MUSEUM WILLEM VAN HAREN museum voor cultuurhistorie van Heerenveen

JAARVERSLAG 2013

1

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord Stichtingsbestuur 2

Inleiding van de directeur 3 Tentoonstellingen 5 Collectie & bibliotheek 11 Educatie 13 Activiteiten 17 Publiek 20 Onderzoeken 23 Plannen n.a.v. onderzoeken 24 Organisatie 25 Bestuur Vereniging van Vrienden 27 Activiteiten voor medewerkers 28

2

VOORWOORD STICHTINGSBESTUUR

Het Stichtingsbestuur van Museum Willem van Haren ziet 2014 met vertrouwen tegemoet. In 2013 is de basis gelegd om de cultuurhistorie van onze gemeente op een dynamische wijze voor de toekomst te kunnen borgen. Veel nieuwe ideeën zullen in 2014 uitgevoerd worden; samenwerking met andere culturele instellingen in Heerenveen wordt steeds sterker. Wij willen onze medewerkers en vrijwilligers hartelijk bedanken voor hun inzet en werkzaamheden gedurende 2013. De ondersteuning door de Vrienden van het museum maakten het mede mogelijk om de toekomst van het museum met vertrouwen tegemoet te zien. Reg Leenes, Voorzitter Bestuur Museum Willem van Haren

3

INLEIDING VAN DE DIRECTEUR Als nieuwe directeur en conservator van Museum Willem van Haren heb ik het voorrecht het jaarverslag te mogen schrijven. Graag laat ik de voorsteltekst over aan Reg Leenes. Voor mijn komst stond hij geruime tijd als interim directeur aan het roer. “Na het turbulente jaar 2012, kwam het museum in 2013 in wat rustiger vaarwater. Per 1 april 2013 werd Linda Trip benoemd tot directeur/conservator. Linda heeft veel ervaring in het Voerman Museum in Hattem en in Museum de Fundatie in Heino/Zwolle.” In navolging van 2012 was ook 2013 een bewogen jaar. Zo hebben we afscheid moeten nemen van een aantal medewerkers, maar hebben we ook veel nieuwe medewerkers mogen begroeten. We hebben afscheid genomen van onze ‘buren’ de ANWB/VVV (nu alleen VVV). 2013 was ook een jaar vol met nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden. Vanuit de gemeente Heerenveen kwam het verzoek beter samen te werken met de andere culturele instellingen in Heerenveen. In 2013 hebben de culturele instelling onderzoeksgroep LaGroup de opdracht gegeven een haalbaarheidsonderzoek te doen naar een verbeterde samenwerking tussen de culturele instellingen op basis van het idee Cultuurhuis. Een verkorte samenvatting van deze uitkomst vindt u verderop in het verslag. Museum Willem van Haren heeft een belangrijke functie voor Heerenveen, mede dankzij haar locatie in het centrum. De missie van Museum Willem van Haren luidt: Museum Willem van Haren is de plaats in Heerenveen waar cultuur bewaard wordt, gezien kan worden en waar kunst- en cultuureducatie een belangrijke plaats inneemt. Het museum is er voor een breed publiek van alle leeftijden. Dit publiek komt voor kunsttentoonstellingen en presentaties van regionale en op termijn van landelijke betekenis en het cultuurhistorisch erfgoed van Heerenveen en omgeving. Het museum prikkelt bezoekers, zet aan tot meningsvorming en discussie en kenmerkt zich door een open, kleurrijke cultuur. Daarnaast wil het museum verbinden; de inwoner verbinden met de eigen historie, maar ook organisaties met elkaar verbinden. In de verbindende factor ligt de kracht van het museum alsook een nieuwe taak. Bezoekers moeten op een eenvoudige wijze hun kennis over Heerenveen kunnen vergroten. Dit begint al thuis. Om deze reden heeft de website al een kleine metamorfose ondergaan. In 2013 zijn daarnaast de eerste stappen gezet naar een online database waar bezoekers naar hartenlust kunnen sneupen in

4

onze collectie. Ook is het museum na 15 jaar toe aan een facelift. Daarom zijn we in 2013 begonnen met de plannen voor een grootschalige herinrichting.

Hierbij dank aan alle medewerkers, betaald en vrijwillig, van Museum Willem van Haren. Zij dragen het museum een warm hart toe en zorgen ervoor dat het museum in haar missie kan slagen. Allen zijn professioneel in een eigen vakgebied, maar bovenal zijn zij het afgelopen jaar mijn steun en toeverlaat geweest. Ik kijk met veel plezier uit naar 2014.

Linda Trip Directeur, conservator

5

TENTOONSTELLINGEN

Tentoonstellingszaal In 2013 organiseerde het museum vier zeer uiteenlopende tentoonstellingen. Twee tentoonstellingen waren cultuurhistorisch en plaatselijk van aard. De andere twee crowdpleasers en mede gericht op kinderen. BERENWERELD 26 OKTOBER 2012 – 3 MAART 2013 Wij zijn de beren uit De Berenwereld! Ja, er zijn er nog veel meer, hoor, maar die konden niet op de foto. Vind je beren leuk, lief, sterk, stoer of interessant, dan moet je naar De Berenwereld komen! Daar kun je van alles zien over alle beren: echte beren, speelgoedberen, teddyberen, verzamelberen, noem maar op. En niet zo maar… Nee, je ziet ons in allerlei gekke en leuke situaties. En je komt ook nog van alles te weten over ons, want weet je bijvoorbeeld wat een steunbeer is, of een beer op sokken? Of weet je hoe de hoofdstad van Zwitserland heet, en waar die naam vandaan komt? Nee? Nou, kom dan naar De Berenwereld, want daar kun je het allemaal zien. We hebben ook een Berenkuil waar je leuke berenspelletjes kan doen. En een Berenbar, wanneer je zin hebt in wat lekkers. En er is nog veel meer, maar dat verklappen we nog niet. O ja, en neem je vader en moeder mee, want die zullen het vast ook hartstikke leuk vinden!

