Jaarboek 2017

een uitgave vanHeemkundige Kring Broeder Christofoor

Aan de uitgave van dit jaarboek werkten mee:

Jan BedafBernard den BraberMark BuijsLouis CouwenberghKees van DunKees HeskensJoop van MerodeWim Tousain

De illustraties komen uit de collectie van de Heemkundige Kring Br. Christofoor,tenzij anders vermeld. WBA = West-Brabants Archief.

Copyright: © 2017, Heemkundige Kring Br. Christofoor.

Vormgeving: Bernard den Braber.

Drukwerk: Vorsselmans, Zundert.

ISSN: 2213-9133

Inhoudsopgave

Voorwoord 5

Enige feiten uit het Oudenbosch van 1917, door Wim Tousain 7• een eeuw terug: divers Nederlands nieuws 7• de Oudenbossche Courant voor u gelezen 10• bouwplannen 36• Sebastien Krüger 41• waterleiding 43• tramlijn 45• R.K. Tuinbouwvereniging “St. Antoniusˮ 46• bascule 49• geraadpleegde bronnen 50

Oudenbossche wielerbaan: koppelkoers bij de koepelkerk, door Kees van Dun 51• vliegen 52• kriebels 54• grootheden 55• bruidjes 56• weergoden 59

1860-1870: een decennium met courage in Oudenbosch, door Jan Bedaf 61

Oudenbosch in het nieuws 66

"Lachen is troef": herinneringen aan een cabaretroep, door Joop van Merode 67• het begin 67• openingslied 68• muzikale begeleiding 70• de voorstelling 71• herinneringen aan optredens 72• recensies 74• tot slot 75

Muzikaal Oudenbosch in de jaren 60 (vervolg), door Kees Heskens en Bernard den Braber 76

Oudenbosch in 1967, door Jan Bedaf en Bernard den Braber 77

Rectificatie 108

Eerdere uitgaven van de Heemkundige Kring Br. Christofoor 109

3

4

Secretariaat en postadres: Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch. e-mail: secretariaat@broederchristofoor-oudenbosch.nl

Bestuur:voorzitter: Jan Bedaf, Velletriweg 32, 4731 DN Oudenbosch; tel. 312546.

secretaris: Cor van Oers, Neerstraat 12, 4731 RH Oud-Gastel; tel. 510020.

penningmeester: Gerard Walbeek, De Blikken 10, 4731 WK Oudenbosch; tel. 314289.

ledenadministratie: Louis Couwenbergh, Entstraat 10, 4731 XH Oudenbosch; tel. 313509.

bibliothecaris: Kees Heskens, Jezuïetenplein 17, 4731 HX Oudenbosch; tel. 312951.

lid: Bernard den Braber, Marshallstraat 9, 4731 KT Oudenbosch; tel. 313612.

Mark Buijs, Markt 37, 4731 HM Oudenbosch; tel. 320833.

Redactie Jaarboek: Bernard den Braber en Mark Buijs; e-mail: bernard@kabelfoon.net

Internet: http://www.broederchristofoor-oudenbosch.nl/ https://nl-nl.facebook.com/heemkundigekring.broederchristofoor

Heemhuis: “De Drie Koningen”, Markt 30b, 4731 HP Oudenbosch.

HEEMKUNDIGE KRINGBROEDER CHRISTOFOOR

OUDENBOSCHopgericht 1987

5

Voorwoord

Joop van Merode heeft ons verblijd met het op schrift stellen van zijn herinneringen aan het familiecabaret “Lachen is Troef”. Via dit jaarboek wil hij die herinneringen met u delen. Stiekem hopen wij dat hier het spreekwoordelijke “goed voorbeeld doet goed volgen” van toepassing zal zijn en dat het initiatief van Joop van Merode andere leden van onze kring op het idee zal brengen om ook hun herinneringen aan vroeger aan de vergetelheid te onttrekken.

In het najaar van 2016 verscheen in aflevering nr. 20 van de reeks “Helden in de Wielersport in Brabant” een bijdrage over de Oudenbossche wielerbaan. Wij zijn dankbaar dat wij dit artikel met toestemming van schrijver Kees van Dun integraal mogen overnemen, rijkelijk voorzien van foto’s.

Het is al weer ruim 150 jaar geleden dat Oudenbosch in rep en roer was vanwege de Zouaven, die zich verzamelden om hier vandaan ten strijde te trekken ter verdedig-ing van de Kerkelijke Staat van de Paus. Vrijwel gelijktijdig begon de toenmalige pastoor Willem Hellemons met de verwezenlijking van een oude studentendroom: de bouw van een nieuwe kerk naar Romeins voorbeeld. Jan Bedaf heeft over het voor Oudenbosch zo bijzondere decennium 1860-1870 een aantal markante feiten op een rijtje gezet.

Kees Heskens heeft een aanvulling aangeleverd op zijn bijdrage van vorig jaar over “Muzikaal Oudenbosch in de jaren 60”.

En uiteraard zijn er in dit jaarboek weer de gebruikelijke wetenswaardigheden over Oudenbosch 100 en 50 jaar geleden, van de hand van Wim Tousain, respectievelijk Jan Bedaf en Bernard den Braber.

Al met al is het naar onze mening opnieuw een afwisselende jaaruitgave geworden. Wij hopen dat u het met belangstelling en plezier zult lezen.

De redactie.

6

Een eeuw terug: divers Nederlands nieuws

Rotterdam, 20 januari.- Brand. Gistermorgen om 8 uur, terwijl de werklieden aan het schaften waren, is een hevige brand uitgebroken op de scheepswerf van de firma De Groot en Van Vliet aan het Slikker-veer te Rotterdam. De gehele fa-briek, bestaande uit een groot hou-ten gebouw was om half elf geheel uitgebrand. Alle gereedschappen en machinerieën zijn verwoest. Alleen een opslagplaats van nieuw hout en een kleine motor bleven gespaard.

Utrecht, 6 februari.- Brand in de Utrechtse Dom. Op de hoogte van ongeveer 42 meter, juist onder de nieuwe wijzerplaat, sloegen Zondagmiddag omstreeks drie uur vlammen uit de Domtoren te Utrecht. De brandweer was weldra ter plaatse, slangen werden langs de torentreden gelegd, doch het water kon niet hoger dan 30 meter opgevoerd worden. Met emmers werd toen het water van die hoogte naar de plaats van de brand gebracht. De brandweer was, ondanks vele hinderpalen, spoedig het vuur meester. De brand ontstond door tot nog toe onbekende oorzaak in de galmborden rondom de klokkenkast en bleef tot die kast beperkt. De mate-rieële schade is niet groot. Een onmiddellijk door het electrisch bedrijf ingesteld onderzoek heeft aangetoond dat kortsluiting in de verlichtingsgeleiding der nieuwe wijzerplaten niet de oorzaak kan zijn geweest.

Utrecht, 16 maart.- Rookverbod voor kinderen. De rechtskundige commissie uit de Utrechtse Gemeenteraad adviseert die Raad een verordening in het leven te roepen, waarbij het: a. de verkoper van tabaksartikelen verboden is aan een kind beneden 15 jaar tabak, sigaren of sigaretten te verkopen, ten schenke te geven of te verstrek-

7

Het gebouw van de scheepswerf van de firma De Groot & Van Vliet te Slikkerveer

door brand vernield (oudridderkerk.nl)

ken; b. verboden is een kind beneden 15 jaar tabak enz. te geven als beloning voor verrichte werkzaamheden en: c. het een kind beneden de 15 jaren verboden is op de openbare weg tabak, sigaren of sigaretten te roken of te pruimen. Sub a. en b. wordt gestraft met hoogstens ƒ25,- boete of 6 dagen hechtenis, sub c. met hoog-stens ƒ10,- boete.

Hardinxveld, 17 april.- Een meevallertje. Bij het spitten op het land van de heer K.B. te Hardinxveld, stootte men, volgens De Telegraaf op een pot, die bij on-derzoek bleek te bevatten: 14 gouden rijders, een 200-tal rijksdaalders, evenveel z.g. guldens en nog een hoeveelheid kleine munt. Een en ander dagtekende van omstreeks 1600.

Urk, 8 mei.- Angstige ogenblikken. Te Urk is uit de Noordzee teruggekeerd de motorbotter “U.K. 158” waarvan de schipper Albert van Urk in ernstig levens-gevaar verkeerd heeft. ’s Nachts in volle zee aan het vissen zijnde, struikelde hij over iets en viel overboord, terwijl de motor in volle gang bleef. Het gelukte hem aanvankelijk niet boven te komen, maar toch kon hij onder water zijn knecht horen schreeuwen; “Grijp de draad!” Gelukkig voelde hij opeens tegen zijn rug de sterk gespannen staaldraad van het kornet, greep die en klauterde er bij op, hoe moeilijk dit met die gladde draad ook ging. Aan boord had men echter verzuimd de motor stop te zetten, zodat het schroefwater de drenkeling steeds in het gelaat sloeg en hij niet roepen kon om te stoppen. Toen dit echter geschied was, kon Van Urk, die 20 minuten in zee geworsteld had, binnen boord getrokken worden.

Houten, 9 juni.- Koninklijke trein ontspoord. H.M. helpt de gewonden. Donderdag middag is de Koninklijke trein, waarin zich H.M. de Koningin met gevolg be-vond, komende uit Den Bosch, bij Houten ontspoord. De ontsporing had plaats bij de Baaldijk. Een zevental wagens werden uit de rails geslingerd. De salonwagen, waarin zich H.M. bevond, bleef echter overeind. De weg was versperd, zodat er geruime tijd verliep, alvorens H.M. de Koningin met een gewone gereserveerde 1e klasse-wagen de reis naar Utrecht kon vervolgen. Verscheidene passagiers maakten

8

De ontspoorde Koninklijke trein bij Oudhouten (spoorwegongeluk.oudhouten.nl)

nog de reis mede. Enige reizigers liepen lichte verwondingen op, doch zij konden na verbonden te zijn, de reis voortzetten. Onmiddellijk werd met de opruiming van het werk begonnen.

Hilversum, 31 juli.- Chinine in bitterkoekjes. Dezer dagen vervoegde zich een fa-milie bij de Hilversumse Keuringsdienst ná het gebruik van bitterkoekjes, die een bijzondere smaak hadden. De Directeur, de heer Polak, constateerde, dat zich chi-nine in de koekjes bevond. De verkoper verklaarde, dat hij geen ander middel had om zijn koekjes bitter te maken. Hij was daarom maar naar den apotheker gelopen. Hij had dit zijn “baas” ook meermalen zien doen!!

Eindhoven, 4 augustus.- Bij den Z.Eerw. heer pastoor van Zes Gehuchten vervoeg-de zich een man, die vertelde een broer te zijn van de stationschef van Geldrop. Deze had een tekort in kas, naar de man mededeelde en moest noodzakelijk ge-holpen worden. Hij vroeg ƒ 100,- voor hem, maar bleek ten slotte met ƒ 27,- ook tevreden. De stationschef van Geldrop bleek echter de anderen dag niets van de zaak te weten, zodat hier weer een sluwe oplichter aan het werk moet zijn geweest.

Rotterdam, 18 september.- Een slager uit Steenbergen bracht de Zondag door in een verdachte woning in de Zevenhuissteeg te Rotterdam. Tijdens zijn verblijf daar werd uit een portefeuille in zijn binnenvestzak ƒ 717,- gestolen. De vermoedelijke dieven, twee mannen bekend als Kleine Leentje en Hannesje, werden op straat door een man, die hen in het huis waar de diefstal had plaats gehad, ontmoette, aangesproken, waarop Hannesje hem een bundeltje bankpapier, te zamen ƒ 342,- in de hand stopte, om te voorkomen, dat er van de diestal iets uitlekte. Met de rest van het geld maakten de dieven zich uit de voeten. De ƒ 342,- zijn bij de politie gedeponeerd.

Beegden, 16 oktober.- De veldwachter der gemeente Beegden, die Zondag een zi-geunervrouw sommeerde haar paard, dat op een klaverveld graasde, terug te halen, werd onverhoeds door een zestal zigeunervrouwen vastgegrepen, van zijn revolver en stok beroofd, met een ketting aan een wagen in het zigeunerkamp vastgebonden en na hem een prop in de mond te hebben geduwd, zolang mishandeld, dat hij zich, toen hij weer losgelaten werd, onder geneeskundige behandeling moest stellen. De zigeuners, die met paarden en wagens de vlucht namen, werden nabij Echt aange-houden.

Lobith, 22 november.- De kommiezen te Lobith hebben bij onderzoek van de lege sleepkaan “Johanna”, komende van Rotterdam met bestemming Duitsland, ont-dekt, dat de overgebleven grint, waarmee het schip was geladen geweest, er blin-kend en olieachtig uitzag. Al spoedig vonden ze een luik. Dit werd opgelicht en nu ontdekte men, dat onder het schip in zijn gehele lengte een tank was aangebracht,

9

waarin volgens voorlopige schatting 16.000 á 17.000 L. raapolie. Nog vond men kisten met harde zeep, kruikjes met oude klare en busjes melk, die in de tank waren gestuwd. De schipper is in arrest gesteld. Het schip mat 600 á 700 ton en de tank was zodanig aangebracht, dat men er van buiten niets van kon bemerken.

Nuth, 31 december.- Ernstig spoorwegongeluk. Gisterenmiddag heeft te Nuth (L) een vrij ernstige ontsporing plaats gehad. Bij het rangeren op het terrein der Staats-mijn Emma, brak door een te harde stoot een trekstang van een der wagens af met het gevolg, dat 25 ledige kolenwagens de berg afliepen en aan het station te Nuth, met grote vaart tegen een stootblok terecht kwamen, welk blok als ‘t ware werd weggevaagd, terwijl de ballustrade van de Staatsspoor, over een lengte van 50 me-ter werd vernield. Een 12-tal wagens ontspoorden, waarvan er vier als ’t ware op elkaar stonden. Telegrafisch werden de hulpploegen van Heerlen, Sittard en Maas-tricht ontboden, terwijl de Inspectie in de loop van de dag arriveerde. De materiële schade is zeer groot. De slag van de botsing was tot uren ver in de omtrek hoorbaar.

De Oudenbossche Courant voor u gelezen

6 januari. Kwajongensstreek. Twee jongens, zekere D. en M. de V., hadden met Nieuwjaar heel den dag samen uitgeweest. Laat in de avond, toen zij huiswaarts gingen, vroeg de V. aan D. hoe laat het al was. D. haalde zijn horloge tevoorschijn waarop de V. het onmiddellijk greep, van de ketting rukte en er mede van door ging. Aangifte werd gedaan bij de politie, welke het horloge nog in de V’s bezit vond. Van je vrienden moet je het maar hebben.

6 januari. Diefstal. Op oudejaars-nacht hebben dieven zich toegang weten te ver-schaffen in de rustkamer van de 2e Comp. 3e Bat. 6e Reg. Inf., wat gevestigd is op het Moleneind, alhier. Er was een flinke voorraad militaire ondergoederen, waar-van de dieven zich ruim hebben voorzien. De politie heeft de zaak in handen.

9 januari. Brand. Gisterenmiddag ontstond brand in de arbeiderswoning van P. v. Zundert in de Galgestraat. In een ommezien stond alles in vlammen. Niets kon worden gered dan alleen een geit. Huis met inboedel en schuurtje brandde tot de grond af. Oorzaak onbekend. De vrouw, welke niet wel in het hoofd is kon gelukkig nog met haar kind het gevaar ontvluchten.

31 januari. De laatste tijd werden hier in de omtrek nog al enige diefstallen ge-pleegd waaronder enige nachtelijke inbraken, zonder dat de daders konden worden gevat. Het is thans de marechaussee alhier mogen gelukken de daders hiervan op te sporen. Het schijnt een hele bende te zijn. Tal van huiszoekingen hadden plaats, waarbij allerhande gestolen goederen voor de dag kwamen. Een drietal personen zijn reeds aangehouden en naar Breda overgebracht.

10

31 januari. Ongeluk. Zondagvoormiddag had alhier een ernstig ongeluk plaats. Een soldaat der treinafdeling1 stond op de kar, toen deze plotseling door het breken van de buikriem, achterover kwam te vallen en het paard op hol sloeg. De soldaat kwam daarbij zo ernstig op de straatstenen terecht dat hij bewusteloos bleef liggen. Per militaire brancard werd de ongelukkige naar het St. Elisabethsgesticht alhier vervoerd. Men vreesde voor het behoud van zijn leven. Gelukkig echter vernemen wij nu dat zijn toestand vooruitgaande is.

11 februari. Paard op hol. Gisterenmorgen ongeveer 8 uur, sloeg een paard der treinafdeling op de Kade op hol. In volle vaart ging het de Kade over tot bij de gasfabriek, waar het paard zeker niet wist welke weg te zullen nemen, en verkoos het dan ook maar een heel bijzondere weg. In volle vaart ging het door de ruiten

1 De bij een onderdeel behorende eigen vervoers- en ondersteuningskolonne werd de trein genoemd.

11

Kleermaker Antonius de Wolf woonde aan de toenmalige Nieuw Gastelsche Dijkop de hoek van het Turfhoofd (Stadsarchief Breda, collectie Lohmann)

van de kleermaker A. de W., en kwam het paard met de voorpoten op de kleerma-kerstafel te staan. De W. die bij het raam stond kreeg de glasscherven tegen het hoofd, maar bekwam daarbij geen letsel. Door geheel het vertrek vloog het glas, en de soldaten welke juist hun maal gebruikten, kregen dit ook in hun eten. Gelukkig stuitte een steun van de kar tegen de muur de vaart, anders was de W. er zeker zo gelukkig niet vanaf gekomen en zou hij een bursie tegen de borst gekregen hebben. Niemand bekwam nu enig letsel, het paard alleen moest nu zijn dolle vaart bekopen met bebloede kop en poten.

28 februari. Ongeluk. Maandagmiddag had alhier een treurig ongeluk plaats. Het 11-jarig dochtertje van landbouwer Adr. Oomen, dat uit de school kwam, wilde de Fenkelstraat oversteken. Juist kwam daar de auto der veldpost aan, toen het kind achter een kar tevoorschijn kwam, met het ongelukkige gevolg dat dit werd aange-reden. Ernstig gekwetst werd het meisje door onmiddellijk toegeschoten militairen naar het R.K. Gasthuis alhier gebracht en reed de auto om geneeskundige hulp. Vreesde men eerst voor hersenschudding, thans vernemen wij dat de toestand van het meisje heel wat beter is en voor hersenschudding geen gevaar bestaat.

28 februari. Toekomstige jeugd. Een troepje jongens omringden gisterenmiddag een andere jongen welke zich schuldig moest hebben gemaakt aan diefstal. Een paar vrouwen denkende aan een vechtpartijtje ontzette hem, zodat hij het hazen-pad koos. Wij vernamen later, dat deze jongen met nog enige andere kameraden, betrapt waren geworden bij het weghalen van enig zinkwerk der R.K. Kerk; daarop moeten zij naar het St. Elisabethsgasthuis alhier zijn gegaan en ook aldaar enig zinkwerk hebben ontvreemd. Het troepje jongens had dan ook enige buizen van hem afgenomen en dit de politie ter hand gesteld, welke de zaak in onderzoek heeft.

4 maart. Geen olie. In verschillende huisgezinnen dezer gemeente is gebrek aan olie. De mensen moeten zich ’s avonds behelpen met kaarslicht of vroeg te bed gaan.

4 maart. Op hol. Donderdagmiddag sloegen twee paarden der treinafdeling, voor een wagen gespannen, op het Moleneind op hol. Een kruiwagen welke hen in den weg stond, werd tot spaanders gereden en een der stukken vloog door de ruiten bij J. de G. De paarden liepen zich vast tegen een hek, waar zij spoedig werden gegre-pen. Persoonlijke ongelukken kwamen niet voor.

24 maart. Jubilé. Donderdag ll. was het 12½ jaar dat de Zeer Eerw. Heer J. de Wit als Pastoor in onze Parochie werkzaam was. Ofschoon de Hooggeachte Jubilaris de wens had te kennen gegeven geen officieel feest te vieren, voelden de Parochia-nen zich toch gedrongen op velerlei wijze blijk te geven van hunne hoogachting en sympathie. ’s Morgens ten 8 ure werd door den Z. Eerw. Heer Pastoor in de Basiliek

12

met assistentie van de beide Heeren Kapelaans een plechtige H. Mis opgedragen, welke door zeer vele belangstellenden werd bijgewoond. Door de goede zorgen der damesleden der vereniging v.h. H. Sacrament was het altaar keurig versierd terwijl het zangkoor, met Kinderkoor van het Inst. St. Louis onder leiding van den Eerw. Broeder Leo, een prachtige Mis ten gehore bracht. Toen het plan tot een hulde ging van verschillende zijden, in wijder kring bekend werd, meenden de damesleden der vereniging v.h. H. Sacrament en der St. Elisabeths-vereniging, de Parochianen ge-noegen te doen, door een ieder in de gelegenheid te stellen iets bij te dragen tot een algemeen huldeblijk, onmiddellijk waren de dames in actie en bereid die bijdragen in ontvangst te nemen, en hadden schitterend succes. Vandaar dat enige dames af-gevaardigden van beide verenigingen ter receptie de eer en het voorrecht hadden, namens alle Parochianen als blijk van hulde en erkentelijkheid, een geschenk te

mogen aanbieden. Daar de korte tijd van voorberei-ding niet toeliet het cadeau gereed te hebben, boden de dames de ingekomen bijdragen, bestemd voor een verguld zilveren Mis-kelk, aan in rood-geel zijden tasje (de kleuren der Basiliek) Nog verschillende andere ca-deaux werden den geachten Jubilaris door de verschil-lende R.K. Verenigingen aangeboden en niet alleen door burgelijke maar zelfs door de R.K. Militairever-eniging was aan Z. Eerw. een aardige verrassing be-reid. ’s Avonds had in het bovenlokaal der Reginabouw, tijdelijk Militaire Vereniging, de huldiging plaats van Pastoor de Wit door de soldaten, alhier ingekwartierd. Circa half acht werd Pastoor de Wit aan den ingang van het gebouw verwelkomd door het comité, dat het initiatief had genomen tot het aanbieden van een ca-deau aan hun Directeur, bij gelegenheid van zijn 12 ½ jarig Pastoorschap. De stafmuziek van het 2de Reg.

Infanterie (Kapelmeester S.v. Leeuwen) begroette den Z. Eerw. Jubilaris bij zijn binnentreden, waarna Pastoor de Wit, in gezelschap van den Z.Eerw. Pater J. de Louw, van de Soc. der Witte Paters van Kardinaal Lavigerie en het Comité plaats nam op het rijk met palmen en bloemen versierde podium. De president van het comité, miliciën Jan Lucas, bood onder warme dankwoorden den Directeur der Mil. Vereniging, namens de aanwezige soldaten, het geschenk aan bestaande uit een voetstuk met vaas, gedrapeerd met de Nederlandsche kleuren. Nadat Pastoor de Wit zijn jongens, die Z.Eerw. bij voorkeur zijn vrienden noemde voor de bewezen attentie had bedankt, en aan de manschappen sigaren had laten ronddelen, gaf de stafmuziek nog enige schone nummers tot omstreeks 9 uur, toen allen langzamer-hand hun kwartier gingen opzoeken. Bij zijn terugkeer naar de abdij in Bornhem, begin 1935, heeft pastoor De Wit de kelk meegenomen. Vandaag de dag wordt hij

13

Het jubileumgeschenk voor pastoor De Wit(foto K. Koenraadt)

daar nog altijd bewaard.

24 maart. Verdronken. Woensdagnamiddag is bij de stede van J. Kessels, Wolf-straatje, een kind van ruim drie jaar, in een sloot geraakt en verdronken. Het blijkt hier te gaan om Gerardus Antonius Kessel, zoon van Johannes Kessel en Maria Catharina Rijsdijk.

25 maart. Brand. Woensdagmiddag brak brand uit bij M. Buijs, in het bekende “Velletri”. Achter in de schuur moet de brand zijn begonnen en daar de wind de vlammen naar het aangebouwde woonhuis richte, was ook dit spoedig een prooi

der vlammen, en vóór de stoombrandspuit ter plaatse was, was reeds het gehele pand in vuur. Met moeite kon men nog enig huisraad redden en het vee nog worden losgesneden. Een der aanwezige vrouwen die probeerde langs de trap naar boven te gaan om nog een slapend kind te halen, werd telkens door de dikke rook terug-gedreven, totdat eindelijk dit gezien werd door Jac. W. die zonder zich te bedenken naar boven liep en tot aller vreugde met het kind op de arm terugkeerde. Oorzaak van de brand onbekend. Verzekering dekt de schade. In de raadsvergadering van 27 april komt het volgende voorbij wat betrekking heeft op deze brand: Dhr. Stokman wijst erop dat men nu weer een voorbeeldje van den brand bij Buijs heeft op een gebrek bij de brandweer. Vraagt waarom er geen brandladders aanwezig zijn. Er zijn zoveel grote gebouwen in onze gemeente waar vele personen boven slapen en

14

Café Velletri van Marijn Buijs (1877-1951)

als daar nu eens brand uitbreekt en men geen reddingsmiddelen heeft, hoe dan? Voorzitter zegt, dat men bij de brandweer wel brandladders heeft, maar misschien niet zoals dhr. Stokman bedoeld. Dhr. Stokman heeft enige afbeeldingen bij zich en laat dezen aan de leden zien. Voorzitter stelt voor deze ter hand te stellen van den opperbrandmeester en diens oordeel daarvan af te wachten. Wordt aangenomen.

