Jaarplan 2010 - Sophia-Vereeniging · Jaarplan 2010 - Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming...

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

Jaarplan 2010Koningin Sophia-Vereeniging tot

Bescherming van Dieren

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING

Jaarplan 2010 - Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING

Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming van DierenNieuwezijds Voorburgwal 1531012 RK Amsterdamtelefoon 020 – 623 61 67fax 020 – 626 80 [email protected]

2

Dit jaarplan is gedrukt op milieuvriendelijk FSC-papier.

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


Inhoudsopgave

1 OVer De KOnIngIn SOphIa-VereenIgIng tOt BeSchermIng Van DIeren .......................................................................4

1.1 Organisatie .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4

1.2 Bureau ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................4

1.3 Fondsenwerving ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5

A) Nieuwe leden .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................5

B) Nieuwe donateurs ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................5

C) Huidige leden.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................6

D) Institutionele markt ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................6

E) Erfenissen & legaten......................................................................................................................................................................................................................................................................................................7

F) Registratie .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7

2 geZeLSchapSDIeren ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................8

2.1 populaire gezelschapsdieren in nederland ....................................................................................................................................................................................................................................8

2.2 Omgevingsanalyse .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................9

3 pOrtFOLIO ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................11

3.1 activiteteiten ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................11

A) Sophia SnuffelCollege ............................................................................................................................................................................................................................................................................................11

B) Sophia KattenBond ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................11

C) Eenzaamheid bij huisdieren .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 12

D) Fokken met rasdieren ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 12

E) Online Sophia DierenSpreekuren .......................................................................................................................................................................................................................................................... 13

- HondenSpreekuur .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 13

- KattenSpreekuur ............................................................................................................................................................................................................................................................................... 13

- Konijnen- en KnaagdierenSpreekuur................................................................................................................................................................................................................. 14

E) Actuele campagne/activiteit ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 14

3.2 Wetgeving en politieke beïnvloeding.................................................................................................................................................................................................................................................. 14

A) CDON ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 14

B) Hondenopvoedbewijs ............................................................................................................................................................................................................................................................................................ 14

C) Doden van huisdieren door particulieren ................................................................................................................................................................................................................................ 14

3.3 communicatie ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 15

A) Met de achterban .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 15

B) Via voorlichting ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 15

3

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


1. Over de Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren

Opgericht in 1867 behoort de Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren tot de oudste dierenorganisaties van Nederland. Vanuit haar kantoor in de historische binnenstad van Amsterdam zetten bestuur, ledenraad, vrijwilligers en medewerkers zich in voor huisdieren in Nederland en groei van de organisatie.

1.1 Organisatie

De organisatie van de Sophia-Vereeniging bestaat uit een bestuur en een ledenraad, ondersteund door een directeur en zeven medewerkers, op hun beurt ondersteund door een honderddertigtal vrijwilligers. Het bestuur bestaat uit een voorzitter, een penningmeester, een secretaris en twee algemene leden. Hiermee is zij op de door het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) vereiste sterkte van minimaal vijf personen. Het bestuur bepaalt het beleid en de algemene strategie. Minimaal acht keer per jaar komen de bestuursleden bijeen om de voortgang van de activiteiten en het budget te toetsen. Dit gebeurt op basis van voortgang- en budgetrapportages.

De directeur is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het beleid en de strategie en de uitvoering van de activiteiten. Voorafgaand aan het nieuwe kalenderjaar concipieert de directeur een jaarplan en jaarbegroting. Beide stukken worden ter goedkeuring aan het bestuur voorgelegd, aangevuld en gecorrigeerd. Nadat de stukken zijn goedgekeurd, is de directeur autonoom in haar initiatieven, mits deze passen binnen de parameters van jaarplan en budget. Activiteiten die niet zijn opgenomen in het jaarplan, moeten van tevoren door het bestuur worden goedgekeurd.

In 2009 is besloten de statuten van de Sophia-Vereeniging op onderdelen te wijzigen en te moderniseren. De ledenraad heeft nu een adviserende functie en benoemt nieuwe bestuursleden. Tijdens de Algemene Ledenvergadering in het voorjaar legt het bestuur verantwoording af.

1.2 Bureau

De medewerkers van de Sophia-Vereeniging worden aangestuurd door een eenhoofdige (statutaire) directie. In 2009 is gebleken dat de succesvolle ledenwervingsstrategie leidt tot grotere druk op het office management, waar de ledenadministratie en het betalingsverkeer zijn ondergebracht. Mutaties dienen correct te worden bijgehouden, het incasseren en controleren van contributies en giften en de hiermee gepaard gaande correspondentie vergen meer inspanningen. Dat vraagt om een professionalisering van de administratie. Het administratief proces werd voorheen ondergebracht bij de medewerker van het Sophia SnuffelCollege. Voortaan is er sprake van een aparte functie voor het office management. Hiermee komt het totaal op acht medewerkers in 2010. • Helma van de Vondevoort, directeur (0,8 fte)• Steffie van Horck, communicatiemanager (0,9 fte)• Frank Wassenberg, beleidsmedewerker (0,5 fte)• Nadine Goudsmit, office manager (0,5 fte)• Yvonne Stroomer, projectleider Sophia SnuffelCollege (0,8 fte)• Dorith Gelberg, projectleider Sophia KattenBond (0,6 fte)• Jon Blok, marketingmanager (0,4 fte)• Sjoerd Basie, (online) campaigner (0,8 fte)

4

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


De medewerkers worden in de uitvoering van hun taken bijgestaan door ruim honderddertig vrijwilligers, die vooral actief zijn binnen het Sophia SnuffelCollege en de Sophia KattenBond. Stagiairs van het Van Hall Instituut in Leeuwarden, opleiding Diermanagement, en de HEAO Amsterdam helpen mee op kantoor en verlenen assistentie bij de verschillende activiteiten. Vrijwilligers en stagiairs ontvangen een vergoeding voor hun reiskosten of andere uitgaven. In 2010 wordt deze werkwijze voortgezet. Bovendien wordt geprobeerd een professionele kracht voor het Sophia SnuffelCollege gefinancierd te krijgen, door een beroep te doen op diverse fondsen en loterijen.

