besturen en de wijze van

toezicht houden beschreven.

Effectief en efficiënt besteden van middelenWoord en Daad werkt continu aan een optimale besteding

van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt

aan het realiseren van de doelstelling. In het jaarverslag

wordt uitvoerig verslag gedaan van de werkwijze en de

behaalde resultaten. Door middel van een maandelijks

koersrapport wordt gecontroleerd of de gestelde doelen

gehaald worden en zo nodig maatregelen genomen moeten

worden.Eenbelangrijkegraadmeteroverdeefficiënteinzet

van middelen is de hoogte van de overhead. Hieronder

wordt verstaan de kosten van beheer en administratie en de

kosten van fondsenwerving. Woord en Daad heeft zichzelf

een norm opgelegd voor overhead van gemiddeld maximaal

7,5%. Voor 2014 is het percentage 8,02%. Voor de kosten

van de eigen fondsenwerving ten opzichte van de baten

eigen fondsenwerving is er de zogenaamde CBF-norm van

maximaal 25%. Bij Woord en Daad is dit percentage in 2014

5,85%. Voor de overige normen en ratio’s wordt verwezen

naar het overzicht in de jaarrekening.

Optimale relatie met belanghebbendenWoord en Daad streeft naar optimale relaties met belang-

hebbenden, met gerichte aandacht voor de informatiever-

schaffingendeinnameenverwerkingvanwensen,vragen

en klachten. De belanghebbenden van Woord en Daad

zijn zowel de vrijwilligers, de donateurs (zie hoofdstuk 5)

als de partners (zie met name hoofdstuk 2) in het Zuiden.

We streven een open en eerlijke communicatie na met

zo veel mogelijk transparantie. We vragen regelmatig de

meningvandezegroependoorhethoudenvanenquêtes,

klanttevredenheidsonderzoeken en partnerconferenties.

Ook geven we inspraak op het te voeren beleid. Daarnaast

hebben we een procedure voor complimenten, signalen

en klachten, waarbij een klacht zo zorgvuldig mogelijk en

tijdig wordt behandeld.

In deze verklaring wordt door ondergetekende verant-

woording afgelegd van de wijze waarop bovenstaande

principes worden toegepast.

Gorinchem, 15 maart 2015

Dr.h.c. ir. Jan Lock

Directeur-bestuurder

Stichting Woord en Daad


7.6 VERANTWOORDINGSVERKLARING RAAD VAN TOEZICHT

Conform de Code Goed Bestuur voor goede Doelen maakt Woord en Daad een helder onderscheid tussen besturen en

toezicht houden.

• Besturen: richting geven, zorgen voor het verwerven van de nodige middelen, het besteden en beheren daarvan en voor

hetadequaatfunctionerenvandeorganisatie.

• Toezicht houden daarop, zowel vooraf als achteraf.

Toezicht houden is alleen mogelijk als de organisatie ‘in control’ is. De raad van toezicht heeft vastgesteld dat de organi-

satie beschikt over een Handboek Organisatie, waarin alle processen en risico’s zijn vastgelegd. De voortgang van het

operationeel jaarplan, afgeleid van het voor een periode van drie jaar vastgestelde beleidsplan, wordt gevolgd door een

periodiek intern opgesteld zogenaamd koersrapport. De raad van bestuur voegt aan dit rapport zijn visie toe en deze

zaken worden met de raad van toezicht besproken. Daarnaast worden binnen Woord en Daad interne audits uitgevoerd.

Met dit alles is de raad van toezicht in staat om haar toezichthoudende rol te vervullen. De leden van de raad van toezicht

bezoeken jaarlijks diverse programma’s in het Zuiden en kunnen daar zelf, aangevuld met informatie uit de gesprekken

met de partnerorganisaties, vaststellen hoe de programma’s worden gevolgd en de gemaakte afspraken worden nageko-

men. Elke vergadering evalueren de raad van bestuur en de raad van toezicht de loop van de vergadering. Op deze wijze

ontstaat wederzijds vertrouwen en raken er geen zaken ‘onder tafel’ of blijven onbesproken.

Periodiek worden door middel van een peer review ook de individuele leden van raad van toezicht door elkaar beoordeeld.

De raad van toezicht werkt in de praktijk overeenkomstig de aanbevelingen in de Publieke Management Letter voor de

goededoelensector.

In 2014 heeft het lid van de raad van bestuur ontslag genomen. De raad van toezicht heeft in goed overleg besloten de

vacature voorlopig niet te vervullen maar eerst de ontwikkelingen rond de samenwerking met Red een Kind af te wachten.

Die keus is in 2014 een goede gebleken.

Ds. C. Westerink

Voorzitter raad van toezicht


Kijk vooruit

Toekomstvisie

8


8.1 INLEIDING

In 2014 bepaalde geweld, op kleinere en grotere schaal,

voor een belangrijk deel het nieuws. Geweld dat gepaard

ging met verlies en verdriet. Wie naar het nieuws keek,

ervoer soms diepe gevoelens van machteloosheid. En de

start van 2015 lijkt eerder verergering dan vermindering

te laten zien.

Tegenstellingen in de maatschappij en in de wereld nemen

toe. Niet alleen door geweld, maar ook door toenemende

ongelijkheid tussen rijken en armen. Ondanks groeiende

economieën en nieuwe kansen, zijn er nog steeds honder-

den miljoenen mensen die vastzitten in armoede of erin

terug vallen. Situaties waarin mensen moed en hoop lijken

op te geven.

Juist in zo’n tijd zijn er inspirerende voorbeelden van men-

sen, soms nog kinderen of tieners, die zich niet neerleggen

bij geweld, ongelijkheid en vormen van negatief denken.

Die staan voor de bescherming van zwakken en kwetsba-

ren. Die zich inzetten om perspectief te bieden voor de

toekomst. Aan zulke veranderingen wil Woord en Daad

zich blijvend verbinden.

In 2014 zette Woord en Daad, samen met vertegenwoor-

digers uit de achterban in Nederland en van partners uit

het Zuiden, nieuwe lijnen uit voor de toekomst. In een

steeds sneller veranderende omgeving willen we samen

trouw blijven aan onze roeping en missie. We kijken

daarbij niet weg van moeilijkheden en uitdagingen, maar

zoeken steeds opnieuw naar nieuwe mogelijkheden en

kansen. In elke context kijken we naar wat duurzame

verandering voor gemarginaliseerden tegenhoudt en wat

deze verandering voor hen juist bevordert. Dat willen we

steunen en versterken.

8.2 ALGEMEEN

In het brede en wereldwijde veld van ontwikkelings-

samenwerking is 2015 een kanteljaar. De Millennium Development Goals (MDG’s) lopen tot eind 2015. Woord

en Daad is kritisch over de MDG’s omdat ze heel

gemakkelijk tot een versmalde blik op armoede kunnen

leiden. In kwantitatieve zin is desondanks veel bereikt.

In Afrika is het aantal kinderen dat naar school gaat, in

veel landen gestegen naar 90%. De uitdaging is om na

2015 een verdiepingsslag te maken en de doelstellingen

integraal te verbinden met het probleem van armoede. De

afgelopen twee jaar zijn er vanuit allerlei verbanden in de

wereldwijde samenleving aanbevelingen gegeven voor de

zogenaamde Post-2015 agenda, met nieuwe internationale

duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (tot 2030). Woord

en Daad wil dit proces kritisch volgen en waar nodig en

mogelijk input op het beleid geven.

De overkoepelende slogan klinkt hoopvol: Leave no one behind. Het gaat erom dat armen meegenomen worden in

de economische ontwikkeling. Welzijn en de waardigheid

van mensen, alsook het duurzaam beheer van de aarde en

het klimaat, dienen centraal te staan. Jongens én meisjes,

die tot nu toe hun onderwijs niet afrondden, moeten

kwaliteitsonderwijs kunnen volgen en doorstromen naar

beroepsonderwijs en werk. Bevordering van gelijkwaar-

digheid en vrede is de opdracht voor instituties in de

samenleving. Om dat te bereiken is nationale en wereld-

wijde samenwerking nodig.

Het is te merken dat er goed geluisterd is naar diverse

stemmen uit de samenleving, inclusief die van de armen,

bij de opstelling van deze agenda. De meeste onderwer-

pen uit deze agenda sluiten ook goed aan bij prioriteiten

van Woord en Daad en partners voor de komende jaren.

Daarin willen we eigen onderzoek rond het insluiten van

de armsten van de armen betrekken. Dat is ook een van de

conclusies van de conferentie in 2014.

De Wereldbank zet in 2015 een nieuwe toon voor de

komende jaren. Ze geeft aan dat armoedebestrijding

de inzichten die verkregen zijn uit breed psychosociaal

onderzoek kan gebruiken. Inzichten in de wijze van denken

en handelen van mensen kan veel meer gebruikt worden

in het ‘hoe’ van ontwikkelingssamenwerking. En er worden

aanzetten gegeven om dit te concretiseren. Dit is ook een

invalshoek waaraan Woord en Daad, in samenwerking

met anderen, meer aandacht gaat geven. Er is op dit vlak

nog veel te leren én te winnen. Ook dit sluit aan bij de

conclusies van de conferentie van 2014. Met elkaar willen

we concreet werken aan mentaliteitsverandering vanuit

Bijbels perspectief. Dat element krijgt concreet een plek in

ons toekomstig beleid.

Binnen de Nederlandse context loopt in 2015 de zoge-

naamde MFS II (vijfjarige) subsidieperiode ten einde. Deze

breed inzetbare subsidiestroom, waar ook Woord en Daad

in deelt, zal niet worden vernieuwd. De Nederlandse over-

heid heeft een nieuw beleid ontwikkeld, dat vooral vormen

van beleidsbeïnvloeding wil steunen die belangrijke (sociaal-

economische) maatschappelijke veranderingen beogen.

De overheid gaat hiervoor met een aantal geselecteerde

organisaties meerjarige strategische partnerschappen aan.

Woord en Daad, in samenwerking met Red een Kind, heeft


8Kijk!

Toekomstvisie

hiervoor ook een aanvraag ingediend. Deze nieuwe(re)

wijze van kijken naar de werkelijkheid en daaruit werken,

past goed bij de verschuivingen in het werk van Woord en

Daad en partners.

8.3 WERK IN HET ZUIDEN

De afgelopen jaren is steeds duidelijker geworden dat

deallerarmstenvaaknietofonvoldoendeprofiterenvan

activiteiten van overheden en ontwikkelingsorganisaties.

Woord en Daad en partners gaan zich extra inspannen om

deze groepen te bereiken. Daarvoor is meer inzicht nodig

waarom deze mensen worden buitengesloten en tegelijk

ook zichzelf buitensluiten. Wie in een negatieve spiraal

van denken zit, zakt vaak steeds verder in de modder weg.

Zo iemand heeft niet meer de moed en kracht om nieuwe

kansen aan te grijpen. Zeker niet als anderen om hen heen

hen ook die kansen niet (meer) gunnen. Het is duidelijk dat

dit niet een kwestie is van een extra project hier en daar,

maar dat dit vraagt om expertise én meer samenwerking

met plaatselijke overheden, andere maatschappelijke

organisaties en kerken.

In verschillende contexten zullen verschillende accenten

gelegd worden. Zo komt er meer aandacht voor kinderbe-

scherming, versterking van gezinnen en families, psycho-

sociale hulpverlening, (leren) samenwerken in groepen

en onderling vertrouwen opbouwen, en het vinden van

waardig werk, om (opnieuw) op eigen benen te staan. Juist

in deze benadering is een lange(re)termijnvisie nodig. Het

komt hierin ook aan op trouw en volharding. We willen

zeker maken dat kinderen en jongeren hun onderwijs goed

afmakenendewegrichtingwerksuccesvolafleggen.Daar

willen we een duw aan geven, en tegelijk zorgen dat lokale

organisaties en instituties dit zelfstandig voortzetten.

In steeds meer landen ontstaat een nieuwe middenklasse.

Zijprofiterenvaneconomischegroeiennieuwekansen.

Tegelijk neemt de ongelijkheid in veel landen toe. Er blijven

groependievrijwelnietprofiteren.Zewonenteverweg

van de steden, of ze zitten vast in sloppenwijken waar toe-

gang tot goede training en eerlijk werk moeizaam is. Woord

en Daad zet zich met programma’s van training, landbouw-

en bedrijfsontwikkeling in om te zorgen dat meer armen

kunnenprofiterenvaneconomischeontwikkeling.Dat

vraag wel om samenwerking op verschillende niveaus –

zowel met overheid als bedrijfsleven. Meer inclusie van

arme boeren (mannen, vrouwen, jongeren) in waardenke-

tens is een belangrijk speerpunt voor Woord en Daad in

de komende jaren. We bouwen aan kennis en ervaring om

juist hier van meerwaarde te kunnen zijn. Terwijl we tegelijk

zeker willen maken dat deze ketens winstgevend zijn, en zo

voor duurzame verbetering van armen zorgen.

De afgelopen jaren hebben we de ontwikkeling gezien van

regionale allianties met beleid en slagkracht in de eigen

regio. Partners van Woord en Daad zoeken steeds meer

samenwerking met anderen in eigen land en regio. Die

beweging zal Woord en Daad krachtig ondersteunen. Het

(kunnen) delen van kennis en ervaring om van toege-

voegde waarde te zijn staat daarbij voorop. Actief wordt

ingezet om gebruik te kunnen maken van fondsen, die in

toenemende mate in de landen zelf beschikbaar komen.

De verschuivingen en veranderingen in de omgeving van

partners van Woord en Daad, vraagt om een innovatieve

en ondernemende houding van hen. Onze ondersteuning

zal erop gericht zijn om dat te versterken. Het gaat er

uiteindelijk om dat we met ons werk bijdragen aan wer-

kelijk verandering van gemarginaliseerden en armen. Een

verandering die beklijft. Een verandering die laat zien dat

mensen tot hun Bijbelse bestemming komen.

8.4 WERK IN HET NOORDEN

Armoedebestrijding is niet iets dat begint in het Zuiden.

Het heeft alles te maken met hoe onze wereld eruitziet,

zich heeft ontwikkeld en nog ontwikkelt. Daarom is het

voor Woord en Daad wezenlijk om mensen wereldwijd te

verbinden in hun gevecht tegen armoede. De komende

jaren doen we dat op verschillende manieren.

Allereerst doen we dit met onze eigen achterban.

Tienduizenden particulieren en duizenden bedrijven die

bereid zijn, en dat blijven, om tijd, middelen en expertise

ter beschikking te stellen om armoede terug te dringen.

Op creatieve en passende wijze zullen we hen bij dit

gevecht betrekken. Hierin vervullen digitale media een

steeds belangrijker rol. Dat zullen we niet langer als

Woord en Daad alleen doen. Onze partners zullen daarin

een steeds belangrijker rol spelen. Het is een gezamenlijke

verantwoordelijkheid.

Steeds meer mensen worden zich bewust van hoe zaken

op deze wereld op elkaar inspelen. Dit gaat over klimaats-

verandering, eerlijke handel en duurzame producten en

effecten van armoede op instabiliteit en dreigingen van

geweld. Woord en Daad zal zich samen met jongeren

en ouderen uit de achterban verder inzetten, om deze

bewustwording te stimuleren en vorm te laten krijgen in

een juiste (veranderde) levensstijl.


Zowel in het Zuiden als in het Noorden maken overheden beleid dat soms blijk geeft van weinig coherentie. Het ene minis-

terie maakt beleid, dat het beleid van de ander onderuit haalt of ineffectief maakt. Dat gebeurt op alle niveaus, van lokaal

tot mondiaal. Daarom gaat Woord en Daad zich inzetten, samen met vele anderen, om meer coherentie te bepleiten en

concrete suggesties te doen hoe dit beter kan. Een coherent overheidsbeleid kan juist zorgen dat de armsten niet buiten-

geslotenmaaringeslotenworden.Juisteregelgevingkanervoorzorgendatfinanciënenservicesbeschikbaarkomenvoor

boeren en ondernemers. Relaties van overheden met overheden spelen hier een belangrijke rol in. Woord en Daad zal zich

inzetten om zinvolle relaties te versterken.

8.5 SAMENWERKING WOORD EN DAAD EN ANDERE ONTWIKKELINGSORGANISATIES

Samenwerking is voor Woord en Daad wezenlijk om ambities en doelstellingen te verwerkelijken. Daarom zijn we deel van

meerdere samenwerkingsverbanden, die daaraan een toegevoegde waarde leveren. In Prisma-verband heeft dat geleid tot

actieve deelname binnen de ICCO-coöperatie. Dat zal de komende jaren binnen verschillende regio’s (op maat) vorm krijgen.

De samenwerking met Red een Kind heeft een verdieping gekregen door het intensief samenwerken als alliantie binnen

het MFS II subsidie-kader. Er is een gezamenlijke aanvraag ingediend bij de Nederlandse overheid, met name op het

terrein van beleidsbeïnvloeding in verschillende landen. We zetten daarbij in op een strategisch partnerschap met de

Nederlandse overheid, en intensievere samenwerking met Nederlandse ambassades in een aantal focuslanden.

8.6 STERKTE-ZWAKTEANALYSE

» Sterkte-zwakteanalyse van het werk van Woord en Daad in het Zuiden

Sterk Zwak

Allianties Regionale Allianties ontwikkelden eigen beleid

en pakten fondsenwerving op

Regionale Allianties vragen schaarse tijd en

aandacht van partners

Doelgroepen Participatie en oog voor context staan centraal

bij de partneraanpak

Onvoldoende inzicht wie allerarmsten zijn en

wat geschikte interventies zijn

Interventies Duidelijke visie op verhouding tussen sociale

en economische interventies

Integratie en synergie tussen beide typen

interventies

Kansen Bedreigingen

Nieuwe business Veel belangstelling voor agri-business en

nieuwefinancieringsvormen

Aandacht voor economische ontwikkeling gaat

ten koste van sociale ontwikkeling

Regionale fondsen Regionale beschikbaarheid van institutionele

fondsen voor partners

Hoge eisen door kritischer zuidelijke overheid

verkleint de toegang tot regionale fondsen

Programma-aanpak Systematisch werken met goed uitgewerkte

Theories of Change kan de kwaliteit van

programma’s in verschillende opzichten

versterken

Partners zetten de Theory of Change niet in

als instrument om het vermogen tot strategi-

sche planning te vergroten, maar ervaren het

als een donoreis.

Vertaling naar de praktijk Allianties Regionale Allianties zoeken meer naar niches. Partners zijn actiever in nationale

samenwerkingsverbanden.

Doelgroep Er komen scherpere analyses van dieperliggende oorzaken van armoede.

Interventies In het nieuwe beleid wordt vanuit een integrale benadering gewerkt.

Nieuwe business De focus blijft liggen op het verbinden van armen met de markt.

Regionale fondsen Fondswervingscapaciteit wordt uitgebreid en versterkt.

Programma-aanpak Alle partners ontvangen een ToC-workshop en de ToC vormt de kern van de nieuwe

meerjarenplannen van partners


8Kijk!

Toekomstvisie

» Sterkte-zwakteanalyse van het werk van Woord en Daad in Nederland

Sterk Zwak

Achterban Identiteit geeft verankering in de achterban

en beperkte afhankelijkheid van subsidies

Veranderingen in de achterban beïnvloe-

denhetfinanciëlecommitterenvoorlange

termijn

Afhankelijkheid Zuidelijke partners waarderen transparan-

tie en communicatie rond beoordeling van

aanvragen

Sterke afhankelijkheid van partners van

WoordenDaad-financiering

Ondersteuning &

expertise

Support- en expertiseteams m.b.t. kwaliteits-

versterking, advies en innovatie

Inzet van inhoudelijke expertise bij het

aanbieden van ontwikkelprojecten aan grote

donoren

Aanzienlijk deel van de partnersupport is

operationeel van aard

Onzekerheidoverfinancieringvanprojecten

vanwege afhankelijkheid van individuele

donoren

Kansen Bedreigingen

Fondsen (Institutionele) Fondsen verplaatsen zich

naar het Zuiden

Afnemende subsidiemogelijkheden in

Nederland en Europa

Draagvlak Hoog draagvlak voor inter-nationale samen-

werking in de achterban

Op termijn afnemend vertrou-

wen in relevantie en meerwaarde

ontwikkelingssamenwerking

Vertaling naar de praktijk Achterban Sterkere opmaatbenadering voor optimale betrokkenheid van de achterban.

Afhankelijkheid Eigenfondswervingvanpartnerswordtmeerdivers,omfinanciëlezelfstandigheid

(verder) te versterken.

Ondersteuning & expertise Ondersteuning verschuift steeds meer van operationeel naar strategisch, en wordt

vraaggestuurd uitgevoerd.

Fondsen Fondsenwerving wordt steeds meer een gezamenlijke verantwoordelijkheid van Woord

en Daad en partners, die hierin nieuwe wegen gaan en zoeken naar nieuwe vormen in

fondsenwerving (bijv Crowdfunding) .

Draagvlak Mensen willen bijdragen en betrokken zijn bij echte verandering van mensen – het gaat

erom dat verhaal te kunnen vertellen.


In Sierra Leone kwamen in 2014 de toekomstplannen in een heel ander daglicht te staan. De uitbraak van ebola leidde ertoe dat het hele maatschappelijke leven stil kwam te liggen. Alle scholen

werden gesloten, waaronder de Go Flames basisschool in Freetown, die door Woord en Daad wordt gesteund. Deze lerares, die – naar Afrikaans gebruik – haar dochtertje voor het uitbreken van de

epidemie regelmatig meenam naar haar werk, kwam noodgedwongen thuis te zitten.


Financiële kijk

Financiële verantwoording

9


9.1 JAARREKENING TOELICHTING

In paragraaf 9.2 is de jaarrekening inclusief gedetailleerde

toelichting te vinden. In deze paragraaf geven we u een

samenvatting van de meest opvallende zaken.

INKOMSTEN

De totale inkomsten van Woord en Daad zijn ten opzichte

van 2013 met 1,36% licht gestegen.

De inkomsten uit eigen fondsenwerving worden met name

bepaald door sponsorinkomsten en inkomsten uit overige

giften. De inkomsten uit het sponsorprogramma zijn dit

jaar opnieuw gedaald. Het aantal aanmeldingen (stabiel

ten opzichte van 2013) is helaas onvoldoende om het

aantal afmeldingen te compenseren.

De overige giften zijn afkomstig van particulieren, bedrij-

ven en vermogensinstellingen.

De particuliere inkomsten zijn ten opzichte van 2013

gestegen. In 2013 is door particulieren veel gedoneerd voor

de ramp in de Filipijnen; de kleinere noodhulpacties in 2014

(onder andere voor ebola, noodhulp in Irak en aanvullende

actie voor de Filipijnen) hadden een lagere opbrengst. Wel

zijn in 2014 forse bedragen ontvangen van deputaatschap-

pen van kerken voor noodhulp Filippijnen. Ook het aandeel

van bedrijven in de overige giften is in 2014 toegenomen.

Een vernieuwde aanpak maar ook de betere economische

omstandigheden droegen hieraan bij. De vooruitzichten

voor de komende jaren zijn gunstig, mede omdat via

Incluvest een solide partner beschikbaar is voor bedrijfsont-

wikkelingsprojecten. Het aandeel van vermogensfondsen

aan de overige giften is in 2014 fors lager. Dit heeft vooral

te maken met het feit dat een deel van de inkomsten voor

2014 al in 2013 waren meegenomen omdat er directe

bestedingen aan waren verbonden. Daarnaast was een

grote donor terughoudend in het verstrekken van fondsen

vanwege problemen in de programma-uitvoering.

Naast hogere inkomsten eigen fondsenwerving lagen

de inkomsten uit acties van derden ook 21% hoger. De

hoofdreden is een fors hogere eigen bijdrage van Red een

Kind voor de MFS-programma’s waarvan Woord en Daad

penvoerder is.

Subsidies daalden met 3% ten opzichte van vorig jaar.

Door de toenemende concurrentie voor het verkrijgen

van subsidiemiddelen is het steeds moeilijker - ondanks

kwalitatief goede aanvragen – om subsidies te werven.

De komende jaren zet Woord en Daad daarom stevi-

ger in op fondsenwerving in het Zuiden via regionale

fondsenwervers. De eerste successen zijn al zichtbaar.

Bijzonder om nog te vermelden is het feit dat voor het

eerst inkomsten uit natura zijn meegenomen. Het gaat dan

om expertise-inzet van vrijwilligers vanuit hun bedrijf of

instelling. Naast de enorme inzet van overige vrijwilligers

vertegenwoordigt de expertise-inzet een waarde van

€ 89.500 (tegen een maximaal tarief van € 750 per dag) en

onderstreept de grote betrokkenheid bij Woord en Daad.

BESTEDINGEN

De bestedingen van Woord en Daad lagen in 2014 lager

dan gepland, als gevolg van tegenvallende inkomsten.

Doordat Woord en Daad een goed sturingssysteem heeft

om inkomsten en uitgaven te monitoren en maximaal op

elkaar aan te laten sluiten, kon dit grotendeels tijdig bijge-

stuurd worden. Dit is concreet te zien in de uitgaven voor

onderwijs, die als gevolg van teruglopende sponsorinkom-

sten, maar ook door uitfasering van ons onderwijspro-

gramma in India, met ruim 8% naar beneden zijn bijgesteld.

Het onderwijsprogramma maakt nog altijd 40% van de

totale bestedingen uit.

Hoewel Woord en Daad een groei had gepland, is het

mogelijk gebleken om de uitgaven van het programma voor

vakonderwijs en -training (inclusief de nieuwe component

landbouwtraining) ten opzichte van 2013 op peil te houden.

