1

Jaarverslag 2017

NME-centrum Schouwen-Duiveland

Bezoekadres: CBS de Zonnewijzer, I.M. van der Bijlstraat 15 4316 AB Zonnemaire Postadres: Postbus 245, 4300 AE Zierikzee tel. 06-53574850 e-mail: info@nmesd.nl website: www.nmeschouwenduiveland.nl Facebook: NME-centrum Schouwen-Duiveland

2

Voorwoord

Zoals ieder jaar en overeenkomstig de belangrijkste doelen van de Stichting Natuur en Milieu

Educatie zijn er ook in 2017 weer vele leerlingen van basisscholen, voortgezet onderwijs en

buitenschoolse opvang, die natuur en milieu hebben geproefd dankzij onze stichting. En niet

alleen zij, maar ook leerkrachten, natuurouders, bewoners van ons eiland en bezoekers en

toeristen zijn afgelopen jaar gestimuleerd om duurzaam met hun omgeving om te gaan en

respect te ontwikkelen of te versterken voor de natuur op Schouwen-Duiveland.

Onze activiteiten zijn daarbij in belangrijke mate ondersteund en gestimuleerd door de

gemeente, die projecten aan ons heeft opgedragen. Projecten, voor zowel bevolking als

bezoekers, waarin duurzaamheid het centrale thema is. Daarmee helpen we de gemeente bij

de uitvoering van het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid.

Afgelopen jaar is (opnieuw) veel aandacht besteed aan huisvesting van onze stichting. Dat

betrof de (tijdelijke) huisvesting in het schoolgebouw in Zonnemaire, maar ook betrof dat

onze toekomstige huisvesting in de Kinderboerderij in Zierikzee. Tezamen met diverse

andere instellingen is een start gemaakt met de ontwikkeling van ideeën omtrent de

herinrichting van de Kinderboerderij en de rol, die de boerderij samen met het NME-

centrum kan spelen in en voor de omgeving. Dat alles is geformuleerd als een project onder

de naam ‘Groen Verbindt’; dit komt wellicht in aanmerking voor een Europese subsidie in

het kader van Plattelandsontwikkeling (POP3).

Een al jaren spelend probleem is het feit, dat wij te weinig subsidie krijgen om de reguliere

werkzaamheden te verrichten. Het gevolg daarvan was, dat onze medewerkers vanuit die

subsidie niet volgens de cao konden worden betaald. Gelukkig zijn we in staat om enige

financiële compensatie te halen uit de projecten, die wij in opdracht van de gemeente

uitvoeren. Voorts is voor de komende jaren de subsidie enigszins verhoogd, nadat alle

politieke partijen in de gemeenteraad in een gezamenlijk amendement daartoe besloten.

Ook zijn inmiddels ideeën ontwikkeld over de wijze waarop wij meer structureel

sponsorbijdragen zouden kunnen verwerven bij instellingen en vooral bij bedrijven.

Al met al hebben we een boeiend jaar achter de rug.

Namens het bestuur van de Stichting Natuur en Milieu Educatie,

M.Buis

voorzitter

3

Inhoudsopgave

Voorwoord ............................................................................................ Error! Bookmark not defined.

A. Algemeen ............................................................................................................................................ 4

B. Aanpak in 2017 .................................................................................................................................... 6

1. Onderlinge samenwerking Zeeland ............................................................................................. 6

2. Werken aan herkenbaarheid en bekendheid .............................................................................. 6

3. Uitvoering gemeentelijke beleidsplannen .................................................................................. 8

4. Structurele financiële basis ....................................................................................................... 10

5. Structurele inbedding in het onderwijs ..................................................................................... 10

C. Financiën ........................................................................................................................................... 15

4

A. Algemeen

Stichting

“Stichting NME Schouwen-Duiveland bestond in 2017 vijftien jaar. St. NME fungeert als het NME-

centrum Schouwen-Duiveland.