1.3 Fondsenwerving

De financiële situatie van de Sophia-Vereeniging staat ook in 2010 vooraan op de prioriteitenlijst. Het streven is om de achterban van de vereniging te laten groeien. Daarnaast worden extra fondsen gezocht om de activiteiten ook voor de toekomst veilig te stellen. In 2010 zijn de volgende activiteiten gepland:

A) Nieuwe leden

In 2008 eindigde de teller op 842 leden. In 2009 kwamen daar ongeveer 500 nieuwe leden bij. Het is duidelijk dat de Sophia-Vereeniging als een steunwaardig doel in de markt gezet kan worden. Het streven voor 2010 is om de positieve lijn vast te houden en opnieuw 500 leden toe te voegen aan de achterban. Daarnaast krijgt ook het behoud van leden aandacht. Er wordt een loyaliteitsprogramma ontwikkeld, dat oude en nieuwe leden bindt en tot blijvende betrokkenheid motiveert.

rendementIn 2009 is gebleken dat zowel direct dialog (straatwerving) als online werving via de website op het Internet aanwas van leden oplevert. Ook met direct mail en werving via een folder in een tijdschrift is succes geboekt. In 2010 dient te worden bekeken welke strategie het beste rendement oplevert, gemeten naar de investering en de loyaliteit van de verschillende doelgroepen. Daarnaast zal de fondsenwervende strategie zich focussen op activiteiten als het Sophia SnuffelCollege en de Sophia KattenBond, zodat ook via de eigen kanalen een stijging van het aantal leden ontstaat.

B) Nieuwe donateurs

Een lidmaatschap aangaan bij een vereniging is voor veel mensen een hogere drempel dan eenmalig doneren. Daarom wordt in 2010 ingezet op het vergroten van het aantal donateurs. Vooral van de doelgroep van Sophia-Hyves en belangstellenden die zich op de website begeven, mag bereidheid worden verwacht om eenmalig een donatie te doen. Met een online communicatiestrategie wordt in 2010 de online achterban daarom ook fondsenwervend benaderd. Doel is ruim honderd donaties te verkrijgen. Daarnaast wordt, net als vorig jaar, een collectetraject uitgezet. Dat maakt ook kleine donaties mogelijk.

Online communicatie en online wervingMet online communicatie kan een kleine organisatie als de Sophia-Vereeniging een relatief groot effect bereiken. De juiste doelgroepen kunnen op relatief goedkope wijze worden benaderd. Het creëren van online communities, die als ‘warme adressen’ benaderbaar zijn, biedt mooie kansen voor fondsenwerving. Met persoonlijke e-mails wordt actief gebouwd aan de onderlinge relatie. Dat vergroot de betrokkenheid. Leden van de community kunnen zelf weer nieuwe aanwas genereren, door gelijkgestemden door te verwijzen.

Een absolute voorwaarde voor deze vorm van direct marketing is dat zowel de website zelf (zoekmachinemarketing) als de achterkant ervan (gekoppelde database en webstructuur) optimaal functioneren. De basis hiervoor is in 2008 afgerond en in 2009 op professionele wijze onderhouden. Er komen daardoor maandelijks meer dan 12.000 bezoekers op de website. Er werd bovendien een Google Grant toegekend van 10.000 dollar. Dat bedrag is maandelijks gratis te besteden aan online advertenties. In 2010 wordt een start gemaakt met het monitoren van het gedrag van bezoekers van de website. Dat biedt de basis voor een analyse van het specifieke gebruik en de wensen van de bezoekers, waarna eventuele aanpassingen mogelijk zijn om daaraan beter te voldoen.

5

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


Grote focus ligt in 2010 op het maximaliseren van conversie: bezoekers doen een donatie, worden lid van de Sophia-Vereeniging, laten hun e-mailadres achter of nemen een abonnement op de nieuwsbrieven. Daarnaast blijft groei van het aantal bezoekers op de website een punt van aandacht. Vooral met de inzet van bannering en het plaatsen van links op externe websites is nog een wereld te winnen.

collecteEen collectetraject vereist de inzet van veel vrijwilligers en van een promotor. Toch is in 2009 gebleken dat de collecte een interessant middel kan zijn om fondsen te werven en tegelijkertijd aan de naamsbekendheid te werken. Nu de investering in de collectebussen is gedaan, is het mogelijk met winst te collecteren. Het streven is om in 2010 in twee gemeentes een collecte uit te voeren. De Sophia KattenBond Werkgroep Zeeuws-Vlaanderen verzorgt jaarlijks een eigen collecte in de regio.

C) Huidige leden

Om de huidige leden uit te nodigen om hun bijdrage (al dan niet structureel) te verhogen en/of de band met de leden te versterken, onderneemt de Sophia-Vereeniging in 2010 vier acties:• Betalingen: onderzocht wordt of de mogelijkheid tot gespreide betaling van de contributie of betalen via een automatische

incasso tot hogere inkomsten leidt voor de Sophia-Vereeniging. • Bijdrage aan een bijzondere activiteit: tweemaal per jaar vraagt de vereniging de leden om een extra bijdrage (buiten

de jaarlijkse contributie), ter ondersteuning van een specifieke activiteit. Deze activiteit wordt beschreven in Dierenhulp. Gebleken is dat de bereidheid om een extra donatie te doen toeneemt als helder is wat er met het geld wordt gedaan. Door de bescheiden regelmaat van de vraag om een extra bijdrage wennen de leden aan de vraag en ontstaat een automatisme zonder irritatie.

• Individuele informatievoorziening: het ledenprogramma dat in 2009 is aangeschaft, geeft beter dan de oude database inzicht in de interesses van de leden. Activiteiten kunnen beter dan voorheen individueel onder de aandacht worden gebracht. Dat zal de giften bijdragebereidheid stimuleren.

