I H H O U D.

Verslag van den Secretaris . . . . . . . .

Naamlijst der leden van het bestuur

Alphabetische naamlijst der honoraire, buitenge­

wone , gewone leden en donatrices . . . .

Verslag van den Conservator-Bibliothecaris

Aanwinsten van het Museum

Voornaamste aanwinsten van het Prentenkabinet

Aanwinsten der Bibliotheek

Verslag' van het Munt- en Penningkabinet . . .

Lijst van genootschappen en inrichtingen, welke

in correspondentie staan met het Friesch (re-

nootschap

DRIE EN ZEVENTIGSTE

V E R S L A G VAN DE

handelingen en den toestand

VAN HET

FRIESCH GENOOTSCHAP VAN

Geschied-, Oudheid- en Taalkunde,

OÏER HET JAAR 1900-1901,

uitgebracht in de Algemeene Vergadering' op den

7 October 1901.

Mijne Heeren!

Ter voldoening aan het voorschrift van ons regle­ment heb ik de eer verslag uit te brengen over het afgeloopen vereenigingsjaar.

De toestand van het Genootschap bleef vrij wel gelijk aan die van vorige jaren. Over gebrek aan belang­stelling in ons werk en de inrichting van het Museum

o

mogen wij niet klagen, maar wel herhalen wij de opmerking, reeds meer gemaakt, dat het zeer wensche-lijk blijft dat meerdere ingezetenen dezer stad genegen­heid toonen om door toetreding tot het lidmaatschap de vereeniging te steunen.

Wij verloren, als elk jaar 't geval is , verscheiden leden door den dood. Van twee dezer willen wij hier reeds afzonderlijk melding maken; ik bedoel 't over­lijden van Z. K. H. den groothertog van Saksen Weimar-Eisenach, op Zaterdag 5 Januari j.1. en van Jhr, Mr, F . J. J. van Eijsinga op Dinsdag 16 April.

Do Groothertog was sedert November 1887 eerelid van het genootschap en heeft meermalen groote be­langstelling betoond. Bij de uitbreiding van het Museum, in 1891, schonk de Vorst eene aanzienlijke geldsom, en kort na de voltooiing van 't gebouw, in 't najaar van 1892, vereerde Z. K. H. het met een bezoek.

Do lieer Van Eijsinga was ongeveer zestig jaren lid van het genootschap, sedert 1865 medebestuurder. Steeds legde hij voor den bloei en vooruitgang de warmste belangstelling aan den dag en wendde hij zijn veolzijdigen invloed aan tot bevordering daarvan. Herhaaldelijk gaf hij blijk van groote ingenomenheid met het Museum door mijnde geldelijke bijdragen voor de stichting en uitbreiding. Toen voor eenige jaren zijn hooge leeftijd don lieer Van Eijsinga noopten zijne betrekking als bestuurslid neer te leggen, werd hem het eerevoorzitterschap aangeboden, dat hij welwillend aanvaardde. Ook daarna bedacht hij nog ons Museum door den prach.tigen en kostbaren verguld zilveren beker, die reeds geruimen tijd in bruikleen was afge­staan , ten geschenke te geven. Dit geschiedde weinige

ó

maanden vóór zijn overlijden. Bovendien had hij bij uitersten wil een vóór vele jaren geleende som van ƒ 1875 aan het genootschap gelegateerd. Al worden nu met recht deze stoffelijke blijken van sympathie met groote dankbaarheid vermeld, van veel meer waarde is de zedelijke steun door de persoonlijkheid van den heer Van Eijsinga aan liet genootschap , dat hem zoo lief was. gesclionlîen. "Wat hij daarvoor deed zal steeds bij de leden-in dankbare herinnering blijven.

I. De aîgemeene vergadering die op 6 Oetober ge­houden werd onder voorzitterschap van den heer mr. R. A. Fockema, werd door negen leden bijgewoond. Nadat de gewone werkzaamheden hadden plaats gehad herinnerde de voorzitter aan de in do vorige week gesloten tentoonstelling van antiek goud- en zilverwerk, waarvoor door het genootschap de schilderijzaal van het Museum was beschikbaar gesteld, terwijl vier leden van het bestuur, wier namen in het vorig verslag zijn genoemd, tot de inrichting der tentoonstelling hadden medegewerkt. Dezen heeren en vooral ook den auteurs van den met zorg bewerkten catalogus, een werk van blijvende waarde, bracht de voorzitter zijn dank on gelukwensen met het welslagen dezer onderneming.

Verder deelde de voorzitter mede dat onlangs aan het bestuur bekend was geworden, dat bij cle autori­teiten der Ned. Herv. Gemeente te Bolsward het plan bestond om do Kleine of Broerenkerk aldaar voor af­braak te verkoopen. Deze kerk, volgens bevoegde beoordeelaars, oeno der oudste van geheel Friesland en een zeer belangrijk architectonisch monument, moest voor vernietiging bewaard worden en het lag op den

4

weg van ons genootschap daartoe wat in zijn vermogen was in het werk te stellen. Daarom had het bestuur een schrijven gericht aan lieeren kerkvoogden aldaar en als antwoord de tijding ontvangen dat besloten was voorloopig van 't sloopingsplan af te zien.

Hierbij kan thans nog de mededeeling worden ge­voegd, dat den 25 s 'e n Februari j.1. op uitnoodiging van genoemde heeren kerkvoogden eene commissie uit ons bestuur, bestaande uit de heeren Mrs. E. A. Fockema, Jhr. "W". C. Gf. van Eijsinga en P. Eoeles J r . , zich naar Bolsward heeft begeven om met de heeren aldaar te beraadslagen wat tot instandhouding en verdere bestemming van het gebouw, welks bestaan zoo ernstig bedreigd werd, zou kunnen gedaan worden. Een be­sluit is daaromtrent tot nog toe niet genomen.

Avond-bijeenkomsten werden gehouden op 24 Januari , 14 Februari en 14 Maart. Het bezoek was resp. 38 leden en één gast; 24 leden, 4 dames donatrices, en 3 introducées: 27 leden en 4 dames. De beide laatste vergaderingen namelijk werden, op uitnoodiging van het bestuur, ook door tegenwoordigheid van dames vereerd.

Yóór de bijeenkomst op 14 Maart werd, ter verkiezing-van een lid van het bestuur, eene buitengewone ver­gadering gehouden, welke door 20 leden werd bijge­woond.

Op de eerste bijeenkomst trad op de heer dr. L. Knappert van Assen, die handelde over: Oud vader-

ïandsche toestemden, waartoe als bronnen vooral gebruikt waren de synodale acta der drie noordelijke provinciën van de 16e, 17e en 18e eeuw.

In de inleiding handelde spr. eerst over de aan-

f)

wezige bronnen, verzameld door de hoogleeraren dr. J. Reitsma te Groningen en dr. S. D. van Veen te Utrecht, en over de methode volgens welke hij voor dit onderzoek daarvan had gebruik gemaakt. De syn­odale acta wijden de meeste bladzijden aan kerkelijke twisten; hieruit nu is voor de kennis van het volks­leven slechts indirect partij te trekken. Wij krijgen 't een en ander te zien over 't bijgeloof dier dagen en de nog ingewortelde gewoonten uit de Roomsche kerk overgebleven. Wij vinden hier dus menigmaal bestrijding van het Pausdom, soms ook, maar niet veelvuldig, van het Jodendom. Als voorbeelden van de eerste rubriek worden medegedeeld het te keer gaan van het aanwezig zijn van altaren in de kerken, als ook van crucifixen, heiligenbeelden, 't luiden van klokken 's morgens en 's avonds (in Drenthe). In Zeeland (does) wordt geklaagd over afgoderij; te Dreischoor werden nog in de 17e eeuw missen voor de ziel gelezen. Het gebruik van formules volgens 't Roomsche voorbeeld wordt afgekeurd. Er wordt op gewezen dat nog papen indringen in de kerke Ghristi; zoo vooral op de eilanden Ameland en Texel. Op de synoden in Friesland worden soms besluiten genomen om de overheid te wijzen op dreigende gevaren. Aan­gedrongen wordt op het nauwkeuriger opsporen van misdadigers; ook in Holland (Haarlem) wordt daarop gelet. Herhaaldelijk wordt strijd gevoerd tegen tappe­rijen, waar soldaten komen dobbelen en drinken, die door hunne baldadigheden den burgers overlast aan­doen. Verder vernemen wij van Zigeuners en bedelaars (Appingedam); dans en tooneel (Tholen, 1602); tegen scholen van rhetorika wordt opgekomen te Amsterdam;

fi

ook op do synoden van Dordrecht en Leeuwarden word daartegen geijverd, zelfs tegen het gebruik van orgels in de kerken werd hier en daar geprotesteerd. Een steen des aanstoots voor de kerkelijke besturen was 't opkomen van pandjeshuizen (lomberds) in de meeste steden. Zij erkenden dat deze zaak eigenlijk door de regeeringen der steden moest worden geregeld, toch zochten do synoden van haar kant het kwaad zooveel mogelijk te keer te gaan. Het misbruik was dan ook ergerlijk. In de 18e eeuw werd 32% geëischt voor geleend geld. Medelijden mot de schamele lieden kenmerkt vele notulen der synoden. Voor de kennis van 't peil der zedelijkheid onder die standen zijn zij dan ook een rijke bron. Ontuclitiglieden van alle soort, huwelijken in verboden graden (als bloedschande ge­brandmerkt , gelijk ook het loven in gemeenschap zonder kerkelijke huwelijksinzegening). Het sluiten van 't huwelijk zelf ging in de oude tijden soms met groote uitgelatenheid en dolle pret gepaard, welke moesten gebreideld worden, als : dansen, vedelen, pektonnen branden (blaken), schieten, liet houden van overdadige gastmalen. Yele heidensche gebruiken, zoo hier als bij begrafenissen en doopfeesten overgebleven, konden aan de hand dor berichten uit synodale acta beschreven worden. Jammer maar dat er niet meer in bijzonder-lieden in wordt weergegeven wat. bij die feesten voor­viel. Wij zouden, zegt spr., daarvoor ongetwijfeld vele bladzijden, gewijd aan kerkelijke en dogmatische twisten, willen missen. Een groote rol speelde bij al die plechtigheden het bier, waarvan een menigte be­namingen wordt opgegeven, als: kinclel-, loet-, groeve-, dooden-, ioofbior , enz. enz.

(

Bij deze maaltijden en feesten was gewoonlijk cle predikant tegenwoordig; hij moest daaraan wijding geven , doch maakt o zich, helaas, maar al te dikwijls, niet minder dan de leeken, aan losbandigheid en zwei­gerij schuldig. Talrijk zijn dan ook de voorbeelden van predikanten, die om dergelijke vergrijpen berispt werden of kerkelijke straffen moesten ondergaan. Ook hadden bij de begrafenissen nog andere misbruiken plaats, waartegen de predikanten gewaarschuwd werden. Zij moesten de maat in acht nemen bij de lijkdiensten en in hunne toespraken de gestorvene noch te zeer verheffen noch verdoemen.

Van bijgeloovige gebruiken, ook bij begrafenissen, komen vele voorbeelden voor, als ook van symbolen op kerkhoven, kruisen enz., die hierop betrekking-hebben.

Een algemeen kwaad, waartegen voortdurend fel gestreden moest worden, was ook hot ontheiligen van den Zondag, met tijdens den kerkdienst, of daarna, in de herberg te zitten zingen, drinken, dobbelen, waaraan, o gruwel, de predikanten zich soms mede schuldig maakten.

Op verscheiden synodes werd opgekomen tegen too-verij , duivelbannen (het booze oog), waarzeggerij, planeten trekken enz. De vastenavondfeesten en 't verkleed rondtrekken om te zingen en geld op te halen, dat clan in alle luidruchtigheid werd verteerd, evenals meifeesten , samenhangende met oucl-heidensche gebruiken, waren den heoren een gruwel.

Ook vinden wij 't een en ander over de opleiding der theol. studenten en hun leven op de scholen. Ge­klaagd wordt er meermalen over de studenten in de

8

godgeleerdheid te Groningen; omtrent Franeker komen dergelijke klachten minder voor, hoewel ons bekend is dat het ook dáár soms heel ruw is toegegaan.

Voorts worden eenige voorschriften meegedeeld tegen ongeoorloofde praktijken van. predikanten die er nog wat bij verdienen wilden. Zij mogen geen almanakken maken, geen notaris zijn, niet paardrijden. Omtrent de traktementen komen curieuse opgaven voor. De predikanten moesten over 't algemeen zich met heel weinig behelpen. Ten slotte deelt spr. ook over de kosters en schoolmeesters te platten lande eenige bij­zonderheden mede, alsook over diegenen die tot het predikambt werden toegelaten, zonder eenige geleerde opleiding te hebben gehad, de zoogenaamde idioten.

De spreker op de tweede bijeenkomst Avas de heer I \ A. Hoefer, van Hattem, die eene uitvoerige cause­rie hield over het kasteel van Hattem, toegelicht door kaarten en platen, die in liet lokaal waren tentoonge­steld. Voordat spr. tot eene beschrijving van het kasteel in de Middeleeuwen overging, want als zooda­nig wilde hij zijne studie opgevat hebben, deelde hij het een en ander mede over den oorsprong van het stadje Hattem zelf en wat uit opgravingen, in de laat­ste jaren 1893 en '94 gedaan, omtrent de ligging en de oudste gebouwen, kerk, kerkhof enz. aan liet licht is gekomen.

In 1299 wil hertog Eeinoud van Gelder hier een gasthuis stichten; spoedig daarop krijgt de plaats stads­rechten. Van het oudste gedeelte is bijna niets meer bebouwd, daar later het bed van den IJsel ging ver­schuiven en men die beweging is gevolgd. In 1370

9

werd aan de Johanniterorde een huis gegeven; zij moes­ten onderhouden twee priesters en één leekebrooder. De broeders moesten met alle mogelijke middelen trach­ten te komen in liet bezit van de kerk in de Grodsweerd, (waar het tegenwoordige Hattem ligt); zoo beval de hertog van Gelder. Het huis van den hertog, een versterkt gebouw, was het kasteel. Dit word langza­merhand een belangrijk punt. Dit huis was tusschen 1307 en 1361 ontstaan. Tegenover Zwolle en Kampen was Hattem strategisch van belang. In 1629, bij den fameuzen inval van Montecuculi heeft Hattem zich staande gehouden, maar dat was meer geluk dan wijs­heid : de val van Wezel was oorzaak geweest dat men zich terugtrok. Toch werd dit feit in een steen ver­eeuwigd, waarvan het opschrift wordt meegedeeld. In 1672 evenwel heeft Hattem zich moeten overgeven, ook hiervan getuigde later een opschrift in steen ge­beiteld, waarin melding werd gemaakt van den dap­peren tegenstand geboden aan Franschen overmoed.

Het kasteel, dus in het midden der 14e eeuw ge­sticht, moet heel goed bewoonbaar zijn geweest. De hertogen van Gelre waren er herhaaldelijk in gehuisvest.

In 1401 stierf Katharina van Beieren, echtgenoot van hertog Willem, die eene weide schonk aan Hattem, nog thans het eigendom der oud-burgers.

Yooral hertog Eeinoud bouwde aan het kasteel, ter herinnering waarvan mede nog een gedenksteen is ont­dekt. Bij stukken en brokken heeft men dien steen teruggevonden en het opschrift hersteld, zooals door spr. met een afbeelding wordt aangetoond.

Over den bouw werden verder nog eenige bijzonder­heden meegedeeld uit oude rekeningen, terwijl bij de

10

beschrijving van den platten grond van Hattem gebruik werd gemaakt van de kaart van Jacob van Deventer (1560).