28 maart. Te water. Hedenmiddag kwam een militair van het Rode Kruis, per fiets gereden over het Havenjaagpad aan de Suikerfabriek Daverveldt Binck en Co., gevolgt door onze stadgenoot de Heer Andr. W. Door een ongelukkig toeval raakte de fiets van laatstgenoemde aan een staaldraad van de aldaar in de Haven liggende vletaken vast, met het ongelukkig gevolg dat de heer W., met de fiets in de Haven terecht kwam. Gelukkig dat er fabriekspersoneel voldoende aanwezig was, die ge-zamenlijk met genoemde militair de heer W. met moeite op het droge wisten te bren-gen. Daarop werd de heer W., direct in het schaftlokaal der fabriek gebracht, en van schoon onder- en bovengoed voorzien, welke vlug door genoemde militair ter zijne huize alhier was gehaald. Wij hopen dat de heer W., gene nadelige gevolgen van dit ongeval moge ondervinden.

28 maart. Opgeheven. De betrekking van hulpkommies bij de belasting, van M. Meesters, Kleermaker St. Annastraat, is met ingang van 26 Maart opgeheven.

28 maart. Uitvoering. Op Zondag 8 en Maandag 9 April (1ste en 2de Paasdag)

15

Schepen afgemeerd bij het suikerfabriek Daverveldt-Binck & Co(Ditvoorst-Collectie Piet Mol)

zal de toneelclub “Onze Bondsbroeders” afd. van de R.K. Volksbond, een uitvoe-ring geven in de Harmoniezaal. Opgevoerd zullen worden: “Ruwhart, de wrede Kasteelheer”, drama in drie bedrijven, en twee blijspelen in één bedrijf, getiteld “Gedecoreerd” en “De Gemeenteraad van Rattendonck”.

28 maart. Rode Kruis. Gisterenmiddag had alhier een oefening plaats van het vrij-willige corps van het Rode Kruis van Oudenbosch en omstreken. Op brancards, in auto’s en per rijwiel werden de gewonden aangevoerd en in tramwagons en vaar-tuigen ondergebracht. Een en ander had nog al wat bekijks.

4 april. Schadepostje. Bij den Landbouwer K. alhier, is Zaterdag een koe in het eten gestikt. Een lelijk schadepostje voor K.

4 april. Er niet goed van afgekomen. Zondagavond waren enige militairen op de Bosschendijk in de tram gestapt, welke wel wat te veel aan Bachus geofferd sche-nen te hebben. Even buiten Oudenbosch in de richting Oud-Gastel, toen de conduc-teur kwam wilden zij niet betalen en moest de tram stoppen om hen hieruit te doen verwijderen. Dit moet echter niet zo gemakkelijk zijn gegaan. Een der soldaten greep de conducteur bij de keel waarbij een worsteling ontstond. Het slot was dat de aanvaller kon verwijderd worden, en deze er niet zo gelukkig was afgekomen, daar hij zich onder geneeskundige behandeling heeft moeten stellen.

4 april. Geslaagd. Bij het in Breda gehouden voorjaarsexamen in Boekhouden van-wege de Nederlandsche Vereniging tot bevordering van Handelswetenschappen, slaagde onze stadgenoot de Heer Jac. M. Jansen Kaaistraat A 329. Genoemde Heer genoot zijne opleiding bij de WelEd. Heer J. Esbach, Accountant, Leraar Boekhouden M.O. Dijkje 4 Prinsenhage.

4 april. Diefstal. Van Zaterdag op Zondag jl. is wederom ingebroken in de rustka-mer der Infanterie op het Moleneind. Vermist worden een 24 paar schoenen, enige dekens en een aantal broden. De politie heeft de zaak in handen.

15 april. Een lelijke schadepost. Toen het stoomschip “Nieuw Amsterdam” van de Holland Amerikalijn op 31 Jan. jl. van Rotterdam naar New-York ver-trok, bevond zich onder de lading een partij van ongeveer 4000 kisten met planten en bloembollen, afkomstig uit Oudenbosch, Boskoop en Hillegom en omstreken. Ten gevolge van het afkon-digen van de verscherpte duikbootoor-

16

ss "Nieuw Amsterdam" (verdijk.info)

log is het schip de 2e Februari in de haven teruggekeerd. De kisten zijn toen later in het stoomschip “Maartensdijk”, overgeladen, dat echter evenmin zijn bestemming heeft gevolgd, maar op last van de Regering, gelost en leeg vertrokken is, ten ein-de een lading graan te gaan halen. Een en ander heeft ten gevolge gehad, dat de planten voor het grootste gedeelte verstikt zijn; de kisten worden nu teruggezonden en de zending zal te Oudenbosch en Boskoop, in overleg met de assuradeuren, worden geëxpertiseerd. Omtrent de vraag, of de schade al of niet op de assurantie verhaalbaar is staat echter nog niets vast. Die schade beloopt ongeveer ƒ 250.000,- bedenkt men daarbij, dat hetgeen ’t vorige jaar naar Amerika is verkocht, niet ver-scheept is kunnen worden, en het overige afzetgebied, vooral in deze tijd natuurlijk niet groot genoeg is, dan behoeft het geen nader betoog, dat dit alles vooral voor de planters een schade betekent, die voor hen de schromelijkste gevolgen kan hebben.

22 april. Ongeluk. Toen gisteren het 14 jarig dochtertje van de groentenkoopman Verschuren uit de Lollestraat alhier, een fietstochtje wilde maken moest zij bij de overweg van het spoor een paard en kar passeren. Het ongeluk wilde dat zij met de domp van het wiel in aanraking kwam waardoor zij vallende juist onder het paard terecht kwam, met het gevolg dat zij een slag van het beest kreeg en ernstig aan het been werd verwond. Een toevallig aldaar passerend militair arts verleende onmid-dellijk hulp en lag een noodverband waarna het meisje naar huis werd gebracht, vanwaar zij op advies van Dr. Gribling naar het Gasthuis werd vervoerd.

25 april. Gederailleerd. Op de Wagenhoek ontspoorden gisterenmorgen, bij het rangeren van de goederentram der Z.N.S.M. een der wagens. Na een goed kwartier werken, stond de wagen weer op de lijn en kon de tram weer vertrekken.

25 april. Ongeluk. Gisterenmiddag had alhier een ongeluk plaats wat gelukkig is afgelopen. Een woonwagen kwam van uit de Zandeweg en moest de helling op naar de Markt. De jongens en meisjes hielpen de wagen mede op de helling duwen, maar op de hoek Fenkelstraat – Wagenhoek kwam een sergant met de fiets langs de wagen gereden juist toen een der jonge meisjes daarachter uitkwam. Het ongeluk wilde dat het meisje door de sergant werd aangereden. Deze sprong van zijn rijwiel en daar het kind aan het hoofd gewond was, bracht hij het direct bij de geneesheer Dr. Huijsmans, welke het kind een verband legde. Het meisje kon daarna weer met de woonwagen haar reis vervolgen.

25 april. Aanrijding. In de Kaaistraat alhier had gisterenmiddag een aanrijding plaats van twee karren. De wielen kwamen zo geducht met elkander in aanraking dat beide paarden tegen de grond sloegen. Persoonlijke ongelukken hadden niet plaats.

29 april. Dodelijke afloop. Het meisje van de groentenkoopman dat verleden week

17

in de Lollestraat met de fiets onder een paard kwam te vallen, is gisteren in het St. Elisabethgasthuis aan de bekomen verwondingen overleden.

29 april. Onze stadgenoot, de Z.Eerw. Heer van der Bom, pas-toor te Aarlanderveen, is dezer dagen voorzien van de H.H. Sacramenten der stervenden. Opgemerkt zij dat pastoor Jan van der Bom weer opknapte. Hij overleed 63 jaar oud op 13 februari 1929 en werd begraven op het kerkhof van Aarlan-derveen.

23 april. Gouden Jubilee. Voor vele oud-leerlingen en beken-den zal het aangenaam zijn te vernemen dat op Dinsdag 1 Mei de Eerw. Brs. Augustinus en Alphonsus van het Instituut St. Louis te Oudenbosch de dag hopen te herdenken, waarop zij voor 50 jaar hun intrede deden in de Congregatie der Eerw. Broeders van den H. Aloysius.

2 mei. Diefstal. In de nacht van Zondag op Maandag is diefstal gepleegd uit een petroleumbergplaats op de Kade. In genoemde bergplaats was een hoeveelheid benzine en motorolie opgeborgen voor militair gebruik. 18 bussen benzine elk in-houdende 10 L. en 25 L. motorolie worden vermist. Men vermoed dat smokkelaars niet vreemd aan het geval zijn. De politie heeft de zaak in handen.

2 mei. Wees toch voorzichtig. Maandagnamiddag reden twee militairen, op de weg van Hoeven naar Oudenbosch elkander vasthoudende, naast de tram welke vanuit Breda alhier om half zes aankomt. Een van hen hield de tram vast en al pratende met andere personen welke op het balcon stonden, reden zij verder. Voor hen reed nog een militair en op een gegeven ogenblik hield deze in, waardoor een van het tweetal in aanraking kwam met hun voorganger en wel zodanig dat deze kwam te vallen en door den tram een 150 à 200 M. werd meegesleurd. Wonder boven won-der kwam hij er nog gelukkig goed af, alleen een kleine hoofdwond liep hij hierbij op. Zijn rijwiel was geheel vernield.

6 mei. Op de Woensdag jl. te Zevenbergen gehouden strafzitting werd door den Heer kantonrechter met enige van grote waardering getuigenis en gevoelvolle woorden hulde gebracht aan de nagedachtenis van den Heer Mr. H. Scholten, oud-ste Kantonrechter Plaatsvervanger, bij het Kantongerecht, alhier, oud Notaris te Oudenbosch. Z. E. A. memoreerde de voortreffelijke hoedanigheden en de grote verdienste van de overledene . In ’t bijzonder in de betrekkingen, waarmede hij ge-durend ene lange reeks van jaren met Mr. Scholten in aanraking had mogen komen, nl. en als Kantonrechter Plaatsvervanger en als notaris, en gaf de verzekering dat Mr. Herman Scholten ook aan ’t Kantongerecht zeer gemist zal worden en dat dit

18

Pastoor Jan van der Bom

(fam. van der Bom)

gerecht zijne nagedachtenis dankbaar en lang in ere zal houden.

12 mei. Voor de verleiding bezweken. Het Hoog Militair Gerechtshof behandelde in hoger beroep de zaak tegen W.J. v. L, 21 jaren, geboren alhier, C.H. v. K., 20 jaren geboren te Zierikzee en E.L.V., 20 jaren, geboren te Rotterdam, allen milici-en-soldaat der infanterie, die door den Krijgsraad te ’s Hertogenbosch waren ver-oordeeld ieder tot 1 maand militaire gevangenisstraf terzake, dat zij in de maand October 1916, ingekwartierd zijnde te Oudenbosch bij de weduwe De L., ten nadele van die weduwe hebben weggenomen verscheidene dozen zeep, pakken kaarsen en dozen lucifers. Beklaagden bekenden, de verleiding was hun te sterk. De Advocaat- Fiskaal vroeg bevestiging van het vonnis, mr. Alta concludeerde voor de beklaag-den tot een lichtere straf. Bron: De Bredasche Courant.

16 mei. Hoogstaangeslagenen. In de Staatscourant van 5 Mei jl. zijn gepubliceerd de lijsten van hoogstaangeslagenen in de Rijks-directe belastingen in de verschil-lende provinciën. In de provincie Noord - Brabant bedraagt het aantal van deze, die een bedrag van minimaal ƒ 869,50 in de Rijks- directe belastingen betalen, het getal van 415 personen. Onder dezen komen geen inwoners der gemeente Ouden-bosch voor, uitgenomen de onlangs overleden oud-notaris mr. H. Scholten.

23 mei. Bisschoppelijk bezoek. Zondagmorgen ongeveer 8 uur arriveerde alhier Z. D. H. Mgr. Petrus Hopmans, onze doorluchtigen Bisschop. Het eerste bezoek gold E.E.P.P. Jezuieten alwaar Hij eni-ge fraters de mindere ordens toediende. Om half elf kwam Z.D.H. in het instituut St. Louis en diende daar aan ongeveer 200 jongelui en 2 grote mensen, dit jaar R.K. geworden, het H. Vormsel toe, hetwelk werd gevolgd door een bezoek aan de Bisschoppelijke Kweekschool, alwaar Monseigneur een hartelijke ontvangst te beurt viel. Monseigneur bezocht nog de Eeerw. Zusters van het Pensionaat “St. Anna” en het St. Elisabeths gasthuis. Ongeveer 4 uur vertrok Hij naar Klun-dert, om daar het H. Vormsel toe te dienen aan de vormelin-gen van Klundert, Willemstad en Fijnaart. Maandag is Mon-

seigneur alhier teruggekomen, om in de basiliek het H. Vormsel toe te dienen aan nog ongeveer duizend vormelingen.

27 mei. Ongeluk. Zondagmiddag had alhier een treurig ongeluk plaats. Een soldaat kreeg bij het uitspannen van een paard, van het beest zulk een trap tegen het hoofd, dat hij in elkander zakte. Een paar andere militairen, aldaar aanwezig, brachten hem per brancard naar de kliniek in de Fenkelstraat waar hij werd verbonden. De dokter achtte overbrengen naar het R.K. Gasthuis noodzakelijk. De toestand van de militair is zeer ernstig.

19

Bisschop Hopmans

3 juni. Nog goed afgelopen. Hedenmorgen beging een smidsleerjongen de roeke-loosheid, reeds voor de zoveelste maal, om met een fiets een paard, dat beslagen was, naar de stalhouderij van Antonisse te brengen. Dit is nu op zich zelf niets be-tekenend, doch de begeleider van het paard zette het dier zo aan dat het in vliegen-de vaart rakelings langs rijtuigen heensnelde; nu aan de stal gekomen neemt het paard een korte draai, zodat de bestuurder met fiets en lijf de ruiten van de remise deur aan stukken reed en hij met bebloede handen huiswaarts kon keren.

13 juni. Eerste H. Mis. Het is een zegen te noemen als een parochie een harer zonen tot het Priesterschap verheven ziet. Geen wonder dan, dat Zondag jl, Oudenbosch juichte en jubelde en de prachtige Basiliek in feestdos was getooit en een pracht van groen en bloemen het altaar sierde. Wederom mocht een der zonen van de pa-rochie van Oudenbosch voor de eerste maal het H. Misoffer opdragen. ’t Is waar, in elke parochie mag zulks van tijd tot tijd gebeuren, maar ik geloof niet dat er in heel Nederland nog een tweede parochie te vinden is, die gelijk Oudenbosch er op roemen mag, dat zij 18 Priesters telt, geboortig uit hare parochie en op het ogenblik alle in leven en in functie zoals Missionaris in Afrika, in Oost en West, als Priester in het Bisdom of elders. Zeker mogen we vertrouwen, dat die 18 priesters ook voor deze parochie een zegen zijn. Mogen zij nog tal van jaren een sieraad zijn onzer R.K. Kerk en ’n zegen voor onze parochie.

17 juni. Verkiezing. Dinsdag 26 Juni zal alhier de verkiezing plaats hebben voor vier leden van de gemeenteraad wegens periodieke aftreding de Heren R. Vermunt, F. Settels, H. Looymans en Stokman. Tot en met die datum kunnen lijsten voor de candidaatstelling afgehaald worden ter secretarie op alle werkdagen van ’s mor-gens negen tot ’s namiddags vijf uur. Enkele dagen later volgt een rectificatie: Van bevoegde zijde maakt men er ons opmerkzaam op, dat niet de Heer Settels maar de Heer Dirken periodiek aftreedt als gemeenteraadslid, zodat de aftredende leden zijn de Heren: Dirken, Vermunt, Stokman en Looymans.

17 juni. Geen ongevallen met dodelijke afloop. Naar aanleiding van de lopende ge-ruchten als zouden bij de oefeningen van de IIIe Divisie ongelukken met dodelijke afloop zijn voorgekomen, kunnen wij met beslistheid mededelen, dat deze geruchten allen grond missen. Een millicien heeft bij het struikelen zijn arm gebroken en een milicien heeft zijn been gebroken tussen het rad van een wagen. Andere ongelukken kwamen niet voor.

20 juni. Militairia. Naar aanleiding van klachten over vernieling en stelen van te velde staande vruchten en gewassen en andere stroperijen is het o.a. aan solda-ten van de IIIe infanterie Brigade verboden zich in het gebied dier Brigade op te houden buiten de grote wegen. Voetpaden en landwegen zullen door hen dus niet mogen worden betreden.

20

24 juni. Uit de Raadsvergadering van vrijdag 22 juni opgetekend: Dhr. Stokman zegt, dat de afbraak in de Nieuwstraat nog steeds niet is opgeruimd en dit zo een vuiligheid en stof opleverd. Voorzitter is al lang van plan geweest die puinhopen te laten wegrijden, maar kan geen voerman krijgen, hij loopt iedereen na, maar niemand die het doen wil, nog voor geen ƒ 7,- daags. Dhr. Dirken zegt, dat het een algemene vergaarbak is voor alle vuiligheid, iedereen gooit daar wat weg.

27 juni. Diefstal. Verleden week logeerde alhier in het hotel Tivoli een jonge Duit-sche vrouw. Nadat deze weer was vertrokken, kwam men tot de minder aangena-me ontdekking dat zij meer had meegenomen dan haar toekwam. Al het goud van mej. V. M. was verdwenen. Onmiddellijk werd de politie hiervan in kennis gesteld, welke de daderes al heel spoedig op het spoor was. Uit de nasporingen bleek, dat zij vanuit Roosendaal per spoor naar Vlissingen was vertrokken, waarop politie aldaar telegrafisch werd verzocht tot aanhouding der verdachte. Deze gelukte het

haar op het strand te arresteren en werd zij Maandagmorgen aan de politie alhier overgeleverd. Vanuit Vlissingen meldt men: Op telegrafisch verzoek is alhier op het strand, waar zij aan het baden was, door de politie aangehouden een jonge Duitsche vrouw, verdacht van diefstal van byouterieën te Oudenbosch. Een deel van de gestolen voorwerpen had zij aan de kas van het bad in bewaring gegeven. De vrouw beweerde kortgeleden uit Duitschland te zijn gevlucht, omdat zij in muni-tiewerkplaatsen moest gaan werken. Betreffende de byouterieën verklaarde zij, dat zij die van ’n onbekende heer te Oudenbosch had gekregen en niet te weten, dat zij

21

Het toenmalige hotel Tivoli op de hoek van de Stationstraat.

van diefstal afkomstig waren. Intussen bleek, dat zij in het hotel “Zeeland” alhier wilde logeeren, maar geen contanten had om de logies te betalen. De Duitsche oplichtster is Maandag naar Oudenbosch overgebracht.

1 juli. Pas op de Kippen. Hedennacht omstreeks twee uur hoorde de Heer V. aan de Bosschendijk groot lawaai in zijn kippenhok. Hij ging eens kijken en zag twee grote honden vluchten, die vijf kippen hadden doodgebeten. Laten de kippenhouders op-passen; de drie onsjes maken de honden blijkbaar hongerig.

8 juli. Ongeluk. Woensdagmiddag reed in flinke vaart een burger en een militair op een motorfiets over het Moleneind. Hoe dat het is geschied is ons niet ter hore ge-komen, maar het ongeluk wilde dat een sergeant werd aangereden en wel zodanig dat hij kwam te vallen en een been brak. Per brancard moest hij naar de cliniek in de Fenkelstraat worden vervoerd, waarna hij verder naar het hospitaal te Breda is vervoerd.

8 juli. Diefstal. Donderdag kwam in de winkel bij de Wed. B. op het Moleneind een vrouw, behorende bij een woonwagen, om aldaar inkopen te doen. Zij kocht voor pl.m. een gulden aan winkelwaar en betaalde met een briefje van ƒ 10,-. Toen de wed. negen briefjes van ƒ 1,- op de toonbank legde voor terugbetaling van het over-blijvende geld, nam de dievegge dit op en tevens het briefje van ƒ 10,-. Het mocht de wed. niet gelukken de vrouw te bewegen dit briefje terug te geven. Zij beweerde dat zij had betaald en vertrok daarna. Een aardig schadepostje. Men zij voor zulke klanten op zijn hoede.

11 juli. Voortvluchtig. Verleden week bevond zich te Beek een ongeveer 16-jarige jongen met een paard op de weg. Een persoon, die hem passeerde, dacht bij zich zelf, dat is het paard van boer…. en de zaak niet vertrouwende ging hij den boer waarschuwen. Men kwam tot de ontdekking dat het werkelijk zo was. De politie werd hiermede in kennis gesteld welke spoedig de jongen had achterhaald, welke bleek te zijn zekere P.L. van hier. Hij werd in een soort gevangenis opgesloten maar wist daar weer uit te breken en tot heden is men hem nog niet op het spoor.

11 juli. Gesnapt. In den nacht van Maandag op Dinsdag wist J.v.T. zich toegang te verschaffen in de werkplaats der militaire schoenmakerij op de Kade alhier. Een soldaat, welke daar nachtverblijf heeft, hoorde enig gestommel en ging op onder-zoek uit. Hij vondt v. T. bij het lederwerk, sprong hem te lijf en wist hem tegen de grond te werpen. Op het hulpgeroep van die soldaat kwam een ander militair, ook aldaar overnachtende, zijn makker te hulp. Met hun beiden brachten zij de dief nu naar de wacht, welke hem weer overleverde aan de politie. Een woord van lof kan hier niet worden onthouden voor het krachtdadig optreden van de soldaat, die een goede vangst heeft gedaan.

22

15 juli. Opgebracht. Woensdagmorgen is P.L., die te Beek een paard had gestolen, in diezelfde plaats opgepakt en naar het huis van bewaring te Breda opgebracht. Hij heeft reeds bekend dat hij het paard wilde verkopen.

18 juli. Oud brood als veevoeder. Het zal voortaan geoorloofd zijn, dat oud brood, afkomstig van de militairen, wordt gekocht met het doel dit te gebruiken als veevoe-der. De koper zal daarbij echter de verklaring moeten afleggen, dat het gekochte onder geen voorwaarde zal worden verhandeld.

22 juli. Eet smakelijk. Gisteren kwam alhier per spoor eene bezending spek aan welke gekeurd zijnde, werd afgekeurd. Alles, een hoeveelheid van 740 K.G. werd opgeladen en vervoerd naar de vuilnisbelt, alwaar het in de grond werd gestopt.

25 juli. Uitvoering. Mooi weer begunstigde de uitvoering, door de verenigde Ou-denbossche en Zevenbergsche mannenkoren verleden Zondag gegeven en er was dan ook druk bezoek. Wij geloven niet, dat de bezoekers spijt van hun wandeling naar den Tivolituin zullen gehad hebben. Vooral de met vereende krachten gezon-gen nummers hadden succes. ’t Geen niet belette, dat Bellotje, van onze zangvereni-ging, alleem, moest gebisseerd worden. Bovendien was er nog iets. Na het 3e stuk betrad het Bestuur der Combinatie het podium en bood bij monde van den Heer B.W. Dirken, president van Oudenbosch Mannenkoor namens de gecombineerde

23

Concert van het Mannenkoor in de tuin van Hotel Tivoli

verenigingen een massief gouden herinneringsmedaille aan als een hulde aan de zangers voor de door hen te Nieuwerkerk behaalden 1e prijs. Spreker wees er op, dat het gewoonte is, een overwinnend koor bij zijn thuiskomst feestelijk te ontvan-gen. Dit was nu in Oudenbosch niet gebeurd, maar had door omstandigheden ook niet gekund en zo was het de Combinatie een aangename taak het nu nog op deze enigszins andere wijze te doen. Hij bracht een woord van lof aan den directeur voor zijn leiding en hoopte, dat de vereniging in de toekomst nog menig succes zou te boeken hebben. Deze toespraak werd met luid applaus begroet. De Heer H.v.d. Bom, president der Liedertafel, bracht zijn diepgevoelden dank voor dit smaakvolle bewijs van sympathie dat ten eeuwige dage een herinnering aan de eerste overwin-ning van zijn koor zou blijven. Moge de wens van den Heer Dirken in vervulling gaan en O. M. nog vele overwinningen op het terrein der kunst behalen.

29 juli. Rectificatie. Door een vergissing staat in ons verslag over ’t concert van Zondag de heer B.W. Dirken gekwalificeerd als President der Zangvereniging. Dit moet natuurlijk zijn: President der R.C. Combinatie.

8 augustus. Zondagmiddag ontlasten zich boven deze gemeente een hevig onweder met zware regens. Verschillende straten stonden geheel blank, terwijl vele kelders zijn ondergelopen. In sommige huizen stond het water zelfs op de vloer.