• Onderzoek opzeggingen: de vereniging zal schriftelijk/telefonisch leden benaderen die hun lidmaatschap opzegden. Het doel daarvan is vierledig: bedanken voor de periode waarin werd ondersteund, informeren naar de reden van opzegging, pogen alsnog het lidmaatschap voort te zetten en het organisatiegevoel van dichtbij kenbaar maken. De resultaten van dit onderzoek worden verwerkt in het loyaliteitsprogramma.

D) Institutionele markt

De institutionele markt is de markt van bedrijven, fondsen en loterijen, die voor financiële of facilitaire steun benaderd kan worden. Daarbij moet de vraag van de Sophia-Vereeniging zodanig worden vertaald dat deze een aantrekkelijk aanbod is voor de andere partij om te sponsoren, te subsidiëren of anderszins te steunen. Nu de vereniging beschikt over het CBF-Keur, kan zij hierin meer succesvol zijn. In 2010 stelt zij zich de volgende doelen:• Er wordt een aanvraag voor financiering van het Sophia SnuffelCollege ingediend bij Stichting Doen, zodat de vereniging

kans maakt één van de goede doelen te worden die via de Nationale Postcode Loterij jaarlijks een bedrag krijgt uitgekeerd. Dit proces is in 2009 in gang gezet. Het streven is om voor een periode van drie jaar de uitvoering (professionele ondersteuning van de begeleiding van de vrijwilligers) en de materialen van het Sophia SnuffelCollege gefinancierd te krijgen.

• Er worden aanvragen voor subsidiëring van activiteiten van de Sophia KattenBond ingediend bij specifieke (vaak kleine) fondsen die zich richten op natuur, milieu en dieren.

Met het benaderen van de institutionele markt worden geen snelle successen behaald, integendeel. De benodigde gedegen voorbereiding, een optimale introductie en een adequaat onderhoudsprogramma geven resultaten op de middellange en lange termijn. Pas dan ontstaat een optimale verstandhouding tussen de partners. Niet op basis van incidentele projecten of persoonlijke verhoudingen, maar op basis van wenselijke, wederzijdse afhankelijkheid en een voor beide partijen profijtelijke samenwerking. Uiteindelijk moet deze aanpak in 2010 resulteren in een marketingplan voor de institutionele markt.

6

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


E) Erfenissen & legaten

Voorlopig ziet de Sophia-Vereeniging af van een omvangrijke investering in een algemene marketingcampagne voor nalatenschappenwerving. De hoge kosten voor een dergelijk traject vormen daarvoor de voornaamste reden. Wel wordt ook in 2010 de huidige achterban geïnformeerd over de verschillende mogelijkheden om een nalatenschap te schenken aan de Sophia-Vereeniging. Ook zonder grote inspanningen toont de vereniging op dit vlak over het afgelopen decennium een uitmuntende prestatie: met een gemiddelde van 125.000 euro per jaar zit zij in vergelijking met andere organisaties op een relatief topniveau. De betrokken achterban weet de vereniging - vaak op eigen initiatief - goed te vinden.

F) Registratie

In januari 2010 stapt de Sophia-Vereeniging over op een nieuwe registratie van leden, donateurs en contacten. Het oude ledenprogramma voldeed niet aan de eisen van een verantwoorde administratie en databasemarketing en was bovendien technisch onbetrouwbaar.

Eind 2009 is gekozen voor het systeem van Ifunds, een professionele en in de goededoelensector bekende aanbieder van registratiesystemen. In de eerste weken van januari vindt de mutatie van gegevens plaats, zodat de kwaliteit voor de rest van het jaar en voor de toekomst is veiliggesteld. Bijkomend voordeel is dat de automatisering van administratieve processen een grote tijdsbesparing oplevert.

7

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


2. Gezelschapsdieren in Nederland De Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren is de enige dierenwelzijnsorganisatie in Nederland die zich exclusief bezighoudt met gezelschapsdieren. Zij stelt zichzelf ten doel om het vaak verborgen leed van dieren in of rondom huis aan te pakken en huisdiereigenaren voor te lichten over de natuurlijke aard van hun dier, onder het motto ‘dieren begrijpen is dieren beschermen’.

2.1 Populaire gezelschapsdieren in Nederland

Sinds twee jaar richt de Sophia-Vereeniging haar activiteiten enkel op gezelschapsdieren in Nederland. De aandacht gaat vooral uit naar de meest populaire dieren: honden, katten, konijnen, knaagdieren, vogels, vissen en paarden.

OmvangIn Nederland worden volgens een grove schatting ongeveer zeven miljoen gezelschapsdieren gehouden. Dat zijn vooral honden (1,9 miljoen), katten (3,5 miljoen), konijnen (600.000), cavia’s en hamsters (600.000) en paarden (400.000). De lijst aan gehouden dieren is lang; naast de hierboven genoemde gezelschapsdieren worden vogels gehouden en vissen, maar ook dieren als fretten en in toenemende mate exoten.

De Sophia-Vereeniging richt zich op dieren die het meest worden gehouden: honden, katten, konijnen, knaagdieren, vogels, vissen en paarden. Wat betreft konijnen en vogels wordt een ontmoedigingsbeleid gevoerd: deze dieren zijn in de praktijk zo lastig op een verantwoorde manier te houden dat de Sophia-Vereeniging ze in de meeste gevallen ongeschikt acht als huisdier.

KenmerkHet is onmogelijk om alle soorten gezelschapsdieren onder een noemer te scharen; daarvoor is de lijst te gevarieerd. Maar er is een kenmerk dat geldt voor de meeste diersoorten die worden gehouden als huisdier: het zijn bijna allemaal dieren die van nature in sociale verbanden leven. Honden, paarden, konijnen, cavia’s, de meeste knaagdieren en zelfs katten zijn allemaal diersoorten die van nature sociale structuren kennen, ook al zijn die per diersoort heel verschillend.