Het kasteel had een dubbele gracht. Toen in 1437 Hattem door Utrechtsche troepen werd bezet, had het kasteel niets geleden. Ook in 1580 vormde de bezet­ting van het kasteel nog een afzonderlijk geheel. Over de inrichting er van en wat zich daar bevond geven rekeningen en inventarissen licht. Aan de hand dier stukken geeft spr. nu eene beschrijving van de verschil­lende deelon van het gebouw, na eerst eene afbeelding van het door hem ontdekte terrein te hebben vertoond. Hier kwamen voor stallen, schuren, brouwhuis, tim-merhof. In de rekeningen wordt opgegeven hoeveel varkens en ander gedierte de drost hield; ook vinden wij er gegevens in omtrent het bedienden personeel en wat voor hen werd aangeschaft. Hierop laat spr. vol­gen eene beschrijving van het eigenlijk kasteel: schut-poort, opperzaal, pu t , midden in de zaal, waaruit oen groote menigte aardewerk is opgehaald; keuken, ka­pel , papenkamer, staatsiekamer, etc.; kelder, niet on­der den grond , vleeschhal, hoenderhok, sousterrain, eindelijk een geheime gang, die onder den grond tot buiten de grachten voerde, waardoor de bezetting kon wijken en anderen konden worden ingelaten. In eene rekening van 1408 wordt genoemd de burggraaf, die den hertog vertegenwoordigt; in 1451 burggraaf en rentmeester die voor korenberging en -verkoop zorgt; de laatste is alleen op bevel van den heer veroorloofd. De burggraaf mag gebruik maken van het rnouthuis, den vischvijvei', de jacht op konijnen enz'. Ook de rechten en plichten der omwonenden blijken uit de

11

rekeningen. Sedert 1465 was op het kasteel ook een drost; eene aanstelling van 1493 is nog over. Hij moest ook waken voor de stad. Drost van Hattem was o. a. Michael Ernst van Bamberg, gehuwd met eene bastaarddochter van Gelre. Hij vocht meê tegen keizer Karel V. Hij wordt ergens 'de gemeine Jude

genoemd en is misschien het eenigst voorbeeld van een geadelden Jood uit clien tijd. In 1520 is hij gevallen voor Steenwijk en te Hattem in de kerk begraven.

In 1580 werd de kerkhervorming te Hattem inge­voerd. Kort daarna werd het kasteel ingenomen en gesloopt en nooit is het weer opgebouwd. De over­blijfsels er van werden, toen Hattem eens geld noodig had, voor eenige duizende guldens verkocht. De stee-nen zijn voor het grootste gedeelte gebruikt om straten te plaveien en voor den bouw' van een huis te Arnhem.

Na de pauze gaf dezelfde spreker eene uitlegging-van de statistische historische kaarten, die op het initiatief van het Historisch Genootschap te Utrecht in navolging van Duitschland en in verbinding daarmede worden vervaardigd. Hij wrees op de groote beteekenis van deze onderneming voor de kennis der historie in al hare onderdeelen.

Op de derde bijeenkomst werd de spreekbeurt ver­vuld door den heer mr. J. A. Feith van Groningen, die mededeelingen en beschouwingen gaf over het Kloosterleven in de 18e eeuw in de Friesche Ommelanden.

In de inleiding wijst spr. op het groot verschil in de beoefening dor geschiedenis der Middeleeuwen in dezen tijd met een 40 jaar geleden. Grootendeels is dat verschil toe to schrijven aan de studie van speciale

12

bronnen uit oude archieven van kloosterscholen af­komstig. ï)e politieke geschiedenis van vroeger is ver­vangen door de geschiedenis van beschaving. Kunsten, ambachten, landbouw, kerkelijk- en kloosterleven werden de onderwerpen waarop de studie zich bij voorkeur richtte. Gelijk de adel in het wereldlijke, zoo ging in de middeleeuwen de clerus voor in het geestelijke. Wil men dien tijd goed begrijpen dan dient vooral van de kerk en hare onderafdeelingen kennis genomen te worden.

l iet monnikenleven ontstond niet direct met het Christendom; uit het Oosten naar Italië overgebracht, had liet zich daar reeds betrekkelijk vroeg ontwikkeld, maar veel later eerst in 't noordelijke deel van Europa, in de 11e eeuw in de Noordzeelanden. De verwachtin­gen van het jaar 1000 en de kruistochten hebben hier gewerkt. Men had geen behoefte aan dogmatische stelsels maar wel aan kalme contemplatie, soms ook aan exstase. Hieruit ontstonden onder de Friezen de eerste kloosters. Zij waren ingericht naar den regel der Benedictijnen; vereischten waren: armoede, kuischheid en gehoorzaamheid. Persoonlijk mocht men niets be­zitten; vooral op de verzorging van kranken en on-gelukkigen moest men zich toeleggen. Deze kloosters werden eerst alleen door hoogere klassen der maat­schappij bevolkt totdat Bernard van Clairvaux was opgetreden, wiens Cistercienser-orde meer in den smaak viel der Friezen. Het klooster Klaarkamp bij Aduard was naar hem genoemd (1165). Naast de Cisterciensers ontstond eene andere, de orde der Pre-monstratensers, gesticht door Norbert van Xanten, die eenigen tijd grooten invloed heeft uitgeoefend.

13

zoodat bij zijn dood in 1134 zijne orde reeds een be­langrijke plaats innam. De inrichting kwam 't meest met die der Cisterciensers overeen. Naast klooster-werkzaamheden werd beschaving en studie, het lezen en afschrijven van boeken en vooral ook handenarbeid op 't veld aanbevolen. Gunstig is de werking dezer kloosters geweest. Het land werd vruchtbaar gemaakt, kanalen en dijken werden aangelegd. Bewaart de naam Schiermonnikoog nog de herinnering aan de kleur van het gewaad der Cisterciensers (schier = grijs), zoo "Wittewierum die van dat der Premonstratensers). De oorsprong van dit klooster te Romerswerf bij Ap-pingadam werd toegeschreven aan Emo, die gehuwd zich als kruisvaarder liet aannemen, om van zijne vrouw te kunnen scheiden. Hij stichtte op het erf zijner va­deren een klooster, dat in 1204 gewijd werd. Emo was echter niet de man om gelijkgezinden te trekken en veel minder nog om hen te besturen; hij was dom, eigenzinnig en ongezeggelijk. Hij was zeer onwetend, maar bracht 't nog vóór zijn dood zoo ver dat hij leerde lezen. Zijn neef en naamgenoot, de pastoor te Huizinge, werd dan ook de eigenlijke stichter van het klooster. Deze liad gestudeerd te Oxford, Parijs en Orleans. Te Parijs schijnt hij vooral met Duitschers te hebben omgegaan. Hij legde zich met ijver op de studie der letteren toe, evenals zijn broeder Addo; zij schreven boeken af, elk een deel van den nacht. Als pastoor te Huizinge bij West-Emden was hij zeer be­mind, maar daarmede niet tevreden begaf hij zich op raad van een vriend met dezen naar Romerswerf. Daar werden zij aanvankelijk met hun drieën de hoofden van het klooster, maar spoedig was Emo de opperste.

14

Een kapel werd gebouwd; men besloot zich aan te sluiten bij de Premonstratersers. Het Nijeklooster ont­stond met Emo van Huizinge als hoofd. Eerst woon­den mannen en vrouwen daar te zamen, doch in 1203 werden zij gescheiden. Toen word een tweede kloos­ter gesticht te Wierum (Wittewieruin). Emo noemde het Floridus Hortus, het oude Mjeklooster werd Cam­pus Rosarum. Daarna werden er nog verscheidene gesticht.

Het inwendig leven der Abdij trekt ons 't meest aan. Hierover geeft het klein kroniekje, thans in do Uni­versiteitsbibliotheek te Groningen, het kroniek]o van het klooster Bloemhof, vele bijzonderheden. Vooral het onderwijs was een voorwerp van zorg voor Emo. Het onderwijs was in de 13e eeuw weinig algemeen. Alleen kooplieden konden hoogstens lezen, schrijven en een weinig rekenen. Bij landlieden, hoorigen enz. kon er niet aan gedacht worden. In die woestijn van geestelijke dorheid waren de kloosters de oasen. Hun getal was in het Noorden geringer dan men zou mee-nen. In de 13e eeuw waren er tien, in de 15e vijf­endertig. Aduard en Boodeschool hadden scholen, die zelfs buitenlanders trokken. Emo leidde zelf in zijne school het onderwijs. De 10- à 11-jarige leerlingen droegen de grove pij en hadden de kruin. Toch werd de levenslust niet uitgedoofd. Eerst waren de scholen gemengd, meisjes met knapen; maar Emo stelde eigen onderwijzeressen over de meisjes aan ; van ontwikkeling der vrouw was hij niet afkeerig.

Van de boeken die Emo afschreef bestaan geen op­gaven meer, daar catalogi der kloosters ontbreken; alleen zijn chronikon is bewaard gebleven. In den

15

eersten tijd was muziek en zang schier onbekend. De eersten die deze in liet westen beoefenden waren de kloosterlingen in het zuiden, van waar geestlijken ze herwaarts overbrachten. Eerst den zang in de 13e eeuw, later de muziek, orgel, klok enz. Ook de ge­neeskunst werd beoefend. Nog andere nuttige zaken zijn van de kloosters uit tot stand gekomen. In dijk-besturen hadden de abten het hoogste gezag. Van de kloosters gingen ook predikers uit. De geestelijken op het platte land stonden op een vrij laag standpunt wat hunne ontwikkeling betrof; het was daarom wel noo-dig, dat er van tijd tot tijd een opwekking kwam tot studie, en daarvoor hebben die kloosterlingen hun best gedaan.

Velen brandden van ijver om hunne kennis te ver­rijken , de kennisse Gods bovenal. Verder beoefenden zij milddadigheid bij rampen, onthouding, ascetisme niet altijd gematigd; hieruit ontstond een geëxalteerde toestand bij het zich verdiepen in de mysteriën van den godsdienst. In 1224 kwam Olivier van Keulen ook in deze landen, om de geloovigen op te wekken tot deelneming aan den tocht van Frederik II . De ijver daarvoor werd ook der Premonstratenser orde ten verderve; er werden te veel recruten geworven. Niet allen waren vromen, de tucht werd niet voldoende ge­handhaafd. Rijkdommen werden verworven door schen­kingen en erfenissen. De abten werden groote grond­bezitters; de gevolgen hiervan weelde, gemakzucht, verbastering der zeden, twisten en oorlogen. Klaarkamp werd eene vesting. De studeercel wordt verlaten voor den krijg. Zoo brak de 14e eeuw af, wat de 13e had opgebouwd. Het kloosterleven, dat zoo weldadig was geweest, had zijn tijd gehad,

16

II . Het Museum werd dit jaar weer met verschei­den voorwerpen, ook uit terpen, door aankoop of schen­king verrijkt. Ook onze bibliotheek en penningverza­melingen werden weder uitgebreid. Yan die aanwinsten wordt hierachter een uitvoerig verslag gegeven dooi­de heeren Bibliothecaris-Conservator en Penningkun­digen.

In het prentenkabinet werden tentoongesteld stads­gezichten en afbeeldingen van gebouwen, in- en uit­wendig , van Bolsward; houtsneden van Duitsche mees­ters (vooral van Dürer); schoolprenten van Van Ziclium enz.

Door den heer mr. W. J. van Weideren baron Ren-gers werd geruimen tijd ter bezichtiging voor de be­zoekers van het Museum afgestaan liet prachtwerk van Lippmann, Engravings and woodcuts of old masters.

De tentoonstelling van goud- en zilverwerken, waar­over in het vorig verslag reeds is gesproken, die, zooals daar vermeld is , op 25 Augustus werd geopend, is 30 September gesloten.

Op initiatief van den heer S. AVigersma Hz. , lid van het bestuur, werd van 25 December tot 31 Januari eene welgeslaagde tentoonstelling gehouden van pla-quetten en medailles van moderne kunstenaars, waartoe door het koninklijk Penningkabinet te 's Gravenhage welwillend verscheiden stukken in bruikleen werden afgestaan. Een nauwkeurige catalogus van die tentoon­stelling werd door de zorg der heeren Penningkundigen uitgegeven.

Kort daarna werd, bij gelegenheid van het huwelijk van H. M. de Koningin, in het scliilderijkabinet ten­toongesteld eene groote collectie afbeeldingen en pren-

17

ten, betrekking hebbende op de geschiedenis van liet

huis van Oranje. Behalve door vele leden en dames donatrices werd

het Museum dit jaar bezocht door 5683 betalende per­sonen.

Gelijk ons Bestuur bij gelegenheid dor bovengenoemde tentoonstellingen van vele zijden ge waardeerden steun heeft ontvangen, zoo heeft het ook zijne medewerking meenen te moeten verleenen .waar die om gelijke doel­einden elders werd ingeroepen. Zoo werden aan de vereeniging Voor de Kunst te Utrecht, ten behoeve van eene goud- en zilvertentoonstelling, gehouden in de tweede helft van Juni en het begin van Juli j . 1 . , een aantal voorwerpen uit ons Museum, gedeeltelijk eigendom van het genootschap, gedeeltelijk van de provincie, in bruikleen afgestaan.

I I I . Van wege het genootschap word alloon uitge­geven het jaai'lijksch verslag over 1899/1900.

IV. Op de algemeen e vergadering, waarvan boven melding is gemaakt, werden de bestuursleden, de hee-ren mr. W. A. van Sloterdijck, dr. J. Ariëns Kappers en de secretaris, die aan de beurt van aftroden waren, herkozen en namen dat mandaat weder aan.

In het voorjaar ontving het bestuur namens den heer mr. W. B. S. Boeles de kennisgeving. dat hij, wegons zijn ongunstigen gezondheidstoestand, ontslag' nam als voorzitter. Op eene buitengewone vergadering, den 14 Maart vóór de 3e winteravond-bijeenkomst gehou­den , werd door den waarneinenden voorzitter, den heer mr. E,. A. Fockema s dit besluit ter kennis van de leden

18

gebracht met eenigo woorden van dankbare waardoe-ring gewijd aan. de groote verdiensten van den aftre­dende , die gedurende eene lange reeks van jaren be­stuurslid en sedert October 1892, als opvolger van wijlen den heer Dirks, president van het Friesch ge­nootschap was. Zijne groote gaven en buitengewone werkkracht heeft de heer Boeles steeds gaarne ook voor onze vereeniging beschikbaar gesteld; hij heeft dan ook een ruim aandeel gehad in de bevordering van den bloei van het genootschap en de stichting en uitbreiding van het Museum.

Als blijk van hulde en erkentelijkheid voor dit alles werd door de vergadering bij acclamatie het eerelid­maatschap aan den heer Boeles toegekend.

De heer mr. W. J. van Weideren baron Eengers, op dezelfde vergadering tot bestuurslid gekozen, heeft deze benoeming aangenomen en is sedert als voorzitter op­getreden.

V. De rekening en verantwoording sluit met: ƒ7482.705 in uitgaven, ƒ 7652.24 „ ontvangsten,

gevende alzoo een batig saldo van ƒ 169.53s.

VI. Wij verloren door overlijden: van onze eereleden: Z. K. H. den Groothertog van

Saksen-Weimar-Eisenach;

van de buitengewone leden de heeren: jhr. mr. W. H. de Beaufort, te Driebergen, en A. Cointe de Marsy, te Compiègne;

van de dames donatrices: Mevrouw T. A. W. van Eysinga, geb. baronesse van Weideren Rengers;

19

van de gewone leden de hoeren: Th. Ottema, mr. E. Roos van Bienema, mr. N. van Nes van Meerkerk, L. A. Eöben, jhr. mr. F . J. J. van Eysinga, mr. A. Bloembergen Ez . , allen te Leeuwarden; mr. W. A. Berg-sma, te Dronrijp; dr. S. K. Thoden van Velzen, te Warnsveld.

Er bedankten 21 gewone leden, de heeren: mr. A. Trip, Utrecht; mr. P. A. N. S. van Meurs, 's Graven-hage; H. van Eyck van Heslinga, Berlikum; O. Reit-sma, Leeuwarden; mr. Ph. de Kanter, Haarlem; A. H. van der Toorn, Apeldoorn; E". D. Doedes, Utrecht; E. van Lidth de Jeude, Leeuwarden, mr. J. Koning, Nijmegen; mr. O. J. van der Haer, Arnhem; C. W. T. C. A^isser, Makkum; dr. J. E. Heeres, Delft; W. M. H. Anten , 's Gravenhage; J. Politiek, Oud wonde; W. Pik, Utrecht; mr. T. S. Tromp, Zutphen; J . cle Jong , Zwolle; T. van der Werf, Leeuwarden; V. K. Sikkes, Veenwouden; S. A. de Vries, Zevenhuizen (G-r.); mr. M. C. Nijland, Rotterdam.