8 augustus. Oostenrijkse kinderen. Naar wij vernemen zal de Z. Eerw. heer pastoor v.d. Bom morgen vanuit Oberhallebrünn afreizen naar Oudenbosch met 32 Oosten-rijksche meisjes waarvan 25 een onderdak zullen vinden in het pensionaat St. Anna en 7 bij particulieren zullen worden ondergebracht.2

8 augustus. Bekendmaking. Daar de bo-terprijzen door de Minister van L.N. en H. zijn vastgesteld, is de advertentie door ons geplaatst in de Oudenbssche Cou-rant van 5 Augustus ll. vervallen. (zie hiernaast) Diegenen, die van de Firma fabriek van melkproducten “St. Jan”al-hier, BOTER wensen te betrekken, wen-den zich tot Joh. Mol Klinkstraat alhier, door wien ze op verzoek aan huis wordt bezorgd. Namens het Bestuur C. Snijders, Directeur.

12 augustus. Geslaagd. Te ’s Gravenhage slaagde Donderdag voor examens Hand-tekenen, de heer Anton Koenen.

2 zie ook: Jaarboek 2016, blz. 70 e.v. (Groen Boekje 112)

24

12 augustus. Suikerfabriek. Naar wij vernemen zal de suikerfabriek der firma Da-verveldt, Binck & Co. niet worden afgebroken, maar zal aan de inrichting een an-dere bestemming worden gegeven.

18 augustus. Klundert. Een vrij ernstig ongeluk had op den weg naar Zevenbergen plaats. Een 62 jarig voerman uit Oudenbosch, begeleider van een trein beladen met vlas, had door het schichtig worden der paarden het ongeluk van den wagen te vallen en op den disselboom terecht te komen. De paarden liepen nabij “De Duif” tegen een paal en konden niet verder. De Voerman zat daarbij geheel gekneld en was ernstig aan een been en bovendien aan borst en hoofd verwond. De ongelukki-ge werd nog des avonds naar Oudenbosch vervoerd. Bron: De Grondwet.

19 augustus. Ongeluk. Gisteren had een treurig ongeluk met de tram plaats. Een zoontje van M.v. D., wonende op het Moleneind alhier, viel van de in beweging zijn-de tram en kwam daaronder terecht. Opgenomen bleek het kind ernstige kwetsuren te hebben opgedaan o.a. aan voet en hoofd. In dezen toestand werd de kleine naar het Gasthuis vervoerd. Hedenmiddag om 12 uur is het kind in het Gasthuis aan de bekomen wonden overleden. Het betreft hier Jantje van Dorst, het vijfjarig zoontje van het echtpaar Martinus van Dorst en Johanna de Moor, dat eind maart 1917 bin-nen één week ook al een tweeling had verloren, amper één maand na de geboorte.

22 augustus. Ongewenst bad. Dezen middag peddelden een viertal dames uit Ber-gen-op-Zoom, de Zandeweg in. Door een of andere oorzaak raakte een der dames het stuur kwijt en kwam pardoes in een sloot terecht. Een der dames aarzelde niet om haar na te springen en mocht dan ook de voldoening smaken de dame te redden. Beiden kwamen met den schrik en nat pak er af.

22 augustus. Brand. Voor de zoveelste maal had bij de R. op de Kade een begin van brand plaats. Het binnenbrandje kon echter spoedig worden geblust.

29 augustus. Gederailleerd. De tram, welke alhier om ongever 12 uur middag van de richting Oud-Gastel moet aankomen is gisteren nabij de melkfabriek gederail-leerd. De machine kwam ongeveer dwars over rails te staan. Persoonlijke ongeluk-ken kwamen niet voor. Het deraillement moet, naar wij vernemen, te wijten zijn aan een ongeluk in de lijn. De trammen van Breda en Willemstad kwamen de passagiers overnemen zodat een en ander nogal vertraging in den dienst bracht. Des avonds reed de gederailleerde machine op eigen kracht naar het depot te Prinsenhage.

29 augustus. De storm. Tijdens den storm zijn in deze gemeente op verschillende plaatsen bomen omgewaaid. In de Zandeweg op de Bosschendijk en nog meer an-dere plaatsen. Aan de Kruisstraat is bij de wed. v. Eekelen het dak ingewaaid en is een flinke zware boom omgewaaid die de tramweg versperde. De tram moest hier-door stoppen en terwijl men bezig was aan het opruimingswerk begon een tweede

25

boom te vallen. Gelukkig viel deze niet geheel, er zouden anders ongelukken ge-beurd zijn daar de tram juist onder dien boom stond.

2 september. Sinds drie weken verwijlen hier bij de Eerwaarde Zusters van ’t Pen-sionaat St. Anna 24 kinderen uit Wenen. Zij werden hier met de grootste liefde opgenomen en verpleegd, en hebben door hunne lieftalligheid de sympathieën van vele onzer stadsgenoten gewonnen. Van vele zijden komen hun bewijzen van milda-digheid toe. Enige onzer burgers hebben een geldelijke ondersteuning gegeven om de kinderen te kleden, anderen brachten hun versnaperingen, anderen hebben zelfs een, twee kinderen in hunne woningen opgenomen, in één woord het Katholieke Oudenbosch heeft getoond de ware, Christelijke mildadigheid te begrijpen. Doch ook van buiten kwamen tal van bewijzen. Zo werd door de firma van der Schuitte Rotterdam (bedoeld wordt J. & A. van der Schuijt; red.) dezen kinderen Woensdag een aangenamen dag bezorgd door hun kosteloos een boottochtje te verschaffen naar den Hoek van Holland. Men had ze moeten zien die blijde, onschuldige ge-zichtjes, toen ze voor ’t eerst de grote, blauwe zee zagen. Ofschoon het weer niet mede werkte, toch was en bleef de vrolijke stemming en vol bewondering voeren zij langs de grote zeeschepen in de Rotterdamsche haven. Hulde aan deze milde firma, die zoveel voelt voor die goede wezentjes.

5 september. Stopgezet. Wegens kolengebrek is de groentendrogerij in de Uni-on-brouwerij alhier, stopgezet.

8 september. Bekendmaking. De Burgemeester van Oudenbosch brengt te algeme-ne kennis om geene militairen ter inkwartiering op te nemen tenzij zij voorzien zijn van een ondergetekend inkwartieringsbiljet afgegeven van wege de Secretaris. Het opnemen van militairen meer dan op het biljet vermeld is verboden. Oudenbosch, 8 Sept. 1917. De Burgemeester, H.L.P.A. Berends.

9 september. 25 jarige Echtvereniging. Donderdag 13 September a.s. zal het 25 jaar geleden zijn dat de echtelieden Jacobus Wil-lemse en Maria Vermunt in het huwelijksbootje stapten. Naar wij verne-men zal deze dag niet on-opgemerkt voorbijgaan en vele der getrouwe be-zoekers van de “Waran-de” zullen opgaan naar de zo van oudsbekende herberg, om aldaar ter

26

Café "Warande" (WBA - collectie Lohmann)

ere van het zilveren huwelijkspaar een extra potje bier te drinken. Nou, voor de jubilarissen is zo’n herdenking wel een potje bier waard ook.

9 september. Ons Kamerlid. Het Vaderland schrijft: Met zekerheid kan worden me-degedeeld, dat de verenigde fractie van vrijzinnige Raadsleden besloten had tot de benoeming van de heren Albarda en Van Vuuren tot wethouder mede te werken, zoal niet op voorwaarde dan toch in het vertrouwen, dat beiden zich in 1918 niet meer voor het lidmaatschap der Tweede Kamer beschikbaar zullen stellen, omdat die betrekking niet goed samengaat met den drukken wethouderswerkkring. Zou dus ons Kamerlid de heer A.C.A. van Vuuren in 1918 zijn mandaat niet hernieuwd wensen te zien? Tot op heden mochten we nog geen bevestiging ontvangen.

12 september. Ons Kamerlid. Het door ons uit het “Vaderland”overgenomen be-richt omtrent het zich niet weder herkiesbaar stellen van ons kamerlid, de hooge-delgestr.heer A.C.A. van Vuuren, gaf een soort verslagenheid in ons district. Immers

even graag dat ’s Hage wethouder van Vuuren behoudt, even noode zouden wij zien dat Ka-merlid van Vuuren zijn mandaat niet hernieuwd wilde zien. Konden we, bij het plaatsen van het voor ons district onrustwekkende bericht, niets officieels mededelen, thans echter mochten wij het volgend schrijven van den heer van Vuuren ontvangen: Hooggeachte Redactie. Naar aanlei-ding van een opmerking in uw gewaardeerd or-gaan, zal U mij zeer verplichten aan uwe lezers mede te delen, dat het mijn vast en stellig voor-nemen is in 1918, bij een nieuwe verkiezing en een eventuele grondwetsherziening mij opnieuw voor een verkiezing tot lid der Tweede Kamer be-schikbaar te stellen en dat ik zonder enige twijfel een herbenoeming als zodanig dankbaar en met grote erkentelijkheid zal aannemen. Hoogach-

tend, Uw dw.dr. get. A.C.A. van Vuuren. Zoals wij zien, behouden wij dus gelukkig ons Kamerlid. Wij geloven wel de tolk tezijn van het gehele district indien wij hier-bij voegen: wij hopen voor nog lange jaren.

19 september. Zaterdagmidag, te laat om nog in ons Zondagnummer op te nemen, is een 12-jarige jongen van L. op de Bosschendijk bij het eikels plukken uit een boom gevallen en daardoor een been gebroken. Millitairen verleenden eerste hulp.

19 september. Zondagmiddag ontstond een begin van brand bij M. op de Kade. Van het bovenhuis, bewoond door een kommies is verbrand een gordijn en enkele

27

Adrianus C.A. van Vuuren(Geheugen van Nederland)

matjes op den vloer. Toevallig kwam v.d. E. voorbij die de brand zag. Zonder diens waarschuwing was de gehele inboedel voorzeker een prooi der vlammen geworden.

26 september. Baldadigheid. Zondagavond was het nog al tamelijk rumoerig in onze goeie gemeente. Vooral op den Bosschendijk heeft het er gespannen. Alles heeft zich afgespeeld onder de militairen, en terwijl de marechaussee een oog in het zeil hield trok alles af naar hun kantonnement Hoeven. Naar wij uit goede bron vernemen, is in de café’s onderweg nogal schade aangericht zo o.a. is een lamp van de zoldering geslagen en verder glaswerk vernield.

26 september. 25-jaar jubileum. Op 1 October a.s. zal het 25 jaar zijn geleden dat de heer Th. De Graaf ten postkantoor alhier werd benoemd tot brievenbesteller. Wij geloven niet dat het dien dag den humanen postbeambte aan blijken van belang-stelling zal ontbreken. Op 7 oktober staat het volgende in de krant: Voor de vele bewijzen van belangstelling ondervonden bij het Zilveren Ambtsjubileum, als ook voor de geschenken van Post & Telegrafie, betuigen wij onzen hartelijken dank. Familie DE GRAAF Oudenbosch, 4 October 1917.

26 september. Aan de Suikerfabriek “St. Antoine” alhier, zijn heden de eerste bieten aangekomen. Volgens geruchten zouden de fabrieken “Standdaar-buiten” en “de Mark” dit jaar niet draaien. Bevestiging dezer ge-ruchten konden wij nog niet krijgen.

30 september. Ongeluk voorkomen. Hoe tegenwoordigheid van geest een groot on-geluk kan voorkomen, moge blijken uit het volgende voorval. Deze week waren in de haven alhier enige heren aan het spelevaren geweest. Bij het weer aan wal gaan gaf een der heren blijk van grote onervarenheid. Hij greep n.l. den wal vast, maar in plaats van te trekken, duwde hij, met het noodzakelijk gevolg, dat hij in minder dan geen tijd met geheel zijn lichaam boven het water hing. Het volgende ogenblik spartelde hij in de haven. Met voorbijzien van eigen levensgevaar redde een der heren gelukkig een kostbaar mensenleven van een wissen dood. Nog één ogenblik en het ware te laat geweest. Voor zijn kordaat optreden komt den redder een woord van oprechte hulde toe. Overigens scheen het gehele voorval op de omstanders meer indruk te maken dan het gezelschap zelf. Er was tenminste van schrik niet

28

Suikerfabriek "St. Antoine" (fabriekofiel.com)

veel te bespeuren. Alleen de drenkeling was over de wijze les een weinig onthutst.

30 september. “Utili Dulci”. Men deelt ons mede, dat dezer dagen hier ter plaat-se een nieuwe toneelvereniging werd opgericht, den naam dragend “Utili Dulci”. (Het nuttige met het aangename W.T.) De nieuwe vereniging telt reeds een aardig ledental, waaronder zeer geschoolde krachten. Wij durven dan ook aanstaanden winter menig gezellig avondje van onze Oudenbossche jongens verwachten. Te-meer mag het kunstlievend publiek van onze stadde jeugdigen club begroeten, daar de laatste seizoens weinig op toneelgebied door onze reeds jaren bestaande vereni-gingen werd gegeven, en al loopt ene nieuwe vereeniging bij haar eerste levens-licht, vooral in de tegenwoordige tijden, alles niet juist mee toch vertrouwen we dat de jeugdige oprichters zich niet laten afschrikken doch enige moeilijkheden door weten te worstelen, om weldra de Kroon op hun werk geplaatst te zien, door een talrijk belangstellend publiek op hunne eerste uitvoering (naar men ons verzekerd reeds in November.)

1 oktober. OPROEPING. De Burgemeester der ge-meente Oudenbosch roept sollicitanten op voor de betrekking van Gemeente Veldwachter Sollicita-tie-stukken moeten voorzien zijn van hunne vorige be-trekkingen, opgave van leeftijd en certificaten van goed gedrag. Belanghebbenden gelieven hunne sollicita-tie-stukken vóór 15 dezer bij genoemden burgemeester in te zenden. Oudenbosch, 1 Oct. 1917. De Burgemees-ter, H.L.P.A. Berends.

3 oktober. Zaterdag zijn zekeren Lips met nog iemand van hier aan de grens door de wacht aangeschoten. Lips werd een kogel dwars door de maag geschoten, terwijl zijn vriend een paar vingers zal moeten missen. Lips, die naar Breda werd vervoerd, is aldaar Maan-dagmiddag overleden, een vrouw van 17 á 18 jaar en twee kinderen onverzorgd achterlatende. Het gaat hier om de 23 jarige Antonius Lips, zoon van Cornelis Lips en Johanna van Gastel, geboren in Oudenbosch 21 januari 1894. Hij was op 18 augustus 1916 te Den Bommel (ZH) gehuwd met Arentje Sijtje Wesdijk (geboren in Den Bommel 24 mei 1900). Ten tijde van zijn overlijden woonde Antonius Lips in Breda, Ceresstraat 20a.

3 oktober. Dat het tegenwoordig geen pretje is met de tram te reizen weten we allen wel en dat de tram vaak overal en voor alles stopt weten we ook, maar dat deze stopt om een vechtpartij te beslechten, kijk, dat wisten we nog niet. ’t Gebeurde dan gisterenmorgen met de tram die van Breda hier om ongeveer twaalf uur aan moet komen. Zwaar komt de tram aangereden, steeds maar stomende doordat de machi-

29

Burgemeester Berends

ne te licht was voor dezen zwaren trein. Wanneer nu de machine zo stoomt, wente-len de wielen over de gladde rails en de tram komt geen steek verder. Nu heeft men er iets op gevonden en dat is het strooien van zand op de rails. Zo ook gisteren. De tram was ter hoogte van de firma de Leeuw, toen de stoker van de machine moest om zand te strooien. Of hij nu dit niet goed deed of er reeds iets was voorgevallen weten we niet, maar opeens springt ook de machinist van zijn machine, loopt naar zijn stoker en geeft hem een pats die raak was. Nu was het gevecht in vollen gang, als hanen vloog men elkaar in de haren, onderwijl stoomde de machine maar lustig voort, haar wielen wentelden met vaart over de gladde rails zonder dat de tram een centimeter verder kwam. Gelukkig was onder de reizigers een stoker van dezelfde Maatschappij met verlof. Deze overzag den toestand direct, liep naar de machine, sloot de stoom af en ging toen den vechtenden scheiden. Na een oponthoud van een vijftal minuten kon de tram hare reis voortzetten.

4 oktober. Smokkelaars aangeschoten. In den achterhoek onder Rucphen zijn Maandagmorgen twee smokkelaars door soldaatkommiezen aangeschoten. Een hunner, Piet van Beers, van Rucphen, werd gedood, terwijl de andere, Jac. Rits, uit Oudenbosch, gewond werd. Een grote partij smokkelwaar is aangehouden. Bron: De Bredasche Courant. N.B. de naam Rits is in Oudenbosch onbekend.

10 oktober. In het café van J. van Aalst is men Zondag aan het vechten geweest. Enige soldatenkregen onderling ruzie en de herberg van genoemde werd het terrein van den slag. ’t Bleef echter bij enkele klappen; zodat de herbergier geen schade opliep.

30

Het toenmalige café van Van Aalst op de hoek van de Brugstraat (Fenkelstraat) en Varkensmarkt.

10 oktober. Gistermiddag zijn in de Nieuwstraat een paar soldaten met een kor-peraal der infanterie aan het vechten geweest. Door de inmiddels toegeschoten manschappen van de politiewacht werden twee soldaten ingerekend.

17 oktober. Zondagavond is het weer rumoerig geweest in onze gemeente en is men in een der café’s, waar wel eens iets dergelijks is voorgevallen weer aan ’t heibelen geweest. Een kasteleinszoontje dat wat praatjes heeft gehad tegen militairen, moet, op z’n plat Oudenbosch’ uitgedrukt, een flink pak rammel hebben gehad.

20 oktober. Uit de Bredasche Rechtbank. Het werd haar ingegeven. Den 7 Maart was vrouw v. N. boodschappen gaan doen in de winkel van D. te Oudenbosch. Nadat zij de winkel verlaten had, kwam zij tot de ontdekking hare portemonnaie kwijt te zijn. In gezelschap van haar man is zij naar de winkel teruggegaan in de hoop daar haar portemonnaie terug te vinden. In de winkel teruggekeerd, was daar ook de wed. T. die men even te voren had zien bukken, als raapte ze iets op. Deze ontkende echter de portemonnaie te hebben. De man van vrouw N. is echter onbe-zoldigd rijksveldwachter en gelastte in die kwaliteit vrouw T. hare pakken te laten nazien. Toen bleek zij die portemonnaie tussen een pak onder haar arm te hebben. De portemonnaie hield in 2 guldens, 5 kwartjes, 24 dubbeltjes, 4 halve stuivers, 1 stuivertje, 15 centen en 45 halve centen. “Dat is een kleine Nederlandsche Bank, zoveel verschillend geld” – zegt de President tegen vrouw v. N. “Wat doe je met al die halve centjes?” “Dat is om kaart te spelen meneer.” Beklaagde begrijpt niet hoe ze er toe gekomen is. Het werd haar ingegeven om de portemonnaie op te pak-ken. “Waarom heb je ze dan niet teruggegeven, toen je daar naar gevraagd werd?” “Dat begrijp ik ook niet meneer.” Beklaagde is nog nooit veroordeeld. Daarom zal het O.M. vragen ƒ 20,- boete of 20 dagen gevangenisstraf. Bron: De Grondwet.

21 oktober. Onze postzegels. Door het grote gebrek aan Arabische gom zal, naar de Ned. Verneemt, een proef worden genomen om de post-, frankeer en plakzegels te voorzien van plantenlijm. Het bezwaar van deze kleefstof moet gelegen zijn in het spoedig vocht opnemen, waardoor grote kans ontstaat dat de zegels aan elkander gaan kleven, althans indien ze op elkander gelegd bewaard worden. De zegels zul-len kenbaar zijn aan de gele tint aan de achterzijde.

31 oktober. Naar wij met genoegen vernemen zal de pas opgerichte toneelclub “Utile Dulci” den laatsten Maandag voor den Advent haar eerste winteruitvoering geven. Het plan bestaat om, dezen winter nog een tweede uitvoering te geven. Is er een vereniging die meerdere steun verdient dan is het voorzeker deze club. Immers zij voorziet in een groot tekort in onze gemeente, daar zij juist de enige toneelclub is, die uitvoeringen geeft voor eenieder toegankelijk. Wij hopen dan ook dat “Utili Dulci “ bij haar eerste uitvoering met een groot en aandachtig publiek zal worden vereerd.

31

31 oktober. Zondag jl. heeft het er weer duchtig gegaan in onze gemeente. Enige soldaten zijn onderling slaags geraakt en een ervan moet ernstig met een mes zijn toegetakeld. De wacht die er aan te pas moest komen, zond een patrouille, doch deze vond blijkbaar geen termen om enige brooddronken militairen te arresteren. Later in den avond, zijn naar men ons mededeeld nog enige burgers, die huis-waarts keerden en ene dame die haar zoontjes aan de kostschool was komen be-zoeken en naar het station ging, door enige soldaten lastig gevallen, waarom weer een patrouille aanrukte en zekerheidshalve toen toch die luitjes maar opborg. De vraag is: waarom de eerste keer niet die kerels opgeborgen? Moet dan een soldaat smoordronken zijn of moet hij zich nog aan erger schandalen schuldig maken alvo-rens termen bestaan om hen te arresteren. Ons dunkt dat hier de korporaal der pa-trouille veel wijzer had gedaan om ten eerste die kerels, toen zij op den Wagenhoek waren, in den amigo te brengen, want in plaats van kalm naar huis te gaan, gingen zij de plaats in, terwijl de patrouille kalm naar de wacht terugging. Dat het zover moet komen alvorens wordt ingegrepen, dat vreedzame bezoekers van Oudenbosch nog last van zulke lui moeten krijgen gaat te ver. Het ware te wensen dat zulke maatregelen werden genomen dat dergelijke tonelen zich niet meer voordeden.

10 november. Uit de Bredasche Rechtbank. Brandhout. Den 14 Mei, heeft de niet verschenen beklaagde M.M. te Oudenbosch met een bijl enige planken van een schuurtje der weduwe B. afgebroken en opgestookt. Eis ƒ 10,- boete of 20 dagen. Bron: De Grondwet.

14 november. Zondag waren we in de gelegenheid een uitvoering bij te wonen der mobilisatie-bioscoop alhier. Het was eivol en vooral militairen vulden de zaal. De stukken, die opgevoerd werden liepen heel aardig van stapel, terwijl de beelden op het doek voor niets onderdeden. Hoe-wel deze bioscoop eigenlijk alleen voor militairen is opgericht komen toch veel burgers ook eens een kijkje nemen en ’t is verrassend te horen hoe blij de mensen zijn Zondags eens een paar uurtjes voor weinig centen te kunnen doorbrengen. De stukken die opgevoerd worden mogen gerust door ieder gezien worden. De on-dernemer verzekerde ons, dat een strenge censuur op zijn films wordt toegepast. We raden onze burgers aan ook eens een kijk-je te nemen; ’t is de moeite overwaard.

14 november. Leer om leer. Een drietal vrouwen uit onze gemeente gingen op de Zegschenweg enige boodschappen halen. Het was goed weer en een der vrouwen

32

had dorst van de wandeling gekregen. Zij kregen daarom een kop koffie, die zij zich lekker lieten smaken. Tijdens dat koffiedrinken kwam het gesprek als vanzelf op de dure tijden en op het gebrek aan koffie. De winkelierster zei nog geen gebrek aan koffie gehad te hebben en zij kon ze nog altijd iedereen leveren en wel voor den prijs van ƒ 2,50 per pond. Onze vrouwtjes keerden weer huiswaarts maar toen zij de gehaalde boodschappen moesten gebruiken, bleek dat ondeugdelijke waar hen was geleverd, waarom zij de boodschappen terugbrachten met het verzoek betere waar of wel geld terug. De winkelierster had echter geen zin andere waar te geven, nog minder geld terug te geven. Onze vrouwtjes stonden daar dus: geld kwijt en bedorven waar. Opeens echter komen zij beiden op een idee. De winkelierster wilde het geld niet teruggeven goed, zij zouden haar wel even een kool stoven. Immers de winkelierster had toch koffie aangeboden tegen ƒ 2,50 per pond en dat mag toch niet? Onze vrouwtjes naar den opperwachtmeester om hiervan kennis te geven. Hun wraak was nu gekoeld. Naar wij vernemen is door den Opperwachtmeester der marechaussee alhier van een en ander proces verbaal opgemaakt.

18 november. Gisteren bracht een landbouwer op de Kade alhier een kar kool, welke per schipper moest worden vervoerd. De boer kapte zijn kool daar neer en vertrok zonder toezicht achter te laten. Toen men ’s avonds ging kijken was er zo goed als niets over, alles was door de jeugd mee naar huis genomen. Voor den boer een flinke schadepost. Wie laat ook in deze tijden, zo iets zonder toezicht.

18 november. Heden overleed alhier vrij plotseling de heer J. Pekels in leven Se-cretaris voor het R.K. Muziekgezelschap Eendracht, President van de R.K. Toneel-club “Kunst Adelt”, Lid van de Vereniging van den H. Vincentius á Paulo, enz.