Het programma agri-bedrijfsontwikkeling is gegroeid

doordat een aantal grote donoren actief meedachten en

mee-investeerden in de ontwikkeling van economische pro-

gramma’s. Wel bleef het programma achter bij de begroting

in verband met achterblijvende inkomsten.

In verband met een hogere eigen bijdrage van Stichting Red

een Kind op het MFS2-programma, dat door hen uitge-

voerd wordt, maar waarvan Woord en Daad penvoerder is,

zijn de bestedingen via Red een Kind eveneens hoger.

In 2013 waren een aantal bestedingen voor het

Huizenbouwprogrammagedaan,diequauitvoeringdoor-

liepen in 2014. Daarom waren er in 2014 nauwelijks extra

bestedingen, maar is wel een groot deel van de activiteiten

uitgevoerd.

Het programma voor versterking van partnernetwerken in

het Zuiden lag fors onder de begroting door het ontbreken

van eigenaarschap bij partnerorganisaties.

Woord en Daad investeert in het opzetten van een goede

ICT-infrastructuur, waardoor de Regionale Allianties

waarmee samengewerkt wordt in het Zuiden, de kans

krijgen een goed rapportage- en monitoringssysteem op te


9Kijk!


zetten. Dit versterkt ook weer hun kansen richting andere

donoren. Vandaar dat deze uitgaven als doelbesteding

opgenomen zijn onder het programma Overig.

Het overgrote deel van de doelbestedingen betreft struc-

turele programma’s rond armoedebestrijding en noodhulp

in het Zuiden (93,13%). Woord en Daad heeft in 2014

meer noodhulp verstrekt via organisaties ter plaatse.

Daarnaast vindt Woord en Daad het van belang dat de

allerarmsten ook een stem en gezicht krijgen richting

de politiek, en dat ze een plaats krijgen in het leven van

mensen in Nederland. Vandaar dat beleidsbeïnvloeding

in Nederland en Europa en bewustwording 3,4% van de

doelbestedingen uitmaakt. Verder hecht Woord en Daad

aan een hoge kwaliteit van haar programma’s, waarin

voortdurend lessen uit de praktijk door vertaald worden,

maar ook uitgaven scherp worden gecontroleerd. Vandaar

dat Woord en Daad 3,2% van de doelbestedingen inves-

teert in evaluaties en audits. In 2014 waren de bestedin-

gen lager ten opzichte van voorgaande jaren omdat in

2013 veel audits zijn uitgevoerd en het totale programma

van Woord en Daad is geëvalueerd.

RESERVES EN FONDSEN

Omdat de inkomsten in de laatste maand van 2014

onverwacht tegenvielen kon de negatieve algemene

reserve die ontstaan was in 2013 niet worden ingelopen.

In 2014 liep het tekort in de algemene reserve verder op

met € 111.797. In totaal sloot Woord en Daad het jaar

af met een negatieve algemene reserve van - € 594.367

euro. Deze algemene reserve is bedoeld om onverwachte

uitgaven voor partnerorganisaties op te vangen. Dit

tekort zal in 2015 ingelopen worden, met als doel om de

algemene reserve eind 2015 weer op nul te krijgen. Onder

andere het korten op programma-bestedingen in 2015

eneenverderverfijndesturingopinkomstenenuitgaven

moet dit mogelijk maken. De continuïteitsreserve bedroeg

€ 2.172.478, wat aansluit bij het beleid dat deze maximaal

7,5% van de begrote inkomsten (excl. inkomsten Red

een Kind) mag bedragen. De bestemmingsfondsen voor

noodhulp in Haïti en Oost-Afrika zijn in het afgelopen jaar

grotendeels afgebouwd. Het overgebleven fonds is gro-

tendeels bestemd voor noodhulp in de Filippijnen en Irak.

Het tekort op sponsorreserves is, zoals gepland, geheel

ingelopen in 2014. Wel zijn er grote verschillen tussen

partneroganisaties. Er is sprake van onderlinge solidariteit

wereldwijd voor wat betreft overschotten en tekorten.

KOSTENPERCENTAGES

Woord en Daad stuurt strak op kostenpercentages.

Die sturing is gebaseerd op vier normpercentages.

De eerste is de norm voor ‘beheer en administratie’ (B&A).

Woord en Daad volgt hierin het advies van de Vereniging

Fondsenwervende Instellingen en het model zoals opge-

nomen in de richtlijn verslaglegging 650. Het maximale

percentage beheer en administratie (gerelateerd aan de

totale inkomsten van de organisatie) mag volgens de eigen

norm van Woord en Daad maximaal 3,1% zijn. In 2014 zat

Woord en Daad hier iets onder: 3,05%. Ondanks tegen-

vallende inkomsten was het mogelijk om op kosten voor

Beheer en Administratie te besparen.

Het tweede percentage betreft de norm van het Centraal

Bureau Fondsenwerving. Dit betreft het percentage dat

uitgegeven wordt aan kosten voor eigen fondsenwerving

(dus exclusief subsidies). Dit percentage mag maximaal

25% zijn om het CBF-keurmerk te behouden, voor Woord

en Daad was dit in 2014 onverminderd laag: 6,37%.

De derde norm voor fondsenwervingskosten versus

inkomsten uit subsidies is 2,5%, in 2014 bedroeg de

realisatie 2,33%.

Het vierde percentage betreft onze eigen norm voor

overhead: het percentage dat Woord en Daad besteedt

aan kosten beheer en administratie, en totale kosten

fondsenwerving (inclusief subsidiewerving), gerelateerd

aan de totale inkomsten van de organisatie. De norm

hiervoor is 7,5%, maar kwam uiteindelijk uit op 7,91%. De

overheadkosten bleven weliswaar binnen budget, maar de

norm werd niet gehaald als gevolg van lagere inkomsten.

De extra kosten met betrekking tot de voorbereiding van

de samenwerking via een gezamenlijke werkorganisatie

metStichtingRedeenKindkondendoorefficiëntiebespa-

ringen gecompenseerd worden binnen de begroting, zodat

dit geen invloed had op de normpercentages.


9.2 JAARREKENING 2014

» Balans per 31 december (na resultaatsbestemming)

ACTIVA 2014 (€) 2013 (€)

VASTE ACTIVA 2.366.726 2.235.246

Immateriële vaste activa (1) Activering website/softwareontwikkeling in het kader van bedrijfsvoering

1.873.482 1.768.757

Materiële vaste activa (2) In het kader van bedrijfsvoering

158.273 105.643

Financiële vaste activa (3) Leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling

334.971 360.846

VLOTTENDE ACTIVA 6.235.928 9.545.082

Voorraden (4) Goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering

766.417 657.513

Vorderingen (5) 3.246.593 3.559.070

Liquide middelen (6) 2.222.917 5.328.499

Totaal activa 8.602.654 11.780.329

PASSIVA 2014 (€) 2013 (€)

RESERVES EN FONDSEN 3.327.402 4.430.046

Reserves (7) 1.472.054 1.028.373

Stichtingskapitaal 272 272

Continuïteitsreserve 2.172.478 2.187.820

Bestemmingsreserves:

- Reserve bestedingen regio-allianties 0 0

- Reserve bestedingen PMEL/PMA 0 0

- Sponsorreserves 104.685 -685.008

- Koersreserve sponsorprogramma 163.249 11.869

- Koersreserve overige projecten -163.497 -4.010

- Reserve DEL Bangladesh -210.765 0

Algemene reserve -594.367 -482.570

Fondsen (8) 1.855.348 3.401.674

Sponsorfondsen 0 169.043

Garantiefonds bedrijfsontwikkeling 58.413 50.000

Bestemmingsfondsen noodhulp 1.005.753 2.434.322

Overige bestemmingsfondsen 791.182 748.309

Voorzieningen 0 0

Schulden op lange termijn (10) 17.369 200.750

Schulden op korte termijn (11) 5.257.883 7.149.532

Projecten en programma's 2.678.172 3.900.633

Vooruit ontvangen adoptiegelden 755.054 780.227

Vooruit ontvangen MFS-2 subsidie 35.626 71.384

Overige schulden en nog te betalen kosten 1.789.031 2.397.288

Totaal passiva 8.602.654 11.780.329


9Kijk!


» Staat van baten en lasten over 2014

Lopend boekjaar (€) Begroot boekjaar (€) Voorafgaand boekjaar (€)

BATEN

-collecten 241.819 217.736

-sponsorprogramma 9.449.961 9.597.609

-overige giften 8.707.469 8.708.494

-nalatenschappen 1.317.346 1.206.244

-brutowinst verkopen artikelen 19.939 26.453

Totaal baten uit eigen fondsenwerving (12) 19.736.534 21.747.500 19.756.536

Baten uit aandeel in acties van derden (13) 3.616.217 2.800.589 2.981.802

Subsidies van overheden en anderen (14) 7.839.276 8.345.929 8.094.619

Rentebaten en baten uit beleggingen (15) 44.180 50.000 58.176

Opbrengst leveranciersrol en Awarenessraising (16) 169.856 215.250 92.149

Som van de baten* 31.406.063 33.159.268 30.983.283

LASTEN

Besteed aan de doelstelling:

Structurele programma’s (17) ** 23.767.862 27.411.972 24.421.160

Educatie (EDU) 9.403.288 11.765.443 10.270.252

Agrarisch Vakonderwijs en Training (AVET) 226.729 714.748

Vakonderwijs en Arbeidsbemiddeling (TVET / JBS) 2.597.309 3.006.653 2.542.975

Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) 164.196 176.496

Basisvoorzieningen (BN) 2.184.016 2.311.043 2.443.811

Economische ontwikkeling (ED) 19.189 1.045.615 268.791

Agrarische ontwekkeling (AD) 1.468.849 800.111 1.321.325

Huizenbouwprogramma (LCH) 21.356 450.000 1.466.262

Capaciteitsopbouw (SPN) 503.988 764.812 400.756

Innovatieprogramma 174.755 142.000 0

Overig 534.187 600.000 194.260

Regio-allianties 218.423 219.357 188.252

Red een Kind 4.789.920 3.988.341 3.988.341

Bestedingen partnerrol in Nederland 1.461.657 1.427.353 1.336.135

Noodhulp (18)

- verstrekte steun via organisaties/instanties ter plaatse 4.191.445 1.000.000 2.512.976

Lobby en bewustwording (19) 1.022.783 1.076.748 1.170.748

PMEL/PMA (20) 954.932 1.190.073 1.358.527

Kosten leveranciersrol (21) 86.280 101.012 163.602

Totaal besteed aan de doelstelling 30.023.301 30.779.806 29.627.013

Werving baten: (appendix 3 en (23)) 1.528.744 1.534.644 1.459.986

Kosten eigen fondsenwerving 1.252.067 1.246.489 1.185.283

Kosten acties derden 57.188 61.524 51.915

Kosten subsidies overheden en anderen 215.276 222.354 217.965

Kosten verkoop goederen 4.213 4.277 4.823

Kosten van beleggingen 0 0 0

Beheer & Administratie (24) 956.663 952.288 1.013.368

Som van de lasten 32.508.709 33.266.738 32.100.367

Saldo van baten en lasten *** -1.102.646 -107.470 -1.117.084

Toevoeging/onttrekking aan:

-Continuïteitsreserve -15.342 32.925

-Overige reserves -111.797 37.984 -611.958

-Reserve evaluaties 0 -236.948 -157.997

-Reserve bestedingen regio-allianties 0 -78.951

-Negatieve sponsorreserves 789.693 310.434 109.270

-Reserve koersverschillen sponsorprogramma 151.380 190.850 77.968

-Reserve koersverschillen overige projecten -159.487 90.211 256.273

-Reserve DEL Bangladesh -210.765

-Positieve sponsorfondsen -169.043 143.492

-Bestemmingsfondsennoodhulp**** -1.428.571 -500.000 -448.608

- Garantiefonds bedrijfsontwikkeling 8.413 0

-Overige bestemmingsfondsen 42.873 -439.506

-1.102.646 -107.469 -1.117.092

* waarvanbatennoodhulpin2014€2.747.956(2013:€2.450.676).** waarvan€4.789.920viaREK,ditbedragistevensindeinkomstenverwerkt*** zieappendix7vooreenanalysevanhetsaldovanbatenenlastentenopzichtevandebegroting****zieookbestemmingsfondsennoodhulp(8)


» Kasstroomoverzicht

2014 2013

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN

Resultaat: -1.102.646 -1.117.084

Aanpassingen betreffende:

Afschrijvingen immateriële vaste activa (1) 204.771 174.452

Afschrijvingen materiële vaste activa (2) 67.518 76.603

Mutaties in voorraden (4) -108.904 -577.094

Mutaties in vorderingen (5) 312.477 697.345

Mutaties in verplichtingen langlopend (10) -183.381 -86.446

Mutaties in projectverplichtingen kortlopend (11) -1.222.461 1.101.254

Mutaties in vooruit ontvangen sponsorgelden (11) -25.174 11.787

Mutaties in overige schulden en nog te betalen kosten (11) -644.015 1.261.942

Kastroom uit operationele activiteiten (A) -2.701.813 1.542.759

KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN

Investeringen in immateriële vaste activa (1) -309.496 -300.774

Investeringen materiële vaste activa (2) -120.148 -24.786

Kastroom uit investeringsactiviteiten (B) -429.644 -325.560

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN

Verstrekking leningen (3) -50.000 -76.989

Ontvangenaflossingopleningen(3) 86.586 96.398

Mutatie voorziening leningen (3 / 9) 43.197 49.945

Mutatie ongerealiseerd koersresultaat leningen (3) -4.616 -9.769

Mutaties in deelnemingen (3) -49.292 -99.841

Kasstroom uit financieringsactiviteiten (C) 25.875 -40.256

Mutatie liquide middelen (A + B + C) -3.105.582 1.176.945

Liquidemiddelenper1januari 5.328.499 4.151.564

Liquidemiddelenper31december 2.222.917 5.328.499

Mutatie liquide middelen -3.105.582 1.176.935

Toelichting- Vanaf 2013 is voor het eerst afgeschreven op de geactiveerde kosten voor softwareontwikkeling per eind 2012. Tevens is

de verdere ontwikkeling van Pluriform doorgezet en is dit deel van de kosten geactiveerd. - In het boekjaar is opnieuw geïnvesteerd in een voorraad postzegels, die verkocht worden via de comités. Begin 2015 is de officiëleverkoopprijsvandepostzegelsverdergestegen.

- De vorderingen zijn onder meer lager als gevolg van ontvangsten van gelden vanuit nalatenschappen die in eerdere boekjaren waren opgeboekt als vordering.-Deverplichtingennaarpartnerorganisatieszijnflinkafgenomenalsgevolgvaneenaantaltoekenningenvoorhuizenbouw

en economische ontwikkeling in 2013 die in 2014 zijn uitbetaald. Ook de nog uit te betalen verplichting inzake noodhulp Haïti ultimo 2013 werd in 2014 uitbetaald.

- De overige schulden zijn met name afgenomen doordat de rekening-courant-schulden aan Incluvest en PSI zoveel mogelijk zijn afgelost binnen het verslagjaar.

-Deliquidemiddelenzijnforsafgenomentenopzichtevan2014,wat,naastbovengenoemderedenen,aanvullendverklaardwordt door afbouw van noodhulpfondsen.

ALGEMENE TOELICHTING

Stichting Woord en Daad, opgericht op 5 juli 1973, is gevestigd in Gorinchem en verleent ontwikkelingshulp, doet

hiervoor fondswerving, verkoopt artikelen en stelt arbeidskrachten ter beschikking. Vrijwilligers vormen door het gehele

land comités ten behoeve van fondsenwerving, eind 2014 waren er 77 comités. De jaarrekening is opgemaakt volgens de

Richtlijn Verslaggeving 650 voor Fondsenwervende Instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving en wordt gepre-

senteerd in euro’s.


9Kijk!


WAARDERINGSGRONDSLAGEN

Voor zover niet anders is vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde.

Omrekening van vreemde valutaTransacties in vreemde valuta worden in de betreffende valuta omgerekend tegen de geldende koers op transactiedatum.

De activa en verplichtingen in vreemde valuta worden per balansdatum omgerekend tegen de op die datum geldende

wisselkoers. (On)gerealiseerde koersverschillen worden onttrokken/toegevoegd aan de koersreserve sponsorprogramma

voor de sponsorprogramma’s en aan de koersreserve overige projecten voor de overige projecten. Gedurende het jaar

wordt voor de koersreserve sponsorprogramma € 0,50 per kind per maand gedoteerd aan de koersreserve sponsor-

programmaen0,5%vandeoverigebestedingenaandekoersreserveoverigeprojecten.Koersverschillenvanliquide

middelen worden toegerekend aan het beleggingsresultaat.

BalansVaste ActivaImmateriële vaste activa: Immateriële vaste activa worden gewaardeerd op het bedrag van de bestede kosten,

verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen.

Materiële vaste activa: Materiële vaste activa worden gewaardeerd op de aanschafwaarde verminderd

met de cumulatieve afschrijvingen op basis van verwachte economische levensduur.

De afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa vinden lineair plaats op

basis van een vast percentage van de aanschafwaarde, rekening houdend met de

eventuele restwaarde.

Financiëlevasteactiva: Deelnemingenwaarininvloedvanbetekenisophetzakelijkeenfinanciëlebeleidkan

worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatie- methode

op basis van de nettovermogenswaarde. Deelnemingen waarin geen invloed van

betekenis wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere

marktwaarde. De verstrekte leningen worden gewaardeerd op de kostprijs, reke-

ning houdend met een voorziening voor oninbaarheid.

Vlottende ActivaVoorraden: De voorraden worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, onder aftrek van een

voorziening voor incourantheid.

Overige vorderingen: De overige vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, zo nodig

verminderd met voorziening voor oninbaarheid.

Liquidemiddelen: Deliquidemiddelenwordengewaardeerdtegendenominalewaarde.Tenzijanders

vermeld, staan deze ter vrije beschikking.

PassivaReserves: Reserves ontstaan op initiatief van de Raad van Bestuur, zij worden gewaardeerd

tegen nominale waarde.

Fondsen: Fondsenontstaandoorontvangengeldenvandonateursmeteenspecifiekebestem-

ming, waarvan nog geen besteding heeft plaatsgevonden. Zij worden gewaardeerd

tegen nominale waarde.

Langlopendeschulden: Delanglopendeschuldenwordengewaardeerdtegennominalewaarde.Deaflos-

sings- verplichting voor het komend jaar wordt gepresenteerd onder de kortlopende

schulden.

Verplichtingen en overige schulden: Verplichtingen en overige schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde.


Baten en lastenAlgemeen: De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

Voor de giften die niet bestemd zijn voor sponsoring en waarvoor geen overeenkomst

is afgesloten, is dat het moment waarop de giften ontvangen worden. Alle baten en

lasten worden verantwoord voor het door Woord en Daad ontvangen bedrag, zonder

dat de door de eigen organisatie gemaakte kosten in mindering worden gebracht. Alle

baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten.

BatenBaten uit eigen fondswerving: Dit betreft baten van donateurs waarvoor geen evenredige tegenprestatie tegen-

over staat. Onder deze baten worden tevens de brutowinst uit de verkoop van

artikelen opgenomen.

Baten uit nalatenschappen: De baten uit nalatenschappen worden meegenomen voor zover die bekend worden

tot het moment van het vaststellen van de jaarrekening, mits de omvang van de nala-

tenschappen voldoende betrouwbaar zijn vast te stellen en ook betrekking hebben

op het boekjaar.

Baten in natura: Deze worden gewaardeerd tegen de reële waarde in Nederland, met een maximum

van € 7.500 per gift.

Baten uit acties van derden: Baten uit acties van derden worden verwerkt in het jaar waren in het bedrag is

ontvangen, dan wel door die derde is toegezegd.

Baten uit subsidies overheden: Deze worden als bate opgenomen indien redelijke zekerheid bestaat dat zij zullen

worden ontvangen en Woord en Daad zal voldoen aan de aan de subsidie verbon-

den voorwaarden.

LastenBestedingen aan doelstelling: De projectverplichtingen worden geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het

besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld. Bij de doorlopende

projecten en sponsorprojecten wordt het matchingsprincipe toegepast. De kosten

worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Bij grote bestemde

projectfinancieringen,diecontractueelzijnvastgelegdwordeninkomstentoegere-

kend voor zover de bestedingen op dat project zijn gerealiseerd.

Ingevalvannoodhulp,infrastructureleprogramma’senprogramma’sgefinancierd

door Prisma worden de projectverplichtingen geheel ten laste gebracht van het

jaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld,

ook al loopt de projectperiode over meerdere jaren heen. Besluiten ten aanzien van

projecten die na het boekjaar worden genomen leiden niet tot projectverplichtingen

in desbetreffend boekjaar.

Gemengde kosten: Organisatiekosten die zowel betrekking hebben op fondsenwerving als op voorlich-

ting en bewustwording worden naar verhouding verdeeld. Salariskosten worden

toegerekend op basis van tijdsbesteding.


9Kijk!


KASSTROOMOVERZICHT

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte

methode.

BELEGGINGSBELEID

Detijdelijkovertolligeliquidemiddelenwordenbelegdbij

betrouwbare banken. Dat betekent in de praktijk spaarte-

goeden met een goede rente, deposito’s of bij een langere

horizon in obligaties die aangehouden worden tot het

eindevandelooptijd.In2014zijndeovertolligeliquide

middelen belegd bij de Rabobank. Woord en Daad geeft

invullingaandeVFIRichtlijnfinancieelbeheer.Hetbeleid

van de Rabobank sluit aan op de punten genoemd in deze

Richtlijn.Zie verder het jaarverslag.

VERBONDEN PARTIJEN

In het boekjaar heeft Stichting Woord en Daad voor

de uitvoering van het grootste deel van haar AED-

programma samengewerkt met stichting Poverty Share

Investment (PSI). Stichting PSI is een onafhankelijke stich-

ting met een eigen bestuur (geen groepsmaatschappij),

waarvan stichting Woord en Daad 2 van de 5 leden kan

benoemen. Stichting PSI is de enige aandeelhouder van

Incluvest BV. Binnen deze entiteit vinden de activiteiten

plaatsmetbetrekkingtothetfinancierenvanbedrijfsont-

wikkeling in het Zuiden. Daarnaast wordt capaciteitsop-

bouw verstrekt. In 2012 heeft Stichting Woord en Daad

de door haar in het verleden opgebouwde leningenpor-

tefeuille overgedragen aan Stichting PSI, die deze heeft

doorgezet via een storting op aandelen en een achterge-

stelde lening aan Incluvest BV. De leningenportefeuille

dieisovergedragenisdoorStichtingPSIgefinancierdmet

een achtergestelde lening van Stichting Woord en Daad,

met een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 1% over

de hoofdsom. De lening is contractueel vastgelegd. Deze

lening zal aan het einde van de looptijd worden afgelost.

Indien er in geval van overmacht niet geïncasseerd kan

worden op de bestaande leningenportefeuille of eventuele

nieuwe leningen dan kan Stichting PSI in overleg met

Stichting Woord en Daad ervoor kiezen dit bedrag af te

boeken op de achtergestelde lening. Stichting Woord en

Daad heeft de achtergestelde lening volledig voorzien.

Hiermee wordt een consistente gedragslijn gevolgd (in het

verleden waren de overgedragen leningen binnen Woord

en Daad ook volledig voorzien, daarnaast is de looptijd

van de lening nog erg lang en is eventuele oninbaarheid

daarom nog moeilijk betrouwbaar in te schatten (zie ook

de toelichting (3)).

In 2013 zijn de revolving funds (fondsen die bij de lokale

partnerorganisaties aanwezig zijn ten behoeve van

bedrijfsontwikkeling, maar die eigendom bleven van

Stichting Woord en Daad) overgedragen aan PSI om niet.

Het betreft een bedrag van € 1.543.490 wat in eerdere

jaren door Stichting Woord en Daad in de bestedingen

is verantwoord. Stichting PSI heeft deze revolving funds

doorgezet naar Incluvest BV middels een storting op

aandelen en een achtergestelde lening.

Evenals in 2013 en 2012 is in het boekjaar personeel

van Stichting Woord en Daad gedetacheerd geweest bij

Incluvest BV. Het betreft medewerkers van de afdeling

AED en fondswerving, die hun expertise op het gebied

van bedrijfsontwikkeling inzetten bij Incluvest BV. Deze

opbrengsten zijn verantwoord onder opbrengsten

leveranciersrol en bedroegen in totaal € 95.398 (zie ook

toelichting (16)).


TOELICHTING OP DE BALANS(bedragen × € 1,--)

(1) IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

Per 31 december lopend jaar 1.873.482

Per 31 december vorig jaar 1.768.757

Website Software

2014

Boekwaarde 1-1 54.109 1.714.648

Investering 0 309.496

Afschrijving -17.543 -187.228

Boekwaarde 31-12 36.566 1.836.916

Aanschafwaarde per 31-12 87.715 2.181.779

Cumulatieve afschrijvingen -51.149 -344.863

Boekwaarde 31-12 36.566 1.836.916

Vanaf 2011 is de website ingrijpend vernieuwd, deze kosten worden in een periode van 5 jaar afgeschreven.

Ook in 2014 is verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties.

De totale kosten zijn geactiveerd en bestaan voor € 1.727.739 uit externe kosten (waarvan € 1.103.282 voor licenties/

softwareontwikkeling en € 624.457 voor projectmanagement) en voor € 379.935 uit interne personeelskosten van

personeel dat is ingezet op dit traject. De geactiveerde kosten zullen over een periode van 10 jaar (ingaande vanaf 2013)

worden afgeschreven voor de helft ten laste van de organisatiekosten en voor de andere helft ten laste van bestedingen

aan allianties. Vanaf 2015 wordt niet meer geactiveerd, aangezien het vanaf dat moment reguliere onderhoudsaanpassin-

gen betreft.