Tot eerelid werd benoemd de heer mr. W. B. S. Boe-les, te Leeuwarden; tot buitengewoon lid de heer O. A. Scholten, pastoor te Nes op Ameland.

Als donatrices traden toe mevrouw de wed. mr. A. J. Andreæ, te Groningen, en mej. R. Visscher, te Leeu­warden ;

als gewone leden de heeren: E. K. Hoekstra, P . At-tema Dz., J. E. Kiers, O. Ottema, mr. T. de Vries, N. Ottema, D. A. G. Vastenou, mr. W. A. de Greve, L. H. Röben, mr. M. P. J. D. baron van Harinxma thoe Slooten en G. Blaauw, allen te Leeuwarden: E. A. Hoefer, Hattem; mr. N. T. Witkop, Assen; S. A. de Vries, Zevenhuizen (Gr.); G. A. Wumkes,

•20

Roden; jhr. H. H. Speelman, Wassenaar; R. S. Potma , Workum.

Het genootschap telde op 1 Juli 1.1.:

Eereleden 2 Buitengewone leden 52

Gewone leden 453

Donatiices 20

Samen 527.

W. F . H. COENEN,

Secretaris.

Het Bestuur bestaat thans, 1901, uit de volgende

ledon, de heeron:

Mr. W. J. VAN WELDEEEN baron EENGrEES,

Voorzitter;

Mr. E. A. FOCKEMA, Viee-Voorzittcr;

Mr. W. A. VAN SLOTEEDIJCK;

Dr. J. AEIËNS K A P P E E S ;

Dr. W. F . H. COENEN, Secretaris;

H. BEUOKEE A N D E E Æ , Penningmeester:

Jhr. Mr. W. C. G. VAN EIJSINGrA;

S. AVIGEESMA H Z N . ; Mr. P. G. J. A. BOELES, Conservator en Bihïiotlw-

caris.

De lieer Van Sloterdijck is meer speciaal belast met de zorg voor de schilderij verzameling; de heer Kappers voor de geologische verzameling; de heeren van Eij-singa en Wigersma voor de munt- en penningverzamo-lingen.

De vergaderingen van het Bestuur worden gehou­

den om de 14 dagen, des Zaterdags namiddags te 3

uur, in hot gebouw van het genootschap (Koningstraat).

ALPHABETISCHE NAAMLIJST DER

Honoraire, Buitengewone, Gewone Leden en Donatrices

VAN HET

E R I E S C H G E N O O T S C H A P

van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde,

October 1901.

Beschermvrouw:

Hare Majesteit E M M A , Koningin-Moeder.

Eereleden:

Z, D, H. Wilhelm Adolph Maximilian Carl, Prins

zu Wied, te Neuwied,

Mr. W. B. S. Boeles, te Leeuwarden.

Buitengewone leden;

Barack, Dr.

Bartels, Dr. Battaerd, C. H. F. A.

Beets, Dr. N. Blok, Dr. P. J. Boer, Dr. T. J. de

Boissevain, Dr. U. P. Böttger, Dr. Karl

Boot, Dr. J. G. G. Bremer, Dr. Otto

Capellini, J. Cappelle, Dr. H. van Oarsten, Heimich

Dannenberg, H. Dijkstra, Waling Evans, John Even, E. van

Eredericq, Dr, Paul

Corbolijn

Berlijn

Dah

(Bei

Straatsburg. Auricli.

Groenlo. Utrecht. Leiden.

.Groningen.

» Cannstadt.

Amsterdam. Hallo a/d. Saaie. Bologne (Italië). Wageningen.

renwurth (Holstein) nburger Strasse 19)

Holwerd.

Nash Mills. Leviven. Gent.

26

Friedländer, Dr. E.

Heek, Dr. Pk.

Heiten, Dr. W. L. van Hessels, J. H.

He wet , "Waterman T. Hildebrand, Dr. Hans

Hofstede de Groot, Dr. C

Jonghe, Vicomte B. de

Keilen, J. Ph. v. d. Kern, Dr. H. Loon Jz . , J. van Matthijssen, Mej. G. H.

Mestorff, Mej. Joh.

Munro, E .

Nissen, M. Panhuijs, Jhr. Mr. J. Æ . A. van Pigorini, Dr. L.

Planten, J . E .

Pleyte, Dr. W. Eeitsma, Dr. J.

Eogge, Dr. H. C. Eooses, Dr. Max

Scholten, 0. A.

Siebs, Dr. Th. Slooten, A. H. van

Stuers, Jhr. Mr. V. de Tadema, L. Alma Tergast, Med. Doet. Tumiwal, T. J.

Tylor, Eclw. B. Waalkes. Gr. H. van Borssum

Berlijn (Bülowstrasse 15). Halle. Groningen. Cambridge.

Ithaca (New-York). Stockholm. Amsterdam. Brussel. Amsterdam. Leiden. Leeuwarden.

» Kiel.

Kihnarnock bij Edinburg. Stedesand, poststation Leek.

de Leek. Eome. New-York. Leiden. Groningen. Amsterdam. Antwerpen. Nes op Ameland. Greifswald. Leeuwarden. 's Gravenhage. Londen. Emden. Londen. Oxford.

Utrecht (Achter Twijnstraat 30).

27

Winkler, Johan

Zangemeister, Dr. K.

Haarlem. Heidelberg.

Gewone leden:

Aa, Mr. J. Simon van der

Aeneæ, Dr. B. "W. Schultetus

Albarda, C. Albarda Jz . , Mr. Horatius

Albarda, N. T. Albarda,. F . M. Alberda van Ekenstein

W. C. A. Alma, Mr. D. Andel, J. van Andreæ, D. H. Andreæ, Mr. P. C. Andreæ, H. Beucker Andreæ, Mr. J. H. Beucker Andreæ, J. H. Beucker Andreæ, Mr. S. J. Fockema Andreæ, Mr. A. D. H. Fockema Andreæ, I. Nauta Andringa, A. Arends, H. Attema Dz., P. Aukes, A. J. Bakker, Gr. Murray

Bakker, Dr. L. C. Murray Bakker, Mr. G-. A. Murray Bakkers, F .

Scheveningen.

's Gravenhage.

Leeuwarden.

Ten Boer. Jhr. Mr.

Ekenstein, bij Appingadam. Sneek. Gorinchem. Kollum. Sneek. Leeuwarden.

's Gravenhage.

Leiden. Leeuwarden.

Amsterdam, Leidsche kade 93a.

Huizum. Harlingen. Leeuwarden.

28

Banga, Mr. K. Barbas, Mr. F . C.

Beaufort, Jhr. Mr. E. de

Beaufort Az., Mr. W. H. de Beclit, Dr. L. C. G.

Beekhuis, Mr. C.

Beekkerk, H.

Boerends, A. D.

Bekhuis, J. F . H. Beintema, S. Stellingwcrff Berkhout, S.

Berns, Mr. J. L. Beijma tlioe Kingma, Jhr. J. F. van

Bierma, J. Binnerts, Mr. H.

Binnerts, Mr. T. Binsbergen, Mr. J. van

Bisschop, C.

Blaauw, Gr. Bloembergen Ez. . R. Blom, Mr. Ph. van

Blom, W. van

Boeles, Mr. P. C. J. A. Boer, Dr. E. 0. Boer, N. de Boer, Mr. J. Klaasesz de

Bolman, C. W. Bolman, IJ .

Boltjes, Mr. T. Y. Kingma

Boltjes, Mr. P. Kingma Bondam, Mr. A. C. Bonnema, J. H.

Hilversum. Leeuwarden.

Doorn.

Leusden.

's Grravenhagc. Leeuwarden.

AVinsehoten.

Aalsum. Leeuwarden. Heorenveen.

Leeuwarden. Scheveningen.

Leeuwarden.

"s Gravenliage.

Drachten. Leeuwarden.

Amsterdam. Leeuwarden.

Witmarsum. Leeuwarden.

Jorwerd.

's Hortogenbosch, Leeuwarden.

2Ü

Böhtlmgk, Mr. J. L. F . Bretsclmeider, C. B. Broersma, W.

Brons, P . Brouwer, A. J.

Brouwer, Dr. N. Reeling

Brouwer, Th. Brugsma, B.

Bruins, Dr. J. A.

Bruinvis, G. W.

Bruns, J. D. Bruyn, Dr. C. B. de

Buisman, D.

Buma, D. R. Buma, Mr. W. B. Buma, Mr. W. van Haersma

Buma, W. W. Hopperus Bungenberg, O. Gr.

Burg, S. van der Burger, Dr. C. P .

Burger C.Pz., Dr. 0. P. Burger, Dr. H.

Buwalda, S.

Buijs, W. A. Cammingha, Jhr. J . C. van

Cammingha, Jhr. V. V. van Cannegieter, A. Cannegieter, D. Cannegieter, J. J.

Cannegieter, R. Hoomsma Carstens, V. Cate, B. ten

Leeuwarden.

Gorredijk. Leeuwarden.

Sneek.

Utrecht. Idaard.

Alkmaar. Leeuwarden.

Leiden. Huizum. Metslawiei'. Wommels. Arnhem.

Makkum. Leeuwarden.

Amsterdam. Groningen. Winsum (Fr.) Leeuwarden. 's Gravenhage.

Breda. Hallum.

Tzum. Ferwerd. Donkerbroek.

IJlst. Leeuwarden.

30

Chaufepie , Dr. H. J. de Dompierre de Chijs, Dr. S. A. van der Glercq, P. de Coenen, Dr. W. F . H. Crocq, G-. du Amsterdam

Croles, Mr. J. J. Crommelin, Mi'. H. Cuperus, S. Deenik, M. L. Deketli, Mr. P. Dijk, G. van Dijkstra, E. H. Dijkstra, G. Dirks, J. Doodkorte, J. H. Doornbosch, P. H. M. Dornseiffen, H. G. Driessen, Dr. J. G. Drijber, R. H. Dull, Mr. J. H. Duparc, A. Duyl , Mr. D. Z. van Duyl , H. E. van Eden, P . H. van Eekhoff, J. T. Engelman, J. P . Escher, G. A.

Eijsinga, Jhr. Mr. A. E. v. Boelens v. Eijsinga, Jhr. Mr. C. van Eijsinga, Jhr. Mr. I. E. v. Humalda v. Eijsinga, Jhr. Mr. T. A. M. A. van

Humalda van

's Grravenhage. Zutfen. Veenwouden.

Leeuwarden.

(Leidsche gracht). Leeuwarden.

Twelloo.

Boxum. Leeuwarden.

's Hage.

Anjum. Leeuwarden.

Franeker. Leeuwarden. Bailo.

Terhorne. Joure.

Leeuwarden.

Berlikum. Leeuwarden.

Heerenveen,

Leeuwarden.

's Graven hage.

Wormerveer.

31

Eijsinga, Jhr. Mr. W. C. Gr. van

Evers, H. H. Faber , J.

Fabius, J. J.

Faille, Dr. J. Baart de la Feddema Az., H. Feddema, Z. S.

Feenstra, J. Feenstra, S. E. Fei th, Mr. J. A.

Fei th, Mr. W. W. Feitz, C. L. B. J.

Fennema, H. Flieringa, P. Fock, Mr. B. F. W. von Brucken

Fockema, Mr. E. A. Fockema, Mej. G. C.

Fockema. Dr. A. Fockema, Mr. H. W. J.

Folkersma, Mr. A. C. C.

Fontein, Jac. Gaastra, S. S. Geer, Mr. B. J. Lintelo baron de

Geertsema, Mr. C. C.

Gerbrandy, S. J. Gerbrandy, H.

Geuns, M. van Giffen, Mr. J. van

Gockinga, Mr. J. J . Gockinga, E. H. Goens, Mr. E., van Gonnet, G. J.

Leeuwarden. Oudkerk. Gorredijk. Leeuwarden.

Metslawier.

Leeuwarden. Groningen. Doesburg.

Leeuwarden. Sneek. Scharnegoutum. Middelburg.

Leeuwarden.

Baarn. Arnhem. Leeuwarden Harlingen.

Workum.

Utrecht. Groningen. Goënga. Marrum. Leeuwarden. Heerenveen.

Leeuwarden.

» Alkmaar. Haarlem.

82

Goslings, Mr. M. Gratama, G, Gratama, Mr. S.

Gratama, T.

Greebe, Mr. A. Greve, Mr. I. de

Greve, F. de Greve, Mr. W. H. de Griethuijsen Antz. , H. van

Groot, W. C. de Grovestins. J. E. N bar. Sirtema van

Gunning, E. B.

Rotterdam. Leeuwarden. Rotterdam. Leeuwarden.

Delft. Leeuwarden. 's Gravenhage. Oosthem. Sneek. Utrecht. Leeuwarden.

Bryn Mawr (N.-Amerika). Kollum.

Wirdumer Neuland (O. E.)

Haagsma, S.

Haagsma, S. E. Haan, B. L. C. de Haan, E. de Haar, D. ter

Haase, Joh. Haersolte, Mr. C. W. A. baron van Arnhem. Halbertsma, Herrius Sneek.

Hania, Dr. J. P. Steenwijk. Hannema, Mr. S. 's Gravenhage, Brouwstr. 4.

Hannema, S. Hansma, R. Harinxma thoe Slooten, Mr. A.

baron van Harinxma thoe Slooten, Mr. B. Ph .

baron van Harinxma thoe Slooten, Mr. 0. L.

baron van „ Harinxma thoe Slooten, Mr. D. J . A.

baron van Holten (Overijssel).

Harlingen.

Warga.

Groningen.

Leeuwarden.

33

Harinxma tlioe Slooten, Mr. J. S. baron van

Harinxma tlioe Slooten, Mr. M. P.

D. baron van Harinxma thoe Slooten, Mr. M. J . P .

D. baron van Harinxma tlioe Slooten, Mr. P . A.

V. baron van Harinxma thoe Slooten, Mr. R. bar. v. Harmens, D. Harmens Cz., W. Harting, F . Haverschmidt, N. Th. Heeckeren, D. J. W. baron van Heeckeren van Wassenaar, R. F .

baron van Heemskerk, Mr. Th. Heemstra, H. L. baron van Heep, K. Sipkes Heesen, G. "W. Heide, C. van der Hellema, W.

Heioma, Mr. M. M. van Hepkema, J. Hettoma, Dr. F . Buitenrust Hingst, S. Hinlópen, N. A. G. Hoefer, F . A. Hoekstra, E. K. Hofkamp, W. C. A. Honig Jz . , J. Hooff, A. van

's Gravenhage.

Olterterp.

Leeuwarden.

's Gravenliage.

Beetsterzwaag.

Leeuwarden. Harlingen.

Leeuwarden.

Holwerd.

Delden. Amsterdam. Leeuwarden. Mar rum. Leeuwarden.

» Dantumawoude. Heerenveen.

)) Zwolle, 's Gravenhage. Leeuwarden. Hattem. Leeuwarden.

Balk.

's Gravenhage.

34

Hoop, P . J. de Veendam. Hornstra, J. Roordahuizum.

Horst Hz., H. ter Leeuwarden. Houtsma, Dr. E. O. „

Houtsma, Dr. M. Th. Utrecht. Houwink G-z,, J. Sneek.

Houwink, Mr. J. Arnhem. Hoven, H. Leeuwarden. Huber, H. W.

Huber, Mr. U. H. 's Gravenhage. Hijlkema, S. H. Leeuwarden.

Iterson, J. E. van Oenkerk. Iterson, J. C. van „ Jamin, J. G. de Groot Amsterdam. Jeude , Mr. K. W. H. van Lidth de Leeuwarden. Jong , H. Korf de Heerenveen. Jonkers, Mr. W. H. Gorredijk. Joosten, A. J. Leeuwarden. Jungius , E. C. „

Kal t , H. J. Kappers, Dr. J. Ariëns „ Kempenaer, Jhr. Mr. D. W. van

Andringa de Zutfen. Kempenaer, Jhr. W. v. Andringa de Groningen. Key , H. H. Leeuwarden.

Kiers, J. E. Nijmegen.