18 november. Naar wij vernemen dingen 13 personen naar de betrekking van po-litieagent alhier. Uit het verslag van de Raadsvergadering van 23 december blijkt dat er twee aangesteld zijn. Bij de rondvraag zegt dhr. Dekkers: we hebben nu 2 nieuwe veldwachters en ze zijn nog niet buitenaf geweest. Voorz. Ze zijn wel bui-tenaf geweest. Dhr. Dekkers. Nu dan mag u ze wel eens sturen naar ’t Maasstraatje. Daar is alle dikke hout uit de bosjes gehaald. Dhr. Gielen. Ja dien kant uit mag wel eens gesurveilleerd worden. Dhr. Dekkers. Ik moet zelf dien kant uit ook gaan rooien, maar ik ben bang om er aan te beginnen. Voorz. zegt hiervan goede nota te zullen nemen.

19 november. Belhamels. Gisteren avond was het in de gemeente nog al rumoerig. In de Kaaistraat bij v.d. V. en in de Achterstraat bij v. H, werden de glasruiten vernield. Op de Markt moest de politie handelend optreden daar er een vechtpartij tussen militairen plaats vond. In de Molenstraat moest het de woning van V. ontgel-den. Dakgoot, deuren en vensters werden met messen bewerkt. De bewoner kwam wijselijk niet tevoorschijn anders ware deze er zeker niet zonder kleerscheuren er

33

afgekomen want hier was het om te doen. Op de Kade had een ernstige vechtpartij plaats tussen burgers en militairen. Een zekere van A. alhier liep hierbij een 7 à 8 tal messteken op. Deze moest zich nog den zelfden avond onder geneeskundige behandeling stellen. Naar wij vernemen is het de marechaussee mogen gelukken de daders van voormelde feiten op te sporen en het bleken allen militairen te zijn. Bron: De Grondwet.

24 november. Uit de Bredasche Rechtbank. Straatroof. Den 8 October vervoerde een knecht van den koopman v. S. te Zevenbergen, een aantal huiden per kar van die plaats naar Oudenbosch. W.J.A., niet verschenen, liep achter de kar aan eene huid te trekken en wilde dit op verbod van den voerman niet laten. Zelfs op het dreigen van den voerman met een mes, liet A. niet af met de trekpartij. Ter hoogte van de suikerfabriek van Daverveld te Oudenbosch, had A. eindelijk eene huid ter waarde van ƒ 36,- van de lading afgehaald en eigende zich die toe. Tegen beklaag-de die niet verschenen is, wordt 14 dagen gevangenis geëist. Bron: De Grondwet.

25 november. Naar wij vernemen zal onze jongste toneelclub “Utile Dulci” ver-moedelijk Maandag of wel Dinsdag 26 of 27 November haar eerste winteruitvoe-ring geven in de Harmoniezaal alhier. Het programma zal nader worden bekend gemaakt.

25 november. Tot politie-agent alhier zijn aangesteld E. Lam-bregts van Roosendaal en A. Minderhout van Standdaarbui-ten.

25 november. Bij den kastelein J. Bakkers op de Kade alhier zijn deze week een paar schoenen ontvreemd vermoedelijk door aldaar ingekwartierd geweest zijnde militairen. Van een en ander is aangifte gedaan bij de desbetreffende militaire autoriteiten.

25 november. Toen Vrijdagmorgen omstreeks half acht het zoontje van KL. D. wonende op den weg van Oudenbosch naar Standdaarbuiten voor zijn moeder water wilde schep-pen uit de haven, geraakte het ventje te water. Inmiddels toe-geschoten hulp brachten den knaap op ’t droge, maar de le-vensgeesten waren reeds geweken. Men begrijpt de smart der ouders, die nog dit jaar ook reeds een zoontje grafwaarts zagen dragen. Het gaat hier om Gerardus Dirne, het 12 jaar oude zoontje van Nicolaas Dirne en Corne-lia Petronella Vergouwen van de Gastelsche Dijk. Diens jongere broertje Marinus overleed bijna acht maanden eerder op 2 april 1917, 11 jaar oud.

25 november. Uit de openbare vergadering van vrijdag 23 november. Alvorens over

34

"Dieltje" Lambregts

te gaan tot het voorlezen der notulen deelt de Voorz. mede, dat met ingang van 1 December 1917 twee nieuwe veldwachters zijn benoemd en dat bij wijze van proef ook van dien datum, in plaats van de nachtwacht, een der veldwachters des nachts zal surveilleren.

28 november. Raadsvergadering punt p. Verzoek korporaal J. Haussmann om boe-te voor te veel verbruikte gas niet toe te passen. Zoals men weet wordt de bioscoop in onze Harmoniezaal door den heer J. Haussmann, korporaal der genie, geëx-ploiteerd. De elektriciteit wordt geleverd door de firma P. van Blerck alhier, die nu voor te veel gasverbruik beboet wordt. Waar het hier nu een zeer nuttige instelling betreft en de stroom als het ware voor industrie wordt toegepast, verzoekt de heer Haussmann die boete bepalingen niet toe te passen. Wordt voorgesteld dit adres in handen der gas-commissie te stellen ter afdoening.

5 december. Dekenaat Roosendaal. Met ingang van 1 Januari 1918 wordt in het bisdom Breda opgericht het dekenaat Roosendaal, dat zal omvatten de parochiën Roosendaal, Bosschehoofd, Gastel, Klundert, Nispen, Oudenbosch, Standdaarbui-

35

De toenmalige Harmoniezaal gezien vanuit de Polderstraat

ten en Zegge. Naar alle waarschijnlijkheid zal de Hoogeerw. Heer J. Verdurmen alhier Deken worden van dit Dekenaat.

16 december. Pastoor van Hoof. De toestand van den zeereerw. heer Pastoor van Hoof, die Zondag in de Basiliek door een beroerte werd getroffen, is iets beter.

16 december. Tijdens de Kerstdagen zal de toneelclub “Onze Bondsbroeders” ver-schillende uitvoeringen geven. Er zal worden opgevoerd het mooie drama “Ge-rardus de Zwarte” en de blijspelen “Schuiven gaan ze”en “Sergeant Kwelgeest”. Zondag 23 Dec. Zal het uitvoering zijn voor de vrouwelijke huisgenoten der Volks-bonders, op 1e Kerstdag voor de leden van den R.K. Volksbond en op 2e Kerstdag voor het Oudenbossche publiek.

23 december. Helpt Elkander. De schoenmaker P.V. die verleden Zondag door een noodlottig toeval de beide polsen brak en daarvoor tot werkeloosheid genoodzaakt zou zijn, wordt door zijne confraters, uit den Schoenmakersbond, alhier zó in zijne zaak gesteund, dat zijn huisgezin geen schade lijdt. De leden van den Schoenma-kersbond hebben besloten, ieder een paar uur per dag voor P.V. te werken. Hulde aan den Schoenmakersbond!

23 december. Diefstal. Deze week is ten nadele der firma Daverveldt, Binck & Co. Voor een flink bedrag aan lood en draad gestolen aan hare suikerfabriek. De da-ders zijn bekend en proces verbaal is opgemaakt.

23 december. Militaria. Het is niet onwaarschijnlijk te achten – naar wij uit goede bron vernemen – dat eerlang zal worden overgegaan tot de verstrekking van kaar-sen in plaats van petroleum aan de z.g. lichtloze gezinnen, die vier of meer soldaten in kwartier hebben. Dit houdt verband met den geringen voorraad petroleum.

Bouwplannen

Ook dit jaar zijn er maar weinig aanvragen voor een bouwvergunning. Die er wel zijn worden mede bekeken door Jac. Martens, bouwkundige te Roosendaal die deel uitmaakt van de Gezondheidscommissie aldaar. Als deskundige heeft hij de taak het verrichten van woningonderzoek en het toezicht op de naleving der bouwver-ordening bij het bouwen of vernieuwen van woningen in Roosendaal, Dinteloord, Oud- en Nieuw Gastel, Oudenbosch, Rucphen,Willemstad, Fijnaart en Standdaar-buiten.

P. van Aalst, Lollestraat. Volgens het jaarverslag 1917 van die commissie waren er op de bouwplannen in Oudenbosch geen aanmerkingen, er was gebouwd volgens de voorschriften; op één bouwplan na. Dat was het plan van P.J.M. van Aalst, die een huis aan de Lollestraat wilde laten bouwen.

36

Daar lag een perceel boomkwekerij van ruim 6500 m2 welk eigendom was van Maria Elisa Ludovica Core-mans, de weduwe van Josephus Johannes Looymans. Op dit perceel boomkwekerij, bekend onder de naam “de Spoorspie”, waren in 1914 ook al drie nieuwe hui-zen verrezen. Links van het huis van de familie de Jong, kocht Piet van Aalst een perceel van 7 meter breed en 20 meter diep en betaalde daar ƒ770,- voor. Piet van Aalst is geboren op 20 september 1890 en verdient de kost als rijksklerk bij de belastingen. In “De Grondwet” verschijnt een advertentie waarin P.J.M. van Aalst laat weten dat hij van plan is, om op 20 augustus 1917, aan te besteden: het bouwen van een woonhuis in de Lol-lestraat nabij ’t station. Tekening en bestek liggen ter inzage in het koffiehuis van zijn vader J. van Aalst op de hoek van de Varkensmarkt en de Brugstraat. Op het bouwplan had gemeente-architect Speet het volgende commentaar gegeven: Verslag omtrent het ontwerp voor een woonhuis voor de heer P. van Aalst te Oudenbosch aan de Lollestraat. Met de voorgestelde wijzigingen bij het bouwen als op de tekening werd aangegeven en door den aanvrager voor echt verklaard, worden uitgevoerd: is het ontwerp geschikt om uit te voeren. Ouden-bosch 16 augustus 1917 De gemeente architect J.H.P. Speet.

Op de bouwtekening die in het archief bewaard wordt, is echter een rood kruis gezet over een gedeelte van de tekening en daarbij gezet: Ingetrokken. Opvallend is ook dat het tegenwoordi-ge aanzicht van de gevel in niets lijkt op wat er op deze tekening staat. Zeer waarschijnlijk is een nieuwe tekening gemaakt (mogelijk door een andere bouwkundige) maar deze is jammer ge-noeg niet (meer?) aanwezig. Een twee-de verslag van Speet maakt dit iets dui-delijker. Verslag omtrent de gewijzigde tekeningen van een woonhuis voor de heer P. van Aalst te Oudenbosch. Inge-zonden door de aannemer G. Bogaarts te Standdaarbuiten 3-9-1917. Het plan kan worden goedgekeurd. De gemeen-te-architect J.H.P. Speet 3-9-1917

37

Piet van Aalst(coll. Dirven-van Aalst)

Lollestraat 50(collectie W. Tousain)

In het jaarverslag van de Gezondheidscommissie komt het plan van Piet van Aalst twee keer voorbij. De eerste keer met de opmerking: De ankers aan de balklaag, boven gelijkvloers, voldoen niet aan art. 24 der verordening. De tweede keer met de opmerking: De ankers aan de balklaag voldoen niet aan art. 24 der bouwver-ordening. Bouwkundige Jac. Martens zal hier waarschijnlijk de hand in hebben gehad.

De eerste steen voor het huis werd gelegd op 29 september 1917 door Laurina Pe-tronella Voorbraak, de echtgenote van Petrus Johannes Maria van Aalst. Deze steen is nog steeds aanwezig en bevindt zich in de voorgevel van het huis.

M. Buijs, Bosschendijk. Na de grote brand van woensdag 21 maart (zie het kran-tenartikel van 25 maart) waarbij het bekende café Velletri aan de Bosschendijk ge-heel verloren ging, bleef men niet stil zitten en werden er al vlug plannen gemaakt om het pand te herbouwen. Op het ingediende bouwplan is goed te zien dat de in zwart gekleurde muren (van café en opkamer) nog bruikbaar zijn. De overige mu-ren zijn rood gekleurd; zij dienden opnieuw opgemetseld te worden.

Op een bijgesloten kladblokpapiertje heeft Speet het een en ander met potlood op-geschreven. Zeer waarschijnlijk was deze tekst bestemd voor degene die de teke-ning moest maken. Er staat: Gevraagd, logisch ook, een lengte doorsnede om te kunnen zien: a. Zwaarte balken en kaphout b. afstanden der balken en der gebinten. In de dwarsdoorsnede moet het kapgebint getekend worden. In de lengtedoorsnede kan ook gezien worden de constructie der schuur, de glazen deuren, die in het café, zijgevel worden geplaatst, nu lijkt zulks te bestaan reeds. Wilt bedenken glasmaten moeten zijn minstens in café 1/6 van de vloeroppervlakte, in woonvertrekken 1/8 daarvan. In café moet boven de hoogte van 2 cm boven den vloer 1/24 der vloer-oppervlakte gemakkelijk te openen en sluiten zijn. (luik o.i.d.? WT) Hoe wordt de schuur gebouwd? In steen of in hout. Zal de oven behoorlijk brandvrij gebouwd worden? Aantrede der trap minstens 15 cm. Wordt eene opperkamer gemaakt dan stel ik voor op deze kamer en van af het woonvertrek, onder de zoldertrap ruime kasten te maken. De bakoven schoorsteen hoog +/- 4.00 m boven het afdak is zon-der schoren of versterking gevaarlijk voor omwaaien – dus naar mijne mening zou de beneden vloer minstens 15 cm moeten zijn boven de kruin van den grintweg. Nu zulke grote bouwkosten worden gemaakt, wordt het belang van den eigenaar hierop te letten. Al vermeerderen enige mate daardoor de bouwkosten. s.v.p. de tekeningen spoedig bijwerken en met dit briefje weder keren. Langs de rand is haaks op de tekst in inkt geschreven: In afwachting, uw werkgever J.H.P. Speet.

Het verslag aan de gemeente luidt als volgt: Verslag omtrent tekeningen van M.A. Buijs alhier. Ik bejammer bij de groote te maken bouwkosten . niettemin het ge-bouw o.a. zoo laag in den grond blijft staan vermeen echter hierom de plans niet te

38

39

kunnen afkeuren! Licht en lucht zullen volgens tekeningen en besprekingen zeker voldoende zijn voor woning en café. Moet soms speciaal worden aangevraagd het café locaal met het kleine kamertje te vergroten? Om de vergunning. Zwaarten der balklagen en van het Kaphout zullen wij maar geloven voldoende is. Indien boven de woning en café geen plafonds worden gemaakt kunnen aldaar bij goede verdeling 4 balken gespaard worden. Ook zou ik de gebinten van het dak op on-derling gelijke afstanden plaatsen. In de constructie der kap heb ik de mijn inziens nodige wijzigingen getekend ook voor de bijkeuken. Voor de binnenprivaat langs de schuurvloer is eene deur nodig, eveneens een lucht- en lichtopening. De schhor-steenpijp, als getekend, zonder versterking boven het bakfornuis is zeer wankel-baar. De gemeente-architect J.H.P. Speet. 2 augustus 1917.

W. Stoop, Moleneind. Met de publieke verkoop van afbraak op 11 april verdwenen de laatste restanten van de houten standaardmolen van Wouter Stoop op het Mo-leneind. Eeuwenlang was de molen een markant baken in de omgeving, maar de voortgang in de tijd maakte de, van wind afhankelijke, molen een onbetrouwbare partner. Daarbij kwam dat hij erg sleets was. De verkoop van de afbraak bracht in 83 kavels slechts ƒ419,20 op. Veel ervan is als brandhout verkocht, maar Louis van Ghert, Louis Kessel , Jac. Stoop en Jan Ambags allen timmermannen uit Ouden-bosch hebben, blijkens de opgemaakte verkooplijst, ook een voordeeltje kunnen halen.

Molenaar Wouter Stoop, afkomstig uit Steenber-gen, heeft enkele weken vóór de verkoop van de afbraak, een bouwplan ingediend voor het bou-wen van een graanmaal-derij. Speet neemt het kritisch door en schrijft: Mijn mening is dit ont-werp tehuis behoort bij de Commissie voor de Veiligheid en Hinderwet. Voor rooilijn stel ik voor richting van den voorge-vel huijzing van den aan-vrager tot den eindgevel der kolenschuur van C. Maas. Voor de versnij-dingen der fundamenten

Links de graanmaalderij met pakhuis van Wouter Stoop(collectie Piet Maas)

40

vraag ik 2½ maal de opstanddikte der buitenmuren dus 3½ steen, in aanslag min-stens de zand- en eene deklaag. Het aantal lichtopeningen . vraag ik uit te breiden. Op de bovenverdieping . gevraagd . de zijmuren minstens door vier pilasters ieder breed +/- 0.45 ad 0.50 M; dik ½ steen buiten den één steens muur hetzij buiten, doch beter binnen te versterken. Aldaar zal bij of aan de zijden der vensteropening in den eindgevel dito pilasters geen weelde zijn. De zwaarte der balklagen, kapcon-structie, gordingen en nok kan uit de tekening niet beoordeeld worden. De plaatsen der kapgebinten tussen de zolderbalklaag is niet raadzaam, te meer om de grote lengte der zijmuren ware wenselijk in plaats van drie (als getekend) vier gebinten en dan op de balken te plaatsen, zulks vooral ook om de gordingen minder zwaar te moeten nemen. De kwaliteit der dakbedekking . waarschijnlijk planken waarover pannen . zal wel vorderen voor solied werk minstens 2 gordingen aan beide zijden worden gelegd. Omtrent ankers der muren aan de balklagen is niets te zien. Een heel pakket van aanbevelingen dus, maar daar weet aannemer Ant. de Rooy wel weg mee. Hij bouwt een moderne door machines aangedreven maalderij die de aloude standaardmolen al gauw in de vergetelheid doet geraken.

J. van Aken, Wagenhoek. Voor waar ooit het mout lag te drogen op een eestvloer, wist de ondernemende Jan van Aken een nieuwe bestemming te vinden en hij was niet de enige! Vele ondernemers, voornamelijk (ex) bierbrouwers, stapten over op het drogen van groenten. Zo ook Jan van Aken die de bestaande mouterij liet

Overzicht van het complex van Van Aken met centraal de schoorsteen vande groentendrogerij. Rechtsboven is de voorbouw van St. Louis in aanbouw.

(Fragment van KLM luchtfoto 0655, jaar 1922)

aanpassen voor de nieuwe functie van groentendrogerij. Muren werden verhoogd en een hoge schoorsteen met trekkap wordt geplaatst. Noodzakelijk vanwege de (soms) indringende geur die de drogerij verspreidde. De ruimte boven de paar-denstal wordt omgebouwd tot werkplaats voor de groentensnijders. Hierin komen ook twee snijmachines die aangedreven worden door een electromotor. Een grote wasbak om de groenten te wassen staat ook in het plan getekend. Naast deze werk-plaats is er een grote ruimte om de gedroogde groenten op te slaan. Om het trans-port van de groenten tussen eest en snijderij te vergemakkelijken zijn er twee liften ingetekend, één voor de snijderij en één die in de opslagruimte uitkomt. Met het gereedkomen van de groentendrogerij kunnen weer een aantal mensen aan de slag, maar of dat nieuw personeel is of dat zij (deels) afkomstig zijn van de naastgelegen strohulzenfabriek van Jan van Aken blijft onbekend.

P.S. Enige tijd nadat de groentendrogerij van Jan van Aken in bedrijf is gesteld wordt in de gemeenteraad van Etten Leur gesproken of men een aanvraag voor het oprichten van een groentendrogerij zal honoreren. Raadslid Dirven is vóór het oprichten van een groentendrogerij welke in het belang is voor de boeren en zegt: zo’n beetje reuk voor de burgers hindert niet. De heer Beckhoven beweert: dat wanneer een groentendrogerij niet meer hinder geeft als die van de heer Van Aken te Oudenbosch de hinder niet noemenswaardig is en dus het oprichten van groen-tendrogerijen in de kommen der gemeente zeker niet verboden behoeft te worden!

Sebastien Krüger

Oudenbossche Courant, 28 oktober. In het Willibrordus-college te Katwijk a/d Rijn is overleden de Zeer Eerw. Zeergel. Heer dr. S Krüger S.J. Dr. Krüger werd alhier geboren den 18en Mei 1866, trad in de Sociëteit van Jezus den 26sten September 1884 en werd priester gewijd 26 Augustus 1899. Te Leiden promoveerde hij tot doctor in de wis- en natuurkunde. In 1900 werd pater Krüger benoemd als leraar aan de toen nieuw geopende H.B.S. der eerw. paters jesuïten te Nijmegen en sinds hij hieraan verbonden werd heeft hij met een door al zijn collega’s en honderden leerlingen bewonderde ijver en ongekende werkkracht het R.K. Middelbaar Onder-wijs gediend. Met den thans ook reeds overleden directeur Pater Versteegh, vormde hij de grote stuwkracht van de H.B.S. Met hart en ziel bij het onderwijs drong hij ook den minst begaafden zijner leerlingen zoveel kennis op, in de wiskundevakken, de natuurkunde en de cosmografie dat de eindexamenresultaten van zijn leerlingen in brede kring van leraren de aandacht trokken. Voor deze bescheiden man was de enige aardse beloning voor zijn onvermoeid zwoegen, het succes te vervolgen van zijn kwekelingen aan universiteit en in de maatschappij. De welverdiende re-putatie, die het Canisiuscollege al spoedig genoot is voor een zeer groot deel aan zijn persoonlijke arbeid te danken. Zijn ongewoon sterk geheugen, naast zijn reeds geroemde ijver moet wel een zeer uitgebreide kennis verschaffen. Inderdaad stond

41

deze veelzijdige man niet alleen hoog aangeschre-ven om zijn kennis der klassieke talen en der theo-logie, niet alleen doceerde hij alle wiskundevak-ken, namelijk rekenkunde, algebra, meetkunde, beschrijvende meetkunde, daarnaast met grote liefde natuurkunde en cosmografie, doch in latere jaren toen hij naar Katwijk werd geroepen en daar als directeur der H.B.S. op te treden, doceerde hij ook nog met grote liefde plant- en dierkunde. In Nijmegen slaagde hij erin een keur-collectie in-strumenten voor het natuurkundig kabinet te ver-zamelen. In Katwijk kwam daarbij de piëteitvolle zorg voor hernieuwing der door den noodlottige brand verloren gegane plant- en dierkundige on-derwijsmiddelen. Wie deze noeste werker met zijn hooggewelfd voorhoofd en zijn zachte blik voor een droogstoppel hield, heeft zich in hem vergist, zijn confraters en de ingewijde vrienden wisten, dat pater Krüger niet van humor was verstoken. Hoe geestig kon hij anderen imiteren en hoe bood zijn verrassend geheugen hem vaak gelegenheid

eens anders aanval te pareren met een leuke verwijzing naar een uitspraak voor jaar en dag gedaan, doch waarvan pater Krüger zich nog alle omstandigheden her-innerde als waren ze gisteren geuit. Als hij in de loop van de ernstige ziekte, die hem sinds nu vele maanden belette, zich geheel aan zijn taak te geven, een aanval had doorstaan, die hem aan de rand van het graf had gebracht, was zijn eerste woord na het ontwaken uit de bezwijming gewoonlijk een aanwijzing voor de leraar, die een of ander lesuur voor hem moest overnemen. Honderden en honderden in den lande zullen dankbaar aan hem blijven denken - als een voorbeeld van plichtsbetrachting- kundigheid en bescheidenheid, als een ideaal leermeester met liefde voor zijn taak en voor zijn leerlingen als een “stille” werker en toch een der meest verdienstelijke figuren voor ons Roomsch bijzonder onderwijs. In de hogere onderwijskringen was hij een zeer geziene figuur.

Pater Sebastien Krüger overleed te Katwijk op 21 oktober 1917. In de kapel van Saint Louis bevinden twee indentieke altaarschellen van zilver vervaar-digd. In een ervan staat de inscriptie "Seb. A.J.M. Krüger 26 juni 1878" met de tekst: "O bel schal helder schoon aan God wijd ik uw toon."

42

Zilveren altaarschel van pater Sebastien Krüger(collectie W. Tousain)

Jeugdfoto van Sebastien Krüger

Waterleiding

De watervoorziening binnen de gemeente Oudenbosch bestond uit een aantal open-bare pompen waar de inwoners hun emmertje konden vullen. Niet altijd kon men er van op aan dat ze ook daadwerkelijk water gaven. Veelvuldig kwam het voor dat zij verstopt waren, of men trof de pomp bij winterse omstandigheden bevroren aan. Ook was het normaal voor direct aanwonenden van haven, plas of sloot om daar (schrob) water uit te halen, al was dat vaak niet zonder risico; een ongewenst nat pak kwam nogal eens voor. Veel grotere huizen hadden de luxe om over een eigen

watervoorziening te beschikken. Men trof daar in de keuken meestal een dubbel pompstel aan. Met de ene zwengel kon men het opgevangen regenwater via een loden leiding oppompen uit de regenbak. Dit was een gemetselde bak die direct onder de keukenvloer te vinden was. Door de aanzuigleiding tien centimeter boven de bodem te laten eindigen, bleef het zand dat in dakgoten waaide en meegevoerd werd naar de bak, achter op de bodem. Om de zoveel jaar werd, in een periode met weinig regen en dus een lage waterstand, het deksel van de bak gelicht en de bodem opgeschoond. Met de andere zwengel kon men schoon water oppompen uit de welput. Dit welwater ofwel grondwater was schoner dan het regenwater en werd gebruikt om te koken, koffie o.i.d. te maken en voor persoonlijke hygiëne. Begrij-pelijk is dat deze put niet te dicht bij een privaat- of beerput mocht liggen! In het buitengebied vond men de traditionele open waterput met windas, waar het water met emmer omhoog gehaald werd. In navolging van grote steden, die soms al een tiental jaren een eigen waterleidingnet hadden, vond men het langzamerhand tijd worden om deze “moderniteit” ook naar westelijk Noord-Brabant te halen. Maar er zou nog heel wat water door de Rijn moeten stromen, eer het zover was.