In 2015 zal samen met deskundigen onderzocht worden in hoeverre de economische levensduur in verhouding staat met

de geactiveerde waarde en afschrijvingstermijn.

(2) MATERIËLE VASTE ACTIVA

Per 31 december lopend jaar 158.273

Per 31 december vorig jaar 105.643

Gebouwen Inventaris Auto

2014

Boekwaarde 1-1 7.136 77.607 20.901

Investering 0 120.148 0

Afschrijving 0 -56.575 -10.944

Boekwaarde 31-12 7.136 141.181 9.957

Aanschafwaarde per 31-12 7.136 615.263 54.718

Cumulatieve afschrijvingen 0 -474.082 -44.762

Boekwaarde 31-12 7.136 141.181 9.957

In 2012 is een pand in Oud-Beijerland aangekocht dat al jarenlang gehuurd werd door het plaatselijke comité. De exploi-

tatiekosten liggen beduidend lager dan de huurkosten. De aankoopwaarde ligt ver onder de WOZ-waarde van de grond,

daarom wordt niet afgeschreven.


9Kijk!


De investeringen in inventaris betreffen met name vervangingen van hard- en software. De afschrijving van hard- en soft-

ware is 33,3%, investeringen in het kantoorgebouw 10% en van de overige inventaris 20% van de aanschafwaarde.

Voor fondsenwervers die veel onderweg zijn, zijn uit kostenoogpunt vier auto’s aangeschaft. Het gaat om twee maal

een Peugeot 107 en twee maal een VW Polo Bluemotion. De auto’s worden per jaar afgeschreven met 20% van de

aanschafwaarde.

(3) FINANCIËLE VASTE ACTIVA



Lening kantoorpanden

Lening gezondheids-

programma

Leningen auto’s

Overige leningen

2014 2014 2014 2014

Saldo per 1-1 172.322 40.649 0

Uitgeleend in boekjaar 0 0 67.114 50.000

Koersverschil einde boekjaar 3.967 649 2 0

Afgelost in boekjaar -59.375 -27.211 -18.164 0

Reclassificatievoorziening 0 0

Voorzien in boekjaar 0 6.803 -48.952 -50.000

Saldo per 31-12 116.914 20.890 0 0

Hoofdsom 642.042 136.054 67.116 100.000

Aflossingen -525.128 -54.422 -18.164 0

Voorzieningen 0 -6.097 -48.952 -100.000

Boekwaarde 31-12 116.914 75.535 0 0

Leningen partners kantoorpandenErzijninhetverledendrieleningenvoordefinancieringvankantoorpandenvanpartnersgegeven.Dezeleningenzijn

volledig als vordering opgenomen (en dus niet voorzien), omdat Woord een Daad een hypothecair recht op de betreffende

kantoorpandenheeft.Deaflossingstermijnbedraagtbijdezeleningen10jaar.

Tevens is in het verleden een lening gegeven aan een partnerorganisatie voor de bouw van een conferentiecentrum. Deze

leningwasgefinancierdviaeenaantalondernemers,dieaanWoordenDaadhiervoorleningenverstrekthadden.In2012

is de lening van de partnerorganisatie overgedragen aan de ondernemers. Woord en Daad verzorgt nog wel voor de

ondernemersdeinhoudingvanaflossingenrentebijdepartnerorganisatieviaeenovereenkomstvanopdracht.Zieook

(10) Schulden op lange termijn.

Lening partner gezondheidszorgprogrammaInhetboekjaar2010iseenleningaanéénpartnerverstrektmetbetrekkingtotdefinancieringvangezondheidszorgin

Colombia, die volledig als vordering is opgenomen. Vanuit het garantiefonds is hiervoor 25% voorzien, aangezien het een

bedrijfsmatig opgezet gezondheidsprogramma betreft. Vanaf 2013 wordt deze voorziening als waarderingscorrectie

gepresenteerd op de desbetreffende lening.

Deaflossingstermijnvandezeleningis5jaarinjaarlijksgelijkedelen.In2013isdeaflossing1jaargefaseerd,doorde

betaaldeaflossingstermijnover2012begin2013terugtestorteneneind2013weerintehouden.Dithadtemakenbij

herstructurering die in het gezondheidsprogramma van de partner heeft plaatsgevonden. In 2014 is volgens het afgespro-

ken betaalschema weer een termijn afgelost.

Leningen partners in verband met aanschaf auto’sIn2014zijnaantweepartnerorganisatiesleningenverstrekttenbehoevedefinancieringvanauto’svoordeprogramma’s.


Deze leningen zijn bij verstrekking geheel voorzien. Op het moment van terugbetaling vloeit de vrijval van de voorziening

ten gunste van het resultaat.

Overige leningenHet betreft een lening aan New World Campus, een initiatief om samenwerking binnen de sector te bevorderen. Woord

en Daad had de mogelijkheid om in 2014 deze lening op termijn om te zetten in een deelneming in een op te richten bedrijf

of coöperatie, maar hiervan is ultimo 2014 besloten geen gebruik te maken. De lening is volledig voorzien ten laste van het

R&L-budget en was tot en met eind 2014 renteloos. In 2014 is een aanvullende termijn van 50.000 verstrekt, zodat het

totaal van de lening nu € 100.000 bedraagt. Daarnaast is eind 2014 een rentevergoeding overeengekomen van 4% per

jaar vanaf 2015.

Achtergestelde lening aan Stichting PSI In het kader van de overdracht van de leningportefeuille met betrekking tot bedrijfsontwikkeling is in 2012 een achter-

gestelde lening afgesloten met Stichting PSI. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar (die daarna eventueel verlengd

kan worden). Het volledige leningbedrag zal aan het einde van de looptijd worden afgelost. Over de uitstaande hoofdsom

is een rente verschuldigd van 1%. Deze lening wordt door Woord en Daad volledig voorzien. In geval het na voldoende

incasso-inspanningen niet mogelijk blijkt te zijn de opbrengsten uit de leningportefeuille te ontvangen kan Stichting PSI

samen met Woord en Daad overeenkomen om dit bedrag in mindering te brengen op de door Woord en Daad verstrekte

achtergestelde lening. Dit geldt ook voor toekomstige gevallen waar overmacht een rol speelt. In 2014 is een bedrag van

€79.920afgelostalsgevolgvaneendoorIncluvestontvangenaflossingvaneenlening.Dezewasoorspronkelijkgefinan-

cierddooreendonorvanWoordenDaad,laterisdezeleningovergedragennaarStichtingPSI/IncluvestBV.Deaflossing

van de lening moest conform afspraken terugvloeien in het bestemmingsfonds van deze donor bij Woord en Daad.

2014 2013 cumulatief

Saldo per 1-1 respectievelijk verstrekkingsdatum 2.349.806 2.387.382 2.493.666

Afgelost in boekjaar -79.920 -37.576 -223.780

Saldo lening aan PSI per 31-12 2.269.886 2.349.806 2.269.886

Voorziening per 31-12 2.269.886 2.349.806 2.269.886

Saldo per 31-12 0 0 0

Deelneming via Co-PrismaIn 2012 is door ICCO, Kerk in Actie en Prisma besloten tot oprichting van een coöperatie. Voor 1 juli 2014 wordt door de

Prisma-leden in totaal € 1.000.000 ingelegd (Woord en Daad legt hiervan € 192.136 in, later verhoogd naar € 197.167).

De stortingen zijn geoormerkt als vermogen van de coöperatie en blijven eigendom van de inbrengers.

De deelnemende Prisma-leden in de coöperatie werken onder andere samen op het gebied van fondswerving in de USA.

DekostenhiervanwordengefinancierddoormiddelvaneenleningvanuitdedeelnemingaanICCOwaarop2%rente

wordt vergoed aan ICCO. De opbrengsten vanuit de algemene kostenvergoeding van toekomstige fondsenwervingscon-

tracten zullen worden ingezet om de lening af te lossen.

Op deze deelneming wordt geen invloed van betekenis uitgeoefend, zodat deze is gewaardeerd op kostprijs.

2014 2013

Saldo per 1-1 147.875 48.034

Gestort in boekjaar 49.292 99.841

Saldo per 31-12 197.167 147.875


9Kijk!


(4) VOORRADEN



Goederenvoorraad per 31 december: 2014 2013

In magazijn in Gorinchem tegen inkoopprijs:

Voorraad postzegels 684.400 570.600

Voorraad kerstkaarten, leesboekjes 1.104 580

Voorziening voor incourant op voorraad kerstkaarten -134 -71

685.370 571.109

Voorraden bij comités tegen gefactureerde inkoopprijs 39.801 43.539

Voorraad postzegels comité Gorinchem 41.246 42.865

Totaal voorraad 766.417 657.513

In 2013 heeft Woord en Daad een eigen Woord en Daad postzegel laten drukken, die verkocht wordt via de comités.

Wegens het succes hiervan is ook eind 2014 een aanvullende bestelling geplaatst. In verband met toekomstige prijs-

stijgingen van postzegels die reeds zijn aangekondigd is een voorraad voor circa 1,5 jaar aanwezig in het magazijn.

(5) VORDERINGEN



Per 31 december nog te ontvangen: 2014 2013

Nog te ontvangen legaten en erfenissen 1.237.749 1.495.317

Nog te ontvangen subsidies en acties derden 923.102 489.860

Nog te ontvangen van bedrijven/vermogensfondsen 673.670 916.881

Nog te vorderen projectsaldi bij partners 47.342 150.450

Voorschotten projectsaldi bij partners 19.499 23.033

Sponsorgelden (waarvan € 4.780 ouder dan 1 jaar in 2014) 156.185 244.930

Debiteuren 85.669 115.161

Interest 17.466 15.976

Belastingen en premies 0- 11.527

Waarborgsommen 119 119

Overige vorderingen 85.792 95.817

Totaal 3.246.593 3.559.070

In het saldo van de vorderingen op debiteuren is geen rekening gehouden met een voorziening voor oninbaarheid. In

vorderingen ultimo 2014 is een bedrag begrepen van € 3.071 aan vooruitbetaalde kosten met een resterende looptijd van

meer dan 1 jaar.

(6) LIQUIDE MIDDELEN



Liquide middelen per 31 december: 2014 2013

Kasgelden (incl. vreemde valuta) 1.251 1.938

Banktegoeden (incl. spaarrekeningen) 1.899.640 5.046.419

Comités (kas, bank-, girotegoeden) 312.052 270.167

Totaal 2.212.943 5.318.524

De vreemde valuta wordt omgerekend tegen de koers per 31-12 van het jaar.


Sinds2013wordtgewerktmeteenmaandelijkseliquiditeitsplanning.Gemiddeldiseenbedragaanliquiditeitenaanwezig

ter hoogte van ruim 1 maand uitgaven.

Deaanwezigeliquidemiddelenbijcomitésstaanterbeschikkingvandecomités.Ingevalvancalamiteitenkan

vanuit het hoofdkantoor hier eveneens over worden beschikt.

ParticipatiesIn 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling voor € 10.000 aan participaties aangeschaft in het

Oikocredit Nederland Fonds. De waarde van deze participaties per ultimo 2014 bedraagt € 9.974.

In 2014 heeft Woord en Daad € 152 dividend ontvangen.

2014 2013

Participaties Oikocredit 9.974 9.974

Reserves en fondsen

(7) RESERVES



Reservesstand 1-1

2014dotaties

koersresultaat

overige mutaties

stand 31-12 2014

Stichtingskapitaal 272 272

Continuïteitsreserve 2.187.820 -15.342 2.172.478


- Reserves PMEL/PMA 0 831.320 -831.320 0

- Negatieve sponsorreserves (zie ook appendix 2) -685.008 789.693 104.685

- Reserve bestedingen regio-allianties 0 131.612 -131.612 0

- Reserve koersverschillen sponsorprogramma 11.869 173.810 -22.385 -46 163.249

- Reserve overige koersverschillen -4.010 61.747 -289.417 68.183 -163.497

- Reserve Bangladesh Draagt Elkanders Lasten 0 -210.765 -210.765

Algemene reserve -482.570 -111.797 -594.367

Totaal reserves 1.028.373 1.198.490 -311.801 -443.006 1.472.054

Stichtingskapitaal:Betreft het ingelegde kapitaal van € 272 bij oprichting in 1973.

Continuïteitsreserve:De continuïteitsreserve heeft als doel om bij een eventuele terugloop van de inkomsten een opvang te hebben voor de

doorloop van organisatiekosten.

Woord en Daad kent een norm van 7,5% van de geraamde inkomsten van het volgende jaar (2015: € 32.954.724). In deze

inkomsten is echter ook een bedrag verantwoord van € 3.988.341 wat betrekking heeft op de organisatie Red een Kind.

Derhalve wordt dit bedrag, voor de berekening van de continuïteitsreserve van de totale inkomsten afgehaald waardoor

deze uitkomen op € 28.966.383. Op basis van de 7,5%-norm wordt de reservering derhalve berekend op € 2.172.478. Op

basis van de CBF richtlijn mag de reserve voor maximaal 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie zijn (voor Woord en

Daad maximaal € 8.004.614). Het saldo van de continuïteitsreserve ligt dus ruimschoots binnen de door CBF maximaal

toegestane norm.


9Kijk!


Op basis van de hoogte van de organisatiekosten is de norm van 7,5% voldoende om een doorloop van organisatiekosten

van bijna een half jaar op te kunnen vangen. Daarnaast is de hoogte van de continuïteitsreserve ruim voldoende voor de

projectbetalingenineenmaand.Daarbijdientweltewordenopgemerktdatookinbestemmingsfondsenliquiditeiten

vastliggen en dat vaak van grote subsidieverstrekkers voorschotten worden ontvangen voorafgaand aan de betaling aan

departner.Indepraktijkblijktdatdehoogtevandecontinuïteitsreserveafdoendeisvoordeomvangenrisicoprofielvan

de organisatie.

Dezereserveisnietbeschikbaaralsliquidemiddelen,maargebruiktterfinancieringvandeinvesteringeninhard-en

software in de afgelopen jaren. Bij de beoordeling van de hoogte van deze reserve is tevens de hoogte van de algemene

reserve van belang. Ondanks dat deze ultimo 2014 € -594.367 bedroeg, wordt de omvang van de continutiteitsreverve

voldoende geacht, zie ook de toelichting zoals opgenomen bij de overige reserves.


Reserves PMEL/PMA:

In 2013 is er 4% van de projectbestedingen gedoteerd aan de PMEL/PMA reserve. De reserve is ingezet voor bestedin-

gen PMEL/PMA, zie hiervoor ook het model lastenverdeling (appendix 3).

Negatieve sponsorreserves diverse organisaties:

Per 31 december van het verslagjaar waren 10 sponsorfondsen negatief als gevolg van tegenvallende sponsorinkomsten

in relatie tot de bestedingen sponsorprogramma. Het verschil bestaat uit kindertallen die niet gedekt konden worden

vanuit fondsenwerving (zie ook appendix 2). In de toekenningen voor bestedingen sponsorprogramma in de komende

jaren wordt rekening gehouden met deze negatieve saldi. In 2015 wordt het saldo per begin 2014 in mindering gebracht

op de toekenningen voor bestedingen sponsorprogramma. Voor 2016 wordt rekening gehouden met het ontstane saldo

over 2014.

Reserve bestedingen regio-allianties:

Van de projectbestedingen is in 2014 1% gedoteerd aan de reserve bestedingen regio-allianties. Dit betreft vergader- en

reiskosten van de allianties en kennisuitwisseling tussen partnerorganisaties binnen de allianties.

Reserve koersverschillen sponsorprogramma:

Inhetboekjaarisviaheffingopdesponsorinkomsten€173.810aandereservekoersverschillensponsorprogramma

toegevoegd. Het gerealiseerde koersverlies met betrekking tot het sponsorprogramma bedroeg in het boekjaar € 22.385,

waarna een saldo resteert van € 163.249.

Reserve koersverschillen overige programma’s:

In het boekjaar is via een opslag op de overige programmabestedingen (dus exclusief sponsorprogramma) een bedrag van

€ 61.747 toegevoegd aan de reserve koersverschillen overige programma’s. Het koersverlies met betrekking tot deze pro-

gramma’s bedroeg in het boekjaar € 289.417 (waarvan € 269.157 ongerealiseerd). Tenslotte is er een correctie geboekt

van € 68.183 (positief) m.b.t. voorgaande jaren in verband met het besluit van een donor om het koersresultaat binnen zijn

specifiekefondsvoorzijnrekeningtenemen,zodatereennegatiefsaldooverblijftvan€163.497.Dekomendejarenzal

naar verwachting een positieve koersreserve overige programma’s gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele

koersrisico’s.

Bestemmingsreserve Draagt Elkanders Lasten - Gezondheid Bangladesh:

Voor projecten waarvan de besteding in het boekjaar is genomen (maar waarvoor in het boekjaar onvoldoende inkomsten

waren),maarwaarvoorweleentoezeggingisvaneenspecifiekedonor(maarnietvoldoendehardineencontractvast

gelegdomalsinkomstmeetenemen)wordendezeprojectennietmetalgemeengeldvoorgefinancierdmaarondernega-

tieve bestemmingsreserves verantwoord. In 2014 was dit het geval bij een actie door het Reformatorisch Dagblad tussen

1 november 2014 en met mei 2015 ten behoeve van meerdere gezondheidsprogramma’s in Bangladesh. Tijdens het

opmakenvandejaarrekeningbleekhetin2014vanuitalgemenemiddelenvoorgefinancierdebedragin2015alnagenoeg

ontvangen door de donor, derhalve is een negatieve bestemmingsreserve gevormd voor dit bedrag.


Overige reserves:

Het saldo van de algemee reserve is € 594.367 negatief. Hiermee voldoet de algemene reserve niet aan de norm van het

bestuur van tussen 0% en 7,5% van de inkomsten. De algemene reserve dient ter dekking van projectuitgaven van projecten

waarvoornietvoldoendespecifiekegiftenontvangenzijn.Integenstellingtotdecontinuïteitsreserve(diebedoeldisvoor

opvang van de organisatiekosten bij teruglopende inkomsten) is de algemene reserve bedoeld voor bestedingen aan de

doelstelling. In 2015 zal gestuurd worden op een algemene reserve die weer aan de norm voldoet. Hierbij zullen de voor-

waardelijketoekenningenaanpartnerorganisatiesmetbetrekkingtotprogramma’s2015gedeeltelijknietdefinitiefgemaakt

worden. In dit proces zal maatwerk worden toegepast, zodat de impact van de uitvoerende programma’s zo min mogelijk

geraaktworden.Erisvoorgekozenomgeenreservefinancieringactivatenbehoevevandebedrijfsvoeringtevormen.

(8) FONDSEN



Bestemmingsfondsen stand 1-1 2014 mutaties stand 31-12 2014

Positieve sponsorfondsen 169.043 -169.043 0

Garantiefonds 50.000 8.413 58.413

Bestemmingsfondsen noodhulp 2.434.322 -1.428.569 1.005.753

Overige bestemmingsfondsen 748.309 42.873 791.182

Totaal bestemmingsfondsen 3.401.674 -1.546.326 1.855.348

Sponsorfondsen:Per partner wordt een fonds aangehouden waarin de ontvangen sponsorgelden gestort worden en waaruit de projectbe-

talingen gedaan worden. Voor een overzicht van de sponsorfondsen zie appendix 2.

Garantiefonds bedrijfsontwikkeling:Per 2 januari 2012 is het garantiefonds op € 50.000 na overgedragen aan Stichting PSI. Het garantiefonds kan ingezet

worden voor het afdekken van leningen bij partnerorganisaties.

Bestemmingsfondsen noodhulp/overige bestemmingsfondsen:Giftenmeteenspecifiekebestemmingwordengebruiktvoordebetalingvandeprojectkosten.Voorzoverdegeldennog

niet besteed zijn worden zij in een bestemmingsfonds gestort. Ook giften waarvan het kapitaal in stand moet blijven en

alleen de opbrengsten besteed mogen worden voor de hulpverlening worden in een fonds opgenomen. In de bestem-

mingsfondsenliggenookliquiditeitenvastomdeprojectbetalingensteedstijdigtekunnenverrichten.

Per 31 december van het boekjaar zijn de volgende bestemmingsfondsen aanwezig:

Naam fonds Bedrag 1-1 Mutatie Bedrag 31-12 Afwikkeling

Noodhulp West-Afrika 2.105 -2.105 0 Afgewikkeld

Noodhulp aardbeving Haïti 159.711 -8.425 151.286 Besteding in 2015

Noodhulp orkaan Guatemala 2.668 0 2.668 Besteding in 2015

Noodhulp droogte Oost-Afrika 528.299 -528.299 0 Afgewikkeld

Schoemantelfonds noodhulp kleine projecten 4.675 -3.353 1.322 Besteding in 2015

Noodhulp tyfoon Filippijnen 1.716.628 -1.405.005 311.623 Besteding in 2015

Noodhulp Irak 0 404.676 404.676 Besteding in 2015

Noodhulp West-Afrika ebola 0 118.634 118.634 Besteding in 2015

Thema Noodhulp 20.236 -4.691 15.545 Besteding in 2015

Totaal bestemmingsfondsen noodhulp 2.434.322 -1.428.569 1.005.753


9Kijk!


Naam fonds Bedrag 1-1 Mutaties Bedrag 31-12 Afwikkeling

DEL-CSSsponsoringboysCBESP* 0 66.150 66.150 Besteding in 2015-2017

Extra gifts sponsorprogramma 5.296 2.124 7.420 Besteding in 2015

Kinderfonds G.C. Woudenberg 22.233 9.547 31.780 alleen rente te besteden

Kinderfonds Nelleke Regina 45.378 0 45.378 alleen rente te besteden

Landbouwontwikkeling Zambia 3.090 -3.090 0 Afgewikkeld

Landbouwontwikkeling Benin 62.626 -62.626 0 Afgewikkeld

Learn for Work Ethiopië 2012-2016 0 12.234 12.234 Besteding in 2015

Voedselzekerheid Burkina Faso 34.000 -34.000 0 Afgewikkeld

Voedselzekerheid Tsjaad 3.259 0 3.259 Besteding in 2015

Gezondheidsprogramma Burkina Faso 81.330 -81.330 0 Afgewikkeld

Economische ontwikkeling Ethiopië 43.026 7.574 50.600 Besteding in 2015

Economische ontwikkeling Bangladesh 34.557 -34.557 0 Afgewikkeld

Economische ontwikkeling Zambia 7.624 -7.624 0 Afgewikkeld

Revolving fund Burkina Faso 77.160 -77.160 0 Afgewikkeld

Economische ontwikkeling Haïti 8.138 4.116 12.254 Besteding in 2015

Economische ontwikkeling Uganda 0 4.675 4.675 Besteding in 2015

Economische ontwikkeling Sierra Leone 0 7.012 7.012 Besteding in 2015

Onderwijs Zambia 9.307 -9.307 0 Besteding in 2015

Onderwijs Sri Lanka 2.693 -2.693 0 Besteding in 2015

Onderwijs Benin 3.497 -3.497 0 Besteding in 2015

Onderwijs Colombia 0 73.329 73.329 Besteding in 2015

Onderwijs India 0 4.346 4.346 Besteding in 2015

Onderwijs Sierra Leone 0 7.367 7.367 Besteding in 2015

Capaciteitsopbouw Zambia 4.864 -4.864 0 Besteding in 2015

Water Sanitatie & Hygiëne Bangladesh 0 17.974 17.974 Besteding in 2015

Vakonderwijs Bangladesh 29.387 9.420 38.807 Besteding in 2015

Vakonderwijs Benin 33.955 -33.955 0 Besteding in 2015

Vakonderwijs Sierra Leone 16.436 23.724 40.160 Besteding in 2015

Vakonderwijs Colombia 11.458 23.702 35.160 Besteding in 2015

Vakonderwijs Burkina Faso 33.939 -28.277 5.662 Besteding in 2015

Vakonderwijs Haïti 5.478 -5.478 0 Besteding in 2015

Vakonderwijs Sri Lanka 0 6.017 6.017 Besteding in 2015

Vakonderwijs Nicaragua 0 5.423 5.423 Besteding in 2015

Vakonderwijs India 0 43.144 43.144 Besteding in 2015

Vakonderwijs Ethiopië 0 41.489 41.489 Besteding in 2015

Vakonderwijs Filippijnen 0 11.431 11.431 Besteding in 2015

Schoemantelfondsreguliereprojecten** 50.000 33.894 83.894 Besteding in 2015

Just Care 14.756 -1.161 13.595 Besteding in 2015

Fonds Best Hope Enterprises (V/d Sluis) 16.551 -12.210 4.341 Besteding in 2015

Home Foundation Bangladesh 0 72.372 72.372 Besteding in 2015

Merwe-Oord/Voxcie 10.234 -10.234 0 Fonds op naam blijft beschikbaar

Ruiterfonds 73.622 -41.640 31.982 Besteding in 2015

MareJan 0 126 126 Besteding in 2015

Filippijnen algemeen 0 3.522 3.522 Besteding in 2015

Overige bestemmingsfondsen < € 2.500 4.414 5.865 10.279 Besteding in 2015

Totaal overige bestemmingsfondsen 748.308 42.874 791.182

* ditinhetverslagjaargevormdefondsstaatgeheellosvandenegatievebestemmingsreserve** voorheengenoemdWijsfonds


(10) SCHULDEN OP LANGE TERMIJN



In 2007, 2008 en 2009 hebben vijf donoren leningen verstrekt aan Woord en Daad. Deze leningen zijn doorgeleend aan

eenpartnerorganisatieterfinancieringvaneenconferentiecentrum.Eind2012isdevorderingvandepartnerorganisatie

overgedragen aan betreffende donoren, waarmee de leningen van de donoren niet meer op de balans van Woord en Daad

voorkomen.WoordenDaadblijftdezefinancieringechterwelfaciliteren.Aangeziendejaarlijkseterugbetalingdoorde

partnerorganisatie hoger is dan de jaarlijkse terugbetaling aan de donoren, leidt dit tot een schuldpositie op lange termijn

(de laatste terugbetalingstermijn aan de donoren in 2021 is hoger). Het verschil per 31 december 2014 bedraagt 16.369

en heeft dus een looptijd van langer dan 5 jaar.