Kingma Kz. , H. Makkum. Klefïens, Mr. A. H. van Harlingen. Kleffens, Mr. L. W. van Veenwouden.

Kleffens, E. van Huizum. Klein, R. Hardegarijp. Klinkenberg, W. F . K. Leeuwarden.

85

Knappert, Dr. L. Koning, Willem Konter, T. Kop, F . H. van der

Korf, G-. A. Kossen, D. Kramer, H. H. Kramer, J. P . Land

Kramers, J. W. Kroes, J. Kuiper, Dr. E. T. Kuipers, H. Kuipers, Mr. H. Kuipers, J. Kuipers, Mr. J. J. Kuyper, Dr. A.

Kuyper , Dr. H. H. Kijmmell, Mr. J. W.

Kijmmell, Mr. P. D. Ley, L. A. E. van der Ley , T. S. van der

Lieftinck J .Wz. , F . Liezenberg, Dr. J. L. Limburg Stirum, C. W. graaf van

Limburg Stirum, 0. L. A. J. graaf v. Loeff, Dr. C.

Lojenga, J. G. Kutscb Loosjes, A.

Losgert, M. A. J. Lucardie, A. J. E. Luiking, H. Lycklama à Nijeholt, Jhr. A.

Assen.

Tzummarum. Leeuwarden.

» Heerenveen. Akkrum. Leeuwarden. Dokkum. Leeuwarden.

Amsterdam. Haarlem. Nes op Ameland.

Buitenpost. Utrecht. Makkum. Amsterdam.

Utrecht. Leeuwarden. Middelburg. Rauwerd. Haarlem. Schiedam.

Arnhem. Leeuwarden.

Utrecht. Leeuwarden. Amsterdam. Leeuwarden.

Lemmer. 's G-ravenhage,

m

Lycklama à Nijeholt. P. Maas, M. H. Man, Mej. Marie Gr. A. de Meer, W. van der Meindersma, Dr. S. Meinesz, M. Meijer, A. Menalda, Mr. A. Menalda, Mr. C. B. Menalda, H. Mesdag, J, van-Mesdag, J. Messcher Mackay, P. Messel J r . , S. J . van Meulen, J. H. van der Meulen, M. E. van der Meulen, N. H. van der Meulen, S. L. van der Meulen, Dr. W. W. van .dei-Middelkoop, Z. Mulder, Dr. J. Munster, W. C. van Muiier, Mr. J. Haitsma Nederhoed, W. H. Nijland, H. Nolet, M. J. Nooten, U. J. W. van Onnekes, A. J. Oosterbaan, E. J. Oosterhoff J z . , W. J. Oosting, J. Bieruma Oosting, Mr. J. Bieruma

Zwolle. Makkum. Middelburg'.

Berguni. Leeuwarden. Harich. Leeuwarden.

Hilversum (huize Dilred). Leeuwarden. Drachten. 's Gravenhage. Leeuwarden.

ÎJ

Sclieveningen. Leeuwarden. Koog a/d Zaan. Leeuwarden. 's Gravenhage. Leeuwarden. Dordrecht. Leeuwarden.

» Winkel. Drachten. Leeuwarden.

37

Oppedijk, H.

Oppedijk, L.

Ottema, A. Ottema, N. Ottema, O. Overman, L.

Paehlig, Mr. C. C. Paisières, M. Gr. -Just de la Pallandt van Waardenburg en Neerij -

nen, W. O. baron van Pare , G. J. Peereboom, P. Plantenga, T. B. Plet Jz . , J. Poelstra, Mr. P. D. Pollema, H. Poppes, Mr. P. S. Postma, ï i t u s

Postliumus, Mr. J. F . de Jong Potma, Mr. A. Potma, E. S. Prakken, Mr. C. J. Pringle, K.

Prins, Mr. E. Willinge Prins, Dr. A. Winkler Pruis , J.

Quintus, Mr. A. D. H. Randwijck, Mr. J. 0. graaf van Reijnders, S. Reitsma, D. Gf.

Rengers, A. Looxma v. Weideren bar. Rengers, Dr. J . E. v. Weideren bar.

Hommerts. Oldeboorn. Leeuwarden.

's G-ravenhage. Sneek.

Leeuwarden.

Neerij nen. Leeuwarden.

Heeg. Sneek. Balk. Leeuwarden.

Workum. Leeuwarden.

Oldeberkoop. Voorburg. Leeuwarden. Heerlen.

Leeuwarden.

Oostermeer. Leeuwarden.

IJsbrechtum.

88

Rengers, S. Gr. van Weideren baron

Rengers, Th. M. van Weideren baron Rengers, Mr. W. B. R. van Wei­

deren baron

Rengers, Mr. W. J. van Weideren baron

Rhijn, Dr. C. H. van

Riemsdijk, Jhr. Mr. Th. van Rinkes, J. J. Röell, Jhr. Mr. J. Röell, Jhr. Mr. A. Romer, Mr. C. A. Romer, Dr. J. A. Rommerts, O.

Ronde, J. C. W. de Ruitinga, W.

Rutgers, Dr. F . L. Sas, Gr. J. Sohaaff, J. H. L. van der

Sehaaff, F . Schaafsma, Mr. E. Schaafsma, H. R. Scheer, J. van der

Scheltinga, Mr. H. W. de Blocq van

Schepers, Dr. J. A. Schierbeek, R. J. Schmidt Sehaaff, P .

Scholten, Mr. P . J. J. Schoengen, Dr. M. Schokking, Dr. J. Schönstedt, W. O.

Wageningen. Leeuwarden.

Weenen.

Leeuwarden. Groningen.

's Gravenhage.

Joure. 's Gravenhage. Leeuwarden.

Murmerwoude. Amsterdam. Leeuwarden.

's Gravenhage. Leeuwarden

Bergum. Leeuwarden.

Oranjewoud.

Grouw. Leeuwarden.

Stiens. Leeuwarden.

Koudum. Leeuwarden.

39

Sclirakamp, J. M. A. Schreuder, Dr. J. O. Schulman, J. Schwartzenberg en Hohenlansberg

IJ. baron thoe 's Grravenhage Selhorst, Dr. J. F . Servatius, Mr. B. W. N. Sickenga, Mr. J. Sickenga, N. Sidder , H. Th. Sierevelt, H. J. Sikkes, E. H. Sülem, Mr. J. A. Sissingh, A. E. Sjerps, A. B. Sleeswijk, S. Sleeswijk, F . O. Slooten, P. J. D. van Slooten, H. B. van Sloterdijck J r . , Mr. J. L. van Sloterdijck, Mr. W. A. van Sloterdijck J .Lzn. , "W. A. van Sloterdijck, Mr. L. E,, van Slothouwer, Dr. Gr. M. Sluis, W. A. van der Smeding, A. J. Smids, H. P . Smilda, J.

Sminia, Jhr. A. J. van Sminia, Jhr. W. van Sminia, Jhr. H. van Baerdt van Snouck Hurgronje, Mr. W. J.

Leeuwarden.

Amersfoort.

(Heerengracht no. 20). Leeuwarden.

Wolvega.

Buitenpost. Leeuwarden.

Amsterdam. Leeuwarden.

"Wolvega. Lemmer. Terband.

Rauwerd. Leeuwarden.

Haarlem. Wageningen.

Appelscha. Eoordahuizum.

Hardegarijp. Dokkum. Oudkerk.

's Grravenhage. Leeuwarden. 's Grravenhage.

4(1

Leeuwarden.

Haarlem. Wassenaar.

Leeuwarden.

Sonnega, A. J. Sonnega, H. W. Speelman, Jhr. H. M. Speelman, Jhr. A. M. Sprenger, W. Sprenger, G-. „

Staa, H. van „

Stam, T. A. Sneek.

Steenbergen, J. J . van Heerenveen. Stephanik, Joh. W. Amsterdam (Keizersgracht 414). Stoel, W. Bemmel. Stöcker, J. D. C. Leeuwarden.

Stratingh, Mr. J. Pelinck G-roningen, Heerensingel 7. Suringar, Hugo Wageningen. Swart, I. de Leeuwarden. Swinderen, Jhr. Mr. J. H. F . K. van Rijs, bij Balk. Swinderen, Jhr. Mr. P. J. van Assen. Sijtzama, Mr. J. Gh W. H. baron van Zutfen.

Mr. M. P. D. baron van Brummen. Leeuwarden.

Sijtzama Taconis, S. A. B. Tadema, A. P. Tadema, G. Z. Talma, A. S. Talma Dz. , A. S. Tekstra, H. Telting, Mr. A. Telting, Mr. J. W. Theissen, J. S. Timmers Verhoeven, Tjebbes, Mr. J. Tjebbes, C.

L. J. M.

's Grravenhage. Culemborg. 's Grravenhage. Bijperkerk. Leeuwarden. 's Grravenhage. Zwolle. Leeuwarden.

Workum, Tour v. Bellmchave, Mr. M. W. bar. du 's Gh'avenhage.

41

Troelstra, J. Troelstra, M. P . Tromp, A. H. Tromp, L. A. Tromp, Dr. J. C. Tromp, M. H.

Tromp, Mr. J. M. van Hettinga Tromp, K. K.

Tromp, Mr. T. van Hettinga Tuinhout, F . R. Fontein Valkenburg, F . A. van Vastenou, D. A. Gr. Veen, Mr. D. van dei-Veen, Dr. S. D. van Vegelin van Claerbergen, Jhr. Ph. Vegelin van Claerbergen, Jhr. A. J. Vegter, J. Velde, R. van der . Velstra, K. Velstra, Tj.

Velzen, Mr. S. K. Thoden van Vening Meinesz, Mr. S. A. Vermaes, S. J. Vermeer Az. , J.

Vermeer, Mr. L. D. W. Losecaat Verschuur, Mr. H. D. van Ketwich Verwer, Mr. Julius Voerman, Gr. H. Vrendenberg, H. Vries, L. W. de Vries, Mr. T. de Vries, A. Draisma de

Leeuwarden. Groningen.

Woudsend.

Leeuwarden.

Balk. Woudsend. Leeuwarden.

Hilversum. Leeuwarden. 's Gravenhage. Leeuwarden.

Utrecht.

's Gravenhage. Joure.

Leeuwarden.

Mantgum. Leeuwarden.

Amsterdam. Leeuwarden. Zwolle. Leeuwarden.

Schrans. Leeuwarden. Minnertsga. 's Gravenhage. Franeker.

42

Vriese, Mr. C. W. de Leeuwarden. Wagenaar, Gr. H. „

Wagenaar, Dr. L. H. Middelburg. Wagenmgen, Mr. H. J. S. M. van Arnhem.

Wagenmgen, H. L. van Jelsum.

Wagenmgen thoe Dekama, J. H. J. v. „ Wassenaar, A.

Wassenaar, Mr. A. D. Wassenaar, K. A.

Wassenaar, H. M. Laurman Wassenbergh, F .

Welsclien, N. Wendt, Mr. H. M. de Wenning, H. Wentholt, Mr. L. R. Wester, J. G.

Wicheren, J. J. G. van

Wierdsma, Mr. C. Wichers Wierdsma, D. Wichers Wigersma, H.

Wigersma, S. Wijck, Jhr. Mr. C. G. A. v. Asch v

Wijers, Mr. J. A. Winkel, Dr. J. te Winkler, A. J. With , Mr. J. Minnema de

Witkop, Mr. N. T. Wit t , G. N. Dudok de Witteveen, Mr. F . Witteveen, Mr. J. Witteveen, J. N. Wolff, Mr. I.

Haren. Leeuwarden.

Huizum.

Oosterend.

Franeker. Leeuwarden.

Weidum. Leeuwarden. Bergen op Zoom. Leeuwarden.

Heerenveen. Amsterdam. Haarlem. Leeuwarden. Assen.

Breukelen (prov. Utrecht). Tornaard. Kollum. Leeuwarden.

•

4:3

Woltman, D. Heerenveen. Wumkes, Gr. A. Zeerijp (Gr.)

Ypeij, F . Vorden. Yvoij, Mr. J. J. L. van Hangest

baron d' Leeuwarden. Zaadnoordijk ¥ z . , J. M. „ Zaaijer Az., Dr. J. Rotterdam. Zandleven, T. Leeuwarden.

Zee, F . J. de Rauwerd. Zondervan, P. Leeuwarden.

Donatrices.

Andreæ, M. Beucker Leeuwarden. Andreæ , Wed. Mr. A. J . , geb. Huber Groningen. Bruinings, B. T. Assens, Funen (Denemarken). Buma, wed. Mr. B. J . , geb. A. A. S.

Wijckerheld Bisdom 's Gravenhage. Eijsinga, Jkv. A. A. van Leeuwarden. Eijsinga, Jkv. C. van „

Eijsinga, Jkv. Cl. van „ Eijsinga, Jkv. Q. van „

Gevaerts, Jkv. A. A. G. „

Gevaerts, Jkv. W. C. „ Harinxma tboe Slooten, baronesse A.

C. E. W. van, geb. CoUot d' Escury 's Gravenhage. Kutseh, wed. Mr. W. "W., geb. A.

de Haan Leeuwarden.

Lycklama à Nijeholt, Jkv. E. R. R. Beetsterzwaag. Miedema, wed. J . R., geb. Steenbergb Leeuwarden. Rengers , baronesse C. P . v. Weideren,

geb. Looxma

4.4.

Eengers, Q. J. baronesse v. Burmania, geb. van Weideren Rengers Amersfoort.

BAnia van Nauta, C. M. Leeuwarden.

Visscher, Mej. R. „ Vos van Steenwijk, baronesse C. J. de Wommels. Vries, wed. H. P. J. de, geb. Losgert Leeuwarden.

Verslag van den Conservator-Bibliothecaris,

Toestand van het Museum. Dit jaar werd de zoo­genaamde kerkekamer onder handen genomen. Een der aldaar geplaatste, hoogst ondoelmatige en lompe vitrines, die in der haast gemaakt zijn voor de Historische Tentoonstelling van 1877, werd vervangen. De be­langrijke vóór-reformatorische kerkelijke oudheden konden nu eerst tot haar recht komen. Onbelangrijke zaken en doubletten werden overgebracht naar het dépôt. Tevens zijn in dit vertrek tentoongesteld de mooiste Jacoba-kannetjes en Duitsche kruiken uit de, in een der kelders geborgen, hoofdverzameling.

De ronde vitrine in de Oranje-zaal werd definitief als eere-vitrine ingericht. Gipsafgietsels van zich daarin bevindende origineele stukken en een, hier minder pas­send, pièce de milieu van kristal en zilver (modern) werden verwijderd, waarvoor eenige fraaie specimina uit de glas-verzameling Looxma Ypeij in de plaats kwamen en eenige stukken oud-Makkumer aardewerk, waarop wel eens de aandacht gevestigd mocht worden, vooral nu er, dank zij het initiatief van de Oommissie voor de Parijsche Hindelooper kamer, weer eenig meerder leven in die Friesche industrie valt op te merken.

Op het prentenkabinet werden blijvend tentoongesteld eenige incunabels en 16e eeuwsche boeken, als voor­beelden van mooi drukwerk, waaronder de oudste druk van het Wester-Lauwersche landrecht (15e eeuw), het unieke exemplaar van de Sydrac-uifcgave van 1495 en

46

een zeer fraai gedrukte Fasciculus Mirre van + 1518, versierd met gekleurde houtsneden, voorstellende het lijden van Christus; verder eenige 16e en 17e eeuwsche boekbanden en de enkele, minder belangrijke, verluchte handschriften (miniaturen), die het genootschap bezit, waarbij gevoegd is een prachtige adelsbrief op perka­ment, met afhangend zegel, waarbij Hans en Ulrich Rattaler in 1498 door Keizer Maximiliaan in den adel­stand werden verheven. Het keurige wapen is op dezelfde wijze uitgevoerd als de miniaturen waarbij het is tentoongesteld.

Onderscheidene der tentoongestelde voorwerpen werden weder voorzien van bijschriften, zoodat de bezoekers ook zonder catalogushulp kunnen begrijpen wat zij zien.