Bestuur: Ir. M. Buis onafhankelijk voorzitter Mr. J van Doorenmalen secretaris J. Pantekoek penningmeester A. Fluijt basisonderwijs P. van Gelder voortgezet onderwijs Ing. P. de Koeijer landbouwsector L. Verbiest recreatiesector A. Zwetsloot natuurbescherming H. de Ligt – van der Zee onafhankelijk lid Personele bezetting: J. Catsman – Buis coördinator (28 uur) A. Schreurs – Nijenhuis administratief medewerker (11,4 uur) T. Bom projectmedewerker (11,4 uur) Huisvesting Het NME-centrum is sinds 1 juli 2018 gevestigd in de voormalige kleuterlokalen van CBS De Zonnewijzer. Bestuurlijke activiteiten

Vergaderingen

Plenair 7x

Werkgroep Huisvesting 3x

Werkgroep Sponsoring 3x

Overleg gemeente 2x

De stichting heeft de ANBI-status aangevraagd en gekregen. Een interview met voorzitter Tin Buis en Rita de Ligt is verschenen op een thema-pagina van Wereldregio.

5

Verklaring van de afkortingen

BO Basisonderwijs BSO Buitenschoolse opvang DELTA Nutsbedrijf en afvalstoffenverwijdering Zeeland DLG Dienst Landelijk Gebied EHZ Eerste Hulp voor Zeezoogdieren GDO Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling GMBP Gemeentelijk Milieu Beleidsplan IVN Instutuut Natuureducatie en Duurzaamheid LOP Landschapsontwikkelingsplan N&VW Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland NME Natuur- en milieueducatie NOB Nederlandse Onderwatersport Bond NPO Nationaal Park Oosterschelde OLAZ Openbaar Lichaam Afvalverwijdering Zeeland PNOD Provinciale Natuurouderdag van de NME-centra RWS Rijkswaterstaat SBB Staatsbosbeheer SLZ Stichting Landschapsbeheer Zeeland SZ Schoon Zeeland VO Voortgezet Onderwijs WUR Wageningen Universiteit WBC Waste Bag Challenge ZMF Zeeuwse Milieu Federatie ZRD Zeeuwse Reinigingsdienst

6

B. Aanpak in 2017

1. Onderlinge samenwerking Zeeland

MEC-overleg

De vijf NME-centra in Zeeland vergaderden 6 keer plenair en 2 keer in kleiner verband.

Programmateam NME

Overlegorgaan onderleiding van de provincie. Bestaat uit een ambtelijke afvaardiging van de Zeeuwse gemeenten, de NME-centra, IVN-Zeeland en Terra Maris. Heeft als doel de natuur- en milieueducatie provinciaal af te stemmen en gezamenlijk inhoud te geven. Kwam 3 keer bij elkaar en de werkgroep onderwijs overlegde 6 maal over de Activiteitenweek van de Energie.

Gezamenlijke projecten

De volgende projecten werden door de gezamenlijke NME-centra provinciebreed uitgevoerd: 1. Schoon Zeeland; thema zwerfafval

Opruimactie Ds. Pieter van Dijkeschool

2. lesmaterialen voor het Nationaal Park Oosterschelde 3. scholenprogramma op de Dag van de Duurzaamheid met thema Voedsel 4. scholenprogramma tijdens de Week van de Energie

2. Werken aan herkenbaarheid en bekendheid

− Vernieuwde website − Facebook − Nieuwsbrief 2 x

Plus en 2 x bijdrage aan provinciale nieuwsbrief van Schoon Zeeland

− Presentaties 1. De Manifestatie Veelzijdig Landschap in Burgh-Haamstede 2. Educatiemarkt bij presentatie website Stad en Lande, Stadhuismuseum 3. De Opvoedmarkt in Zierikzee

7

Opvoedmarkt: gezond leren eten Braakballen pluizen op KB de Punt

− Persberichten

− In de krant verschenen 26 berichten over 10 verschillende activiteiten van het NME-centrum.

− Radio − 3 x werd een activiteit van het centrum toegelicht op radio Schouwen-Duiveland en

1x op radio Zeeland.