43

De waterpomp aan de Markt ter hoogte van het kerkplein (Weenenk en Snel - WBA)

In de gemeenteraadsvergadering van 20 januari gaat het vooral om de vraag of Oudenbosch wel of niet moet aansluiten op een intergemeentelijk waterleidingnet voor noordwestelijk Noord-Brabant. “Ja” zeggen betekent dat er f 250,- gestort moet worden als bijdrage in de onderzoekskosten o.a. naar waterbronnen. Sommi-ge raadsleden aarzelen, omdat nog onduidelijk is welke gemeenten in de omgeving willen meedoen. Anderen onder aanvoering van de heer Daverveldt zien de komst van de waterleiding als een zegen voor Oudenbosch en zijn bang dat Oudenbosch door “nee” te zeggen zichzelf buitensluit. Uiteindelijk wordt het voorstel om mee te doen aangenomen met 6 tegen 3 stemmen, bij 1 onthouding (de heer Settels).

Ondertussen heeft dr. J.W. Jenny Weyerman een plan opgesteld voor de drinkwater-leiding in het gebied, dat bijna 40.000 inwoners telt. Naar schatting zal het totale buizennet 131 km lang zijn en twee watertorens kennen, één te Oudenbosch met een inhoud van 600 m3 en één te Zevenbergen, groot 400 m3. De diepboringen zullen plaatsvinden in het bosgebied bij Bosschenhoofd, waar ook de op te richten gebouwen gaan verrijzen. De algehele kosten op basis van dit plan worden geraamd ƒ 1.250.000,-, omgere-kend ƒ 31,53 per inwoner.

Tijdens een bijeenkomst in de Harmoniezaal op 29 augustus, waar alle gemeenten aanwezig waren met uitzondering van Hoeven en Oud-Gastel, blijkt dat men in principe instemt met de stichting van een waterleidingbedrijf voor noordwestelijk

Noord-Brabant. Klundert en Zevenbergen maken nog wel een voorbehoud, maar de gemeenten Hooge- en Lage Zwaluwe graag wil aansluiten.

44

Rechtsonder het waterwingebied op Pagnevaart bij Bosschenhoofd (KLM Aerocarto - WBA)

45

Tramlijn

Op de lijn Steenbergen - Gastel - Oudenbosch- Etten Leur had men op de Wagen-hoek een wissel gelegd zodat men af kon buigen richting Moleneind. Hier lag een stuk spoor waar men wagens kon plaatsen die hier in Oudenbosch geladen of gelost dienden te worden. Met het omleggen, door een rangeerder, van een volgend wissel kon men de Wagenhoek oversteken om zo via het West-Vaardeke en Turfhoofd naar de haven te rijden.

Raadsvergadering 27 april, ingekomen stukken. Een schrijven van de Suikermaat-schappij Breda welke afstand doet van de tramlijn op het Turfhoofd langs de haven. Dhr. Looijmans vraagt of die maatschappij bij het opbreken van die tramlijn alles in orde zal brengen, zo het moet zijn. Dhr. v.d. Bom is er voor, dat die tramlijn blijft liggen, daar zij voor velen onmisbaar is, b.v. bij het lossen of laden van mest enz. Voorzitter zegt dat de tramwegmaatschappij die lijn niet zal laten liggen, zon-der vergoeding van de gemeente. Dhr. Dirken zegt dat het dan nog tijd is als de maatschappij de tramlijn op wil breken om daarvoor te beraadslagen. Dit voorstel wordt aangenomen.

In de raadsvergadering van 22 juni wordt er weer gesproken over de tramlijn en wel als volgt: In de vorige vergadering was reeds over de tramlijn op het Turfhoofd langs de haven gesproken. De gemeente zou deze lijn van de Suikermaatschappij, welke afstand van die lijn doet, willen overnemen. Nu is er een schrijven van de maatschappij ingekomen, dat de gemeente deze lijn kan overnemen voor de som

Opstelspoor voor goederenwagons aan het begin van het Moleneind (WBA)

van ƒ2153,- welk aanbod door de gemeenteraad niet wordt aangenomen. Nu zal deze tramlijn wel worden opgebroken.

Deze “bietenlijn” naar de suikerfabriek was in 1892 aangelegd en heeft dus zo’n 25 jaar bestaan.

R.K. Tuinbouwvereniging “St. Antonius”

Rond de jaren 1830 in Oudenbosch ontstaan, kende er het boomkwekersbedrijf, als welk ander bedrijf ook, tijden van opbloei en verval. In de jaren 1906 bijvoorbeeld beleefden de acht in Oudenbosch bestaande boomkwekerijen hoge bloei. Zelfs nog tot in de vóórzomer van 1914, toen er dertien boomkwkekrijen in de gemeente wa-ren, waar 214 volwassen arbeiders werk vonden. De wereldoorlog sedert augustus 1914 bracht de misère: de landgrenzen werden voor export gesloten en een duik-bootoorlog zette ieder overzees vervoer stop en de Verenigde Staten van Amerika, die tevens de beste afnemers van de Oudenbossche kwekersproducten waren ge-weest, bleven zwijgen. Wat stond de kwekers in Oudenbosch te doen? Zij besloten over te schakelen naar het tuindersbedrijf en de grote oppervlakten kwekerijen in de gemeente werden met land- en tuinbouwgewassen beteeld. Op initiatief van de R.K. Boomkwekersvereniging: “Mutuum Auxilium” kwam toen in Oudenbosch tot stand de R.K. Tuinbouwvereniging “St. Antonius”, uitsluitend voor Oudenbosch opgericht 30 oktober 1916, goedgekeurd bij Kon. Besluit van 15 januari 1917, te-vens veilingvereniging.

Onderstaande stukjes komen uit de Oudenbossche Courant.

31 januari. N.T.B. Men meldt ons dat de Noordbrabantse Tuinbouwbond in ledental goed vooruitgaat. Waren op de stichtingsvergadering toegetreden de plaatselijke verenigingen Drunen, Elshout, Haarsteeg, Beugen, Someren, Overloon, Cuijk en Bergen-op-Zoom. Na 15 januari gaven zich nog als lid op: Oudenbosch, Gestel,-Maria-Heide, Leende en Baarle-Nassau. Vele aanvragen om inlichtingen komen nog in. Ook het aantal individuele leden op plaatsen, waar geen afdeling van de N.T.B. bestaat, is steeds groeiende.

20 juni. Aanbesteding. Het bestuur van de R.K. Tuinbouwvereniging “St. Antoni-us” is voornemens op maandag 25 juni a.s. des namiddags 3 uur in het Koffiehuis van de Heer W. van Beckhove “Oudland-Zicht” te Oudenbosch aan te Besteden Het maken van een veilinggebouw op een terrein nabij het station te Oudenbosch. Bestek en tekening ligt vanaf Vrijdagmorgen ter inzage in genoemd Koffiehuis. In-lichtingen te bekomen bij P.J. Borburgh bouwk. Oudenbosch.

24 juni. Tuinbouwvereniging. Voor de veiling van de R.K. Tuinbouwvereniging “St. Antonius” alhier is benoemd tot directeur de hr. F. Broermans te Hoeven, en tot

46

adjunkt-keurmeester de hr. Theod. v.d. Bom. Bovendien is ’n stuk grond aan de Bosschendijk aangekocht voor veilingsterrein, terwijl binnen enkele dagen een vei-lingsgebouw zal worden aanbesteed. Het gaat goed met deze vereniging. Wordt hiervoor gezegd dat er al een stuk grond is aangekocht; dat is niet helemaal juist. De daadwerkelijk koop vond plaats op 11 augustus. In de verkoopacte zien we tevens hoe de samnstelling van het veilingbestuur is. Voorzitter is; B.W.A. Dirken, H.A.M.J. Looymans is commissaris evenals A.C.J.M. v.d. Bom. Penningmeester is J.A.A.A.M. v.d. Bom en A.J.J.M. Dirken vervult de functie van secretaris. Allen zijn boomkweker te Oudenbosch. Ook de verkopende partij is boomkweker en wel Ant.J.J.M. Dirken die zijn perceel kwekerij aan de Bosschendijk, welk perceel hij nauwelijks een half jaar in bezit heeft, doorverkoopt aan de “R.K. Tuinbouwvereni-ging St. Antonius”. Het perceel wat bijna 5100m2 groot is, gaat voor ƒ3500,- van de hand.

24 juni. De R.K. Tuinbouwvereniging St. Antonius maakt bekend, dat ingevolge be-schikking v.d. Rijkscommissie van Toezicht op de Vereniging Groentencentrale, als rayon voor de veiling Oudenbosch zijn aangewezen, de gemeenten; Oudenbosch, Hoeven, ’t gedeelte der gemeente Etten, gelegen ten Westen der “Laak”, alsmede het gedeelte ressorterend onder parochie St. Willibrord, Rucphen c,a Roosendaal, Oud- en Nieuw Gastel, Standdaarbuiten, Zevenbergen, Fijnaart, Willemstad en Klundert, zodat groententelers uit deze plaatsen hunne producten te Oudenbosch ter veiling moeten brengen. Uitzondering van deze verplichting geldt voor die te-

47

Het oorspronkelijke veilinggebouw aan de Bosschendijk (WBA)

lers, die voor deze reeds lid waren der veiling van Breda en Bergen-op-Zoom, die desverlangd aldaar kunnen blijven veilen. Anton Dirken Secretaris.

27 juni. In de krant van deze datum vinden we een advertentie waaruit blijkt dat tot nader order veiling wordt gehouden op maandag, woensdag en vrijdag. Telkens om één uur namiddag, in het voorlopig Veilinggebouw: Loods der firma P.J. Looijmans & Zonen, hier. De te verwachte producten kunnen aangevoerd worden in manden of zakken: (haakjes het maximum gewicht) tuinbonen (20 kg), doperwten (25 kg), peulen (20 kg), vroege aardappelen (35 kg), sjalotten in bosjes van 6 stuks en ge-wassen, en bloemkool uitsluitend in manden met 24 stuks.

9 september. Inwijding van het R.K. Veilingsgebouw. Woensdag jl. om half 4 nm. Had de inwijding plaats van het nieuwe veilingsgebouw der R.K. Tuinbouwvereni-ging “St. Antonius”. Dhr. B.W. Dirken, voorzitter der Vereniging, heette de aan-wezigen, die blijk gaven van hunne belangstelling, door hier tegenwoordig te zijn, van harte welkom en zette in duidelijke bewoordingen het ontstaan der veiling in Oudenbosch uiteen. Hoe, toen de oorlog eene misere in het kwekersvak teweeg bracht, er de meeste kwekers toe gedwongen werden, hunnen bakens te verzetten, en een anderen tak van tuinbouw moesten gaan beoefenen. Hoe door - (volgen twee regels die niet leesbaar zijn) - tot het verkrijgen eener eigen veiling werden gedaan en daarbij door de heren van Mansfeld, Snellen en Valstar trouw terzijde werden gestaan. De heer Dirken herdacht al de gene, die iets tot het tot stand komen der vereniging hadden bijgedragen en bracht hen een hartelijk woord van dank. Daar-na sprak de Geestel. Adviseur, de WelEerw.hr. Rector Loose enige korte woorden, waarin hij de betekenis der inwijding uiteen zette en de schone formule van het inzegeningsgebed vertaald weergaf. De zeereerw. heer Pastoor ging als dan tot de eigentlijke plechtigheid over en besproeide de wanden van het nieuwe gebouw met ‘t gewijde water. Door hem werden nog enige woorden gesproken op deze inwij-ding betrekking hebbende, waarna de edelachtbare heer Burgemeester de veiling in het nieuwe gebouw als geopend verklaarde. Door de Vereniging werd den talrijke belangstellenden de erewijn aangeboden terwijl een opgewekte, prettige stemming niet ontbrak. Er was voor een flinke aanvoer op deze eerste veiling door de leden gezorgd; de producten werden direct na de opening geveild. Onder de aanwezigen bemerkten wij nog de heren Wethouders, eene talrijke schare Adviseurs van nabu-rige Tuinbouwverenigingen, terwijl de hoogeerw. Deken Verdurmen deze opening met zijne tegenwoordigheid vereerde. Moge deze nieuwe tak van Tuinbouw, welke eene aangename en tevens winstafwerpende levendigheid in onze plaats te weeg brengt, groeien en bloeien, en nog lang ook wanneer de boomkwekerij wellicht weer op den voorgrond zal treden na den huidigen wereldstrijd, eene bron van in-komen blijven voor Oudenbosch.

16 september. Benoemd. Tot directeur van de Veilingsvereniging “St. Antonius” is

48

benoemd de heer J. Jongmans, alhier.

Bascule

Raadsvergadering 20 januari bij ingekomen stukken. Verzoek van de Mij. de S.S. tot aankoop van gemeentegrond. Voorz. zegt dat de S.S. Mij. voor de uitbreiding van het stationsemplacement het stukje grond van de gemeente aan de overweg op de Bosschendijk in eigendom wil hebben en deze vraagt of de gemeente dit terrein wil verkopen. De gemeente heeft er niets aan en kan het best missen. Stelt voor om ƒ1.- per M2 te vragen en daar het 44 M2 groot is, komt dit dan op ƒ44.- Dhr. Dekkers vraagt of er geen bezwaar bestaat voor de uitgang voor de heer Verheul. Voorz. zegt dat hij daar geheel geen last van heeft. Dhr. Daverveldt stelt voor het stukje grond cadeau te geven in ruil dat daarvoor de Mij. een bascule plaatst, waarop men de gelade wagens kan wegen. Het zou voor vele leveranciers van heel groot nut zijn. Dhr. Settels stelt voor geen geld te vragen, maar gratis dat stukje grond af te staan mits er vanwege de Mij. een bascule geplaatst wordt. Wordt aangenomen.

Raadsvergadering 27 april bij ingekomen stukken. Verzoek van de Maatschappij der S.S. tot aankoop van gemeentegrond. Deze Mij. antwoord op het schrijven van de gemeente om in ruil van het stukje grond aan de overweg op de Bosschendijk een bascule te doen plaatsen, niet kan overgaan. Maar wil daarvoor een bedrag van ƒ10,- toekomen en zo dit niet wordt aanvaard zal de Mij. zich genoodzaakt zien een proces van onteigening te beginnen. Voorzitter denkt dat men dan alles kwijt zal zijn. Dhr. Dekkers zegt: Ik zou het maar aannemen. Dhr. Looijmans stelt voor om eens naar den Minister te schrijven. De Maatschappij is zo langzaam geweest

49

Linksonder een deel van het stuk grond dat de Staatsspoorwegen wilde kopen

50

met de aankoop van de landerijen, dat hij nu ook nog wel kan wachten op een ant-woord van de gemeente. Voorzitter stelt voor, dit punt aan te houden, hetwelk wordt aangenomen.

Raadsvergadering 22 juni. Aanvrage machtiging aan Ged. Staten tot het aangaan ener procedure tegen de S.S. In de vorige vergadering werd behandeld: het ver-zoek van de Maatschappij de S.S. tot aankoop van gemeentegrond. Deze Mij. ant-woordde op het schrijven om in ruil van het stukje grond aan de overweg op de Bosschendijk een bascule te doen plaatsen, niet kon overgaan maar wil daarvoor een bedrag van f 10,- doen toekomen en zo dit niet wordt aanvaard zal de Mij. zich genoodzaakt zien een proces van onteigening te beginnen. De Mij. schijnt er dus geen oor naar te hebben, om aan het verzoek der gemeente, te voldoen. Dhr. Dirken zegt, dat de Mij. in haar schrijven wil zeggen zoveel als dat zij zich niet als kinderen door de gemeente Oudenbosch wil laten behandelen. Stelt voor om aan Ged. Staten machtiging aan te vragen tot het aangaan ener procedure tegen de S.S. Wordt aangenomen.

Geraadpleegde bronnen

West-Brabants Archief, Bergen op Zoom

• notulen van B. en W.

• notarieel archief

• bouw- en hinderwetvergunningen

• bevolkingsregisters van verschillende gemeenten

• De Oudenbossche Courant

Internet:

• Wikipedia

• Historische Kranten

• diverse plaatselijke archieven

H. Levelt, Oudenbosch in verleden en heden. Zundert, Vorsselmans, 1931.

Mondelinge informatie van diverse personen.

Wim Tousain, juli 2017.

51

In het najaar van 2016 verscheen deel 20 van de serie “Helden in de wielersport in Brabant”. Deze uitgave bevat o.a. het hoofdstuk “Oudenbossche wielerbaan: koppel-koers bij de koepelkerk”, geschreven door Kees van Dun (Breda, 1956). Met toestem-ming van én met dank aan de auteur nemen wij zijn tekst hieronder integraal over. De foto's komen uit de collectie van de Heemkundige Kring.

- - - - - - - - - -

De snelste wielerbaan van de provincie stond in Oudenbosch. Volgens sommigen was het ook de steilste van Europa. Grote kampioenen trapten er hun rondjes, on-der toeziend oog van een jonge directrice. Maar de tijd draaide tegen de klok in en Pluvius was voortdurend spelbreker .

Halverwege de jaren zestig doorkruiste ons gezin regelmatig de Noordwesthoek, voor een dagje zee op weg van Ulvenhout naar Burgh-Haamstede. Binnen het uur na vertrek naderde voor mij vanaf de achterbank van de VW Kever ter hoogte van Oudenbosch het eerste hoogtepunt van de reis. Na links en rechts langs de Basiliek

52

te zijn gelaveerd, zagen we in een bocht even buiten het dorp de wielerbaan liggen. Ik had het idee dat je zo in het kuipje kon kijken, in mijn herinnering zie ik zelfs planken liggen. Lang kon ik er niet bij stilstaan, mijn vader zette koers naar het volgende plaatsje op de route. ’s Avonds, bij terugkeer van het strand, kwamen we weer langs de velodroom, zoals mijn vader zei. Hij was opgegroeid aan de grens en vertrouwd met de Vlaamse woordenschat. Door die dagtochtjes kreeg de wieler-baan een aparte plek in mijn zomerse jeugdherinneringen. Tijd om na te gaan hoe het precies zat met die piste daar in het Rome van Brabant.

In het Oudenbosch van nu is niets meer te vinden van de openlucht wielerbaan. Zoals wel vaker, herinnert alleen een straatnaam aan het fietspaleis. Je kunt er voor meerdere tonnen euro’s aan de Wielerbaan wonen, een straat op de plek waar tot in de jaren negentig de omloop stond. De laatste versie wel te verstaan, want die kwam begin jaren zeventig op de plek waar al eerder twee banen waren geweest. Schoolkinderen legden het allereerste zandbaantje aan rond 1925. Later werd dat vergroot op initiatief van dezelfde kinderen die intussen een wielerclub hadden gevormd. Tijdens het interbellum was het bon ton bij gemeentebesturen en wieler-verenigingen om in dorpen en steden wedstrijdbanen aan te leggen. Misschien on-

der het motto ‘Geef het volk brood en spelen’, wie zal het zeggen. In de jaren dertig telde Nederland op enig moment meer dan honderd wielerbanen. Je had ze van asfalt, beton, hout (vaak supersnel!), cement, leem, aarde, zand, gras en zelfs koolas als ondergrond. Het verhaal wil dat voor de onderlaag van de tweede Oudenbossche baan kruikjes van de lokale brouwerij Bourgogne Kruis zijn gebruikt. De zegen kwam dus ook van beneden, al zal zeker ge-holpen hebben dat degene die de baan mee aanleg-de tevens baas van de brouwerij was. Zijn kompa-nen waren een fietsenhandelaar en een cafébaas. Zij realiseerden de baan eigenhandig en zorgden voor het nodige geld.

VliegenOp de wielerbaan, een betonnen exemplaar, reden in het openingsjaar 1934 meteen al grote Brabantse pistiers. Tijdens een liefdadigheidswedstrijd kwam meteen ‘de koning der renners ’Jan ‘kanonbal’ Pijnenburg uit Tilburg opdraven, samen met Frans Slaats uit Waalwijk, Thijs van Oers uit Langeweg, Piet van der Horst uit Klundert, Marinus Valentijn uit Sint Willebrord en Janus ‘ouwe bras’ Braspennincx uit Zundert. Deze topselectie bewees dat er iets heel bijzonders op ‘Sportpark Ou-denbosch’ was verrezen. Er kwam veel volk op af, sommige mensen zaten in de bomen om het entreegeld -een kwartje- niet te hoeven betalen. De crisistijd liet

53

zich gelden. Het was de periode van ’De Grote Prijs van Oudenbosch’ (om honderd gulden) en 25-uren koppelwedstrijden, een noviteit in de streek. De baan was snel en had de steilste bochten van Europa, het hellingspercentage was meer dan zestig graden. Dat was met het Nederlandse weer meteen een handicap, er moesten nogal eens wedstrijden worden afgelast omdat de renners uit de bochten vielen als vlie-gen van het plafond. Op den duur hield dit fenomeen zelfs renners weg. Maar op anderen oefende de hoge bochten juist een extra aantrekkingskracht uit.

Door financiële moeilijkheden ligt de baan er kort voor de oorlog verwaarloosd bij. Op het middenterrein is een oud ijzer opslag. Men wil de omloop echter niet afbreken, er moest altijd een mogelijkheid blijven om hem weer te heropenen. Na de bevrijding van Oudenbosch, eind oktober 1944, rijden geallieerde militairen met hun motoren over de baan. Dat was uiteraard kost voor de Oudenbossche jeugd, die massaal uitloopt om de soldaten over hun wielerbaan te zien jakkeren.

Middenin de jaren zestig, als in de weekenden steeds meer Brabantse gezinnen op weg naar zee de wielerbaan passeren, kent Oudenbosch een wielrenner-kastelein: Jan Coensen, oorspronkelijk uit Vlijmen. Met de beroepsrenners Werner ‘zwaantje’ Swaneveld en Michel ‘mies’ Stolker struinde hij de ‘wilde’ koersen rond de Basi-liekstad af. Swaneveld zorgt er met Wim van Est -ja die- voor dat in de sixties het baantje wordt opgeknapt en weer opent. Ook Coensen draaide er zijn rondjes mee. Van ‘de beul van het Heike’ krijgt hij een baanfiets met blokketting, goed genoeg

Op 1 september 1934 werd Jan Pijnenburg gehuldigd door het bestuur van de St. Elisabeth Vereniging. V.l.n.r. de dames Van de Bemd, Braat, Gielen en Verheul.Rechts met bolhoek George Hogenkamp van de Nederlandsche Wielren Unie.

54

om met zijn veteranenlicensie over de steile baan te vlammen. Dat ging niet altijd goed. Er is een foto van hem gemaakt na een flinke valpartij met de ook uit Vlijmen afkomstige Andre van Elten.

KriebelsAls de jaren zeventig aanbreken zit er weer sleet op de baan -de bochten zijn letterlijk verdwe-nen- en raakt het baanwielrennen in een impasse. Het rijden op de weg trekt meer mensen, meer renners en heeft meer aanzien. Het moment voor een inventief duo om werk te maken van een lang gekoesterde wens. In augustus 1971 laat Marlet-te de Groen, dan 22 jaar, de pers weten dat zij directrice wordt van een nieuw aan te leggen wielerstadion: ‘Laat de mannen maar fietsen, wij doen de rest’. Met die ‘wij’ bedoelt ze zichzelf en haar vader, oud-beroepsrenner en prijsrijder uit

de jaren dertig, Lau de Groen. Al jaren was er een smeulend verlangen in Ouden-bosch om de oude baan -volgens velen de snelste van Brabant- om te toveren in een klassebaan. Er wordt veel gesproken over restauratie en uitbreiding, de term wielerpaleis komt zelfs langs, maar er gebeurt weinig tot niets. Papa en dochter-lief vragen burgemeester Jan van Casteren zes weken om met een plan en spon-sors voor een vernieuwd baancomplex te mogen komen. Dat lukt en na flink wat gesoebat met Gedeputeerde Staten kunnen ze beginnen. De Groen senior, woonachtig in Bosschenhoofd, had zijn geld verdiend met tentoonstellingen in-richten en weet hoe je iets snel uit de grond stampt. Zijn dochter, kapster van origine, reist met haar vader van wed-strijd naar wedstrijd, gegrepen als zij zijn door het wielermetier. Vaak is zij rondemiss. ‘De sport fascineert mij’, laat ze in de krant weten. ‘Een renner die terugkomt uit bijna verloren positie bezorgt mij de kriebels.’

Dochter en vader willen een bredere baan, zodat er drie Derny’s naast elkaar kun-nen rijden. Ook komen er een paviljoen annex restaurant en kleedgelegenheid. Er verrijzen aan twee kanten tribunes en het middenterrein gaat open voor publiek.