6

150 JAAR SMILDE 13 APRIL 2013 – 16 JUNI 2013 In 2013 is het 150 jaar geleden dat het bedrijf Koninklijke Smilde B.V. uit Heerenveen is opgericht. Om aan dit heuglijke feit een feestelijk tintje te geven toont Museum Willem van Haren een tentoonstelling over de geschiedenis van dit bedrijf. Smilde is nauw verbonden met de plaats Heerenveen. Het bedrijf staat bij velen bekend als vetsmelterij en als producent van voedingsmiddelen. In 1988, tijdens het 125-jarig bestaan, kreeg het bedrijf het predicaat “Koninklijk”. In een boeiend overzicht zal getoond worden hoe dit familiebedrijf, waarin alweer de zesde generatie Smilde werkzaam is, zich door de jaren heen heeft ontwikkeld en aangepast aan de veranderende sociale, economische en maatschappelijke omstandigheden. Verder is er aandacht voor de grote verscheidenheid aan producten die er tegenwoordig gemaakt worden.

ALLES VAN ORANJE! 30 JUNI 2013 – 27 OKTOBER 2013 Het zal niemand ontgaan zijn: 2013 kleurt oranje. Op de tentoonstelling Alles van Oranje! Een privéverzameling zijn talloze Oranje-souvenirs te zien. Gebeurtenissen rondom het Nederlandse koningshuis geven al eeuwen aanleiding tot het maken van zogenaamde Oranje-souvenirs. Veel mensen verzamelen deze voorwerpen. Zo ook dhr. Bakker uit Leeuwarden. In mei 2012 heeft dhr. Bakker bijna zijn gehele collectie aan Museum Willem van Haren geschonken. Zijn verzameling brengt de statige historie van de koninklijke familie tot leven. Op de tentoonstelling kunt u een grote selectie uit de imposante collectie van ongeveer 1300 borden, bekers, glazen en theelepels bekijken. Grote kans dat u een object herkent omdat u of iemand in uw familie dat voorwerp ook bezit. Op de tentoonstelling wordt de geschiedenis van ons koningshuis op bijzondere wijze inzichtelijk. De verschillende stijlen, handschriften en kleuren volgen elkaar in rap tempo op en maken de statige historie levendig. Een feest der herkenning!

7

DOODENG! 16 NOVEMBER 2013 – 16 FEBRUARI 2014 Sinds de oudheid zijn monsters en vreemde wezens te vinden in vertellingen. Mensen worden gefascineerd door alles wat onbekend is. Dit resulteert in o.a. ontdekkingstochten en ruimtereizen, maar ook in vertier. De vorm van amusement waarbij het de bedoeling is toeschouwers angst aan te jagen, bestaat nog steeds. Tv-series als Shockdoc en The Walking Dead zijn populairder dan ooit, en wie is er nog nooit in een spookhuis op de kermis geweest? In de 19e en 20e eeuw trokken zogenaamde ‘freakshows’ door Europa. Hier werden mensen en dieren met buitengewone talenten of onbekende afwijkingen aan het nieuwsgierige publiek getoond. Het doel van deze freakshows: Ter leering ende vermaeck. Op de tentoonstelling zijn gemuteerde dieren en historische foto’s van de ‘freaks’ van weleer te zien. Kom van alles te weten over angst. Voor de ultieme beleving dagen wij u uit een kijkje te nemen in spookhuis DoodENG (6-11 jaar onder begeleiding). Kinderen kunnen in de speciale ontdek hoe alles leren over griezelige dingen. Wie durft?

8

Kunstruimte Sinds 1973 organiseert Kunstruimte Heerenveen exposities die de ontwikkeling van de hedendaagse kunst in al haar facetten laat zien. In 1999 werd de Kunstruimte verbonden aan Museum Willem van Haren. Twee prachtige zalen en een gang met glaswand naar het kunstcafé boden de kunstenaar alle gelegenheid zijn of haar werk optimaal te tonen. De tentoonstellingen werden kundig samengesteld door de kunstcommissie, bestaande uit drie of vier personen. Zij voerden een actief beleid dat goed was voor ca. zeven à acht tentoonstellingen per jaar: moderne kunst van binnen en buiten de Friese grenzen; veel oorspronkelijk werk, vaak vernieuwend en meestal onbekend in de regio. Kunstruimte Heerenveen bood de kunstliefhebber een scala aan creatieve uitingen in alle disciplines. In de loop van de jaren heeft Kunstruimte Heerenveen een gedegen reputatie opgebouwd; bij het publiek, de kunstwereld en de media. In het kader van de bezuinigingen die Museum Willem van Haren treffen, werd de Kunstruimte per 31 december 2013 opgeheven. Wij zijn de leden van de laatste Kunstcommissie: Frédérique van der Palm, Adry de Jong en Riny Noordberger-Quarre zeer dankbaar voor het vele werk dat zij verzet hebben! VERZAMELD ATELIERLICHT 18 NOVEMBER 2012 – 6 JANUARI 2013 In afzondering van zijn noordelijk gelegen atelier houdt John van de Rijdt zich bezig met het licht. Het zonlicht dat door de zes ramen naar binnen valt zorgt voor projecties op de achterwand van zijn atelier. Deze vinden hun neerslag in de geschilderde reflecties die hij op zijn doeken weer naar buiten brengt. Het kijken naar reflecties ervaart de kunstenaar als een stille aangelegenheid. Via het licht door de ramen wordt de draaiing van de aarde t.o.v. de zon zichtbaar in zijn atelier en daarmee de tijd tastbaar. Het werk van John van de Rijdt gaat over determinatie van licht, ruimte en tijd.