Aanwinsten van het Museum. Zooals men uit de bijgaande beredeneerde lijst van terp-oudheden zien kan, was het afgeloopen genootschapsjaar zeer gunstig voor de oudste afdeeling van het Museum. Verschil­lende terpen werden bezocht, bij welke gelegenheid natuurlijk ook zooveel mogelijk de in de, dikwijls zeer uitgestrekte, route gelegene kerken en andere bouw­werken bezichtigd werden. Dit laatste had o.a. tenge­volge , dat er vanwege het Bestuur vier mooie gevels van Dokkumer huizen zijn gefotografeerd. Zij dateeren alle uit het jaar 1622.

De recht vorstelijke gift van wijlen Jhr. Mr. F . J. J. van Eijsinga, de bekende beker, is onder de aanwinsten uitvoerig beschreven.

Aanwinsten van de bibliotheek. Onder deze rubriek valt vooral te vermelden eene hoogst belangrijke, in

4:7

twee banden gebonden verzameling 18e eeuwsche leed-brieven, kennis gevende van het overlijden der meest aanzienlijke personen in Friesland, waaruit men dus de absoluut juiste gegevens putten kan omtrent hun overlijden.

Wij mochten deze mooie verzameling, waarop reeds een uitvoerig alphabetiscli register vervaardigd werd, ten geschenke ontvangen van onzen voorzitter, den heer Mr. W. J. van "Weideren baron Itengers.

Eveneens werd er een uitvoerig register of liever een kaart-catalogus gemaakt op eene dergelijke, op andere jaren betrekkelijke collectie leedbrieven, in het bezit der familie Van Eijsinga alhier.

Van den „ Greschied- en Oudheidkundige k r ing" te G-ent, waarmede betrekkingen werden aangeknoopt, ont­vingen wij een volledig stel der tot dusverre uitgege­ven werken. Ook met de vereeniging „Gelre" zullen voortaan de wederzijdsche publicatiën geruild worden.

Gebruik en toestand van bibliotheek en archief. Een belangrijke codex, bevattende o. a. „EruditorumFrisio-rum aliorumq. virorum Doctorum epistolae mss, maxi-mam partem ineditae collectae et scriptae manu Simonis Abbes G-abbema", werd tweemaal uitgeleend: eenmaal aan de Koninklijke Bibliotheek voor brieven van Ubbo Emmius, de tweede maal aan de Universiteits-biblio-theek te G-ent voor brieven van Aggaeus de Albada.

In aanmerking genomen, dat onze boekerij, hoewel billijke aanvragen nooit worden afgewezen, toch eigen­lijk geene openbare bibliotheek is, werd zij in het af-geloopen jaar druk geraadpleegd.

Een kistje met archivalia, dat verdwaald was onder

is

het fonds der uitgaven van het genootschap, bleek te bevatten liet archief van wijlen Jhr. T. Æ . J. H. van Eijsinga, grietman over Rauwerderhem. In het char-terboek is er herhaaldelijk sprake van deze papieren en ik vond dan ook zoowel in dit archief als onder de Herbeliana een geschreven register, opgemaakt door Herbell, den laatsten bewerker van het Friesche char-terboek. De stukken dateeren van 1451—1656 en zijn bijna alle van staatsrechterlijken aard; een gedeelte is opgenomen in het charterboek. Tusschen blanco-vellen papier gelegd, vult dit belangrijke arcliiefje thans zes 8.5 c.M. hooge doozen. Onder de vele origineele stuk­ken bevinden zich twee met de handteekening van de landvoogdes Margaretha van Parma.

Algemeene opmerkingen. Herhaaldelijk werd er door het Bestuur vergunning verleend, om voorwerpen uit het Museum te fotografeeren, copieeren enz.

Het Museum was met goede inzendingen vertegen­woordigd op de tentoonstelling van „Ambachtskunst" in het Stedelijk Museum te Amsterdam, en die van „Antiek Nederl. Goud- en Zilverwerk" te Utrecht.

Eenige der belangrijkste goud- en zilverwerken uit het Museum, waaronder penningen, werden gepubli­ceerd in het dezer dagen door de firma Meijer & Schaaf-sma alhier uitgegeven plaatwerk: „ Antiek Ned. goud­en zilversmidswerk", met Nederlandschen en Franschen tekst van het Bestuur van het Friesch genootschap.

De doorschoten museum-catalogus, die bijkans een labyrint geworden was door de vele inlegvellen enz., werd door onzen schrijver Draaisma overgeschreven. Als kaart-oatalogus is hij nu gemakkelijk bij te houden.

49

onjuiste beschrijvingen kunnen vervangen worden, no­

tities bijgevoegd enz., zonder dat de orde ooit verstoord

wordt of de ruimte te kort schiet.

Yoor de terp-oudheden werd eene nieuwe nummering-

ingevoerd. Niet alleen het bijnummer, ook het hoofd-

nummer wordt er voortaan opgeplakt. Nu bij de rang­

schikking het locale systeem niet meer onversneden

toegepast wordt, zou de enkele nummering tot twijfel

omtrent de herkomst aanleiding kunnen geven.

Belangstellenden worden er aan herinnerd, dat de

ondergeteekende Dinsdags en Zaterdags in het Museum

werkzaam en te spreken is.

Mr. P. O. J. A. BOELES.

AANWINSTEN VAN HET MUSEUM.

(Juli 1900—Juli 1901).

!. Voorwerpen ouder dan de 10e eeuw n, C.

XXXlUis. Ameland. No. 2. Zevenenveertig kralen , zooals die door de Friezen en

andere Germanen gedragen werden , ronde , achtkante , blauwe , witte , van glas en van barnsteen. Gevonden op verschillende plaatsen. Geschenk van den. lieer 0. A. Scholten te Jfes op Ameland.

XXb. BritSUm , terp bij het dorp. No. 24. Haakvormige (met rechten hoek) sleutel van ijzer met

drie landen. Lang 13.7 c.M. Gevonden op eene diepte van pi. m. 1.50 M.

De Heer Mr. R. A. Fockema maakte den ondergetee-kende attent op een houten put in deze terp, waarvan een gedeelte voor den dag gekomen was. Bij een ter plaatse ingesteld onderzoek vond ik op eene diepte van pi. m. 2.5 M. , waarbij in aanmerking genomen werd, dat dit gedeelte der terp reeds vroeger een meter van zijne hoogte verloren had, een vierkanten put van planken , die iets over elkaar heenschoven en van binnen gesteund werden door een raam van balkwerk. Volgens den terpbaas had er nog een deksel op gelegen. Beze put besloeg een oppervlak van één M%. , daar iedere zijde pi. m. één M. lang ivas. Be aanwezigheid van water, waarin men diept kon wegpeilen , bewees voldoende dat-men hier met een put te doen had. Merkwaardig is het dat Br. L. J. F. Janssen , wijlen de conservator aan het Jîjks-Museum te Zeiden , een geheel gelijken put afbeeldt in zijne »Oudheidkundige verhandelingen"

51

/ ƒ ƒ , no. 4 , en beschrijft op pag. 59 , als in zijn bijzijn ontgraven te Katwijk.

Verschillende oudheden aldaar gevonden en ook twee ton- of vütjiuiten komen veelvuldig in de terpen voor.

XXIVÄ. Finklim , terp Juckema (dicht bij Stiens). No. 3. Fragmenten van een sandaal of schoen van leer , die

waarschijnlijk , zooals volgt uit een reeks gaatjes , niet uit een stuk bestond. Het bovenleer is door rechte insnijdingen geheel in reepjes verdeeld , die alleen van boven en beneden aan elkaar gehecht bleven. Volgens aanwijzing van den terpbaas gevonden op 5 meter diepte in eene putvormige en met water gevulde uitholling van den grond.

» 4. Potje (defect) van zwarte aarde , voorzien van een oor en versierd met twee horizontale kringen. Het type wijkt nog al af van het gewone terp-aardewerk. Hoog 7 c.M. Volgens aanwijzing als voren gevonden op pi. m. 3 M. diepte.

Nos. 7—8. Klokjes voor vee , van brons , verschillend van model. Hoog 8 en 6 c.M. Dergelijke zag ik in de Musea te Nijmegen en Utrecht; ook in Pompei zijn zij gevonden: zie afbeelding bij Pierre Gusman, Pompei (1899), p. 146. Gevonden op pi. m. 5 M. diepte.

No. 9. Francisca of werpbijl van ijzer , bijna geheel gelijk aan die welke gevonden werd in het graf van Childerich I (481 n. C.) , als no. 83 afgebeeld bij Lindenschmit, Handbueh. Grootste lengte 14 c.M. Gevonden op pi. in. 5 M. diepte.

» 15. Fragmenten van twee lederen sandalen, waarvan de eene nog geheel te reconstrueeren is. Deze beslaat uit één stuk leer , alleen de hiel is er ingezet en verder is er van onderen eene losse zool aan vastgenaaid door middel van een dunne riem van leer. Het bovenleer is in lussen gesneden , waardoor een riem moest loopen om den schoen vast te binden. Deze sandaal levert veel overeenkomst op met het mooie exemplaar uit de terp te Hallum (27'aa no. 43), door mij in het 70e verslag. pag. 4 , ten onrechte als Romeinsch gekwalificeerd.

52

Dergelijke sandalen vindt men in de Musea van Groningen en Drenthe. Zie vooral ook het artikel over vMoorleicheyi" in het 42w .Bericht des Schleswig-Holsleinischen Museums zn Kiel , herausgeg. von J. Mestorf, waar o.a. een sandaal uit den tijd van 200—400 n. C. wordt afgebeeld, en Lindensclimit, Handbuch p. 345 v. v. Bepaald te dateeren zijn deze Germaansche sandalen niet, tenzij er andere voor­werpen bij gevonden worden. Ze verschillen merk­baar van de Romeinsche schoenen.

Wos. 4—15 geschenk van den Heer T. IJtsma te Leeuwarden.

XXVILM. Hallum , terp Jousumburen. No. 248. Fibula van brons , overeenkomende met afbeelding 15

bij Almgren , Studiën über Norcleuropäischen Fibel-formen. Hij noemt dit type »Provinzialrömisch". Der­gelijke fibulae komen meer voor in de terpen. Lang 4 c.M.

LVa. H ijl aard , terp ten noordoosten van de kerk. No. 15. Houten kam met een rij grove en een rij fijne tanden.

Het model is vierkant. Breed 8.2 c.M. , hoog ook 8.2 c.M. Lindenschmit, Die Alterthümer unserer Heid-nischen Vorzeit beeldt slechts één kam van hout af, II , XI , 4 , 8 , die in type hiermede geheel overeen­komt. Dit exemplaar is ook , volgens het prachtige wetenschappelijke register (1900) op genoemd werk, Romeinsch. Het Leeuwarder exemplaar is de eenigste kam van hout , die mij uit de terpen bekend is. Overi­gens is het merkwaardig, dat hetzelfde model nog tegenwoordig overal te koop is , maar dan van hoorn.

» 19. Mesje van hout, lang 12.5 c.M. Er zijn nog enkele dergelijke mesjes van hout en ook van been in de torpen gevonden. Mogelijk gebruikt bij ritueele han­delingen. De Uoekoeiis op Java gebruiken bij sommige gevallen mesjes van hout in plaats van ijzer.

XXV. Hijlim , terp waar de kerk op staat. No. 79. Fluit van been. Lang 19.5 c.M.

53

XXVIII. Hogebeintlim , terp waar de kerk op staat. Een der hoogste en omvangrijkste terpen van Friesland.

No. 6. Halsring van brons, grootste wijdte 14 c.M. De ring is veerend, gegoten en massief, in tegenstelling met het volgend hiermede tezamen gevonden nummer, dat hol is. Dit uit een oogpunt van kunst en historie uiterst belangrijke voorwerp behoort m. i. tot het La-Tène tijdperk (pi. m. 400—100 v. Chr.). Van verdere beschouwingen zal ik mij te dezer plaatse ont­houden , daar dit en het volgende nummer bij gelegen­heid uitvoeriger besproken zullen worden aan de hand van eene afbeelding. Gevonden in eene zwarte aard-laag op pi. in. 3 M, diepte. Het Museum bezat reeds een voerenden bronzen ring, die hiermede overeenkomt. Halsringen komen als sieraad voor van af het bronzen tijdperk tot en met den Merovingischen tijd , waartoe de gouden halsringen van Velp behooren (zie Janssen in de Bijdr. v. Vad. Gesch. en Oudh. , 1852).

» 7. Gegoten ring van geel koper of brons, in vorm en stijl overeenkomende met het vorige nummer, waarmee het gevonden is , volgens den terpschipper, in één sehep modder. Deze ring is hol , kleiner en lichter dan het vorige nummer , kan nooit als halsring gediend hebben , maar wel als hoofdring. Grootste wijdte 12.3 c.M.

Ter zelfder plaatse zou volgens de arbeiders een schedel (met skelet ?) gevonden zijn , die thans in het Museum berust en merkwaardig is door het feit, dat er nog een gedeelte van het hoofdhaar op bewaard bleef.

» 10. Bronzen ringetje, waaraan een knijpertje van brons om de baardharen uit te trekken (6.5 c.M.) en een dito oorlepeltje. Prachtig geconserveerd , bijna geheel gelijk aan no. 646 bij J. Mestorf, «Vorgeschichtliche Allherthümer aus Schleswig-Holstein" , welk laatste voorwerp gevonden is in eene urn van het grafveld te Borgstedt en dientengevolge te dateeren is in de 5e of 6e eeuw n. C. Gevonden op pi. m. 6 M. diepte.

54

XXXVb. Oosirum , terp Mellemastate. No. 29. Friesche pot, bolvormig , van roode aarde , met één

oor en eene afgeknot kegelvormige tuit (ongeveer 4 c.M. onder den bovenrand). Hoog 21.5 c.M., diam. 24 c.M. Merkwaardig is deze pot, omdat hij i'rankischen invloed vertoont, wat vooral aan den vorm van de tuit merk­baar is en ook aan het vrij platte oor. Volgens opgave op eene diepte van 5 à 6 M. gevonden.

OudvVOlldO , lage terp aan de Nieuwe Zwemmer (kanaal) gelegen. Bolvormige pol van grauwe aarde ; onder den een weinig omgebogen rand loopen twee kringen van inpuntingen, daaronder weer een kring van driehoekige, geruite stempelindrukken. De beide ooren (één is afgebroken) zijn bevestigd ter hoogte van den ondersten kring. Hoog 24 c.M. , diam. 24 c.M. De stempels zijn één voor één en niet met een radstempel ingedrukt. Vgl. Lin-denschmit, Alterthümer IV, Taf. 72 , waar aardewerk is afgebeeld, met analoge stempelindrukken versierd. De pot maakt volstrekt geen I'rankischen indruk en wijkt door de ornamentatie, niet door vorm en kleur, al' van de friesche typen. Men bedenke, dat Oudwoude niet behoort tot de echte Friesche kleidorpen.

Met zes onversierde bolvormige potten ^ ieder een vinger-ivdruk onder den rand eertoonende, en eene gave kasserol of pan ten geschenke ontvangen van den Heer T. S. Moitsma te KoUmn.

II, Voorwerpen jonger dan de 9e eeuw n. C.

GOUD- EN ZILVERWERKEN.

1099/'. 12e of 13e eeuw. Gouden vingerring met ai'geknot kegel­vormige kast , waarin , te oordeelen naar een analogen ring in onze verzamelingen , een steentje van kwarts gevat is geweest, Uit eene huisstede tusschen Tzum en Spannum. Zeer zuiver goud. De ring is gevormd uit een langwerpig vierkant staafje , waarvan de gespleten uiteinden tegen de naar beneden toespitsende kast gesoldeerd zijn. Tusschen

XXXVIhro.

No. 3.

55

de gespleten uiteinden is aan iederen kant een gouden bolletje geklemd.

895a. 16e eeuw. Gegoten zilveren beeldje van de madonna met het kind , afkomstig van een lepel. Hoog 2.5 c.M. Gekocht van een Leeuwarder zilversmid.

1018b. Zilveren rinkelbel , vervaardigd van een in kabelvormigen rand gevatten zilveren munt van het jaar 1586, hangende aan eene dito ketting , waarvan de schakels in doorsnede den vorm van een kruis vertoonen. Het Museum bezit een kinderportret in olieverf, waarop eene bijna gelijke rinkelbel is afgebeeld. Geschenk van den lieer S. Wigersma Hz. te Leeuwarden.