Jan Coensen (coll. Coensen)

Marlette en haar vader Lau de Groen

55

Marlette de Groen: ‘De gezelligheid van een sportpaleis in Antwerpen bloeit voor alles bij de gratie van het midden-terrein.’ Haar vader: ‘Alle clubs doen mee en kunnen de baan onbeperkt ge-bruiken. Er zijn alleen in Brabant al 1.000 licentiehouders en de bestaan-de banen zijn overbelast.’ Huisvriend Chris Delbressine is beoogd manager van het complex, vader De Groen ei-genaar en beheerder Marcus doet de dagelijkse dingetjes op en aan de baan. Roosendaler Delbressine is de man met een eigen missie: hij wil de Westbra-bantse jeugd warm laten lopen voor het baanwielrennen. De nieuwe directrice mag dan van koers houden, zelf zal ze niet snel op een fiets stappen: ‘Een vrouw op een fiets vind ik niet zo’n erg flatteus ge-zicht.’

GroothedenAfgaand op de foto’s is in februari 1972 begonnen met de aanleg van de vernieuw-de, derde baan. Op de openingsdag, eerste Paasdag 1972, is mede-initiator Chris Delbressine -who else- speaker van dienst en hij praat eregast en ex-baansprinter Jan Derksen binnen die met bloemen over de streep bolt bij wijze van inhuldiging. De in Geertruidenberg geboren Derksen was acht jaar eerder gestopt met wielren-nen. Hij was een meester in de surplace. Verder maakt niemand minder dan Wim van Est -ja die weer- zijn opwachting. IJzeren Willem is dan al zeven jaar met fietsen gestopt. Bij de dernywedstrijd blijken na de eerste bel voor de laatste ronde

de nummers een tot en met drie: Gerard Koel, Theo Verschueren en Jaap Oud-kerk. Er is veel publiek voor deze grootheden op-gekomen, al is de baan nog lang niet klaar. Geen kleed-kamers voor de renners te bekennen, ze hangen wat tegen een provisorisch hek in afwachting van het mo-ment dat zij aan de beurt zijn. Een enkele mekanie-ker pleegt onderhoud aan

In 1972 wordt de baan grondig opgeknapt en deels vernieuwd (Ben Steffen - WBA)

1972: Gerard Koel leidt in de dernywedstrijd vóór TheoVerschueren en Jaap Oudkerk (Ben Steffen - WBA)

56

de fietsen, pal aan de baan. De baanmiss ziet er nog uit als een majorette, korte jurk en lange, witte laklaarzen. Langs de baan Skol-reclame, een bier dat in die tijd in Nederland werd geïntroduceerd.

Aan de afbeeldingen is te zien dat de baan eenvoudig was, met gras in het mid-den en eikenbomen langs de buitenzijde. Onder het groene gebladerte staat het publiek dat in de diepte kijkt en de coureurs voorbij ziet suizen. Ook deze piste is stijl in de bochten en bij nat weer een showstopper. Lichte regenval maakt de baan al snel spiegelglad en gevaarlijk. Daarom wordt de betonlaag al twee jaar na de opening stroever gemaakt. In de beschrijvingen uit die tijd vallen meer dan eens de begrippen ‘knus’ en ‘prettig’. Regionale klasbakken als Peter Valentijn, vermaard vanwege zijn stijl en zit, daverden over het beton. Hij behoort met Ad en Andre Verstijlen en Bart van Est tot de succesvolle juniorenbrigade van de roemruchte wielervereniging Willebrord Wil Vooruit. Chris Kipping heeft er eveneens de nodig rondjes gedraaid, als amateurrenner en als gangmaker. Hij wordt er jaren later nog enthousiast over: ‘De familie De Groen was altijd goed voor de centen, als je je best deed kon je er goed verdienen.’

BruidjesOp het ovaal worden achtervolgingen, puntenkoersen, sprint, afvalkoers (samen een omnium), ritten in lijn, keirin, koppelkoersen, tijdritten, dernykoersen en stayer-wedstrijden achter zware motoren gehouden. Eind september 1972 zien we veelvuldig stayerkampioen Cees Stam in actie. Een jaar later komen in de zomer

Cees Stam aan de leiding tijdens een stayerwedstrijd (Dick de Boer - WBA)

57

o.a. nationaal sprintkampioen Rinie Langkruis op het baantje in actie. Van hem bestaat een spectaculaire foto waarop zijn achterband er finaal afknalt. Tot de be-kendste sponsoren behoren modehuis Cora dat in maart 1973 een show van bruids-kleding op de baan houdt. Vier in het lang gehulde bruiden tonen hun kleding voor de mooiste dag. Inclusief slappe hoeden en een parasolletje, blijkbaar in de mode

toen. Op de achtergrond staat zowaar een racefiets en -veilig opgeborgen achter de balustrade- een wielrenner. Nu het toch over showbusiness gaat, er werd ook meer in de geest van het wielrennen publiciteit gezocht via het stadionnetje. Eind febru-ari 1976 presenteerde de ploeg van Bleu de Nil Cosme-tics er zich. Vijftien coureurs, een ploegleider en een ploegauto posteerden zich trots op het middenterrein. Toch maakt het baanwielrennen steeds moeilijke tij-den door, de belangstelling van het publiek loopt terug, zeker op buitenbanen. Traditiegetrouw begint het sei-zoen op Eerste Paasdag, maar in 1976 komen er die dag slechts 400 mensen kijken naar de pistiers en luisteren naar baanspeaker Frits de Leeuw. En dat ondanks een halvering (!) van de toegangsprijzen. Inmiddels offici-eel baanmanager Delbressine is nog laconiek: ‘Ik heb een blauw oog opgelopen, maar laat me hierdoor niet ontmoedigen.’ Directeur De Groen is even cynisch als optimistisch: ‘De Westbrabanders doen vandaag waar-

De bruidsmodeshow van modehuis Cora in 1973 (Ben Steffen - WBA)

Chris Delbressine(Ben Steffen - WBA)

schijnlijk allemaal hun Eerste Heilige Communie. Maar we geven de moed niet op. We zullen slagen!’ Renner Martin Venix ervaart die dag als saai en sfeerloos. ‘Er zat geen climax in het programma. Er moeten weer Nederland- België wedstrijden komen. ’

Vanaf het seizoen 1976 wordt er gevoetbald op het midden-terrein, een initiatief van Del-bressine en Marlette de Groen. Bedrijven uit de regio werken er hun minivoetbal-toernooien af. De wielerliefhebbers kun-nen het niet erg waarderen. Op een zaterdagavond in de zomer van 1980 is er een Wie-lergala met drie wereldkam-pioenen en hun gangmakers: Mathe Pronk met Noppie Koch, Guido van Meel achter

Joop Stakenburg en Gaby Minneboo met Bruno Walraven. In juni 1984 -de baan viert haar vijftigjarig bestaan- zijn er de nationale baankampioenschappen voor junioren, helaas weer voor weinig publiek. De regelrechte kleppers blijven er toch langskomen, tijdens een omnium voor profs: Joop Zoetemelk, Johan van de Velde, Bert Oosterbosch, Jan Raas (winnaar), Gerrie Knetemann, Johan Lammerts, Cees Priem en Hennie Rovers. Soms wordt er geëxperi-menteerd met gratis toegang, vrije trainingen en meer dameskoersen om een groter publiek te trekken. Te-vergeefs. Begin september 1985 is er een opleving in de belangstelling als ex-wereldkampioenen en Tour de France winnaars worden weggeschoten door Jan Raas. Het publiek geniet van Gerrie Knetemann, Jac Hanegraaf, Theo Apeldoorn, Jelle Nijdam en Cees Priem. Joop Zoetemelk, pas drie dagen eerder we-reldkampioen geworden, wordt voor 2.000 mensen gehuldigd in zijn Kwantum Decosol shirt. Ceremo-niemeester Chris Delbressine draagt gedienstig Zoe-temelk’s sporttas. Uiteraard is ook De Groen van de partij, keurig met zijn stropdas achter de broekriem. Maar dan zijn er al veel minder reclameborden langs de omloop te zien, het is een aflopende zaak, de streekbaan raakt verder in de vergetelheid -ondanks alle inspanningen.

58

Minivoetbalwedstrijd in 1978 tussen RAC en Webra(Dick de Boer - WBA)

De huldiging van wereld-kampioen Joop Zoetemelk

(Ben Steffen - WBA)

WeergodenLau de Groen zet zijn onoverdekte thuispiste voor Noord-Brabant en Zeeland in mei 1987 te koop. Aan de krant laat hij weten: ‘Ik vind niet dat wij als baan Ouden-bosch mislukt zijn. Je moet gewoon stellen dat het nergens in Nederland gelukt is.’ Hij ziet niet om in wrok. Begin oktober 1988 neemt Lau -van Laurentius- de Groen afscheid. De initiator en eigenaar van de derde baan kwam van Nieuw-Vossemeer en is tien jaar geleden overleden in Bergen op Zoom. Hij werd 91 jaar. In 1934 koerste hij zelf nog als amateur op ‘zijn’ baan. Ondanks de slechte gezondheid op latere leeftijd bleef De Groen een grote wielerfan. Hij organiseerde tijdens zijn vijftien nijvere jaren in de Basiliekstad ontelbare baankoersen. Helaas zijn die vaak verregend of verwaaid, de weergoden waren geen vrienden van hem. Sterker nog: 1 op de 3 wedstrijden konden door het weer niet doorgaan. Dikwijls betaalde De Groen de wedstrijden uit eigen middelen, quitte spelen was voor hem genoeg. Hij was een begeesterd wielerfanaat: in zijn huis in Bosschenhoofd had hij een kamer met alleen maar wielerattributen.

Het is de herfst van 1988 als de baan aan de Zandeweg een nieuwe en verrassende eigenaar heeft: Ruud Bakker. De oud-soigneur van de TI-Raleighploeg schrok eerst toen De Groen hem zei dat hij de aangewezen overnamekandidaat was. Maar hij

wil het proberen: ‘Het is met de baansport in Neder-land al 5 voor 12.’ Bakker gaat een nieuwe, snellere grondlaag aanbrengen, een tribune en overkapping plaatsen en voor de jeugd wielerkampen in wieler-schoolverband organiseren. Totaal aan geschatte in-vesteringen voor deze vierde herrijzenis van de baan: twee miljoen gulden, deels op te brengen door het bedrijfsleven. De nieuwe eigenaar opent zijn ge-renoveerde baan, met de opvallende karikaturen van wielergrootheden bij de ingang, in oktober 1989 voor 1.500 toeschouwers. Hij heeft daar zijn oud-collega’s Peter Post en Eric Vanderaerden voor gecharterd. De

naam van de nieuwe wielerbaan en de wielerschool is Le Dauphin (de kroonprins). In de winter wil Bakker in het clubgebouw trainingen en lezingen organiseren en hij speelt met de gedachte aan tennis- en schoolvoetbaltoernooien. Verder ziet hij in de toekomst beurzen en popconcerten met Herman Brood, Normaal of de Golden Earring naar Oudenbosch komen. Vooral met dat laatste idee brengt hij buurtbewo-ners in het geweer.

De laatste private eigenaar van de piste in de Basiliekstad -begin dit jaar op 72-jari-ge leeftijd overleden- is niet veel geluk beschoren. Bakker en de gemeente krijgen onenigheid over de nevenactiviteiten in het koopcontract. Het resultaat is dat de ge-meente de baan van hem terugkoopt. Zij probeert nog om wielerverenigingen te in-

59

Ruud Bakker (Wieler Revue)

teresseren, maar die hebben het druk met andere dingen, zoals fusies. Het Brabants Nieuwsblad brengt in 1991 het nieuws dat de baan wordt opgedoekt. De enige piste die de provincie nog telt, wordt gesloopt om plaats te maken voor huizen. Er be-staat nog een button van de dag dat Bakker zijn avontuur begon. Daarop staat trots ‘Wielerbaan Le Dauphin Oudenbosch’ en de datum ‘15 oktober 1989’. Het plaatje erbij heeft iets van een stervende zwaan, in dit geval een slapjanusachtige renner die met fiets en al kopje onder dreigt te gaan. Achteraf zat daar een zeker voorspel-lend vermogen in. Medio jaren negentig wordt de baan volledig gesloopt, de grond bouwrijp gemaakt en in 1997 verrijzen de eerste huizen op het adres Wielerbaan. Dit keer is de surplace van de Oudenbossche piste definitief.

Met dank aan:• Heemkundige Kring Broeder Christofoor uit Oudenbosch, • Wielersport.slogblog.nl • Thuisinbrabant.nl• Westbrabantarchief.nl• het Leidsch Dagblad.

Kees van Dun, 2016.

bron: Helden in de wielersport in Brabant, deel 20. Epe, Nederlandse Sportlitera-tuur Uitgeverij, 2016.Dit boek is aanwezig in de bibliotheek van de Heemkundige Kring. Belangstellenden kunnen per e-mail contact opnemen met Kees Heskens (cjmheskens@hetnet.nl).

60

1972: Koppelkoers bij de Koepelkerk (Ben Steffen - WBA)

61

Tijdens een van de pelgrimstochten naar Rome begonnen de dames Backx bij Mentana spontaan het lied “Met Courage” te zingen, met de vuist omhoog. Het lied stamt uit de tijd van de zouaven, toen het in alle toonaarden en variaties hoorbaar was in Oudenbosch. Het is symbolisch voor de golf van godsdienstig enthousiasme, die in het decennium van 1860 tot 1870 door Oudenbosch spoelde: “Het is voor de Heilige Vader van Rome.” Zelfs de Oudenbossche schoenmakers lapten naar ver-luidt op de maat van “Met Courage” de schoenzolen. We kunnen daar nu —ander-halve eeuw later— wel om glimlachen, maar het moet destijds een merkwaardige, boeiende tijd geweest zijn. Een tijd die gedomineerd werd door de aanwezigheid van de zouaven die vanuit Oudenbosch naar Italië trokken om de Kerkelijke Staat van Paus Pius IX te verdedigen tegen de aanvallen van Garibaldi.

Die algemene geestdrift was er mede oorzaak van dat al in 1863 vijf jonge Ouden-bosschenaren zich als vrijwilligers aanmelden bij de zouaven: Piet Couwenbergh (20 jaar), Jan Raaijmakers (21 jaar), André de Veth (24 jaar), Koos van Steen (25 jaar) en Janus Looymans (27 jaar). Laatstgenoemde bracht het als een van de wei-nige Nederlanders tot officier. Naar hem is in de wijk Velletri het Luitenant Looy-manshof vernoemd. In totaal zou het relatief kleine Oudenbosch met zijn amper 3.400 inwoners maar liefst 22 pauselijke strijders naar Rome zenden. Vijf van deze 22 waren betrok-ken bij de bloederige slag bij Mentana op 3 november 1867, waarbij 144 zouaven sneuvelden of gewond raakten. Alle Oudenbossche zouaven zijn teruggekeerd, met uitzondering van Piet de Wildt. Die stierf op 10 mei 1866 (Hemelvaartdag) in het hospitaal van Velletri, ver van huis en haard, in den vreemde waar niemand hem verstond. Toch zegt de overlevering dat hij kenbaar maakte blij te zijn juist met ’s Herenhemelvaart te sterven op het grondgebied van de H. Vader. Het Piet de Wildt plantsoen in de wijk Velletri herinnert aan hem.

Oudenbosch was in die tijd het verzamelpunt voor zouaven vanuit heel Nederland. Elke zondagmiddag kwamen er weer nieuwe lichtingen aan op het station in Ou-denbosch. Afgehaald door broeder Bernardinus van Aart, bakkerszoon uit Zundert,

62

gingen zij naar Saint Louis, al dan niet begeleid met muziek. Zij liepen dan langs de oude nog in gebruik zijnde Agathakerk (thans de r.k. begraafplaats aan de St. Bernaertsstraat) door de toenmalige Kerkstraat naar St. Louis aan de Markt. Op St. Louis werden zij in de sociëteit van de broeders toegesproken door Vader Vin-centius of pastoor Hellemons. Het gebeurde dat er over de honderd nieuwkomers

waren. Dat was te veel om op het instituut te kunnen slapen, dat naast een vijftigtal broeders in 1864 al een 300 internen of pensionairs kende. De zolder van het hotel Tivoli, dat toentertijd op de hoek van de Stationsstraat stond, bood als dependance uitkomst voor de nacht, alvorens de volgende dag met de trein via Brussel richting Italië af te reizen. Uiteraard kwamen op het station ook zouaven aan die terugkeer-den uit de Kerkelijke Staat. Eventuele gewonden werden per rijtuig afgehaald om op St. Louis verder verzorgd te worden.

Het waren al met al opwindende en merkwaardige tijden in Oudenbosch. Pastoor Hellemons maakte handig gebruik van de golf van godsdienstig enthousiasme én van de stijgende welvaart om een langgekoesterde droom te verwezenlijken: de bouw van een nieuwe parochiekerk naar Romeins voorbeeld. In een brochure uit die tijd valt dan ook te lezen: “Ten tijde van de grote vervolging tegen Rome, bouwt

De oorspronkelijke huisvesting van St. Louis aan de Markt

63

Oudenbosch deze Romeinse tempel.” Maar de meeste Oudenbosschenaren zeiden gewoon: “Het is voor de Paus.” Het was als in de middeleeuwen, ten tijde van de grote Kruistochten, dat zij die niet mee konden naar Jeruzalem thuis hun middel-eeuwse kathedralen bouwden. Kruistochten en kathedralen waren producten van één geloof van één geest. En zo was het ook hier in Oudenbosch.

Maar laten we oppassen en de zaken niet verkeerd voorstellen. De basiliek is geen zouaven-souvenir. Dat zou historisch onjuist zijn. Immers de zouaven, die naar Oudenbosch kwamen, hebben de nieuwe kerk niet gekend. Pas op woensdag 18 oktober 1865 ging de eerste spade in de grond en in 1867 werd de eerste steen gelegd door de bisschop-coadjutor van het bisdom Breda, Mgr. van Genk. Vóór 1870 —het jaar van de val van Rome— was er weinig van de basiliek te zien. De zouavenperiode was in 1870 voorbij en pas tien jaar later in 1880 werd de Basiliek in gebruik genomen.

Pastoor Hellemons had ook andere, misschien wel belangrijkere motieven om juist in de zestiger jaren van de 19e eeuw met de bouw van de nieuwe kerk te beginnen. Vanaf 1834 werkzaam in Oudenbosch werkte hij eerst aan het geestelijk welzijn van de parochie. Hij zorgde er o.a. voor dat al zijn parochianen hun Pasen hielden.

In 1864 werden 24.000 communies uitgereikt in de Agathakerk. Hij had in 1838 enige eerwaarde zusters van Roosendaal naar Oudenbosch ge-haald voor gratis onderricht aan meisjes. Daar-naast stichtte de pastoor in 1840 samen met on-derwijzer Jan Huijbregts, de zoon van de koster, de congregatie van de broeders van de Heilige Aloysius van Gonzaga, later algemeen bekend als St. Louis. Met Jan Huijbregts als eerste alge-mene overste onder de naam Vader Vincentius, kwam ook het onderwijs aan jongens in uitste-kende handen. Beide instituten hadden pensio-nairs van over het algemeen welgestelde ouders.

Die zorgden er mede voor dat alles betaalbaar bleef. De verhouding tussen de bisschop van Breda en Willem Hellemons was na een paar moeilijke jaren sterk verbeterd, mede door de bemiddeling van Mgr. Zwijsen, bisschop van ’s Hertogen-bosch en aartsbisschop van Utrecht.

Pastoor Hellemons is aan het begin van het decennium 50 jaar, wanneer hij bij zichzelf bedenkt dat, als hij zijn jongensdroom, ontstaan tijdens zijn studietijd in Rome, wil verwezenlijken, hij er nu mee moet beginnen. Hij heeft er zelf nu nog

Vader Vincentius (1812-1889)

de leeftijd voor. Hij vindt een medestander in de toenmalige, zeer vermogende burgemeester van Oudenbosch, Hermanus van den Dries. De rol van Van den Dries mag niet onderschat worden. Hij heeft zich geweldig ingezet om van Oudenbosch een welvarend dorp te maken. Voor de eerste suikerfabrikant stond hij samen met een andere Oudenbosschenaar privé borg voor 50.000 gulden en maakte daarmee de weg vrij voor de komst van een eerste suikerfabriek in Oudenbosch. Kort daarop zouden aan de haven nog twee fabrieken volgen, waardoor tijdens de bietencam-pagne maar liefst 700 mensen werk hadden en de jaarlijks terugkerende werkeloos-heid in de wintertijd tot het verleden behoorde. Binck, Daverveldt, Rivière de Verninas, Ochsner, Dudok van Heel en later ook

Grandpré Molière zijn de namen van de bekendste suikerfabrikanten van Ouden-bosch uit die tijd. Overigens zij opgemerkt dat er niet alleen Oudenbosschenaren in die suikerfabrieken werkten, maar bijvoorbeeld ook vrouwen uit ’t Heiken (St. Willebrord), die in het ruim van het schip de bieten in manden laadden. Op een gegeven moment gingen de suikerfabrieken ook op zondag werken. Dat was zeer tegen de zin van pastoor Hellemons. Deze deed toen een van zijn voor-spellingen vanaf de preekstoel van de oude Agathakerk. “De suikerfabrieken zullen uit Oudenbosch verdwijnen, als zij de dag des Heren niet meer willen heiligen.” Pastoor Hellemons heeft mettertijd gelijk gekregen, al is dat om heel andere re-denen dan het op zondag doorwerken van de fabrieken. In 1922 draaide de laatste suikerfabriek in Oudenbosch zijn laatste campagne.

Suikerfabrieken aan de haven. Van links naar rechts: Daverveldt-Binck & Cie., Marie Cateau (van Charles Ochsner) en Amunda (van Dudok van Heel).

64

Naast de suikerfabrieken waren er de boomkwekerijen, die in Oudenbosch een steeds groter areaal besloegen en in toenemende mate voor werk en dus voor wel-vaart zorgden. Jan van der Bom, de overgrootvader van de in november 2014 over-leden Piet van der Bom, was in die tijd een der succesvolste boomkwekers. Het be-lang van de Oudenbossche kwekerijen groeide gestaag en werd ook internationaal van betekenis. In 1854 kreeg Oudenbosch een station aan de spoorlijn Antwerpen – Rotterdam via Moerdijk, waar met een veerboot het Hollands Diep werd overgestoken. Het huidige station is het op één na oudste stationsgebouw van Nederland (alleen het station van Valkenburg in Zuid-Limburg is ouder). Het station maakte samen met de eeuwenoude haven Oudenbosch tot een logistiek centrum in die tijd. De statis-tieken laten zien dat er toentertijd per jaar meer dan 3.000 schepen de Oudenbos-sche haven aandeden. Tenslotte leverden ook de bierbrouwerijen van Van Aken (“Het Gekroonde Hart” in de Brouwerijstraat), Van Ginneken (“De Driehoek” aan de Varkensmarkt) en Gou-verneur ("Het Anker” aan de Kade) een niet te onderschatten eco-nomische impuls.

Van die groeiende welvaart wist Hel-lemons te profiteren voor de bouw van de nieuwe kerk. In een dorp dat amper 3.300 inwoners telde, startte hij in 1865 de bouw van de grootste kerk, die in 19e eeuw in ons land gebouwd is. Men moet ver teruggaan in de tijd —zelfs tot aan de middeleeuwen— om mee te maken dat zo’n kleine gemeen-schap zo’n grote kerk bouwt: 80 meter lang en 70 meter hoog. Al zijn energie stopte

65

66

pastoor Hellemons in “zijn” Sint Pieterskerk. Hij was dan ook regelmatig te vinden op de bouwplaats om de voortgang van het werk zelf te kunnen aanschouwen en waar nodig aan te moedigen.

Hellemons liet zich niet alleen bijstaan door architect Pierre Cuypers, maar ook door Theo Florschutz. Flor-schutz, oorspronkelijk afkomstig uit Charleroi (B), was secondant-tekenleraar op St. Louis. Hij werd aangesteld als toezichthouder op de bouw van de kerk, samen met meester timmerman Jacob van Tilborgh, een geboren en getogen Oudenbosschenaar. Cuypers was bij de aan-vang van de bouw groot voorstander van het oprichten van een eigen steenbakkerij. Toen dat evenwel niet van de grond kwam, werd besloten om de stenen te kopen bij een steenfabriek in Boom (bij Antwerpen). In 1866 werden ruim 6.000.000 (zes miljoen !) stenen per schip aangevoerd, een ongekend aantal.

Maar allicht is dat symbolisch voor die merkwaardige tijden met zijn duizenden zouaven, zijn suikerfabrieken, kwekerijen en bierbrouwerijen en vooral met zijn ietwat eigenzinnige, dominante pastoor en zijn puissant rijke burgemeester…

Jan Bedaf, 2017.- o - o - o - o -

DE SLOOPING VAN EX-SUIKERFABRIEK "DE MARK"DE SCHOORSTEEN NEERGEHAALD

De werkzaamheden geschiedden door eigen personeel onder leiding van den opzichter Fr. Luijckx, die nauw-keurig berekende hoe de schoorsteen vallen kon.Allereerst werd nabij de grond aan de eene zijde de schoorsteen uitgekapt. Deze open ruimte werd proviso-risch opgevuld met houten stutten. Nadat voldoende weggekapt was om de schoorsteen te doen overhellen, werden de houten blokken met petroleum gedrenkt. Deze werden nadien aangestoken en brandden uit. Zo-doende viel de stut, die 't gevaarte recht hield, weg en even 2 uur plofte deze voorover, al vallende in meerde-re stukken brekende. De rook van het brandende hout joeg nog in den schoorsteen, zoodat deze na een lang werkdadig leven gesneefd is in volle glorie.bron: De Grondwet, 20 september 1926.

