Jaarverslag 2017

3

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave:

Kerngegevens 4

Profiel 6

Personalia 8

Structuurenuitbesteding 10

Bestuursverslag 11

1.Bestuur 12

2.Commissies 13

3.Pensioenen 14

4.Dekkingsgraden,vereisteigenvermogen,toeslagverlening,herstelplan,risicohouding

enhaalbaarheidstoets 17

5.Risicobeleid 18

6.Beleggingsbeleidenorganisatie 23

7.Beleggingen 25

8.Actuariëleresultaten 32

9.Wet-enregelgeving 33

10.CodePensioenfondsen 34

11.Vooruitzichten 34

Verslagverantwoordingsorgaan 37

Verslagvisitatiecommissie 39

Englishsummary 43

Jaarrekening 47

Balansper31december2017 48

Staatvanbatenenlastenover2017 49

Kasstroomoverzichtover2017 50

Toelichtingopdebalans,destaatvanbatenenlastenenhetkasstroomoverzicht. 52

Overigegegevens 70

Gebeurtenissennabalansdatum 70

Actuariëleverklaring 71

Controleverklaringvandeonafhankelijkeaccountant 73

4

Ker

ngeg

even

s

2017 2016 2015

Aantalactievedeelnemers 1.478 1.744 1.720Aantalgewezendeelnemers 4.360 4.008 3.775Aantalgepensioneerden/nabestaanden 1.611 1.534 1.471Totaal 7.449 7.286 6.966

Verhoudingactieven:totaal 19,8% 23,9% 24,7%

Bijdragenwerkgevers/deelnemers(€000) 12.151 14.563 14.564Gemiddeldperactievedeelnemer(€) 8.221 8.350 8.467 Pensioenuitkeringen(€000) 27.109 26.212 25.379Gemiddeldperpensioengerechtigde(€) 16.827 17.087 17.253

Toeslagvanpensioenaanspraken:Berekendetoeslag 1,3% 0,4% 0,7%Toegekendetoeslag1 0,2% 0,0% 0,0%Toegekendinprocenten 11,3% 0,0% 0,0%

Vastgoedbeleggingen(€000) 62.312 55.406 56.791Aandelen(€000) 368.890 361.146 331.630Vastrentendewaarden(€000) 752.870 726.207 673.446Liquidemiddelenenkortlopendedeposito’s2(€000) 2.885 5.900 5.737Overige3(€000) 8.940 14.279 11.024Totalebeleggingen(€000) 1.195.897 1.162.938 1.078.628

Totaalrendement 4,61% 9,10% 3,26%Rentetermijnstructuur 1,48% 1,32% 1,68%

Pensioenvermogen4 (€000) 1.192.292 1.160.502 1.076.693Voorzieningpensioenverplichtingenvoorrisicofonds(€000) 1.052.869 1.072.558 999.202Voorzieningvoorrisicodeelnemers - 12.447 13.879Totaletechnischevoorzieningen5 1.052.869 1.085.005 1.013.081Actueledekkingsgraad 113,2% 107,0% 106,3%Beleidsdekkingsgraad 111,5% 103,0% 106,6%Reëledekkingsgraad 90,9% 84,6% 87,2%

1Detoeslagvan0,15%isper1januari2018toegekendbijbestuursbesluitd.d.25januari2018.2Deposito’skorterdaneenmaandensaldiopbeleggingsrekeningen,inclusiefliquidemiddelenuithoofdevanontvangencollateral.3Lopendeinterest,tevorderendividenden,tevorderendanweltebetalenonderpand,enactivaenpassivainzakederivaten.4Pensioenvermogen:heteigenvermogen,technischevoorzieningenenoverigevoorzieningen.5Vanaf2015heefthet fondseenstelselwijzigingdoorgevoerdwaardoordeopgebouwdebedragen indespaarmodulewordenverantwoordalsvoorzieningvoorrisicodeelnemers.Voor2015wasdatniethetgeval.6Dezesturingsvariabelenzijningevoerdin2015envoordejarenervoorzijndezepercentagesnietbeschikbaar.

Dekerngegevensbestaanuitdecijfersvandeuitvoeringsovereenkomsten2011t/m2015,2016en2017-2021.

5

2014 2013 2012

Aantalactievedeelnemers 1.868 2.070 2.328Aantalgewezendeelnemers 3.579 3.392 3.060Aantalgepensioneerden/nabestaanden 1.397 1.294 1.176Totaal 6.844 6.756 6.564

Verhoudingactieven:totaal 27,3% 30,6% 35,5%

Bijdragenwerkgevers/deelnemers(€000) 16.409 18.265 20.199Gemiddeldperactievedeelnemer(€) 8.784 8.824 8.677

Pensioenuitkeringen(€000) 24.276 22.409 20.656Gemiddeldperpensioengerechtigde(€) 17.377 17.318 17.565

Toeslagvanpensioenaanspraken:Berekendetoeslag 1,1% 1,6% 2,9%Toegekendetoeslag 0,0% 0,0% 0,0%Toegekendinprocenten 0,0% 0,0% 0,0%

Vastgoedbeleggingen(€000) 54.817 48.912 47.802Aandelen(€000) 322.674 293.732 262.574Vastrentendewaarden(€000) 639.615 514.840 524.675Liquidemiddelenenkortlopendedeposito’s1(€000) 27.247 17.163 6.057Overige2(€000) 11.649 11.701 12.304Totalebeleggingen(€000) 1.056.002 886.348 853.412

Totaalrendement 20,12% 4,02% 13,13%Rentetermijnstructuur 1,87% 2,77% 2,44%

Pensioenvermogen3(€000) 1.040.595 872.385 841.509Voorzieningpensioenverplichtingenvoorrisicofonds(€000) 960.204 812.566 840.955Voorzieningvoorrisicodeelnemers - - -Totaletechnischevoorzieningen4 960.204 812.566 840.955Actueledekkingsgraad 108,4% 107,4% 100,1%Beleidsdekkingsgraad6 - - -Reëledekkingsgraad6 - - -

6

Profi

el

Profiel

Stichting-Telegraafpensioenfonds1959(Tpf)isdefi-nanciëledienstverlenervoorTelegraafMediaGroepN.V. en zijn (ex-) medewerkers op het gebied vanpensioeneninNederland.

Het fonds voert de collectieve regeling tijdig en be-trouwbaar uit. Het fonds geeft zijn deelnemers on-afhankelijk, klant- en persoonsgericht adviezen oppensioengebiedvoorwatbetreftdeuitgevoerderege-ling.HetfondslevertaanTelegraafMediaGroepN.V.en aan zijn (ex-) werkmaatschappijen klantgerichtediensten en financiële concepten die bijdragen aanmodernwerkgeverschap.Naast een goed pensioen, ouderdomspensioen ennabestaandenpensioenoprisicobasis,biedthetfondsaanvullendezekerhedenzoalsophetgebiedvanpre-mievrijstellingbijarbeidsongeschiktheid(WAO/WIA).

Erzijnkeuzemogelijkhedeninderegelingingebrachtzoals de uitruilmogelijkheden van ouderdomspen- sioen of nabestaandenpensioen, mogelijkheden omde pensioeningangsdatum te vervroegen en hoog-laagmogelijkheden.

Tpf visie, missie en strategie document

Begin2017heefthetbestuurvanTpfzijnvisie,mis-sie en strategie document herzien naar aanleidingvan de nieuwe vijfjarige uitvoeringsovereenkomst(2017-2021) voor het uitvoeren van de TMG pen- sioenregelingtussenTMGN.V.enTpf.

Missie

“Fijn leven vol met mogelijkheden” Tpf streeft naareen “Fijn levenvolmetmogelijkhe-den”voorzijngepensioneerden,actieveengewezendeelnemersenalleanderestakeholders.

Visie

“Wij creëren meer mogelijkheden voor jou.”

EndatdoetTpfopeeninlevende,openengedurfdemanierzonderderobuustheidenloyaliteituithetoogteverliezen.- Pensioenfondsvoordemediakunnenzijn.- Tpfiseenrobuustpensioenfondsdatloyaalisaanal zijn stakeholders en voldoet aan alleswaar een goedpensioenfondsaanmoetvoldoen.- Flexibel/wendbaar (waaronderdeinhoudvaneenpensioenregeling).- Klantwaardestaatcentraal.- Innovatief.

 

Gedurfd Open

Robuust

Inlevend

Wij creëren meer mogelijkheden

voor jou

Loyaal

Fijn leven vol met

mogelijkheden

Het brandhouse Tpf met zijn kernwaarden.

7

DevisievanTpf:waarstaathetpensioenfondstussennuen5jaar.

- Een volledig digitaal-flexibele organisatie die meerdere pensioenregelingen kan uitvoeren en dichtopdeklantzit.- Metalsdoelomvoorbestaande(entoekomstige) deelnemers binnen het nieuwe merkkader een kwalitatief goede pensioenregeling uit te voeren enuitkeringentewaarborgentegenzolaagmoge- lijkekosten.- Eengefaseerdeaanpakenuitrolvandeambitiein dekomendevijfjaar.- De uitbesteding van vermogensbeheer vanaf 2017 levert hogere vermogensbeheerkosten, oplagereaankoopkostenvanwegevolumevoor- deel,enmogelijkmeerrendement.- Verwachteengewensterealisatievandetoeslag- ambitievanhetfonds.

DestrategiewaarmeeTpfdevisiegaatwaarmaken: - Marktverkenning binnen de mediasector en anderepensioenfondsendieeensoortgelijktraject hebbengevolgd.- WendbareIT-systemenomtoekomstbestendigte zijnenteblijven.- FlexibelemogelijkhedenbinnendeCDC-pensioen- regeling.- Zoekennaardewettelijkemogelijkhedenaande uitkeringskant(keuzemogelijkhedenaanbieden).

8

Samenstellingbestuurper24mei2018

M/V Naam Geboortejaar Functie Vertegenwoordiging Sinds Aftreden volgensrooster

M A.J.ReekersMA 1959 voorzitter Werkgever 2007 2020V N.O.Neumann 1969 secretaris Deelnemer 2011 2019V drs.M.Visser-Moos 1976 Werkgever 2011 2021M mr.J.H.Meersma 1972 Deelnemer 2015 2021M mr.drs.J.H.J.Bouman1976 Werkgever 2017 2021M D.J.Hussaarts 1949 Pensioengerechtigden 2017 2021

Pers

onal

ia

M/V Naam Geboortejaar Functie Vertegenwoordiging Sinds Aftreden volgensrooster

M H.Redeker 1945 Voorzitter Pensioengerechtigden 2016 2019M R.Uljee 1969 LidVO Deelnemer 2015 2018M D.A.M.vanderPoel 1956 LidVO Werkgever 2017 2018M L.P.J.Veul 1968 LidVO Deelnemer 2017 2020V A.Simons 1951 LidVO Pensioengerechtigden 2017 2020 Vacature LidVO Deelnemer 2020

Samenstellingverantwoordingsorgaanper24mei2018:

M/V Naam Geboortejaar Functie Sinds Aftreden volgensrooster

M drs.R.C.Godding 1970 Voorzitter 2018 2022M P.MannaertRC 1962 LidRvT 2018 2022V dr.R.L.Biezeveld 1971 LidRvT 2018 2021

SamenstellingRaadvanToezichtper24mei2018:

9

Personalia

Samenstellingcommissiesenpensioenbureau

Dagelijksbestuur

Naam Functie A.J.Reekers B VoorzitterN.O.Neumann B Secretaris

Vermogens-enrisicobeheercommissie

Naam Functie A.J.Reekers B VoorzitterJ.H.J.Bouman BD.J.Hussaarts BR.W.J.Heerkens E

Risicomanagementcommissie

Naam Functie N.O.Neumann B VoorzitterJ.Meersma BA.Mulder I

Pensioencommissie

Naam Functie J.Meersma B VoorzitterN.O.Neumann BJ.H.J.Bouman BJ.Olivier I

De commissievergaderingen worden bijgewoonddoordedirectievanhetpensioenbureau.Bijenkelecommissievergaderingen zijn een of meerdere me-dewerkersvanhetpensioenbureau/bestuursbureauaanwezigvanwegezijnofhaarexpertise.

B=Bestuurslid I=InterndeskundigeA=Aspirantbestuurslid E=Externdeskundige D=Directie T=Toehoorder

Communicatiecommissie

Naam Functie M.Visser-Moos B VoorzitterD.J.Hussaarts BJ.Hekkers IB.vanDijk I

Pensioenbureau:• mevrouwmrH.M.A.vanMeurs-Bergsma,directeur• deheerH.NiestenRA,financieeldeskundige• deheerdrsR.J.F.Huitema,CIO• mevrouwC.denHeijer-Philippo,actuarieelanalist• deheermrE.P.Lonhard,pensioenspecialist• deheerM.vandeVooren,pensioenspecialist• mevrouwM.Renkien, medewerkerfinanciëleadministratie• mevrouwA.M.Vink-deBaaij, managementassistente

Geschillen-enklachtencommissie

Naam Functie M.Davidesko E VoorzitterM.Visser-Moos BD.J.Hussaarts B

10

Stru

ctuu

r en

uitb

este

ding

Structuurenuitbesteding

Dejuridischestructuurvanhetpensioenfondsiseenstichting. Het fonds draagt de naamStichting-Tele-graafpensioenfonds1959enisgevestigdteAmster-dam.Deoprichtingsdatumis21december1959.K.v.K.nummer41198.166.

Zoalsvastgelegdindestatutenkanhetdoelvanhetfondskernachtigwordenomschrevenals“hetverle-nenvanpensioenaande(gewezen)deelnemers,ge-pensioneerdenenhunnabestaanden”.

Hetbestuurvanhetfondshanteerteenzogenoemdparitairmodelenbestaatuiteenevenaantal ledenmeteenminimumvanzes.Dehelftvandebestuursledenwordtdoorhetbestuurbenoemdopvoordrachtvandewerkgever.Deande-rehelftvandebestuursledenwordtdoorhetbestuurbenoemd:(i) opvoordrachtvandeCentraleOndernemings- raadvanTelegraafMediaGroepinoverlegmet vergelijkbarewerknemersvertegenwoordigende organenbijdedoorTelegraafMediaGroepN.V. aangewezenwerkgever;en(ii) naverkiezingdoorenuitdepensioengerechtig- den.

De verdeling van de zetels van bestuursleden na-mensdedeelnemersbenoemdopdevoordrachtbe-doeldonder(i)hierbovenenledennamensdepen- sioengerechtigden benoemd na de verkiezing be-doeldonder (ii)hierbovenvindtplaatsopbasisvan

onderlinge getalsverhoudingen,met dien verstandedat de leden namens de pensioengerechtigden tenhoogste de helft van het aantal zetels voor beidegroepeninhetbestuurkunnenbezetten,dochnooitmeerdanvijfentwintigprocent (25%)vanhet totaalaantalzetelsbinnenhetbestuur.

Uitbestedewerkzaamheden2017

Naastdeeffectenbewaringzijndevolgendeactivitei-tenaandecustodianKASBANKuitbesteedin2017:beleggingsadministratie, performance en risicorap-portages,FTK-rapportages,overlay-managementenEMIR-rapportage.

In2017heeftdeimplementatievanhetfiduciairbe-heer bij NN Investment Partners (NNIP) plaatsge-vonden.Indatkaderwordenookdeinternbeheerdebeleggingsportefeuillesgeoutsourced.In2017isdatgebeurdvoordestaatsobligatieportefeuille.Voordeaandelenportefeuilleisdatbegin2018afgerond.Het pensioenbureauis in2017nogverantwoordelijkge-weestvoorhetdagelijksebeheervandeaandelen-portefeuilleenwerddaarbijgeadviseerddoor Insin-gerGilissen.

Hetpensioenbureauisbelastmetdeuitvoeringvande dagelijkse werkzaamheden van het fonds. Voorde deelnemers- en rechtenadministratiemaakt hetpensioenbureaugebruikvandeprogrammatuurvanIdella (voorheende Piramide Groep). HRSSC TMGverzorgt in opdracht vanTpf deuitkeringenaandegepensioneerden en nabestaanden. Tpf maakt ge-bruikvandeIT-infrastructuurvanTMGSSCIT.VoordeuitbestedewerkzaamhedenzijnSLA’sen/ofover-eenkomsten afgesloten. Het bestuur en het pensi-oenbureaubewakendoorlopenddekwaliteitvandedienstverlening en voeren jaarlijkse SLA en dienst-verleningsgesprekken.

DeloitteAccountantsB.V.verrichtdecontrolevandejaarrekening.Willis TowersWatsonB.V. verricht decertificerende functie ten aanzien van het afgevenvaneenactuariëleverklaringalsbedoeldindePen- sioenwet.WillisTowersWatsonwordttevensvoorad-vieswerkzaamhedeningeschakeld.

Bestuursverslag

12

Bes

tuur

sver

slag

1. BestuurDebestuursvergaderingenwordenvoorgezetendoordevoorzitter.Hetbestuurisinhetverslagjaar14keerinvergaderingbijeengekomen.Tweevergaderingenzijngehoudenoverdeevaluatievanhetbestuursmo-del en missie, visie en strategie van het fonds. In2017 hebben kennissessies plaatsgevonden overLDI-mandaat en factorbeleggen. In de bestuursver-gaderingvan23mei2017heefthetbestuurhetfinan-cieelenhetactuarieeljaarverslag2016vastgesteld.IndezevergaderingwarenderegisteraccountantvanDeloitte en certificerend actuaris van Willis TowersWatsonaanwezigvooreennaderetoelichting.De rapportage van de compliance officer is vooraf-gaandaandevaststellingvandejaarrekeningbehan-deld.

DeactiviteitenmetbetrekkingtotdeherpositioneringvanhetfondsendevoortgangvandeimplementatievanvermogensbeheerbijNNInvestmentPartners(fi-duciairbeheerder)warenspecifiekeenterugkerendeaandachtspunten in de bestuursvergaderingen van2017.Hetbestuurheeftdestrategischerisico’svanhetfondsvastgesteld,deuitkomstenvandeALMstu-die,hetherstelplanendehaalbaarheidstoetsbespro-ken.Hetbeloningsbeleidisaangepastinverbandmetdeinvoeringvanderaadvantoezichtenhetbestuurheeft besloten tot het beëindigen van de spaarmo-dule in 2017 in verband met de mogelijkheid vanbij-sparenbijABNAMROPPIvoordemedewerkersvanTMG.

In januari 2017 heeft de jaarlijkse zelfevaluatie vanhet bestuur plaatsgevonden. Het dagelijks bestuurbestaatuitdevoorzitter(werkgeverslid)ensecretaris(deelnemerslid)enisin2017twaalfkeerinvergade-ringbijeengekomen.Hetbestuurwordtondersteunddoorhetbestuursbureau.

Het bestuur is zich bewust bij zijn besluitvormingenhandelenvandeinhoudvanzijnmissie,visieenstrategieenheeftaandachtvoordezeonderwerpenevenals de evenwichtige belangenafweging, de ri-sico’sendebelanghebbendenvanhet fondsopdekorteendelangetermijn.

Het bestuur heeft in het kader van integraal risico-management strategische, operationele, financiële,niet-financiëleenoverigerisico’svanhetfondsgede-finieerdenactiesuitgezet.

DiversiteitHet bestuur is zich bewust van de bepaling in deCodepensioenfondsenoverdiversiteitinhetbestuurenhetVO.Bijhetinvullenvanvacaturesisdiversiteitéén van de onderwerpen waarmee rekening wordtgehouden.

Het bestuur is van mening dat zijn samenstellingcomplementairis(mannenénvrouwen,jongerenénouderen).Debestuursorganenmoeteneenredelijkeafspiegeling vormen van de belanghebbenden. Hetbestuurkenteenparitairbesturingsmodelendesa-menstelling hiervan is statutair vastgelegd. Bij toe-komstige benoemingen zal het bestuur, binnen demogelijkhedendediversiteitvergroten.

BestuursmutatiesOp26 januari 2017 is deheerD. J.Hussaarts be-noemd door het bestuur. De heer Hussaarts is lidvandecommunicatiecommissieendegeschillen-enklachtencommissie. In september 2017 is de heerHussaarts formeel toegetreden tot de VRB-com-missie.MevrouwVisser-Moos is in de bestuursver-gadering van 30 mei 2017 herbenoemd. MevrouwVisser-Moosistevenslidvandecommunicatiecom-missieendegeschillen-enklachtencommissie.

Geschiktheidsplan2017Metditgeschiktheidsplanbeoogthetpensioenfonds-bestuurmeerinzichttekrijgenindeeigengeschikt-heidendievaneventuelemedebeleidsbepalers,omdesgewenstadequateactiestekunnenondernemenzodathetgeschiktheidsniveauaansluitbijwatnodigisaankennis,vaardighedenenprofessioneelgedrag.DaarnaastdienthetgeschiktheidsplanalsinstrumentomDeNederlandscheBank(DNB)teinformerenoverdegeschiktheidvanhetfondsbestuurendemedebe-leidsbepalersenomtevoldoenaandevereisten.

Hetbestuurheeftfunctieprofielenopgesteldvooral-gemeenbestuurslidenvoordediversefunctiesbin-nenhetbestuurenvoordecommissies.Indezepro-fielenwordtnaastdebeschrijvingvandealgemenebestuurseiseningegaanopdespecifiekeeisenbeho-rendebijdebeschrevenfunctie.

Bestuursleden dienen bij aantreden al geschikt tezijnvoorhunfunctie.Ombijzowelvoorzienealson-voorziene vacatures de continuïteit binnen het be-stuur te kunnenwaarborgen, stelt hetbestuur-aspi-rant-bestuursleden aan. De aspirant bestuursledendoen indiehoedanigheidervaringopenworden instaatgestelddevoorbestuursledenvereistekennisen vaardigheden op het daarvoor gestelde niveauteontwikkelen.Ditvindtondermeerplaatsdoorhetbijwonenvanbestuursvergaderingen,hetvolgenvanpensioenopleidingenenhetbijwonenvanvergadering- envanbestuurscommissies.