693. Begin van de 17e eeuw. Verguld zilveren beker, op baluster-voet, met deksel. Rijk versierd met gedreven jachtvoorstellingen (op den kelk), dier- en fruitornament. Aan den binnenkant van het deksel een rond, gegoten plaatje, waarop en relief een naakt figuurtje van een kind , dat met een vogel speelt. Op den top het beeldje van een krijgsman als drager van een schild, met de wapens van Eijsinga en Gratinga. Merk H. F. Hoog 52 c.M. Geschenk van wijlen Jhr. Mr. F. J. J. van Eijsinga te Leeuwarden. Deze beker, waarvan wij de mooie slanke proporties en het rijke , vlak gehouden or­nament bewonderen , is als no. 12 afgebeeld in het bij de firma Meijer & Schaafsma uitgegeven plaatwerk : » Antiek Nederlandsen Goud- en Zilversmidswerk enz. , toegelicht door het Bestuur van het Friesch genootschap."

1086b. Einde 18e eeuw. Zilveren loddereindoosje , fraai versierd met ingedrukt ornament. Merk Amsterdam.

1091a7. Kleine zilveren breischee. Lang 7 c.M. Geschenk van den Heer S. Wigersma Hz.

1064c. Twee zilveren oorij zerknoppen uit het midden van de negentiende eeuw. Gekocht van een Leeuwarder zilversmid.

B R O N S - E N K O P E E W E E K .

776/. Vroeg middeneeuwsche sleutel van brons. Lang 6.5 c.M. Gevonden in de terp te Lijons.

56

768/. 16e eeuw. Bronzen kraan van een vat. Zeer fraai van vorm en kleur. Gemerkt: A. S. en een lelie. Gevonden te IJlst bij het graven van een fundament voor een huis.

882/. 16e of begin 17e eeuw. Koperen lepel met een apostel­beeldje aan het einde van den steel.

960b. Koperen tabaksdoos met de voorstelling van eene machine en het opschrift: »De eerste Machine in Friesland gesticht door H. J. Barneveld te Leeuwarden in 1851." Geschenk van den Heer S. Wigersina Hz.

AABDEWERK ENZ.

796d. Fraaie middeneeuwsche kruik van een type , dat wij tot dusverre in Friesland niet aantroffen. Het bovengedeelte is groen verglaasd , de onderste helft is daarentegen niet verglaasd en ook nooit verglaasd geweest. Over de be­trekkelijk nauwe opening welft een hengselvormig oor, terwijl er nog een ander oor is , dat van het midden van de kruik tot den rand van de opening loopt. Eindelijk bevindt zich 5 c.M. onder den boven rand eene 2 c.M. lange cylindervormige tuit. De gerekte hoofdvorm, de tuit, de platte , typisch ingeplante ooren verraden samen­hang met karolingisch aardewerk , hetgeen natuurlijk met de vraag of deze pot al dan niet geimporteerd is , weinig te maken heeft 1). Gevonden in de duinen op Schiermon­nikoog. Hoog , zonder oor, 43 c.M. , met oor 51 c.M. , diam. van de opening 9 c.M. , van den bodem 16 c.M.

682fj. 1692. Zonnewijzer van zandsteen met het jaartal 1692. Op de kanten versierd met uitgehouwen tulpen, van boven met rosetten. Oppervlakte 20 bij 20 c.M. Dik 4.5 c.M. Geschenk van den Heer 0. A. Scholten OJJ Ameland.

1) Na het ter perse gaan van het verslag ontving het Museum een uniek voorwerp van dezelfde factuur: een duivels- of narrenkop in monnikspij, eveneens VOM een soort -pnjpaarde en eveneens half èn groen verglaasd. Deze kleine buste (9 c.M.) , uit de terp te Deinum , is te vergelijken met de heiligen beeldjes van pij-paarde en denkelijk Friesch werk.

57

667«. Groole prikslee van modern Lemster aardewerk. Geschenk van den lieer Tiius Postma Ie Leeuwarden.

GLASWEBK.

930c. Glazen roemer met ingeslepen wapen van Friesland en onderschrift : »'t Hoff van Frieslandt." 18e eeuw.

930rf. Dito met hetzelfde wapen en de woorden : »De gedepu­teerde Staten van Frieslandt." 18e eeuw.

827/. Oude wijnflesch van groen glas , gevonden bij het her­stellen van de Lange Pijp te Leeuwarden. Geschenk van den Heer L. Webei' te Leeuwarden.

DIVEBSEK

1234e. De portretten van Prins Willem V en zijne gemalin in lijst, achter dubbel glas , waartusschen was, dat eerst moet smelten, alvorens de portretten te zien zijn. Zoo­genaamde bedrieger. Geschenk van Mevrouw de Wed. Dr. lisman , geb. Posthumus , te Leeuwarden.

1056c. Eenige poppenkleeren uit het begin van de 19e eeuw. Geschenk van Jkvr. A. A. G. en W. C. Gevaerts te Leeuwarden.

VOORNAAMSTE AANWINSTEN VAN HET

PRENTENKABINET.

Historisch-statistische schetskaart van Nederland , bewerkt aan de topografische inrichting. Schaal 1 : 100,000 , nos. 9 (2 expl.), 13 (2 expl.) , 14 (2 expl.) , 19 (2 expl.) en 20 (2 expl.).

Drie verschillende ontwerpen voor eene reclameplaat voor de Vereeniging tot bevordering van Vreemdelingenverkeer te Leeuwar­den. Het zich hier onder bevindende ontwerp van den Heer C. 0. Breman te Blaricum, voorstellende een Friesch meisje met het oorijzer , behaalde den eersten prijs en is later in lithographie ge­reproduceerd.

Geschenk van de Fereert/ging.

Martena-State te Cornjum , in 1899 , kort voor het afbreken. Twee verschillende foto's.

Geschenk van den Heer (F. C. de Groot Ie Leeuwarden.

Vier verschillende folographische opnamen van kamers in het Museum te Hoorn , 28 bij 23 c.M. Belangrijk o.a. wegens de eikenhouten kamerbeschotten.

Fotografie van eenige tonputten , zooals ze , gedeeltelijk ontbloot , te voorschijn zijn gekomen bij het uitgraven der fundamenten van het huis op den hoek van het Hofplein en de Kleine Hoogstraat te Leeuwarden, d. i. aan den voet van de terp, waarover de Groote Kerkstraat loopt. Zie vorige verslag p. 46 , no. 1886.

Negentien stuks, tot ééne serie behoorende , platen voor aan­schouwelijk onderwijs , 37 bij 47 c.M. Omstreeks 1850.

Geschenk van de dames Mejonkvr. van Eijsinga te Leeuwarden.

Twee verschillende fotografiën van het Popta-Gasthuis te Marssurn en twee dito van de Kanselarij te Leeuwarden, 17 bij 22,5 c.M. Uitgave van de »Friesche Bouwkring" te Leeuwarden.

59

Gegraveerd portret van Sixtus Rippertus, 1630 , aet. 46 , herv. predikant te Leeuwarden. Naar de schilderij van Gerardus Adriani, door een onbekend graveur. Zeer fraaie afdruk van dit goed <re-graveerde portret. Muller 45056.

Evenals de volgende drie portretten aangekocht ait de verzameling van den Heer L. Schouten te Utrecht.

Portret alsvoren van Hermannus Witsius, theologisch professor te Franekcr, Utrecht en Leiden, anno 1681, aet, 45. Fraaie afdruk. Muller 6206c/.

Portret van denzelfden Herm. Witsius, uilgeg. na diens dood in 1718. V. Someren 6183.

Hugh Mackaij , predikant te Emden , voorheen te Paesens , te Twijzel en Kooten. Zwarte kunst. C. Meijboom pinx. F. C. Bier-weyler sculp. Proefdr. Uitgeg. bij Js. Groenewoud te Amsterdam. Niet bij Muller en v. Someren. 27 bij 37 c.M.

Drie goede foto's van oudheden uit de Friesrhe terpen, verzameld door den Heer A. van der Toorn, thans te Apeldoorn en door hem ten geschenke gegeven aan het Museum te Leiden.

Geschenk van den verzamelaar.

Twee foto's in lijst, achter glas , naar de portretten van Wibrant de Geest, geboren int Jaer 1592 den 16 van Oost-maent en Henrikien van Ulenburgh (zijne huisvrouw , zuster van Saskia , de vrouw van Rembrandt) , geboren int Jaer 1600 den 3 van Meert, geschilderd door Wibrant voornoemd en thans hangende in het Rijks-Museum te Amsterdam. Zie Bulletin I , p. 8.

Geschenk van den Heer S. Wïgersma Hz.

AANWINSTEN DER BIBLIOTHEEK. :i:) (Juli 1 9 0 0 — J u l i 1901).

ARKEL (G. van) en A. W. Weissman. Noord-Hollandsche oudhe-

heden beschreven en afgebeeld. 4e st. met 60 afbeeldingen. Amst.

1900. 4U.

Geschenk van het Kon. Oudheidk. Genootschap te Amsterdam.

BIBLIOTHEEK (Paedagogische) van het Nederlandsch onderwijzers­

genootschap. Aanwinsten 1899—1900. 8°.

Geschenk van de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam.

BOELES (P. C. J . A.) C. Baardt , drijver te Bolsward in de 17e

eeuw. Overdr. uit «Bulletin van de Ned. Oudheidk. Bond" I I ,

Januari 1901.

De oudste Nederlandsche schaven, waar­

onder met Germaansch ornament. Overd. uit »Bulletin" II .

De Friesche zilversraidskunst op de tentoon­

stelling Ie Leeuwarden. «Nieuwe Rotterd. Courant" 5 Sept.

1900 , 2e bl.

BOER (T. J. de) Geschichle der Philosophie im Islam. Stuttgart,

1901 . 8". 191 pag.

CATALOGIIE illustré officiel de 1' exposilion retrospective de 1' art

francais des origines à 1800. Expos. de 1900. Paris. 8°. 262

afbeeldingen.

CATALOGUS der tentoonstelling van moderne medailles en pla-

quetten, gehouden door het Friesch Genootschap van 30 Dec.

1900—14 Jan. 1 9 0 1 , in de zaal der moderne schilderijen van

het Friesch Museum. 8°. 302 nummers, (Zie «Nieuwe Ilott.

Courant" van 21 Dec. 1 9 0 1 , Ie bl. a en de keurige verslagen

in de «Leeuwarder Courant").

*) Bovendien ontving de Bibliotheek, door ruiling, de gewone uitgaven van de Genootschappen, waarmede men, volgens de aan het verslag toegevoegde lijst, in correspondentie staat.

61

CATALOGUS van de pamfletten-verzameling berustende in de Ko­ninklijke Bibliotheek, bewerkt, met aanteekeningen en een register der schrijvers voorzien, door J)r. W. P. C. Knuttel. 3e deel, 1689—1713. 'sGravenhage 1900. 8°.

Geschenk van de liotiinklijke Bibliotheek.

van genealogieën in handschrift berustende in het genealogisch en heraldisch archief te Rijswijk. Rijsw. 1900. 8°.

CONGRES archéologique de France. LXII Session, ten. à Cler-mont-Ferrand en 1895 par la Société Française d' archéologie pour la conservation et la description des monuments. Paris 1897. 8». Met vele afbeeldingen.

LXIHe Session, ten. à Mor-laix et à Brest en 1896. Paris 1898. 8°. Met vele afbeel­dingen.

LXVe Session , ten. à Bour-ges en 1898. Paris 1900. 8°. Met vele afbeeldingen.

CORNELISSEN (P. J.) en J. B. Vervliet. Idioticon van het Ant­werpsen Dialect (stad Antwerpen en Antwerpsche Kempen). Be­kroond door de Kon. Vlaarnsche Academie voor Taal- en Letter­kunde. Gent 1899. 8°.

DAGH-REGISTER gehouden int Gasteel Batavia. Anno 1637. Uitgeg. onder toezicht van Dr. H. T. Colenbrander, 's Grav. 1899. 8°.

Geschenk van liet Ministerie van Blnnenlandsche Zaken.

DUPARC (A.) Gemeente-archivarissen. Overdruk van het »Ned. Archievenblad", no. 2 van 1900—1901.

Aan een heer Mr. S. Muller Fz., vooi'zitter van de ^ereeniging van archivarissen in Nederland. Overdr. als vo­ren (no. 3).

DUTSE (Prudens van Duyse). De rederijkkamers in Nederland , hun invloed op letterkundig, politiek en zedelijk gebied. Uitgeg. door Fr. de Potter en Fl. van Duyse, op last der Vlaarnsche Academie. Ie Dl. Gent 1900. 8°.

EIDAM (H.) , Ausgrabungen des »Vereins von Alterlhumsfreunden" in Gunzenhausen. Mit 8 Tafeln. Ansbach , 1887. 4°.

Geschenk van den Heer G. H. van Borssum Waalkes,

62

ELSLAND (Jan van), Gezangen of het vrolijk gezelschap der negen zanggodinnen. 4e dr. Haarlem , 1738. 12°.

Geschenk van Jhr. Mr. W. C. G. van Eijsinga.

EXERCITIEN voor den landstorm met de commandowoorden voor piek en het geweer der infanterie. Leeuwarden , 1814. 12°.

Geschenk van den Heer J. A. J. Bruinsma.

GEDENKSCHRIFTEN van Gijsbert Jan van Hardenbroek (1747-1787). Uitgeg. en toegelicht door Dr. F. J. L. Kramer. Dl. I , 1747—1780. Werken uitgeg. door het Hist. Genootschap te Utrecht. Amst., 1901. 8°.

GELDER (H. van), Geschichte der alten Rhodier. Preisgekrönt und herausgegeben vom Utrechter Provincial-Verein für Künste und Wissenschaften. Haag, 1901. 8°.

GRAAF (J. J.), Gids in het Bisschoppelijk Museum voor kerkelijke oudheid , kunst en geschiedenis te Haarlem. 4e dr. 1900. 8°.

JACOBS (Jozef) , Vormleer van het oud-friesch werkwoord. Werken van de Kon. Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde. Gent, 1900. 8".

JANS (Marten) te Lippenhuizen. De overheerlijke en nuttige voor­deden der hoge en de nadeelige gevolgen der lage veengraverien beschout en aangewesen in twee bysondere stukken. Te zamen in rijm voorgesteld. Sneek, 1767. 12°. 48 pag.

JUSTICE (Jean), Dictionnaire des marques et monogrammes de la faience de Delft. Gand , 1901.

LINDENSCHMIT (L.) Sohn , Die Alterthümer unserer heidnischen Vorzeit. Erganzungsheft zu B. I—IV. Mainz , 1900. 4°.

MARTIN (W.), Het leven en de werken van Gerrit Dou beschouwd in verband met het schildersleven van zijn tijd. Met een portret van den schilder. Leiden, 1901. 271 pag. 8°.

MATRIKEL (Die) der Universitát Rostock , IV, 1. Mieli. 1694 Ost. 1747. Herausgeg. von Dr. Adolph Hofmeister. Rostock , 1901. 4°.

63

MEMORIAM (In). Peter Minuit, first colonial governor and elder. Sebastian Jansen Krol , Jan Huyck , the krankenbezoekers . . . . Presented at the memorial service , middle Dutch Church , Sec. Avenue , Nov. sec. A. D. 1900. [New York].

Geschenk van den Heer J. R. Planten , te New York.

MEULEN (M. E. van der) , Nicolaas Geylkerk. Overdr. uit Oud-Holland. 1900.

Geschenk van den schrijver.

MIEDEMA (A. S.) De staatkundige en rechtsgeschiedenis van Ame­land tot deze eeuw. Diss. van Mr. J. Houwink, 1899. Overdr. uit »Themis" 1901, no. 1. 4 pag.

MOES (E. W.) Iconographia Batava. Beredeneerde lijst van ge­schilderde en gebeeldhouwde portretten van Noord-Nederlanders in vorige eeuwen. Amst. s. a. Afl. 27-28.

MULLER Fz. (S.) Aan den Edelachtbaren heer A. Duparc, lid van den Gemeenteraad van Leeuwarden. Overdr.

NÜBLING (Eugen). Die Handelswege des Mittelalters. Ulm 1901. 50 pag.