DierenwelzijnVeel van de gezondheids-en welzijnsproblemen zijn grofweg terug te voeren op twee (met elkaar samenhangende) misverstanden:• Met het natuurlijke gedrag en de natuurlijke behoeften van het dier wordt geen rekening gehouden. Hierdoor ontstaan tal

van problemen. Dieren worden (veel) te dik. Ze krijgen bot-, gewrichts- of gebitsproblemen door verkeerde voeding, te veel voeding en te veel of te weinig beweging. Ze worden slecht gehuisvest, ze vertonen stoornissen in dag- en nachtritmes, et cetera.

• Met het feit dat de meeste huisdieren sociale dieren zijn, wordt geen rekening gehouden. Eenzaamheid is het gevolg. Door het ontbreken van ‘normale’ of ‘bijna-normale’ sociale contacten kunnen de dieren afwijkend gedrag gaan vertonen. Dat is een sluipend en langdurig proces, dat lastig omkeerbaar is. Sommige dieren worden apathisch, anderen hypernerveus. Daardoor ontstaan allerlei problemen, zoals onzindelijkheid, zelfbeschadiging en in extreme gevallen ook een voortijdige dood.

natuurlijke aardDe Sophia-Vereeniging is een deskundige instantie op het gebied van gezelschapsdieren en hun welzijnsproblemen. Zij gaat uit van de natuurlijke aard van het dier. De achterliggende gedachte is dat het welzijn van het dier beter gegarandeerd kan worden, als het baasje de biologische achtergrond van het dier kent. Pas dan kan hij zich verplaatsen in het dier en kan hij de verzorging en huisvesting erop aanpassen. Is het omgekeerde het geval, en moet het dier zich aanpassen aan de eisen die het baasje stelt, dan ontstaan er in het algemeen problemen.

8

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


De vijf O’sKort gezegd is de verkeerde behandeling van gezelschapsdieren te wijten aan een van de volgende vijf O’s (of een combinatie daarvan): • Onwetendheid over wat een adequate verzorging en huisvesting van dieren inhouden en over het (natuurlijke) gedrag van

dieren.• Onnadenkendheid bij de aanschaf van een dier, waardoor geen rekening wordt gehouden met de consequenties die het

verzorgen van een dier met zich meebrengt. • Onvermogen om een dier goed te verzorgen, door bijvoorbeeld financiële problemen, gezinsuitbreiding,

gezondheidsproblemen, een andere baan. • Onverschilligheid over de gezondheids-en welzijnsproblemen die het gevolg zijn van een verkeerde verzorging of

huisvesting van een gezelschapsdier. De eigenaar weet dat het dier problemen kent, maar bagatelliseert de situatie. • Onwil om een dier goed te behandelen: de eigenaar verwaarloost of mishandelt zijn dier.

missie De Sophia-Vereeniging streeft naar een samenleving waarin huisdieren naar hun eigen aard met mensen kunnen leven. Zij maakt mensen bewust van de natuurlijke behoeften van dieren en hun intrinsieke waarde, los van de waarde die ze hebben voor de mens. Want hoezeer (sommige) huisdieren ook zijn aangepast aan een leven met mensen, alle dieren lijken in hun gedrag en behoeften op hun verre voorvaderen. Door rekening te houden met die biologische achtergrond wordt een hoop dierenleed voorkomen.

StrategieDe Sophia-Vereeniging bestrijdt dierenleed bij gezelschapsdieren preventief, via voorlichtende projecten en campagnes. Onder het motto ‘dieren begrijpen is dieren beschermen’ worden de Vijf O’s aangepakt. De belangen van de dieren zelf, en niet die van hun eigenaren, staan daarbij voorop. Deze unieke aanpak vormt de basis voor alle huidige en toekomstige activiteiten, waardoor de Sophia-Vereeniging haar eigen stempel drukt op de discussie over dierenwelzijn.

2.2 Omgevingsanalyse

De Sophia-Vereeniging is niet de enige organisatie die zich bezighoudt met het welzijn van gezelschapsdieren. Ook de Dierenbescherming en het Landelijk Informatie Centrum Gezelschapsdieren (LICG) bieden informatie aan mensen die een huisdier hebben of willen aanschaffen.

De Dierenbescherming richt zich vooral op de problemen die ontstaan als het huisdierenbezit ontspoort. De aandacht gaat voornamelijk uit naar mishandelde, verwaarloosde en thuisloze dieren. Daarnaast is de Dierenbescherming gesprekspartner van de overheid op het gebied van wetgeving en opsporing van strafbare feiten.

Het grootste verschil met de Sophia-Vereeniging is dat de Dierenbescherming een algemene organisatie is, die haar aandacht verdeelt over alle mogelijke diergroepen: circusdieren, proefdieren, landbouwdieren, wilde dieren, et cetera. Ook de wijze waarop de Dierenbescherming opereert is anders, vanwege de grootte van de organisatie, de hoeveelheid medewerkers, de afdelingen in het land en de koppeling met de asielen, de Landelijke Inspectiedienst Gezelschapsdieren (LID) en de Dierenambulance. De Sophia-Vereeniging kiest juist een persoonlijke en preventieve benadering en is via korte lijnen mensen en dieren van dienst.

Het LICG is een overkoepelende organisatie. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), de Dierenbescherming, de stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH) en de diervoederfabrikanten (verenigd in Divebo) participeren hierin. Het LICG begeeft zich met haar strategie gericht op voorlichting op dezelfde markt als de Sophia-Vereeniging. Door de deelname van het ministerie van LNV is het LICG echter beperkt in haar uitingen, die niet strijdig

9

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


mogen zijn met het rijksoverheidbeleid. Daarnaast behartigt het LICG niet alleen de belangen van de dieren, maar ook die van de kopers en houders van gezelschapsdieren. Het onderscheid met de strategie van de vereniging is duidelijk: de Sophia-Vereeniging is een dierenbeschermingsorganisatie, het LICG een door de overheid gestuurd informatiepunt.