PermanenteeducatieIn het geschiktheidsplan 2017 is de instelling vandiverse commissies opgenomen. Ieder bestuurslidmaakt onderdeel uit van één ofmeerdere commis-sies op basis van zijn specifieke aandachtsgebied.Om hun taak goed te kunnen uitoefenen hebben

13

Bestuursverslag

de bestuursleden minimaal geschiktheidsniveau A (kennis,inzichtenoordeelsvorming)nodig.

Indecompetentiematrixzijndevereistecompetentiesbinnenhetbestuurperfunctieencommissie inzich-telijkgemaakt.Inhetverslagjaarhebbeneenaantalbestuursleden hun kennisniveau verbeterd c.q. oppeil gehouden door het volgen van opleidingen opgeschiktheidsniveauB,seminars en/of congressenophetgebiedvanpensioenenbijondermeerDNB,WillisTowersWatsonenMercer.Hetbestuur, ledenvan het verantwoordingsorgaan en tweemedewer-kers van het bestuursbureau hebben de summer-coursevoorpensioenfondsbestuurdersbijNyenrodegevolgdin2017.Hetbestuursbureauorganiseert(in-terne)kennissessiesvoordebestuursleden.

ToezichthoudersInhetverslagjaar2017zijndoordetoezichthoudersgeenhandhavingsmaatregelengetroffenjegensTpf.

Beloningsbeleid2017Het beloningsbeleid 2017 is aangepast vanwegedewettelijkeinvoeringvanderaadvantoezicht.Devergoeding van de leden van het verantwoordings-orgaan is verhoogd vanwege de verzwaarde ken-niseisendiehetbestuurheeftgesteldendeverho-gingvandefrequentievandevergaderingenineenjaar. Het aangepaste beloningsbeleid gaat in per 1januari2018.Dehoogtevandebestuursvergoedingisgelijkgebleven.Voordevoorzitterendesecretaris € 30.000,- en de vergoeding voor de overige be-stuursleden€15.000.Devergoedingvanderaadvantoezichtisvoordevoorzitter€15.000envoordeove-rigeleden€7.500.Devergoedingvoordevoorzittervanhetverantwoordingsorgaanis€7.500envoordeoverigeleden€5.000.Dezebedragenzijnexclusief21%BTW.

2.Commissies

Vermogens-enrisicobeheercommissie(VRB)De vermogens- en risicobeheercommissie is in hetverslagjaarachtkeerinvergaderingbijeengekomen.In die vergaderingen liet de commissie zich zoweldoorhetpensioenbureaualsdefiduciair beheerderinformeren over het gevoerde beleid, en toetste decommissiebeleidsvoorstellenaandeinvestmentbe-liefsenrisicohoudingvanhetfonds.Daarnaast heeft de commissie twee bezoeken aankandidaat operationeel vermogensbeheerders afge-legd.Diebezoekenendehogerevergaderfrequentiehingensamenmetde implementatievanhetfiduci-airbeheer,waartoeeind2016wasbesloten,endeoutsourcingvande internbeheerdeLDI-enaande-lenportefeuilles naar externe operationeel vermo-gensbeheerders. In die outsourcingstrajecten heeftdecommissiehetbestuurgeadviseerd.

De commissie is nauw betrokken geweest bij zo-wel de voorbereiding van de in 2017 uitgevoerdeALM-studie, als de interpretatie van de uitkomstenervan.Hetpensioenbureaurapporteertdaarnaastmaande-lijks schriftelijk aan de commissie inzake de beleg-gingsresultatenenportefeuillewijzigingen.In december 2017 is het beleggingsbeleid vastge-steldvoor2018.

RisicomanagementcommissieDerisicomanagementcommissieisvijfkeerinverga-deringbijeengekomen in2017.Decommissieheefttoezichthoudende bevoegdheden ten aanzien vanrisicomanagement met uitzondering van de risico’svoortvloeienduithetvermogensbeheer.Onderwerpen op de agenda van de vergaderingenwarenondermeerdevoortgangenaanpakvandegeformuleerde risico’s en de verdere professionali-seringvanhet integraal risicomanagementvoorhetfonds.AandachtisbesteedaandedienstverleningenSLA-gesprekkenmetdeuitbestedingspartijenwaar-onderdeISAEverklaringenvandezepartijen.Indetweedehelftvan2017heefthetfondsveelaandachtbesteedaandeDNBnulmetingInformatiebeveiligingencybersecurity.DNBheeftindecemberhetrapportopgeleverdenTpfheeftdesgevraagdeenplanvanaanpakopgesteld.Eenaantal controlsdientTpfdekomendeperiodeophetvereisteniveautekrijgen.

PensioencommissieDepensioencommissie is twee keer in vergaderingbijeengekomen. De commissie heeft aandacht be-steedaandewet-enregelgeving2017endeopvol-ging door het fonds van de code pensioenfondsenbesproken. In de najaarsvergadering is aandachtbesteed aan het pensioenstelsel 2020 en deAlge-mene Verordening Gegevensbescherming die op

14

25mei 2018 van kracht zal zijn. Voor deze bijeen-komst isookhetbestuurenhetpensioen/bestuurs-bureauuitgenodigd.

CommunicatiecommissieInhet verslagjaar isdecommissie vier keer in ver-gaderingbijeengekomen.Onderwerpenvangesprekwaren de terugkoppeling van de brainstormsessiecommunicatieversie3.0endestartvanhetuitvoerenvanhetcommunicatiebeleid3.0.

In 2017 is gestartmet het onderzoeknaar het ver-nieuwen van de huidige website of overgaan naareengeheelnieuwewebsite.Tpfheeftbeslotenonderbegeleidingvanexterneneennieuwewebsite te la-tenontwerpenenontwikkelen.Eind2017isdeeersteopzet vandezewebsite aande commissie voorge-legd en zijn deelnemers gevraagd naar hun bevin-dingenvandezenieuweopzet. Inhet voorjaar van2018isdenieuwewebsitegelanceerdendeeerstee-nieuwsbriefverzonden.Degeprinteversievandenieuwsbrief zal in 2018 nietmeer in de oude vormverschijnen.

De algemene communicatie met de deelnemerswordtdigitaalgedaantenzijdedeelnemeruitdrukke-lijkomeengeprinteversieheeftgevraagd.

Geschillen-enklachtencommissieDecommissieneemtbesluitenoverschriftelijkebe-zwarenvanbelanghebbendentegendewijzewaar-opdestatutenenreglementenvanhetfondszijnofzullenwordentoegepast,waarbijdebelanghebbendezichophetstandpuntsteltdathij inzijn rechten je-genshetfondsisofzalwordengeschaad.Eind2017waserééngeschildatdoordecommis-sieisbehandeldenwaarindecommissiezijnoordeelheeftgegeven.

3.Pensioenen

TMGpensioenregeling2017DeTMGpensioenregelingisper1januari2017ge-wijzigd.HoofdlijnenTMGpensioenregeling2017:• Detotalepremieis21,9%vandepensioengrond- slag;• Uitdepremiewordteenmiddelloonopbouwvan 1,75%ouderdomspensioenperjaargefinancierd.• Hetfulltimesalariswaaroverpensioenkanworden opgebouwdis€75.000(2017)perjaar;• Nabestaandenpensioen is 70%van het te berei- kenouderdomspensioenverzekerdoprisicobasis tijdenshetactiefdeelnemerschap;• Medewerkersmeteensalaris vanaf€75.000 tot € 103.317 hebben een hybridepensioenregeling (CDCgecombineerdmetDC-regeling).Dezewordt doorTpfenABNAMROPPIuitgevoerd.

Uitvoeringsovereenkomst2017Tpf heeft een nieuwe overeenkomst gesloten omdezeaangepastepensioenregelingvoor5jaaruittevoeren (2017-2021). IndeuitvoeringsovereenkomsttussenTMGenTpf is het volgende tussenpartijenafgesproken:• metdebetalingvandepremievan21,9%heeftde werkgever aan zijn verplichtingen voldaan, ook welCollectiefDefinedContributiongenaamd;• indiendepremieinenigjaarnietvoldoendeisdan kan het zo zijn dat de opbouw in dat jaar lager wordtvastgesteld;• in de totale premie is geen toeslag ambitie op- genomen. De toekomstige toeslagen zullen uit overrendementen of overige reserves gefinan- cierdmoetenworden;• indepremie iseenopslagverwerkt terdekking van de kosten van premievrijstelling bij arbeids- ongeschiktheid;• het fonds draagt volledig zijn pensioen uitvoe- rings-enadministratiekosten.Hiervooriseenop- slagindepremieverwerkt.• een premie-egalisatie depot is overeengekomen voor de periode van deze uitvoeringsovereen- komst.Hettevormenpremiedepotiseenbestem- mingsreserve.Bijbeëindigingvandeuitvoerings- overeenkomstbesluithetbestuuralsdanoverde bestemming van de eventuele middelen in het premiedepott.b.v.dedeelnemersofeenbepaalde groepdeelnemers. Opgemerkt wordt dat de middelen in het depot nietterugvallenaandewerkgever.

Debenodigdepensioenpremiewordtjaarlijksdoordeactuarisvanhetfondsvastgesteld.Uitgangspuntiseenpremie-systematiekopbasisvanverwachtreëelrendement.

Bes

tuur

sver

slag

15

FranchiseDefranchiseisgekoppeldaandeAOW-uitkering.Defranchisebedroegvoorhetjaar2017€14.172.

SpaarmoduleHetbestuurheeftin2017beslotenomdespaarmo-duleregelingtebeëindigen.Betrokkendeelnemersisschriftelijkgevraagdofzijhunkapitaalwensenoverte dragen aanABNAMROPPI.Als betrokken deel-nemergeenactieondernam,isvoorhetopgebouw-de spaarkapitaal pensioenaanspraken ingekocht bijTpf.Mediodecember2017heeftDNBaangegevengeen verbod op te leggen voor deze voorgenomencollectieve waardeoverdracht voor 1 januari 2018.Dezebeëindigingisinhetvierdekwartaalvan2017geëffectueerd.

Pensioenpremie2017De totale pensioenpremie in 2017 was 21,9%. Deverhouding werkgevers-/werknemersbijdrage be-droeg voor 2017 200/100. De werkgever betaalde14,6%endewerknemer7,3%.De zuivere kostendekkende premie voor 2017 be-droeg€15,9miljoen.Degedemptekostendekkendepremievoor2017bedroeg€10,9miljoen.De feite- lijke premie voor toetsing bedroeg € 11,3 mil-joen. Uitgaande van de laatstgenoemde pre-mie kan geconcludeerd worden dat de in hetboekjaar feitelijk ontvangen premie hoger wasdan de minimaal te ontvangen bijdrage van €10,9miljoen.

Bestuursverslag

16

2017 2016Premiebijdragen €000 €000 Bijdragewerkgevers 8.101 9.709Bijdragedeelnemers 4.050 4.854Feitelijkepremie,totaal 12.151 14.563

2017 2016Zuiverekostendekkendepremie €000 €000 Actuarieelbenodigdekoopsomvoorpensioenopbouwen risicodekkingtijdenshetboekjaarinverbandmetdeaangroeivan pensioenverplichtingen 12.708 14.903

Risicopremievoorarbeidsongeschiktheid 304 364

Opslagvooruitvoeringskosten 813 736 Solvabiliteitsopslagoverbenodigdekoopsom (per1januari2017:16,0%enper1januari2016:16,7%) 2.033 2.488Totalezuiverekostendekkendepremie 15.858 18.491

2017 2016Gedemptekostendekkendepremie €000 €000 Actuarieelbenodigdekoopsomvoorpensioenopbouwen risicodekkingtijdenshetboekjaarinverbandmetdeaangroeivan pensioenverplichtingen 5.895 9.719

Risicopremievoorarbeidsongeschiktheid 304 364

Opslagvooruitvoeringskosten 813 736

Actuarieelbenodigdepremiem.b.t.devoorwaardelijkonderdelenvandepensioenregeling 2.971 - Solvabiliteitsopslagoverbenodigdekoopsom (per1januari2017:16,0%enper1januari2016:16,7%) 943 1.623Totalegedemptekostendekkendepremie 10.926 12.442

Totaalfeitelijkepremie 12.151 14.563Af:naarbestemmingsreservepremies 840 -Totalefeitelijkepremievoortoetsing 11.311 14.563 Erisgeenkortingopdeontvangenpremiebijdragentoegepast.Uitgaandevanhetbovenstaandekangeconclu-deerdwordendatdefeitelijkepremievoortoetsingtenbedragevan11.311groterwasdandeteontvangengedemp-tekostendekkendepremievan10.926.

Bes

tuur

sver

slag

17

4.Dekkingsgraden,vereisteigenvermogen,toeslagverlening,herstelplan,risicohoudingenhaalbaarheidstoets

DekkingsgradenDebeleidsdekkingsgraadgeeftdegemiddeldeactu-ele dekkingsgraad over de afgelopen 12 maandenweer. De beleidsdekkingsgraad steeg in 2017 van103,0%tot111,5%.

Deactueledekkingsgraadbedroegper31december2017113,2%tegenover107,0%eind2016.Opgrond vandedefinitie vandedekkingsgraad inhet FTKworden de voor risico van de deelnemersbeheerde spaarmodulegelden vanaf 1 januari 2015ookmeegenomenindeberekeningvandedekkings-graden. Het bestuur heeft de ontwikkeling van debeleidsdekkingsgraadgedurende2017 frequentge-evalueerd,voornamelijkindecontextvandeontwik-kelingvandekapitaalmarktrentes.

De reëledekkingsgraadwordtonderhetFTKbere-kenddoordebeleidsdekkingsgraad(111,5%) tede-len op deminimaal vereiste dekkingsgraad waarbijTpftoeslagenmagverlenenvan100%vandeveron-dersteldeprijsinflatie.VoorTpfbedroegdieminimaalvereistedekkingsgraadultimo2017:122,7%.Opba-sisdaarvanbedroegdereëledekkingsgraad90,9%.

VereistEigenVermogen(VEV)Desolvabiliteitseisenzijneenafgeleidevanhetge-kozen beleggingsbeleid. Bij het gekozen strategi-schebeleggingsbeleidhoorteensolvabiliteitseisvan17,6%ofweleenstrategischvereistedekkingsgraadvan 117,6%. Vanaf die dekkingsgraad is Tpf volle-digsolvabel.Eind2016wasdiesolvabiliteitseisnog16,0%.Deverhoogdeeisismetnamehetgevolgvanderentestijgingin2017.

ToeslagverleningHetfondsstreeftnaareenkoopkrachtbestendigpen-

sioen.Met toeslagverleningkanwordenvoorkomendat toekomstige pensioenuitkeringen worden uitge-holddoor inflatie.Een toeslag iseigenlijkeen infla-tiecorrectie.

AlsonderdeelvanhetFTKmogenpensioenfondseninhetgeheelgeentoeslagenmeerverlenenalshunbeleidsdekkingsgraadlagerisdan110%,endaarbo-venslechtsondervoorwaarden.Hetbestuurheeftin2015eennieuwtoeslagbeleidvastgesteld,waarindewettelijke randvoorwaarden zijn geïntegreerd. Hetnieuwe toeslagbeleid komt er kort gezegd op neerdatTpftoeslagzalverlenendiehetFTKtoestaatopgrondvandegerapporteerdebeleidsdekkingsgraad.Toeslagverleningisdaarmeealtijdvoorwaardelijk.Erbestaatgeenrechtoptoeslag.Bovendienkanhetbe-stuurhettoeslagbeleidindetoekomstwijzigen.DebeleidsdekkingsgraadvanTpf lageind2017netboven 110%. Het bestuur heeft in de bestuursver-gaderingvan25januari2018opgrondvanhettoe-slagbeleid vastgesteld dat de toeslagruimte 0,15%bedroeg en heeft deze toeslag ook verleend per 1januari2018.

HerstelplanOpgrondvanhetFTKmoetdebeleidsdekkingsgraadvanTpf117,6%bedragenomvolledigsolvabeltezijn.De beleidsdekkingsgraad is sinds 2015 onder hetniveau van 117,6%.Tpf verkeert in een situatie vanvermogenstekort (beleidsdekkingsgraad lager danVEV-dekkingsgraad).Hetfondsdientbijeenvermo-genstekortjaarlijkseennieuwherstelplanintedienenbijdetoezichthouderDeNederlandscheBank(DNB).

Inhetherstelplanvan2018staathoeTpfineenter-mijnvanmaximaal10jaardebeleidsdekkingsgraadwillatenstijgennaar117,6%ofhoger.DeverwachtingisdatTpfeind2020uithettekortzalzijnconformdeverwachting in het herstelplan 2017.Deberekenin-genzijnuitgevoerddooreenonafhankelijkeactuaris.

RisicohoudingHetbestuurheeftde risicohoudingbepaald in2014en deze met TMG en met de Centrale Onderne-mingsraadvanTMGbesproken.Dieonderschrevendegeformuleerderisicohouding.Derisicohoudingisin2017ongewijzigdgebleven.

Economische groei, inflatie, kapitaalmarktrentes enbeleggingsresultaten fluctueren. Daardoor kan debeleidsdekkingsgraadsterkfluctuerenenkanTpf instaatzijnomtoeslagen teverlenenof juistgenood-zaaktwordenomkortingendoortevoeren.Eenbe-leggingsbeleid meer gericht op zakelijke waarden(aandelen,vastgoed)leverteenhogerverwachtren-dementopdaneenbeleidgerichtoprente-afdekkingenbeleggeninobligaties,maarookeengroterekansopperiodesvanlagedekkingsgradenenkortingen.

Bestuursverslag

Analyse ontwikkeling actuele dekkingsgraad in % punten

2017 2016

Dekkingsgraadbeginperiode 107,0 106,3Premie -0,3 -0,2Uitkeringen 0,2 0,2Indexering/korting - -Rentetermijnstructuur 1,4 -8,7Overrendement 5,5 9,7Overige -0,6 -0,3Dekkingsgraadper31december 113,2 107,0

Mutatiedekkingsgraad 6,2 0,7

18

Bes

tuur

sver

slag

In de risicohouding heeft het bestuur aangegevenhoe koopkrachtbestendig het verwachte pensioen-resultaatminimaalmoet zijn, en hoeveel pensioen-resultaat(eenmaatstafvoorkoopkrachtbehoud)Tpfbereidisoptegevenvoorbeschermingvandedek-kingsgraad tegen zogenaamde “slechtweerscena-rio’s”,endaarmeealsbeschermingtegendedreigingvankortingen.Hetbestuurkwamtotdeconclusiedateen beleggingsmix die op basis van de actuariëleberekeningen in2014eenmediaanreëelpensioen-resultaatvan89%meteenspreidingvanmaximaal34%tussenmediaanenslechtweerscenariodebes-te balans tussen risico en rendement geeft. In eenslechtweerscenariomoethetreëlepensioenresultaatdannogsteedsminstens59%bedragen.

Op grond van de resultaten van de risicohoudingheefthetbestuureind2014destrategischeassetal-locatiegewijzigd,meteengroterenadrukopvastren-tendewaarden.Indejaren2015,2016en2017zijndezenietgewijzigd.

Haalbaarheidstoets2017Begin 2017 heeft het fonds de jaarlijkse haalbaar-heidstoets laten uitvoeren. Uit deze toets blijkt dathet pensioenresultaat 2017 op fondsniveau 91%bedraagtenvaltbinnendevastgesteldeondergrensvan89%.Ookdemaximale afwijking in het slecht-weerscenariovan32%voldoetaandevastgesteldegrensvan36%.Tpf voldoethiermee in2017aandenormeringvandepensioenresultatendiein2016zijnvastgesteldopbasisvandeaanvangshaalbaarheidstoets.

5.Risicobeleid

Tpfstreeftnaareenintegralebeheersingvanrisico’s.Het risicobeleid vanhet fonds kenmerkt zich in hetprudentomgaanmetdeterbeschikkinggesteldegel-denvandeelnemers.Immersditishetbestaansrechtvan een pensioenfonds.Het lange termijn beleid isdaarbijvandoorslaggevendebetekenisenisgerichtophetbeschermenvandeelnemersenhungezinnentegendefinanciëlegevolgenvanouderdom,arbeids-ongeschiktheidenoverlijden.Daarbijstreefthetfondsdenominalepensioenverplichtingenuittekerenmetdeambitieomtoeslagen(indexaties)toetekennen.

IntegraalrisicomanagementHet interne risicobeheersing- en controle systeemvanTpf isbeschreven inhet risicomanagementbe-leid.Tpfheeftalsdoeldegebeurtenissen(kansenenbedreigingen)diehetrealiserenvandestrategieendoelstellingenvanTpfkunnenbeïnvloeden,te iden-tificeren, tebeoordelenen tebeheersen.Dit iseencontinuproces.

Het interne risicobeheersing- en controlesysteem isgebaseerd op het COSO ERM framework, waarbijonderscheidwordtgemaaktinstrategische,operatio-nele,financiële,compliance,financiëleenniet-finan-ciële risico’s.Tpf heeft voor dit framework gekozenomdatditeenerkendmodelisenTpfbijhetintegraalrisicomanagementvanhetfondsgebruikmaaktvandekennisenexpertisevansponsorTMGN.V.TMGhanteertditCOSOframeworkbijzijninternerisicobe-heersing-encontrolesystemen.