ONTWERP tot oprichting van een Nederlandsch genootschap ter zedelijke verbetering der gevangenen , door W. H. Suringar, J. L. Nierstrasz Jun. en W. H. Warnsinck. Leeuw. 1823. 8°.

ORNEMENTS. Arts industriels. Catalogue LXIX de la librairie ancienne de Ludwig Rosenlhal. Munich. Avec 60 illustrations. 8°. s. a.

PARKMAN (Francis). Pioneers of France in the New World. Bos­ton, 1901. 8°.

Geschenk van den Meer J. II. Planten te New Tork.

The Jesuits in North America in the seven-teenth century, Boston, 1901. 8°.

Geschenk alsvoren.

La Salie and the discovery of the Great West. Boston, 1901. 8».

Geschenk alsvoren.

PIT (A.) Tentoonstelling van Antieke Goud- en Zilversmidswer-ken te Leeuwarden. «Bulletin" II.

64

PLAKAATBOEK (Nederlandsch-Indisch) , 1602—1811, door Mr. J. A. van der Chijs. 17e Dl. Systematisch register. Uitg. door het Bataviaasch Gen. v. K. en W. Bat. , 1900. 8".

RECUEIL des traites et conventions conclus par Ie Royaurne des Pays-Bas. 2e Edit. , augmentée et mise à jour par J. B. Breu-kelman. La Haye, 1901. 8U.

Geschenk van liet Min. v. Binn. Zaken.

RESOLUTIEN van de vroedschap van Utrecht betreflende de aca­demie. Vervolg over 1693—1812 , uitgeg. door Lucie Miedema. Werken van het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht. Utr., 1900. 8".

RIEMERSMA (J. H.), De landaanwinning op de Friesche wadden en de verbinding van Ameland met den vasten wal. Overgedrukt uit «Vragen van den Dag", 1901.

SIBERSMA (Hero), Fontein des heils aangewesen in den Heydel-bergsen Catechismus , . . . . Leeuwarden , 1694. 8°.

SIEBS (Theodor), Die Stamm- und Sprachverwandtschafi der Buren mit den Niederlandern, Deutschen und Englándern. Sonder-abdruck aus no. 21-22 der »Alldeutschen Blá'tter". Berlin [1901].

Geschenk van den schrijver.

STAATSALMANACH (De nuttige en aangename) voor het jaar 1779. Amst. , 1779. 12".

Geschenk van Jhr. Mr. W. C. G. van Eijsinga.

STADREGT van Almelo. Zwolle, 1900. 8". Geschenk van de f er. t. beoefening v. Overijsselse!). Jtegt en

Geschiedenis.

STUDENÏENHAVER in mogelijke peperhuisjes de liefhebbers van drooge snouperijtjes omgedeelt door den poéet van 't gelukkig eiland. Ie dl. Gedrukt voor deu Lettervorst. Anno 1658. 12°.

Geschenk van Jhr. Mr. JF. G. G. van Eijsinga.

TROELSTRA (A.). De toestand der catechese in Nederland gedu­rende de vóór-reformatorische eeuw. Proefschr. Gron., 1901. 228 pag. 8°.

Geschenk van den schrijver.

ULMANN (Heinrich). Kaiser Maximilian I. 2 Bande. Stuttgarl , 1884. 8°.

Geschenk van Mr. W, J. van Weideren baron Mengers,

UTBYLDING en [optocht op 't tou set fen de Keninginne-Forieni-ging »Makkum". 31 Augustus 1901. [Feestwijzer]. De Oranje­blom (31 Aug. 1899). Optocht (31 Aug. 1900).

Geschenken van den auteur, den Heer S. v. d. Burg te Makhiw.

VERSLAG van den toestand van het oud-archief der gemeente Zierikzee over 1900. Zier., 1901. 8°.

VOLKS-LIEDJES uitgeg. door de Maatschappij »Tot Nut van 't Algemeen". Ie stukjen, 7e dr. Amst. 1793. 12°.

Geschenk van Jhr. Mr. W. ü. G. van Mjsinga.

VOULOT (F.) Les Vosges avant l' histoire. Etude sur les traditions, les institutions , les usages, les idiomes , les armes etc. des habi-tants primitifs de ces montagnes. 2me Ed. Paris , 1875. 4U. Met 80 platen.

Geschenk van den Heer G. ff. van Borssmm Waalkes,

WAPEN (Het) van Hertog Hendrik en de pers. Overdr. uit de »Wapenheraut", 5e jaarg., 1901. 4°.

Geschenk van den Heer J. van Wagenhigen thoe Dekama.

WINKLER (Johan). Studiën in Nederlandsche namenkunde. Haar­lem [1900]. 8».

Geschenk van den schrijver.

WOORDENBOEK der Ned. taal. Dl. I l ; 15e all.; dl. I I I , He afl.; dl. VI , Ie afl.

— •——-— (Friesch). Bewerkt door Waling Dijkstra , bene­vens lijst van Friesche eigennamen , bewerkt door Johan Winkler. Afl. 14 en 15 (bis). Leeuw. 8°.

WÓRTERBUCH (Dentsches), von J. und W. Grimm. 10e B. 3—6 Lfr. (sein-sinn).

PERIODIEK VERSCHIJNENDE WERKEN.

AANWINSTEN der Provinciale Bibliotheek van Friesland gedurende het jaar 1899.

ANZEIGER für Schweiaerische Alterthiimskunde.

<>(5

ANZiïIGER (Numismalischer).

ARCHIEF voor Nederlandsche Kerkgeschiedenis.

BIJDRAGEN tot de kennis van de provincie Groningen en omge­legen streken. Dl. 1, 3e en 4e stuk.

tot de geschiedenis van Overijssel.

voor Vaderl. Geschiedenis en Oudheidkunde, van Nijhofi' en Fruin.

BOOK (Year) ol' the (CoUegiate) reformed protestant dutch church of the city of New York. 1900.

Geschenk van den Heer J. R. Planten , Ie New York.

BULLETIN , uitgeg. door den Ned. Oudheidkundigen Bond.

CENTRALBLATT für Anthropologie , Ethnologie und Urgeschichte. Herausgegeb. von Dr. G. Buschan.

COURANT (Leeuwarder). Geschenk van Jhr. Mr, IV. C. G. van Eijsinga.

ELSEVIER'S geïllustreerd maandschrift. Jg. 1898, 1899, 1900 en 1901.

FAMILIEBLAD (Algemeen Nederlandsen).

FORJIT MI NET.

MAANDBLAD van het genealogisch-heraldiek genootschap »De Nederlandsche Leeuw".

MUSEUM , maandblad voor philologie en geschiedenis , onder re­dactie van P. J. Blok, J. S. Speyer en B. Symons. Te beginnen met den 9en jaarg. (Maart 1901).

MÜNZBLÄTTER (Berliner).

NAVORSCHER (De).

OUD-HOLLAND , onder red. van Dr. A. Bredius en E. W. Moes.

REVUE Beige de numismatique.

SWANNEBLOMMEN, for it jier 1902.

TIJDSCHRIFT van het Ned. Genootschap voor Munt- en Penning-kunde.

m

VERSLAG van den loesland dei' Gemeente 'Leeuwarden over kei jaar 1900.

van den toestand der Provincie Friesland over het jaar 1900.

VERSLAGEN omtrent 's Rijks oude archieven.

» » verzamelingen van geschiedenis en kunst.

VOLKSALMANAK (Groningsche).

(Nieuwe ürentsche).

HANDSCHEIFTEN.

VERZAMELING van , tot twee bundels vereenigde , hoofdzakelijk Friesche leedbrieven , waaronder enkele huwelijksaankondigingen. De eerste bundel , bevattende 224 stuks , loopt van 12 Maart 1704 tot 4 Oct. 1781. De oudsten zijn geheel geschreven , de lateren gedrukt en dikwijls voorzien van handteekeningen en geschreven adressen, üe tweede bundel bevat 104 stuks en loopt van 2 Jan. 1760 tot 19 Nov. 1780. Afkomstig uit Engeland (Philipps Ms. , no, 16080).

Geschenk van Mr. JF. J. van Weideren baron Mengers.

EENIGE stukken betrekkelijk de verandering der regeering op Ame­land (1798), o. a. lijst der kosten wegens vreugdebedrijven bij die gelegenheid (April 1798).

Geschenk van den Heer 0. A. Scholten, te J\es op Ameland.

EENIGE stukken uit de nalalenschap van den Heer H. Amersfoordt, een der oprichters van het Friesch genootschap (1827) , o. a. : Levensschets van Mr. Jacobus Scheltema door H. Amersfoordt. Rapport over de geestelijke goederen , bijzonder der stad Sneek (1805). J. A(inersibordt) aan H. A(mersfoordt) over het slot »Liaukama" te Sexbierum , met eenige gekleurde teekeningen en een platte grond van het slot. Inwijding van de school te IJlst den 18 Juny 1832.

Geschenk van Mevrouw E. Parmentier, geb. Amersfoordt, te Laag Keppel.

(58

FOCK (Mr. 1). F. W. von Brucken). Aauleekeningen betreffende

de 1'ainilieii Stelling werll'. Middelburg, Juni 1900. Fol. 27 pag.

Geschenk van den samensteller.

ROOSTER van de timmerlieden voor het opzetten van het schavot (te Leeuwarden), aangelegd in Augustus 1848.

Geschenk van den lieer A. Jhijiurc.

De Conservator en Bibliothecaris ,

Mr. P. C. J . A. BOELES,

VERSLAG VAN HET MUNT- EN PENNING­

KABINET.

(1900 — 19 01).

GESCHENKEN. Van de Heeren C. W. Bruinvis Ie Alkmaar, Joh. W. Stephanik te Amsterdam , W. K. F. Zwierzina te Alphen , J. Wijbenga te Delden , 0. A. Scholten te Ameland , Mr. W. J. van Wekleien baron Rengers, E. J. K. van Lidth de Jende, Mr. R. A. Fockema , Joh. Hilariiis , Jhr. Mr. W. C. G. van Eijsinga , S. Wigersma Hzn., en van de Loge >ule Friesehe Trouw", allen Ie Leeuwarden, werden penningen en munten ten geschenke ontvangen.

AANKOOPEN. De voornaamste stukken , door aankoop verkre­gen , zijn : de bronzen gedenkpenning: op het huwelijk van H. M. de Koningin , door Pier Pander ; een gegraveerde Friesehe liuwe-lijkspenning ; een Merovingische tiers de sol, te Lyon gemunt, ge­vonden in de terp te Cornjum en een gouden solidus van Lodewijk den Vrome. Dit laatste stuk, gekocht in eene veiling bij de Heeren Fred. Muller & Co. te Amsterdam , is afkomstig van eene Friesehe familie en werd in deze provincie gevonden. Dit is de vierde varië­teit welke het Genootschap van deze zeldzame muntsoort bezit.

MUNTVONDSTEN. Eenige in den Frieschen bodem gevonden munten werden aangekocht. Op de lijst wordt de vindplaats hij de stukken vermeld.

Ten oosten van het dorp Piaam in de gemeente Wonseradeel , dicht bij het drooggemaakte Parregaster meer , vond een werkman bij het graven vier zilveren munten. Twee halve daalders (1563) van Margaretha van Brederode, Abdis van Thorn (varianten van v. d. Chijs XVIII, 15) , een daalder (1568) van het bisdom Keulen (Madaï 2190) en een daalder (1570) van Christophorus , Graai' van Manderscheid, Abt van Stavelot (Madaï 975). Deze inuntvondst werd aangekocht.

TENTOONSTELLING. De expositie der Oranje-penningen kwam gereed. Deze reeks bestaat uit ongeveer vier honderd stukken , alle voorzien van eene korte beschrijving.

70

Een mahoniehouten stander met draaibaar raam werd in het muntkabinet geplaatst. Deze wijze van exposeeren heeft het voor­deel , dat ook de keerzijde der stukken gemakkelijk kan worden gezien. Veertien gedenkpenningen uit den bloeitijd der Nederlandsche medailleerkunst prijken in deze vitrine.

Ter gelegenheid van de jaarlijksche vergadering van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Munt- en Penningkunde , den 16en

Juni alhier gehouden, werden alle Friesche muntvondsten uitgelegd. Deze tentoonstelling geeft een overzicht van het numeraire der eerste tien eeuwen onzer jaartelling en vormt het meest belangwekkend deel van de muntverzameling.

In cle eerste vitrine, van het muntkabinet zijn moderne pennin­gen en plaquetten geëxposeerd. Ter vergelijking liggen in het middenvak eenige penningplaten uit de 16e eeuw. Het Genootschap heeft deze stukken in bruikleen.

Twee-en-twintig van onze gedenkpenningen , welke op de ten­toonstelling van antieke zilversmidswerken te zien waren , werden op verzoek tijdelijk afgestaan voor eene gelijksoortige expositie , ge­houden door de Vereeniging »Voor de Kunst" te Utrecht.

Daarna is deze collectie , voor gelijk doel, gezonden aan de Vereeniging »De Rotterdam sch e Kunstkring."

Lijst van aanwinsten, GEDENKPENNINGEN.

1595. Legpenning: van Middelburg op de verovering' van Doulens door de Spanjaarden. Zilver. Dugn. 3372. V. L. I. 462.

1664. Legpenning met de borstbeelden van Lodewijk XIV en van zijne gemalin , op den intocht van Kardinaal Chigi te Pa­rijs. Koper.

Z. j . (2e helft 17e eeuw.) Gegoten en gegraveerde huwelijks-penning (imitatie van den grooten hmvelijkspenning van Johan Horn , graveur te Dantzig (1645—87.) Waarschijnlijk Friesch werk. Zilver.

1741. Kngelsehe gedenkpenning op de verovering van Carthagena. Geel koper.

71

1757. Gedenkpenning op de geboorte van Willem Zeelandus van Borssele. Zilver. V. V. L. 339.

1765. Op den dood van Feddrik Fontein , geneesheer te Harlingen. Door B. C. van Calker. Zilver. Zie Cat. Cab. Teyler, pi, XXII, 1.

1779. Op het overlijden van Mr. Sieco van der Wonde te Har­lingen. Zilver. V. V. L. 544.

1787. Draagteeken ter eere van Prins Willem V; met zilveren krans.

1788. Begrafenispenning van Arent Braunius. Zilver.

1874. Op het zilveren kroningsfeest van Koning Willem III. Dooi­de Vries. Brons. Oranje-penningen no. 1309.

1884. Op het bezoek van den Koning en Koningin der Nederlanden aan Brussel. Door A. Fiseh. Brons.

Oranje-penningen no. 1372.

1896. Ter eere van Jhr, Mr. J. W. Sehorer, Commissaris dei-Koningin in Noord-Holland. Door H. Jauner. Brons.

de D. de C. Médailles modernes. 148.

Op het overlijden van Theodorus Marinus Roest, eersten Voorzitter van het Nederlandsch Genootschap van Munt- en Penningkunde. Brons. Zie het Tijdschrift van het Genoot­schap , 1900, blz. 296.

Prijsmedaille van de duivenwedvlucht in September 1898 , gehouden bij de inhuldiging van H. M. de Koningin. Brons. Variant zonder het borstbeeld. St. en Zw. Inh. Penn. no. 6.

1900. Prijspenning door H. M. de Koningin geschonken voor de vijftig beste inzenders op de Geschiedkundige Tentoonstelling van het Nederlandsche Zeewezen te 's Hage. Behaald door het Friesch Genootschap. Door J. C. Wlenecke, graveur te Utrecht. Zilver, de D. de C. Médailles modernes. 225.

1900. Gedenkpenning ter eere van Yictor de Stuers. (De voorzijde door Jünger, de keerzijde door Begeer.) Brons.

de D. de C. Médailles modernes. 224.

1901. Op hel huwelijk van H. M. de Koningin. Door P. Pander. Brons. de D. de C. Médailles modernes. 262.

1898.

1898.

72

1901. Draagteeken met roset, ter gelegenheid van het huwelijk van H. M. Zilver.

1901. Op het huwelijk van H. M. de Koningin. Door J. C. Wie-necke. Zilver. de D. de C. Médailles modernes. 263.

1901. Op dezelfde gebeurtenis. Door Tan Kempen te Voorschoten. Brons.

1901. Draagteeken ter gelegenheid van het huwelijk van H. M. Koper.

(HLÜEPENNINGfEN.