− Nieuwe doelgroepen via projecten

Activiteiten 2017 voor algemeen publiek en samenwerkingspartners

Activiteit Doelgroep Aantal deelnemers

Samenwerking met

Zwerfafval Opruimacties Bewoners van Schouwen-Duiveland

165 Dorpsraden, Waste Bag Challenge, Gemeente SD, AH, Landall Greenparks, en andere ondernemers

Cursus broedvogels tellen bewoners 21 Gemeente/ Natuur- en Vogelwacht S-D / Sovon

Voorlichting dorpsraden (SZ)

Dorpsraad 150 Dorpsraad Renesse, OVR Renesse, Gemeente SD,

Schone Schelde (SZ) Bewoners van Schouwen-Duiveland

60 RWS, NPO, IVN, Waterschap, Gemeentes, Nme, Waste Bag Challenge, restaurants De Schelphoek en de Vierbannen

Dag van het Veelzijdig Landschap

Bewoners en toeristen 100 Projectgroep Veelzijdig Landschap

Lezing Oosterschelde Ouderen in zorgcentra 90 NPO, MEC De Bevelanden en 5 zorgcentra op het eiland

Cursus Fossielen Ouders en belangstellenden

16 Stadhuismuseum Zierikzee en Hester Loeff

Expeditie Juttersgeluk ( SZ) Juttersuitje voor mensen die minder goed meekomen in de maatschappij

30 Juttersgeluk, strandpaviljoen Haven van Renesse, VSSK, Gemeente SD

Strandcampagne (inclusief Zeelessen, Boskalis Clean up Tour) ( SZ)

Strandbezoekers, algemeen publiek

6500 Strandpaviljoens, VSSK, Natuuravontuur, recreatieondernemers, Nederland Schoon, St. de Noordzee,Gemeente

8

SD

Workshop Afval een tweede leven (SZ)

Kinderen uit de wijk Poortambacht

50 KB de Punt, het Gors, Gemeente SD

Nacht van de Nacht Wandeling

Bewoners en toeristen 25 ZMF (provinciale organisator) en Duikcentrum de Witte Boulevard

Opzet RepairCafé Poort Ambacht

Bewonersgroep Poort Ambacht

9 KB de Punt, Hart voor Poort Ambacht, SMWO, gemeente SD

Workshop Zwerfafval Buitenschoolse opvang (SZ)

Kinderen 6-12 jr. 78 14 workshops voor BSO’s KIBEO en Aan de Hand

Herintroductie Jeugd Natuur en Vogelwacht S-D.

Kinderen van 6 – 13 jaar 6 Natuur&Vogelwacht S-D

Workshop Uilenballenpluizen op KB de Punt

Kinderen en ouders uit de wijk Poortambacht

19 KB de Punt, ’t Gors.

totaal 7300

3. Uitvoering gemeentelijke beleidsplannen

Boomfeestdag − i.s.m. de gemeente zorgt het NME-centrum ervoor dat elke basischool een

bomenprogramma wordt aangeboden.

Opening Boomfeestdag met RKBS Willibrordus Gastles Bijen voor de onderbouw

Biodivers Schouwen-Duiveland 2017

− Coördinatie en PR van de Cursus ‘Broedvogels tellen’ − Organiseren van de Natuurwerkdag voor de heikikker − Coördinatie van gastlessen bijen door imkers − Coördinatie van gastlessen spinnen − Coördinatie van gastlessen Zuid-Westelijke Delta

9

Landschap

− zitting in projectgroep Veelzijdig Landschap − deelname aan Landschapdag op Paaszaterdag − aanbod gastdocent bij het lespakket “Het Landschap van Schouwen-Duiveland Lezen”

Zwerfafval project Schoon Zeeland

− Zie tabel projecten voor algemeen publiek en basisonderwijs op resp. blz.5 en 8. − in totaal zijn 7217 mensen bereikt ( alle activiteiten ikv SZ)

Zwerfafval jutten met het hele dorp

zwerfafvaljutten Grevelingendam

Duurzaamheid

− Dag van de Duurzaamheid; voorleesactie op basisscholen door bestuurders en bekende eilanders met thema voedsel

− Medewerking aan de PR van de Mini Zonnebootrace van het Technocentrum Zeeland − Week van de Energie; activiteitenweek i.h.k. van duurzame energie

Energie van de wind: weerles door Jos Broeke en Paul Begijn Voorlezen uit: Ye en Bo Barsten van de Energie