Geïdentificeerdestrategischerisico’s2017Hetbestuurheeftin2017destrategischerisico’svanhetfondsgeïnventariseerdendebetrokkenrisico-ei-genaren binnen het bestuur aangewezen. De risi-coanalyseheeftalsdoelstelling inzicht teverkrijgenindestrategischerisico’sdiedekomendedriejaardedoelstellingenvanhetfondskunnenbedreigen.Dediscussieomtrentdezerisico’sdraagtbij tothetcreëren van risicobewustzijn en het vaststellen vanderisicohouding.In 2017 zijn deoorzaak- engevolganalyses enhetbeschrijven van de nodige acties van eind 2016voortgezetwaarondermitigerendemaatregelenvoorde belangrijkste strategische risico’s. Deze risico’skunnen invloedhebbenopde vormwaarinTpf zijnactiviteitenkanvoortzetten.Hetbestuurhaddevolgendedrie(top)strategischerisico’smeteenhogekansenhogeimpactvoorhetfondsbenoemd:

- Draagvlak voor het CDC-model wordt uitgehold doordat jongere deelnemers massaal kiezen voor 100% DC-regeling.TMGhaddewensomvanaf1januari2017tweepen-

19

Bestuursverslag

sioenregelingen(CDC&100%DCregeling)alskeu-zemogelijkheidaantebiedenaanzijnmedewerkers.DehuidigeCDC-regelingisbinnendekadersvandeCAO Uitgeverijbedrijf. CAO-partijen hebben medio2017beslotenomgeendispensatieteverlenenaanTMGvoordeinvoeringvandenieuwe100%DC-re-geling.

MaatregelenTpf heeft begin 2017 een zogenoemd premiedepotingevoerd waardoor er een financiële buffer wordtopgebouwd mocht het aantal actieve deelnemersjaarlijksblijvendalenmededoordeinvoeringvande100% DC-regeling. Communicatie naar de deelne-mersoverdetweeverschillendepensioenregelingenisnietdoorgegaanomdatdispensatienietisverkre-genvandeCAO-partijen.Tpfheeftin2017onderzochtofdehuidigeCDC-pen-sioenregelingmeerflexibiliteit/optieskankrijgenvoordedeelnemer.

- Het risico dat, als gevolg van onvoldoende verander- vermogen, het pensioenfonds niet in staat is tijdig in te spelen op ontwikkelingen in de externe omgeving.

MaatregelenHet formuleren van een plan van aanpak voor deherpositioneringvanTpfdoorhetbestuurinsamen-werkingmethetbestuursbureau.Marktverkenningenuitvoerenomteonderzoekenwatde(wettelijke)mo-gelijkhedenzijn.

- De doelstellingen van het pensioenfonds worden mogelijk niet gerealiseerd als gevolg van politieke wijzigingen.

MaatregelenInvoerenvaneenraadvantoezichtopbasisvanwet-telijkebepalingeneninhetkadervaneengoedego-vernancevanhetfonds.Actief participeren in belangenorganisaties waaron-derdepensioenfederatie.Up-to-datehoudenvandepensioenkennisoverondermeerhetnieuwepensi-oenstelseldoormiddelvanhetvolgenvanseminarsenopleidingen.

Geïdentificeerdestrategischerisico’s2018Het bestuur heeft in de bestuursvergadering van 15maart2018debelangrijkstestrategische risico’svoor2018geïdentificeerd:

- De verhouding actieve vs inactieve deel- nemers verandert zo dat de financierings- structuur van het fonds onder druk komt te staan; - Tpf beschikt over onvoldoende kennis/kracht/ countervailing power om in control te zijn bij uitbe- stedepartijenwaaronderdefiduciairbeheerder;

- Als gevolg van toenemende wet- & regelgeving stijgen de kosten waardoor de premie zal stijgen. - Tpf is als gevolg van onvoldoende verander- vermogen niet in staat tijdig in te spelen op ontwikkelingen in de externe omgeving.- Tpf is onvoldoende in staat om pensioenen te in- dexeren als gevolg van een te lage dekkings- graad.

Geïdentificeerdeoperationelerisico’sHet pensioenbureau heeft in 2016 de operationelerisico’s van de deelnemersadministratie, salaris/uit-keringenadministratie en administratieve processenbesprokenengestemdopkansenimpactvandezerisico’s.Doelstellingisinzichtteverkrijgeninderisi-co’s binnen het operationele proces van het pensi-oenbureauentekomentotactiesomrisico’stemiti-gerenenprocessennogbetertebeheersen.

Dezerisico’skunneninvloedhebbenopdekwaliteitvandedienstverleningvanhetpensioenfonds.Maat-regelen zijn genomen waaronder de aanschaf vanmodules in de deelnemers en rechtenadministratiewaardoorberekeningennietmeerhandmatigwordengedaanenwaardoorcontroles indeprocessennogbeter kunnenworden uitgevoerd.Tpf heeft in 2017eennulmeting vanDNBontvangen inzake informa-tiebeveiligingencybercrime.Indecember2017heeftDNBeenrapportuitgebrachtaanTpfoverdezenul-meting. Tpf heeft desgevraagd begin januari 2018eenplanvanaanpakopgesteldwaarindevoorgeno-menverbeteringenzijnopgenomendie ineen tijds-padzijnweergegeven.

Compliancerisico’s- niet-tijdige implementatie AVG

MaatregelenTpfisinseptember2017doorzijnadviseurgeïnfor-meerdoverdeinvoeringvandeAVGper25mei2018.Hetpensioenbureauheefteenplanvanaanpakop-gesteldenuitgerold.Vervolgenszijndevoortgangentenemenmaatregelenopregulierebasis internbe-sprokenmetdepensioencommissie. Inmaart2018isdepensioencommissiegeïnformeerddoorhetbu-reauoverdestandvanzakenwaaronderhetprivacybeleid,hetaanleggenvaneenverwerkingsregisterenhetaangaanvanverwerkersovereenkomsten.

Definanciëleverslaggevingsrisico’sDe voornaamste risico’s t.a.v. financiële verslagge-vingzienopdewaarderingvanniet-beursgenoteer-debeleggingenendewaarderingvandetechnischevoorzieningen.T.a.v. dewaardering van niet-beurs-genoteerdebeleggingenisersprakevaneenproceswaarbij de afgegeven waarderingen worden herijktaandehandvangecontroleerdefinanciële informa-tie.T.a.v.dewaarderingvande technischevoorzie-

20

ningenherijkthetpensioenfondsperiodiekdeveron-derstellingen(bijv.deuitgangspunten inzakekostenensterfte)aandehandvanbeschikbare informatieenscenario’s.

Definanciëlepositie,definanciëlerisico’senoverigerisico’sDeze risico’s kunnen invloedhebbenopde vermo-genspositievanhetfondsendaarmeeopdemoge-lijkhedenvoortoekomstigetoeslagverlening.De financiële positie van het fonds wordt gereflec-teerd door de beleidsdekkingsgraad. Ultimo 2017bedroegdeze111,5%(2016:103%).Detoekomstigedekkingsgraadhangtmedeafvandebeleggingsre-sultaten,deontwikkelingvanderentetermijnstructuurendeontwikkelingvandepensioenverplichtingen.Hieraan zijn de volgende financiële risico’s verbon-den:- pensioenrisico;- durationrisicoen- beleggingsrisico.

HetpensioenrisicoDe belangrijkste pensioenrisico’s zijn het sterfteri-sicoenhet toeslagrisico.Hetsterfterisicowordtbe-heerstdoorbijdebepalingvandevoorzieningvoorpensioenverplichtingen rekening te houden met desterftetrend.Afwijkingentussendeverwachteenac-tuele ontwikkelingen worden jaarlijks geanalyseerdenwaarnodigleidtdittotaanpassingeninbeleidofgrondslagen. Het vooroverlijdensrisico van actievedeelnemers isherverzekerd.Hiermeewordenderi-sico’suitvooroverlijdengemitigeerd.Dematewaarin deambitie om toeslag te verlenenkanwordengerealiseerdisafhankelijkvandeontwik-kelingen in de beleidsdekkingsgraad, rente, beleg-gingsrendementen,prijsinflatieendemografie.Wan-neerdezecomponentenzichongunstigontwikkelen,bestaathetrisicodatTpfgeentoeslagkanverlenen.Inhetmeestongunstigegevalbestaathetrisicodataanspraken zelfs verminderdmoetenworden.Doordevoorwaardelijkheidvandetoeslagverleningishettoeslagrisicoeenrisicovoordedeelnemers.

DurationrisicoDe marktwaarde van de nominale pensioenver-plichtingenendevastrentendewaardenportefeuilleis sterk afhankelijk van demarktrente.De rentege-voeligheidwordtuitgedruktindetermduration.Voorde pensioenverplichtingenwas dit op basis van deDNB-rentetermijnstructuur17,6jaar(2016:18,3jaar)en op basis van de nominale rentetermijnstructuur18,1jaar(2016:18,9jaar).Dedurationvandemat-ching-portefeuillewas16,6jaar(2016:16,4jaar).Dedalingvandedurationvandeverplichtingenbetrefthoofdzakelijkde impact vandegestegen rente.OpUFR-basis(DNB-rentetermijnstructuur)steegdedu-rationjuistalsgevolgvandetrendmatigekrimpvan

hetUFR-effect. Destijgingvandedurationvandebeleggingenmet0,2%procentpuntisvertekenddoordeoverheveling,per2017,vaninvestmentgradecre-ditsvandereturn-naardematching-portefeuille.Dieoverhevelingheefteendrukkendeffectopdedura-tionvandematching-portefeuille,datdusmeerdangecompenseerdwerddoorheteffectvandewijziginginhetafdekkingsbeleid.Hetdurationrisicoontstaatdoordemismatchtussendebeidedurations.Daarbijspeeltookeenroldatdeomvang vandematching-portefeuille kleiner is dandievandepensioenverplichtingen.De rentegevoeligheid van de dekkingsgraad is in2017 teruggedrongen tot beneden 0,8 procentpun-ten: een tiende procent rentedaling, op het huidigerenteniveau,veroorzaakteendalingvan0,8procent-puntenindedekkingsgraad.De matching-portefeuille heeft als primair doel dewaardeverandering in de verplichtingen als gevolgvanrentebewegingenzogoedmogelijk tematchen.In de matching-portefeuille wordt naast langlopen-de obligaties gebruik gemaakt van nominale ren-teswaps,en inminderematevan investmentgradecredits(bedrijfsobligaties)enNederlandsewoninghy-potheken.Vandeafdekkingvanhetrenterisicokwamop balansdatum circa 52% uit renteswaps (2016:33% uit LDI-fondsen, voorgangers van de huidigerenteswaps).

BeleggingsrisicoDedoelstellingvanhetbeleggingsbeleidishetopdelange termijn realiseren van een zo hoog mogelijkrendementuitgaandevandestrategischeassetallo-catiebijeengeaccepteerdrisico.Hetgeaccepteerdrisicowordtdoorhetfondsbepaaldvolgens de berekeningsmethode van de solvabili-teitstoets.Dezewordt doorDNB gehanteerd in hettoezichtoppensioenfondsen.IndesolvabiliteitstoetswordthetstrategischVereistEigen Vermogen (VEV) van het fonds volgens eenvasteformuleberekend,alspercentagevandepen-sioenverplichtingen. Dat VEV-percentage is hogernaarmatedebeleggingsportefeuillesterkerblootstaataan marktrisico’s. Door de berekeningswijze wordthet VEV-percentage ook hoger als de rente stijgt,enwordthetlageralsderentedaalt.HetstrategischVEVbedroegeind201717,6%,eenstijgingtenop-zichtevan2016.Diestijgingisvooralhetgevolgvanderentestijgingin2017.IndesturingophetVEVmaaktTpfonderscheidtus-senhet strategischeVEV-budget, gebaseerdopdestrategischeassetallocatieendestrategischerente-hedgevanTpfenerzijds,enhettoegestaneVEV-bud-get.Tpfaccepteertdathetvantijdtottijdmeer,ofjuistminder,risiconeemtdaninstrategischevenwicht,ominhetbelangvandedeelnemersoptimaalintespelenopmarktomstandigheden.Ditgeaccepteerderisicoiseenbandbreedte rondhet strategischeVEV-budget

Bes

tuur

sver

slag

21

enzo’nbandbreedtepastinderisicohoudingdieTpfmetdesocialepartnersheeftvastgesteld.Hetmaxi-maalgeaccepteerderisicovanTpfbedroegpereind2017 18,7%. Het feitelijke VEV-budget bleef daarmet18,3%binnen.Deonafhankelijkeexternactuariscontroleertelkkwartaalofdebeleggingsportefeuillebinnenditgeaccepteerderisicoblijft,endefiduciairbeheerdertoetstdatopmaandbasis.

ConcentratierisicoHetconcentratierisicoishetrisicodatdewaardevandeportefeuilleonvoldoendebeschermd is tegendeimpactvanbepaaldegebeurtenissen,terwijldepor-tefeuille met goed spreidingsbeleid wel beschermdwas geweest. Bescherming tegen faillissement ofwanbetaling van individuele debiteuren kan verkre-genwordendoordeblootstellingaanindividuelede-biteurenbeperkttehouden.Concentratierisicoisietsandersdankredietrisico.Vankredietrisico issprakebij een oververtegenwoordiging van relatief weinigkredietwaardigetegenpartijenindeportefeuille.Ookeensolvabeletegenpartijkandooronverwachtege-beurtenissenwanbetalenoffaillietgaan,enhetcon-centratierisicobeleidiseropgerichtomdeimpactophet fonds van dat soort staartrisico’s te verkleinen.Zohoudthetfondsscherpindegatenofbeleggings-fondsenwaarinTpf belegt, onderliggend voldoendegespreidbeleggenengeengroterisico’sinhuneven-tuelederivatenoverlaynemen.

Voor de portefeuilles individuele obligaties en aan-delen hanteert het fonds een stelsel van tegenpar-tij-limieten, die bij obligaties afhankelijk zijn van dekredietwaardigheid. Voor staatsobligaties uitgege-vendoorlandenmeteenAAA-ratinggeldteenmini-mumtotaalgewicht.DeStaatderNederlandenismet € 175M (14,7% van de totale beleggingsportefeuil-

le) veruit de grootste tegenpartij. Naast NederlandoverstijgtalleenhetbelanginFransestaatsobligaties (€92M)de5%vandetotalebeleggingsportefeuille.

In de fondsbeleggingen zijn de concentratierisico’sbeperktdaardefondsenzeergespreidbeleggen.

In het kader van de berekening van hetVEVgeldtgeenvastebufferopslagofrekenmethodevoordebe-palingdaarvan,metbetrekkingtotconcentratierisico.VoorTpfwordtgeenbovenmatigeconcentratiever-ondersteldendaaromisindeVEV-bufferberekeninggeenwaardeopgenomenvoorhetconcentratierisicoS8.

OntwikkelingeninhetbeleggingsrisicoDoor de stijging vandemarktrente daaldehet ren-terisico binnenhet risicobudget.Door de verhogingvandestrategischerentehedgeisTpfpersaldoietsminderriskantgaanbeleggen.

Beheersingvanhet kredietrisicovindtplaats viadi-versificatie, het stellen van tegenpartijlimieten dieafhankelijk zijn van de kredietwaardigheid, en hethanteren van kredietwaardigheidslimieten op (deel)portefeuilleniveau.Hetfondsbelegtnietmeerdan5%vaneendeelportefeuille inééntegenpartij (op look-through basis). Staatsobligatiesmet een rating vanAA-ofhogerzijnvandezeregeluitgezonderd.

Het fonds leent effecten uit aan derden. Dit is eenadditioneleinkomstenbronvoorhetfonds.Alsonder-pandontvangthetfondsandereeffecten.Dewaardevan de als onderpand ontvangen effecten ligt altijdhoger dan de waarde van de uitgeleende stukken.Ditverschilisdezogenaamde“haircut”.Opobligatieswasopbalansdatumeenhaircutvan2,5%vantoe-passing,enopaandelenvan7,5%.Hetfondsaccep-teertgeenobligatiesmeteenratinglagerdanAA-alsonderpand.Hetuitlenenvaneffectenenhetonder-pandbeheerisuitbesteedaandecustodian.Verderbelegthetfondsenkelinderivatenbijpartijenwaarmee ISDA/CSA-overeenkomsten zijn afgeslo-ten,zodatpositiesadequaatdooronderpandwordenafgedekt.Allerentederivatenwordencentraalgeclea-red.

In het kader van een integrale benadering van debeleggingen(assets)endeverplichtingen(liabilities)wordtvoorhetvaststellenvanhetstrategischbeleg-gingsbeleid gebruikgemaakt vanAsset LiabilityMa-nagement(ALM-studies).

DeALM-studie is richtinggevend voor de verdelingover de beleggingscategorieën, waarbij wordt ge-streefd naar een optimale beleggingsportefeuille incombinatiemeteenconsistentpremie-,financierings-entoeslagbeleid.Dezestudiewordtinbeginseleens

Bestuursverslag

Vereiste solvabiliteitsbuffers(in % van verplichtingen)Feitelijke portefeuille

31 dec 2017

31 dec 2016

Rente S1 3,1 3,5

Zakelijke waarden S2 12,7 11,4

Valuta S3 2,5 2,2

Grondstoffen S4 0,0 0,0

Krediet S5 5,2 3,5

Verzekeringstechnisch S6 2,8 2,8

Liquiditeits & actief beheer S7 - -

Concentratie S8 - -

Operationeel S9 - -

Actief beheer S10 3,3 2,6

Diversificatie-effect -11,4 -10,0

Totaal 18,3 15,9

22

indedriejarenuitgevoerd.Recentinhetvoorjaarvan2017.De beleggingsstrategie is vastgelegd in het beleg-gingsbeleidendedaarbijbehorenderichtlijnen.Hier-in is tevens vastgelegd hoe de beleggingsrisico’smoetenwordenbeheerst.

OrganisatieHet beleggingsbeleid is goedgekeurd door het be-stuur.Zieookhoofdstuk6beleggingsbeleid.

Voor het bereiken van de beleggingsdoelstelling iseengedegenrisicobeleidenevaluatievandebehaal-deresultatenvanevidentbelang.Deinternecontroleindeprocessenvoordedagelijk-seuitvoeringvanhetbeleidgarandeertdecorrecteverwerkingvanalletransacties.Zoiseronderanderefunctiescheidingtussenhetaangaanvantransactiesendeafwikkelingenregistratiehiervan.Opdejuisteuitvoeringwordttoegeziendoordefinancieeldeskun-digeendedirecteurvanhetfondsalsmededoorhetdagelijksbestuur.VoorwatbetreftdeICTomgevingiseenSLAafgeslotenmetdaarinconcreteafsprakenomderisico’stebeheersen.

Performance-enrisicorapportageMaandelijkswordtdooreenexternepartijhetresul-taat van de portefeuille gerapporteerd aan het be-stuur.Beleggingsresultatenwordenhierinoptotaal-,op regio- en op portefeuilleniveauweergegeven enafgezettegeneenvoorafdoorhetbestuurvastgestel-debenchmark.Dezebenchmarkfungeertalsgraad-metervoorhetgevoerdebeleid.Elk kwartaal wordt door de fiduciair beheerder hetrisicoprofielvandebeleggingsportefeuillegerappor-teerd aan het bestuur.Aan de hand van deze rap-portage kan een goed beeld gevormdworden overdeherkomstvanhetrendementendegenomenrisi-co’s.HetVereistEigenVermogenwordtonafhankelijkdoordeexterneactuarisberekendenafgezettegendevoorafdoorhetbestuurvastgesteldenorm(stra-tegisch risicobudget). De mate van afdekking vanhetrenterisicoendedekkingsgraadrisico’snemenindezerisicorapportageeencentraleplaatsin.

Beide rapportages worden door de vermogens- enrisicobeheercommissie geëvalueerd met het pen- sioenbureau.Tegelijkertijdontvangthetbestuurvanhet fonds maandelijks een rapportage over de sa-menstellingenwaarderingvandeportefeuille,debe-leggingsresultatenendeevaluatiehiervan.

Accountantsverslagencertificeringsrapport2017.Jaarlijks rapporteert de externeaccountant aanhetbestuurendedirectievanTpfzijnbevindingenmetbetrekking tot de administratieve organisatie en deinternebeheersinginhetverslagjaar.

In deze rapportage wordt tevens ingegaan op devoortgangvandeaanbevelingenuithetvorige rap-port.

Inhetcertificeringsrapport2017heeftdecertificerendactuariseenaantalaanbevelingengedaannaaraan-leiding van de controle en heeft aandacht gegevenaandevoortgangvandeaanbevelingenuithetvoor-gaande jaar. De certificerend actuaris heeft tevensaangegevendatisvoldaanaandeartikelen126t/m140vandePensioenwet,metuitzonderingvanartikel132 omdat het aanwezige eigen vermogen lager isdanhetvereisteigenvermogen.

Dezerapportageswordenmethetbestuurendedi-rectiebesprokenindejaarlijksebestuursvergaderingwaarindejaarrekeningwordtvastgesteld.

Bes

tuur

sver

slag

23

6.Beleggingsbeleidenorganisatie

Jaarlijks wordt in december het beleggingsbeleidvastgesteld voor het daaropvolgende jaar en op tpf.nlgepubliceerd.Het lange termijnbeleggingsbe-leid(langerdanvijfjaar)dientgebaseerdtezijnopdetoekomstigeverplichtingenvanhetfonds.Hetlangetermijnbeleidisalsvolgtgeformuleerd:

“Hetvindenvaneenzodanigebeleggingsmixmeteenaanvaardbaarrisicoprofieldateenvoldoenderende-mentgegenereerdwordtzodataandeverplichtingenoplangetermijnvoldaankanworden.”Destrategischemixvanbeleggingen(assetallocatie)wasvoor2017ongewijzigdvastgesteldop:• 65%invastrentendewaarden• 35%inzakelijkewaarden.

Omfluctuatiesindemarktwaardesvantevangenenaccenten kunnen aanbrengen in de allocatie, werdeenbandbreedtevan61–69%rondde65%vastren-tendewaardengehanteerd.Hetbestuurheeftbijdetactischeinvullingvandestrategischeassetallocatiedeportefeuillegesplitst ineenmatching-portefeuilleeneenreturn-portefeuille.Dezebeslaan57%respec-tievelijk 43% van de strategische normportefeuille.Binnendematching-portefeuille isenkelplaatsvoordemeestveiligevastrentendetitels.