In2009isdooreendonoreenleningverstrektvan€10.000voordefinancieringvanzijntoekomstigesponsorverplichtin-

gen. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en is in 2014 geheel afgelost.

In2010isdooreendonoreenrentelozeleningverstrektvan€136.155voordefinancieringvanhetgezondheidspro-

gramma in Colombia. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en wordt aan het einde van de looptijd (in 2014) volledig

afgelost. Het saldo is derhalve gepresenteerd onder de kortlopende schulden.

In2010isdooreendonoreenrentelozeleningverstrektvan€150.000voordefinancieringvandetoekomstigeverplich-

tingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en is in 2014 afgelost.

In2012isdooreendonoreenleningverstrektvan€50.000voordefinancieringvaneenkredietprogrammainNicaragua.

Deze lening o/g had een looptijd van 10 jaar, maar is in 2014 afgelost wegens het niet doorgaan van de beoogde besteding.

Er is een rente verschuldigd van 1% per jaar.

In 2013 is door een donor een lening verstrekt van € 2.500. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar. De jaarlijkse

aflossingwordtomgezetineengift.

(11) SCHULDEN OP KORTE TERMIJN



Verplichtingen per 31 december 2014 2013

Projectverplichtingen kortlopend 2.552.266 3.900.633

Ongerealiseerd koersresultaat projectverplichtingen 125.906 143.251-

Vooruitontvangen sponsorgelden 755.054 780.227

Vooruitontvangen MFS-2 subsidie 35.626 71.384

Vooruitontvangen overige subsidies 30.196 10.536

Vooruitontvangen van bedrijven 10.881 56.000

Crediteuren 925.874 544.307

Belastingen, salarissen en sociale lasten 1.137 -

Vakantiegeldenvakantiedagen* 254.009 243.710

Rekening-courant PSI 249.193 1.634.207

Rekening-courant Incluvest B.V. 2.945 129.879-

Rekening-courant COEH 28.017 28.614

Geleende gelden o/g (zie ook (9)) 136.655 32.500

Overige schulden 150.124 120.544

Totaal schulden op korte termijn 5.257.883 7.149.532

*vanaf2013isdewaardeingeldvandeuitstaandevakantiedagenper31-12-2013indezepostopgenomen, het betreft ultimo 2014 een bedrag van € 119.106. In 2013 bedroeg dit € 111.556.


9Kijk!


Projectverplichtingen kortlopend:De projecten waarvoor een verplichting openstaat per 31 december zijn:

2014

Noodhulp tyfoon Filipijnen 1.046.293

Noodhulp Noord-Irak 150.000

Huizenbouwprogramma Bangladesh 135.173

Gezondheidsprogramma Bangladesh 103.675

Agrarisch vakonderwijs Benin 103.117

Overige projecten < € 100.000 1.014.008

Totaal 2.552.266

In de projectverplichtingen kortlopend zit een bedrag van € 121.000 met een looptijd langer dan een jaar. Gezien het

relatief kleine bedrag ten opzichte van de totale projectverplichtingen, is dit bedrag niet gerubriceerd onder langlopende

schulden.

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN(bedragen × € 1,--)

Baten

(12) BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING

Werkelijk lopend jaar 19.736.534

Begroot lopend jaar 21.747.500

Baten vorig jaar 19.756.536

Ontvangen in het verslagjaar Totaal 2014 Totaal 2013

PARTICULIEREN

Collecten 241.819 217.736

Sponsorgelden 9.010.556 9.160.936

Nalatenschappen 1.317.346 1.206.244

Overigegiften* 5.774.885 4.885.363

Brutowinst omzet goederenverkoop 19.939 26.453

16.364.545 15.496.732

BEDRIJVEN

Ledenbijdrage Business Platform 268.000 328.000

Sponsorgelden 439.405 436.673

Overigegiften* 1.312.208 1.143.235

2.019.613 1.907.908

VERMOGENSFONDSEN

Diversegiften** 1.352.376 2.351.896

Totaal baten eigen fondsenwerving 19.736.534 19.756.536

In totaal werden 322.931 giften ontvangen (2013: 331.671 giften)

* Indeoverigegiftenzijninhetverslagjaarookinkomsteninnaturaopgenomenvooreentotaalbedragvan€89.500.Ditbetrofbedrijven(€61.750)enonder-wijsinstellingen (€ 27.750) die hun expertise om niet hebben ingezet ten behoeve van de programma’s van Woord en Daad.

** Waaronderin2014€110.000vanTuringFoundation(2013€110.000)


Resultaat verkopen artikelen 2014 2013

Omzet goederenverkoop 39.154 51.831

Inkoopwaarde verkoop 19.215 25.378

Brutowinst 19.939 26.453

Kosten eigen organisatie 4.213 4.823

Nettowinst 15.726 21.630

Deze omzet goederenverkoop is exclusief de omzet van verkoop van postzegels. De nettowinst van de postzegels van

€ 55.296 (omzet € 393.267) wordt grotendeels gerealiseerd door de comités en is verantwoord onder overige inkomsten

particulieren.

(13) AANDEEL IN ACTIES DERDEN




In het boekjaar werd ontvangen van: 2014 2013

Eigen bijdrage Red een Kind voor MFS-2 subsidie 2.602.168 1.800.589

ZOA eigen bijdrage Wees Eerlijke campagne 25.077 58.615

EO Metterdaad (waarvan noodhulp € 248.557 resp. € 51.316) 37.695 232.504

ZOA PAZA 25.551 0

Tearfund Belgium/Switzerland 60.000 20.000

Edukans 106.891 24.453

Leprazending** 88.631 92.493

Tearfund Nederland 20.000

Partners for Water 38.300

Subtotaal reguliere programma's 3.004.313 2.228.654

All We Can - Huizenbouw n.a.v. Noodhulp Filippijnen 97.975

Dep.BijzondereNodenGer.Gemeenten(noodhulp)* 86.082

Dep.BijzondereNodenGer.GemeenteninNed.(noodhulp)* 141.074

Dep. Bijzondere Noden Ger. Gemeenten

en Ger. Gemeenten in Ned. gezamenlijk (noodhulp)

ZendingHersteldHervormdeKerk(noodhulp)* 225.000

Lakarmissionen (noodhulp) 91.848

EO Metterdaad Noodhulp 248.557 51.316

Red een Kind (noodhulp) 265.372 25.828

Stichting Gereformeerde Scholen voor scholen (noodhulp) 0 132.000

Subtotaal noodhulp 611.904 753.148

Totaal 3.616.217 2.981.802

* Inkomstenindezecategorie,vanuitinstellingendiezichnietpresenterenalsfondswervendeinstellingen,zijnmetingangvanhetverslagjaargepresenteerdonder de baten eigen fondswerving

** LeprazendingdroegvanuiteigenmiddelenbijaaneengezamenlijkprojectvanWoordenDaadenLeprazendingviaTLMI,waarvandebestedingviaWoordenDaad liep.

(14) SUBSIDIES OVERHEDEN EN ANDEREN





9Kijk!


In het boekjaar werd ontvangen van: Totaal 2014 Totaal 2013

Prisma/ICCO 2.017.707 2.179.543

Bijdrage Woord en Daad publieksgelden 1.041.374 1.150.219

Netto ontvangen projectbijdragen 976.333 1.029.324

Kostenvergoeding 59.419 62.644

Totaal ontvangen Prisma/ICCO 1.035.752 1.091.968

MFS-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Woord en Daad deel 4.546.424 4.546.424

MFS-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Red een Kind deel 2.187.752 2.187.752

Europese Unie 92.017

Stichting SBOS i.v.m. Wees Eerlijk campagne 69.348 176.458

Totaal ontvangen 7.839.276 8.094.619

(15) RENTEBATEN EN BATEN UIT BELEGGINGEN

Werkelijk lopend jaar 44.180

Begroot lopend jaar 50.000

Baten vorig jaar 58.176

2014 2013

Ontvangenrenteendividendinhetboekjaaroverliquiditeiten 19.656 28.361

Ontvangen rente over leningen partnerorganisaties 41.338 44.063

Betaalde rente leningen o/g (doorgeleend) -16.889 -13.892

Koersverschil 75 -356

Totaal resultaat beleggingen 44.180 58.176

Opbasisvaneengemiddeldsaldovan€2.653.674(pereersteentwintigstevandemaand)isderenteopliquiditeiten

0,74%(2013:0,94%).Gezienderentestructuurin2014endeliquiditeitspositietenopzichtevandetotalebestedin-

gen is belegd in direct opneembare spaarrekeningen. Als benchmark is de Euribor-dagrente gehanteerd. De Euribor-

maandrente was in 2014 gemiddeld 0,13 % (2013 eveneens 0,13%). Het resultaat beleggingen is hoger dan de bench-

mark, als gevolg van een langjarige relatie met de bankier (Rabobank).

De ontvangen rente over leningen partnerorganisaties is hoger dan de betaalde rente leningen o/g (doorgeleend) in ver-

band met de ontvangen rente op de achtergestelde lening aan Stichting PSI met betrekking tot de overdracht van leningen

in het kader van bedrijfsontwikkelingen aan Stichting PSI.

(16) OPBRENGST LEVERANCIERSROL EN AWARENESS RAISING




2014 2013

Detachering AED-team aan Incluvest BV 95.398 69.184

Administratieve dienstverlening aan COEH/EU-CORD 10.000 10.000

Detachering (IF-)medewerkers aan Driestar Educatief 3.921 7.696

Detachering IF-medewerker aan Prisma 8.802 5.269

Detachering overig 4.750

Subtotaal inkomsten leveranciersrol 122.871 92.149

Inkomsten awareness: Doorberekende kosten van reizen in het kader van bewustwording 46.985

Subtotaal inkomsten Awareness raising 46.985

Totaal 169.856 92.149


De opbrengsten leveranciersrol liggen hoger dan de begroting (€ 100.000). Gedurende het boekjaar is besloten om de

fondsenwerver bedrijven/vermogensfondsen door te belasten aan Incluvest BV, hoewel dit niet begroot was. De tegen-

overliggende kosten van de leveranciersrol bedragen € 86.380 (zie ook appendix 3). De inkomsten awareness-raising

liggen fors lager dan begroot (€ 115.250) wegens het niet of later doorgaan van een aantal reizen.

Lasten

(17) STRUCTURELE PROGRAMMA’S




Rekening 2014 Begroting 2014 Rekening 2013

DIRECTE BESTEDINGEN (ZIE APPENDIX 1 EN 2. APPENDIX 1 IS INCLUSIEF NOODHULP)

Educatie (EDU) 9.403.288 11.765.443 10.270.252

Agrarisch Vakonderwijs en Training (AVET) 226.729 714.748

Vakonderwijs en Arbeidsbemiddeling (TVET / JBS) 2.597.309 3.006.653 2.542.975

Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) 164.196 176.496

Basisvoorzieningen (BN) 2.184.016 2.311.043 2.443.811

Economische ontwikkeling (ED) 19.189 1.045.615 268.791

Agrarische ontwikkeling (AD) 1.468.849 800.111 1.321.325

Huizenbouwprogramma (LCH) 21.356 450.000 1.466.262

Capaciteitsopbouw (SPN) 503.988 764.812 400.756

Innovatieprogramma 174.755 142.000 0

Overig (o.a. ICT t.b.v. Allianties) 534.187 600.000 194.260

Regio-allianties 218.423 219.357 188.252

Red een Kind 4.789.920 3.988.341 3.988.341

Bestedingen partnerrol in Nederland 1.461.657 1.427.353 1.336.135

Totaal 23.767.862 27.411.972 24.421.160

Als lasten in het betreffende boekjaar worden de aangegane verplichtingen met betrekking tot het boekjaar verantwoord.

(18) NOODHULP




Uitgegeven voor noodhulp: 2014 2013

Diverse noodhulpprojecten 4.191.445 2.512.976

Totaal 4.191.445 2.512.976

Zie ook appendix 1 en 3. appendix 1 is inclusief noodhulp.

(19) LOBBY/BEWUSTWORDING





9Kijk!


Totale bestedingen: 2014 2013

Directe bestedingen lobby en bewustwording (zie toelichting bij 23) 156.141 221.213

LOBBY

Bijdrage EU-CORD / COEH 25.633 21.286

Bijdrage Global Campain for Education 5.000 0

Bijdrage publicatie 'religie en ontwikkelingssamenwerking' 7.500 0

Lobby consultancy 0 3.583

Lobby overige projecten 3.112 0

BEWUSTWORDING

Vakuitwisseling/Young Ambassadors 71.330 24.320

Campagne Wees Eerlijk (duurzaamheidscampagne onder jongeren) 117.345 306.807

Woord en Daad DVD project 0 4.396

Sponsorreis Bangladesh 17.348 0

Overige projecten bewustwording 12.778 7.388

Overige bestedingen via eigen organisatie (appendix 3) 606.597 581.755

Totaal 1.022.783 1.170.748

Zie de toelichting bij de kosten fondsenwerving.

(20) PMEL/PMA




2014 2013

Bestedingen PMEL/PMA 258.444 697.782

Overige bestedingen PMEL/PMA via eigen organisatie (appendix 3) 696.488 660.753

954.932 1.358.535

(21) KOSTEN LEVERANCIERSROL




Het betreft de organisatiekosten die zijn toegerekend aan de leveranciersrol, gebaseerd op de tijdsbesteding van de

diverse medewerkers (zie ook appendix 3). De opbrengst van de leveranciersrol bedroeg in 2014 € 122.871, aangezien

meer kosten doorgefactureerd konden worden dan begroot (zie ook toelichting bij (16)).

(23) WERVING BATEN

De directe kosten fondsenwerving en voorlichting en bewustwording bestaan deels uit gemengde kosten:

Hiervoor zijn verdeelsleutels opgesteld om een juiste toerekening te kunnen maken.


Directe PubliciteitskostenRekening

2014Begroting

2014 Rekening

2013% fondsen-

werving% voorlichting en

bewustwording

Werelddelen (oplage 77.000) 147.124 165.500 152.954 75% 25%

Grenzeloos (oplage 14.000) 35.188 48.000 33.854 0% 100%

Verrekijker (oplage 84.000) 25.583 26.000 22.034 0% 100%

Daadkracht (oplage 3.500) 13.060 17.500 13.240 50% 50%

Jaarverslagen/corporate brochure 43.011 47.300 59.475 50% 50%

Kosten business platform 514 2.500 910 50% 50%

Kosten Comités 48.577 45.000 45.261 95% 5%

Jongerenbeleid 8.964 31.000 6.350 63% 37%

Advertenties 62.760 62.000 44.504 100% 0%

Mailingen 33.809 25.500 28.829 89% 11%

Kosten website 34.939 31.117 40.519 75% 25%

Werven sponsoring 72.024 60.750 60.122 100% 0%

Diverse kosten fondsenwerving 116.649 153.750 111.762 91% 9%

Kosten Woord en Daad 40 jaar 2.793 0 103.646 92% 8%

Kosten communicatie 2.455 5.000 541 75% 25%

Kosten vermogensfondsen 10.019 22.000 10.458 100% 0%

Totale kosten 657.469 742.917 734.459

De kosten zijn per saldo € 657.469 (2012: € 734.459) en worden als volgt verdeeld:

Rekening2014

Begroting 2014

Rekening2013

Directe kosten fondsenwerving 501.329 545.279 513.246

Directe kosten voorlichting en bewustwording 156.141 197.638 221.213

Voor de overige organisatiekosten zie staat lastenverdeling (appendix 3).

(24) KOSTEN BEHEER EN ADMINISTRATIE

Rekening2014

Begroting 2014

Rekening2013

Totaal personeelskosten (zie appendix 3) 793.962 779.277 847.465

Totaal overige organisatiekosten (zie appendix 3) 162.702 173.011 165.903

956.663 952.288 1.013.368

opgesteld en vastgesteld door: goedgekeurd door:

namens de Raad van Bestuur namens de Raad van ToezichtDr. h.c. ir. J. Lock - voorzitter Drs. C. Westerink - voorzitter

J. Achterstraat-Floor AA MBA - secretaris

Ing. C. van Burg

Dr. P. Honkoop

Drs. R. Toes

P.W. Nobel RA

Mr. M. Overbeeke-Boer

Ing. J.B. Faijer

was getekend was getekend

te Gorinchem in de vergadering van 4 maart 2015 te Gorinchem in de vergadering van 13 maart 2015


9Kijk!


Appendix 1: Mutaties reserves en fondsen

Naar landen Reserve/

Fonds per 1-1 2014

Ontvangsten 2014

Bestedingen/ Overige muta-

ties 2014

Overboeking 2014

Reserve/Fonds per

31-12 2014

AZIË

Bangladesh 11.173 1.198.911 1.470.445 183.027 -77.334

de Filipijnen 1.680.953 2.041.699 3.751.077 322.563 294.138

India -285.151 2.447.461 2.802.520 499.893 -140.317

Irak - 813.637 408.961 - 404.676

Sri Lanka 26.276 91.972 103.961 10.661 24.948

Thailand 555 89.530 119.951 33.754 3.888

Totaal Azië 1.433.806 6.683.210 8.656.914 1.049.896 509.998

AFRIKA

Benin 100.078 319.682 973.373 551.424 -2.189

Burkina Faso 6.321 1.672.427 2.722.675 1.008.818 -35.111

Ethiopië 554.798 1.438.085 2.065.710 314.030 241.202

Oeganda - 339.981 655.151 321.813 6.642

Sierra Leone 6.487 646.383 796.921 305.517 161.467

Tsjaad 3.259 32.725 32.813 88 3.259

Zambia 24.885 77.556 109.186 6.744 -

Zuid-Afrika - 237.706 630.779 393.073 -

Zuid-Soedan - 103.215 101.500 -1.715 -

Totaal Afrika 695.828 4.867.760 8.088.108 2.899.791 375.271

MIDDEN- EN ZUID-AMERIKA

Colombia -50.219 1.199.673 1.345.622 185.606 -10.562

Guatemala/Honduras -49.719 1.524.215 1.774.322 298.000 -1.826

Haïti 296.593 2.380.246 2.380.934 280.158 576.063

Nicaragua - 41.951 384.071 348.646 6.526

Totaal Midden- en Zuid-Amerika 196.656 5.146.084 5.884.948 1.112.411 570.202

DIVERSEN

Garantiefonds 50.000 - - 8.413 58.413

Inkomsten MFS - 6.402.287 - -6.402.287 -

Inkomsten MFS Red een Kind - 2.602.168 4.789.920 2.187.752 -

Regio-allianties - - 363.627 363.627 -

Reserve koersverschillen sponsorprogramma 11.869 - 22.385 173.764 163.249

Reserve overige koersverschillen -4.010 - 289.417 129.929 -163.497

Algemene reserve -482.570 2.521.494 - -2.633.291 -594.367

Overige reserves en fondsen 340.374 1.371.419 2.601.750 1.125.336 235.382

Continuïteitsreserve 2.187.820 - - -15.342 2.172.478

Stichtingskapitaal 272 - - - 272

Totaal Diversen 2.103.756 12.897.368 8.067.098 -5.062.099 1.839.430

Totaal reserves en fondsen 4.430.046 29.594.422 30.697.068 - 3.294.902

Rentebaten en baten uit beleggingen 44.180

Opbrengst leveranciersrol 122.871

Kostendekking voor organisatiekosten 1.644.590

Organisatiekosten gedekt uit rentebaten/leveranciersrol/kostendekking

1.811.641

Totaal baten en lasten conform staat van baten en lasten 31.406.063 32.508.709

In deze appendix zijn de ontvangsten de gelden die beschikbaar zijn voor de projecten (dus na aftrek kosten overhead).


Appendix 2: Vergelijking sponsorbudgetten (cumulatief)

Jaar: 2014Sa

ldo

fon

ds

per

1-1

On

tvan

gen

Inh

ou

din

g o

rgan

isat

ieko

sten

Inh

ou

din

g ko

ersr

isic

o

Inko

mst

en (

net

to)

Bes

ted

ing

Ver

reke

nin

g vo

or-

gaan

de

jare

n

Kw

alit

eit

en

on

twik

keli

ng

On

tvan

gen*

V

anu

it o

veri

ge

bes

tem

min

gen

Sald

o fo

nd

s p

er 3

1-1

2

ORGANISATIE € € € € € € € € € €

AEAD 4.786- 87.283 5.455 1.632 80.196 74.592 1.002- 6.366 - 4.546-

AMG Guatemala 70.545- 1.516.508 88.781 27.722 1.400.004 1.254.125 - 108.482 - 33.148-

AMG Haiti 13.081 128.158 7.946 2.196 118.016 94.499 - 8.174 - 28.424

AMG Honduras 16.552 30.316 733 632 28.952 18.748 - 1.622 - 25.134

AMG-India 119.649- 1.330.632 83.383 24.264 1.222.985 1.088.995 5.589- 103.433 - 83.504-

AMG-Philippines 38.248- 501.043 31.436 8.915 460.693 415.801 - 39.081 - 32.438-

AMG-Thailand 555 90.013 5.508 1.634 82.871 73.206 - 6.332 - 3.888

CDA Colombia 61.677- 868.158 51.582 16.192 800.384 781.664 - 98.093 22.000 119.051-

Cotton Tree Foundation 9.949- 44.888 7.481 831 36.575 35.280 - 3.052 - 11.706-

Count India 5.086 164.683 10.271 3.005 151.408 131.135 - 11.552 - 13.807

Credo Burkina Faso 140.268- 1.072.237 74.206 19.611 978.419 825.428 1.292- 79.265 29.024 36.226-

CSS Bangladesh 52.771- 364.953 31.039 6.611 327.304 316.263 6.641- 26.782 - 61.871-

DEDRAS - 21.412 1.322 375 19.715 20.160 - 1.744 - 2.189-

HBI India 6.594- 1.775 103 36 1.636 1.890 - 164 7.012 0

Hope Enterprises 16.528- 752.506 50.051 13.406 689.050 521.691 34.437- 49.807 - 135.461

WD Lanka 23.583 88.150 2.126 1.831 84.192 80.640 - 8.544 339 18.930

IREF India 13.456- 214.412 13.222 3.883 197.307 152.177 - 14.409 - 17.265

Parole et Action 110.186 1.638.487 82.814 30.961 1.524.713 1.152.619 8.132- 106.312 - 384.100

Word & Deed-India 150.538- 537.103 33.388 10.075 493.640 461.553 - 41.195 22.000 137.647-

Totaal -515.966 9.452.717 580.847 173.810 8.698.059 7.500.468 -57.093 714.409 80.375 104.685

*VanuitgiftenopDoorleerfondsenStudentsforStudentszijnwaarmogelijkdepartnerrekeningenaangevuld. Een partnerrekening kan zowel een positief als een negatief saldo hebben. Omdat er sprake is van onderlinge solidariteit wereldwijd voor wat betreft overschot-ten en tekorten is het saldo van de partnerrekeningen onder Reserves verantwoord in de balans.


9Kijk!


DOELSTELLINGLEVE-RAN-

CIERSROLWERVING BATEN

BEHEER & ADMINIS-

TRATIE

PartnerrolPMEL/

PMAL&A/AR

Eigen fond-senwerving

Acties derden

SubsidiesVerkoop

goederenTotaal

boekjaarBegroot

BoekjaarRekening

2012

€ € € € € € € € € € €

Educatie (EDU) 9.403.288 9.403.288 11.765.443 10.270.252

Agrarisch Vakonderwijs en Training (AVET)

226.729 226.729 714.748

Vakonderwijs en Arbeidsbemid-deling (TVET / JBS)

2.597.309 2.597.309 3.006.653 2.542.975

Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH)

164.196 164.196 176.496

Basisvoorzieningen (BN) 2.184.016 2.184.016 2.311.043 2.443.811

Economische ontwikkeling (ED) 19.189 19.189 1.045.615 268.791

Agrarische ontwikkeling (AD) 1.468.849 1.468.849 800.111 1.321.325

Huizenbouwprogramma (LCH) 21.356 21.356 450.000 1.466.262

Capaciteitsopbouw (SPN) 503.988 503.988 764.812 400.756

Noodhulp (R&R) 4.191.445 4.191.445 1.000.000 2.512.976

Innovatieprogramma 174.755 174.755 142.000 0

Overig (o.a. ICT t.b.v. Allianties) 534.187 534.187 600.000 194.260

Regio-allianties 218.423 218.423 219.357 188.252

Red een Kind 4.789.920 4.789.920 3.988.341 3.988.341

PMEL/PMA 258.444 258.444 488.793 697.782

L&A/AR 416.187 416.187 483.000 588.993

Subtotaal projectbestedingen 26.497.650 258.444 416.187 0 0 0 0 0 0 27.172.280 27.956.412 26.884.776

Salarissen en sociale lasten 1.061.445 499.755 433.135 61.018 535.593 41.360 158.088 3.061 673.552 3.467.008 3.380.891 3.346.835

Pensioenlasten 102.099 56.087 49.922 6.500 58.409 4.204 16.323 287 76.105 369.936 352.964 357.311

Overige personeelskosten 70.188 29.398 24.824 3.708 29.995 2.414 8.612 168 41.013 210.318 113.500 304.245

Reis- en verblijfkosten 30.976 12.866 14.987 2.203 17.038 1.089 4.019 106 21.381 104.666 74.057 103.237

Subtotaal personeelskosten 1.264.708 598.107 522.867 73.429 641.036 49.067 187.041 3.621 812.051 4.151.928 3.921.412 4.111.628

Bijdrage door derden -425 264 575 70 698 -69 -1.247 4 128 0 0 -36.331

Personeelskosten in projectbestedingen

-27.088 -15.447 -15.087 -1.555 -21.107 -1.134 -4.187 -91 -18.218 -103.913 0 -144.474

Publiciteit & communicatie 501.329 501.329 545.279 513.246

Huisvestingskosten 67.222 34.298 29.686 4.148 36.036 2.794 10.192 206 46.436 231.019 231.770 225.168

Kantoorkosten (excl. afschrijvingen)

61.731 31.539 27.227 3.923 32.935 2.561 9.279 190 42.903 212.288 217.000 221.805

Kosten RvT en vergaderingen organisatie

19.687 8.819 7.742 1.401 9.354 801 2.818 50 14.153 64.826 6.500 12.892

Kosten werkbezoeken RvB 0 0 0 0 0 0 0 0 6.504 6.504 7.500 2.783

Overige algemene kosten 20.759 10.905 9.178 1.475 11.188 873 3.050 63 14.772 72.264 84.500 116.025

Afschrijving, rente en bankkosten

55.062 28.003 24.407 3.388 40.598 2.293 8.329 170 37.934 200.185 296.364 192.858

Subtotaal organisatiekosten 1.461.657 696.488 606.597 86.280 1.252.067 57.188 215.276 4.213 956.663 5.336.429 5.310.325 5.215.599

Totaal 2014 27.959.307 954.932 1.022.783 86.280 1.252.067 57.188 215.276 4.213 956.663 32.508.709 33.266.737 32.100.375

Begroot 2014 28.411.972 1.190.073 1.076.748 101.012 1.246.489 61.524 222.354 4.277 952.288

Realisatie voorgaand boekjaar 26.934.136 1.358.535 1.170.748 163.602 1.185.283 51.915 217.965 4.823 1.013.368

Verdeelsleutels:De verdeling van de personeelskosten over de kostendragers vindt plaats op basis van de gemiddelde tijdsbesteding.