10

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


3. Portfolio

In de portfolio toont zich het profiel van de Sophia-Vereeniging. Het pakket van vorig jaar blijft onveranderd. Het Sophia SnuffelCollege, de Sophia KattenBond en de online Sophia DierenSpreekuren vormen de basis en daarmee het belangrijkste deel van het werk. Dit wordt in 2010 aangevuld met een campagne voor het verantwoord fokken met rasdieren. Aan de zijlijn vinden al langer lopende activiteiten plaats; de campagne tegen het doden van dieren door particulieren en tegen eenzaamheid bij huisdieren.

3.1 Activiteiten

A) Sophia SnuffelCollege

Tijdens het Sophia SnuffelCollege leren kinderen hoe ze veilig met honden omgaan. Vrijwilligers bezoeken met hun speciaal geteste hond overal in het land de laagste groepen van de basisschool. In drie lessen wordt de kinderen uitgelegd hoe ze het gedrag en de lichaamstaal van een hond moeten interpreteren. Daarna ontvangen zij een SnuffelDiploma, een werkboekje met spelletjes, de basisregels voor de omgang met honden en informatie voor hun ouders.

respect voor dierenDoor kinderen te leren hoe ze veilig met honden omgaan, kan het aantal hondenbeten worden verminderd en neemt de angst voor honden af. Maar de invloed van het Sophia SnuffelCollege reikt verder: als kinderen op jonge leeftijd leren veilig en respectvol met dieren om te gaan en dieren te erkennen als wezens met een intrinsieke waarde, zullen ze ook op latere leeftijd beter met dieren omgaan. Verwaarlozing van dieren en dierenmishandeling worden daarmee voorkomen.

BereikHet Sophia SnuffelCollege is een mediageniek project dat veel publiciteit genereert, waardoor de boodschap een groot bereik heeft. Het streven is om in 2010 met ruim honderd vrijwilligers aan 10.000 kinderen een SnuffelDiploma uit te reiken. Geprobeerd wordt om de status van beneficiant van een van de grote loterijen te behalen voor het Sophia SnuffelCollege (zoals de Nationale Postcode Loterij). Dat maakt verdere groei de komende jaren mogelijk. Zorgverzekeraars worden benaderd met de vraag of zij als sponsor willen optreden.

B) Sophia KattenBond

De Sophia KattenBond voorkomt kattenleed. Zij geeft voorlichting over de natuurlijke behoeften van huiskatten, helpt zwerfkatten aan een beter bestaan en zet zich in voor beschermende wetgeving rondom de handel in katten.

Zeeuwse verwilderde kattenOnder de vlag van de Sophia KattenBond werd in 2009 een werkgroep van ervaren vrijwilligers ingezet die de enorme populatie van verwilderde zwerfkatten in Zeeuws-Vlaanderen controleert en beheersbaar maakt. De vrijwilligers maken gebruik van de Trap, Neuter and Return (TNR)-methode: vangen, castreren en terugplaatsen van katten die zo verwilderd zijn dat ze niet meer kunnen worden geplaatst bij particulieren. Ook in 2010 is de Sophia KattenBond actief in Zeeuws-Vlaanderen. Doel is minimaal honderd verwilderde katten te helpen.

VroegcastratieIn Zeeuws-Vlaanderen start tevens een pilot met vroegcastratie. Deze pilot moet Nederlandse onderzoeksgegevens opleveren over de effecten die optreden als kittens vanaf een leeftijd van acht weken worden gecastreerd. Normaal gesproken worden kittens vanaf drie maanden gecastreerd. De methode van vroegcastratie wordt in het buitenland (vooral in de Verenigde Staten) succesvol toegepast om de groei van zwerfkattenpopulaties te stoppen, maar is in Nederland nog onbekend en zelfs controversieel.

11

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


De Sophia KattenBond is overtuigd van het belang van vroegcastratie en weet zich hierin gesteund door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD). De vereniging wil in 2010 een overtuigende communicatiestrategie ontwikkelen waarmee zwerfkattenprojecten in Nederland kunnen worden benaderd. Pas als vroegcastratie in Nederland op grote schaal wordt uitgevoerd, zal de bestrijding van zwerfkattenpopulaties echt succesvol zijn.

WebsiteVia de website geeft de Sophia KattenBond informatie over het natuurlijke gedrag van katten, hun verzorging, de huisvesting en de aanschaf. Kattengedragsdeskundige Marcellina Stolting beantwoordt specifieke vragen tijdens het online KattenSpreekuur. De website van de Sophia KattenBond is tevens een plek voor vertier voor mens en dier, met tips over leuke websites, poezenboeken, kattenkunst en bijgeloof.

Week van het KittenDe Sophia KattenBond lanceerde in het voorjaar van 2009 de jaarlijkse Week van het Kitten. Met de slogan ‘Een goede kat kost twaalf weken’ wordt de boodschap uitgedragen dat katjes minimaal twaalf weken bij de moederpoes in het nest moeten blijven. Een te korte speentijd leidt tot (ernstig) probleemgedrag op latere leeftijd, zo toonde de banner van de de Sophia KattenBond op Marktplaats: ‘Een schatje van een katje … maar de kater komt later!’ Wie erop klikte, werd voorzien van informatie. Daarnaast kreeg iedereen die via Marktplaats een katje vraagt of aanbiedt een voorlichtende e-mail over het belang van een lange speentijd. In 2010 vindt de Week van het Kitten plaats van 26 april tot 2 mei.