Met ingang van 2017 zijn investment grade creditsverschoven vande return- naar dematching-porte-feuille. De categorie high yield obligaties is sinds-diendeenigevastrentendecategoriebinnende re-turn-portefeuille.Voordematching-portefeuillewordtnogsteedseengemiddelderatingeisvanAA-ofho-gergehanteerd,maarindividueleposities(metnamedecredits-fondsen)mogenweleenlagereratingheb-ben.Binnen dematching-portefeuille heeft in het beleg-gingsbeleid 2017 ook een 2% verschuiving plaats-gevonden indeassetallocatie:vanstaatsobligatiesnaarinvestmentgradecredits.

Voorjaar2017heeftTpfeennieuweALM-studielatendoen.Daaruitbleekdateenhogererentehedgeveelminder negatieve invloedhadopde reëelewaardevandetoekomstigepensioenendanineerderestu- dies,terwijldebatenvaneenbeterebeschermingte-genneerwaartseschokken instandbleven.Daaropheefthetfondsbeslotendestrategischerentehedgeteverhogentot60%opswap-basis.

DoordezeverhogingneemtdegevoeligheidvanTpfvoorrenteschokkenaf.ConcreetbetekentditdatTpfverwachtdatvanelkewijzigingindewaardevandetoekomstigeverplichtingen,alsgevolgvaneenren-tebeweging, ongeveer 60% gecompenseerd wordtdooreenwijziging indewaardevandebezittingen.

Bestuursverslag

Hetfondsstuurtnadrukkelijkophetpercentagevandeverplichtingenwaarophetrenterisicowordtafge-dekt via dematching-portefeuille en voert daar ooktactischbeleidop.Binnendereturn-portefeuillevielenin2017beleggin-gen in high yield obligaties, aandelen en vastgoed.Hetdoelvandebeleggingenindereturn-portefeuilleis ook om op middellange termijn de pensioentoe-zeggingen deels te kunnen aanpassen aan inflatie.Destrategischemixvanbeleggingenbinnende re-turn-portefeuilleisongewijzigdgebleven.

De uitvoering van het beleggingsbeleid is door hetbestuur in handengelegd vanhet pensioenbureau,enhetrisicomanagementtenaanzienvandebeleg-gingen is in handen gelegd van de vermogens- enrisicobeheercommissie.Eind2016isbeslotenomper1 januari 2017NN InvestmentPartnersals externefiduciairbeheerderaantestellen.Dezefiduciairbe-heerderzaleenbelangrijke rol krijgen indeuitvoe-ringvanhetbeleggingsbeleidendeadviseringrondmanager-selectie.Deimplementatievanhetfiduciairbeheerheeftgrotendeels in2017zijnbeslaggekre-gen. Gelijktijdig met die implementatie worden dedrie intern beheerde deelportefeuilles geoutsourcednaar gespecialiseerde externe managers. Voor deLDI-portefeuilleisdatin2017gebeurd.

De intern beheerde staatsobligatieportefeuille, aan-gevuldmet LDI-fondsen,werd vervangen door eengeïntegreerdLDI-mandaatwaarbinnendebeheerderde ruimteheeftomcentraalgeclearde rentetermijn- swapsenstaatsobligatiesintezettenomdevastge-stelde rentehedge in te vullen. Er is eenmaximalehedgebijdrageuitrentetermijnswapsvastgelegd.Alsconsequentievandeverhoogderentehedgedoelstel-ling is die hedgebijdragehoger danonder deoudewerkwijzegold.

Eind2017heefthetbestuureenprincipe-besluitge-nomenomeendeelvandeaandelenportefeuillevol-genseenmulti-factorbenaderingtegaanbeleggen,methetoogopimplementatieinheteerstekwartaalvan2018.Bijmulti-factorbeleggenwordenaandelengeselecteerdopbasisvanhunbijdrageaanfactorenwaarvan Tpf vermoedt dat zij tot extra rendementgaan leiden.Datzijn lagevolatiliteit, valueofwaar-de(eenlagekoers/winstverhouding)enmomentum(koerstrends).

24

Bes

tuur

sver

slag

BeleidverantwoordbeleggenEind2017 ishetESG-beleid(environmental,social,governance)beleidvanTpfherzien.Ditbeleidwordtin2018geïmplementeerdinsamenspraakmetdefi-duciairbeheerder.Datherzienebeleidstoeltopvierpijlers:1. PRIsignatoryeis (alleoperationelevermogensbeheerders)2. Uitsluiting non-compliance met Global Compact VerenigdeNaties(aandelen)3. Uitsluiting ernstige schendingen persvrijheid (staatsobligaties)4. Stemmenopalleaandelen(proxyvoting)

PRIsignatoryeisTpf stelt enkel nog externe vermogensbeheerdersaandiePRIsignatoryzijn,endaarmeedezesprinci-pesvoorverantwoordbeleggen(responsible invest-ment)promoten.Voorbestaandevermogensbeheer-dersbetrektTpfdesignatorystatusinevaluaties.

UitsluitingenUNGlobalCompactTpfsluitfinanciëleinstrumentenvanondernemingendienietvoldoenaandeUNGlobalCompactuitvanopname in de aandelenmandaten, en probeert viaengagement de beheerders van fondsbeleggingente bewegen deze ondernemingen eveneens uit tesluiten.Bijopnameopdeuitsluitingslijstworden in-vesteringentot0,25%vandeportefeuillebinnentweemaanden verkocht, investeringen groter dan 0,25%binnen zes maanden. Deze uitsluitingen omvattenookdeNederlandsewettelijkeuitsluitingendieTpfallangerhanteerde.

UitsluitingenpersvrijheidTpf investeert via een uitsluitingslijst niet in staats-obligatiesvan landendiedepersvrijheidstructureelensystematischniet respecteren.Waarbeheerdersvanbeleggingsfondsenditdoen,isdateenrelevantselectiecriteriumvoorTpfbijdebeslissingtotaanstel-ling,enprobeertTpfhenviaengagementtebewegendaarmeetestoppen.Tpfhanteertdeclassificatievande internationale journalistenorganisatie ReportersWithoutBordersdiejaarlijksbijhoudtinhoeverrelan-dendevrijejournalistiekcompromitteren.

IndePressFreedomIndexhttps://rsf.org/en/rankingwordenallestatenterwereldbeoordeeldnaardematewaarinoverheidsdiensteninhetbetreffendelandver-antwoordelijkzijnvoorgeweldtegen journalistenendematewaarindeoverheiddemediacontroleertencensuurtoepast.Tpfsluitstaatsobligatiesvanlandenwaarvandescoreindecategorie“verybad”valtuit.WaarTpfviafondseninzulkestaatsobligatiesbelegt,probeerthetviaengagementdebeheerderstebewe-gendezelandeneveneensuittesluiten.Bij opnameopdeuitsluitingslijstworden investerin-gentot0,25%vandeportefeuillebinnentweemaan-

denverkocht,investeringengroterdan0,25%binnenzesmaanden.

UitoefeningstemrechtTpfgebruiktwaarmogelijkhetstemrecht inalleon-dernemingen waarin het rechtstreeks via aandelenbelegt,voornamelijkviaproxyvoting.Daarbijmaakthet gebruik van externe stemadviezen van ondermeerEumedionendefiduciairbeheerder.Ditiseenuitbreidingvanhetdaarvoorin2017noggehanteerdebeleid om te stemmen op aandeelhoudersvergade-ringvanNederlandsebeursfondsenwaarinTpfeenbelangaanhoudt groter dan2%vandeTpf-aande-lenportefeuille.VooraandelenwaarinTpfviabeleg-gingsfondsen belegt, probeert Tpf via engagementtebewerkstelligendatdebeheerderconformhetTpfstembeleidstemt.

ESG-issuesin2017In2017heeftTpfgestemdopaandeelhoudersverga-deringenvanallezevenNederlandsebeursfondseninportefeuille.VoorTelegraafMediaGroepN.V.wasdatvoorhetlaatst:TpfheefthetbodvanMediahuisenVPEgeaccepteerdendaarookruchtbaarheidaangegeven.Daarmeekwamna45jaareeneindeaanhetaandeelhouderschapvanTpf indeeigenspon-sor. Het belang in TMG vertegenwoordigdeminderdan0,1%vandebeleggingsportefeuille.

Bij drie beursfondsen heeft Tpf zich op een puntonthouden van stemming of tegengestemd. Bij Ko-ninklijkeOlie(Shell)stondeendooraandeelhoudersingebrachtemotieopdeagendaomconcretedoel-stellingenvoordereductievande“carbonfootprint”teformuleren.Deondernemingadviseerdeomtegendezemotietestemmen.Tpfvonddemotieoponder-delen controversieelmaar vindt het voor duurzamecreatie van aandeelhouderswaarde belangrijk datShellminderafhankelijkwordtvanactiviteitenmetdegrootste“carbonfootprint”.Tpfheeftzichdaaromont-houdenvanstemming.

BijUnileverstondhetbeloningsbeleidvandeRvBopdeagenda.Tpfbetreurtdetelossebandtussenbe-loningenprestaties,enkondaaromnietinstemmen.Voorbeeldenvandietelossebandzijnhetopnemenvankeyperformanceindicatorsdiehetinkopenvanaandelen belonen en demogelijkheid omeen zeerhogewelkomsbonusteverstrekkenaaneennieuweCEO.

Bij Heineken stond de herbenoeming van tweeniet-uitvoerendebestuurdersopdeagenda.Eenvanhen was al ruim 20 jaar bestuurder van Heineken,voorTpftelangomeentoezichtrolkritischtekunneninvullen. Daarom heeft Tpf tegen diens herbenoe-minggestemd.

25

Bestuursverslag

7.Beleggingen

Macro-economischbeeldDe trends uit de tweede helft van 2016 – aantrek-kende economische groei in de Eurozone en eenverlaagd risico op deflatie – hebben in 2017 daad-werkelijk doorgezet. Groeiramingen voor 2018 zijnvrijwelwereldwijdverhoogd.Degroeiin2017leiddenauwelijks tot inflatie.Welnamhet inflatierisico toedoordat dewerkloosheid in een aantal landen zeerlaagis.InmetnamehetzuidelijkedeelvandeEuro-zonehoudendehogewerkloosheidscijfersdeinflatienogstevigintoom.Welishetdeflatierisicovoorlopigverdwenen.

De afwezigheid van inflatie geeft centrale bankenveel speelruimte in hun monetaire beleid. De lageherfinancieringsrentes zijn daar een voorbeeld van.Gevolgisechterookdatnogsteedsonduidelijkblijfthoedemarktreageertopdaadwerkelijkeafbouwvande monetaire verruiming van de afgelopen negenjaar,endaterweinigammunitieoverblijftomineenvolgenderecessieaccomoderendoptetreden.WaardeAmerikaanse FederalReserve de rente in 2017enkele stapjes heeft verhoogd, heeft de EuropeseCentraleBankdatnietgedaanenblijfthetzelfsobli-gatiesopkopen.

Eenanderneveneffectisdatdelagerentesincombi-natiemetzeerlagemarktvolatiliteitscijfersbeleggersinsterkematerichtingriskanterebeleggingscatego-rieënmethogererendementsverwachtingenhebbengeduwd.Nadatinvestmentgradebedrijfsobligatiesalenkele jarenopzeer lagepremies tenopzichtevanrisicovrijpapiernoteren,heefthetzelfdeproceszichindemarktvoorhighyieldobligatiesvoltrokken.

De afgelopen jaren is veel discussie geweest rondde vraag of dewereld in een periode van “secularstagnation”verkeerde:eenperiodewaarineenaan-talstructurelefactorensamenvooreenperiodevanstructureellageregroeizorgen.In2017wasditveelminder een thema.Een belangrijke katalysator vandie kentering was het besef dat de technologischevooruitgangnietstagneert.

De snelle ontwikkelingen rond kunstmatige intelli-gentie, zelfrijdende auto’s, hernieuwbare energie,3D-printenenrobotiseringlatendatzien.Eenanderefactorisderolvandalendeprijzenvaninvesterings-goederen:erwordtnietzozeermindergeïnvesteerd,maarinvesteringenslokkeneenkleinerdeelvanbe-drijfswinstenenvrijekasstroomop.Daardoorstijgende besparingen mogelijk, wat de rente drukt. Eenaantalandere factorendieduidenop “secularstag-nation”staanechternogovereind:dedalendetrendsinzowelreëleeconomischegroeialsarbeidsproduc-tiviteitzijnallerminstdoorbroken.

OokhetrisicoophetuiteenvallenvandeEurozoneisin2017naardeachtergrondgedrongen.DeGriekseeconomiegroeitbovengemiddeldhard,enwerkloos-heidscijfers in Zuid- en Noord-Europa convergerenenigszins. Structurele hervormingen in Zuid-Europaen inniger samenwerking binnen de Eurozone dievanhetblokeenoptimalervalutagebiedmaken,heb-benechternogweinigtractie.

FinanciëlemarktenHet rendementkwam in2017vrijwelvollediguitdemeer risicovolle beleggingen. Binnen vastrentendewaarden waren dat high yield obligaties,maar ookschuldenuitopkomendelanden(waarTpfnietinbe-legt).

Aandelenenvastgoedrendeerdenhetbeste.VerderverzwaktedeUSDopvallend,zekerinhetlichtvandegoeddraaiendeAmerikaanseeconomie.DoordatTpfnagenoeg alle valutarisico op dollarbeleggingen af-dekt,haddezeverzwakkingnauwelijksrendements- consequenties. Wel is het renteverschil tussen deVerenigdeStatenendeEurozoneopgelopen,waar-doorhetafdekkenvanhetdollarrisicoduurderisge-worden.

BeleggingsportefeuilleenbeheerHetbeleidvoordematching-portefeuilleisin2017opeenaantalpuntenherzien.Dematching-portefeuilleomvattein2017demeestveiligevastrentendebeleg-gingscategorieën:staatsobligaties,renteswaps,geld-marktfondsen(alsbuffervoordeswaps),investmentgrade bedrijfsobligaties en Nederlandse woninghy-potheken.Tpfheeft tenaanzienvandehoogtevande afdekking van het renterisico in 2017 net als indejarendaarvooreenactieftactischbeleidgevoerdenheeftgebruikgemaaktvandelichtaantrekkenderenteomhetrenterisiconietalleentactischmaarookstrategischverderaftedekken.

Afdekking van het renterisico gebeurde meer danvoorheenviagebruikvanrenteswaps.Sinds1januari2017isNNInvestmentPartnersdefiduciairbeheer-dervandebeleggingsportefeuillevanTpf.Defiduci-airbeheerderheefthetbeheervande(tactische)as-set allocatie overgenomen van het pensioenbureauvanTpf.DaarnaastadviseertdefiduciairbeheerderTpf inzakebeleggingsbeleidenviadochterAltis In-vestment AG ook inzake de selectie van externevermogensbeheerders.Doelvanhetaanstellenvaneenfiduciairbeheerderishetbeterkunnenwaarbor-genvandecontinuïteitinhetdagelijksbeheerenhetverkrijgenvanbeteregripopenkwaliteitvanexternevermogensbeheerders.

Het beheer van de staatsobligatieportefeuille isgeoutsourcedensamengevoegdmethetbeheervanderenteswaps.Hetportefeuillegewichtstaatsobliga-

26

Bes

tuur

sver

slag

ties is als gevolg van dezewijzigingen afgenomen.De richtlijnen wat betreft kredietwaardigheid vanstaatsobligatieszijnonveranderd.De beleggingen in investment grade bedrijfsobliga-tieswerdenuitgebreid,dieinNederlandsewoninghy-pothekenblevengelijk.

Binnendereturn-portefeuille,diehighyieldobligaties,aandelenenvastgoedomvat,warendebeleidswijzi-gingenbeperkt.Ookisdaarinmindertactischbeleidgevoerd.Tpfwaseengrootdeelvanhetjaarbewustlichtoverwogenbelegdinaandelentenopzichtevande strategische allocatie. Eind 2017 werd beslotenomdeinvesteringeninniet-beursgenoteerdvastgoeduittebreiden.Deuitvoeringdaarvanwordtvoor2018voorzien.

Eind2016isbeslotenomnietalleenhetbeheervanstaatsobligatiesmaarookhetbeheervandeEurope-se en Noord-Amerikaanse aandelenportefeuilles teoutsourcen.Datlaatsteisin2017nognietgebeurd.Bijhetverschijnenvanditjaarverslagisdieoperatieinmiddelsafgerond.Waareind2016circa42%vande portefeuille via externe vermogensbeheerderswasbelegd,wasdateind2017circa78%.Diestij-ging weerspiegelt voornamelijk de outsourcing vanhetbeheervanstaatsobligaties.Hetportefeuillerendementover2017bedroeg4,61%.

Ditrendementligt38bphogerdanhetbenchmarkren-dement van4,23%.Dit overrendement komt vrijwelvollediguitdematching-portefeuille.Delangerentesstegenin2017licht.Vanuitdedyna-mischebesturingvandeportefeuilleisderentehedgedaaropverhoogd.Defeitelijkehedgeisbovendiennadetussentijdsebeleidswijzigingindehoogtevanderentehedgeopgetrokkentotcirca57%opswap-basisen67%opUFR-basis,eind2017.Dat laatstecijferwordtvooralgebruiktinvergelijkingmetanderepen-sioenfondsen,terwijlTpfvooralopderentehedgeopswap-basisstuurt.

VastrentendewaardenTpf belegt in vier typen vastrentende beleggingen:staatsobligaties,rentetermijnswaps,investmentgradebedrijfsobligaties(inclusiefhypotheken)enhighyieldobligaties.Dezebeleggingenverschillensterkinhunrentegevoeligheid:hoelangerdelooptijd,hoegroterdewaardeveranderingalsgevolgvaneen rentestij- gingof-daling.Staatsobligatiesenrenteswapsheb-bendegrootsterentegevoeligheid,bedrijfsobligatiesenhypothekenvormendemiddencategorie,enhighyieldobligatiesreagerendoorgaansminderoprent-ewijzigingendanopuitslagenopdeaandelenmarkt.

Vanaf juli 2017 is een geïntegreerd LDI-mandaatgeïmplementeerd,waarin zowel staatsobligaties alsrenteswapswordenaangehouden.Hetaandeelrente- termijnswapsindetotalerentehedgeisin2017ver-groot.

Tenopzichte van2016 is in 2017deallocatie naarstaatsobligaties verlaagd en die naar bedrijfsobli-gatiesverhoogd.Dieverschuivingwierpdirectvrucht-enaf viaeenhogerabsoluut rendement,maarookdoordat het renteverschil tussen rentetermijnswapsen staatsobligaties in 2017 niet verder opliep. Invoorgaande jaren was een oplopend renteverschileen belangrijke bron van outperformance voor Tpf.Binnen het nieuwe LDI-mandaat veranderde de ra- tingverdeling staatsobligaties per saldo nauwelijks.EenAA-ratingbleefeenhardeeisvooropnameinde

Staatsobligaties 39,5% 42,0% 41,4%

Bedrijfsobligaties/hypo-theken

16,7% 15,0% 15,6%

Matchingportefeuille 56,2% 57,0% 56,9%

Aandelen 31,2% 30,0% 30,9%

Vastgoed

High yield obligaties

5,2%

7,4%

5,0%

8,0%

4,8%

7,4%

Returnportefeuille 43,8% 43,0% 43,1%

Totaal 100,0% 100,0% 100,0%

Porte-feuille

dec-2017

Norm 2017

Portefeuilledec-2016

Landenverdeling staatsobligaties Ratingverdeling vastrentende waarden

27

Bestuursverslag

staatsobligatieportefeuille.

Investment grade en high yield bedrijfsobligaties,alsmede hypotheken werden in 2017 net als voor-gaandejarenuitsluitendviagespecialiseerdefondsenbeheerd.Marktbreedwerdin2017meerkredietrisicogenomenvanwegedegunstigeeconomischeontwik-kelingen,endatgoldookvoordefondsenwaarinTpfinvesteerde.Consequentiewasweldatdebufferei- senvoorkredietrisicostegen.

ZakelijkewaardenDe portefeuille zakelijke waarden bestaat uit vierdeelportefeuillesaandelenen tweedeelportefeuillesvastgoed. De grootste deelportefeuilles aandelen,EuropaenNoord-Amerika,wordenhoofdzakelijk in-ternbeheerd,terwijldedeelportefeuillesAzië(zonderJapan) en emerging markets enkel via gespeciali- seerde fondsen worden belegd. De beleggingeninUSDwerden in 2017 voor 90%gehedged tegenvalutarisico’s,endie inGBPvoor50%.VoorAmeri-kaanseaandelenhanteertTpfeen100%gehedgdebenchmark.MetnamevoordeUSDwerktediehogevalutahedginggunstiguitwantdeUSDverzwaktein2017aanmerkelijk.

DeEuropeseaandelenportefeuillebesloegeind201759%vandetotaleaandelenportefeuillewateenlichteoverweging inhield. Binnen deze portefeuille wordtrelatief veel geïnvesteerd in consumptiegoederen,medicijnenenenergie,enminderinIT,grondstoffenenduurzame consumptiegoederen. Die sectorweging- enpakten in 2017niet goeduit,maar deportefeu-illewistdattecompenserenmetdeaandelenselectiebinnensectoren.

De Amerikaanse aandelenportefeuille stelde teleurondanks de overweging in technologie-aandelen.Deze relatief geconcentreerde portefeuille had veellastvaneenforseverlagingvandewinstverwachtin-genvaneengroteindustriëleonderneming.In de portefeuillesAziatische en EmergingMarketsaandelen werd een bewuste keuze gemaakt omweinig in Chinese ondernemingen te beleggen. Deportefeuillebeheerders binnen deze regio’s hebbengrote zorgen over demogelijkemanipulatie van deaandeelhouderswaarde voor minderheidsinvesteer- ders door de centrale overheid vanChina.DeChi-nese aandelenmarkten waren in 2017 – net als in2016 – de markten met de hoogste rendementenbinnenzowelAziëalsEmergingMarkets.Daardoorbehaalden de portefeuilles een positief rendement,maarbleefdat rendementwelachterbijhetbench-markrendement waarin Chinese aandelen wel eensteedsdominantererolspelen.