Bij het toerekenen van de personeelskosten is het advies van VFI gevolgd. Dit houdt in dat de Raad van Bestuur volledig onder Beheer & Administratie valt, en de managers van de afdeling voor 20%. De algemene staf-functies vallen volledig onder Beheer & Administratie, HRM en ICT wordt toegerekend naar rato van het aantal FTE per kostendrager. Afdeling Finance en Control valt deels ook onder PMA. De indirecte kosten worden verdeeld op basis van de verdeling van de personeelskosten behalve monitoring en evaluatie. De werkbezoeken van de Raad van Bestuur en Raad van Toezicht worden volledig toegerekend aan beheer en administratie.

Het gemiddeld aantal FTE’s in 2014 bedroeg 63,65. In 2013 was dit 64,96 FTE. Hiervan waren zowel in 2014 als in 2013 2 personen (2 FTE) werkzaam in het buitenland.

Het totaal van de kolommen doelstelling (€ 29.937.022) sluit aan met de verantwoorde bestedingen aan de doelstelling in de Staat van baten en lasten.

Kostensoort Kostendragers

Appendix 3: Model lastenverdeling


Appendix 3 (vervolg) Toelichting uitvoeringskosten

Totaal boekjaar (€) Begroot boekjaar (€) Vorig boekjaar (€)

HUISVESTINGSKOSTEN

Huur 166.216 165.530 163.658

Servicekosten (incl. energie) 36.300 36.000 35.700

Onderhoud/schoonmaakkosten 23.362 25.240 22.642

Overige huisvestingskosten 5.146 5.000 3.168

Totaal huisvestingskosten 231.024 231.770 225.168

KANTOORKOSTEN

Kantoorbenodigdheden en drukwerk 16.251 19.000 23.960

ICT licenties en servicecontracten 152.798 146.500 150.611

Porti algemeen 30.181 25.000 27.810

Communicatie 20.056 19.500 19.737

Overige kantoorkosten 18.264 17.000 21.907

Bijdragen derden in kantoorkosten -25.260 -10.000 -22.206

Totaal kantoorkosten 212.289 217.000 221.818

KOSTEN RVT EN VERGADERINGEN ORGANISATIE

Reiskosten 8.589 3.500 2.427

Werkbezoeken 328 0 0

Vergaderingen 11.813 0 5.792

Kosten onderzoek samenwerking WD-REK 39.765 0 3.594

Overige kosten 4.329 3.000 1.078

Totaal kosten bestuur / afd. e.d. 64.825 6.500 12.892

KOSTEN WERKBEZOEKEN RVB

Werkbezoeken RvB 6.504 7.500 2.783

Totaal overige algemene kosten 6.504 7.500 2.783

OVERIGE ALGEMENE KOSTEN

Externecontrole* 12.573 17.500 25.473

Advies-/notariskosten 11.538 3.000 19.591

Administratieve dienstverlening 787 16.500 21.536

Samenwerkingsverbanden (Prisma/EU-Cord/Partos) 38.373 40.500 41.631

Overigealgemenekosten(o.m.ISO-certificeringenalgemeneabonnementen 8.976 7.000 7.802

Totaal overige algemene kosten € 72.247 84.500 116.032

*waarinvrijvalvan2013begrepen(€3.822)

AccountantshonorariumDe volgende honoraria van Roza Audit & Assurance (in het verslagjaar overgenomen door AccoN Adviseurs en

Accountants) zijn in de lasten verantwoord:

Totaal boekjaar (€) Begroot boekjaar (€) Vorig boekjaar (€)

Onderzoek jaarrekening 15.125 15.000 15.125

Andere controle-opdrachten 2.750 0 1.106

Adviesdienstenopfiscaalterrein** 14.044 0 5.983

Andere niet-controlediensten 6.145 0 40.065

**inhetverslagjaarisondermeergeadviseerdronddeBTW-positievanStichtingWoordenDaad, zowel met het oog op fondsenwerving als de samenwerking met andere partijen.


9Kijk!


Appendix 4: Berekening diverse normpercentages en ratio’sbedragen × € 1.000

Begroting 2015

Rekening 2014

Begroting 2014

Rekening 2013

Baten eigen fondsenwerving (incl. goederen): 21.593 19.737 24.663 19.757

Overige baten: 11.362 11.670 8.496 11.227

Totaal inkomsten Woord en Daad 32.955 31.407 33.159 30.984

Voor diverse kosten, zie model toelichting lastenverdeling.

CBF-NORM MAX. 25% (EIGEN NORM KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING (MAX. 6% TEN OPZICHTE VAN BATEN EIGEN FONDSENWERVING)

Kosten eigen fondsenwerving (incl. verkoop goederen) 1.301 1.256 1.312 1.190

Baten eigen fondsenwerving 21.593 19.737 24.663 19.757

Percentage kosten eigen fondsenwerving (volgens CBF-criteria) 6,03% 6,37% 5,32% 6,02%

EIGEN NORM KOSTEN FONDSWERVING NIET EIGEN FONDSWERVING (MAX. 2,5% TEN OPZICHTE VAN DE BATEN NIET EIGEN FONDSWERVING)

Kosten werving subsidies en acties derden 308 272 222 270

Totale inkomsten 11.362 11.670 8.496 11.227

Percentage kosten Fondswerving niet eigen fondswerving 2,71% 2,33% 2,62% 2,40%

EIGEN NORM KOSTEN BEHEER & ADMINISTRATIE (MAX. 3,1% VAN TOTALE INKOMSTEN)

Kosten Beheer & Administratie 856 957 952 1.013


Percentage kosten Beheer & Administratie 2,60% 3,05% 2,87% 3,27%

EIGEN NORM OVERHEAD (KOSTEN FONDSENWERVING EN BEHEER EN ADMINISTRATIE MAX. 7,5% VAN TOTALE INKOMSTEN

Organisatiekosten (zie model lastenverdeling) 2.465 2.485 2.487 2.473


Percentage overhead 7,48% 7,91% 7,50% 7,98%

Het percentage overheadkosten voldoet niet aan de norm van maximaal 7,5% van de totale inkomsten. Dit wordt met name veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de overheadkosten waren overeenkomstig de begroting.

In de begroting 2014 waren de inkomsten acties derden nog aan de inkomsten eigen fondswerving toegerekend. In de realisatie 2013, 2014 en de begroting 2015 zijn deze aan de overige inkomsten toegerekend. Uit het vergelijken van de begrote inkomsten met de gerealiseerde inkomsten 2014 blijken de inkomsten eigen fondswerving 3,6 mln. lager dan begroot en overige inkomsten 1,7 mln. hoger dan begroot. Worden de inkomsten derden niet aan inkomsten eigen fond-senwerving toegerekend in de begroting dan is het percentage kosten eigen fondswerving 6,00% zijn geweest en fondswerving niet eigen fondswerving 1,97%. Zie verder appendix 5.

DIVERSE BESTEDINGSRATIO’S

Bestedingen PMEL/PMA t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 5,00% 4,12% 5,22% 5,92%

Bestedingen partnerrol t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 5,67% 6,31% 6,27% 5,82%

Bestedingen directe alliantiekosten t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK) 0,95% 0,94% 0,96% 0,82%

Bestedingen Lobby en Advocacy ten opzichte van de totale inkomsten 0,45% 0,26% 0,41% 0,38%

Bestedingen Awareness raising ten opzichte van totale inkomsten 2,53% 2,99% 2,50% 3,78%

DOELBESTEDINGSRATIO (TOTAAL VAN DE BESTEDINGEN TEN OPZICHTE VAN TOTAAL VAN DE INKOMSTEN EN TEN OPZICHTE VAN TOTAAL BESTEDINGEN)

Totaal bestedingen aan doelstellingen 29.992 29.937 30.780 29.463

Totaal inkomsten 32.955 31.407 33.159 30.984

Totaal lasten 32.457 32.509 33.267 32.100

Doelbestedingsratio ten opzichte van de inkomsten 91,01% 95,32% 92,82% 95,09%

Doelbestedingsratio ten opzichte van de totale bestedingen 92,40% 92,09% 92,52% 91,79%

Solvabiliteit (reserves / totaal vermogen) niet gedefinieerd

17,11% niet gedefinieerd

8,73%


Appendix 5: Verschillen analyse begroting en jaarrekening

De gepresenteerde begroting 2014 betreft de in november

2013officieelgoedgekeurdebegrotingdoorderaadvan

toezicht. Gedurende het verslagjaar zijn inkomsten en uit-

gaven bewaakt via de categoriënsystematiek. Zie voor een

uitgebreidere analyse van verschillen ook het jaarverslag.

Baten

Baten uit eigen fondsenwerving (particulieren)

Totaal rekening 16.364.545

Totaal begroting 15.547.500

Verschil 817.045

Totaal rekening vorig boekjaar 15.496.732

Totaal waren de inkomsten particulieren inclusief noodhulp

in 2014 € 817.045 hoger dan begroot. De overige inkom-

sten particulieren kwamen € 422.263 lager uit dan begroot.

Verder waren de sponsorinkomsten € 86.944 lager dan

begroot. De overige projecten waren eveneens lager dan

begroot, maar wel hoger dan 2013, met name de inkomsten

vanuit comités (deels door de positief verlopen verkoop van

postzegels) en nalatenschappen waren hoger dan in 2013. In

2014 zijn verder de acties derden van niet-fondswervende

instellingen opgenomen in deze baten en kwamen € 19.329

hoger uit dan begroot (€ 350.000). Daarbij speelt mee dat

het eerder genoemde begrote bedrag van € 350.000 met

€ 100.000 is verminderd omdat dit eigenlijk als begrote

inkomsten acties derden had moeten worden aangemerkt.

De totale inkomsten voor noodhulp van particulieren waren

in 2014 € 1.906.923 (2013 € 1.525.486) en lagen daarmee

€ 1.406.923 hoger dan de begroting. Het begrotingsbedrag

van € 15.547.500 bestaat voor € 14.830.000 uit groen

budget (inclusief € 500.000 noodhulpinkomsten), wat een

zekerheidsniveau in de begroting heeft van 100% en wat

gekoppeld is aan een groen budget aan de uitgavenkant, dat

zonder meer uitgegeven kan worden. Totaal is er dus

€ 47.268 minder dan de groene begroting binnengekomen,

afgezien van noodhulp. Ten opzichte van 2013 is er voor

het sponsorprogramma minder binnengekomen, het aantal

aanmeldingenbleefredelijkoppeil,hetaantaldefinitieve

afmeldingen nam ten opzichte van een jaar geleden af.

Baten uit eigen fondsenwerving (bedrijven)



Verschil -280.387


Defondsenwervingbijbedrijvenbleefflinkachteropde

begroting, maar ligt 6% boven het gerealiseerde niveau van

2013. Enerzijds speelt de onzekere economische situatie

bij fondsenwerving bedrijven een rol, anderzijds groeit

het netwerk van betrokken bedrijven nog steeds, wat een

goede uitgangspositie voor de toekomst geeft. In 2014 is

dit laatste zichtbaar geworden in de groei van de inkom-

sten van de regio-ondernemers die 27% (€ 82.068) hoger

uitkwamen dan begroot. De trend lijkt te ontstaan dat de

inkomsten vanuit bedrijven meer via regio-ondernemers

gaan binnenkomen in plaats van via het Business-Platform.

De sponsorinkomsten bleven met € 5.595 iets achter op

de begroting, de overige inkomsten met € 357.022. Hier

staat tegenover dat bedrijven een bedrag van € 200.162

doneerden voor noodhulp, waarvoor niets was begroot. De

overige oranje begrote inkomsten van € 200.000 werden

niet gerealiseerd. Het begrotingsbedrag van € 2.300.000

bestaat voor € 2.100.000 uit groen budget (waarvan geen

noodhulp begroot). Ten opzichte van de groene begroting is

dus € 280.549. minder binnengekomen.

Baten uit eigen fondsenwerving (vermogensfondsen)



Verschil -2.547.624


De fondsenwerving bij vermogensfondsen was fors lager

dan begroot en eveneens fors lager ten opzichte van een

jaar geleden. Daarbij wordt vermeld dat de inkomsten

in 2013 incidenteel € 511.000 hoger waren, doordat dit

bedrag op verzoek van de donor werd verantwoord in 2013

in plaats van 2014. Dit vond plaats na vaststelling van de

begroting 2014 door Woord en Daad. In de uitvoering van

enkele andere meerjarige programma’s traden problemen

op, die zorgden voor een vertraging in de toekenning van

gelden door de betreffende donor. Naar verwachting

worden deze in 2015 wel gerealiseerd. Met twee nieuwe

donoren werd een langdurige relatie aangegaan.

Het begrotingsbedrag van € 3.900.000 bestaat voor €

2.400.000 uit groen budget. Ten opzichte van de groene

begroting is dus € 1.048.624 minder binnengekomen.

De oranje inkomsten, begroot op € 1.500.000 werden in

2014 (nog) niet gerealiseerd.


9Kijk!


Aandeel in acties derden



Verschil 815.628


Het aandeel in acties derden is € 815.628 hoger dan

begroot, waarbij wordt vermeld dat de begroting € 176.000

hoger had moeten zijn, als gevolg van rubricering van deze

begrote inkomsten onder particulieren en subsidies. Ten

opzichte van vorig jaar kwamen noodhulpinkomsten in

2014 lager uit: € 611.904 ten opzichte van € 753.148 in

2013. Daarbij wordt vermeld dat een deel van de inkomsten

noodhulp in 2014 wordt gepresenteerd onder de baten

eigen fondswerving. De totale begroting van € 2.800.589

bestaat voor € 1.800.589 uit groen budget, er is dus €

1.203.724 meer binnengekomen dan gepland, afgezien van

noodhulp. Het grootste verschil zit in de hoger verant-

woorde eigen bijdrage MFS Red een Kind (ruim € 800.000),

waartegenover ook bestedingen staan. De uiteindelijke

lagere oranje inkomsten waren € 388.096. Zie voor de

verschillen met 2013 (13) Aandeel in acties derden.

Subsidies overheden en anderen



Verschil -506.653


De subsidies overheden en anderen lagen onder de begro-

ting. Dit wordt vooral verklaard door het feit dat er geen

nieuwe fondsen binnengehaald zijn, die tot inkomsten in

2014 leidden. Concurrentie op het gebied van instituti-

onele fondsen, bezuinigingen van institutionele donoren

als gevolg van de economische crisis en de inzetbare capa-

citeit speelden Woord en Daad parten, ondanks het feit

dat ingediende aanvragen kwalitatief goed scoorden. In

2014 is samen met regionale allianties verder ingezet op

institutionele donoren, via de regionale fondsenwervers

in het Zuiden, die partnerorganisaties ondersteunen bij

het schrijven van subsidieaanvragen, wat in 2014 voor het

eerst succesvol was. De totale begroting van € 8.345.929

bestaat voor € 7.769.929 uit groen budget. Er is € 69.348

meer binnengekomen dan gepland op het groene budget,

wat wordt verklaard uit het doorschuiven van een deel van

de SBOS-subsidie, waarvan de activiteiten in 2014 werd

afgerond.

Lasten

Werving baten



Verschil -5.900


Het percentage kosten werving totale baten kwam uit op

4,86% (7,91% totaal minus 3,05% beheer en administra-

tie), hetgeen hoger was dan begroot 4,4% (7,5% totaal

minus 3,1% beheer en administratie), hetgeen verklaard

wordt door achterblijvende inkomsten. De totale kosten

waren namelijk € 5.900 lager dan begroot. De personeels-

en organisatiekosten voor werving baten lagen hoger

dan begroot (€ 43.950), met name door vervangingen

in verband met ziekte. De directe kosten waren 49.850

lager dan begroot. De kosten jongerenbeleid, (opnieuw)

magazines en diverse kosten waren lager dan begroot.

Daarentegen waren de kosten voor werving sponsoring

en mailingen iets hoger. Zie voor een verdere uitsplitsing

ook (23).

Kosten Beheer & Administratie

Totaal rekening 956.663

Totaal begroting 952.288

Verschil 4.375


De kosten Beheer & Administratie zijn iets hoger uitge-

vallen dan begroot, maar gedaald ten opzichte van 2013.

Voor kosten Beheer & Administratie geldt een maximum-

percentage van 3,1% (zie ook appendix 4). In 2013 lag dit

percentage op 3,27% en in 2014 kwam dit uit op 3,05% en

voldeed hiermee weer aan de gestelde norm, ondanks de

lagere inkomsten.

Overige toelichting op kosten overheadDe belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie

in 2014 bestaan in de niet-begrote kosten voor de samen-

werking WD-REK (inclusief vergaderkosten € 49.080),

hogere overige personeelskosten (medische keuringen en

gezondheidsonderzoeken € 20.000). Lager dan begroot

waren de afschrijvingskosten hardware, in verband met

later uitgevoerde investeringen (€ 96.000)

Zie voor een verdere uitsplitsing appendix 3 Toelichting

uitvoeringskosten.


Baten

Rentebaten en baten uit beleggingen



Verschil -5.820

Totaal rekening vorig boekjaar 58.176

Doordelagerentestandendeafnemendeliquiditeitenals

gevolg van noodhulpbestedingen zijn de rentebaten iets

lager dan vorig jaar en dan de begroting.

Opbrengst leveranciersrol



Verschil 22.871

Totaal rekening vorig boekjaar 92.149

Er zijn onder andere meer personeelskosten doorbelast

aan derden dan begroot. Zie ook de toelichting bij (16).

Opbrengst Awareness Raising



Verschil -68.265

Totaal rekening vorig boekjaar 0

De inkomsten awareness-raising liggen fors lager dan

begroot wegens het niet of later doorgaan van een aantal

reizen.

Bestedingen

Structurele programma’s



Verschil -3.644.109


Aangezien gedurende het jaar middels trendanalyse bleek

dat de inkomsten lager zouden uitkomen dan begroot zijn

er ook minder projecten goedgekeurd. Meer informatie

is te vinden onder de toelichting bij de verschillende pro-

gramma’s in het jaarverslag.

De begroting bestaat voor € 23.991.256 uit groen

budget. Aangezien gedurende het jaar bleek dat de oranje

inkomsten nauwelijks zouden binnenkomen, is dit oranje

budget niet vrijgegeven, behalve een paar projecten in de

oranjecategoriewaarspecifiekgelabeldeinkomstenvoor

binnenkwamen.

Per programma is maatwerk toegepast in de toekennin-

gen, waarbij deze gekoppeld zijn aan de inkomsten.

Noodhulp



Verschil 3.191.445


Aan noodhulp is fors meer uitgegeven dan begroot, als

gevolg van de noodhulpacties voor Filipijnen, ebola West-

Afrika en droogte in Oost-Afrika. De begroting bestaat

geheel uit groen budget. Zie voor een gedetailleerder

overzicht (8) Fondsen.

Lobby en bewustwording



Verschil -53.965


De totale besteding aan Lobby en Bewustwording is iets

lager dan begroot, vooral door lagere directe bestedingen.

De Wees Eerlijk-campagne, waarvan Woord en Daad

penvoerder is, is afgerond in 2015.

PMEL/PMA



Verschil -235.141


De totale besteding aan PMEL/PMA ligt lager dan de

begroting, doordat er wat minder audits zijn uitgevoerd

dan in 2013. Daarnaast heeft stichting Red een Kind

bijgedragen in diverse bestedingen.


9Kijk!


Appendix 6: Toelichting kosten directie

Naam Dr. h.c. ir. J. Lock Drs. D. Nieuwenhuis

Functie Voorzitter raad van bestuur Lid raad van bestuur

DIENSTVERBAND

Aard Onbepaald Onbepaald

Uren 36 (tot 17 april 33 uur) 36

Percentage dienstverband 100% (tot 17 april 92%) 89%

Periode 1-1-2014 t/m 31-12-2014 1-1-2014 t/m 16-4-2014 (uit dienst als lid van de Raad van Bestuur)

BEZOLDIGING

Bruto jaarsalaris 85.640 18.049

Vakantiegeld 6.510 1.444

Eindejaarsuitkering 1.161 1.503

Variabelinkomen* 1.963 0

Salaris volgens VFI-systematiek 95.274 20.996

MaximaalsalarisvolgensVFI-systematiek** (conform Adviesregeling Directeuren Goede Doelen VFI)

117.222 25.717

SV lasten (wg deel) 8.900 2.621

Pensioenlast (wg deel) 14.978 2.919

Totaal 2014 119.152 26.536

Totaal2013*** 116.131 86.902

ToelichtingPercentage eindejaarsuitkering is 8,33% conform de BBRA, verminderd met uitruil belastbaar loon*VariabelinkomenvandeheerLockbetreftdeverkoopvanvakantiedagen,conformdearbeidsvoorwaardenvanWoordenDaad.

Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.**HetmaximaalsalarisvolgensVFI-systematiekbetrefthettotalebrutosalaris;SV-lastenenpensioenlastenwordenhierinnietmeegenomen.***HetmaximaalsalarisvolgensVFI-systematiekbetrofvoorJ.Lock€100.420envoorD.Nieuwenhuis€87.340.HetbrutosalarisvanJ.Lockin2013was

€ 93.672 en van D. Nieuwenhuis € 68.811). Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.

Begroot saldo baten en lasten -107.470

EFFECTEN ROND INKOMSTEN

Lagere inkomsten voor sponsorprogramma -92.539

Lagere inkomsten overige giften particulieren 318.852

Hogere noodhulpinkomsten particulieren, bedrijven en vermogensfondsen 589.137

Lagere inkomsten giften bedrijven (excl. sponsorprogramma en noodhulp) -274.792

Lagere inkomsten giften vermogensfondsen (excl. noodhulp) -2.551.624

Hogere inkomsten uit aandeel in acties derden 815.628

Lagere inkomsten subsidies overheden -506.653

Lagere inkomsten rentebaten en baten uit beleggingen -5.820

Hogere opbrengst leveranciersrol 22.871

Lagere opbrengst awareness raising -68.265

Totaal lagere inkomsten -1.753.205

EFFECTEN ROND BESTEDINGEN

Hogere noodhulpbestedingen -3.191.445

Koersresultaat (winst) op programma’s 30.076

Lagere programmabestedingen als gevolg van lagere inkomsten 3.614.033

Lagere bestedingen lobby en bewustwording 53.965

Lagere bestedingen R&L 235.141

Lagere kosten leveranciersrol 14.732

Totaal lagere bestedingen 756.504

EFFECTEN ROND OVERHEAD

Lagere kosten werving baten 5.900

Hogere kosten beheer en administratie -4.375

Gerealiseerd saldo baten en lasten 1.102.646

Appendix 7: Analyse gerealiseerd saldo versus begroot saldo baten en lasten

In 2013 is als gevolg van de nood-

hulpactie voor hulp na de tyfoon in

de Filippijnen meer ontvangen dan

begroot. Deze inkomsten zijn in een

bestemmingsfonds verantwoord en

in 2014 deels ingezet.

Woord en Daad werkt met een kop-

peling tussen inkomsten en uitgaven.

Gezien de lagere inkomsten ten

opzichte van de begroting is er ook

minder aan projecten besteed dan

begroot.

Zie ook de toelichting in de staat van

baten en lasten voor de toevoeging

en onttrekking aan reserves en

fondsen van het resultaat. Zie voor

verderereflectieopdeafwijkingen

van de begroting het jaarverslag.