KattenactiesVia speciale KattenActies wordt geld ingezameld en media-aandacht gevraagd voor goede kattendoelen. In Nederland houden talloze kattenopvangcentra en organisaties zich bezig met het bestrijden van kattenleed. Vaak draaien deze organisaties volledig op donaties en giften. Om hun werk te kunnen doen, hebben de organisaties financiële middelen nodig, bijvoorbeeld om vangkooien te kopen of castraties van zwerfkatten te bekostigen. In 2009 vond een collecte plaats voor Amsterdamse zwerfkatten. In 2010 staat een SpinningSponsoring in een sportschool op de agenda. Ook de collecte wordt ingezet om activiteiten voor katten in nood te ondersteunen.

C) Eenzaamheid bij huisdieren

In Nederland leven zeven miljoen huisdieren. De meeste zijn van nature sociale dieren. Contact met soortgenoten of met het baasje is een eerste levensbehoefte. Voedsel en een dak boven het hoofd zijn onvoldoende om een gezonde leefomgeving voor een dier te creëren. Toch leven de meeste dieren in hun eentje en krijgen ze maar een paar minuten aandacht per dag. Zindelijkheidsproblemen, lusteloosheid, apathie en zelfs vroegtijdig sterven zijn het gevolg. Op de website van de Sophia-Vereeniging is uitgebreide informatie te vinden over de behoefte aan interactie met soortgenoten en het baasje.

hondenIn 2010 krijgt de hond speciale aandacht. Honden hebben van nature sociaal contact nodig. Bij gebrek daaraan ondervinden ze ernstige welzijnsproblemen. Een hond die te vaak alleen wordt gelaten ervaart stress, omdat hij als het ware ‘verlaten’ wordt door de roedel. Het gevolg: blaffen, janken, het stukmaken van de huisraad, overmatig kwijlen, overgeven, zichzelf verwonden, onzindelijkheid en apathie. Problemen voorkomen is simpel: geef de hond de aandacht die hij verdient. In januari 2010 wordt een filmpje uitgezonden over een hond die door gebrek aan aandacht uit frustratie zijn koffers pakt. De commercial is te zien op het STER-netwerk, op digitale kanalen en YouTube.

D) Fokken met rasdieren

Het fokken van rasdieren brengt veel dierenleed met zich mee. De gerichtheid op het voortbrengen van dieren met extreme uiterlijke kenmerken heeft grote gezondheids- en welzijnsproblemen tot gevolg. De Sophia-Vereeniging wil dat hier een eind aan komt en trad in 2009 in contact met het Ministerie van Landbouw en de Raad voor Beheer op het gebied van Kynologie.

12

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


erfelijke afwijkingenHonden worden zo gefokt dat oogleden naar binnen krullen of te ruim zijn. Sommige dieren hebben ademhalingsproblemen omdat hun snuit te kort is, neurologische afwijkingen omdat de schedel te klein is, afwijkingen aan het skelet of ze hebben last van overmatige plooivorming, met allerlei infecties tot gevolg. Deze lijst is verre van uitputtend.

Het probleem speelt niet alleen bij rashonden. Ook bij cavia’s selecteren fokkers op raskenmerken, die negatieve gevolgen hebben voor het welzijn van de dieren. De satijncavia met zijn glanzende vacht is een voorbeeld; het dier vertoont ernstige botafwijkingen, die resulteren in een pijnlijke en voortijdige dood.

Ook sommige raskatten lijden onder ernstige erfelijke gebreken, ontstaan door een eenzijdige focus op uiterlijke kenmerken. Een zwak immuunsysteem, spasticiteit, hartkwalen, misvormingen aan de staart, skeletproblemen en heupdysplasie; het is slechts een greep uit het arsenaal van afwijkingen waaronder sommige raskatten gebukt gaan.

publiekscampagneHet ministerie van Landbouw erkent het probleem, zo blijkt uit de Nota Dierenwelzijn. Maar regels worden er niet gesteld. Wel is de Raad van Beheer verzocht een plan van aanpak op te stellen. De Sophia-Vereeniging heeft er geen vertrouwen in dat deze aanpak de rasdieren zal helpen. In 2010 zal de Sophia-Vereeniging de welzijnsproblematiek van rasdieren onderwerp maken van een publiekscampagne. Het doel is om het probleem op de politieke agenda te plaatsen en (potentiële) dierenbezitters te informeren.

E) Online Sophia DierenSpreekuren

Veel mensen realiseren zich onvoldoende hoeveel tijd, energie, ruimte en geld een huisdier kost en schaffen het dier impulsief aan. Het gevolg is dat veel dieren tegenvallen en in een opvangcentrum belanden. Andere dieren zijn veroordeeld tot een leven waarin de verzorging niet is afgestemd op hun natuurlijke behoeften. Ook in 2010 zijn de deskundigen op het gebied van honden, katten, konijnen en knaagdieren via de Sophia DierenSpreekuren op de website van de Sophia-Vereeniging bereikbaar en beantwoorden zij gratis vragen van bezoekers.

(potentiële) dierenbezittersDe eerste doelgroep van de Sophia DierenSpreekuren bestaat uit mensen die al een hond, kat, konijn of knaagdier bezitten en problemen ervaren. Doelstelling is een betere omgang met het dier. De tweede groep bestaat uit mensen die een dier willen aanschaffen. Doelstelling is hen informeren over de vereiste investering in tijd, geld, ruimte en energie. Ook de aanschaf van de dieren is een belangrijk onderwerp. Te veel dieren (vooral honden) worden gekocht bij malafide fokkers, waar zij onder erbarmelijke omstandigheden leven. De dieren zijn niet gesocialiseerd, dragen vaak ziekten met zich mee en de jongen worden te vroeg bij de moeder weggehaald.

hondenSpreekuurBij het HondenSpreekuur biedt hondengedragsdeskundige Flora van Dijk informatie over het natuurlijke gedrag en de sociale behoeften van honden, over de omgang tussen hondenen jonge kinderen en over angst voor honden. Ze geeft tips voor de aanschaf van een hond. Waar moeten mensen op letten als zij een hond uit het asiel halen? Hoe herken je een malafide hondenhandelaar? Wat komt er kijken bij het kopen van een pup? En hoe zorg je voor een goede opvoeding en verzorging van een hond?