WERKEN OP EN VAN RIJSTPAPIER 13 JANUARI 2013 – 3 MAART 2013 Gonne Corstens (1948) wordt in haar werk gestuurd door het verlangen de wereld om haar heen voor zichzelf opnieuw te ordenen. Al toen ze jong was, probeerde ze zich een voorstelling te maken van de eindigheid van de wereld. Hoe ziet het ‘niets’ er uit? Of van een winters landschap zonder horizon, een witte wereld waar geen ruimte is voor polariteiten. Haar beelden worden in feite gevoed door dat romantische verlangen naar absolute eenheid. Alles hangt in wezen met elkaar samen. Dat te kunnen toetsen aan de gebeurtenissen die haar raken, is het leitmotiv van haar werk. Deze voortdurende zoektocht krijgt gestalte in haar tekeningen. De voorstellingen, met de pen getekend, laten zich niet afbakenen: reeksen van fijne tekens zet ze neer die gelezen kunnen worden als een aanzet tot bewegen; in het gebied tussen stilstand en beweging, daar speelt haar werk zich af. UIT HET HOOFD 24 MAART 2013 – 20 MEI 2013 Cor van Dixhoorn (1952) geeft aan zijn expositie in de Kunstruimte een veelzeggende titel. Vrijwel elke avond schildert hij een doek. Als een natuurlijke afsluiting van de dag komen de beelden op het doek ‘uit het hoofd’, vergelijkbaar met het Engelse ‘by hart’. Bijna als notities, als herinneringen aan dingen uit het dagelijks leven die hem zijn opgevallen. Sober, ingetogen en rudimentair geeft hij ze weer. De enkele lijnen en vlakken in blauwen en grijzen verwijzen naar objecten en situaties uit de herkenbare werkelijkheid. Subtiel teruggebracht tot de essentie van de vorm. De uitkomst van goed waarnemen, ‘opslaan’ en dan op het doek samen vatten. Schijnbaar gewone voorwerpen als een scheerkwast, kop en schotel of een paprika ontdoet hij op deze manier van hun alledaagsheid.

9

RAMEN 26 MEI 2013 – 21 JULI 2013 De grafische beelden van Baukje de Loos (1979) werken als kijkdozen. Ze geven de illusie van een ruimte, van een interieur waar je in kan kijken. De toeschouwer ziet een voorstelling die zich afspeelt binnen een door haar gekozen kader. Als door een raam kijkt hij naar een andere wereld, naar het (intieme) leven van anderen. Wat er gaande is, daar kan hij slechts naar gissen. De menselijke figuren lijken in dialoog met elkaar, er worden relaties gesuggereerd. Men ziet iets gebeuren, maar dat beperkt zich tot het zichtbare. Baukje de Loos schept in haar werk een sfeer van vervreemding. Eerst maakt ze schetsen en soms foto’s van haar omgeving, alvorens ze die omvormt tot de illusoire ruimten die haar etsen en tekeningen zo kenmerken. NATUURLIJK HET NOORDEN! 28 JULI 2013 – 15 SEPTEMBER 2013 De tentoonstelling expositie ‘Natuurlijk Het Noorden!’ is tot stand gekomen naar aanleiding van het 20-jarig bestaan van de Vereniging van Natuurfotografen Friesland (VNF-Friesland). Te zien waren ruim veertig natuurfoto’s, gemaakt door de leden van de VNF-Friesland. De foto’s zijn genomen in Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel en variëren van weidse landschappen, details van een vogelveer, een witte bevroren wereld tot de kleurenpracht van bloemen, vogels en vlinders. Deze is daar een belangrijke aanzet toe.