Vastgoedbeleggingenhaddendewindmeein2017.Vastgoed is relatief gevoelig voor rentestijgingen,maardievielenmee.DeaantrekkendeeconomieinEuropa gaf verhuurders meer ruimte voor huurver-hogingenendreefbovendiende leegstandomlaag.De beheerders binnen zowel beursgenoteerd alsniet-beursgenoteerd vastgoed wisten goed te pro-fiterenvandezeontwikkelingen.

LDI-portefeuille incl. staatsobligaties

- 2,3%

- 3,2%

Bedrijfsobligaties &hypotheken

2,0% 2,4%

Matchingportefeuille - 1,1% - 1,6%

Aandelen 13,9% 14,0%

Vastgoed 14,0% 10,8%

High Yield obligaties 5,3% 6,7%

Returnportefeuille 12,3% 12,3%Totaalbeleggingsportefeuille 4,6%

4,2%

Rendement Tpf

Rendementbenchmark

AandelenportefeuilleMarktwaarde

(€ mln)

Rendement Tpf inclusief valuta

hedgingRendementongehedged

Rendementbenchmark*

Europa 216,6 13,9% 13,6% 10,2%Noord-Amerika 100,5 12,2% 0,8% 18,3%Azie(excl.Japan)enAustralie 18,2 9,6% 9,6% 20,3%Emergingmarkets 34,4 21,0% 21,0% 20,6%

Totaal 369,7 13,9% 10,4% 14,0%

*GehedgednaarEURvoorNoord-Amerika,restportefeuilleongehedged.

28

Kengetallenuitvoeringskosten

2017 2016Uitvoeringskosten Kostenuitvoeringpensioenregeling(x€1.000) 1.221 0,10% 1.130 0,10% Aantaldeelnemers 7.449 7.286Kostenperdeelnemer(in€) 164 155 Aantaldeelnemersexclusiefgewezendeelnemers1 3.089 3.278Kostenperdeelnemerexclusiefgewezendeelnemers(in€) 395 345

Totalekostenvermogensbeheer 4.242 0,36% 3.642 0,31%

Totaletransactiekosten 1.008 0,09% 904 0,08%

Gemiddeldbelegdvermogen(x€1.000) 1.174.536 1.157.114

Totaaluitvoeringskostenenkostenvermogensbeheer(x€1.000) 6.471 0,55% 5.676 0,49%

Allepercentageszijn tenopzichtevanhetgemiddeldbelegdvermogen inhetbetreffende jaar,bepaaldopkwartaalbasis.

1Conformaanbevelingenuitvoeringskostenpensioenfederatie.

Bes

tuur

sver

slag

Deaansluitingtussendeuitvoeringskostenendeindejaarrekeningverantwoordekostenisalsvolgt:

Totaleuitvoeringskostenenkostenvermogensbeheer: 6.471Waarvandirectevermogensbeheerkosten 2.684Transactiekosten 1.008Externekostenvermogensbeheerreedsverantwoordindirectevermogensbeheerkosten: - 3.692Kostenverantwoordindejaarrekening 2.779

Waarvanpensioenuitvoeringskosten(p.66) 1.221Waarvanexternekostenvermogensbeheer(p.64)2 991Waarvaninternekostenvermogensbeheer(p.64) 567 2.779

Deretrocessies(onderdeelvandedirectevermogensbeheerkosten)ad-/-€833(2016:-/-€617)zijnverwerktindejaarrekening(p.64)onderdepostdirectebeleggingsopbrengstenonder‘overigebeleggingen’.

2Deexternekostenvermogensbeheer(ziepagina64)bedragen €1.263-/-€272=€991.

29

Toelichtingkostenvermogensbeheer 2017 2016 Kostenvermogensbeheer(x€1.000)Gemiddeldbelegdvermogen 1.174.536 1.157.114

Staatsobligaties&LDIfondsen 350 167 Bedrijfsobligaties&Hypotheken 495 442 HighYield 480 483 Aandelen 715 813 Vastgoedbeleggingen 237 262-managementfeesnetto 2.277 2.167

Staatsobligaties&LDIfondsen 49 0 Bedrijfsobligaties&Hypotheken 85 64 HighYield 64 128 Aandelen 112 91 Vastgoedbeleggingen 97 81-overigekosten 406 364 Totaledirectevermogensbeheerkosten 2.684 2.531

-externekosten 991 552-toegerekendeinternekosten 567 559Totaleindirectevermogensbeheerkosten 1.558 1.111 Totalekostenvermogensbeheer 4.242 3.642

Staatsobligaties&LDI-fondsen 346 67Bedrijfsobligaties&Hypotheken 228 124HighYield 89 163 Aandelen 194 84 Vastgoedbeleggingen 12 57-transactiekostenbeleggingsfondsengeschat 869 495

Staatsobligaties&LDI-fondsen 19 206Bedrijfsobligaties&Hypotheken 0 13HighYield 0 33 Aandelen 120 114 Vastgoedbeleggingen 0 43-transactiekostenineigenbeheer 139 409

Totaletransactiekosten 1.008 904

Bestuursverslag

30

Bes

tuur

sver

slag

Toelichtingkostenoverzicht

Deuitvoeringskostenvanhet fondsvallenuiteen indekostenvanuitvoeringvanderegeling,devermo-gensbeheerkostenendetransactiekosten.Dekostenvanuitvoeringstaaninverbandmetdepensioenre-gelingendedeelnemersadministratie,terwijldever-mogensbeheerkostenallekostenomvatinrelatietothetbeleggenvanhettoevertrouwdevermogen,metuitzonderingvandetransactiekosten,dieapartwor-den gerapporteerd. De uitvoeringskosten bestaanonder andere uit personeelskosten, advieskosten,toezichtkosten, controlekosten, huisvesting en kan-toorkosten. Medewerkers van het pensioenbureauwordenopbasisvanhunwerkzaamheden toegere-kendaanuitvoeringdanwelvermogensbeheer.

De kosten van uitvoering van de pensioenregelingwarenin20178%hogerdanin2016.Bestuurskos-tenstegentenopzichtevan2016doorinvullingvaneen langdurigevacaturebinnenhetbestuur.Verderwerdenmeerexternekostengemaaktvoor(juridisch)advies.Dekostenvoorhetdeelnemersadministratie-systeemwaren hoger als gevolg van het inregelenvandenieuweTMG-pensioenregeling2017–2021.Doordathetaantalactievedeelnemersengepensio-neerdenpersaldomet189afnam,stegendekostenperdeelnemervoordezegroepensamenvan€345tot€395.

VermogensbeheerkostenDevermogensbeheerkostenexclusieftransactiekos-tenzijnmet16%gestegentot€4.242K.Ditvolledi-gebedragisalverdisconteerdindegerapporteerdenetto rendementscijfers.De hoogte en ontwikkelingvan de vermogensbeheerkosten weerspiegelen dekeuzesvanTpf.

Binnendevermogensbeheerkostenblevendeinter-ne indirecte kosten nagenoeg gelijk. Deze kostenbetreffen de aan vermogensbeheer toegerekendebureaukosten inclusief salarissen van Tpf. De ex-terne indirecte kosten stegen aanzienlijk door deaanstelling,metingangvan1januari2017,vaneenfiduciair beheerder. Een deel van de kostenstijgingisgecompenseerdviaandereexternevermogensbe-heerkosten.Omdat2017watfiduciairbeheerbetrefteen overgangsjaarwas, is het volle jaarseffect vandiecompensatienognietindecijferszichtbaar.

De component directe vermogensbeheerkosten ismet6%gestegen,deelsdooreenstijginginhetge-middeldbelegdvermogen,endeelsdooreentoege-nomenmatevanexternbeheer.Debelangrijkstefactorenindehoogtevandedirectevermogensbeheerkostenstaanindetabelhierondersamengevat.

ComplexiteitbeleggingenTpfkiestvooreeneenvoudigeportefeuillezonderdemeestdurebeleggingscategorieën.Indejaren2014–2016droegdegunstigeontwikkelingvanstaatsobli-gatierentestenopzichtevanswaprentesveelbijaanzowelhetabsolutealshetrelatieve(tenopzichtevandebenchmark)beleggingsrendement vanTpf.Voor2017hadverruimingvandemogelijkheidomtekun-nenswitchentussenstaatsobligatiesenrenteswapsprioriteitbijTpf.DaarvoorwashetwenselijkomhetgebruikvanLDI-fondsen tevervangendooreenei-gen portefeuille renteswaps. De extra complexiteitdiedaarmeegepaardgingkonwordenopgevangendoorhetbeheerdaarvanuittebestedenaaneenge-specialiseerdemanager,verbondenaanfiduciairbe-heerderNNIP.Dezeuitbestedingwaspersaldolichtkostenverhogend.

MatevanactiefbeheerDematevanactiefbeheerbleef in2017nagenoegonveranderd.Minderdan5%vandeportefeuillewerdinindexproductenbelegd.

InternversusexternbeheerHet beheer van de portefeuille renteswaps en destaatsobligatieportefeuille is in 2017 gecombineerdinéénLDI-mandaat.Destaatsobligatieportefeuilleisdegrootstedeelportefeuilleenwerdvoorheeninternbeheerd.Doorde instellingvanhetgecombineerdeLDI-mandaatishetpercentageexternbeheerdebe-leggingengestegenvan41,8%tot77,6%.

Extern beheer is duurder, waardoor de totale ver-mogensbeheerkosten stijgen. De baten van externbeheer liggen in betere marktkennis en portefeuil-lespreiding,eenhogerematevanverfijningvanhetrisico-management, en een toegenomen vermogenomteanticiperenofreagerenoprelevantemarktont-wikkelingen.

Impactophoogtevermogensbeheerkosten2017tenopzichtevan2016

Complexiteitbeleggen ↑Matevanactiefbeheer =Matevanexternbeheer ↑Matewaarinindirectwordtbelegd

=

Schaalgrootte ↓

31

Intern beheerd 22,4% 58,2%Extern beheerd 77,6% 41,8%Totaal 100% 100%

Beleggingsportefeuille naar beheerswijze (ultimo)

2017 2016

Bestuursverslag

DirecteversusindirectebeleggingenTpf belegt nagenoeg niet indirect via zogenaamde“fundoffunds”dievaaktoteenstapelingvanbeheer-kostenleiden.

SchaalgrootteMededoordebeleggingsrendementenvandeafge-lopen jaren ishetbelegdvermogensterkgestegen.Daardoornemendeabsolutevermogensbeheerkos-tentoe.GroeivanhetbelegdvermogensteltTpfookinstaatschaalvoordelen te realiseren.Doorgroterebedragen te investeren via vermogensbeheerdersmeteengoedtrack-recordkanTpfgroterekortingenbedingenopdemanagement fees.Metdeaanstel-lingvandefiduciairbeheerderheeftTpfharderopdebeheervergoedingenvanexternemanagerskunnendrukken,medeomdestijgendeexternebeheerkos-tentekunnencompenseren.

Managementfeeszijnloutergebaseerdopdemarkt-waardevandebeleggingen.Metuitzonderingvanhet

LDI-mandaat belegdeTpf in 2017 louter extern viagereguleerde fondsen.Tpfhanteertvoorallebeleg-gingscategorieënbreedtoegepastebenchmarks.

TransactiekostenDe transactiekosten zijn voor de door Tpf zelf be-heerde portefeuilles geschat op basis van eigenwaarnemingenenvoorexternbeheerdeportefeuillesaangeleverd door de betreffende beheerders. Om-loopsnelheden in fondsen lagen in 2017gemiddeldwat lagerdanvoorgaande jaren,watde transactie-kosten drukte. De intern beheerde aandelenporte-feuille liet een beduidend lagere omloopsnelheidzien.DetransactiekostenbinnendeLDI-portefeuille(staatsobligaties en renteswaps) lagenwel fors ho-gerdanvoorgaandejarenenhoudenverbandmetdetransitieendeimplementatievandebeleggingsvisievandenieuwebeheerder.

Persaldostegende transactiekostenmet€104 tot €1.008.Waarin201655%vandetransactiekostenvia externe beheerders werd gemaakt, was dat in201786%.

Tpfzietdatdebereidheidbijexternebeheerdersomtransactiekosten te rapporterenmededankzijde in-voeringvanMIFIDIIrichtlijnenisverbeterd,maardatopkwaliteitenconsistentieverdereprogressiewen-selijkis.

32

Bes

tuur

sver

slag

8.Actuariëleresultaten

Overzichtresultatenlaatstevijfboekjaren 2017 2016 2015 2014 2013 €000 €000 €000 €000 €000 Directeenindirectebeleggingopbrengsten 53.368 96.375 33.893 175.508 33.810

Af/bijactuarieelbenodigderente 15.819 -88.784 -55.237 -164.910 23.852

Beleggingen/marktrente 69.187 7.591 -21.344 10.598 57.662

Premies -1.698 -1.570 -387 4.127 1.967

Sterfte -1.774 172 3.275 1.574 -1.829

Kosten 24 130 38 326 507

Mutaties 100 384 142 -93 579

Arbeidsongeschiktheid 986 -206 242 132 406

Reglementswijziging - - - 268 -500

Voorzieningsterfteontwikkeling/nieuwegrondslagen - 6.225 - 3.508 -

Verhogingkostenvoorziening -2.069 - - - -

Overigeresultaten 10 -841 1.255 132 473

Resultaat 64.766 11.885 -16.779 20.572 59.265

Oppagina68iseennadereanalyseopgenomen.

33

9.Wet-enregelgeving

Onderstaandtrefturelevantewijzigingenaandienietbij andere hoofdstukken in het jaarverslag zijn ver-meld.

Pensioencommunicatie

Vanaf1juli2016communicerendepensioenuitvoer-dersmetdeelnemersviaPensioen1-2-3.Ditdocu-mentvindtuopdewebsitevanTpfenisopgebouwduitdrie lagen. In iedere laagkrijgtdedeelnemer in-formatieoverzijnpensioenregeling,deze informatiewordtperlaagsteedsuitgebreider.Pensioen-1iseenbeknopteweergavevandepensioenregelingenver-vangtdestartbrief.DeverplichtingomPensioen1-2-3ookaangewezendeelnemers,gewezenpartnersenpensioengerechtigdenopdewebsitebeschikbaartestellenisper1juli2017ingegaan.

Statuten-enpensioenreglementDemeestrecentestatutenenhetTMGpensioenre-glementstaanopdewebsitevanTpf.

GedragscodeTpfHet compliancebeleid van het fonds is ondermeervastgelegd in de gedragscode van het fonds. Degedragscode is van toepassing op het bestuur, demedewerkersvanhetpensioenfondsenanderedoorhetpensioenfondsaantewijzenbetrokkenen.Maan-delijksdienendebetrokkenenvanhetfondsdever-klaringstoolmeldingsplicht online in te vullen.Dezemeldingwordt vervolgens getoetst door de externecomplianceofficer.Overhetboekjaar2017heeftdecomplianceofficerdenalevingvandegedragscodegecontroleerd conform de maandelijkse online in-gevulde verklaringen. Het bestuur heeft kennisge-nomenvandeopmerkingenenaanbevelingvandecomplianceoficer.

IntegriteitsbeleidIndecember2015heefthetbestuurhetintegriteitsbe-leidvanhetfondsvastgesteld.Hetintegriteitsbeleidgaatoverdemanierwaarophetbestuurwenstdathetpensioenfondshandeltenom-gaatmetelkaarenmetdestakeholders.Hetbestuurhechtdaargrotewaardeaanenvoerteenactiefbe-leidomditverderteversterken.

Geschillen-enklachtenregelingHet fondsheefteengeschillen-enklachtenregeling(ziewebsiteTpf).Eldersinditverslagwordtnaderopditonderwerpingegaan.

KlokkenluidersenincidentenregelingDeexternecomplianceofficervervultdefunctievanvertrouwenspersoonkrachtensdeklokkenluidersenincidentenregeling.

De regeling bevat een procedure voor interne enexterne meldingen van (potentiële) misstanden, in-cidenten en /of onregelmatigheden en de afhande-lingdaarvan.Deregelingbevatwaarborgenvoordebeschermingvandeverbondenpersoon,demelder,die tegoeder trouwmeldingmaakt van (potentiële)misstanden.

Bestuursverslag

34

Bes

tuur

sver

slag

10.Codepensioenfondsen

Hethuidigtijdgewrichtvereistvanuithetmaatschap-pelijk belang van het pensioenfonds dat het func-tioneren van het bestuurmeer aandacht krijgt. Hetstrevennaaroptimaliseringvandekwaliteitvanhetpensioenfondsbestuur moet door pensioenfondseninzichtelijkerwordengemaakt.DeCodestaatnietopzichzelf,maarmaaktdeeluitvanhetvolledigestelselvanbestaandewet-en re-gelgeving.

Hetbestuurvanhet fondsheeftdeCodepensioen-fondsen en eventuele gevolgen voor het fonds be-sproken.Hetbestuurheeft kennisgenomenvanhetnalevingsrapportvandeMonitoringcommissieCodePensioenfondsen 2016/2017, januari 2018. Tevenswordt inde toelichtingverwezennaardevindplaat-sen.Vanaf 1 januari 2018heeft het fondseen raad vantoezicht waardoor er sprake is van comply van deCodebepalingopditgebied.Hetbestuurwijktoverhetboekjaar2017/2018afopdevolgendeonderde-lenvandeCodeengeeftdaarbijtevensdevereisteuitleg.

2. Algemene thema’s.3.5. diversiteit.HetVOvoldoet(nog)nietaandediversiteitmetbe-trekkingtotdesamenstellingqualeeftijd(éénlidbo-venenéénlidonderdeveertigjaar).

11.Vooruitzichten

Deherpositioneringvanhetfondsendeuitrolhier-vanisookin2018eenterugkerendonderwerpopdeagendavandebestuursvergaderingen.

Inapril2018isdenieuwewebsitevanTpfgelan-ceerd en is de eerste e-nieuwsbrief verschenen.Hetnieuwecommunicatieplanwordt in2018ver-deruitgeroldwaarbijdekernwoordenzijntoegan-gelijkeninduidelijkeenbegrijpelijketaalcommu-nicerenmetdedeelnemers.

DeimplementatievanhetfiduciairbeheervanTpfnaarNNIPisinmaart2018afgerond.Eenaantalbestuursledenheeftaangegevenin2018eenex-traverdiepingquaopleidingtewillenvolgenophetgebiedvanuitbesteding.

Voorhetboekjaar2017heefthetbestuurwederomgekozenvooreenbehoedzame invulling vanhetpremiebeleidenhetstrategischbeleggingsbeleid,zonderdelangetermijndoelstellingenuithetoogteverliezen.Dematching(vaneengedeelte)vandevastrentende beleggingen met de verplichtingenzalcontinuebewaaktwordenomneerwaartsrisicogedeeltelijkaftedekken.Echterdereëledoelstel-lingenwordennietuithetoogverloren.Deeconomischeonzekerhedenendelagerente-voetstemmennogsteedsniettotoptimisme.

35

Amsterdam,wasgetekendop24mei2018

Bestuur:

A.J.ReekersMA(voorzitter) N.O.Neumann(secretaris)

drs.M.Visser-Moos mr.J.H.Meersma

mr.drs.J.H.J.Bouman D.J.Hussaarts

RaadvanToezicht:

drs.R.C.Godding dr.R.L.Biezeveld

P.MannaertRC

Jaarverslag

36

Verantwoordingsorgaan

38

Vera

ntw

oord

ings

orga

an

Verslagverantwoordingsorgaan

Oordeelbetreffendehetjaar2017

Na het totstand komen van de nieuwe uitvoe-rings-overeenkomst per 1 januari 2017 tussenTelegraaf Media Groep (TMG) en Stichting-Tele-graafpensioenfonds 1959 (Tpf) is 2017 een jaargeweest, dat in ieder gevalminder hectischwasdan2016.

Het verantwoordingsorgaan (VO) heeft zich aandehandvandeopgestelde jaarplanning in regu-liere vergaderingenmet het dagelijks bestuur endedirecteurvanhetpensioenbureauprimairkun-nenrichtenopdeontwikkelingenvandedekkings-graad, het beleggingsbeleid, de beleggingsresul-taten,hetrisicomanagementenderisicohouding.HetVOspreektzijntevredenheiduitoverdeopenentransparantewerkwijzevanhetBestuurenoverdewaardevolle ondersteuning vanhet pensioen-bureau.

Tijdens het verslagjaar heeft het VOhet bestuurpositiefgeadviseerdover:

- Eenbindendevoordrachtvoordrieledenvan devisitatiecommissievoorhetuitbrengenvan hetrapportover2017. De drie leden zijn dezelfde personen, die het rapportover2016hebbenopgesteld.Hetrap- port over 2017 zal het laatste zijn opgesteld dooreenvisitatiecommissie.Vanaf2018zalde (wettelijk)ingestelderaadvantoezichtinfunc- tiezijn.- Decollectievewaardeoverdrachtvandespaar- kapitalenaanABNAMROPPI.- Eenbindendevoordrachtvandrieledenvande per 1 januari 2018 ingestelde raad van toe- zicht. DevoorzittervanhetVOwaseenvandedrie leden van de sollicitatiecommissie voor deze drieleden.

OordeelOpbasisvanhetbovenstaandeishetVOvanoor-deel, dat het bestuur vanTpf in 2017eeneven-wichtig beleid heeft gevoerd, waarbij rekening isgehoudenmetdebelangenvanalledeelnemers.

SamenstellingenomvangHetVOheeft inhetvierdekwartaal2017zijnge-wensteomvangbereikt.BestondhetVO in2016noguitdriepersonen,in2017isditaantalopzesledengebracht.HierdoorisdeslagkrachtvanhetVOversterktenkaner inhoudelijknogbetermethetbestuurwordengecommuniceerd.