KattenSpreekuurBij het KattenSpreekuur biedt kattengedragsdeskundige Marcellina Stolting informatie over het natuurlijke gedrag en de sociale behoeften van katten, over de problemen die er bij het fokken van raskatten ontstaan en over zwerfkatten. Ook geeft zij tips over de aanschaf van een kat. Waar moeten mensen op letten alszij een kat uit het asiel halen? Hoe herken je een malafide kattenhandelaar? Wat komt er kijken bij het kopen van een kitten? En hoe zorg je voor een goede verzorging van een kat?

13

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


Konijnen- en KnaagdierenSpreekuurVoor veel kinderen is een konijn of knaagdier het eerste huisdier waarmee ze kennismaken. Ouders schaffen een dier aan om de kinderen te leren met dieren om te gaan. Mensen gaan ervan uit dat ze nauwelijks omkijken hebben naar zo’n onschuldig speelkameraadje. Toch is het houden van konijnen en knaagdieren lang niet zo makkelijk als het lijkt. En dat gebrek aan goede informatie levert ernstige welzijnsproblemen op. Bij het Konijnen- en KnaagdierenSpreekuur is informatie te vinden over hoe de dieren van nature leven, wat ze eten, wat ze kosten en of ze bijvoorbeeld het beste alleen of juist met soortgenoten kunnen worden gehouden.

Doelstelling in 2010 is om de Sophia DierenSpreekuren met bannering en via persberichten te promoten. Er wordt een coördinator aangesteld om de vrijwilligers te begeleiden en het traject uit te rollen.

De Sophia DierenSpreekuren bieden tevens een goede gelegenheid om ‘tweedehands dieren’ te promoten en de dierenopvangcentra te ontlasten.

F) Actuele campagne/activiteit

Niet elk relevant thema laat zich voorspellen. Daarom reserveert de Sophia-Vereeniging elk jaar ruimte op de begroting. Hierdoor kan zij inspelen op de actualiteit en kan zij zich flexibel opstellen. Ze kan dieren in nood te hulp schieten als het nodig is, inspringen op onverwachte kansen en bijvoorbeeld extra media-aandacht genereren voor een specifiek probleem.

3.2 Wetgeving en politieke beïnvloeding

A) Coalitie DierenwelzijnsOrganisaties Nederland (CDON)

Samen met 22 andere dierenorganisaties participeert de Sophia-Vereeniging actief in de Coalitie DierenwelzijnsOrganisaties Nederland (CDON). De CDON verbetert de afstemming tussen dierenbeschermingsorganisaties, zoekt overlap in standpunten en stimuleert samenwerking. De activiteiten van de CDON betreffen voornamelijk politieke lobby, maar ook het mobiliseren van de publieke opinie behoort tot de mogelijkheden.

In 2008 en 2009 richtte de CDON zich vooral op de nieuwe Wet Dieren van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV), die de belangen van dieren onvoldoende beschermt. Ook in 2010 zal de CDON trachten om te bewerkstelligen dat dieren beschermd worden via door de overheid vastgestelde en gehandhaafde normen, in plaats van een systeem van zelfregulering door de sector.

B) Hondenopvoedbewijs

In Nederland zijn ieder jaar zo’n 150.000 mensen slachtoffer van een hondenbeet. De gevolgen zijn soms dramatisch. Mensen raken ernstig gewond of getraumatiseerd. Incidenteel vallen er zelfs doden, meestal kinderen. Ook voor de hond valt het doek: hij wordt gedood. De Sophia-Vereeniging is ervan overtuigd dat veel bijtincidenten voorkomen kunnen worden, als de eigenaar beter geïnformeerd is over een verantwoorde omgang met zijn hond. Daarom pleit de Sophia-Vereeniging voor een verplicht hondenopvoedbewijs. Ook komt zij op voor honden die in beslag zijn genomen. Die hebben recht op kwalitatieve opvang, een korte opvangperiode, een nauwkeurig uitgevoerde test en alternatieven als een muilkorf- en aanlijngebod. Deze strategie wordt in 2010 voortgezet.

C) Doden van huisdieren door particulieren

In Nederland zijn geen regels voor het doden van huisdieren door particulieren. Met name het zogenaamde ‘culling’ is de Sophia-Vereeniging een doorn in het oog: het doden van dieren met een minder populaire vachtkleur of geslacht omdat ze minder geld opbrengen. Dit is niet strafbaar. Pas als het doden gepaard gaat met pijn of letsel bij het dier, kan de politie optreden. Niet het doden is dan strafbaar, maar het toebrengen van pijn.

14

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


In 2009 ging een publiciteitscampagne van start om de ministers van Landbouw en Justitie ertoe te bewegen een verbod op te nemen in de nieuwe Wet Dieren, waardoor het strafbaar wordt om zelf huisdieren dood te maken. In landelijke dagbladen, op de radio en tijdens een optreden bij Omroep Max heeft de Sophia-Vereeniging haar zorgen kenbaar gemaakt. In 2010 volgt een follow up, waarbij opnieuw protest zal klinken als minister Verburg een verbod achterwege laat.

3.3 Communicatie

A) Achterban

Met haar achterban communiceert de Sophia-Vereeniging via het kwartaalblad Dierenhulp en de digitale nieuwsbrief Sophi@-Nieuws.

DierenhulpIeder kwartaal verschijnt het blad Dierenhulp, waarin leden van de Sophia-Vereeniging kunnen lezen over de activiteiten van de vereniging. In 2009 werd Dierenhulp inhoudelijk aangepast aan de eisen van het CBF, dat stelt dat de leden via Dierenhulp actief geïnformeerd moeten worden over de financiële verslaggeving van de vereniging. Daarnaast verschijnt er jaarlijks een korte samenvatting van het jaarverslag in het blad. In 2010 wordt deze strategie gehandhaafd, zodat de leden volledig op de hoogte zijn van zowel de financiële als de inhoudelijke resultaten.