Pierre Cuypers (1827-1921)

OUDENBOSCH in het nieuws

Het stutten van de schoorsteen.Links opzichter Frans Luijkx

67

Het begin.In het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw zaten Kees Suijkerbuijk, Kees Sep en ik bij elkaar. We waren alle drie lid geweest van een toneelvereniging en nog steeds was toneelspelen onze hobby. We hadden een tijd niet meer gespeeld, want die vereniging was opgeheven. We zeiden tegen elkaar hoe leuk het was geweest om op het toneel te staan. En hoe we er, diep in ons binnenste, naar verlangden weer te gaan spelen.“Ik zou”, zei een van ons drieën, “zó weer willen beginnen.”We keken elkaar aan en het werd even stil.“Nou, waar wachten we dan eigenlijk op”, zeiden we. En het begin van een jaren-lange samenwerking was er.

Er werden die avond heel veel plannen op tafel gelegd en allerlei ideeën werden besproken. Sommige plannen werden verworpen, andere voorstellen werden aan-genomen en na urenlang debatteren waren we het eens geworden: we zouden een poging wagen een toneelclub op te richten!We zouden geen avondvullende toneelstukken spelen, maar een avond brengen vol afwisseling van korte sketches en muziek.We stelden ons voor dat we voor verenigingsavonden, personeelsavonden en bijeenkomsten van verschillen-de soorten groepen zouden spelen.Hoe langer we er over doorpraatten (en hoe later het werd) hoe meer we het helemaal voor onze ogen zagen gebeuren.

Nu kwam het er op aan voldoende mensen bij elkaar te brengen, die ons enthousiasme deelden en zich voor 100% in wilden zetten om er iets van te maken.Uiteindelijk werd er een groep gevormd, die bestond uit Doortje van Hoof-van Oers (mijn nicht), Rien van Hoof ( haar man), Kees Suijkerbuijk (mijn neef), Sjef Schuurbiers (mijn zwager), Sjaak van Merode (mijn vader, die meteen tot leider van het gezelschap en tot Sjaak van Merode

68

conferencier werd gebombardeerd), ikzelf en —als enige buitenstaander— Kees Sep.

Er moest natuurlijk een naam verzonnen worden. Na diverse suggesties werd de naam “Cabaret Lachen is Troef” unaniem aangenomen. We vonden dat die naam gemakkelijk in het gehoor en in de mond lag. Het cabaret was geboren, het avon-tuur kon beginnen!

Helaas heeft Kees Sep niet lang deel van ons cabaret uitgemaakt. Hij overleed op veel te jonge leeftijd. Dat was een zeer gevoelig verlies, want Kees was een na-tuurtalent. Hij had, zoals ze wel eens zeggen, “de lach aan zijn kont hangen” en we misten hem heel erg. Zijn plaats werd ingenomen door Lien van Merode-van As, mijn moeder, en hierdoor werd het een echt familiecabaret! En dat wilden we ook zo houden.

Openingslied.We wilden de voorstellingen die zouden komen (we hadden er natuurlijk nog geen idee van hoe veel er dat zouden worden) openen met een openingslied.Dat lied moest gemakkelijk in het gehoor liggen. Het zou een lekkere meestamper moeten zijn. Zo zou het publiek al snel in een goede stemming komen, want hoe eerder dit gebeurde, hoe groter de kans op een succesvolle avond.Het werd een lied in marstempo en de zelf geschreven tekst luidde:

Wij wensen u goede avond dames, herenen een avond vol plezier en vrolijkheid.Wij hopen dat wij u vanavond amuserenen wij hopen dat u straks tevreden zijt.Wij hopen dat wij u vanavond laten lachen,zet uw zorgen maar eens een keer opzij.Zet een feestgezicht en ga gemakkelijk zitten.Lachen dat is Troef, de pret die maken wij.

Oudere lezers onder u zullen mogelijk de wijs nog wel kennen. Het werd door onze jongens in Indië gezongen en de beginregels van het originele lied waren: “Als een soldaat met zijn geweer en zijn klamboe ergens midden in de rimboe wordt gezet, bouwt hij een hutje van wat atap en wat bamboe, onder de blote hemel maakt hij dan zijn bed.” enz.

Het programmaNatuurlijk moest er een programma worden samengesteld. We wilden alleen maar bestaande sketches spelen. We zagen het niet zo zitten om, naast ons dagelijkse

69

werk en naast repetities, ook nog zelf allerlei teksten te moeten verzinnen.We kochten sketches bij bekende toneeluitgeverijen, zoals Toneelfonds Jan Gros-feld te Berlicum en de Nederlandse Revue-centrale te Alkmaar, later overgenomen door Uitgeverij Vink te Alkmaar.

De sketches waren korte eenaktertjes voor enkele personen en hadden namen als: Jansen wordt papa; Hassa ben Hompi; Slaap lekker; De leugenontdekker; De brom-fiets; Een pijnlijke vergissing en nog veel meer.Om het programma te kunnen samenstellen lieten we een aantal zichtzendingen komen. We besteedden er dan een aantal uren aan om met elkaar de leukste stukjes uit te zoeken. Zo bouwden we een avondvullend programma op.De toneelboekjes moesten dan worden gekocht en bij voldoende afname kregen we een vergunning voor eenmalige opvoering. Bij de volgende voorstelling moest dan een nieuwe vergunning worden aangevraagd en natuurlijk moest daar voor worden betaald.We hebben ons altijd trouw aan die voorwaarden gehouden, want er kwamen bij zulke uitvoering regelmatig controles en als er geen vergunning was volgde een fikse boete.

Toen het programma eenmaal was samengesteld konden de repetities beginnen. Van kapelaan Landsbergen mochten we een kleine ruimte onder de basiliek gebrui-ken om te oefenen. In de winter was het daar ijs- en ijskoud, maar dat namen we op de koop toe. We hadden een eigen clublokaal en de onderlinge pret was er ondanks de kou zeker niet minder door.We hadden geen regisseur. Ieder lid dat een leuk idee had (of dat dacht te hebben) bracht dat naar voren en dan werd het besproken en al of niet uitgevoerd. Zo studeerden we ons programma in, steeds nieuwe ideeën proberend, tot we von-den dat het goed was.

Toen we zo een avondvullend programma hadden ingestudeerd, gingen we op zoek naar mogelijkheden om op te kunnen treden.We hadden visitekaartjes laten drukken met de volgende tekst:

En, misschien wel tot onze eigen verbazing, werden we vaak gebeld! Bedrijven die

een personeelsavond wilden geven, verenigingen die een jubileum vierden en hun leden een leuke avond wilden bezorgen, belangenorganisaties die wat geld wilden verdienen, enz.En zelf gingen wij er ook “de boer op” om zoveel mogelijk optredens binnen te kunnen halen. We lieten visitekaartjes achter bij iedereen waar we van verwachtten dat ze ons konden gebruiken.

Op die manier kregen wij optredens in Oudenbosch, maar ook talrijke daarbui-ten. We speelden, behalve in Oudenbosch, onder meer in Bergen op Zoom, Breda, Rucphen, Fijnaart, Schijf, Bosschenhoofd, Zegge en in Standdaarbuiten.

Muzikale begeleiding.We begrepen dat we er met sketches alleen niet kwamen. Er moesten muzikanten bij komen voor de muzikale ondersteuning bij het zingen en het spelen van muziek tussen de sketches, zodat er geen lange stille pauzes in het programma ontstonden. We snapten dat zulke onderbrekingen niet bevorderlijk zijn voor het tempo en de sfeer van de avond.

Na veel zoeken en informeren kwamen we in contact met “The Rubato’s”, bestaan-de uit de broers Jan en Kees Boot uit Fijnaart en Wim Buijs uit Standdaarbuiten. Kees en Wim speelden accordeon, Jan bespeelde het drumstel.Deze jongens waren nog jong. Ze waren niet lang geleden begonnen met musice-ren, maar speelden toch al heel aardig. Bovendien hoopten we dat het publiek, wat vaak uit ouderen bestond, door hun jonge leeftijd vertederd zou worden. En dat bleek ook inderdaad zo te zijn.

Toch kwam na verloop van tijd aan deze samenwerking een eind en we moesten op zoek naar nieuwe muzikanten. Gelukkig was dit niet zo moeilijk, want op een dag

zocht ene Sjef Korsmit uit Oudenbosch contact met het cabaret. Zijn zonen speelden in een band, “De Goblins”, en ze wilden graag met ons gaan samenwerken. Behal-ve de broers Boudewijn en Lex Korsmit speelden ook Jan Dekkers en Jos van Me-rode (geen familie) bij De Goblins. “Ze spelen alles”, verzekerde Sjef Korsmit ons.Na uitvoerig overleg besloot de cabaretgroep met “De Goblins” in zee te gaan. Dat The Goblins

70

ging prima! Ze verstonden elkaar goed en optreden met De Goblins bleek een schot in de roos. Als extra aanwinst brachten ”De Goblins” de nog jonge Corrie Korsmit mee, die op de mandoline speelde en tussen de sketches door mooie solo’s ten beste gaf. Dit viel bij het publiek zeer in de smaak.

Toch kwam na lange tijd ook aan deze samenwerking een eind en we moesten weer op zoek naar een nieuwe muzikale groep.Deze werd al snel gevonden bij “De Charracordi’s”, een accordeonduo bestaande uit Wim Laseroms uit Oudenbosch en Kees van de Broek uit Zegge. Dit was een regelrechte voltreffer! Met name Wim Laseroms was zeer muzikaal. Hij is later leraar geworden aan het Brabants conservatorium te Tilburg. Hij was dirigent van diverse harmonieën en muziekgezelschappen en componeerde meer dan 120 mu-ziekstukken!Het spreekt vanzelf dat het muzikale peil van het cabaretgezelschap omhoog vloog!Bovendien werd de accordeonmuziek door de meestal wat oudere bezoekers zeer gewaardeerd. Lachen is Troef heeft dan ook tot het einde toe met “De Charracor-di’s” samengewerkt.

De voorstelling.Als we ’s avonds uitvoering hadden, meestal gebeurde dat op zaterdagavond, dan was het overdag een behoorlijke zenuwentoestand bij de leden. De hele dag liepen ze bij ons thuis in en uit, con-troleerden of alles in orde was, repeteerden nog snel even hun rol, maakten nog wat afspra-ken en gingen dan weer weg.Pas ’s avonds, als we de eerste regels van ons openingslied zongen, zakte de nerveuze op-winding. Degenen die als eer-sten een eerste sketch moesten spelen hadden het het moei-lijkst. De zaal was dan nog niet “warm”, het publiek moest er nog inkomen.De overige leden stonden dan gespannen tussen de coulissen te luisteren naar de reacties van het publiek. Want we wisten: als het publiek snel begon te lachen, dan werd het een gemakkelijk avond, met een goede stemming en veel gelach. “Ja, ja, ze lachen”, fluisterden we dan opgewonden tegen elkaar.Maar als de lach even uitbleef, dan keken we elkaar bezorgd aan. Want we wisten dat het dan een zware avond zou worden en een hele kluif om het publiek aan het lachen te krijgen. En laten lachen was toch immers ons doel! Gelukkig zijn zulke

Joop van Merode (links) en Rien van Hoof

71

avonden niet vaak voor gekomen.

Herinneringen aan optredens.We hebben in die jaren voor heel veel verschillende soorten toeschouwers gespeeld. We speelden voor gezonden, zieken en zware lichamelijk en geestelijk gehandicap-ten. Dat maakte ons allemaal niet uit, want we deden altijd ons uiterste best er iets van te maken en het publiek te laten lachen.We hebben in heel veel verschillende zalen gespeeld; professionele toneelzalen met een uitstekend podium, maar ook op allerlei geïmproviseerde podia gestaan. Ook dat maakte voor ons niets uit. Ieder optreden had zijn eigen charme, of het nou moeilijk of gemakkelijk ging.Toch zijn er in mijn herinnering een paar optredens blijven hangen, waar ik nog steeds aan terug moet denken.

Wij speelden een keer voor de zusters en het personeel van St. Anna in Ouden-bosch. Zij beschikten slechts over een piepklein podium. De zusters kennende was dat podium geboend tot het blonk en spiegelglad was. Wij waren bang ons te be-wegen, maar er moest natuurlijk toch gelopen worden. En ja hoor, daar gebeurde het: Rien van Hoof gleed op een gegeven ogenblik uit, schoof door en verdween,

al glijdend achter het toneel in de coulissen. Ieder-een lachen natuurlijk. Wij ook, maar het gevolg was wel dat we vanaf dat moment haast helemaal geen stap meer durfden te verzetten.

Heel zwaar was voor ons het optreden voor zware, lichamelijk en geestelijk gehandicapten uit Breda en omgeving. Dit optreden vond plaats in het Re-traitehuis Seppe te Bosschenhoofd. Wij speelden gewoon op de grond. De toeschouwers zaten in een kring om ons heen, sommigen in een rolstoel, anderen hingen zo maar op een bed, omdat ge-woon zitten voor hun onmogelijk was. Bij som-migen liep voortdurend het kwijl uit hun mond.

Uiterlijk verliep de avond zoals andere avonden verliepen. Met de nodige grappen en grollen. Maar innerlijk waren we kapot van alle ellende die we daar zagen. Toch is het een succes geworden. De Eerwaarde Rector van het retraitehuis bedankte ons na afloop en zei dat Lachen is Troef de “lachtroeven werkelijk in handen had”.

Wat ik ook nooit meer zal vergeten is ons optreden in Schijf. Ze beschikten daar toentertijd niet over een echte zaal en we speelden in een soort schuur, die tot to-neelzaal was omgetoverd. De zitplaatsen voor het publiek waren aardappelkisten. Het toneel bestond ook uit aardappelkisten die tegen elkaar aan geschoven waren.Een paar grote lappen deden dienst als gordijnen, die we zelf met de hand open en

Joop van Merode

72

dicht moesten doen, want een schuifmechanisme ontbrak! Het grootste probleem voor ons was echter dat er geen kleedkamer was. Als we ons om moest kleden de-den we dat achter een gordijn. Dat was niet erg, maar we stonden wel in het volle licht, voor een raam dat niet afgeschermd was! Iedere inwoner uit Schijf, die daar de avond voorbij is gekomen, kon de leden van het cabaret in hun ondergoed zien staan. We stonden zogezegd letterlijk in ons hemd!

Maar de kroon spande toch ons optreden in de gevangenis De Koepel in Breda. Daar kwam je, normaal gesproken, nooit in! En wij kregen nu die kans. De gevan-genen kregen van tijd tot tijd een avond ter ontspanning. Een filmavond, een bingo of wat dan ook. De directeur had ons uitgenodigd om daar een voorstelling te ko-men geven! Voor alle zekerheid was hij bij een eerdere voorstelling van ons komen kijken of het programma wel geschikt was voor de gevangenen. Of er geen bela-den onderwerpen aan bod kwamen of ongewenste voorwerpen gebruikt werden. Er mochten bijvoorbeeld geen messen op het toneel komen. Ook geen lucifers. Er zaten onder de gevangenen immers moordenaars en brandstichters. En die konden beter niet met zulke zaken geconfronteerd worden!Met de nodige opwinding gingen we die avond naar Breda. We werden ontvangen in de portiersloge, waarbij al onze namen en adressen werden genoteerd. De direc-teur kwam ons persoonlijk halen en begeleidde ons de hele avond. Voor we in de zaal, waar we zouden spelen, aankwamen, moesten we langs wel vijf deuren, die alle op slot waren en slechts door bewakers vanuit één kant konden worden geo-pend. En bij elke deur die we passeerden werden we weer geteld.Toen we achter de gordijnen op het toneel stonden en het geroezemoes van de gevangenen in de zaal hoorden, werden we toch wel erg gespannen! We waren inmiddels veel gewend, maar een dergelijk publiek was ook voor ons totaal nieuw.Toen we ons openingslied hadden gezongen moest Sjaak van Merode de avond openen. Of het nou door de zenuwen kwam, of door de macht van de gewoonte, of door beide weet ik niet, maar hij opende met de onsterfelijke woorden: “Hartelijk welkom, dames en heren…..” en dat, terwijl er uiteraard in de hele zaal geen vrouw te bekennen was! Een luid gejoel en gefluit was zijn deel en het duurde geruime tijd voor dat de rust was terug gekeerd en wij ons, aangepaste, programma konden gaan spelen. De rest van de avond verliep gelukkig foutloos. Wel keken we elkaar wat apart aan toen we alle gevangenen uit volle borst “Och was ik maar bij moeder thuis gebleven…” hoorden zingen.Ze hadden zelf een bandje gevormd: “Het Koepelcombo”, bestaande uit vier ge-vangenen, die van de gevangenisdirectie die avond een wit overhemd mochten dra-gen en tussendoor enkele optredens verzorgden. We hebben die avond enkele bijzondere gevangenen gezien. We zagen bijvoor-beeld de beruchte dokter “O.”, die zijn vrouw had vergiftigd. We hebben daar ook de “drie van Breda” gezien. De drie oorlogsmisdadigers. Ze zaten niet in de zaal, maar mochten die avond in de tuin recreëren., vanzelfsprekend onder toezicht van

73

een bewaker.Wat me wel opviel die avond was de vriendschappelijkheid waarmee de gevange-nen en de bewakers met elkaar omgingen. De directeur is de hele tijd bij ons achter het toneel gebleven. Toen we klaar waren nodigde hij ons nog uit voor een kop koffie. We gingen dezelfde weg terug en werden telkens weer geteld.Bij de voordeur gaf hij ons allen een hand en… we werden nogmaals geteld. Toen ik schertsend vroeg of hij bang was dat iemand van ons achter zou blijven, zei hij: “Nee, ik ben bang dat er iemand met jullie mee gaat. Jullie hebben allerlei toneel-kleding en pruiken bij je. En stel je voor dat een gedetineerde stiekem een vermom-ming aan weet te trekken en met jullie mee gaat! Dat wil ik voorkomen.” En vanuit dat standpunt had ik het nog niet bekeken.

Recensies.Heeft het cabaret aan onze verwachtingen voldaan? Ja! Ongetwijfeld! We hadden bijna altijd een enthousiast publiek, kregen veel en langdurig applaus en vaak com-plimenten na afloop. De recensies in de kranten waren goed.

Een greep:- “Het Oudenbossche cabaretgezelschap “Lachen is Troef”wist op voortreffelijke wijze de vele aanwezigen te vermaken.Ook het ensemble van zeer jeugdige muzi-kanten viel bijzonder in de smaak.” (Bejaardenbond, Oudenbosch)- “Dit ensemble, dat door zijn succesvol optreden steeds grotere bekendheid gaat genieten, blijkt inderdaad over goede troefkaarten te beschikken. Zij slaagden er in de aanwezigen een kostelijke middag te verzorgen.” (Bejaardenbond, Oudenbosch)- “De sketches werden op voor-treffelijke wijze naar voren ge-bracht. Het muzikale gedeelte werd door De Goblins prima verzorgd.” (K.A.V., Oudenbosch)- “De voordrachten, muziek en zang oogstten veel bijval bij het publiek.” (Harmonie St. Cecilia, Zegge)- “De ruim 200 bezoekers hebben hartelijk gelachen en luid applaus bewees dat men voldaan was over de gebrachte sketches. Corrie Korsmit wist de zaal te boeien met haar mandoline. “Lachen is Troef” kan weer terugzien op een geslaagde avond.” (De Klokkenberg, Breda)- “Het Oudenbossche cabaretgezelschap “Lachen is Troef” bracht een serie komi-sche sketches die het nodige succes oogstten. De Goblins, eveneens uit Ouden-

Rien van Hoof (links) en Joop van Merode

74

bosch, boekten ook veel bijval.” (Instuif, Fijnaart)- “Het programma werd zeer vlot afgewerkt en de zaal van dhr. Goorden daverde vaak van het lachen.” (Bejaardenbond, Schijf)- “Wat zij brengen is heel goed en niet met ellenlange tussenpozen. Maar het kwam allemaal zeer vlot voor het voetlicht.” (Ziekendag, Bosschenhoofd)- “Dat het talrijke publiek zeer genoten heeft van de naar voren gebrachte stukjes, bewees wel het langdurig applaus.” (personeelsavond Bakker Buijs, Oudenbosch)- “Door de vele belangstellenden werd hartelijk gelachen.” (Katholieke Invaliden-bond St. Liduina, Fijnaart)- “Er werd een vlot non-stopprogramma gebracht, dat door het publiek met een gul applaus beloond werd.” (Door Repatriëring Verbonden, Bergen op Zoom)

Tot slot.We speelden in volle zalen met 200 of meer toeschouwers, maar ook kwam het voor dat er slechts een tiental mensen in de zaal zat. Dat was voor ons niet van belang; we deden toch ons uiterste best om ook dat handjevol toeschouwers te ver-maken. Ook al speelde het dan zwaar, want je hoorde nauwelijks dat er gelachen of geapplaudisseerd werd.

Maar helaas kwam aan onze optredens een eind. Enkele leden werden langdurig ziek en, zoals al eerder gezegd, we wilden geen buitenstaanders er bij. En zo is ons cabaret een stille dood gestorven! Nu, in 2017 zijn er nog maar 2 leden over; de rest is allemaal overleden.

Terugkijkend op die periode betwijfel ik of het cabaret in die vorm tegenwoordig nog wel succes zou hebben. De smaak van het publiek is, mede onder invloed van de televisie, totaal veranderd. Er worden andere eisen gesteld. Cabaret moet tegenwoordig allemaal sneller en —helaas— vaak ook platter en met de nodige schuttingtaal. Daar hebben wij ons bewust nooit mee bezig gehouden. We zorgden er voor dat niemand aanstoot aan ons zou kunnen nemen. Bovendien hadden nog niet veel mensen televisie in die tijd, dus moesten ze hun vermaak buiten de deur zoeken.Ik denk dat ons cabaret in deze tijd als oubollig zou worden gezien, zoals we nu bijvoorbeeld nauwelijks meer kunnen lachen om Snip en Snap. En dat, terwijl zij in hun tijd tot de smaakmakers behoorden, waar onbedaarlijk om gelachen werd.

Het had voor mij allemaal veel langer mogen duren, maar wat ben ik, na al die ja-ren, nog steeds blij dat ik het allemaal mee heb mogen maken!

Joop van Merode, 2017.(de foto's komen uit de collectie van de auteur)

75

(aanvulling van het hoofdstuk in Jaarboek 2016, blz. 50 e.v.)

The HighDeze groep uit de tweede helft van de jaren 60 bestond aanvankelijk uit Bert Roodbeen (solo-gitaar), Glenn Hayes (basgitaar), Jan Kuijster-mans (drums) en Sjaan de Jong (lead en vocal). Glenn Hayes was geboren in Zuid-Afrika, Sjaan de Jong kwam uit Zevenbergen. Roodbeen en De Jong werden later vervangen door Jan Dekkers en Paul Jongenelen.

The Ghosts Skiffle GroupDeze band was zo’n beetje de voorganger van The Goblins met o.a. Boudewijn Korsmit op gi-taar, diens broer Alexander op theekistbas en Ed-die van der Blij op drums. De groep is omstreeks 1963 opgericht door studenten uit Oudenbosch en Oud-Gastel. De band nam deel aan verschillende talentenjachten en songfestivals. Na het vertrek van de gebroeders Korsmit samen met Van der

Blij naar The Goblins is de band nog tot medio 1965 verder gegaan als The Skif-fle Four uit Oud-Gastel.

Bron: West-Brabants 60s Rock & Roll Archief

76

The High, v.l.n.r.: Bert Rood-been, Glenn Hayes (onder), Sjaan de Jong (boven) en

Jan Kuijstermans (pmouse.jimdo.com)

The Ghosts Skiffle Group (pmouse.jimdo.com)

BevolkingOudenbosch telde op 31 december 1967 9.040 inwo-ners. Dat waren er 106 meer dan aan het begin van het jaar. Het verschil wordt vooral verklaard door het feit dat er in 1967 116 meer mensen geboren werden (163) dan er stierven (47). Daar staat tegenover dat er 10 mensen meer vertrokken (774) dan er zich nieuw vestigden (764) in Oudenbosch. Per saldo groeide het inwonertal derhalve met 116 - 10 = 106.

Op zaterdag 1 december werd de mijlpaal van de 9.000e inwoner bereikt. Op die dag zag aan de Kade Johannes Petrus Antonius Maria (“Jan”) Beljaars het levenslicht, met een gewicht van zeven pond. De pasgeborene en zijn gelukkige ouders kregen bezoek van burgemeester Van Casteren, vergezeld door diens vrouw, wethouder

77

De wereld in 1967De Zesdaagse Oorlog, die tussen 5 en 10 juni ge-voerd wordt tussen Israël en zijn Arabische buur-landen, is zonder meer de meest in het oog springen-de kwestie van 1967. De verstrekkende gevolgen van die oorlog spelen tot op de dag van vandaag een rol in het Midden-Oos-ten.