AangezienookhetbestuureenstevigVOvangrootbelangacht,heeftzijdeledenvanhetVOinstaatgesteldzichtebekwamenopgeschiktheidsniveauA van de Pensioenfederatie en in het verlengdehiervan ook de beloning van de VO-leden per 1januari2018substantieelverhoogd.

Dezesledenzijnquavertegenwoordigingalsvolgtverdeeld:Tweeledennamensdegepensioneerden,driele-dennamensdewerknemerseneenlidnamensdewerkgever.

Inapril2018heefthetVerantwoordingsorgaanhetvisitatierapportoverhetboekjaar2017metdevi-sitatiecommissiebesproken.Onzevragenenop-merkingenzijntotonzetevredenheiddoordevisi-tatiecommissiebeantwoord.De aanbevelingen vanuit de visitatiecommissierichtinghetverantwoordingsorgaanzullenin2018verderwordenopgepakt.

Amsterdam,mei2018

H.Redeker,voorzitterJ.Hendriks(afgetredeninapril2018)A.Simons,secretarisD.vanderPoelR.UljeeL.P.J.Veul

ReactieBestuur

Hetbestuurheeftkennisgenomenvanhetoordeelvanhetverantwoordingsorgaan.

Het bestuur heeft in het verslagjaar regelmatigoverleg gevoerd over de reguliere onderwerpenmet het verantwoordingsorgaan. Het bestuur isverheugd dat de omvang van het VO weer opsterkteismetzesledenwaaronderéénvrouwendatallebestuursledenzijngestartmetdeopleidinggeschiktheidsniveauAomzohunkennistevergro-tenophetgebiedvanpensioenen.

Hetbestuurdankthetverantwoordingsorgaanvoorhun flexibiliteit, prettige samenwerking en con-structievebijdragen.

Visitatiecomm

issie

40

Visi

tatie

com

mis

sie

Stichting-Telegraafpensioenfonds 1959 (hiernaTPF) heeft onderstaande visitatiecommissie ver-zochteenvisitatieuittevoerenoverhetjaar2017.De samenstelling van de visitatiecommissie isgelijk aan de voorgaande jaren.Dit is de laatstevisitatiediezalwordenuitgevoerd.Metde instel-lingvaneenraadvantoezichtishetinterntoezichtnieuwingericht.

Het verantwoordingsorgaan isgeïnformeerdoverdeinrichtingvanhetinterntoezichtenheeftadviesgegeven. DePensioenwetgeeftaandatdevisitatiecommis-sie toezichthoudtophetbeleidendealgemenegangvanzaken,adequaterisicobeheersingenopevenwichtigebelangenafweging.DeCodePensioenfondsenvoegtdaaraantoe:devisitatiecommissie draagt bij aan het effectief enslagvaardig functioneren van het pensioenfondsenaaneenbeheersteenintegerebedrijfsvoering.DevisitatiecommissiepastdeVITP-Toezichtcodetoe. Toepassing is niet wettelijk verankerd,maarwel aanbevolen door de VITP (Vereniging InternToezichthoudersPensioensector).De toepassing is op basis van het principe “pastoe of leg uit”. De visitatiecommissie heeft deVITP-Toezichtcodetoegepastbijdeorganisatieenopzetvandeuittevoerenvisitatiedoorhettehan-terennormenkader(vermeldbijdediverseonder-delenvandezerapportage)vasttestellen.Conform hoofdstuk 5 van de VITP-Toezichtcodebetrektdevisitatiecommissiedevolgendeonder-werpen in toezicht: het functioneren vandegov-ernance,het functionerenvanhetbestuur, trans-paranteenbegrijpelijkecommunicatie,denalevingvandeCodePensioenfondsenencultuurenge-drag. Tevens heeft de commissie de VITP-Toe-zichtcodetoegepastdoorbijdeafrondingvandewerkzaamhedenvasttestellenofenhoedenor-menvandezecodezijnnageleefd.

Hetbestuurvanhet fonds isna raadplegingvanhetverantwoordingsorgaanennaoverlegmetdevisitatiecommissie tot de volgende thema’s ge-komen:• Evaluatieenopvolgingvorigevisitatie.• Risicomanagement: inrichting, controle en toezicht.• Governancevanbestuur,VO:inrichtingvanhet fondsendesamenwerkingtussendeverschil- lendeorganen.• Beleggingsbeleid:uitvoeringenmonitoring.• Communicatiebeleid&uitvoering.

Hetvolgendevisitatietrajectisdoorlopen:• Analyse documenten en overleg visitatie- commissie;

• Interviewmetdebeleggingscommissie;• Interviewmetrisicomanagementcommissie;• Interviewmetcommunicatiecommissie;• Interviewmetpensioencommissie;• Interviewmethetverantwoordingsorgaan;• Interviewmethetbestuur;• Internoverleginzakedeconceptrapportage;• Bespreking conceptrapport met afvaardiging vanhetbestuur;• Verantwoordingaanverantwoordingsorgaan;• Opleveringdefinitiefrapport.

In het rapport is per thema een normenkadermet toelichting geformuleerd op basis waarvande visitatiecommissie tot haar bevindingen enaanbevelingen is gekomen. Dit normenkader isvoortgekomenuitdePensioenwet,deCodePen-sioenfondsenendeVITP-Toezichtcode.

Devisitatieheeftbetrekkingop2017.

Naardemeningvanzowelvisitatiecommissiealshetbestuurvanhetfondszijnindezevisitatieallevan tevoren aangewezen thema’s besproken. Mocht achteraf blijken dat er door nieuwe infor-matie en/of documentatie, die niet bekend wasbij de visitatiecommissie, andere conclusies ge- trokken hadden moeten worden, dan draagt devisitatiecommissiedaargeenverantwoordelijkheidvoor.

Devisitatiecommissiedraagtdeverantwoordelijk-heidvoordevisitatieconformhetbepaalde indePensioenwet, onverlet de eigen bestuurlijke entoezichthoudende verantwoordelijkheden van hetbestuur, het verantwoordingsorgaan, de contro- lerendaccountant,decertificerendactuarisendetoezichthouders.

Algehele conclusieHet Telegraafpensioenfonds heeft 2017 gebruiktomeennieuwbeleggingsbeleidteimplementerenendegovernancestructuurnaderinterichten.Ditheeftgeresulteerdindebenoemingvaneenraadvantoezichtper1januari2018.

Het bestuur is in staat geweest om, samenmethetpensioenbureau,verderteprofessionaliseren.Ditgeldtvoorallebeleidsterreinen;risicomanage-ment, beleggingsbeleid, communicatiebeleid, go- vernanceenuitbestedingsbeleid.Daarnaastheefthetbestuuroogvoordekwetsbaarhedenvanhetpensioenfondsenwordtergewerktaaneen toe-komstverkenning.Desalniettemin heeft de visitatiecommissie ookdeze laatste visitatie enkele waarnemingen enaanbevelingen.Dezewordenhieronderverderbe-handeld.

41

Visitatiecomm

issie

Hierondervindtuperonderwerpdeconclusiesenaanbevelingen.

EvaluatieenopvolgingvorigevisitatieHetbestuurgaatgedegenommetdeaanbevelin-genvandevisitatiecommissie.Enkeleaanbevelin-genhebbencontinudeaandachten/ofzijnnoginhetprocesvaninvulling.

RisicomanagementHetrisicomanagementblijftzichontwikkelenbijhetpensioenfonds.Deverwachtingisdatvolwassen-heidsniveau3in2018wordtgehaald.Eennadereinvullingvande3 linesofdefencemoetnogge-beurenmetaandachtvoorIORPII.DeVCzietalsaandachtspuntdatdeexternadvi-seurvandeVRB-commissiederolvanrisicoma- nager vervult op het onderwerp beleggingen.DeVCneemtwaardatdeadviseur,naastexpertenprocesbewaker, ook goed tegenwicht biedt doorom. kritische vragen te stellen.Desalniettemin isde VC van mening dat door de combinatie vanrollennietgoedaandeeisvanonafhankelijkrisi-comanagementwordtvoldaan.Aanbevelingen:• Geefinvoorleggersviaeenrisicoparagraafen in de notulen duidelijk weer welke risico’s aanwezigzijnenlaatdezebeoordelendoorde RM-commissie(1een2elijn).• Bepaal wie verantwoordelijk is voor het op- stellenvaneenrisicoparagraaf.• HerijkderolvandeexternadviseurvandeVRB inhetrisicomanagement.

Financiële opzetDe CDC-regeling is (met enige aanpassingen)gehandhaafd. De 100% DC-regeling heeft geendoorganggevonden.Er is in2017eenALM-studieuitgevoerd.Aange- ziendepensioenregelingnietisgewijzigdisindeALM-studie met name het beleggingsbeleid enrenteafdekkingonderzocht.Hetpremiedepotisingevoerdendienttercompen-satie indien de premie ontoereikend is. Het pre-miedepotwordtgevormduitdemarge tussendefeitelijkepremieendegedemptekostendekkendepremie.Zuivertechnischbezienisdefeitelijkepre-mienietvoldoendevoor inkoopvanaanspraken,zodatdevormingvanhetpremiedepot(enevent-ueleonttrekkingeraan)impactkanhebbenopdeevenwichtigebelangenafweging.

Aanbevelingen:• Onderzoek de (premievrije) opbouw van de arbeidsongeschikte deelnemers in het kader van mogelijke fiscale bovenmatigheid of het hebben van een betere opbouw dan een actievedeelnemer.

• Onderzoek de effecten op de evenwichtige belangenafweging van het vormen en even- tueel aanwenden van het premiedepot, zoals datookindeABTNisverwoord(impactanalyse perstakeholder).• Onderzoekderobuustheidenhetveranderver- mogen van de pensioenadministratie respec- tievelijk-administrateur,medeinhetlichtvande problematiekmetbetrekking totde toepassing vanheteerdereindexatiebeleid.• Voer weer een vorm van inhaalindexatie in (welke ondersteund wordt door het admini- stratievesysteem).

GovernanceHetbestuurheeftaandachtvoordetoekomstvanhetfondsendeinrichtingvandegovernance.Zoheefthetbestuureenraadvantoezichtper1janu-ari2018benoemd.Derelatiemethetverantwoordingsorgaanisgoedmaar dient aangescherpt te worden: (financiële)besluitvorming waarbij evenwichtige belangenaf-weging een rol speelt dientmet het verantwoor- dingsorgaangedeeldteworden.Er isaandachtvoordeevenwichtigebelangenaf-weging,dochditkanexplicieterenmeerzichtbaarindenotulen.Aanbevelingen:• Geef meer expliciete aandacht aan de even- wichtigebelangenafweging.• Formuleereenvisieopdebeleids-enverant- woordingscyclusenpasdezetoe.• Bepaal het verandervermogen van het fondsbijdediscussieoverhet latentoetreden vanondernemingen.• HerijkdetoegevoegdewaardevandePensioen- commissie. Overweeg een samenvoeging vanPensioen-enCommunicatiecommissie.• Overweeg het overleg met het DB in de ver- gaderingen van het verantwoordingsorgaan in tebouwen,zodatdeonderlingecommunicatie eninformatieoptimaalwordtenhetVOinstaat iseeneigenstandigoordeeltevormen.• Weesals verantwoordingsorgaankritisch rich- ting het bestuur met betrekking tot pre- miedekkingsgraad, haalbaarheidstoets, toe- slagbeleid: belangrijke onderwerpen die even- wichtigebelangenafwegingraken.Volgookde aanbevelingenvanactuaris,accountanten in- terntoezichtkritischinhetkadervandebeleids- enverantwoordingscyclus.

BeleggingsbeleidDe overstap naar NNIP als fiduciair vermogens-beheerder is in 2017 op zorgvuldige wijze vormgegeven.De inrichting is voltooidwaarbij er zichgeenverrassingenopenbaarden.Hetprocesselectieenmonitoringvanvermogens-

42

Visi

tatie

com

mis

sie

beheerdersisingerichtmaarwerkingindepraktijkmoetnogwelnaderwordenbeoordeeld.DemandateringvandeVRB-commissieishelderenhoefdenietaangepasttewordenaandewerk-wijzemetNNIP.Eriseengoedprocesvoorbeleggingsvoorstellen;dekeuzevoormultifactor-beleggenisgoedonder-bouwd.Aanbevelingen:• Laat in de notulen naar voren komen of er sprakeisvaneenbesluitconformhetmandaat ofsprakeisvaneenadviesaanhetbestuur.• Voegbijvoorstelleneenaparterisicoparagraaf toe die aangeeft wat de financiële en niet-fI- nanciëlerisico’szijn(1elijn).• Definieerhelderdemaximaaltoegestaneleve- ragevanverschillendeassetcategorieën(o.a. vastgoed) die gehanteerd wordt door het bestuur.Dezeaanbevelingisin2015ookreeds gegeven.• LegindeABTNhetESG-beleidgoedvast.

CommunicatieCommunicatieheeftvoldoendeaandachtvanhetbestuur.Erisingezetopmeerdigitaliseringenbe-grijpelijkheidvandecommunicatie.Kostenwordenindehandgehouden.Aanbevelingen:• Denk aanmeerderemanieren om de deelne- merteattenderenophetbestaanvanhetpen- sioenfonds: o.a. op de salarisstrook of via bannersopdecorporatesites.• Vraagformeeladviesaanhetverantwoordings- orgaanoverdeonderwerpen,waaropvolgens dewetadviesmoetwordengegeven,zoalshet communicatiebeleid.• Wees zorgvuldig en prudent in het communi- cerenrondomdefinanciëlepositievanhetpen- sioenfonds in het kader van de gewekte ver- wachtingen.

De visitatiecommissie dankt het bestuur, hetbestuursbureau en het verantwoordingsorgaanvanhetpensioenfondsvoordepositieveenopenmedewerkingenwensthetheelveelsuccesindenieuwe governance structuurmet eenRaad vanToezicht.

Devisitatiecommissie

Amsterdam,12april2018DickWenting(voorzitter)FloorBriedéRobvanLeeuwen

Reactiebestuuropvisitatierapport

Hetbestuurheeftop12april2018hetvisitatierap-portbesprokenmetdevisitatiecommissie.Indezebesprekingheeftdecommissiehaarconclusiesenaanbevelingentoegelichtperonderwerp.Hetbestuurheeftindezebesprekinghaarreactiegegevenendevoortgangvaneenaantalonderw-erpenisaandeordegeweest.Deaanbevelingenvandecommissiezullennaderwordenuitgewerktinhetkomendejaar. Hetbestuurdanktdevisitatiecommissievoorhetrapportwaarin zij, gelijk aande voorgaandedriejaar,opconstructievewijzehandreikingengeefttoteenverdereprofessionaliseringvanhetfonds.

English summ

ary

44

Engl

ish

sum

mar

y

Telegraafpensioenfonds:highlights2017

In2017Telegraafpensioenfonds(Tpf,orthefund)redefined itsmission, visionand strategy, aimingtobecloserwithourmembersandoffering themmoreflexibilityandtoolstodeterminewhatisbestsuited to them.Tpfaims tobroaden its scope toserviceall,includingself-employed,mediaprofes-sionalsandofferthemthesafeandsolidcollectivedefinedcontribution(CDC)pensionarrangementswehavebeenofferingourmembersfordecades.

Aspartofthiseffort,anewwebsitewasdevelopedandlaunchedinApril2018.Thenewsitetpf.nlof-fersmembersbetterinsightinhowtheycantailortheirpensiontotheirownpreferencesandcircum-stances.

In2017TMGwithdrewplanstooffernewparticipantsacompetingpensionarrangementonanindividu-aldefinedcontribution(IDC)basis,asitappearedincompatible with the collective labour agree-ment for the publishing industry (CAO uitgeverij- bedrijf). Telegraafpensioenfonds successfullyworked with TMG on replacing the existing vol-untary retirement saving scheme (spaarmodule)administered by Tpf by a scheme run by ABNAMRO Pensioenen which offers participants ahigher degree of flexibility for this specific typeof arrangement then Tpf can offer. The hybridscheme for TMG employees’ salaries between €75,000–103,317usesthesamearrangement.Existingspaarmoduleusersweregiventhechoicebetween transferring theirsavings toABNAMROPensioenenorusing them tobuyadditionalpen-sionentitlementsatTelegraafpensioenfonds.

Several changes in the governance were madeandprepared,themostsignificantofwhichthein-stallationofasupervisorycouncil(RaadvanToe-zicht),whichismandatedbylawasof2018.Theaccountability council (verantwoordingsorgaan)sawitsmembershiprisein2017fromthreetosix:one on behalf of the employer, two on behalf ofTMGemployees,and twomembersonbehalf ofpensioners.

PensionsAttheendof2017,7,449members’pensionenti-tlementswereadministeredbyTpf,a2%increasefrom the 2016 number, and largely driven by anincreaseinformeremployees.MembersengagedinTMG’s radiobusiness,whichTMGdivested in2016, collectively transferred their pension ar-rangements to thepension fundpreferredby thebusiness’ new owner. TMG divested its Keesingpuzzles business as well as most local weeklynewspapers. The affected employees’ pension

plans continue to be administered by Telegraaf-pensioenfondsatleastwellinto2018.

Thanks to significant improvements in thecover-ageratio,Telegraafpensioenfondswasabletooffermembersa0.15%indexation,effectiveJanuary1st2018.Thefundhasbeenunabletograntcompletecompensationforinflation,whichmeasured1.3%,duetoaninsufficientfundingratio.Thepolicyfund-ingratio(beleidsdekkingsgraad)was111.5%attheend of 2017, up from103.0% the previous year.The increasewas primarily due to rising interestratescombinedwithapositive investmentreturn.Risinginterestratesincreasetherateatwhichfu-turepensionentitlementsaretobediscountedandtherebyreducethecurrentvalueneededtoserviceagivenlevelofpensionentitlements.

Despitethisimprovement,thenominalfundingra-tiowasbelow the fundingratioatwhich the fundisdeemedtobesufficientlycapitalised(vereistei-genvermogen),Telegraafpensioenfondshadtore-newitrecoveryplansubmittedtoitsupervisor,theDutchcentralbank.Therecoveryplancalculateshow fast the fund can reach the funding ratio atwhichitisdeemedfullycapitalised,i.e.theratioatwhichitscapitalbuffersarelargeenoughtowith-standsignificantshocks.

Thefundupdateditsannualfeasibilitytest,whichshowedthatthefundcouldstillreachitslongtermaimofcompensatingatleast89%ofmeasuredin-flation.Thatprovedtobethecase.

Asoftheendof2016,thefund’snominalfundingratio also fell short of the supervisor’s minimumcapitalisationrequirement(minimaalvereisteigenvermogen)of104.1%policyfundingratio.Thishadnodirectconsequences,butifthefundwouldstaybelowthatfloorforfiveconsecutiveyears,itwouldhavetoimposeanunconditionalrightscuttobringthefundingratiobacktoatleast104.1%.Asbytheend of 2017 the nominal funding ratio was backabove104.1%theriskofunconditionalrightscutshasfullysubsided.Calculation methods for above ratios are pre-scribed by law and certified by the fund’s inde-pendentexternalactuary.

Contributingmembers 1,478 1,744FormerTMGemployees 4,360 4,008

Pensioners/Dependants 1,611 1,534Total 7,449 7,286

Membership review 2017 2016

45

English summ

ary

InvestmentsInDecember 2016 the board decided to appointNN Investment Partners as Telegraafpensioen-fonds’fiduciarymanager,starting2017.Thefidu-ciarymanager oversees the assetmanagement,andhasprimaryresponsibilityfortacticalallocationdecisionsandexternalinvestmentmanagerselec-tion and evaluation. These functions were previ-ouslyperformedbythefund’sownstaffsupportedbyanexternalconsultant.Theboardbelievesthatthe increase in investment fees associated withthismoveareoutweighedbyimprovedoversight,more sophisticated investment risk managementandreducedstaffingrisks.Thisarrangementwasimplemented in2017andhasalreadyresulted inreducedfeesforexternalriskreporting.

Aspartofthisimplementation,themanagementofTpf’sgovernmentbondportfolioandtheaccompa-nyingswap fundswas transitioned toNN Invest-mentPartnersaswell.Thisnewmanagementofthe fund’smatchingportfolioallowsTpf toswitchbetween government bonds and interest rateswapsinamorecost-efficientway.Bothareusedtohedgepartoftheinterestraterisk.

Interestratesroseduringtheyear,whichbenefitedthefundingratioandallowedthefundtoincreaseits interest rate hedge ratio policy from 50% to60%,without jeopardisingexpectedfuture invest-ment returns.This increasewas implemented to-getherwiththetransitiontoexternalmanagementofthematchingportfolio.

The investmentportfolioyieldeda4.6%return in2017,drivenby returnportfolio investments,pre-dominantlyequities.Mostof thecurrency riskon

Vastrentende waarden

LDI portfolio incl. Government Bonds

- 2.3%

- 3.2%

Investment Grade Corporate Bonds & Mortgages 2.0%

2.4%

Matching portfolio - 1.1% - 1.6%

Equities 13.9% 14.0%

Real Estate 14.0% 10.8%

High Yield Bonds 5.3% 6.7%

Return portfolio 12.3% 12.3%

Total assets 4.6% 4.2%

Portfolio Return

BenchmarkReturn

equitieswashedgedawayduring2017,whichfa-vouredthefundasespeciallytheUSDweakenedsignificantlyrelativetotheeuro.The4.6%portfolioreturn represents a 0.4% outperformance com-paredwiththefund’sofficialbenchmark,whichisalsocurrency-hedged.

Theequityportfolioswereorganisedonaregional basisandmanagedpredominantly in-house.TheEuropean equity portfolio performedwell but theemerging markets and North-American portfo-lios lagged the broader market. This underper-formancepartly reflected thedefensivenatureoftheportfolios,and incaseof theNorth-Americanportfolio partly its relatively concentrated invest-ment approach. During 2017 preparations weremade toshiftpartof the in-houseequityportfolioto an externally managed multi-factor mandate,aimingatbettercapturinglow-volatility,valueandmomentumpremiums.Thisshiftwasimplementedinthefirstquarterof2018.