10

4. Structurele financiële basis

De stichting ontvangt van de gemeente een structurele subsidie. Daarnaast ontving de stichting op projectbasis de volgende subsidies:

− voor het programma Biodivers Schouwen-Duiveland, van de gemeente Schouwen-Duiveland Afd. Ruimte & Milieu

− voor het uitvoeren van het project Schoon Zeeland Schouwen-Duiveland, van de gemeente Schouwen-Duiveland Afd. Recreatie en Bijzondere Wetten

− van de SuzannaHovingastichting voor het aanschaffen van lesmaterialen

5. Structurele inbedding in het onderwijs

Conclusies 2017: − 22 van de 23 basisscholen namen producten af.

Omdat ons lesmateriaal niet voldoende aansluit bij de lessen en leerlingen is de Beatrixschool voor speciaal onderwijs niet bij het het NME-centrum aangesloten.

− Op de 22 scholen zijn 83 natuurouders actief; zij zetten zich bijna 1000 uur in voor NME op school.

− 98 Basisschoolklassen hebben met ons lesmateriaal gewerkt (waarvan 40 met veldwerk). − 155 Klassen van BO, BSO en VO (3903 kinderen) hebben meegedaan aan een activiteit van

NME. (Veldwerk + projecten + gastlessen). IN TOTAAL BEREIKT: 3740 LEERLINGEN. Trend is dat de scholen minder leskisten lenen, maar daarentegen meer gebruik maken van gastlessen en projecten.

Ondersteuning Basisscholen

22 van de 23 scholen op Schouwen-Duiveland zijn bij het NME-centrum aangesloten en nemen producten af.

Uitleen educatiemateriaal

Aantal uitgeleende lesmaterialen

2016 130

2017 98

Het lesmateriaal wordt naar de scholen gebracht en gehaald door een vrijwilliger.

Ondersteuning natuurouders

Het NME-centrum bood meerdere cursussen aan. Voor onderstaande cursussen was voldoende belangstelling .

Naam cursus 2017 Aantal deelnemers

Fossielen 16

Survival-leskist 21

11

Natuuroudercursus Survivalleskist: vuurtje maken vernieuwde leskist Zeehond BB 1

Regio-overleg

1 regio-overleg met 6 natuurouders en leerkrachten.

Inzet natuurouders

Op de scholen zijn 83 natuurouders actief.