DICHT OP DE HUID 22 SEPTEMBER 2013 – 17 NOVEMBER 2013 keramische objecten van Lucia Fransen, geflankeerd door materieschilderijen en grafiek van Reina de Weijer. Beide kunstenaars wonen en werken in Amersfoort. Lucia Fransen (1954) exposeert een aantal keramische objecten met een sterk architecturaal karakter. De beelden zijn monumentaal en sober. Opgebouwd uit elementen ontleend aan architecturen uit verschillende culturen. De laatste jaren zijn ook stoere Romaanse terpkerkjes en kop-hals-rompboerderijen in Friesland haar inspiratiebron. De materieschilderijen en grafiek van Reina de Weijer (1943) sluiten qua sfeer en uitstraling goed aan bij het ruimtelijke werk van Lucia. Ook bij deze werken speelt de textuur een belangrijke rol. Reina de Weijer maakt gebruik van diverse materialen als textiel, papier, zand en carborundum. Het werk is voornamelijk abstract, al zijn er elementen aan te wijzen die verwijzen naar de waargenomen werkelijkheid. DE EINDSTREEP NOVEMBER 2013 – 29 DECEMBER 2014 De laatste tentoonstelling genaamd ‘de Eindstreep’ werd samengesteld met werk uit particulier bezit. Dat werk is allemaal aangekocht tijdens tentoonstellingen in de Kunstruimte. De tentoonstelling ‘de Eindstreep’ laat objecten, etsen en olieverfschilderijen zien, maar ook lino’s, litho’s, tekeningen, aquarellen en gouaches. Daarnaast worden video’s vertoond met compilaties van kunstenaarsportretten die de afgelopen 13 jaar door Geert Aarnout en Adry de Jong op diverse ateliers in het land zijn gemaakt. Een kleine tentoonstelling van geselecteerde affiches vanaf 1973 tot heden en twee vitrines met memorabilia laten in vogelvlucht de geschiedenis van de Kunstruimte zien. De tentoonstelling werd in tegenstelling tot alle andere tentoonstellingen niet geopend, maar gesloten. Op 29 december 2013 is er tijdens een afscheidsceremonie op waardige manier een punt gezet achter de lange carrière van de Kunstruimte.

10

Zomertentoonstelling: Natuurlijk het Noorden!

11

COLLECTIE & BIBLIOTHEEK

Het museum verwierf in 2013 verschillende schenkingen. Het betrof ruim driehonderd foto’s, honderddertig dia’s, zeven archivalia, boeken en topografische kaarten. Met name de enorme toestroom aan archivalia heeft de directie eind 2013 doen besluiten de aanvaardingprocedure aan te scherpen. Het museum is geen documentatiecentrum. Het museum beschikt niet over de mankracht en de apparatuur om een documentatiecentrum te kunnen zijn. Er wordt derhalve een duidelijk onderscheid gemaakt tussen onze bibliotheekfunctie en een documentatiecentrumfunctie. Elk aangeboden object moet voor acceptatie aan bepaalde voorwaarden voldoen. Ten eerste moet het een duidelijke band met de geschiedenis Heerenveen hebben, moet het uniek zijn en moet het passen binnen de functie cultuurhistorisch museum. Aanbiedingen van archivalia worden zo goed mogelijk doorverwezen naar archieffuncties rondom Heerenveen. In de afgelopen jaren heeft het registratieteam van het museum veel werk verzet met het overbrengen van de collectieregistratie op handgeschreven collectiekaarten naar de AdLib database. In 2013 is het merendeel geregistreerd en is de start gemaakt naar een volgende stap: verdere verfijning, aanvulling en controle van de registratie van de kerncollectie. Dit heeft twee doelen. Enerzijds moet het ervoor zorgen dat de collectie duidelijker in beeld komt waardoor het museum doelgerichter kan gaan verzamelen. Het museum kan gaan inventariseren welke objecten niet langer tot de kerncollectie behoren met als gevolg deze te ontzamelen. Het museum beschikt in de bibliotheek over een uitgebreide cultuurhistorische foto-, kranten- en boekencollectie met als onderwerp Heerenveen en omgeving. De bibliotheek was altijd gratis toegankelijk tijdens openingstijden. In 2013 is afgesproken dat bezoekers eerst een afspraak moeten maken voor bibliotheek bezoek. Dit ter beveiliging van onze objecten.

12

Bibliotheek Museum Willem van Haren

13

EDUCATIE

Educatie, zowel voor kinderen als ouderen, vormt een integraal onderdeel van de publieksactiviteiten. De ontwikkeling van programma’s voor het voortgezet onderwijs stond hoog op de agenda. Dit was een voor het museum nog onbekende markt. Verheugd kunnen wij melden dat in 2013 de eerste stappen richting museumeducatie voor voortgezet onderwijs zijn gezet. De ontwikkeling en uitvoering van educatie gebeurt in nauwe samenwerking met Ateliers Majeur in zogenoemde cultuurblokken. In 2013 werd deze samenwerking nog krachtiger. Zo zijn er verschillende kansrijke samenwerkingstrajecten uitgezet. Eén daarvan is de Cultuureducatieve Werkplaats. Schooljaar 2012 – 2013 Voor het schooljaar 2013 – 2013 heeft het museum meegedaan in de zogenaamde cultuurblokken. De leiding ligt bij de combinatiefunctionaris in dienst van de gemeente Heerenveen. De combinatiefunctionaris cultuur legt de verbinding tussen onderwijs en cultuur. Hij zorgt ervoor dat leerlingen uit primair onderwijs in aanraking komen met alle facetten van cultuur die de regio te bieden heeft. Het museum bood voor het schooljaar 2012 – 2013 op de donderdagen de volgende museumlessen: • Groep 1 & 2 voor het programma ‘Vervoer’ • Groep 3 & 4 voor het programma ‘Poeders, pillen en patiënten’ • Groep 5 & 6 voor het programma ‘Met een lach en een traan’ • Groep 7 & 8 voor het programma ‘Droge turf en natte voeten’