Telegraafpensioenfonds’ strategic assetmix is toinvest 65% in fixed income assets (governmentbonds, LDI-funds, mortgages, and investmentgradeandhighyieldcorporatebonds)and35%inriskassetssuchasequitiesandrealestate.Devi-ationsfromthepolicyassetmixhavebeenmodestduringtheyear,thefundbeingslightlyoverweightinriskassetsforthemajorityoftheyear.

Asset mix 2017

Governmentbonds&LDIFunds(39.5%)Investmentgradecorporatebonds&mortgages(16.7%)HighYieldbonds(7.4%)Equities(31.2%)RealEstate(5.2%)

46

Jaarrekening

48

Jaar

reke

ning

Balansper31december2017

(naresultaatverdeling) Toelichting 31.12.2017 31.12.2016 €000 €000

Actief Beleggingen Beleggingenvoorrekeningenrisico pensioenfonds Vastgoedbeleggingen I 62.312 55.406Aandelen II 368.890 361.146Derivaten III 6.150 449Vastrentendewaarden IV 752.870 726.207Liquidemiddelenenkortlopendedeposito’s V 2.885 5.900 1.193.107 1.149.108 Immateriëlevasteactiva VI 54 79 Vorderingenenoverlopendeactiva Vorderingenopsponsors 48 1Vorderingeninzakebeleggingen VII 10.170 10.325Vorderingenuithoofdevancollateral - 5.800 Overigevorderingen VIII 452 6 10.670 16.132

Overigeliquidemiddelen IX 370 70

1.204.201 1.165.389Passief Eigenvermogen X 139.310 75.384 Bestemmingsreservepremies XI 840 -Technischevoorzieningen Voorzieningpensioenverplichtingenvoor risicopensioenfonds XII 1.052.869 1.072.558Voorzieningvoorrisicodeelnemers XIII - 12.447 1.052.869 1.085.005 Overigevoorzieningen XIV 113 113

Overlopendepassiva Overlopendepassiva 3.689 2.592Verplichtinguithoofdevancollateral 7.215 -Totaaloverlopendepassiva XV 10.904 2.592 Derivaten XVI 165 2.295 1.204.201 1.165.389

49

Jaarrekening

Staatvanbatenenlastenover2017

Toelichting 2017 2016 €000 €000

Baten

Premiebijdragen XVII 12.151 14.563Premiebijdragenrisicodeelnemers XIII 8 44Beleggingsresultatenrisicofonds XVIII 53.368 96.375Beleggingsresultatenrisicodeelnemers XIII 440 1.041Overigebaten XIX 483 97

Totaalbaten 66.450 112.120

Lasten

Pensioenuitkeringen XX 27.109 26.212Pensioenuitvoeringskosten XXI 1.221 1.130Mutatievoorzieningpensioenverplichtingenvoorrisicovanhetfonds: Pensioenopbouw XXII 12.708 14.903 Toeslagen XXIII - - Rentetoevoeging XXIV -2.312 -595 Onttrekkingvoor pensioenuitkeringen enpensioenuitvoeringskosten XXV -27.617 -26.647 Wijzigingmarktrente XXVI -13.507 89.379 Wijziginguithoofdevanoverdracht vanrechten XXVII 7.605 1.356 Overigemutatievoorziening pensioenverplichtingen XXVIII 3.434 -5.040Mutatiespaarmodulevoorrisicodeelnemers XIII 448 1.085Herverzekeringspremies 200 151Saldooverdrachtenvanrechten XXIX -7.605 -1.699 Totaallasten 1.684 100.235 Saldovanbatenenlasten 64.766 11.885

Verdelingvanhetresultaat:Bestemmingsreservepremies 840 -Eigenvermogen 63.926 11.885 64.766 11.885

50

Jaar

reke

ning

Kasstroomoverzichtover2017

2017 2016 €000 €000

Kasstroomuitpensioenactiviteiten Inkomsten Premies 12.179 14.578Inkoopsommen 481 201Aanvullingenreservesverbeteringpensioenen - -Spaarmoduleontvangsten 8 44Uitkeringenherverzekeringinclusieftechnischewinstdeling - 97 12.668 14.920Uitgaven Pensioenuitkeringen 27.087 26.201Afkoopsommen 255 964OverdrachtspaarmodulenaarABNAMROPPI -684 -Herverzekeringspremies 151 151Onverplichteaanvulling 6 6Algemenekosten 1.314 1.053 28.129 28.375 Totaalkasstroomuitpensioenactiviteiten -15.461 -13.455 Kasstroomuitbeleggingsactiviteiten

Inkomsten Directeopbrengstenbeleggingen 24.376 25.239Resultaatuitafdekkingvalutarisicoenkoersverschillen 8.400 901Ontvangenzekerhedeninliquidemiddelen 740 -50Verkopenvastgoedbeleggingen 57.782 24.373Verkopenaandelen 192.116 59.868Uitlotingenenverkopenvastrentendewaarden 925.017 135.576Verkopendeposito’s - - 1.208.431 245.907Uitgaven Aankopenvastgoedbeleggingen 57.778 25.100Aankopenaandelen 171.841 69.221Aankopenvastrentendewaarden 970.201 131.366Aankopendeposito’s - -Gegeven\retourontvangenzekerhedeninliquidemiddelenFXcontracten 675 5.800Vermogensbeheerkosten 1.590 1.167Overige - 18 1.202.085 232.672 Totaalkasstroomuitbeleggingsactiviteiten 6.346 13.235

Mutatiekasstroominclusiefrekening-courantsponsor -9.115 -220

51

Jaarrekening

Kasstroomoverzichtover2017

2017 2016 €000 €000 Saldoliquidemiddelen1januari 5.970 5.742Saldorekening-courantsponsor -2.181 -1.733 3.789 4.009 Saldoliquidemiddelen31december -3.220 5.970Saldorekening-courantsponsor -2.106 -2.181 -5.326 3.789Mutatiekasstroominclusiefrekening-courantsponsor -9.115 -220

52

Jaar

reke

ning

Toelichtingopdebalans,destaatvanbatenenlastenenhetkasstroomoverzicht

Algemeen

ActiviteitenHetdoelvanStichting-Telegraafpensioenfonds1959statutairgevestigdteAmsterdamis“hetverlenenvanpensioenaande (gewezen)deelnemers,gepensio-neerdenenhunnabestaanden”.

Algemene grondslagen voor de opstelling van dejaarrekeningDejaarrekeningwordtopgesteldinduizendenEuro’s.Tenzijbijhetdesbetreffendebalanshoofdanderswordtvermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegennominalewaarde.

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaarwaaropzebetrekkinghebben.Winstenwordenslechtsopgenomenvoorzoverzijopbalansdatumzijngere-aliseerd.Verliezenenrisico'sdiehunoorsprongvin-denvoorheteindevanhetverslagjaar,wordeninacht genomenindienzijvoorhetopmakenvandejaarre-keningbekendzijngeworden.

RisicoparagraafVoor een beschrijving van de belangrijkste risico’swordtverwezennaarhetbestuursverslag.Ten aanzien van de beleggingen wordt verwezennaardetoelichtingopdepostenindebalans.

OvereenstemmingsverklaringDe jaarrekening is opgesteld in overeenstemmingmetdebepalingenzoalsopgenomenintitel9Boek2BWenmetinachtnemingvandeRichtlijnenvoordeJaarverslaggeving.Hetbestuurheeftop24mei2018dejaarrekeningopgemaakt.

K.v.K.nummer41198.166.

Omrekeningvanvreemdevaluta'sVorderingen, schulden en verplichtingen in vreem-devaluta’swordenomgerekendtegendekoersper balansdatum.Transacties in vreemde valuta’s gedurende de ver-slagperiodewordenindejaarrekeningverwerkttegendekoersvanafwikkeling.Deuitdeomrekeningper balansdatumvoortvloeiendekoersverschillenwordenopgenomenindestaatvanbatenenlasten.

SchattingswijzigingenAls gevolg van de aanpassing van het percentagevandekostenvoorzieningvan1,5%naar1,7%isdevoorziening pensioenverplichtingen met 0,2% ver-hoogd.De impactvandezeschattingswijzigingwaseen verhoging van de pensioenverplichtingen met €2,1mln.

53

Jaarrekening

BeleggingenBeleggingen worden gewaardeerd tegen actuelewaarde. Slechts indien de actuelewaarde van eenbeleggingnietbetrouwbaarkanwordenvastgesteldvindtwaarderingplaatsopbasisvangeamortiseerdekostprijs.Dewaarderingvanparticipaties inbeleggingsinstel-lingengeschiedt tegenmarktwaarde.Voorbeursge-noteerdebeleggingsinstellingen isditdemarktnote-ringperbalansdatum.Beleggingenvoorrisicopensioenfondsenvoorrisicodeelnemerswordenopgelijkewijzegewaardeerd.

Per 31 december 2017 is voor een bedrag aan €208,2miljoen (2016:€358,0)aaneffectenuitge-leendinhetkadervansecuritieslending.

VastgoedbeleggingenBeursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeleggingenwordengewaardeerdtegendeperbalansdatumgel-dendebeurskoers(midkoers).Nietbeursgenoteerde(indirecte) vastgoedbeleggingen worden gewaar-deerdtegendeactuelewaarde,welkeisbepaaldopdenettovermogenswaardevolgensopgavevandefondsbeheerder.

AandelenBeursgenoteerdeaandelenenparticipatiesinbeurs-genoteerde beleggingsinstellingen worden opgeno-mentegendeperbalansdatumgeldendebeurskoers(midkoers).Deactuelewaardevanniet-beursgeno-teerde aandelen en participaties in beleggingsfond-sen is bepaald opnetto vermogenswaarde volgensopgavevandefondsbeheerder.Indiengeenbetrouwbareschattingvandeaandelenis temaken,wordtgewaardeerdopgeamortiseerdekostprijs.

VastrentendewaardenBeursgenoteerdevastrentendewaardenenparticipa-ties in beursgenoteerde beleggingsinstellingenwor-denopgenomentegendeperbalansdatumgeldendebeurskoers(midkoers).Delopenderentewordtver-antwoord onder “vorderingen en overlopende acti-va”. Indien vastrentendewaardenof participaties inbeleggingsinstellingennietbeursgenoteerdzijn,vindtwaardebepalingplaatsopbasisvandegeschattetoe-komstigenetto-kasstromen(renteenaflossingen)dieuitbeleggingenzullenvoortvloeien,contantgemaakttegendegeldendemarktrenteenrekeninghoudendmet het risicoprofiel (kredietrisico, oninbaarheid) endelooptijd.

Indien geen betrouwbare schatting van de vastren-tendewaarden is temaken,wordtgewaardeerdopgeamortiseerdekostprijs.

Grondslagenvoordewaarderingvanactivaenpassiva

Liquidemiddelenenkortlopendedeposito’sLiquidemiddelenenkortlopendedeposito’swordengewaardeerd tegennominalewaardeperbalansda-tum.

DerivatenDerivatenwordengewaardeerdtegenreëlewaarde,tewetenderelevantemarktnoteringof,indiendienietbeschikbaar zijn,dewaardediewordtbepaaldmetbehulpvanmarktconformeentoetsbarewaarderings-modellen.Derivatenmeteenpositievemarktwaardewordenopgenomenonderdebeleggingen.Derivatenmeteennegatievemarktwaardewordenopgenomenonderdeoverigeschuldenenoverlopendepassiva.

ImmateriëlevasteactivaDeimmateriëlevasteactivawordengewaardeerdopverkrijgingsprijs,verminderdmetdecumulatieveaf-schrijvingenenindienvantoepassingmetbijzonde-rewaardeverminderingen.Deafschrijvingenwordengebaseerdopdegeschatteeconomischelevensduurenwordenberekendopbasisvaneenvastpercen-tagevandeverkrijgingsprijs,rekeninghoudendmeteeneventueleresiduwaarde.Erwordtafgeschrevenvanafhetmomentvaningebruikneming.

HerverzekeringsdeeltechnischevoorzieningenUitgaande herverzekeringspremies worden verant-woord in de periodewaarop de herverzekering be-trekking heeft. Vorderingen uit herverzekeringen oprisicobasiswordenverantwoordophetmomentdatdeverzekerdegebeurteniszichvoordoet.Bijdewaarderingwordendeherverzekerdeuitkering-en contant gemaakt tegen de rentetermijnstructuur,ondertoepassingvandeactuariëlegrondslagenvanhetpensioenfonds.

VorderingenenoverigeoverlopendeactivaDe vorderingenworden opgenomen tegen nomina-lewaarde,onderaftrekvandenoodzakelijkgeachtevoorzieningenvoorhetrisicovanoninbaarheid.Dezevoorzieningenwordenbepaaldopbasisvanindividu-elebeoordelingvandevorderingen.

54

Jaar

reke

ning

Technischevoorzieningen

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pen-sioenfondsDe voorziening pensioenverplichtingen wordt opge-nomentegenactuelewaarde(marktwaarde).De actuelewaardewordt bepaald op basis van decontantewaarde van de beste inschatting van toe-komstige kasstromen die samenhangenmet de opbalansdatum onvoorwaardelijke pensioenverplich-tingen.De contantewaardewordt bepaaldmet ge-bruikmakingvandemarktrente,waarvoordeactuelerentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door DNBwordtgebruikt.

Devolgendegrondslagenenveronderstellingenzijngebruiktvoordebepalingvandevoorzieningpensi-oenverplichtingen:

Devoorzieningpensioenverplichtingenisgesteldopde actuariële contantewaarde van de reglementairvoordebalansdatumgekweekteaanspraken, inclu-sief de eventueel toegezegde toeslag per 1 januarivanhetvolgendjaar,waarbijdepensioenencontinuebetaalbaarzijnverondersteld.

Voordewaarderingvandeaansprakenisvandevol-gendeonderstellingenuitgegaan:

a.rentetermijnstructuur(RTS)per31december2017van de nominale marktrente zoals gepubliceerddoorDNB,eind2017:1,48%(2016:1,32%);

b.overlevingstafel: 1. mannen:AGPrognosetafel2016 metTowersWatsonfondsspecifieke ervaringssterfte2016 2. vrouwen:AGPrognosetafel2016 metTowersWatsonfondsspecifieke ervaringssterfte2016c. voornietingegaanwezenpensioenwordtnietge-

reserveerd;d.ongehuwdenietgepensioneerde(gewezen)deel-

nemerswordengeachtgehuwdtezijn;e.zowelindegevallenvangehuwdedeelnemers,

gehuwdegewezendeelnemersengehuwdepen-sioentrekkenden, als in de gevallen van onder

puntdgenoemdefictiefgehuwdedeelnemersengewezendeelnemersisaangenomen,datdeecht-genotejuist3jaarjongerisdanhaarmanc.q.deechtgenootjuist3jaarouderisdandevrouw;

f. ten aanzien van de ten laste van het fonds ko-mende premies voor arbeidsongeschikte deelne-mers is indevoorzieningpensioenverplichtingen opgenomendecontantewaardevandiepremies,zonderdaarbijrekeningtehoudenmetdetijdelijkekortingopdepremie;

g.Voor de deelnemers die op 31 december 2017langdurig ziek waren, is met de mogelijke toe-komstigeschadelastdieontstaatdoorinvalideringrekeninggehouden.Dezevoorzieningisbepaaldalszijndede indepremiebegrepenopslagvoorarbeidsongeschiktheidof, indienhoger,de IBNRvoorhettweedejaarsrisico.

h.kosten: een voorziening van 1,7% van de nettoVPV(2016:1,5%).

Voor de bepaling van de toekomstige opbouw vanaansprakenwordtdewerkelijkeleeftijdvaneendeel-nemergesteldopdeleeftijdinvollejarenperbalans-datum, vermeerderdmet eenhalf jaar.Het verschiltussendepensioendatumvan67 jaarendeeerderbepaalde leeftijd is dan gelijk aan de toekomstigeopbouwperiode.Debepalingvandetoekomstigeop-bouwwordtgebruiktbijdevaststellingvanhetnabe-staandenpensioenbijoverlijdenvandedeelnemer.

VoorzieningvoorrisicodeelnemersDevoorzieningvoorrisicodeelnemersisgewaardeerdvolgensdezelfdegrondslagendiegeldenvoordewaar-dering van de corresponderende beleggingen voor rekeningenrisicopensioenfonds.

OverigevoorzieningenDezevoorzieningenwordenopgenomentegennomi-nalewaarde.

55

Jaarrekening

Grondslagenvoordestaatvanbatenenlasten

Premiebijdragen

Deophetboekjaarbetrekkinghebbendecontractue-lebijdrageaanpremies.

Beleggingsresultaten

Opdepostbeleggingsresultatenwordendedirecteen indirecte vermogensbeheerkosten in minderinggebracht. Transactiekosten zijn gesaldeerd met degerelateerdebeleggingsopbrengsten.

Directeopbrengstenbeleggingen De op het boekjaar betrekking hebbende netto- opbrengstenvandebeleggingen.In het boekjaar ontvangen dividend wordt als opbrengstverantwoord.Uitstockdividend,bonusaan-delenenagioverkregenaantallenaandelenwordenalsopbrengstdividendverantwoord.

Indirecteopbrengstenbeleggingen

Deophetboekjaarbetrekkinghebbendegerealiseer-deresultatenbijverkoopen/ofuitloting,deongerea-liseerdekoersverschillenopultimovanhet jaarnogaanwezige beleggingen alsmede koersverschillenvreemdevaluta.

Pensioenuitkeringen

Deophetboekjaarbetrekkinghebbendeuitkeringenwegensoudedags-ennabestaandenpensioenen.

Mutatievoorzieningpensioenverplichtingen

Deophetboekjaarbetrekkinghebbendemutatiesindevoorzieningpensioenverplichtingen.

Herverzekeringspremies

Deophetboekjaarbetrekkinghebbendepremiesvanverzekeringvanrisico’swegensvooroverlijden.

Saldooverdrachtvanrechten

De op het boekjaar betrekking hebbende inkomen-deenuitgaandegeldeninverbandmetwaardeover-drachten.Dezebedragenzijn inclusief rentevergoe-dingen.

Grondslagenvooropstellingvanhetkasstroomoverzicht

Hetkasstroomoverzichtwordtopgesteldvolgensde directemethode.Degeldmiddelen inhetkasstroomoverzichtbestaanuit liquidemiddelen en de rekening-courantverhou-dingmetdesponsor.Kasstromeninvreemdevaluta’swordenomgerekendtegeneengeschattegemiddel-dekoers.Koersverschilleninzakegeldmiddelenwor-denafzonderlijkinhetkasstroomoverzichtgetoond.

56

Jaar

reke

ning

Toelichtingopdeonderscheidenpostenvandebalans

Beleggingenvoorrekeningenrisicopensioenfonds

I.Vastgoedbeleggingen

Inhetboekjaarvondendevolgendemutatiesindevastgoedaandelenplaats:

2017 2016 €000 €000 Balanswaardebeginboekjaar 55.406 56.791Af:Verkopentegenwaardetentijdevanverkoop -57.782 -24.373 -2.376 32.418Bij:Aankopen 57.778 25.100 55.402 57.518Mutatiekoersresultaten 6.910 -2.112Balanswaardeeindeboekjaar 62.312 55.406

Debalanswaardevastgoedaandelenperultimo2017isinclusief€62,3miljoen(ultimo2016€55,4miljoen)aanparticipatiesinbeleggingsinstellingen.

II.Aandelen

2017 2016 €000 €000 Balanswaardebeginboekjaar 361.146 331.630Af:Verkopentegenbeurswaardetentijdevanverkoop -192.116 -59.868 169.030 271.762Bij:Aankopen 171.841 69.221 340.871 340.983Mutatiekoersresultaten 28.019 20.163Balanswaardeeindeboekjaar 368.890 361.146 Debalanswaardeaandelenperultimo2017isinclusief€151,4miljoen(ultimo2016€123,0miljoen)aanpar-ticipatiesinbeursgenoteerdeenniet-beursgenoteerdebeleggingsinstellingen.

HetfondsheeftgeenbelanginTelegraafMediaGroepN.V.per31december2017(ultimo2016€0,7miljoen).

57

Jaarrekening

III.Derivaten

2017 2016 €000 €000 Balanswaardebeginboekjaar -1.846 174Verkopenenexpiratie -6.870 -924Gerealiseerdeenongerealiseerderesultaten 14.701 -1.096Balanswaardeeindeboekjaar 5.985 -1.846

Ditbetrefthetsaldovandepositievepositievan6.150onderbeleggingenendenegatievepositievan165zoalsonderoverlopendepassivaisgerapporteerd.

IV.Vastrentendewaarden

Inhetboekjaarvondendevolgendemutatiesplaats: 2017 2016 €000 €000 Balanswaardebeginboekjaar 726.207 673.446Af:Verkopen/uitlotingentegenbeurswaardetentijdevanverkoop -925.017 -135.576 -198.810 537.870Bij:Aankopen 970.201 131.366 771.391 669.236Mutatiekoersresultaten -18.521 56.971Balanswaardeeindeboekjaar 752.870 726.207 Debalanswaardevastrentendewaardenperultimo2017isinclusief€427,1miljoen(ultimo2016€307,3mil-joen)aanparticipatiesinbeleggingsinstellingen.Depostenverkopenenaankopenzijnin2017sterkgestegendoordatgestartismetcollateralmanagementuithoofdevandeLDIportefeuille.Erwordtopdagelijksebasisonderpanduitgewisseldenallemutatiesindeonderpandpositiewordenalsaan-enverkopengerekend.