Appendix 8: Niet in de balans opgenomen verplichtingen

Huurcontract:Het huurcontract voor het kantoorpand aan de Spijksedijk

liep tot 31 december 2014. Vanaf januari 2015 wordt dit

pand gerenoveerd, waarbij Woord en Daad tijdelijk gehuis-

vest is aan de Dokter Van Stratenweg in Gorinchem. Het

betrefteenflexibelhuurcontract,watpermaandopzegbaar

is en wat vooralsnog loopt tot en met 30 juni 2015. De

maandhuur (inclusief servicekosten) bedraagt € 8.733, voor

6 maanden is dat totaal € 52.397. De onderhandelingen

over een nieuwe huurperiode aan de Spijksedijk lopen

momenteel,erzijnnoggeendefintieveafsprakengemaakt

over de locatiekeuze, huurprijs en metrage.

BTW:In 2014 heeft Woord en Daad op eigen initiatief contact

gezocht met de Belastingdienst om meer duidelijkheid te

krijgen over haar BTW-positie. Woord en Daad wordt hierin

bijgestaandooreenfiscaaladviseur.Bijhetopstellenvande

jaarrekening is nog geen uitspraak van de Belastingdienst

ontvangen,zodatdeeventuelefiscalegevolgennietzijn

meegenomen in de jaarrekening over 2014.

Projecten:Eind 2014 was er voor projecten in totaal voor € 10.014.365

toegezegd aan partners voor het jaar 2015 en verder.

ICTIn december 2014 heeft Woord en Daad afspraken

gemaakt met een nieuwe hard- en softwareleverancier.

Het nieuwe servicecontract heeft een looptijd tot en met

december 2015. De bijbehorende verplichting voor 2015

bedraagt in totaal € 50.987.

Overige gegevens: Gebeurtenissen na balansdatum

In 2014 is conform het besluit dat op 5 maart 2014

is genomen veel tijd en energie besteed aan het

verder uitwerken van de opzet van een gezamenlijke

uitvoeringsorganisatie met Stichting Red een Kind.

Begin 2015 is het besluit gevallen dat een gezamen-

lijke werkorganisatie niet de meest optimale manier

isomsamentewerken.Governance,maarookfiscale

aspecten speelden hierbij een rol. Beide Raden van

Toezicht hebben daarom besloten de samenwerking

via een gezamenlijke werkorganisatie niet door te

zetten, maar wel, wanneer dit voordelen biedt, op pro-

jectbasis met elkaar te blijven samen werken. Dat geldt

overigens ook voor andere partijen. Dit besluit heeft

geen directe impact op vermogen en resultaat van de

stichting per 31 december 2014, maar wel op de wijze

waarop Woord en Daad haar processen in de toe-

komst zal organiseren. In de eerste maanden van 2015

is hier binnen de organisatie verder over nagedacht, de

uitwerking zal gedurende het jaar plaatsvinden.

Samen met Red een Kind was overeenstemming

bereikt met een verhuurder van een locatie in Utrecht,

waar de gezamenlijke werkorganisatie gehuisvest

zou worden. Ondanks dat de overeenkomst nog niet

ondertekend was, waren de besprekingen in een

finalefaseeniserdaaromeenverplichtingontstaan.

Als gevolg van het stopzetten van de voorgenomen

samenwerking met Red een Kind is in goed overleg

met de verhuurder besloten om hem te compenseren,

via een afkoopsom. Aangezien er in 2015 anderzijds

ook kosten bespaard worden, als gevolg van het niet

doorgaan van de verhuizing, zal het totaal naar ver-

wachting resultaatneutraal uitkomen.


9Kijk!


9.3 CONTROLEVERKLARING


9Kijk!


9.4 BEGROTING 2015

EIGEN FONDSENWERVING

Sponsorprogramma 9.530.000

Overige giften particulieren 6.150.000

Noodhulp 500.000

Giften bedrijven (exclusief sponsoring) 1.850.000

Vermogensfondsen 3.500.000

Subtotaal eigen fondsenwerving 21.530.000

OVERIGE INKOMSTEN

Aandeel in acties derden (overig) 2.809.039

Subsidies overheden 8.367.985

Inkomsten Bewustwording 62.700

Baten uit beleggingen 50.000

Inkomsten leveranciersrol 135.000

Som van de baten 32.954.724

LASTEN

Programma’s

EDU 11.085.279

AVET 590.300

TVET-JBS 2.726.495

WASH 777.092

ED 777.137

AD 1.072.810

Credit program housing 550.000

SPN 767.392

BN-Health 1.310.000

BN-FNS 840.992

Innovatieprogramma 150.000

Noodhulp 1.000.000

Overig (ICT tbv partners, beleidsconferenties etc) 600.000

REK 3.988.341

Directe alliantiekosten 210.301

L&A 149.449

AR 893.445

PMA/PMEL 1.112.415

partnerrol kstn 1.262.040

Leveranciersrol 128.559

Totaal doelstelling 29.992.047

Kosten fondsenwerving 1.608.716

Kosten Beheer en Administratie 856.534

Totaal overhead 2.465.250

Som van de lasten 32.457.297

Resultaat 497.427


Koersreserve sponsoring 190.600

Koersreserve overige projecten 73.160

Partnerrekeningen sponsoring (inhalen) 397.574

Opbouw partnerrekeningen 50.000

Bestemmingsfondsen noodhulp -500.000

Overige reserves en overige bestemmingsfondsen 286.093

497.427

2015 is het laatste jaar van het huidige meerjarenbeleidsplan. Het inkomsten-niveau 2015 ligt nagenoeg op dat van de begroting 2014, waarbij wel inkom-sten vanuit vermogensfondsen lager liggen (als gevolg van lagere realisatie in de laatste jaren) en vanuit subsidies hoger (in verband met aanvraag strate-gisch partnerschap en inzet van regionale fondsenwervers). De bestedingen zijn in lijn met de meerjarenbegroting, waarbij het BN-Health programma in 2015 uitgefaseerd gaat worden. Het Educatie-programma neemt af, onder andere door uitfasering in India. Daarentegen nemen WASH/AVET/TVET-JBS toe, waarmee wordt voorgesorteerd op de nieuwe beleidsperiode.


Meerjarenbegroting 2015 2016 2017 2018 2019

EIGEN FONDSENWERVING

Sponsorprogramma 9.530.000 9.577.650 9.625.538 9.673.666 9.722.034

Overige giften particulieren 6.150.000 6.273.000 6.398.460 6.526.429 6.656.958

Noodhulp 500.000 500.000 500.000 500.000 500.000

Giften bedrijven (exclusief sponsoring) 1.850.000 1.887.000 1.924.740 1.963.235 2.002.499

Vermogensfondsen 3.500.000 3.675.000 3.858.750 4.051.688 4.254.272

Subtotaal eigen fondsenwerving 21.530.000 21.912.650 22.307.488 22.715.017 23.135.763

OVERIGE INKOMSTEN

Aandeel in acties derden (overig) 2.809.039 1.091.969 1.124.728 1.158.470 1.193.224

Subsidies overheden 8.367.985 11.784.000 12.019.680 12.260.074 12.505.275

Inkomsten Bewustwording 62.700 63.327 63.960 64.600 65.246

Baten uit beleggingen 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000

Inkomsten leveranciersrol 135.000 137.700 140.454 143.263 146.128

Som van de baten 32.954.724 35.039.646 35.706.311 36.391.424 37.095.637

LASTEN

Programma's

EDU 11.085.279 13.639.543 13.821.520 13.762.596 13.700.726

AVET 590.300 2.103.861 2.145.938 3.004.314 3.695.306

TVET-JBS 2.726.495 2.644.700 2.565.359 2.514.052 2.514.052

WASH 777.092 2.631.893 2.684.531 2.952.984 3.130.163

ED 777.137 1.115.994 1.171.794 930.383 576.902

AD 1.072.810 1.830.091 2.013.100 1.914.410 2.005.851

Credit program housing 550.000 566.500 583.495 601.000 619.030

SPN 767.392 750.000 750.000 750.000 750.000

BN-Health 1.310.000 0 0 0 0

BN-FNS 840.992 866.222 892.208 918.975 946.544

Innovatieprogramma 150.000 400.000 500.000 500.000 500.000

Noodhulp 1.000.000 500.000 500.000 500.000 500.000

Overig (ICT t.b.v. partners, beleidsconferenties etc.) 600.000 600.000 600.000 600.000 600.000

REK 3.988.341 0 0 0 0

Directe alliantiekosten 210.301 252.826 257.357 264.297 269.920

L&A 149.449 175.198 178.532 181.957 185.478

AR 893.445 875.991 892.658 909.786 927.391

PMA/PMEL 1.112.415 1.352.440 1.381.397 1.417.436 1.446.929

partnerrol kstn 1.262.040 1.352.440 1.381.397 1.417.436 1.446.929

Leveranciersrol 128.559 137.700 140.454 143.263 146.128

Totaal doelstelling 29.992.047 31.795.400 32.459.741 33.282.888 33.961.349

Kosten fondsenwerving 1.608.716 1.751.982 1.785.316 1.819.571 1.854.782

Kosten Beheer en Administratie 856.534 875.991 892.658 909.786 927.391

Totaal overhead 2.465.250 2.627.973 2.677.973 2.729.357 2.782.173

Som van de lasten 32.457.297 34.423.373 35.137.714 36.012.245 36.743.522

RESULTAAT 497.427 616.273 568.597 379.179 352.115


Koersreserve sponsoring 190.600 190.600 190.600 190.600 190.600

Koersreserve overige projecten 73.160 76.818 80.659 84.692 88.926

Partnerrekeningen sponsoring (inhalen) 397.574 - - - -

Opbouw partnerrekeningen 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000

Bestemmingsfondsen noodhulp -500.000 - - - -

Overige reserves en overige bestemmingsfondsen 286.093 298.855 247.338 53.887 22.589

497.427 616.273 568.597 379.179 352.115

Zie ook de toelichting bij de jaarbegroting 2015.De totale inkomsten groeien jaarlijks, waarbij zowel sponsoring als overige inkomsten particulieren/bedrijven toenemen. Vanaf 2016 neemt het aandeel acties derden fors af door het wegvallen van de eigen bijdrage van Red een Kind in het kader van MFS-2. De subsidies groeien, ondanks het wegvallen van de Prisma-inkomsten na 2015. Dit wordt veroorzaakt door nieuwe begrote subsidies, waaronder Strategisch Partnerschap en gerealiseerde aanvragen via regionale fondsenwervers. Het programma Educatie groeit licht conform groei in sponsorinkomsten. Het programma TVET-JBS wordt voor de bestaande programma’s afgebouwd, maar in fragieleregio’svervangendoornieuweprogramma’s,waarbijhettotaalbedragongeveergelijkblijft.AVETenWASHnemendaarentegenflinktoealsgevolgvantoegenomen subsidiemogelijkheden voor deze programma’s. Het AD-programma groeit ten koste van het ED-programma, samen met AVET en WASH gaat dit type programma’s een belangrijke pijler onder het werk van Woord en Daad vormen. Begrote overheadkosten, maar ook bestedingen partnerrol en PMA zijn gekoppeld aan de bijbehorende normpercentages.


9Kijk!



Kijk!Bijlage

Bijlagen

1 Raad van bestuur en raad van toezicht

2 Nevenfuncties

3 Functies

4 Organogram

5 Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording

6 Onderzoeksrapport externe accountant

7 Stakeholders en netwerken

8 Vision on Transformation


Kijk!Bijlage1

» Raad van bestuur

Dr.h.c. ir. J. Lock Drs. D.J. NieuwenhuisFunctie: Directeur-bestuurder Functie: Lid raad van bestuur

Ingangsdatum: per 01-01-2008 Ingangsdatum: per 01-01-2010 tot 17 april 2014


Naam Jaar 1e verkiezing Aftredend / hernoembaar op

Ds. C. Westerink - voorzitter Predikant

2009 31-12-2016hernoembaar

J. Achterstraat-Floor AA MBA – secretarisZelfstandig ondernemer

2011 31-12-2014 hernoembaar

Ing. C. van BurgDirecteur kapitaalinvesteringen Dow Chemical


Dhr. B. Jaspers FaijerWethouder


Dr. P. HonkoopMDL-arts


Drs. M.C. van de Lagemaat-Maaskant MADocente Frans

2003 31-12-2014niet hernoembaar

P.W. Nobel RARegisteraccountant


Mr. M.A. Overbeeke – Boer Politiek verslaggever NOS

2014 31-12-2017 hernoembaar

» Auditcommissie

Naam Aftredend / hernoembaar op

P.W. Nobel RA Registeraccountant

31-12-2014hernoembaar

Dr. P. Honkoop MDL-arts


J. Gouw RARegisteraccountant


Raad van bestuur en raad van toezicht


Kijk!Bijlage2

» Raad van bestuur

Voorzitter raad van bestuur: dr.h.c. ir. Jan Lock, vanaf 18 april directeur-bestuurder

NEVENFUNCTIES RISICOANALYSE

Adviseur Stichting Poverty Investments (onbezoldigd) Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Bestuurslid (penningmeester) Stichting Gezamenlijke Evaluaties Partos (onbezoldigd)

Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Bestuurslid Vereniging Co-Prisma (vanaf november 2011). Mandaat ligt in verlengde van Prisma (onbezoldigd)


Directeur Adicisim B.V. (deeltijd 20%: bezoldigd) Adicisim B.V. levert (interim-)management en (bestuurlijk) advies. Voor zover er bij klanten van Adicisim sprake kan zijn van belangenverstrengeling wordt dit gemeld aan de raad van toezicht van Woord en Daad

Gemeenteraadslid van Gemeente Giessenlanden (bezoldigd) Geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad

Lid raad van toezicht voor masteropleiding Besturen van Maat-schappelijke organisaties aan de Vrije Universiteit van Amsterdam (onbezoldigd)


Lid wetenschappelijke adviesraad voor kennisontwikkeling en lectora-ten Driestar Educatief (onbezoldigd)

Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad en samenwerking Driestar Educatief en Woord en Daad

Bestuurder New World Campus (voorzitter, onbezoldigd) Geen risico, steunt de activiteiten van Woord en Daad

Lid raad van bestuur: drs. Dicky Nieuwenhuis (tot 17 april 2014)

NEVENFUNCTIES RISICOANALYSE

Lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internatio-nale samenwerking Amsterdam (onbezoldigd)


Member Administrative Council EU-Cord, Europese vereniging voor christelijke organisaties op terrein van internationale samenwerking (onbezoldigd)


Lid bestuur lokale kiesvereniging en steunfractielid ChristenUnie Culemborg (onbezoldigd)

Geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad


Naam Nevenfuncties

Ds. C. Westerink - voorzitterPredikant

J. Achterstraat-Floor AA MBA – secretarisZelfstandig ondernemer

Lid Raad van Commissarissen Rabobank Vallei en Rijn

Ing. C. van BurgDirecteur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

Lid Provinciaal Bestuur SGP ZeelandLid raad van toezicht Stichting Poverty Share Investments (PSI) te GorinchemBestuurslid Stichting Reformatorische Publicatie, prioriteitsaandeelhouder van Erdee Media Groep

Dhr. B. Jaspers FaijerWethouder

Bestuurslid Stichting Ribo (Restauratie en Innovatie in de Bouw)Lid algemeen bestuur Reestmond (werkvoorzieningschap)

Dr. P. HonkoopMDL-arts

Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Maag-, Darm- en Leverartsen

Drs. M.C. van de Lagemaat-Maaskant MADocente Frans

P.W. Nobel RARegisteraccountantZelfstandig ondernemer

- Tot 1 juli 2014 Directievoorzitter accountantskantoor- Lid raad van toezicht Stichting Poverty Share Investments te (PSI) te Gorinchem

Mr. M.A. Overbeeke – BoerPolitiek verslaggever NOS

Lid raad van advies Nederlands Dagblad

Nevenfuncties


Kijk!Bijlage3

Functienaam Naam Medewerker Aantal

DIRECTIE

Voorzitter raad van bestuur Dr.h.c. ir. Jan Lock

Directiesecretaresse Tosca van Beek-van Breda

Stafmedewerker Kwaliteitsmanagement Harmke van Ooijen-Oomen

Stafmedewerker Communicatie Drs. Wilma van der Meij-van Doorn

Stafmedewerker HRM Herman Hendriks

Stafmedewerker ICT Gert-Jan van den Berg

Stafmedewerker Beleidsbeïnvloeding Drs. Evert-Jan Brouwer

Stafmedewerker Beleidsbeïnvloeding Eddie Krooneman MSc

Stafmedewerker Beleidsontwikkeling Ir. Leen Stok

Perscoördinator Mariska Dijkstra-Wolters

Totaal 6,71

AFDELING FINANCE, PROJECTADMINISTRATIE EN CONTROL

Manager Finance, Projectadministratie en Control Jan van der Bas QC

Assistent Manager Finance, Projectadministratie en Control Drs. Arnold van Willigen

Totaal 1,67

UNIT FINANCE EN CONTROL

Hoofd unit Finance en Control Albert Don AA

Medewerker unit Finance & Control Peter Zegers

Medewerker unit Finance & Control Bram van Nordennen

Medewerker unit Finance & Control Gerrit-Jan Klein Beekman

Analist Finance & Control Ernst Prosman

Totaal 4,22

UNIT PROJECTADMINISTRATIE

Medewerker unit Projectadministratie Hilda de Vries

Medewerker unit Projectadministratie Klaasje Kooiker

Totaal 2,00

UNITHOOFD SPONSORPROGRAMMA

Hoofd unit Sponsorprogramma Annelien Bom

Adm. Medewerker unit Sponsorprogramma Petra Timmermans-Bos

Adm. Medewerker unit Sponsorprogramma Marieke den Hartog

Adm. Medewerker unit Sponsorprogramma CindyvanLuttikhuizen-Metselaar*

Adm. Medewerker unit Sponsorprogramma EricavandenBergh-deGroot**

Totaal 2,11

AFDELING COMMUNICATIE EN FONDSEN

Manager afdeling Communicatie en Fondsen Rina Molenaar MSc

Secretaresse afdeling Communicatie en Fondsen Carlien Walhout-Maljaars

Stafmedewerker donorrol Ina Hogendoorn

Medewerker Communicatie en Fondsen/eindredacteur Grenzeloos en Verrekijker Annemarie van der Plas MSc

Webmaster Barend Visser

Totaal 4,12

UNIT BEWUSTWORDING

Hoofd unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) Aldwin Geluk

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) Herman Hendriks

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) Els Hogendoorn

Totaal 2,30

UNIT INSTITUTIONELE FONDSEN

Hoofd unit Institutionele Fondsen Drs. Pascal Ooms

Medewerker unit Institutionele Fondsen Jan-Frans de Bruijn

Junior medewerker Institutionele Fondsen Fieneke van den Bosch-de Jong MSc

Trainee Institutionele Fondsen Siripha van Driel

Totaal 1,89

Functies » Woord en Daad - december 2014


UNIT COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING PARTICULIEREN

Hoofd unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Corjan Rink

Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Kees Vreeken MA

Redactiesecretaris/(Eind)redacteur unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren JokeMartens-Bevelander****

Scholenvoorlichter/Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Janneke Witzier-Wemmers

Communicatiemedewerker Adoptie unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Willemijn Bax-Schouten

Coordinator comités en evenementen Jan-Frans de Bruijn

Communicatiemedewerker/eindredacteur Werelddelen en Intercom Marlies Moret-Verwoerd

Fondsenwerver Sponsorprogramma Roy Wouters

Totaal 5,95

UNIT FONDSENWERVING BEDRIJVEN

Accountmanager unit Bedrijven Gideon Davidse

Communicatiemedewerker unit Bedrijven/eindredacteur Daadkracht Willemijn ten Brinke-Molendijk

Assistent Fondsenwerving unit Bedrijven Willemien van Wijnen-Vos

Accountmanager unit Bedrijven Wilhelm Doeleman

Totaal 3,23

UNIT VERMOGENSFONDSEN

Hoofd unit Vermogensfondsen Wim Hasselman

Medewerker unit Vermogensfondsen Barend Visser

Trainee Vermogensfondsen Kees Knulst

Totaal 1,44

UNIT OFFICEMANAGEMENT

OfficemanagerunitOfficeManagement Jan Versteeg

Office-assistentunitOfficeManagement Wilma Schoonderwoerd-van Dalen

MedewerkerPR/SponsoringunitOfficeManagement Ruchama Bom

InterieurverzorgsterunitOfficeManagement Rita Uittenbogaard-Linstee

Telefoniste/ReceptionisteunitOfficeManagement Ellen Snoek-de Vreugd

Telefoniste/receptionisteunitOfficeManagement Lisette den Besten-Kros

Totaal 3,60

AFDELING PARTNERS EN PROGRAMMA’S

Manager afdeling Partners en Programma’s Edwin Visser

Regiocoördinator GHARA/SARA/KUSSRA Ellen van den Hil MPHC

Regiocoördinator ARA/WARA Cees Oosterhuis MSc

Regiocoördinator CLARA Drs. Sander Verduijn

Coördinator Beleidsbeïnvloeding Zuiden Drs. Judith van den Bogaard-Krol

Coördinator Expertiseteam AVET/TVET/JBS Ir. Wim Simonse

Programmamedewerker WASH Ir. Jacob Jan Vreugdenhil

Programmamedewerker Onderwijs Drs. Michelle Hoftijzer-van Berchum

Programmamedewerker Onderwijs Drs. Greetje Urban

Programmamedewerker Onderwijs Drs.JolandaTal-Bout***

Coördinator Expertiseteam Onderwijs Drs. Henrike Bisschop

Programmamedewerker Voedselzekerheid Ir. Maarten van den Dool

Programmamedewerker AVET/TVET/JBS Cees van Breugel

Programmamedewerker AVET/TVET/JBS Drs. Henrike Bisschop

Programmamedewerker Beleidsbeïnvloeding Zuiden Eddie Krooneman MSc

Totaal 11,38

AFDELING AGRIBUSINESS ENTERPRISE DEVELOPMENT

Manager Agribusiness Enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop

Accountmanager Agribusiness Enterprise Development Drs. John Lindhout

Accountmanager Agribusiness Enterprise Development Ir. Corstiaan van Aalsburg

Accountmanager Agribusiness Enterprise Development Marc de Leeuw MBA

Totaal 4,00

* vervangingziekteverlof

** nazwangerschapsverlofuitdienst

*** per31december2014uitdienst

****metziekteverlof


Kijk!Bijlage

AFDELINGEN RESULTAATMANAGEMENT EN LEREN

Manager Resultaatmanagement en Leren Dr. ir. Wim Blok

Coördinator PMEL Drs. Marike Spruyt-de Kloe

Senior medewerker PMA Drs. Paul Schot

Medewerker PMEL WARA/CLARA Ir. Hanneke Post

Medewerker PMEL en Projectleider Onderwijsinnovatieproject Cornelis de Schipper MSc

Promotieonderzoeker Drs. Corné Rademaker

Totaal 5,00

Afdelingssecretariaat AED, R&L, P&P Caroline Noorland-van der Slik

Afdelingssecretariaat AED, R&L, P&P Florence Goossens-de Groot

Totaal 0,89

TOTAAL 60,51

3


Kijk!Bijlage4

Directiesecretariaat

Kwaliteitsmanagement

ICT


Communicatie & Fondsen

Staf C&F Bewustwording

Agribusiness Enterprise Development

Partners en Programma’s

Logistiek secretariaat voor P&P, AED, R&L

Resultaatmanagement en Leren

Finance, Projectadministratie

& Control

Interne en Perscommunicatie

HRM

Beleidsontwikkeling

Raad van toezicht

Raad van bestuur

Algemeen

Staffuncties alg.

Verbindende rol

Donorrol

Partnerrol

Leveranciersrol

Organogram

» Woord en Daad - december 2014


Kijk!Bijlage4

Regio’sThema’s

Hiërarchisch leidinggevende vanuit afdelingen

Managers WD Donor ( Manager C&F en Ass. manager F&C)

Donorcoördinator (DC)Hoofd van een fondsenwervende afdeling binnen C&F

Manager C&F

Deskundige op gebied van IF

Vertegenwoordiger projectadministratie

Manager FP&C

Deskundige PMA

Manager R&L

Financieel deskundige (op afroep)

Manager P&P Manager P&P Manager AED Manager R&L

Functioneel leidinggevende

Coördinator Expertise Team

Regio Coördinator Support Team1

Deskundigen in Support Teams

Deskundigen in Expertise Teams

Onderwijskundige

Deskundige Basisvoorzieningen (gezondheidszorg, voedselzekerheid en WASH)

Deskundige AED

Deskundige AVET/TVET/JBS

Deskundige PMEL

Deskundige Beleidsbeïnvloeding

» Support Teams en Expertise Teams

» Donorteams

Afdeling Agribusiness & Enterprise

Development

Afdeling Partners & Programma’s

Thema’s: AVET/TVET/JBS, Beleidsbeïnvloeding, Onderwijs,

Gezondheidszorg, Voedselzekerheid, WASH

Afdeling Resultaat management & Leren

Support Teams

functionele aansturing door regiocoördinatoren

Expertise Teams

functionele aansturing door expertiseteam

coördinatoren

donorteam Hiërarchisch leidinggevende vanuit afdelingen

Functioneel leidinggevende vanuit donorrol

Deskundigen in donorteams


Kijk!Bijlage

1 Algemeen

Woord en Daad kent twee hoofdprocessen als het gaat

om de werving en toekenning van fondsen (donorrol) en

deinhoudelijkeflankeringvanpartnersbijdeuitvoering

van programma’s (partnerrol). In het stroomschema bij

paragraaf 3 is de samenhang tussen de twee hoofdproces-

sen weergegeven.

De interne procesbeheersing en controle zijn beschreven

in het Handboek Organisatie waarin zijn opgenomen:

• een overzicht van processtappen per proces en de

onderliggende administratieve procedures;

• handleidingen voor project, donor (inclusief accountabi-

lity), PMEL, sponsoring, advocacy, auditing en evaluatie.