14

Schooljaar 2013 - 2014 Om meer schoolklassen te kunnen ontvangen is er voor de woensdagmiddagen in samenwerking met Ateliers Majeur een educatief medewerker ingehuurd. Mevr. D. Groen, ontwerper en docent in kunst- en erfgoededucatie, heeft speciaal voor het museum een museumles gemaakt over de heren van het veen. Tijdens deze les konden kinderen letterlijk het verschil tussen arm en rijk ervaren. De ene helft van de klas ging aan de slag als rijke veen heer en de andere helft als arme veenarbeider. Naast een theoretisch deel was er ook ruimte voor een praktisch deel. Wij zijn erg tevreden over de professionele aanpak van mevr. Groen. Culturele Werkplaats In de Culturele Werkplaats wordt de connectie tussen educatie en cultuur gelegd op verschillende niveaus. Concreet betekend dit dat leerlingen uit primair onderwijs cultureel onderwijs krijgen in het museum. De lessen worden echter niet gegeven door museumdocenten maar door studenten van de NHL Hogeschool (onder begeleiding van een docent en de educatief medewerker van het museum). Studenten maken een cross-over productie in het museum waardoor leerlingen kennis maken met verschillende culturele disciplines. Daarnaast leren de studenten hoe zij cultuureducatie in praktijk kunnen brengen. Het eerste project is een theaterproductie in de museumzalen, waarbij de leerlingen het verhaal van de museumcollectie gaan uitbeelden. Het eindresultaat zal in 2014 gepresenteerd worden. Project: Heerenveen toen hier & nu Naast cultuurblokken voor het primair onderwijs is het museum tevens gestart met cultuurblokken voor het voortgezet onderwijs (OSG BUITENBAAN). Maandag 9 december kwamen de eerste 45 leerlingen een bezoek brengen aan het museum. Voor deze les wordt de groep opgesplitst in twee groepen, waarbij de eerste groep naar de maquette gaat met een museumdocent en de andere groep probeert aan de hand van oude ansichtkaarten zijn weg te vinden in Heerenveen. Na een half uur wordt er gewisseld. Bij het project is een site gemaakt (nog in ontwikkeling) https://sites.google.com/site/toenhiernu/

15

Educatie bij tentoonstellingen Bij de meeste tentoonstellingen werd een speciaal programma voor kinderen ontwikkeld. Uitgangspunt bij deze programma’s is dat deze leerzaam zijn op een speelse manier. Daarnaast wil het museum met deze programma’s de creativiteit van de kinderen prikkelen en stimuleren. De Berenwereld:

Voorleesmiddagen Knutselmiddagen Spreekuur teddyberendokter

Alles van Oranje! Een privé verzameling:

Appeltjes van oranje vouwen Eigen oranje bord ontwerpen Spannende Oranjebattle spelen

DoodENG! Van Rariteiten kabinet tot spookhuis:

Griezelschool met o.a. Leeslokaal met griezelboeken (i.s.m. Bibliotheek Heerenveen) Handvaardigheidlokaal: griezels maken Biologielokaal: botten op een skelet herkennen Lokaal 13: met een zaklamp in het donker spannende objecten ontdekken

Knutselmiddagen: eigen doodskist of vleermuis maken.

16

Knutselen bij de tentoonstelling DoodENG!

17

ACTIVITEITEN

In 2013 organiseerde Museum Willem van Haren verschillende evenementen en activiteiten. Het waren er minder dan voorgaande jaren. Dit komt voornamelijk door de wisseling binnen de directie. Vaste evenementen hebben wel doorgang gevonden. Zo werden er lezingen gehouden, excursies georganiseerd en rondleidingen gegeven. Lezingen Net als voorgaande jaren werd de organisatie voor de lezingen uitgevoerd door leden van het bestuur van de Stichting Vereniging Vrienden van Museum Willem van Haren. Zij organiseerden in 2013 een vijftal lezingen gegeven over Friese architectuur door Gabriel Vriens. Excursies De excursies worden ieder jaar met zorg georganiseerd door de excursiecommissie. De excursiecommissie is een onderdeel van de Vereniging Vrienden. In 2013 organiseerden zij de volgende excursies: Lille en Arras 25 april 2013 – 28 april 2013 Dagje Leiden 28 mei 2013 Bezoek aan Bronckhorst en Zutphen 01 oktober 2013 Verona, Venetie en Bolgna 05 september 2013 – 13 september 2013 Rondleidingen Kom van alles te weten over de geschiedenis van Heerenveen en de collectie van het museum. Ook in 2013 werden er verscheidene rondleidingen georganiseerd. Naast rondleidingen in het museum zijn er ook stadtours mogelijk. Onder begeleiding van een rondleider gaan bezoekers langs monumentale panden en worden de meest grappige, ontroerende en opmerkelijke verhalen uit de geschiedenis op locatie verteld. De stadstour eindigt in het museum bij de grootste indoor stadsmaquette van Nederland. Hier kunnen deelnemers nogmaals bekijken waar zij hebben gelopen en hoe dit er vroeger uit heeft gezien. Rondleidingen en stadswandelingen zijn het hele jaar door te boeken via het museum.