Sophi@-nieuwsOngeveer eens in de twee maanden wordt een digitale nieuwsbrief verspreid onder degenen die zich hiervoor hebben aangemeld. De redactie, het format en de formule blijven in 2010 ongewijzigd. Het doel is om lezers op de hoogte te brengen van de activiteiten van de Sophia-Vereeniging en zo hun binding en loyaliteit met de organisatie te vergroten. De digitale nieuwsbrief wordt bovendien ingezet voor de communicatiedoelstellingen van alle activiteiten.

Website & hyvesDe achterban vindt op de website, de Sophia-Hyve en de Sophia KattenBond-Hyve actuele informatie over de activiteiten van de vereniging, zodat zij gedetailleerder dan in Dierenhulp en Sophi@-Nieuws wordt geïnformeerd over de actuele stand van zaken. Het doel in 2010 is om het bereik van de website en het aantal leden van de Hyves te vergroten.

B) Voorlichting

Voorlichting aan externe doelgroepen geeft de Sophia-Vereeniging enerzijds via gratis publiciteit (persberichten, opiniestukken, ingezonden brieven, de dierenrubrieken in de Echo, de Postiljon en het Zondagsnieuws, de website en communities als Hyves), anderzijds via betaalde advertenties en bannering, commercials op radio en televisie en participatie aan het jaarlijkse Dierenbal.

persberichten, opiniestukken, ingezonden brievenJournalistieke aandacht is het meest efficiënte middel om een boodschap te communiceren. Met name via persberichten over activiteiten van het Sophia SnuffelCollege en de Sophia KattenBond wordt in 2010 media-aandacht gegeneerd voor de Sophia-Vereeniging. Ook de Sophia DierenSpreekuren en de campagne voor een verantwoord fokken met rasdieren bieden mooie kansen om persaandacht te genereren. Daarnaast zal de Sophia-Vereeniging zich in 2010 middels opiniestukken en ingezonden brieven profileren als autoriteit op het gebied van gezelschapsdieren, met name als hiertoe in de actualiteit aanleiding voor is.

DierenrubriekenWekelijks levert de Sophia-Vereeniging een dierenrubriek aan het Amsterdamse blad Echo, de Rotterdamse Postiljon en het Zuid-Limburgse Zondagsnieuws. Het doel is om lezers te informeren over dierenwelzijn (in de regio). Daarmee wordt dierenwelzijn bevorderd, want hoe meer mensen weten over dieren, hoe meer respect en begrip ze krijgen voor de dieren in hun omgeving. In 2010 worden de dierenrubrieken gecontinueerd. Bovendien wordt gepoogd dezelfde rubrieken ook in andere stadsbladen te plaatsen.

15

SOPH

IA-VEREENIGIN

GSOPHIA-VEREEN

IG

ING

SO

PHIA-VEREENIG

ING

SOPHIA-VEREENI

GING


WebsiteDe website van de vereniging is in 2008 volledig vernieuwd en aangepast aan de eisen van zoekmachinemarketing. In 2009 is dit proces op professionele wijze onderhouden, wat resulteerde in een beloning van Google: maandelijks mag de Sophia-Vereeniging voor de waarde van 10.000 dollar aan online advertenties uitzetten. De site trekt nu meer dan 12.000 bezoekers per maand. Dit komt de bekendheid van de vereniging en haar activiteiten ten goede, evenals de voorlichtende waarde van de website. Ook laten meer mensen een e-mailadres achter of worden lid. In 2010 ligt de focus op het verkrijgen van zulke conversies.

hyvesOp de website www.hyves.nl heeft de Sophia-Vereeniging een sociaal platform opgezet. Iedereen met een Hyves-account kan lid worden. Op interactieve wijze informeert de vereniging deze leden over de eigen activiteiten en over dierenwelzijn. Dit gebeurt door middel van forumdiscussies, enquêtes en blogs, waarbij de vereniging haar belangrijkste boodschappen uitdraagt. Ook de Sophia KattenBond beschikt over een eigen Hyve.

Via Hyves wordt voornamelijk een grotere achterban en meer naamsbekendheid bij een jongere doelgroep bereikt. Tevens levert het een groot e-mailbestand op, waarmee de doelgroep later, via e-mailmarketing, kan worden benaderd. Binnen deze doelgroep is het werven van structurele leden lastig, maar mondjesmaat behoorde het in 2009 wel tot de mogelijkheden. Doel in 2010 is verdere uitbreiding en professionalisering.

SophiapenningNieuw in 2010 is de uitreiking van de Sophia Penning. De Sophia-Vereeniging heeft oude penningen in haar archief, die decennia geleden werden gebruikt om bijzondere leden te eren. Op de geboortedag van Koningin Sophia, 17 juni, zal deze traditie in ere worden hersteld. De penning en een geldbedrag van 1000 euro wordt overhandigd aan een vrijwilliger die van grote betekenis is voor een dierenorganisatie. Zo hoopt de vereniging het vrijwilligerswerk voor dieren te stimuleren en doet zij haar naamgeefster er aan. In de eerste periode van 2010 start een actie om bekend te maken dat vrijwilligers voorgedragen kunnen worden.

Betaalde publiciteitDe Sophia-Vereeniging is terughoudend in het opzetten van betaalde publiciteit. Adverteren is duur en de effectiviteit van een advertentie of banner is beperkt. Alleen in speciale gevallen kiest de vereniging ervoor haar communicatieboodschap betaald in de markt te zetten, bijvoorbeeld tijdens een campagne of als onderdeel van een activiteit.

Helma van de Vondevoort, directeur, november 2009

16

Jaarplan 2010 - Sophia-Vereeniging · Jaarplan 2010 - Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming...

Documents

Transcript of Jaarplan 2010 - Sophia-Vereeniging · Jaarplan 2010 - Koningin Sophia-Vereeniging tot Bescherming...