Woord en Daad toetst haar processen aan de hand van

drie kwaliteitssystemen. Elk systeem heeft zijn eigen

invalshoek en juist de combinatie van systemen resulteert

in een dekkende toetsing van de beide hoofdprocessen op

verschillende niveaus.

CBF-keurmerk, geïntegreerd met de Code Goed Bestuur

voor Goede Doelen (de Code Wijffels). Het keurmerk stelt

eisen aan bestuur, beleid, fondsenwerving, voorlichting

en communicatie, besteding van middelen en verslagge-

ving. Woord en Daad werkt volgens de Code Wijffels.

Deauditin2014resulteerdeinhercertificering.Voor

deze audit werd tevens gebruik gemaakt van de Partos-

versie van ISO 9001:2008, die toegesneden is op de

ontwikkelingssector.

ISO: dit kwaliteitskeurmerk gebruikt Woord en Daad voor

een kritische beheersing, aanpassing en optimalisering

van de processen. Sinds mei 2002 is Woord en Daad ISO

9001:2008gecertificeerd(categorie35;hetwervenen

besteden van fondsen ten bate van armoedebestrijding

in ontwikkelingslanden). De audit in 2014 verliep goed. In

decertificeringisWoordenDaadookbeoordeeldopde

Partos-norm9001(sectorspecifiekenormopbasisvan

deISO-norm9001).Hetresultaatisdatwehetcertificaat

voor deze norm hebben mogen behalen.

• COSO: dit systeem is vooral gericht op een kritische

beheersing van de fondsenwervings- en fondsenbeste-

dingsprocessen en een betrouwbare verslaglegging in

dejaarrekening.Ditwordtbereiktdooreenadequate

administratieve organisatie en de daarin beschreven

interne beheersmaatregelen.

2 Procesbeheersing Nederland

BeleidsplanWoord en Daad werkt met een rollend beleidsplan. Het

nu vigerende beleidsplan geldt voor 2011–2015 en is

in 2010 vastgesteld. In oktober 2012 is een addendum

geschreven. In 2013 en 2014 bleek dat niet nodig. In 2014

zijn de voorbereidingen getroffen voor het beleidsplan

2016-2020.

Operationeel jaarplanOp basis van de doelstellingen van het beleidsplan wordt

een operationeel jaarplan geschreven. Aan het operatio-

nele jaarplan is de begroting gekoppeld. Het operationele

jaarplan en het budget fungeren als uitvoeringskader voor

de organisatie.

De RvB toetst in hoeverre de uitvoerende organisatie zich

aan het operationele jaarplan als kader houdt. Daartoe

wordt gebruikgemaakt van het koersrapport.

KPI’s evaluaties en lerend vermogenElke eerste week van de maand komt het koersrapport op

financiëleindicatorenbeschikbaar.Elketweemaanden

maakt elke afdeling een koersrapport op kwalitatief en op

activiteitenniveau.Hetfinanciëlekoersrapportisintegraal

onderdeel van de vergaderingen van het management-

team. Van het meer gedetailleerde tweemaandelijkse

koersrapport wordt tijdens de managementteamvergade-

ring een samenvatting besproken. Daarin geven afdelin-

gen aan of de realisatie van doelstellingen op koers ligt, en

zo niet, in hoeverre corrigerende maatregelen nodig zijn.

De RvB beoordeelt in hoeverre de corrigerende maat-

regelenrealistischzijnc.q.passeninhetbeleid.DeRvT

ziet er op toe dat de RvB haar rol goed pakt. RvB en RvT

maken gebruik van Key Performance Indicators.

De koppeling tussen ‘beleidsplan - operationeel jaarplan

- koersrapport’ geeft op een eenvoudige en heldere wijze

zicht op datgene wat er speelt. In de lijn plan–do–check–

act dwingt dat om van de praktijk te leren. Daarnaast leert

Woord en Daad veel uit de gesprekken met partnerorga-

nisaties, de doelgroep, de achterban en organisaties met

wie ze samenwerkt. Deze leerelementen worden serieus

genomen en doorvertaald in beleid en organisatie.

Woord en Daad voert systematisch evaluaties uit. In de

evaluaties wordt behalve naar cijfers ook gekeken naar

de daadwerkelijke impact van het werk op het leven van

mensen in het Zuiden. Door middel van leerinventarisaties

wordt systematisch gevolgd of en hoe geleerde lessen uit

5

Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording


Kijk!Bijlage

evaluaties en onderzoeken opgevolgd en/of geïmplemen-

teerd worden. In 2013 zijn grote programma-evaluaties

uitgevoerd, die in 2014 in het beleidsontwikkelingsproces

werden meegenomen.

Interne auditsIn het verslagjaar zijn door de medewerker

Kwaliteitsmanagement op een aantal afdelingen interne

audits uitgevoerd. De resultaten van de audits zijn

onderwerp van bespreking in de vergaderingen van het

managementteam. Corrigerende maatregelen worden

daar afgesproken en getoetst.

De afdeling Finance, Projectadministratie en Control

(FP&C) voert per kwartaal of per zes maanden een check

uit op het functioneren van de interne beheersingsmaat-

regelen om risico’s in processen te redresseren tot een

aanvaardbaar niveau. De afdeling rapporteert hierover

naar de RvB. De externe accountant maakt ook gebruik

van deze verslagen en de hieraan gekoppelde eventuele

acties bij de beoordeling van het functioneren van de

interne controlesystematiek. Er zijn in 2014 twee contro-

les uitgevoerd.

Algemene opmerkingen bij deelprocessen in Nederland

Communicatie en FondsenUitgangspunt bij de samenstelling van het promotiema-

teriaal is dat de informatie overeenkomt met de werke-

lijkheid. De fondsenwerving vindt plaats door middel van

magazines, websites, advertenties, rapportages, voorlich-

ting, mailings, activiteiten van comités, jongerengroepen,

regio-ondernemers en persoonlijke contacten. Gedurende

het jaar wordt door de afdeling FP&C een trendanalyse

gedaanvanalleinkomstenperspecifiekedoelgroep.Door

responsmeting gaat Woord en Daad steeds na welke wijze

van fondsenwerving binnen de gegeven kaders het meest

effectiefenefficiëntis.Dezegegevensvormeninput

voor de analyses en het marketingplan van de afdeling

Communicatie en Fondsen.

Bij de verwerking van de inkomende geldstroom volgt

Woord en Daad de procedures uit haar Handboek voor de

Organisatie. De inkomsten rekent Woord en Daad toe aan

het doel waarvoor ze gegeven zijn. Is geen doel aangege-

ven, dan vindt boeking plaats op het algemeen fonds.

Bij het opbouwen van de database van gevers houdt

Woord en Daad rekening met de regelgeving in het kader

van de privacywetgeving.

VerslagleggingDe jaarrekening stelt Woord en Daad op volgens

de ‘Richtlijn 650 Verslaglegging Fondsenwervende

Instellingen’. Conform deze Richtlijn bestaat het jaarver-

slag naast de balans en rekening van baten en lasten, uit

een verantwoordingsverklaring en de begroting voor het

volgende jaar.

BelastingwetgevingMet betrekking tot de verkoop van goederen, waarvan

Woord en Daad de winst gebruikt voor de doelstelling,

heeft de stichting te maken met omzetbelasting. Per kwar-

taal worden de verschuldigde bedragen aangegeven en

betaald. Er zijn afspraken gemaakt met de belastingdienst

over de praktische invulling met betrekking tot de verkoop

door comités.

Onze naamDe naam van Woord en Daad is gedeponeerd bij het

Benelux-merkenbureau. Sinds begin 2002 is dit binnen het

geheel van de Europese Unie een beschermde naam.

Bij het deelnemen aan samenwerkingsverbanden met

andere organisaties gaat Woord en Daad altijd nauwkeu-

rig na of en zo ja hoe de samenwerking past binnen haar

doelstelling en bij haar doelgroep. Bovendien is absolute

voorwaarde dat binnen zo’n samenwerkingsverband in

alle vrijheid het eigen karakter van Woord en Daad en de

reformatorische identiteit van de stichting gehandhaafd

kan worden.

Raad van toezicht Bij de benoeming van de leden van de RvT wordt gekeken

naar hun verbondenheid met de achterban. Alleen dege-

nen die zich verbonden weten met en staan in de gerefor-

meerde gezindte en van daaruit de grondslag en het doel

van de stichting van harte onderschrijven, komen voor

benoeminginaanmerking.Daarnaastspelenspecifieke

profielenmeeindeopenwerving.

Raad van bestuurEen van de belangrijkste bevoegdheden van de RvT is het

benoemen en eventueel ontslaan van de RvB. Naast hoge

eisen aan professionaliteit stelt Woord en Daad ook hoge

eisen aan de identiteit van de leden van de RvB. Deze

eisen liggen in lijn met de eisen die gesteld worden aan de

leden van de raad van toezicht.

PersoneelsbeleidSelectie en benoeming van personeel vinden plaats door

een selectiecommissie. In die commissie zit behalve

de RvB ook de manager van de betreffende afdeling.

Bijdedefinitievebenoemingspeelt,behalvekennisen

kunde, ook de identiteit (zie ook raad van toezicht) van

5


de kandidaat een rol. De bevoegdheid tot benoeming en

ontslag berust bij de RvB.

Woord en Daad volgt ten aanzien van de salarisstructuur

de BBRA-systematiek. Daarnaast is blijvend gekozen voor

eigen arbeidsvoorwaarden. Inschaling vindt plaats via het

Fuwasys.

InformatiesysteemWoord en Daad gebruikt het informatiesysteem

Pluriform. Het is de bedoeling dat ook regionale allianties

gebruikmaken van het systeem. Met dit systeem is Woord

en Daad in staat snelle service aan haar relaties te realise-

ren en relevante managementinformatie aan te leveren.

Signalen, complimenten en klachten als onderdeel van het kwaliteitssysteemWoord en Daad realiseert zich: waar gewerkt wordt, wor-

den fouten gemaakt. Daarom is de mogelijkheid voor het

deponeren van een klacht over de werkwijze van Woord

en Daad van groot belang. Uiteraard mogen mensen ook

laten weten welke manier van werken ze op prijs stellen.

Daarom kent Woord en Daad een procedure voor signa-

len, klachten en complimenten.

Woord en Daad vindt dat de mogelijkheid er moet zijn uit-

eindelijk bij de raad van toezicht aan te kloppen. Die moge-

lijkheid is vastgelegd in de klachtenprocedure. Deze is er

voor vrijwilligers zoals comitéleden, donateurs, en andere

samenwerkingsorganisaties – inclusief onze partners in

het Zuiden. De procedure is op aanvraag beschikbaar. In

hoofdstuk 5 wordt over 2014 een overzicht gegeven van

de aard en afhandeling van signalen, complimenten en

klachten.

Comités en regio-ondernemers en jongerengroepenDe naam Woord en Daad wordt niet alleen uitgedragen

door de RvB en medewerkers in de organisatie. Woord en

Daad zou Woord en Daad niet zijn zonder het grote aantal

comitéleden en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit, belan-

geloos voor het werk van de stichting inzetten. Voor de

comités is het Handboek Comités het uitgangspunt voor

hun werkwijze en de verantwoording over hun werkwijze.

Aan een aantal comités zijn jongerencomités gekoppeld

die zelfstandig activiteiten uitvoeren maar in de verant-

woording onder de comités vallen.

Overeenkomst voor leden van de comités en RegioOndernemersMet het sluiten van een overeenkomst met comitéleden

neemt de stichting de aansprakelijkheid voor schade en

dergelijke op zich. Anderzijds verbindt het comitélid zich

met zijn handtekening aan de werkwijze, zoals die in de

richtlijn is aangegeven als passend bij het karakter van

Woord en Daad. Wijkt een comitélid in leef- en handel-

wijze van de richtlijn af, dan heeft het lokale bestuur van

een comité en de RvB van de stichting de mogelijkheid de

overeenkomst op te zeggen.

Met de RegioOndernemers wordt per groep een overeen-

komst gesloten die ondertekend wordt door de voorzitter.

Hiermee verbindt de groep zich aan de stichting zoals

hierboven is beschreven.

Werkwijze en financieel beheer in comitésBinnen de comités gaat heel wat geld om. Het is dus

ook logisch dat Woord en Daad hoge eisen stelt aan de

werkwijze, verslaggeving en controle binnen een comité.

Ook als geld aan een comité wordt gegeven, moet de

gever er in alle gevallen zeker van zijn dat het geld ook

terechtkomt bij het doel waarvoor hij of zij het geeft. In het

Handboek Comités staan richtlijnen voor de activiteiten

van de comités. Ook geeft het handboek richtlijnen over

de verslaglegging. Tevens is er een online softwarepakket

beschikbaar, zodat comités het jaarverslag eenvoudiger

kunnen samenstellen.

Na de afsluiting van het boekjaar stelt de penningmees-

ter van het comité zijn jaarverslag op. Ook vindt binnen

het comité een kascontrole plaats. Vervolgens wordt het

jaarverslag, na voltooiing, mede ondertekend door de

voorzitter en gaan de verslagen naar het kantoor van de

stichting. Deze verslagen worden door de afdeling FP&C

gecontroleerd. Tevens dient deze afdeling als vraagbaak

voor penningmeesters. De accountant betrekt vervolgens

de verslagen bij de controle. Bovendien worden enkele

comités ter plaatse gecontroleerd. Met comités die voor

een programma werven zijn afspraken vastgelegd over

committering. Die werkwijze vereenvoudigt de adminis-

tratieve verwerking.

Samenwerkingsverbanden in Nederland en EuropaAan het lidmaatschap van of participatie in samenwer-

kingsverbanden ligt altijd een besluit van de RvB ten

grondslag. Woord en Daad participeert alleen in die

netwerken en samenwerkingsverbanden die voor haar of

haar partnernetwerk een toegevoegde waarde hebben.


Kijk!Bijlage

3 Procesbeheersing van programma’s (inclusief processchema); partner- en donorrol

AANVRAGEN RAPPORTAGES

FONDSENWERVINGSACTIVITEITENEN BEGELEIDING COMITÉS

LOBBY EN BEWUSTWORDING

PARTNER 1

Projectrealisatie en PMEL

PARTNER 4


PARTNER 3


WD PARTNER

Expertise-inbreng en kwaliteitsborging

PARTNER 2


Hoofdprocessen Woord en Daad in haar hele context

infostroom/contacten

geldstroom

Woord en Daad (Nederland)

Comités

Achterban & andere fondsenverstrekkers

SATELLIETPARTNER

Regio-allianties/ partnerorganisaties

WD Donor

WD Partner

PARTNERADVIES

WD

VERSTREKKEN FONDSEN VOOR PROJECTEN

ACTIVITEITEN COMITÉS

DONORTEAMBEOORDELING PLANNEN OP DONORCRITERIA

FONDSTOEKENNING DOOR MANAGERS WD DONOR

ALLIANTIETEAMBEOORDELING PLANNEN OP PARTNERCRITERIA

GEZAMENLIJKE PROJECTREALISATIE EN PMEL

CONTRACTEN EN RAPPORTAGEFORMATS

5


AlliantiesSinds de samenwerking in allianties een feit is valideert

Woord en Daad haar beleid met Zuidelijke partners. Ook

beoordelen allianties jaarlijks het functioneren van Woord

en Daad door middel van tevredenheidsonderzoeken of

rondetafelsessies waar over en weer gekeken wordt waar

verbeterpunten voor Woord en Daad liggen. Binnen de

allianties vindt kennisuitwisseling plaats op het gebied van

vakexpertise, lokale of regionale fondsenwerving en ont-

wikkeling van beleid in de regio. Binnen het beleid zijn de

drie onderdelen directe armoedebestrijding, maatschap-

pijopbouw en beleidsbeïnvloeding, speerpunten. Elke

alliantie sluit een raamwerkovereenkomst met Woord en

Daad waarin belangrijke speerpunten vanuit het beleid en

samenwerking in de komende jaren worden beschreven.

Deze raamwerkovereenkomst wordt door de voorzitter

van de alliantie en de raad van bestuur van Woord en

Daad getekend. Jaarlijks vinden er alliantievergaderingen

plaats in de regio, waarbij Woord en Daad als alliantielid

vanuit W&D Partner lid is. Onderdelen van deze vergade-

ringen worden door W&D Donor en de raad van bestuur

bijgewoond.

PartnerrolDe rol van Woord en Daad Partner is georganiseerd via de

supportteams. De supportteams begeleiden en ondersteu-

nen de regionale alliantie in het opstellen van (meerjaren-

beleids)plannen en het doen van aanvragen bij donoren,

waaronder W&D Donor. Het supportteam toetst in overleg

met de partnerorganisatie of de plannen voor W&D Donor

voldoen aan de kwaliteitseisen. Het Woord en Daad

beleidsplan – dat gezamenlijk met partners is opgesteld –

vormt hiervoor het uitgangspunt. In het (meerjarenbeleids)

plan is ook de visie op het werk in het Zuiden beschreven

vanuit de Visie op Transformatie (zie bijlage 8). Zowel bij

programma-aanvragen als bij rapportages is de partnerrol

vooral begeleidend. Medewerkers van Woord en Daad

hebben expertise op het programma en de context, en

kijken samen met de partner hoe programma’s verbeterd

kunnen worden. Dit alles met optimale samenwerking met

diverse actoren in de lokale context waar de partnerorgani-

satie werkt. Daarbij wordt op alliantieniveau gekeken welke

zaken in de regio spelen en gezamenlijk opgepakt kunnen

worden. Om partners te stimuleren een lerende organisatie

te zijn, vinden er PMEL-bezoeken plaats. Voor verdere info

zie paragraaf 4.2.

Donorrol, toekenning van fondsen, monitoring, resul-taat- en contractmanagement en auditingDe aanvragen die vanuit de regionale allianties bij W&D

Donor binnenkomen worden op basis van de donorcri-

teria beoordeeld. Hierin worden de volgende punten

meegenomen: het op orde hebben van planning, moni-

toringenauditsystemen,decapaciteitvan(financieel)

management, duurzaamheid van programma en de effecti-

viteitenefficiëntiedaarvan.Ookdemogelijkheidtotfond-

sen werven voor het programma speelt een rol, waarbij

W&D Donor de partner stimuleert ook via andere (lokale)

donorenco-financieringteverwerven.Opdezemanier

wordt de afhankelijkheid van één donor ontmoedigd. In de

toekenningen wordt ook het trackrecord van de partner

meegenomen voor wat betreft tijdigheid en volledigheid

van rapportages. Het ingevulde beoordelingsformulier van

W&D Donor wordt met de partner gedeeld, wat de trans-

parantie van de beoordeling bevordert. Op deze manier

weet de partner ook op welke punten het programma nog

verbeterd kan worden in de ogen van W&D Donor.

Naast het toekennen van fondsen is het ook belangrijk de

programma’s te monitoren. Woord en Daad Donor heeft

hiervoor een accountability manual opgesteld en deze met

partners tijdens alliantiemeetings in 2011 gedeeld. In het

accountability manual staat het beleid beschreven rond

verantwoording van gelden en de maatregelen die Woord

en Daad hierbij treft. Partners worden periodiek bezocht;

in de meeste gevallen een keer in de drie jaar, waarbij na

eenfinancieelwerkbezoektussentijdsooknogeenfinanci-

ele audit volgt om zaken goed te monitoren.

Als afronding van de goedkeuring ondertekent W&D

Donor met de partner een contract. Dat contract is onder-

deel van een meerjarenovereenkomst. Er zijn afspraken

gemaakt t.a.v. toekenning, te behalen resultaten (inclusief

sturing daarop), rapportage en verantwoording en afspra-

kenoverbetalingenc.q.verplichtingenvanbeidezijden

rond betalingen.

Strategische meerjarenplannen; overeenkomstenMet vrijwel alle partners zijn strategische meerjarenover-

eenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten plaatsen de

programma’s in een langetermijnperspectief. Woord en

Daad spreekt na goedkeuring onder voorwaarden ook een

committeringaandefinancieringuit.Jaarlijkswordtdefi-

nitievefinancieringtoegekend.Indietoekenningwordt

het strategisch meerjarenplan als kader meegenomen,

maar spelen ook afwegingen vanuit de jaarlijkse resulta-

tenrapportage een rol.

Op basis van de goedkeuring worden contracten gesloten,

waarin onder andere doelstellingen, verwachte resultaten,

het goedgekeurde bedrag en voorwaarden ten aanzien

van uitvoering en rapportage zijn opgenomen.

Aangaan en stoppen van een partnerrelatieWoord en Daad wil met name in Afrika groeien. Hiervoor

worden nieuwe partnerrelaties aangegaan, die soms


Kijk!Bijlage

vanuit Woord en Daad en soms vanuit de allianties wor-

den voorgedragen. De alliantie bekijkt of de potentiële

partnerorganisatie meerwaarde heeft voor de alliantie

en kan besluiten deze als lid op te nemen. W&D Partner,

als lid van de alliantie, heeft hier ook een stem in; de

meerderheid van de alliantie beslist echter. W&D Donor

kijkt aan de hand van een organisatiebeoordeling of de

potentiële partner in aanmerking komt voor fondsen

vanuit Woord en Daad. Als dat het geval is wordt er

eenfinanciëleauditgedaanomookeenonafhankelijke

rapportage over de organisatie te hebben. De raad van

bestuur beslist uiteindelijk over het al dan niet aangaan

van de partnerrelatie en neemt hierbij de adviezen van

W&D Partner en W&D Donor mee. Nadat de relatie is

aangegaan wordt met een beperkt budget gestart in

het eerste jaar. Daarna wordt gekeken of er voldoende

vertrouwen is om het budget uit te breiden. Als Woord

en Daad besluit geen fondsen toe te kennen aan de

betreffende partner, kan de alliantie alsnog besluiten

deze partner toch als lid op te nemen. In dat geval zal

vanuit Woord en Daad, die lid is van de alliantie, vanuit

de partnerrol wel met deze organisatie samengewerkt

worden.

Als een samenwerking in de praktijk tegenvalt of toe-

gevoegde waarde in de lokale context nihil blijkt, bouwt

Woord en Daad in goed overleg met de partnerorganisatie

fondsen af. De partnerorganisatie kan echter desgewenst

wel alliantielid blijven en kennis en expertise delen. In het

geval van corruptie of besteding van geld voor een ander

doel dan waar het voor gegeven is zal er sprake zijn van

een snelle afbouw.

Invloed van andere belanghebbenden op het beleid van Woord en DaadNaast Zuidelijke partners hebben ook Nederlandse

belanghebbenden via evaluaties inbreng op het beleid

van Woord en Daad. Dat gebeurt via jaarlijkse evaluaties

vanuit het personeel (ondernemingsraad), de comités (via

de klankbordgroep voor comités), de bedrijven (via de

coördinatiegroep van het Business Platform) en de vermo-

gensfondsen (via de adviesgroep Vermogensfondsen).

Normpercentages overheadVoor overhead werkt Woord en Daad met het percentage

kostenbeheer en administratie (bestuurlijk gemaximeerd

op gemiddeld 3,1 % over drie jaar) en het percentage kos-

ten eigen fondsenwerving (gemaximeerd op 6 procent).

Beide percentages worden gemaximeerd in een over-

headpercentage over de totale omzet. Dit percentage is

gemaximeerd op gemiddeld 7,5 % over drie jaar (lees meer

hierover op pagina 75).

Programma’s/activiteiten binnen de doelstelling die gebonden zijn aan een maximumpercentage van de omzetWoord en Daad voert binnen haar doelstelling het

bewustwordingsprogramma en diverse activiteiten uit

die gemaximeerd zijn op percentages van de omzet of de

bestedingen. Deze programma’s betreffen:

• Bewustwording. Dit programma mag maximaal 2,5 %

nemen van de omzet (gemiddeld percentage over drie

jaar).

• Beleidsbeïnvloeding. Dit programma mag maximaal 0,5

% nemen van de omzet (gemiddeld percentage over

drie jaar).

• Planning, monitoring, evaluatie en leren: 5 % van de

bestedingen.

• Inzet Nederlandse staf voor partnerrolactiviteiten bij

partners en allianties: 5 % van de bestedingen.

• Directe alliantiekosten ten behoeve van de allianties,

zoals vergaderkosten/uitwisseling etc.: maximaal 1 %

van de bestedingen.

4 Risicomanagement

AlgemeenDoor de beheersing van processen borgt Woord en Daad

de koppeling tussen missie, doelstelling, beleid en operatio-

neel jaarplan. Binnen de processen is daarmee al sprake van

risicobeheersing en bescherming van haar naam. De in deze

paragraaf genoemde risico’s betreffen vooral onderdelen

die niet of lastig in de beschreven processen te vangen

zijn. Ook in 2014 is gebleken dat de getroffen maatregelen

adequaatzijnmetbetrekkingtotonderstaanderisico’s.

Risico’s in de werkomgevingDe werkomgeving in het Zuiden is niet altijd stabiel.

Omdat dit tot de externe factoren behoort, is het beleid

van Woord en Daad erop gericht dit risico te spreiden.

In dat kader streeft Woord en Daad naar verdeling van

partners en programma’s over landen en regio’s.

Per regio en land is een plafond in bestedingen vastgesteld.

Op projecten programmaniveau wordt per partner boven-

dien een inschatting gemaakt van risico’s die spelen. Per

contract worden die risico’s in kaart gebracht en worden

er eventueel te nemen maatregelen benoemd. In dat kader

spelen evaluaties een belangrijke rol (zie hoofdstuk 4.2).

Risico’s op organisatieniveauEen tweede risico dat Woord en Daad op organisatieniveau

loopt, is het risico dat inkomsten achterblijven bij uitgaven.