18

Help pake en beppe de vakantie door 2013 In de voorjaarsvakantie, 19 februari 2013 – 22 februari 2013, konden kinderen op vertoon van hun (groot)ouders gratis naar het museum. Speciaal voor deze week waren kinderactiviteiten georganiseerd. Kunstroute Heerenveen In het weekeinde van 21 en 22 september vond de eerste Kunstroute Heerenveen plaats. Op zaterdag werd in Museum Willem van Haren de kunstroute geopend door wethouder Coby van der Laan. Deelnemers kregen een stempelkaart en konden zo verschillende ateliers langs. Onder de deelnemers die alle ateliers hebben bezocht werd een museumjaarkaart verloot. Kunstcafé als stembureau Op 13 november 2013 werden er vervroegde gemeenteraadsverkiezingen gehouden. Op verzoek van de gemeente is het Kunstcafé voor deze gelegenheid omgebouwd tot stembureau. Jaarlijkse vriendendag Ieder jaar organiseert het bestuur van de Stichting Vrienden van Museum Willem van Haren de Vriendendag. Een dag waarop de Vrienden in het zonnetje worden gezet. Er zijn activiteiten voor jong en oud. Bovenal is het een gezellig samenzijn. De muzikale noot werd dit jaar verzorgd door The Frisian Harmonizers. Dit is een mannenkoor afkomstig uit alle windstreken van Friesland. Zij zingen 4-stemmig barbershop en close harmoy. Naast songs in de barbershop-zangstijl brengen ze ook evergreens, ballads en popsongs a capella ten gehore. Voor de kinderen waren er leuke knutsel -en spelactiviteiten en voor volwassenen was er een spannende speurtocht door het museum. Museumweekend en Open Monumentendag Wegens de directiewissel is er in 2013 niet meegedaan met het Museumweekend en Open Monumentendag. Het betreft slechts een eenmalige stop. In 2014 zal het museum weer aansluiten bij deze landelijke evenementen.

19

20

Foto: The Frisian Harmonizers

21

PUBLIEK Ook in 2013 hebben bezoekers hun weg naar het museum weer kunnen vinden. Bezoekers die het museum al kennen maar ook nieuwe bezoekers die vaak hun verwondering uitten in het gastenboek. We worden vooral geprezen om onze gastvrijheid en bijzondere collectie. In het kassasysteem zijn verschillende categorieën bezoekers te registreren. Zo hebben wij een duidelijk beeld wie onze bezoekers zijn. In 2013 wist het museum 1.200 meer kinderen verwelkomen vergeleken met 2012. Een actief educatief programma zorgde voor meer belangstelling bij de scholen en individuele bezoekers. Zo konden kinderen de Oranjebattle spelen op de tentoonstelling Alles van Oranje en lekker griezels maken bij de tentoonstelling DoodENG! Men zegt wel eens: de jeugd is de toekomst. Daarom blijven wij ook in 2014 ons op educatief gebied ontwikkelen. In totaal ontvingen het museum 7719 bezoekers in 2013. Daarnaast ontving het museum 781 gebruikers van de museumbibliotheek en het museumarchief. Samen maakt dit een bezoekersaantal van 8.500. Dit betekend een daling van ca. 1.000 bezoekers ten opzichte van 2012. Deze daling heeft met name te maken met een vermindering van het aantal ‘Vrienden bezoeken’. Het museum heeft ca. 1.200 Vrienden en werd 788 keer door Vrienden bezocht. Dit zijn 867 bezoeken minder dan in 2012. Volgens onze administratie kwamen de Vrienden met name naar de lezingen, die zorgvuldig werden opgezet door leden van het bestuur van de Vereniging Vrienden. Daarnaast waren de Vrienden te vinden op openingen van tentoonstellingen, of op de jaarlijkse Vriendendag. Met een vriendenpas kunnen Vrienden op elk moment tijdens openingstijden een kijkje komen nemen in het museum. De teruglopende bezoekersaantallen zijn een bron van zorg. Daarom zal het museum in 2014 een drastische herinrichting krijgen. Door vernieuwing en verjonging denkt het museum een nieuw publiek aan te kunnen trekken.

22

Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum Op zondag 17 november hield prof. Dr. Willem Frijhoff de zeer boeiende lezing namens het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum. Platte geesten. De duurzame gevolgen van gedachteloos bezuinigen. Een zeer actueel verhaal over de gevolgen van de ingrijpende bezuinigingen op cultuur die momenteel gaande zijn. Zuinigheid is vanouds een deugd waarmee Nederland zich groot heeft gemaakt. Frijhoff gaf in zijn lezing een inhoudelijke evaluatie van bezuinigingen op een aantal gebieden, de achtergronden van de onbewust gemaakte keuzen en de duurzame gevolgen van de culturele bezuinigingsreflex. De afsluiting bestond uit een pleidooi voor een weloverwogen, permanent gevecht tegen de sluipende opheffing van cultuur, m.a.w. al datgene wat diepte, kracht, kleur en verschil geeft aan het collectieve leven. Tijdens de bijeenkomst werd tevens de Domela Nieuwenhuis-penning uitgereikt.

Website Om bezoekers beter van dienst te kunnen zijn is de website verbeterd. Hoewel er een traject is ingezet voor een compleet nieuwe website, voldeed de huidige website op dusdanige wijze niet meer aan de verwachtingen dat deze door ons medewerker Marketing is omgezet en aangepast. De eerder drukke website voorzien van donkere kleuren heeft nu een frisse en duidelijke uitstraling. Er staan minder lange teksten en er zijn meer afbeeldingen te zien. Zo kunnen bezoekers nu een voorproefje krijgen van de collectie. Daarnaast is de belangrijke informatie ondergebracht in duidelijke tekstblokken onder korte kopjes.

Sociale media Museum Willem van Haren beschikt over zowel een Facebook als Twitter account. In 2013 is begonnen met het in kaart brengen van de mogelijkheden van sociale media. Door het ontbreken van een PR-medewerker blijft het gebruik van sociale media sporadisch. Het museum hoopt in 2014 vrijwillige medewerkers aan te kunnen trekken die ook het gebruik van de sociale media kanalen verder kunnen uitwerken.

23

Baruch Lopes de Leao de Laguna, portret van Ferdinand Domela Nieuwenhuis.