Activiteiten met natuurouders 2017

Aantal klassen

Aantal leerlingen

Aantal keren inzet natuurouders

inzet uren natuurouders

Leskisten met veldwerk 40 950 153 459 Boomfeestdag 22 471 44 88

Grevelingenweek 3 30 4 12 Landschap lezen 2 37 6 18

Oosterscheldeweek 4 94 16 48 Programma Ouwerkerk 3 89 15 45

Vaartocht Oosterschelde

6 140 24 72 Wereldwaterdag 2 33 5 15

Campagneweek Energie 5 110 17 51

Subtotaal 87 1954 284 808

Natuuroudercursussen 37 114

Totaal 321 922

Wereldwaterdag

12

Vernieuwde handleiding Grevelingenleskist

Nieuwe educatiematerialen

Projecten Basisonderwijs 2017

Projecten basisonderwijs en samenwerkingspartners

Naam Project leerlingen Samenwerkingspartners

1 Gastlessen zwerfafval (2x per groep)

66 Gemeente/ Schoon Zeeland

2 Opruimacties Schoon Zeeland 67 Gemeente/ diverse ondernemers/

dorpsraden

3 Gastlessen bijen 236 Gemeente/ Bijenhoudersvereniging

4 Gastlessen spinnen 63 Gemeente/IVN-gids

5 Zeehonden kleurwedstrijd 32 MEC de Bevelanden / NPO

6 Gastlessen Landschap lezen 37 Gemeente i.k.v. L.O.P.

7 Gastles Zeehondenopvang 32 Jaap Hiele EHZ, NPO

8 Afvalquiz leerlingen van 't Kofschip 13 Schoon Zeeland; Hart voor Poort

Ambacht, Theatergroep Lawine

9 Wereldwaterdag 64 Gem. S-D, Inceptio

10 Oosterscheldeprogramma Ouwerkerk

117 SBB/NOB

11 Vaartocht Oosterschelde 116 NPO/Sportvisserij Moermond

12 Warme Truiendag 126 Gemeente S-D

13 Oosterscheldeweek 30 NPO/IVN-gidsen

14 Grevelingenweek Buitenlesdag. 29 IVN, SBB. IVN-gidsen

15 Grevelingenweek, Bonte Pietenpad 71 IVN-gidsen

16 Boomfeestdag 464 Gemeente/SBB/SLZ/fruittelers/

NatuurMonumenten

17 Dag van de Duurzaamheid 10/10 (voorleesproject)

84 Bestuurders en bekende Schouwen-Duivelanders

18 Week van de Energie ( 4 activiteiten)

177 SBB, Natuurmonumenten

totaal 2587

Naam Soort (Ver-)nieuwd Organisatie

Energie en Bomen Leskist Nieuw NME Centrum

Energie op de Dijk Veldwerkprogr. Nieuw NME-centrum

Energiespel voor Wattjes spel nieuw MEC de BEvelanden

Ye en Bo Barsten van de Energie Leskist nieuw Prov. Zeeland en NME-centrum

Zeehonden b.b. leskist vernieuwd NPO, Mec de Bevelanden

Grevelingen leskist vernieuwd SBB, IVN, NME-centrum

13

Voorleesactie Dag van de Duurzaamheid Warme Truiendag

Inzet IVN-gidsen en andere vrijwilligers

Het NME-centrum kan rekenen op de hulp van zo’n vijf gediplomeerde IVN-gidsen. Daarnaast zetten leden van de bijenhoudersvereniging Schouwen-Duiveland (imkers) zich in voor de gastlessen “Bijen”. Zie inventarisatie hieronder. In totaal zetten de vrijwilligers zich 50 maal in voor 21 verschillende projecten, met 2045 deelnemers en investeerden zij 413 uur in NME.

Activiteiten door gastdocenten, natuurgidsen en andere begeleiders 2017

Naam project/ gastles Aantal deelnemers

Aantal vrijwilligers Inzet uren vrijwilligers

Boomfeestdag 471 6 18

Grevelingenweek Buitenlesdag 30 1 4

Oosterscheldeweek 94 4 12 Programma Ouwerkerk 89 4 12

Workshop zwerfafval Scouting 15 1 4 Gastles Landschap lezen (2x) 37 1 8 Gastlessen zwerfafval BO (11x) 248 1 33 Gastlessen zwerfafval BSO (14x) 78 1 42

Gastlessen bijen (10x) 229 3 90

Gastlessen spinnen (3x) g G g

63 1 9

Gastlessen Zuidwestelijke Delta (VO) 25 1 3

Voorleesproject, Dag v/Duurzaamheid DuurDuurzaamheid

84 3 12

Vogelcursus (5x) 21 5 75 Landschapsdag 100 2 12

Nachtwandeling Nacht van de Nacht 25 1 4 Lezing Zorgcentra (6x) 90 1 24 Natuuroudercursus fossielen 16 2 10 Herfstactiviteit Kinderboerderij 19 1 3 Gastles Zeehonden 32 1 4 Energiequiz Warme Truiendag 126 6 18 Campagneweek Energie 155 4 16

Totaal 2047 50 413

14

Week van de Zeeprogramma bij Ouwerkerk Samenwerking: met NOB (Week van de Zee)

Voortgezet onderwijs

Projecten voor Pontes Pieter Zeeman

Afvalfietstocht VO 22 bedrijven

140 ll. Pontes P.Zeeman/Gemeente afd.Reiniging/ Ondernemers Zierikzee

Snoeproute ( SZ) 8 klassen 122 ll. Pontes/Gemeente/ Theatergroep Qui Vive;

HZ opdracht: PR-product voor Schoon Zeeland ( SZ)

1 bedrijf 21 ll. Gemeente/Hogeschool Zeeland/WBC/ LIFedesign/ PZC

183 ll.

Afvalfietstocht Snoeproute

15

C. Financiën

Zie bijlage.