Basaalwordtditrisicoafgedektdoorbijdeliquiditeits-en

vermogensplanning voldoende reserves aan te houden.

Bovendien worden verplichtingen direct geboekt, zodat bij

een positieve vermogenspositie Woord en Daad altijd in

5


staat is haar aangegane verplichtingen na te komen. Vanaf

2008 werkt Woord en Daad met drie inkomstencatego-

rieën. De inkomstencategorie met vaste of contractueel

vastgelegde inkomsten vormt de kern van de begroting.

De programmaonderdelen die aan de uitgavenkant aan

deze kern gekoppeld zijn, worden aan het begin van het

begrotingsjaar volledig goedgekeurd. De uitgaven die aan

categorieëngekoppeldzijnmeteenhogerrisicoprofielwor-

den pas goedgekeurd als de inkomsten gerealiseerd zijn. In

contracten met partners wordt benoemd onder welke voor-

waardenfondsenbeschikbaarkomen,indienfinanciering

gekoppeldisaaninkomstenmeteenhoogrisicoprofiel.Het

geheelvanmaatregelenlijktadequaattezijn.

Risico’s in de groeistrategieEen derde risico ligt in de uitvoering van de groeistrategie.

Omdat Woord en Daad hecht aan een hoog kwaliteitsni-

veau wordt voortdurend gewerkt aan de versterking van

het kwaliteitsniveau van het partnernetwerk (binnen het

SPN-programma, zie pagina 44), en de uitbreiding van het

netwerk.

Koersrisico’sBij de uitvoering van de programma’s is altijd een koersri-

sico. Vele van de lokale valuta volgen de trend van de dollar,

zodat de verhouding euro/dollar belangrijk is bij de koers-

risico’s. De koersrisico’s neemt Woord en Daad gedurende

het jaar voor haar rekening. De reden hiervoor is dat Woord

enDaadoverhetalgemeenfinancieelsterkerisdanhaar

partnerorganisaties. Bovendien heeft Woord en Daad (in

tegenstelling tot partnerorganisaties) met meerdere lokale

valuta te maken waarover risico wordt gelopen. Hierdoor

ontstaat een meer afgewogen risico, aangezien diverse

valuta tegen elkaar in kunnen werken.

Verder wordt optimale transparantie geborgd doordat

projecten in lokale valuta aanvaard, betaald en door

de partnerorganisatie besteed worden. Het risico op

eventuele fraude met omwisselen wordt hierdoor sterk

beperkt. Vanaf 2011 wordt een buffer voor koersverliezen

opgebouwd, om in de toekomst deze risico’s nog beter op

te vangen. Deze strategie werkt naar behoren.

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reservesDe opbouw van het operationeel jaarplan is afgestemd op

een evenwicht tussen uitgaven en inkomsten: bestedin-

gendienengekoppeldtezijnaanspecifiekeinkomsten

vanuitfondsenwerving.Bijhetdefinitiefaanvaardenvan

projecten en programma’s wordt rekening gehouden met

het besteedbare vermogen en het vastgelegde vermogen

in bestemmingsfondsen. In het koersrapport geeft de RvB

inzicht in de verhouding tussen beschikbare middelen en

uitgaven. In incidentele gevallen kan tot een hoger bedrag

dan beschikbaar goedgekeurd worden. In die gevallen

moet Woord en Daad echter met een redelijke mate

van zekerheid kunnen aannemen dat de fondsen in het

lopende boekjaar binnen zullen komen.

Onderdeel van de reserves is de continuïteitsreserve. Het

doel van deze reserve is tweeledig:

• hetgaranderenvanliquiditeitenomtijdigaandepro-

jectverplichtingen te voldoen;

• opvang voor de organisatiekosten bij terugloop van de

inkomsten.

De continuïteitsreserve heeft het niveau van 7,5 % van

de geraamde inkomsten van het volgende jaar. Dit past

ruimschoots binnen de kaders van de ‘Richtlijn Reserves

Goede Doelen’ van VFI (Vereniging Fondsenwervende

Instellingen). Zie hiervoor ook de toelichting in de jaarreke-

ning.GezienhetrisicoprofielvanWoordenDaadachthet

bestuur een continuïteitsreserve van 7,5 % voldoende.

Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen

betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd

vergt,zijnertijdelijkeliquiditeitenaanwezig.Dezeworden

risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente

zonder opnamebeperkingen.

WoordenDaadvolgtVFIRichtlijnfinancieelbeheer

fondsenwervendeinstellingen.Deovertolligeliquiditei-

ten worden belegd bij de huisbankier (Rabobank). De

Rabobank heeft beleid ontwikkeld op het gebied van

maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaam

beleggen/investeren.Deniet-financiëlecriteriadie

genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via

het beleid dat de Rabobank ontwikkeld heeft. Sinds 2009

heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling par-

ticipaties aangekocht in het Oikocredit Nederland Fonds

(zie hiervoor verder ook de jaarrekening).

VeiligheidsbeleidWoord en Daad hanteert voor mensen die onder verant-

woordelijkheid van Woord en Daad reizen een veiligheids-

beleid. Dit beleid ligt vast in het veiligheidshandboek en

medewerkers ondertekenen een veiligheidsbeleidsver-

klaring (waarin ze zich conformeren aan het naleven van

de regels). Binnen het veiligheidsbeleid geldt een apart

crisismanagement voor veiligheidsincidenten. Reizigers

krijgen zo nodig een veiligheidstraining.

CrisismanagementTot slot hanteert Woord en Daad een crisiscommunicatie-

plan dat elk jaar wordt geactualiseerd.


Kijk!Bijlage

Onderzoeksrapport

6


Kijk!Bijlage

Stakeholders en netwerken

Naam organisatie of netwerk Aard samenwerking

BRANCHEORGANISATIES EN BREDE NETWERKEN

EU-Cord, Europees netwerk voor christelijke organisaties actief in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking

Actieve participatie in trajecten van EU-Cord rond beleidsbeïnvloeding in Brussel (met name ten aanzien van vakonderwijs en -training) en institutionele fondsen. Daarnaast is er regelmatig uitwisselingophetterreinvanEU-regelgevingm.b.t.financiënenauditing.Lidraadvanbestuurislid van Administrative Council.

ICCO Alliantie/CoPrisma Samenwerkingsverband in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 via ICCO-coöperatieopprogrammatischniveauinhetZuidensamentewerkenenfinancieringterea-liseren. Woord en Daad participeert in het programma basisgezondheidszorg en voedselzekerheid. Directeur-bestuurder Woord en Daad is bestuurslid van CoPrisma.

Partos, branchevereniging voor particuliere internationale samenwerking in Nederland

Participatie in verschillende werkgroepen van het Kennisplatform; Participatie in werkgroep Gedragscode en Commissie Kwaliteit; Participatie in lobbynetwerk Partos dat o.a. reactie verzorgde op begroting ontwikkelingssamenwerking;Kennisuitwisselingtijdensbijeenkomstenophetvlakvanfinanciënenregelgevingrondbijvoor-beeld MFS2 en BTW.

Prisma, vereniging van christelijke organisaties op terrein van ontwikkelingssamenwerking en diaconaat

Platform voor christelijke ontwikkelingsorganisaties voor bezinning, discussie en opinievorming. Samenwerking op inhoudelijk programmatisch gebied, gezamenlijke fondsenwerving, belangenbe-hartiging vanuit oogpunt christelijke organisaties;Participatie in bezinning, lobby, communicatie en bewustwording. Inhoudelijke en strategische bijdrage aan koers vereniging Prisma, ICCO-Alliantie en Co-Prisma.

Woord en Daad-Red een Kind Alliantie Alliantie in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 kwalitatief goede geïnte-greerde programma’s t.a.v. onderwijs, TVET en JBS, AD te hebben.

Stichting Gemeenschappelijke Evaluaties Stichting die opgezet is om in kader van MFS2 voor alle deelnemende allianties MFS2-brede evaluaties uit te voeren. Directeur-bestuurder is lid van het stichtingsbestuur (penningmeester), medewerker maakt deel uit van de interne referentiegroep.

New World Campus Woord en Daad is een van de founding fathers van New World Campus, dat een fysieke plek wil bieden waar bedrijven, organisaties en investeerders die willen werken aan innovaties ten behoeve van een duurzame, inclusieve ontwikkeling, elkaar kunnen ontmoeten.

SAMENWERKING ROND PROGRAMMA’S IN HET ZUIDEN

Aflatoun Aflatouniseenorganisatiediegratiscurriculaentrainingvoorsocial/financialeducationbeschik-baar stelt (voor formal/non-formal education – 6-18 jr.). Partners moeten zelf betalen voor materi-aal- en kopieerkosten. Woord en Daad wil het gebruik van dit materiaal door partners stimuleren in het kader van ‘life skills’.

AgriProFocus (APF), netwerk dat zich richt op het bevor-deren van boerenondernemerschap

Woord en Daad is lid van APF, samenwerking richt zich op uitwisseling, leren en beleidsbeïnvloeding.

Brand Out Loud Brand Out Loud ondersteunt zuidelijke partners in het opzetten van een goede strategie voor communicatie en ‘branding’. Zo is Brand Out Loud o.m. betrokken bij een traject van partnerorgani-satie CRECH in Haiti.

Christelijk Noodhulp Cluster (Dorcas, Red een Kind, Tear, Woord en Daad en ZOA)

Coördinatie en samenwerking van noodhulpacties. In 2014 betrof het noodhulpprogramma’s in Irak, Sudan en de Filipijnen.

ETC Leusden CapaciteitsopbouwinBenin,georganiseerdenvoor50%gefinancierddoorETC.

Incluvest bv Investeringsmaatschappij gericht op inclusief investeren in ontwikkelingslanden. Strategisch partnerschap in het kader van implementatie van het programma Agri-business en het aantrekken vanexterneprojectfinancieringindevormvanleningeneninvesteringen.

Leprazending Woord en Daad steunt in MFS2 een project van Leprazending in India (TLMI) met 2 vakscholen en 4communitybasedTVET-units.Hetgaatomflexibeleskillstraininginruralecontext.

MDF Training en Consultancy Capaciteitsversterking en positionering van Zuidelijke allianties en training van alliantieteams.

PUM (Programma Uitzending Managers), uitzending van senior experts naar het Zuiden

Samenwerking vanuit programma Agri-business development Woord en Daad en PUM (expertise resource op afroep).

Royal Jongbloed Samenwerking in het kader van de gezamenlijke ontwikkeling van zelfsturende onderwijssoftware op basis van serious gaming principes, waarmee toegang tot hoogwaardig onderwijs in (m.n. platte-landsgebieden) in Afrika wordt verhoogd.

7


Kijk!Bijlage

NETWERKEN VOOR BELEIDSBEÏNVLOEDING

Coordination Europe-Haiti Platform uit 8 Europese landen, dat opkomt voor duurzame economische ontwikkeling en verster-king van de landbouwsector in Haïti. De lobbyist van Woord en Daad is sinds 2011 voorzitter.

Global Campaign for Education Lobby- en kennisnetwerk op het gebied van onderwijs. Als lid van het netwerk actieve deelname aan beleidsbeïnvloeding van GCE.

Plataform C Christelijk netwerk in Zuid-Amerika dat overheidsbeleid wil verbeteren op het terrein van kindveiligheid.

Overige netwerken Geregelde samenwerking in kader van beleidsbeïnvloeding met: Better Care Network, CABA werkgroep (Children Affected By Aids), Sharenet, Dutch Coalition for Disability and Development, Child en Youth Rights Initiative, lobbygroep van Partos

KENNISINSTELLINGEN

Universiteit van Amsterdam (UvA) i.s.m. Afrika Studiecentrum

Samenwerking in het kader van onderzoek naar het bereiken van de allerarmsten onder leiding van prof. Ton Dietz, in vervolg op het PADEV-onderzoek (onderzoek naar nieuwe methoden voor impactmeting).

Christelijke Hogescholen (CAH en CHE) Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten en Christelijke Hogeschool Ede zijn betrokken bij curriculumontwikkeling voor Hope University College (Ethiopië).

Driestar Educatief Strategische samenwerking voor de periode 2010-2015 die zich richt op kwaliteitsversterking van onderwijs in ontwikkelingslanden en bewustwording d.m.v. uitwisseling tussen docenten en studenten in Nederland en het Zuiden. Verder steunt Woord en Daad actief het lectoraat rond leraarschap en is er samenwerking rond de rol van ICT in onderwijs.Directeur-bestuurder Woord en Daad is lid van de Wetenschappelijke Adviesraad Kennisontwikke-ling en lectoraten van Driestar Educatief.

Groenhorst College Gezamenlijke capaciteitsontwikkeling en fondsenwerving voor Agrarisch Beroepsonderwijs. Geza-menlijke betrokkenheid bij uitvoering van een AVET-project in Ethiopië.

NETWERKEN ROND FONDSENWERVING

Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) Lidmaatschap CBF.

Charitas VFI-inkoop realiseert inkoopbesparingen voor aangesloten goede doelen.

NCDO Financiering van fondsenwervingsacties en bewustwordingsactiviteiten van lokale comités en andere vrijwilligersgroepen.

Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI) Lidmaatschap VFI.

Mare Jan Foundation Vermogensfonds dat een ontwikkelproject in Benin met Woord en Daad opstart en daarin kennis en expertise deelt.

Wereldfoundation Foundation die een huizenbouwproject in Bangladesh met Woord en Daad gezamenlijk uitvoert en vanuit hun netwerk kennis en expertise inbrengen.

NETWERKEN ROND BEWUSTWORDING

Calvijn College en Hoornbeeck College Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscholen in het Zuiden (zowel studenten als docenten).

Just Care, samenwerking van Woord en Daad, ZOA en middelbare scholen

Ontwikkeling van lesmateriaal voor middelbare scholen rond armoedebestrijding.

ZOA Woord en Daad voert samen met ZOA de campagne Wees Eerlijk, gericht op duurzaamheid. 2014 was het laatste jaar van deze campagne.

7


Kijk!Bijlage

Achtergrond visie op verandering

Armoedebestrijding. Dat is de ‘core business’ van Woord en Daad en haar partners in de 19 landen waar we werkzaam zijn. Maar wat bedoelen we eigenlijk met armoedebestrijding? Met welke ogen kijken we naar mensen die leven in armoede? Hoe gaan we om met de vele complexe factoren die vaak ten grondslag liggen aan armoede en achterstand? Belangrijke vragen waar geen simpel antwoord op gegeven kan worden. Woord en Daad en haar partners zijn in gesprek gegaan over deze vragen en hebben een gezamenlijke ‘visie op verandering’ ontwikkeld. Verandering van mensen en samenlevingen, daar gaat het tenslotte ten diepste om bij armoedebestrijding.

Woord en Daad en partners maken in hun werk voortdu-

rend keuzes. Die keuzes hebben vaak direct weerslag op

de mensen met wie we werken, binnen de organisatie of in

de projecten. Vandaar dat we eraan hechten dat de visie

achter die keuzes helder is, en dat die keuzes verankerd

zijn in een aantal centrale kernwaarden. De centrale visie

van Woord en Daad en partners is dat we gezamenlijk wil-

len bijdragen aan armoedebestrijding en daarmee mensen

willen versterken om duurzame verandering in hun leven

tot stand te brengen. Die kernwaarden zijn allemaal direct

te herleiden tot Bijbelse principes, die Woord en Daad

en partners wereldwijd met elkaar delen: medeschepsel,

medeverantwoordelijkheid, mede-lijden, rentmeester-

schap en wederzijdse afhankelijkheid. Doordat iedereen

zich heeft verbonden aan deze kernwaarden, kunnen we

elkaar over en weer kritisch bevragen op de vertaling van

deze waarden in ons concrete werk.

Daarnaast hebben we met elkaar een aantal ‘ontwikke-

lingsprincipes’ vastgesteld. Het gaat om principes die

te maken hebben met de kwaliteit en relevantie van het

werk, waaraan Woord en Daad en partners zich commit-

teren. ‘Eigenaarschap’ is zo’n principe, dat benadrukt dat

uiteindelijk altijd de mensen om wie het draait – de armen

– eigenaar moeten zijn. Een hulporganisatie kan nooit de

eigenaar zijn van de ontwikkeling van de mensen met wie

ze werkt, omdat we geloven dat ieder mens eigen verant-

woordelijkheid van God heeft ontvangen. Duurzaamheid,

geïntegreerde benadering, partnerschap en innovatie zijn

de andere ontwikkelingsprincipes. Duurzame verandering

bij mensen (maar ook bij organisaties of samenlevingen)

is geen rechte lijn van a naar b. Daarvoor spelen teveel

factoren een rol. Het is van groot belang om dat mee te

nemen in de vormgeving van programma’s en projecten.

Zo spelen persoonlijke factoren een rol. Ieder mens – ook

de allerarmste – heeft capaciteiten en beschikt over

bepaalde mogelijkheden.

Woord en Daad vindt het belangrijk niet uitsluitend op

‘problemen’ en ‘beperkingen’ gericht te zijn, maar ook

op de kansen en gaven die ieder mens heeft ontvangen.

Verder is het belangrijk om mensen in hun context te

zien. Ieder mens maakt deel uit van een familie, een lokale

gemeenschap, een samenleving. In ieders omgeving

zijn obstakels (bijvoorbeeld droogte, ziektes, geweld)

en mogelijkheden (bijvoorbeeld een vruchtbare grond

of een goede exportmarkt). Ook diverse actoren zoals

bedrijven en overheden in de omgeving kunnen van grote

invloed zijn. Uitgangspunt voor Woord en Daad is dat

de eigen interventie een duidelijk toegevoegde waarde

moet hebben. Als de doelgroep grote behoefte heeft aan

microkrediet, en in de directe omgeving is een goede

microkredietinstelling actief, dan zal ze proberen een link

te leggen naar deze instelling, maar geen eigen kredietpro-

gramma opzetten.

Tot slot speelt de houding van mensen een belangrijke rol.

Hulp die niet verbonden is aan eigen verantwoordelijk-

heid kan mensen en organisaties afhankelijk en onzelf-

standig maken. Op het moment dat de context dan weer

verandert, en ‘het project’ opeens niet meer relevant blijkt,

belanden mensen weer even hard in armoede. Daarom

besteedt Woord en Daad veel aandacht aan vaardighe-

den waarmee mensen weerbaar worden gemaakt. Het

uiteindelijke ideaal is dat mensen daarmee ‘ambassadeurs

voor verandering’ worden in hun eigen omgeving. Dit kan

op verschillende niveaus: ook een partnerorganisatie van

Woord en Daad kan zo’n ambassadeur worden, bijvoor-

beeld door geleerde lessen te delen met collega-organi-

saties of de lokale overheid, en hen uit te dagen die lessen

ook toe te passen. Op programmaniveau speelt ook de

zogenaamde ketenbenadering een rol. Die zegt vooral

iets over de link tussen programma’s: een onderwijspro-

gramma kan nooit geïsoleerd uitgevoerd worden, evenals

een vaktrainings-, gezondheids- of bedrijfsontwikkelings-

programma. Waar en hoe die link gelegd wordt, hangt af

van de bril waardoor we kijken. De lens van die bril wordt

weer gevormd door alle hiervoor genoemde factoren – de

visie op verandering.

Vision on Transformation

8


Kijk!Bijlage

ngo’soverheidkerken enreligieuze instellingenprivate sectorgemeenschap

HOEWERKENWIJ?

WAT ENVOOR WIE?

CONTEXT OMGEVING

ONTWIKKELINGS-PRINCIPESeigenaarschap

geïntegreerde benadering

duurzaamheid

partnerschap

innovatie

KERNWAARDENmedeschepsel

medeverantwoordelijkheid

mede-lijden

rentmeesterschap

wederzijdse afhankelijkheid

DIMENSIESnatuurlijke hulpbronnen

opleiding en gezondheid

infrastructuur en technologie

financiën

sociale en politieke verbanden

religieuze verbanden

BASIS-VOORZIENINGEN

ONDERWIJS

BEDRIJFS-ONTWIKKELING

BEROEPSONDERWIJS(training en arbeidsbemiddeling)

DWARS-DOORSNIJDENDETHEMA’Sfamilie en gezin

hiv/aids

leiderschap

rechten van kinderen

INDIVIDU

familie

gemeenschap

regio

8


Lijst van gebruikte afkortingen

AEAD Association Evangélique d’Appui au Développement

AED Agribusiness & Enterprise Development

AMG Advancing the Ministries of the Gospel

APEN Asociación de Productores y Exportadores de Nicaragua

APF AgriProFocus

ARA Asia Regional Alliance

ASHTEC AMG Skilled Hands Technological College

AVET Agricultural Vocational Education and Training

BBRA Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren

BEST Business and Entrepreneurial Skills Training

BO Bedrijfsontwikkeling

BP Business Platform

CBF Centraal Bureau Fondsenwerving

CCRDA Consortium van christelijke NGO’s

CCT Center for Community Transformation

CDA Corporación Dios es Amor

CLARA Caribbean and Latin America Regional Alliance

COEH Coordination Europe-Haïti

CONCORD European NGO Confederation for Relief and Development

COSPE Co-operation for the Development of Emerging Countries

COUNT Christian Organization Uplifting New Tribes

CRECH Consortium pour le Renforcement de l’Éducation Chrétienne en Haiti

CREDO Christian Relief and Development Organization

CSEB Compacted Stabilised Earth Blocks

CSS Christian Service Society

CTF Cotton Tree Foundation

DE Driestar Educatief

DEDRAS Organisation pour le Developpement Durable le Renforcement et l‘Autopromotion des Structures communautaires

ECOWAS Economic Community of West African States

ED Enterprise Development

EFSL Evangelical Fellowship of Sierra Leone

EFZ Evangelical Fellowship of Zambia

EKHC Ethiopian Kale Heywet Church

EU-CORD European Union Christian Organizations in Relief and Development

FNS Food and Nutrition Security

GHARA Greater Horn of Africa Regional Alliance (inclusief Oeganda)

HUC Hope University College

ICCO Interkerkelijke Coördinatiecommissie Ontwikkelingssamenwerking

IF Institutionele Fondsen

IHS Inclusive Home Solutions

INDEF Institutio Nacaragüense de Evangelismo a Fondo

INRA India Regional Alliance

IOB Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidevaluatie

IREF India Rural Evangelical Fellowship

ISS Institute of Social Studies

JBS Job & Business Services

KIDEP Karamoja Integrated Development Programme

KUSSRA Kenya Uganda South Sudan Regional Alliance

LoH Ladders of Hope

MDF Management for Development Foundation

MDG Millennium Development Goals

MFS Medefinancieringsstelsel

MKC-RDA Meserete Kirstos Church-Relief and Development Association

MOU Memorandum of Understanding

MSC Most Significant Change-methode

MT Management Team

MTO Medewerkerstevredenheidsonderzoek

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

NCDO Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling

NGO Niet-gouvernementele organisatie

OCA Organizational Capacity Assessment

OD Organizational Development

OR Ondernemingsraad

OSA Organizational Standards Assessment

OV Overlegvergadering

OVC’s Orphans and other Vulnerable Children

P&A Parole et Action

PADEV Participatory Assessment of Development

PBSA Plateforme Béninoise de Sécurité Alimentaire

P&P Projecten en Programma’s

PMA Planning, Monitoring en Auditing

PMEL Planning Monitoring Evaluation Learning

PML Publieke Managementletter voor de Goededoelensector

POP Poorest of the poor (de allerarmsten)

PSI Poverty Share Investment

PSO Personele Samenwerking Ontwikkelingsorganisaties

PSV’s PMEL-Strengthening Visits

RA Registeraccountant

REK Red een Kind

RFO Regionale fondswerver

RO RegioOndernemers

RvB Raad van bestuur

RvT Raad van toezicht

SARA Southern Africa Regional Alliance

SEO Sociaal Economisch Onderzoek

SMAPS Strategic Multi Annual Plans

SMED Small and Medium Enterprise Development

SPN Strengthening Partner Network

SPONG Secretariat Permanent des Organisations Non Gouvernementales

ToC Theory of Change

TVET Technical and Vocational Education and Training

UCAN Uganda Christian Action Network

UEEB l’Union des Églises Évangéliques du Bénin

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UNOPS United Nations Office for Project Services

USAID United States Agency for International Development

VET Vocational Education and Training

VFI Vereniging Fondsenwervende Instellingen

WARA West Africa Regional Alliance

WASH Water, Sanitatie en Hygiëne

WDCAP Woord en Daad Child Adoption Programme

W&D Woord en Daad

YA Young Ambassador

P

O

N

R

S

T

U

V

W

Y


www.woordendaad.nl/jaarverslag

Woord en Daad is een Algemeen Nut

Beogende Instelling. Voor testamentaire

beschikkingen luidt ons adres: Stichting

Reformatorische Hulpaktie Woord

en Daad, gevestigd te Gorinchem.

Onze stichting is ingeschreven onder

nummer 41118168, bij de Kamer van

Koophandel te Utrecht en staat onder

controle van een registeraccountant.

Woord en Daad

Postbus 560

4200 AN Gorinchem

Spijksedijk 16e

tijdelijk adres tot medio 2015:

Dr. van Stratenweg 15

4207 GN Gorinchem

tel 0183-611800

fax 0183-611808

[email protected]

www.woordendaad.nl/jaarverslag

Rabobank NL64 RABO 0385 4870 88

t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem

Vormgeving en productie

Reprovinci

Fotografie

Woord en Daad,

Thom Deelstra, Mario van

Voorst, Leonard Walpot

JAARVERSLAG - ANBI...19 Landen 4.181 Jongeren met een baan 8.075 (Boeren)ondernemers getraind 37...

Documents

Transcript of JAARVERSLAG - ANBI...19 Landen 4.181 Jongeren met een baan 8.075 (Boeren)ondernemers getraind 37...