24

ONDERZOEKEN

In 2012/2013 werden er twee verschillende onderzoeken uitgevoerd naar het museum. Dat doen we enerzijds preventief. Het is goed om te weten waar we staan en wat we kunnen verbeteren. Anderzijds om nieuwe mogelijkheden te onderzoeken en ontwikkelen. Beide onderzoeken werden uitgevoerd door het adviesbureau LaGroupe. Het eerste onderzoek had betrekking op de toekomst van het museum, het andere op de haalbaarheid van een cultuurhuis waarbij het museum betrokken was. Toekomst van het museum “Uit interviews blijkt dat men waarde hecht aan een historisch museum dat het verhaal van Heerenveen en omgeving vertelt. Daarnaast is men van mening dat een ‘stad’ met de historie en omvang van Heerenveen een dergelijk museum dient te hebben.” LaGroupe. Daar zijn wij het allemaal mee eens.

Een andere aanbeveling was het museum scherper profileren. De Kunstruimte beweegt zich op de route van Museum Belvédère. In dat kader werd besloten om eind 2013 met de exposities in de kunstruimte te stoppen. Een moeilijke keuze. Bestuur en directie bedanken hierbij Frédérique van der Palm, Adry de Jong en Rini Noordberger voor het vele werk dat zij als kunstcommissie voor de Kunstruimte hebben gedaan. Op 29 december 2013 werd afscheid genomen met een overzichtsexpositie van 40 jaar kunstexposities. Meer dan 80 mensen bezochten deze

afscheidsbijeenkomst. Gelukkig blijven bovengenoemden werkzaam voor het museum. Dat is maar goed ook want wij hebben hun kennis, kunde en plezierige persoonlijkheden erg hard nodig.

Ook de naam van het museum en het soort tentoonstellingen werden aan de kaak gesteld. Veel ideeën uit het onderzoek zijn aangenomen en inmiddels (deels) toegepast. Andere ideeën zijn door het bestuur verworpen, zoals het idee om het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum af te stoten. Zowel het bestuur als de directie achtten de historische waarde rond de persoon Domela van dusdanig groot belang voor onze regio, dat het museum bestaansrecht heeft. Cultuurhuis Directies en besturen van het museum, de bibliotheek, het Posthuis, de Heerenveense School, Ateliers Majeur en de gemeente gaven opdracht aan bureau LaGroupe om de oprichting van een Cultuurhuis in de Heerenveense School te onderzoeken. In deze opzet zouden het museum, de bibliotheek en Ateliers Majeur in het gebouw van de Heerenveense School gehuisvest worden. Een bundeling van culturele activiteiten op één locatie zou een grote impuls aan de dynamiek van de Heerenveense School geven. Het onderzoek is inmiddels afgerond en de resultaten van dit onderzoek worden door de betrokken partijen verder onderzocht.

25

PLANNEN N.A.V. DE ONDERZOEKEN

Plannen voor vernieuwing Op 30 januari 1999 werd het volledig vernieuwde museum geopend. Nieuw was o.a. de aansluiting bij de Heerenveense School en het Kunstcafé. Er zijn zeker 303 dia’s gemaakt van deze transformatie. U leest het goed, dia’s. Deze grote verbouwing is inmiddels 15 jaar geleden. We vonden het tijd om de presentatie weer een upgrade te geven. Daarom werden er gedurende 2013 plannen gemaakt voor een complete herinrichting van het museum in 2014. We spreken altijd van een herinrichting en niet van een verbouwing. Anders dan andere musea de afgelopen jaren gedaan hebben, plaatsen wij geen ‘badkuip’ voor de deur of een ‘wolk’ op het Helomahuis. Ook dachten we er niet over een paar jaar dicht te gaan. De plannen werden ontwikkeld door een heel team van museummedewerkers. Er kwam geen duur extern ontwerpbureau aan te pas. Waarom zouden we, als we zoveel kwaliteit in huis hebben. De plannen werden in het najaar van 2013 goedgekeurd en zullen in 2014 uitgevoerd worden.

26

ORGANISATIE Bestuur Het bestuur van de stichting museum Willem van Haren bestond per 31 december 2013 uit: Reg Leenes: Voorzitter Piet Hein Oosterhagen: Secretaris Wieger Spaan: Lid Margriet Schievink: Lid Rebecca Siebinga: bestuursadviseur Wegens omstandigheden moest dhr. Steven Spiekhout zijn rol als penningmeester helaas opzeggen. Eind 2013 stond de vacature penningmeester nog open. Personeel o.a. In 2013 had het museum voor 4,5 fte, in de vorm van 7 parttime medewerkers, personeel in dienst. Linda Trip Directeur Conservator Jos van Es Vormgeving & presentatie Coby Oord Financieel administratief medewerker Gonny Hoornstra Coördinator vrijwilligers Nynke Brands-Lootsma Educatie Peter Appelhof Technische Dienst Janneke Groenhof Medewerker Museumcafé en winkel Diny de Groot Baliemedewerker