3 726. Penning van het roggedragersgild te Leeuwarden. Geel ko­per. Niet bij Dirks.

MUNTEN.

K o m e i ii s c h e.

Keizerlijke.

Zilveren denarius van Augustus. (30 v. C.—14 n. C.) Coh. 87.

Zilveren denarius van Domitianus. (81—96 n. C.) » 79.

Groot brons van Antoninus Pius, (138—161 n. C.) » 545. Gevonden te Oosterlittens.

Zilveren denarius van Antoninus Pius. » 206. Gevonden bij Franeker.

Groot brons van Antoninus Pius. (onduidelijk). Gevonden te Ferwerd.

Zilveren denarius van Heliogabalus. (217—222 n. C.) » 20.

Zilveren denarius van Decius. (249—251 n. C.) » 16. Gevonden bij Franeker.

Groot brons van Posthumus, geslagen in 258 n. C. » 245.

Klein brons van Constantinus I den Groote (306—337 n. C), gemunt te Rome. » 13.

Kiein brons van Constantinus I , geslagen (e Constarititiopel. » 15.

73

F r a n k i s c h e .

MerovingiscJie.

(Zesde eeuw.) Tiers de sol, imitatie van dien van Anatasius I , Keizer van het Oostersch Rijk (491—518). Geslagen te Lyon. Goud. De Belfort. 5126.

Gevonden in de terp te Cornjum.

(Zevende eeuw.) Sol d'or, nabootsing van dien van Mauritius Ti-berius, Keizer van het Oostersch Rijk (582—602). Geslagen te Marseille. Goud. Met oog. Prou. 1374. De Belfort. 2454.

Gevonden in de terp Bilgaard bij Leeuwarden.

Karolingische.

(Negende eeuw.) Zilveren denarius van Lodewijk den Vrome (814— 840). Zie Gariel, pi. 43. v. d.' Chijs , pi. XIII, 2.

(Negende eeuw.) Zilveren denarius van Lodewijk den Vrome (814— 840). De lijnen , welke het tempelgebouw op de voorzijde van deze munt vormen , sluiten aaneen. Hierdoor verschilt dit stuk van die bij Gariel, pi. 43 , en v. d. Chijs , pi. XIII.

(Negende eeuw.) Gouden solidus van Lodewijk den Vrome (814— 840). Barbaarsch type. Afkomstig van eene Friesche familie. Gevonden in Friesland. Variant van Gariel, pi. XIV, en v. d. Chijs , pi. XIII.

(Negende eeuw.) Zes zilveren denariën van eenigzius verschillenden stempel. Ruwe nabootsing van den zilveren penning van Straats­burg , geslagen onder de regeering van Lodewijk I I , den Stame­laar (877—879). Gariel, pi. LXI. 4 en 5.

Deze munten en de boven vermelde zilveren denariën van Lodewijk den Vrome behooren vrij zeker tot de muntvondst van Pingjum. Zie Revue de la Numismatique Beige , 1869 , blz. 205 en Verslag van het Friesch Genootschap, 1868—69 , blz. 174.

N e d e r l a n d .

Friesland.

Z. j . Valsche duit. Zie Verk. 132. 1627. Valsche duit. » 132-6.

74

Gelderland (Hertogen),

Z. j . Vs Filipsdaalder. Variant van v. d. Chijs XXVI. 19. Gevonden te St. Anna.

Stad Æymegen.

1603. Halve stuiver. Verk. 24-4 .

/lol/and (Provincie).

1578. Dubbele duit of oort. » 57-2 . Gevonden in de. terp te Hijum.

Jï est-Friesiand.

Z. j . Duil. » 212-5 .

Groningen (Stad).

1499. Stuiver. v. d. Chijs XIV. 101 ,

Overijssel.

1617. Dubbele stuiver. Variant van Verk. 143-2,

Gevonden te Leeuwarden. 1619. Stuiver. » 143-5. 1665. Stuiver. Gevonden te Bolsward. » 143-5.

Zeeland.

1681. Stuiver. » 94-5 .

I lrecht (Stad).

Z. j . Valsche duit. » 214-7,

K o n i n k r ij k d e r N e d e r 1 a n d e n.

1898. Dubbeltje.

H e r t o g d o m B r a b a n t.

1500. Dubbele stuiver van Filips III den Schoone. v. d. Chijs XVII. 10. Z. j . Halve stuiver van Karel V (gedurende zijne minderjarigheid ,

1505—15). v. d. Chijs XXIII. 12.

Uit de terp te Hijuiii.

A b d ij v a n T h o r n (b ij R o e r ui o n dj.

1563. Halve daalder van Margaretha van Brederode , Abdis van Thorn. Zie Mad. 976. Variant van v. d. Ch. XVIII. 15. (Muntvondst van Piaani.)

75

G r a a f s c h a p V l a a n d e r e n .

Z. j . (1467—1477.) Halve stuiver van Karel den Stoute , ge­slagen te Brugge. Cab. du Prince de Ligne. 112. Gevonden bij de Oldehove te Leeuwarden.

 b d ij v a n S t a v e l o t ( P r o v i n c i e L u i k ) .

1567. Daalder van Christophorus, Graaf van Manderscheid , Abt

van Stavelot. Mad. 975.

(Muntvondst van Piaam.)

D u i l s c h e II ij k.

Herlogdom Brtinstvijk-Lunelmrg {ilfidden-JFolfenbuttelsche lijn).

1538. Halve daalder van Hertog Henderik. Zie Mad. 1094.

Vorstendom iÂppe-Defmold.

1609. Groot van Simon VIL Gevonden te Kollurn.

Graafschap Oost-Friesland.

1694. Schelling van Christiaan Eberhard.

Stad Breinen.

1646. Stuk van vier groot. 1750. Stuiver.

Stad Munster.

± 1560. Heller. Xeum. 5490.

Gevonden te Kooten.

Stad Metz.

1657. XII Groot.

Bisdom Keulen.

1665- Albus van Max. Hendrik van Beieren.

K o n i n k r i j k E n g e l a n d .

Z. j . Longcross-penn\ van Londen van Hendrik III . (1216—1272) . ' Greuber240 . Uit de terp te Winsum.

1696. Sixpence van Willem III . » 779.

1841. Pennv van Victoria. » 939.

76

E n g e l s c h e K o l o n i ë n .

Woord-Borneo.

1882. One cent.

Bengalen (onder Britscke heersciiapjdj).

Z. j . Koperstuk. (Shach. Alemll. 1784—1806). Zie Neum. 20039.

Bengalen (Provincie van Engelsch-Indie),

1795. Peissa of J/4 anna. Neum. 19913.

Jersey.

1834. «/je Shilling. » 4302. [Guernsey.

1830. 4 Doubles. » 4298. 1834. 8 Doubles. » 4299.

F r a n k r ij k.

Z. j . (1515—1547.) Stuiver van Koning Frans I. Gevonden te Bolsward.

1805. Demi-franc van Napoleon I.

I t a l i ë .

Koninh'ijk der beide Siciliè'n.

1819. 10 Tornesi van Ferdinand I. » 18097.

K o n i n k r ij k Z w e d e n .

1654. Vi Ör van Christina. » 11265. 1680. 2 Ör van Karel XI. » 11300.

K o n i n k r i j k P o l e n .

Z, j . Duit van Johan Casimir (1648—1668). Zie » 2555.

S p a n j e .

fahntia.

Z. j . (1598—1621). Dineriollos van Filips III. Heiss I I , pi. 102. 7 en 8. Neum. 14790.

Major ca.

Z. j . (1700—1746). Dobler van Filips V. Heiss I I , pi. 111. 9. Neum. 14738.

11

Forstendom Catalonië.

1837. 6 Cuar van Isabella II. Neum. 14709.

K o n i it k r ij k G r i e k e n l a n d .

1878. 10 Lepta.

Z u i d - A f r i k a a n s c h e R e p u b l i e k .

1892. Penny met het borstbeeld van President Kruger.

R e p u b l i e k A r g e n t i n i ë .

1823. Un decimo. 1840. Un real.

R e p u b l i e k H a ï t i

1846. In centime.

B L' a z i 1 i i'.

1818. 40 reis.

V A R I A .

Z. j . Schuttersdraagteeken met den H. Sebastiaan. Geel koper. Z. j . Penning dienende als bewijs (no. 25) van aandeel in 't

Fonds »Sorg voor Siekt' en Dood." Geel koper. 1723. Penning van de »Bruderschap van S. Jooh." Rood koper.

Neum. 22506. » 22525.

» 22148.

» 22383.

Genootschappen en Inrichtingen, WELKE IN CORRESPONDENTIE STAAN MET HET

FPxIESCH GENOOTSCHAP.

A. BUITENLANDSCHE.

1. G-esellschaft für bildende Kunst und Vaterl. Alter-

thümer, zu Einden.

2. Das Königliche Staatsarchiv, zu Aurich. 3. Oldenburger Landesverein für Altertliumskunde, zu

Oldenburg.

4. Die Historische Gesellschaft des Kunstlervereins, zu Bremen.

5. Verein für Gfesch. und Alterthümer der Herzog-thümer Bremen und Verden, zu Stade.

6. Gesammt-Verein, zu Hannover. 7. Histor. Verein für Niedersachsen, zu Hannover.

8. Verein für Lübeckiscbe Gfeschichte und Alterthums-kunde, zu Lübeck.

9. Der antliropologisclie Verein in Scbleswig-Holstein, zu Kiel.

10. Gresellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische G-eschichte, zu Kiel.

11. Verein i'ür Mecklenburgische Gescliichte-, zu Sehiveriu.

12. Königl. und Universitäts-Bibliotliek, zu Konigsberg.

13. Physikalisch-Oekonomische Gesellsehaft, zu Konigs­

berg.

14. Historische Gesellschaft für die provinz Posen, zu Posen.

15. Histor. Verein, zu Osnabrüelc.

16. Harzverein für Gesch. und Alterthüiiier, zu Wer-

nigerode.

17. Verein für Thüringische Gesch. und Alterthuins-kunue, zu Jena.

18. Bergischer Geschichtsverein, zu Elberfeld.

19. Der Aachener Geschichtsverein, zu Aachen.

20. Verein für Alterthumsfreunde im Rheinlande, zu Bonn.

21. Der Oberhessische Geschichtsverein, zu Qiessen.

22. Kaiserl. Universitäts- und Landes-bibliothek, zu Strassburg.

23. Grossh. Badisehe Universitäts-bibliothok, zu Hei-

delberg.

24. Verein für Kunst und Alterthum in Uhn u. Ober-schwaben, zu Uhn.

25. Das Germanische Museum, zu Nïimberg.

26. Histor. Verein der Oberpfalz und Regensburg, zu Regensburg.

27. Königliche Akademie gemeinnütziger Wissenschaften, zu Erfurt.

28. Voigtlimdischer Alterthumsforschender Verein, zu Ilohenleuben.

29. Alterthumsverein für Zwickau und Umgegend, zu Zivickim.

30. Verein für Chemnitzer Gescliichte, zu Ghemnitz.

81. Verein fïïr (lescbiclite der Stadt Meissen. zu Meissen. 32. G-oschichte- und Alterthunisforsclieiider Verein, zu

Leisnig.

33. Kaiserl. Königl. Greogr. C-resellscliaft, zu Wien.

34. Histor. Verein für Steiermark, zu Gräts.

35. La Bibliotlièque Royale de Copenhague.

36. Société Royale des Antiquaires du Nord. à Copeyn-

hague.

37. La Bibliotlièque de 1" université royale de Norvège, •k Christiania.

3S. Kong. Vitterliets Historie och Antiquitets Akademien, Stockholm.

39. Die gelehrte Esthnische G-esellschaft, zu Dorpat.

40. La Société des Antiquaires de France . k Paris.

41. La Société des Antiquaires de Picardie, à Amiens.

42. La Société historique de Compiègne.

43. La Société Française d' Archéologie pour la con-servation des monuin. histor., à Tours.

44. L' Institut Royal Grand-Ducal de Luxembourg. 45. La Bibliotlièque Royale de Belgique, k Bricrelles.

46. La Société d' Archéologie de Bruxelles.

47. La Société scientifique et littéraire, à Tongres. 48. La Société des Sciences,, des Arts et des Lettres

du Hainaut. à Mons.

49. De Kon. Vlaamsche Academie voor taal- en letter­kunde, te Gent. •

50. De Maatschappij v. G-esch. en Oudheidkunde, te Gent,

51. Oudheidk. Kring van liet Land. van Waes, te St.

Nicolaes (Vlaanderen). 52. L' Institut A.rcliéologique, à Liége.

53. The philological Society, Lonrion.

54. Manchester Literary and Philosophical Society, Manchester.

55. Public Library at Melbourne (Australië).

56. The American Association for the Advancement of Science, Salem.

57. American philosophical society, at Philadelphia.

58. Redactie van het Tijdschrift „Volkskunde", te Qent.

59. Bataviaasch Grenootschap van Kunsten en Weten­schappen.

60. La Oommission Impériale Archéologique, à St. Pe­

ter sbourg.

61. Eiügisch-Pommerscher Geschichtsverein, zu Greifs-

ivalcl.

B. BINNENLANDSCHE.

1. De Provinciale Bibliotheek, te Leeuwarden.

2. De Stedelijke Bibliotheek, te Leeuwarden.

3. Het Selskip for Fryske tael- en skriftenkennisse, te Leeuwarden.

4. Het Gymnasium, te Leeuwarden. 5. De Rijks Hoogere Burgerschool, te Leeuwarden.

6. Het Leesmuseum, te Groningen.

7. Het Provinciaal Museum van Oudheden in Drente, te Assen.

8. De Vereeniging voor Overijselsch Recht en Ge-schiedenis, te Zwolle.

9. De Stadsbibliotheek, te Deventer. 10. De Bibliotheek der gemeente Kampen.

11. Het Historisch Genootschap, te Utrecht. 12. Het Provinciaal Utrechtsch Genootschap, te Utrecht.

13. De Universiteits-Bibliotheek, te Leiden. 14. De Maatschappij van Nederl. Letterkunde, te Leiden.

15. De Koninklijke Bibliotheek, te 's Gravenhage. 16. De Heraldische Vereeniging „ de Nederlandsche

Leeuw", te 's Gravenhage.

17. De Vereeniging „de Nederlandsche Heraut" , te 's Gravenhage.

18. Het Nederlandsen Familieblad, te ''s Gravenhage.

19. Het Leeskabinet, te Rotterdam.

20. Gemeente-Bibliotheek van Rotterdam.

21. Teyler's Genootschap, te Haarlem.

22. De Stedelijke Bibliotheek, te Haarlem.

23. Het Koninkl. Oudheidk. Genootschap, te Amsterdam.

24. De Koninklijke Academie van Wetenschappen, te Amsterdam.

25. De Universiteits-Bibliotheek, te Amsterdam.

26. Het Zeeuwsch Genootschap van Wetenschappen, te Middelburg.

27. Het Provinciaal Genootschap van Kunsten en We­tenschappen in N.-Brabant, te 's Hertogenbosch.

28. La Société Historique et Archéologique de Limbourg, te Maastricht.

29. Aartsbisschoppelijk Archief, te Utrecht.

30. De Redactie van de Bijdragen voor de geschiedenis van het Bisdom Haarlem.

31. Stedelijk Archief, te Alkmaar.

32. Nederl. Maatschappij ter bevordering van Nijver­heid , te Haarlem.

33. Vereeniging Fléhité, te Amersfoort.

34. Gelre, vereeniging t. beoefening van Geldersche

geschied, en recht.

De Verslagen worden verzonden aan het Kabinet van Oudheden, te Groningen; de Commissie tot bewaring

van voorwerpen van Geschiedenis en Kunst, te Nijme­

gen; bet Eijks-Museum van Oudheden, het Stedelijk Museum, te Leiden; het Westfrieseh Museum, te Hoorn;

de Vereeniging „Rembrandt", te Amsterdam; de Redac­tie van „de Nederl. Spectator' ' , te ''s Oravenhage; en aan Dr. H. Lehner, te Trier. als redacteur van het „ Westdeutsche Zeitschrift.''

\