V.Liquidemiddelenenkortlopendedeposito’s 2017 2016 €000 €000

Liquidemiddelen: BeleggingsrekeningEUR 1.591 11.532BeleggingsrekeningGBP 167 4BeleggingsrekeningUSD 387 164Rekeningontvangenzekerheden 740 -5.800Totaal 2.885 5.900

58

Jaar

reke

ning

Beleggingenvoorrekeningenrisicodeelnemers

Per31december2016betrofditdeingelegdegeldenvoordespaarmodulediezijnopgenomenonderdebe-leggingenvoorrekeningenrisicovanhetfonds.Deredenenhiervoorzijndatdezegeldenrenderenmethetrendementvandeportefeuillevanhetfondsalsmedehetgeringebelang(ruim1%).Indecember2017isdespaarmoduleopgehevenenzijndegeldenomgezetinaansprakenofovergemaaktnaareenexterneuitvoerder.

VI.Immateriëlevasteactiva

Dezepostbetreftdeontwikkeldesoftwaretenbehoevevanderechtenadministratie.Dezesoftwareiseind2008ingebruikgenomenenwordtintienjaarafgeschreven.Overigeinvesteringenindriejaar.

2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar 79 97Nieuweinvesteringen 18 18Afschrijvingen -43 -36Standeindeboekjaar 54 79

VII.Vorderingeninzakebeleggingen 2017 2016 €000 €000 Tevordereninterest 8.397 9.254Tevorderendividendendividendbelasting 1.082 893Overigevorderingen 691 178Standeindeboekjaar 10.170 10.325

VIII.OverigevorderingenAlleoverigevorderingenhebbeneenlooptijdvankorterdanéénjaar.

IXOverigeliquidemiddelenDeliquidemiddelenstaantervrijebeschikkingvanhetfonds. X.Eigenvermogen

VereisteigenvermogenHetFTKstelteenaantaleisenaanhetvermogenvanhet fonds.Heteigenvermogenvanhet fondsmoetzodanigzijndatmeteenzekerheidvan97,5%voorkomenwordtdathetfondsbinnenéénjaarovermindervermogenbeschiktdandeactuelewaardevandetechnischevoorzieningen(artikel131en132Pensioenwet).HetfondsmaaktgebruikvanhetstandaardmodelvanDNBomhetvereisteeigenvermogentebepalen.Hetver-eisteigenvermogenbedraagt€185miljoen(2016:€174miljoen),hetminimaalvereisteigenvermogenbedraagt€43miljoen(2016:€44miljoen).Hetwerkelijkeigenvermogenvan€139,3miljoenwashogerdanhetminimaalvereisteigenvermogen.EchterhetislagerdanhetvereisteigenvermogenwaardoorhetfondsnognietvoldoetaandeeisenvanhetFTK.

59

Jaarrekening

Herstelplan2018

OpgrondvanhetFTKmoetdebeleidsdekkingsgraadvan Tpf 116,0% bedragen om volledig solvabel tezijn. De beleidsdekkingsgraad is sinds 2015 onderhetniveauvan116%.Tpfverkeertineensituatievanvermogenstekort (beleidsdekkingsgraad lager danVEV-dekkingsgraadvan116,0%).Hetfondsdientbijeenvermogenstekort jaarlijkseennieuwherstelplanintedienenbijdetoezichthouderDeNederlandscheBank(DNB).

Inhetherstelplanvan2018staathoeTpfineenter-mijn van 10 jaar de beleidsdekkingsgraadwil latenstijgennaar116,0%ofhoger.DeverwachtingisdatTpfeind2020uithettekortzalzijn.Inhetherstelplan2016wasdeverwachtingdatdit in2019zalplaats-vinden(2015:wasdeverwachtingover12jaar).Deberekeningenzijnuitgevoerddooreenonafhan-kelijkeactuaris.

Onderdeel van het herstelplan is ook de kortings-grensofkritischedekkingsgraad.DekortingsgrensisdebeleidsdekkingsgraaddieTpfvolgensdeactuarisnognetinstaatsteltbinnendehersteltermijnvanhetherstelplanvolledigsolvabelteworden.VoorTpfbe-droegdiein201797,9%perultimo2017(was90,2%inherstelplan2016).Daaltdebeleidsdekkingsgraadtotonderde97,9%danvoertTpfopgrondvanhetin2015vastgesteldekortingsbeleideenkortingdoor. .

60

Jaar

reke

ning

Dekkingsgraad

Deactueledekkingsgraadwordtberekenddoorhetpensioenvermogentedelendoordevoorzieningpensioen-verplichtingenvoorrisicopensioenfonds.Hetpensioenvermogenbestaatuitheteigenvermogen,detechni-schevoorzieningenendeoverigevoorzieningen.Debeleidsdekkingsgraadishetgemiddeldevandeactueledekkingsgradenoverdeafgelopen12maanden.Indereëledekkingsgraadwordtdeverwachtestijgingvandeprijzenmeegenomenalsofheteenpensioenver-plichtingis.Eenreëledekkingsgraadvan100%wilzeggendathetfondsvoldoendevermogenheeftomaandepensioenverplichtingentevoldoenénomdepensioenenvolledigteverhogenmetdeverwachtestijgingvandeprijzen.

31.12.2017 31.12.2016 €000 €000 Pensioenvermogen 1.192.292 1.160.502 Voorzieningpensioenverplichtingenvoorrisicopensioenfonds 1.052.869 1.072.558Voorzieningvoorrisicodeelnemers - 12.447Totaletechnischevoorzieningen 1.052.869 1.085.005

Actueledekkingsgraad 113,2% 107,0%Beleidsdekkingsgraad 111,5% 103,0%Reëledekkingsgraad 90,9% 84,6%

Analyse ontwikkeling actuele dekkingsgraadin % punten

2017 2016

Dekkingsgraadbeginperiode 107,0 106,3Premie -0,3 -0,2Uitkeringen 0,2 0,2Indexering/korting - -Rentetermijnstructuur 1,4 -8,7Overrendement 5,5 9,7Overige -0,6 -0,3Dekkingsgraadper31december 113,2 107,0

Mutatiedekkingsgraad 6,2 0,7

Eigenvermogen 2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar 75.384 63.499Bij:Resultaatbestemmingboekjaar 63.926 11.885Standeindeboekjaar 139.310 75.384

61

Jaarrekening

XII.Voorzieningpensioenverplichtingenvoorrisicopensioenfonds 2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar 1.072.558 999.202Toevoegingpensioenopbouw 12.708 14.903Indexeringenoverigetoeslagen - -Rentetoevoeging(2016:-0,06%;2015:0,181%) -2.312 -595Onttrekkingvoorpensioenuitkeringenenpensioenuitvoeringskosten -27.617 -26.647Wijzigingmarktrente -13.507 89.379Mutatieoverdrachtenvanrechten 7.605 1.356Aanpassingprognosetafel/ervaringssterfte - -6.225Verhogingkostenvoorziening 2.069 -Overigemutaties 1.365 1.185Standeindeboekjaar 1.052.869 1.072.558 SamenstellingVPVnaardeelnemers 31.12.2017 31.12.2016 €000 €000 ActievedeelnemersOP67 66.512 59.009ActievedeelnemersOP65 174.173 195.066Gewezendeelnemers 364.096 371.028Gepensioneerden 370.993 367.240Nabestaanden 76.795 79.259Zieken 300 956Totaal 1.052.869 1.072.558 Aantallendeelnemers 31.12.2017 31.12.2016 Actievedeelnemers 1.478 1.744Gewezendeelnemers 4.360 4.008Gepensioneerden 1.183 1.123Nabestaanden 428 411Totaalaantal 7.449 7.286

XI.Bestemmingsreservepremies 2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar - -Resultaatbestemmingboekjaar 840 -Standeindeboekjaar 840 -

Bijhetaangaanvanhet5jaarscontractvoordeuitvoeringvandepensioenregelingiseenvastepremieover-eengekomen.Indientijdensdezecontractsperiodedegehevenpremienietmeerkostendekkendisdienthetopbouwpercentageouderdomspensioenneerwaartsaangepastteworden.Tervoorkominghiervaniseenba-sispremie(21,9%vandepensioengrondslag)indezeperiodevastgesteldenbevateenopslagdiestabiliteitvanpremieenopbouwpercentageouderdomspensioen(1,75%perdienstjaar)nastreeft.Hetverschiltussendegehevenbasispremieendeberekendegedemptekostendekkendepremiewordtvoor85%toegevoegd(ofonttrokken)aandebestemmingsreservepremies.Detoevoegingofonttrekkingaandebestemmingsreservepremiesgeschiedtviaderesultaatbestemming.Ingevalvaneeneventueleverlagingvanhetpensioenopbouwpercentagemoetdebestemmingsreservepremies(gedeeltelijk)vrijvallenomeenverlagingtevoorkomenofteverminderen.In2017is€840aandebestemmingsreservepremiestoegevoegd.

62

Jaar

reke

ning

XIV.Overigevoorzieningen 2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar 113 113Mutaties - -Standeindeboekjaar 113 113 ExtrapensioenaanvullingengedispenseerdePGB-deelnemerswordenuitdezevoorzieninggevoed.MetTelegraafMediaGroepN.V.isdeafspraakdataanvullingendoorTelegraafMediaGroepN.V.betaaldworden.

XV.Overlopendepassiva 31.12.2017 31.12.2016 €000 €000 Sponsors 2.106 2.201Vakantiegeldreservering 24 35Uitvoeringskostensecretariaat 202 254Pensioenen 102 81Waardeoverdrachten/afkoopsommen 684 -Verplichtingenuithoofdevancollateral 7.215 -Vermogensbeheer 240 -Vooruitontvangeninkoopsom 312 -Overige 19 21Totaal 10.904 2.592

Deoverlopendepassivahebbeneenlooptijdvankorterdanéénjaarvooreenbedragvan€10.904(2016:€2.592).

XVI.Derivaten 31.12.2017 31.12.2016 €000 €000 Valutaderivaten 165 2.295

XIII.Voorzieningvoorrisicodeelnemers

2017 2016 €000 €000 Standbeginboekjaar 12.447 13.879Stortingen 8 44Onttrekkingen -768 -2.462Managementfeeenadministratiekosten -46 -55OvergedragenaanABNAMROPPI -5.162 -Omgezetinaansprakendoorbeeindiging -6.919 -Rendementboekjaar 440 1.041Standeindeboekjaar 0 12.447

In2017heefthetbestuurbeslotenomnietmeerdoortegaanmetdemogelijkheidomtesparenvoorpensi-oenvoorrisicodeelnemers.Dedeelnemershebbendekeuzegehadomhunsaldo,nabijschrijvingvanhetrendementper30november2017,overteboekennaarABNAMROPPIofomtelatenzetteninaansprakenbijTpfperdezelfdedatum.OpaangevenvanDNBzijnvoordeomzettingtarievengebruiktrekeninghoudendmetdedekkingsgraadper30november2017.

63

Jaarrekening

Toelichtingopdeonderscheidenpostenvandestaatvanbatenenlasten

2017 2016XVII.Premiebijdragen €000 €000 Bijdragewerkgevers 8.101 9.709Bijdragedeelnemers 4.050 4.854Feitelijkepremie,totaal 12.151 14.563

2017 2016Zuiverekostendekkendepremie €000 €000 Actuarieelbenodigdekoopsomvoorpensioenopbouwen risicodekkingtijdenshetboekjaarinverbandmetdeaangroeivan pensioenverplichtingen 12.708 14.903

Risicopremievoorarbeidsongeschiktheid 304 364

Opslagvooruitvoeringskosten 813 736 Solvabiliteitsopslagoverbenodigdekoopsom (per1januari2017:16,0%enper1januari2016:16,7%) 2.033 2.488Totalezuiverekostendekkendepremie 15.858 18.491 2017 2016Gedemptekostendekkendepremie €000 €000 Actuarieelbenodigdekoopsomvoorpensioenopbouwen risicodekkingtijdenshetboekjaarinverbandmetdeaangroeivan pensioenverplichtingen 5.895 9.719

Risicopremievoorarbeidsongeschiktheid 304 364

Opslagvooruitvoeringskosten 813 736

Actuarieelbenodigdepremiem.b.t.devoorwaardelijkonderdelenvandepensioenregeling 2.971 - Solvabiliteitsopslagoverbenodigdekoopsom (per1januari2017:16,0%enper1januari2016:16,7%) 943 1.623Totalegedemptekostendekkendepremie 10.926 12.442

Totaalfeitelijkepremie 12.151 14.563Af:naarbestemmingsreservepremies 840 -Totalefeitelijkepremievoortoetsing 11.311 14.563 Erisgeenkortingopdeontvangenpremiebijdragentoegepast.Uitgaandevanhetbovenstaandekangeconclu-deerdwordendatdefeitelijkepremievoortoetsingtenbedragevan11.311groterwasdandeteontvangengedemp-tekostendekkendepremievan10.926.

64

Jaar

reke

ning

XVIII.Beleggingsresultatenrisicofonds

Directebeleggingsopbrengsten 2017 2016 €000 €000 Vastgoedbeleggingen 695 254Aandelen 8.585 8.093Vastrentendewaarden 14.264 15.573Deposito’sendergelijke -55 -142Overigebeleggingen 1.067 902Totaal 24.556 24.680Af:toegerekendrendementaanspaarmodule -440 -1.041Totaal 24.116 23.639

Indirectebeleggingsopbrengsten 2017 2016 €000 €000 Vastgoedbeleggingen 6.910 -2.112Aandelen 28.032 20.163Vastrentendewaarden -18.521 56.971Derivaten,FXcontracten 11.122 -1.096Derivaten,Swapcontracten 3.579 -Overigebeleggingen -40 -23Totaal 31.082 73.903 Kostenvermogensbeheer 2017 2016 €000 €000 Externekosten1 1.263 608Interndoorbelastekosten 567 559Totaalindirectevermogensbeheerkosten 1.830 1.167 Totaalbeleggingsresultatenrisicofonds 53.368 96.375

Transactiekostenzijngesaldeerdmetdebeleggingsopbrengsten.Detransactiekostenzijnbepaaldop €1.008(2016:€904).

1Hieronderiseenbedragvan€272aandirectevermogensbeheerkostenmeegenomen.

65

Jaarrekening

XIX.Overigebaten 2017 2016 €000 €000

Uitkeringherverzekering 483 97 483 97

HerverzekeringVoorhetafdekkenvanhetrisicovanvooroverlijdenwordendeaansprakenvandeelnemers,gehuwdofmeteenpartnerdoorhetfondsherverzekerd.Hetherverzekerdebedrag2017iszonderaftrekvanheteigenbe-houd.Heteigenbehoudbedroegin2016€130.735,-perverzekerde.Vanafhetjaar2017iseenvijfjarigher-verzekeringscontractafgeslotenbijDeLeidscheVerzekeringen.

XX.Pensioenuitkeringen 2017 2016 €000 €000Pensioenuitkeringen -Ouderdomspensioen 22.346 21.469-Partnerpensioen 4.690 4.664-Wezenpensioen 73 79Totaal 27.109 26.212

66

XXI.Pensioenuitvoeringskosten

Depensioenuitvoeringskostenwordengeheeldoordestichtinggedragen.Indepensioenpremieiseenop-slagmeegenomenterdekkingvandezekosten.

2017 2016 €000 €000 Onverplichteaanvullingoverhevelingstoeslag 6 6Kostenpensioenbedrijf 1.215 1.124 1.221 1.130Dekostenvanhetpensioenbedrijfzijnalsvolgtinbeeldtebrengen:

2017 2016 €000 €000 Doorberekendesalarissen 635 692Doorberekendesocialelasten 121 128Overigepersoneelskosten 25 17Afschrijvingen 43 36Accountantskosten,onderzoekvandejaarrekening 50 47Accountantskosten,anderecontroleopdrachten - -Overigebedrijfskosten 1.020 862Kostentotaal 1.894 1.782Af:toerekeningaanTMGenexterneadviseursbeloning -66 -43Af:toerekeningaanvermogensbeheerkosten -567 -559Af:toerekeningaanspaarmodule -46 -56Kostenpensioenbedrijf 1.215 1.124

Depostdoorberekendesalarissenbevatin2017ookdekostenexterneinhuurad.€151(2016:€176).Deoverigebedrijfskostenzijninclusiefdebeloningbestuursledenvooreenbedragvan€149(2016:€110).

Deomvangvanhetgemiddeldepersoneelsbestand1bedroeg: 2017 2016

In personen 9 9Infte’s 8,0 8,1 Hetpersoneelisindienstvandesponsor.

1 in 2017 en 2016 is dit inclusief externe inhuur.

Jaar

reke

ning

Jaar

reke

ning

67

XXII.Pensioenopbouw

Onderpensioenopbouw isopgenomendeactuarieelberekendewaardevandediensttijdopbouw.Dit isheteffect van de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale rechtenouderdomspensioenennabestaandenpensioen.Verderishierinbegrepenheteffectvandeindividuelesalaris- ontwikkeling.

XXIII.Toeslagen

Hieronderisopgenomendeactuarieelberekendewaardevanheteffectvandetoegekendetoeslagenoverhetboekjaar.

XXIV.Rentetoevoeging

Derentetoevoegingisbepaaldmetbehulpvanderentetermijnstructuurzoalsdiegoldper1januari2017voorhetfonds.

XXV.Onttrekkingvoorpensioenuitkeringenenpensioenuitvoeringskosten

Dezeonttrekkinggeeftdeverwachtepensioenuitkeringenweerinhetboekjaar.Tevensishieronderopgeno-mendepensioenuitvoeringskosten.

XXVI.Wijzigingmarktrente

Heteffectvandeveranderingvanderentetermijnstructuurwordtverantwoordonderhethoofdwijzigingmarkt-rente.

XXVII.Wijziginguithoofdevanoverdrachtvanrechten

Dezepostgeefthetactuariëleresultaatweervandeuitgaandeeninkomendewaardeoverdrachtengedurendehetboekjaar.

XXVIII.Overigemutatievoorzieningpensioenverplichtingen

Dezepostbevathetsterfteresultaat,hetarbeidsongeschiktheidsresultaatendeoverigeresultaten.In2017bevatdezeposteenmutatie inzakedeverhogingvandekostenvoorzieningvan1,5%naar1,7%, resulterendineenlastvan€2,1miljoen.In2016bevattedezeposteenmutatievandevoorzieningpensioenverplichtingeninverbandmetdewijzigingvandeAGprognosetafelsalsmedeaanpassingvandeervaringssterftevan€6,2mln.

XXIX.Saldooverdrachtvanrechten 2017 2016 €000 €000 Uitgaandewaardeoverdrachten 205 920Uitgaandeafgekochterechten 50 44Inkomendewaardeoverdrachten-170-201Omzettingspaarmoduleinrechten1 -7.690 -2.462 -7.605 -1.699

1 In 2017 inclusief vrijval wegens overlijden ongehuwden € 0 (2016: €0).

Jaarrekening

68

Jaar

reke

ning

Actuariëleenbedrijfstechnischeanalyseover2017

2017 2016 €000 €000

Directeenindirectebeleggingsopbrengsten 53.368 96.375Af:toeslagen - - Bij/Af:actuarieelbenodigderente 15.819 -88.784 Resultaatopbeleggingen/marktrente 69.187 7.591 Premies1 11.010 13.333 Af:aansprakenactievenenpremievrijen -12.708 - 14.903 Resultaatoppremies -1.698 -1.570 Resultaatopsterfte -1.774 172

Resultaatopkosten 24 130

Overigeresultaten -973 5.562 64.766 11.885

Toelichtingopdeactuariëleenbedrijfstechnischeanalyse

Resultaatopbeleggingen/marktrenteDestijgingvanhetresultaatisvoornamelijkveroorzaaktdoorlagerebeleggingsopbrengsteneneenvrijvalindebenodigderente.Derenteveroorzaakteenpositievemutatieinhetresultaatvan€15,8miljoendooreenstijgingvanderentetermijnstructuurvan1,32%(2016)naar1,48%.

Dedirecteenindirectebeleggingsopbrengstenwarenin2017persaldo€43,0miljoenlagerdanin2016.

Persaldoishetresultaatopbeleggingen/marktrentein2017€61,6miljoenhogerdaninhetvoorgaandboek-jaar.

ResultaatoppremiesHetresultaatoppremiesisgedaaldtenopzichtevanhetboekjaar2016.Denettobenodigdetechnischekoopsomwas€12,7miljoeninvergelijkingmet€14,9miljoenin2016.

OverigeresultatenDeoverigeresultatenbestaanvoornamelijkuitpremiesherverzekering,mutatieswaardeoverdrachten,kostenarbeidsongeschiktheidenoverigemutaties.Inhetboekjaar2017ishieronderookeennadeligresultaatad€2.069meegenomenwegensverhogingkostenvoorzieningvan1,5%naar1,7%.Inhetboekjaar2016washieronderookeenvoordeligresultaatad€6.225meegenomenwegenswijzigingsterftegrondslagen.

VerdelingvanhetresultaatDewijzewaarophetresultaatoverhetboekjaarmoetwordenverdeeld,isnietopgenomenindestatutenvanhetfonds.Hetbestuurheeftbeslotendathetpositiefresultaatad€64,7miljoenalsvolgtwordtverdeeld:Dotatieaanbestemmingsreservepremies €0,8Dotatieaaneigenvermogen €63,9

1.Exclusiefdeopslagvoorarbeidsongeschiktheidenkosten.

69

Jaarrekening

Ondertekeningengoedkeuringvandejaarrekening

Amsterdam,wasgetekendop24mei2018

Bestuur:

A.J.ReekersMA(voorzitter) N.O.Neumann(secretaris)

drs.M.Visser-Moos mr.J.H.Meersma

mr.drs.J.H.J.Bouman D.J.Hussaarts

RaadvanToezicht:

drs.R.C.Godding dr.R.L.Biezeveld

P.MannaertRC

70

Gebeurtenissen na balansdatumIndebestuursvergaderingvan25januari2018heefthetbestuurbeslotenomper1januari2018eentoeslagvan0,15%teverlenen.Ditbesluitresulteertineentoenamevandevoorzieningpensioenverplichtingenvanruim€1,8miljoen.

Actuariële verklaringHiervoorwordtverwezennaardehiernaopgenomenverklaring.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountantHiervoorwordtverwezennaardehiernaopgenomenverklaring.

Ove

rige

gege

vens