27

Daarnaast waren er in 2013 nog ruim 60 medewerkers (vrijwillig) werkzaam voor het museum. Vrijwilligers zijn de spil van het museum. Zonder de constante en enthousiaste inzet van deze museummedewerkers zou het museum niet al haar taken kunnen uitvoeren. Via de vrijwilligerscentrale komen er geregeld nieuwe vrijwilligers/medewerkers naar het museum. Zij reageren n.a.v. een gespecificeerde oproep via de site van de vrijwilligerscentrale. Naast nieuwe medewerkers hebben we in 2013 tevens afscheid genomen van een aantal weekend- en balie medewerkers om uiteenlopende redenen. Backoffice medewerkers Geeske Luinstra Marketing en DTP Henk Pander Collectieregistratie Wibbo Westerdijk Archivaris Tiny van der Laan Assistent Collectieregistratie Ria Bonnema Museumcafé medewerker Femmie Kramer Krantenknipsel administratie Akke Visser Fotocollectie medewerker Roelie van der Marel Fotocollectie medewerker Baliemedewerkers A. Bergsma K. Douna W. Habers E. Houweling M. Klarenbeek T. Menger V. Nikolova J. van Riezen I. Schouten N. Simmers T. Vijlbrief

Tentoonstellingbouw C. Akeman H. Groenhof F. de Groot A. de Jong F. van der Palm J. Ringersma Weekendvrijwilliger F. Bakker G. van Bergen H. de Boer A. Buizer-Visser H. Dijkstra-Ram B. Harderwijk J. Heida S. Heida

L. Hoekstra B.A. Kok G. Koops G. Kuindersma M.A. Melchior M.G. Nammensma G. Ploegsma H.J.A. Popma A. Sinnema H.H. Swarte J. van der Veen B. Wielenga T. Zondergeld Fotografie en/of video G. Aarnout C. van Vooren

Rondleiders A. van Dijk P. Gaaikema W. Habers H. Mobilia I. Schouten E. Siebers B. van der Veen J. de Vries

Werkgroep textiel en sieraden A. Bouma J. Mulder I. van der Ploeg D. Steenbeek Verspreiding PR-materiaal J. Heida S. Heida P. Hoornveld K. Hoornveld H. Nauta Interieurverzorging Y. Guyt M. Zarks

28

BESTUUR VERENIGING VRIENDEN

Bestuur Vereniging Vrienden van Museum Willem van Haren Truus Brouwer-Boehlé voorzitter Reg Leenes secretaris Fred Noordberger penningmeester Popke Gaaikema lid Tsjikkie Steenbeek lid Theo Kwant lid Hanneke Scott-Huisman lid Tiemen Stuiver lid namens excursiecommissie Bestuur Excursiecommissie Arie Brink voorzitter Tiemen Stuiver secretaris Geesje Peereboom-Hulzebos penningmeester Marjan Bakker lid meerdaagse buitenlandse reizen Riny Noordberger-Quarré lid meerdaagse buitenlandse reizen

29

ACTIVITEITEN VOOR MEDEWERKERS

In 2013 werden er diverse activiteiten en informatiebijeenkomsten voor alle medewerkers georganiseerd. Het bestuur en de directie vinden het erg belangrijk alle medewerkers op de hoogte te houden over beleidsafspraken en de koers van het museum. Hierdoor blijven medewerkers betrokken. In het voorjaar zijn de baliemedewerkers op werkbezoek geweest in buurtmuseum Gorredijk. Medewerkers van beide musea konden ervaringen uitwisselen en zo van elkaar leren. Het was een groot succes. Afgesproken is dat een jaar later, in 2014, de medewerkers uit Gorredijk op bezoek komen in ons museum. 21 mei 2013 Groot werkoverleg Agendapunten: 1. Voorstellen Linda Trip en bestuur 2. Beleid museum: waar staan we nu en waar gaan we heen 3. Medewerkers informatie: groepsoverleg, inzet en betrokkenheid en informatie 4. Cultuurhuis? 5. Herinrichting 6. Vraag maar raak 7. Afscheid dhr. Kok 13 juni 2013 Uitje voor de medewerkers Uitje medewerkers naar het Gevangenis museum in Veenhuizen. Alle medewerkers kregen in de bus een zak vol versnaperingen. Het was een stralende dag met volop zon. In het museum café de dag begonnen met een kopje koffie en wat lekkers. Toen een interessante rondleiding door het museum. Na de rondleiding stond een geweldige lunch voor ons klaar. Daarna een spannende rit in de boevenbus en wat tijd om de omgeving te verkennen. Een zeer gezellige en geslaagde dag.

30

Uitje Gevangenismuseum: aan de koffie en in de boevenbus

18 oktober 2013 Kennismakingsbijeenkomst van de diverse gebruikers van de Heerenveense

School De cursussen van Ateliers Majeur in de Heerenveense School leken weer aan te trekken. De lessen werden gegeven door zowel oude bekenden als nieuwe gezichten. Het leek ons daarom goed om een kennismakingsevenement te organiseren voor alle medewerkers binnen de Heerenveense School: Museum Willem van Haren, de VVV en Ateliers Majeur. Het was een geslaagde dag met een zeer energieke zangles en een heerlijke zelfgemaakte lunch. Samenwerking ten top. December 2013 Schoenattentie van de Sint Ook sinterklaas had dit jaar alle medewerkers van het museum weer gevonden en getrakteerd op een heerlijke letter voor al dat harde werken. 11 december 2013 Kerst bijeenkomst met Chinees buffet Na het ontvangst in het Kunstcafé met een hapje en een drankje trapten we af met een informatieve deel. Een korte variant van het groot werkoverleg. We namen de tijd om terug te kijken op de activiteiten in het museumjaar 2013 en keken vooruit naar de plannen voor het komende jaar. Er werd afgesloten met een heerlijk Chinees buffet.

31