Vooral sinds het uitroe-pen van de staat Israël in

Burgemeester Van Casteren op kraamvisite (WBA)

De Israëlische hoofdrol-spelers. Vlnr: commandantUzi Narkiss, minister van

defensie Moshe Dayan en stafchef Yitzhak Rabin

(en.wikipedia.org)

1948 staat het gebied on-der hoogspanning. Naar schatting 700.000 Pales-tijnen ontvluchten dat jaar hun land en komen terecht in kampen op de Wes-telijke Jordaanoever (in 1950 geannexeerd door Jordanië), de Gazastrook en Libanon. De Arabische landen beloven de vluch-telingen dat ze Israël van de kaart zullen vegen, zo-dat ze naar huis kunnen terugkeren. Van die belof-te is nooit iets terechtge-komen.

Tijdens de Suezcrisis van 1956 ver overt Israël (ge-steund door Frankrijk en Engeland) de Gazastrook en de Sinaïwoestijn, om daarmee de vrije door-gang van het scheep-vaartverkeer van én naar de belangrijke haven van Eilat via de Golf van Aqa-ba veilig te stellen. Nadat er een vredesmacht van de Verenigde Naties ge-installeerd is, trekt Israël zich terug uit de veroverde gebieden.

In 1964 wordt de Palestijn-se Bevrijdings Organisatie (PLO) opgericht met als doel heel Palestina terug te veroveren op Israël ten-einde daar een Palestijn-se staat te vestigen. Ge-steund door Syrië begint de PLO met guerrilla-aan-vallen.

Ondertussen probeert Is-raël stroken grond in het grensgebied met Syrië te cultiveren met gepantser-de tractoren. Syrië op zijn

Fons Braat en gemeentesecretaris Jan van Hoek. Naast een fruitmand voor de moeder was er namens de ge-meente voor de nieuwste inwoner een spaarbankboekje met een inleg van ƒ 100,-. De vorige mijlpaal van 8.000e inwoner was meer dan twaalf jaar geleden (april 1955) en het zou zes jaar du-ren (tot maart 1973) alvorens Oudenbosch zijn 10.000e kon verwelkomen.

VolkshuisvestingDoor de gestage groei van de bevolking bleef de vraag naar woningen onverminderd groot. Aan de bestaande voorraad werden vooral dankzij de Stichting Woning-bouw St. Bernardus 95 nieuwbouwwoningen toege-voegd. Dat was met name in de wijk Pagnevaart, waar de Linnaeuslaan, de Pater Beckersstraat, de Pijnboom-straat en de Vlierstraat hun voltooiing naderden. Aan de Prof. Mulderslaan konden zich definitief win-kels vestigen in het nieuwe winkelcentrum. Op zater-dag 2 september opende een Spar Supermarkt als eerste zijn deuren, spoedig gevolgd door slager Leo van Ier-sel, de schoonzoon van slager Piet van der Bom aan de Molenstraat. Aan de zuidzijde van het winkelcentrum kwam een servicestation voor auto’s.

In het nieuwe plan Groene Woud verschenen de eer-ste particuliere woningen. Aan de Zandeweg nabij het

78

Foto van het winkelcentrum in 1970(collectie Zuiderwijk)

beurt is van plan de loop van de Jordaan Rivier te verleggen, zodat Israël dit water niet kan gebrui-ken voor bevloeiing van de woestijngebieden in het zuiden. Een gestaag groeiend aantal grensin-cidenten tussen Syrië en Israël is het gevolg.

In de loop van 1967 zoekt en vindt president Nasser van Egypte steun voor zijn

plan om het Suezkanaal en de Golf van Aqaba op-nieuw te blokkeren voor Israëlische scheepvaart. Hij trekt met zijn leger de gedemilitariseerde Sinaï-woestijn in. De vredes-troepen van de Verenigde Naties, die ter plekke de strijdende partijen sinds 1956 van elkaar moeten scheiden, worden door Nasser weggestuurd.

Het antwoord van Isra-el laat niet lang op zich wachten. In de vroege ochtend van 5 juni voert

Jodenkerkhof liet Jo van Aalst, kastelein van café “Het Centrum” (tegenover de basiliek), een bungalow bouwen. Aan de overkant verrees in opdracht van tandarts Hans van Zwol een villa met praktijkruim-te.

Ondanks deze initiatieven bleef het aantal woning-zoekenden schommelen rond de 200. Reden voor het gemeentebestuur om haast te maken met het bouwrijp maken van het bestemmingsplan Velletri ten noorden van de Bosschendijk en voor het vaststellen van het bestemmingsplan Begraafplaats en Kom-Noord. In dat plan waren in de Praamstraat, Drimmelaarstraat en Heudestraat de eerste bouwactiviteiten. Er werd daarnaast ook een inrichtingsplan gemaakt voor een bungalowpark in de wijk Pagnevaart, in de omgeving van de Vossenberg.

De sanering van de onbewoonbaar verklaarde wonin-gen aan de “Gribus” in het West-Vaardeke en het voor-malige Kalishoek werd afgerond.

Jo van Aalst (1919-1988)

Een deel van de vroegere "gribus" aan het West-Vaardeke (Stadsarchief Breda - coll. Lohmann)

president Gamal Abdel Nasser (1918-1970)

(vecip.nl)

79

In verband met de groeiende behoefte aan bejaarden-woningen ontwikkelde de woningstichting een plan voor de bouw van 24 seniorenwoning aan het Dr. Huijsmansplantsoen.

Tegelijkertijd kregen de plannen voor de bouw van een bejaardencentrum met aanleunwoningen in de omge-ving van het Spui steeds meer gestalte, maar het zou nog jaren duren alvorens dat metterdaad van de grond kwam.

Economische ontwikkelingAan de Klinkstraat verschenen een viertal fabriekshallen voor rekening van Helfra van Theo Hellemons en Harrie François (het latere op- en overslagbe-drijf Velletri BV), dat het begin markeert van de daadwerkelijke ontwikkeling van het industrie-terrein aan de Bosschendijk.

Nieuw in Oudenbosch was de komst van de tabaks-industrie met de vestiging van N.V. Tabaksindustrie J.F. Scheepens jr. aan de Industrieweg in de panden, die voorheen in gebruik waren bij de blikfabriek Ver-blifa. Op donderdag 26 oktober werd de nieuwkomer, die goed was voor ca. 70 arbeidsplaatsen, feestelijk ge-

het een verrassingsaan-val uit, waarbij nagenoeg de hele Egyptische lucht-macht wordt vernietigd.

Vliegvelden worden on-bruikbaar gemaakt met uitzondering van El Arish aan de Middellandse Zee, dat eventueel door Israël zelf gebruikt kan worden. Later die dag schakelt Is-raël ook grote delen van de Syrische en Jordaanse luchtmacht uit en wordt daarmee alleenheerser in de lucht.

Tegelijkertijd vallen Israë-lische troepen het Egyp-tische leger in de Sinaï aan. Terwijl Egyptenaren op basis van valse radio-berichten feestvieren in de straten van Caïro, besluit Nasser op aanraden van zijn generale staf om zijn soldaten terug te trekken tot over het Suezkanaal. Op 7 juni verovert Israël de strategisch belangrijke stad Sharm El-Sheikh in het uiterste zuiden van de Sinaïwoestijn en één dag

Dr. Huijsmansplantsoen (WBA)

Theo Hellemons

een vernield Egyptisch vliegtuig (bbc.com)

80

opend. Uit vele landen werden tabaksbladeren geïm-porteerd en hier verwerkt, voornamelijk voor de siga-renindustrie, niet alleen in het binnenland maar ook in de Verenigde Staten en Engeland. Vanwege die im- en export koos het bedrijf voor Oudenbosch in verband met de gunstige ligging halverwege de havens van Ant-werpen en Rotterdam. Aanvankelijk stond het hoofd-kantoor van Scheepens in Amsterdam, maar dat zou later ook verplaatst worden naar Oudenbosch. Eveneens aan de Industrieweg vond een aanzienlijke uitbreiding van golfkartonfabriek Brabantia plaats.

Een vraag die menigeen bezighield was: “Wanneer gaat Hunter Douglas beginnen met de bouw van een fabriek op de grond, die vorige jaar (d.i. 1966) van de gemeente gekocht is aan de Bosschendijk?” Afgezien van een paar advertenties in o.a. "Dagblad De Stem" en "Ons Parochieblad" voor de werving van personeel en een voorlichtingsavond op 16 september vielen er vooralsnog weinig activiteiten te bespeuren.

Uiteraard ging niet iedereen in Oudenbosch aan de slag. Gelokt door wervingsadvertenties van koppelbaas Pauw Rommens aan de Timberwolfstraat pendelden velen naar de Rotterdamse haven, waar men volgens sommige advertenties ƒ 161,94 per week kon verdie-nen, een goed loon voor die tijd.

Door dit alles bleef het werkloosheidscijfer laag. Telde de gemeente aan het begin van het jaar nog 109 werk-zoekenden, op 31 december was dat aantal gedaald tot 97. Opgemerkt zij daarbij dat men in de maand mei slechts 38 werklozen telde! Vooral het aantal mensen

later ook Ras Sedr aan de oevers van de Rode Zee. In de avond van 8 juni ac-cepteert de in het nauw gedreven president Nas-ser een staakt-het-vuren.

Koning Hoessein van Jor-danie is bang voor een pro-Nasser staatsgreep door Palestijnen. Daarom

gaat hij niet in op het voor-stel van Israël om neutraal blijven in het conflict. Ge-volg is dat ook Oost-Jeru-zalem op 5 juni onder vuur komt te liggen. Na twee dagen van hevige gevech-ten met het Jordaanse leger, dat zich fel verzet, komt de “Oude Stad”, met inbegrip van de Klaagmuur en de Al-Aqsa moskee, in Israëlische handen. Wan-neer Jordaanse troepen teruggetrokken worden uit de Westelijke Jordaanoe-ver om de wegen naar de hoofdstad Amman te kunnen verdedigen, bezet Israël ook dit geannexeer-de gebied. Tweehonderd-

Koning Hoessein bin Talal (1935-1999)

(pinterest.com)

81

duizend Palestijnen, die in dit gebied wonen, vluchten over de Jordaan Rivier naar Jordanië.

Om een einde te ma-ken aan de voortdurende grensconflicten met Sy-rië besluit Moshe Dayan, minister van Defensie, na enige aarzeling om, voor-dat het tot een wapenstil-stand komt, ook de Golan Hoogvlakte in het grens-gebied met Syrië in te ne-men. Op 9 juni vinden daar hevige gevechten plaats, maar reeds de volgende dag beginnen de Syriërs zich terug te trekken. Bin-nen de kortste keren is het pleit dan beslecht.

In zes dagen tijd verovert Israël de Gazastrook, het Sinaï schiereiland, de Westelijke Jordaanoever en de Golan Hoogvlakte.

dat werkzaam was in de grotere bedrijven nam sterk toe: van 945 op 1 januari tot 1070 (+ 125) op het einde van het jaar.

Deze positieve ontwikkelingen waren voor een deel te danken aan de niet aflatende inspanningen van het ge-meentebestuur om Oudenbosch te promoten als vesti-gingplaats voor bedrijven. Daarbij werd naast de goede onderwijsvoorzieningen o.a. gewezen op de gunstige bereikbaarheid over het water (de haven) en het spoor, alsmede de nabijheid van het rijkswegennet. Ter onder-streping daarvan trok de gemeenteraad geld uit voor een betere ontsluiting van het industrieterrein aan de Mark.

OnderwijsOudenbosch kon in de jaren zestig met enige trots het predicaat ‘regionaal onderwijscentrum’ voeren aan-gezien het rijkelijk voorzien was van zeer diverse on-derwijsinstellingen: kleuteronderwijs, lager onderwijs, uitgebreid lager onderwijs (ulo), H.B.S., L.T.S., huis-houdschool, tuinbouwschool, Mater Amablis-school, kweekscholen, opleidingsschool N191, levensschool, typeschool en dansschool. Veel van deze schoolvor-men waren in die tijd nog gescheiden voor jongens en meisjes.

Het aantal leerlingen, dat onderwijs volgde in Ouden-bosch, groeide gestaag en bedroeg op het einde van het jaar 4.711, de leerlingen van parttime-opleidingen niet meegerekend..

1 nijverheidsakte

De Levensschool (foto Sturm - WBA)

82

Enkele gebeurtenissen in 1967 in chronologi-sche volgorde:

1 januari. – Via de radio-zender Hilversum 3 is voor de eerste keer het sportprogramma “Langs de Lijn” te beluisteren. Het programma is aanvanke-lijk een samenwerking van de omroepen VARA, KRO en AVRO, die voordien elk een eigen sportprogram-ma op de radio hadden.

2 januari. – Voor het eerst wordt er op de Nederland-se televisie reclame uitge-zonden, vooralsnog met een verbod op zondagen en christelijke feestdagen. Het zou tot 1990 duren alvorens dat verbod werd opgeheven.

10 januari. – In Den Haag treedt prinses Margriet (23 jaar oud) in het huwelijk met mr. Pieter van Vol-lenhoven, die daarmee

het eerste niet-adellijke lid van de Koninklijke familie wordt. Van Vollenhoven is in 1939 geboren in Schie-dam, als zoon van een

Omdat de lagere scholen zich destijds allemaal in het centrum bevonden, trok de gemeenteraad ruim een half miljoen gulden uit voor de bouw van een nieuwe school in de wijk Pagnevaart: de Bukehof, ter vervanging van de verouderde Jozefschool achter het toenmalige post-kantoor aan de Markt. In september ging de eerste van in totaal 145 heipalen de grond in aan de Wilgenstraat. De school werd gebouwd door het aannemersbedrijf Muijs & De Winter uit Rotterdam, die ook het ontwerp had gemaakt.

Ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van het Tho-mas More College werd bekend gemaakt dat er plan-nen ontwikkeld werden voor een nieuw schoolgebouw met 36 lokalen aan de Eikenlaan. In 1972 zou dat ge-bouw gerealiseerd moeten zijn.De Pius-mavo aan de St. Annastraat werd uitgebreid met twee lokalen.

Nieuw was de komst van het International Social Trai-ning Institute. De opleiding werd gevestigd in een van de plechtstatige panden van de zusters van St. Anna aan de St. Bernaertsstraat, dat heel toepasselijk werd aan-geduid met de naam “Pro Africa”. Achttien jonge vrou-wen uit Kenia en Oeganda, allemaal qua leeftijd rond

Leerlingen van het International Social Training Institute op St. Anna (foto Sturm - WBA)

(paleishetloo.nl)

83

dekzeilenfabrikant.

12 januari. – Het lichaam van dr. James Bedford, professor aan de Univer-siteit van Californië, wordt onmiddellijk na zijn natuur-lijke dood (kanker) inge-vroren met de bedoeling hem in de toekomst ooit weer tot leven te brengen. Het lichaam wordt nog steeds bewaard bij de Al-cor Foundation in Scotts-dale (Arizona).

14 januari. – In het Gol-den Gate Park van San Francisco vindt de eerste “Human Be-in” plaats, een happening voor hippies. Van heinde en ver stro-men de jongeren toe. Jef-ferson Airplane en andere rockbands zorgen voor de muziek. Het evenement is de voorbode van de “Sum-mer of Love” van de flower power beweging in San Francisco.

26 januari. – Chicago wordt getroffen door de hevigste sneeuwstorm uit haar geschiedenis. In iets meer dan 24 uur valt er bijna 60 cm sneeuw bij

de 24 jaar, volgden met behulp van studiebeurzen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken de opleiding, die vooral gericht was op het ontwikkelen van sociale vaardigheden en opbouwwerk. Na voltooiing van de studie keerden de studenten terug naar hun eigen land in Oost-Afrika.

GemeentebestuurIn de gemeenteraadsvergadering van april werd ein-delijk een besluit genomen over de situering van een nieuw gemeentehuis ter vervanging van het bijna twee eeuwen oude raadhuis aan de Markt2.De gerenommeerde steden-bouwkundige ir. Marinus Jan Granpré Molière (Oudenbosch 1883 – Wassenaar 1972), zoon van een Oudenbossche suiker-baron, had voor het hart van Oudenbosch al tien jaar eerder een visie ontwikkeld. Volgens hem moest de basiliek centraal staan en die kerk zou volgens hem beter tot zijn recht komen als er een kerkplein kwam dat aan weerszijde afgesloten was, aan de oostkant door een pastorie en aan de westkant door een gemeentehuis. Om dit laatste te kunnen reali-seren moest de aansluiting van de Pastoor Hellemons-straat op de Markt een eind naar het westen omgelegd worden. Een kostbare oplossing. Te kostbaar vond de gemeenteraad, die besloot om —in afwijking van de ideeën van Grandpré Molière— het nieuwe gemeen-tehuis te laten bouwen op het lege ruimte3, die aan de zuidkant van Fidei et Arti ontstaan was door de sloop van de voormalige pastorie. Met enkel de stem tegen van Sjef Key, nestor van de raad én zelf architect, kreeg het Bredase architecten-2 thans Zouavenmuseum.3 het huidige Jan Gielenplein.

Portret uit 1941 van Granpré Molière,

getekend door Joan (repository.tudelft.nl)

de sarcofaag waarin het lichaam van dr. James Bedford bewaard wordt

(mediabrest.by)

84

windsnelheden, die oplo-pen tot 85 km/u. Er vallen in de stad 26 doden en 60 in de regio.

27 januari. – Te Cape Canaveral (Florida) vliegt de Apollo-1 cabine tijdens een oefening op de grond in brand, vermoedelijk door kortsluiting in de bedrading. De drie astro-nauten aan boord —Virgil Grissom, Ed White en Ro-ger Chaffee— komen bin-nen 15 seconden om het leven.

15 februari. – Bij de ver-vroegde verkiezingen voor de leden van de Tweede Kamer, nodig geworden door de val van het ka-binet-Cals in november 1966 (“de nacht van Sch-melzer”), blijven de KVP en PvdA ondanks forse verliezen de grootste par-tijen. Grote winnaar is D’66, dat als nieuwkomer zeven zetels in de wacht sleept. Ook de Boerenpar-

bureau Poppel en Van Dael opdracht een ontwerp te maken voor een nieuw gemeentehuis.

De gemeenteraad kende in de vergadering van februari een extra subsidie van ƒ 3.000,- toe aan de drumband ter afdekking van het exploitatietekort, dat in septem-ber 1966 ontstaan was door een te groots opgezet jubi-leumtaptoe ter gelegenheid van het tienjarig bestaan4 .Tevens werd bepaald dat jeugdverenigingen een subsi-die van ƒ 6,- per lid zouden ontvangen. Daarnaast kreeg de Oudenbossche Harmonie ƒ 500,- extra voor de op-leiding van jonge muzikanten.

Op 1 augustus werd in het Gemeenschapshuis aan de Julianalaan een bijzondere zitting van de gemeenteraad gehouden ter huldiging van Jan van Hoek (Princenhage 1913 – Oudenbosch 1998), die 25 jaar in dienst was als gemeentesecretaris. Sinds zijn aantreden in 1942 had Van Hoek als secretaris mede zijn stempel gedrukt op vooral de naoorlogse ontwikkeling van Oudenbosch en hij zou dat blijven doen tot aan zijn pensionering in 1978.Een hele reeks sprekers brachten hulde aan de ju-bilaris en diens vrouw Ma-ria Vermolen: de heer Van Zwol (gemeentesecretaris van Nieuw-Ginneken) na-mens de Kring van Ge-meentesecretarissen; pas-toor Koos Kloeg uit naam van de Stichting Behoud Basiliek, waarvan Van Hoek ook al secretaris was; broeder Telephores voor de Jeugdraad; de heer Gregor Jansen sr. namens het bestuur van het Gemeenschaps-huis; en tenslotte uit naam van de gemeenteraad Sjef Key en namens het personeel Janus Klijs (locosecreta-

4 zie Jaarboek 2016, blz. 105 e.v. (Groen Boekje 112)

Dankwoord van jubilarisJan van Hoek

(Hoendervangers - WBA)

de geblakerde Apollo-1 cabine (nasa.gov)

85

tij van Hendrik Koekoek doet het goed en komt met een winst van +4 even-eens op zeven zetels. In totaal dingen 23 lijsten naar de gunst van de kie-zer.

22 februari. – Generaal Soeharto neemt in Indo-nesië de macht over van president Soekarno, die onder huisarrest wordt geplaatst. Een internatio-nale studie wijst hem later aan als de meest corrupte politicus in de moderne geschiedenis. Tijdens zijn presidentschap, dat duurt tot 1998, verduistert Soe-harto een bedrag tussen de 15 en 35 miljard dollar.

24 februari. – Oorlogsmis-dadiger Wilhelm Harster wordt in München veroor-deeld tot 15 jaar gevan-genisstraf. Hij was tijdens de Duitse bezetting hoofd van Sicherheitsdienst in Nederland van 1940 tot 1943 en wordt medever-antwoordelijk gehouden voor de moord op meer

ris) en Jan Brans (voorzitter van de personeelsvereni-ging). Naast de voltallige gemeenteraad en vele genodigden waren ook de oud-burgemeesters Jan Teijssen en Bart Funk aanwezig bij deze feestelijke bijeenkomst, waar de heer Van Hoek uitvoerig geprezen werd.

Van de broeders van St. Louis ontving de gemeente de collectie van het Zouavenmuseum in bruikleen. Voor het onderbrengen van deze collectie kocht de gemeente in oktober de voormalige Harmoniezaal op de hoek van de Pastoor Hellemonsstraat en het Doelpad. Die was eigendom van het kerkbestuur van de H.H. Agatha en Barbara parochie en werd uit naam van dat bestuur uitgebaat door de naastwonende slijter Rinus Massar. De naam Harmoniezaal ontstond in de eerste helft van de 20e eeuw in de volksmond, omdat de plaatselijke harmonie jarenlang repeteerde in het pand. Oorspron-kelijk was het gebouw evenwel in de tweede helft van de 19e eeuw door de gemeente gebouwd als openbare school en heeft het als zodanig dienst gedaan totdat aan de Markt de Jozefschool in gebruik genomen werd. Te-genwoordig maakt Jeugdcircus Don Bosco voor zijn trainingen gebruik van dit pand.

Andere besluiten van de gemeenteraad in de loop van het jaar betroffen o.a. de invoering van een rioolbelas-ting (ƒ 25,- per woning), alsmede het verhogen van de straatbelasting en de reinigingsrechten. Daarnaast stond het gemeentebestuur garant voor een geldlening van ƒ 1 miljoen voor de uitbreiding, c.q. modernisering van het St. Elisabethgesticht aan het West-Vaardeke.

PauluskerkBinnen de Paulusparochie werd een uitvoerige discus-sie gevoerd over de vraag of er een nieuwe kerk ge-bouwd moest worden in de wijk Pagnevaart of dat men gebruik zou blijven maken van de kapel van Sancta Maria tegenover het station aan de Pagnevaartweg. Nadat besloten was tot nieuwbouw, kreeg het architec-

Generaal Soeharto(wikiwand.com)

86

dan 83.000 Nederlandse joden. Eerder was hij in Nederland in 1949 ook al tot 12 jaar gevangenisstraf veroordeeld, maar in 1953 vervroegd vrijgelaten.

9 maart. – Sevtlana Alli-loejeva, de enige dochter van Sovjet-dictator Jozef Stalin, vraagt op de Ame-rikaanse ambassade in New Delhi (India) asiel aan voor de Verenigde Staten. Sinds de dood van haar beruchte vader in 1953 gebruikt Svetlana de fami-lienaam van haar moeder.

18 maart. – De Liberiaan-se tanker Torrey Canyon, van Koeweit onderweg

tenbureau Mens en Pruyn uit Vught de opdracht een ontwerp te maken. De bisschoppelijke beoordelingscommissie keurde op 13 januari 1967 dat ontwerp goed , waarna de architect het plan verder uitwerkte. Op 22 september vond de aanbesteding plaats. Bouwbedrijf van Oorschot BV uit Roosendaal was de laagste inschrijver en aan hem werd —na enige bezuinigingen— het werk gegund voor een bedrag van ƒ 402.389,-. Het spreekt voor zich dat het nogal wat scheve gezichten gaf, toen bekend werd de Pauluskerk niet gebouwd zou worden door een Ouden-bossche aannemer.

Te midden van de beslommeringen aangaande de bouw van een nieuwe kerk vierde pastoor Suijkerbuijk

op zondag 4 juni zijn 25-jarig priesterjubileum. 's Morgens was er een plechtige Eucharis-tieviering in de kapel van Sanc-ta Maria, waar hij werd geassi-steerd door pastoor Kloeg van H.H. Agatha en Barbara-paro-chie en door rector Verheij den van St. Anna. 's Middags was er een drukbezochte receptie in de Nijverheidsschool aan de

Pagnevaartweg met o.a. toespraken van dominee Nag-tegaal van de Hervormde Kerk en met muzikale optre-

De Pauluskerk in aanbouw (WBA)

Wilhelm Harster(pinterest.com)

Svetlana Alliloejeva(pbs.twimg.com)

87

Pastoor Suijkerbuijk

naar Wales, geladen met bijna 120.000 ton ruwe olie, loopt ten zuidwesten van de Engelse kust door een navigatiefout bij de Scilly-eilanden op de rot-sen en breekt in tweeën.

Pogingen van de Engel-se marine en luchtmacht om de wegstromende olie met bommen in brand te schieten, halen door de ruwe zee niets uit. Hon-derden kilometers strand van Frankrijk, Engeland en het Kanaaleiland Gu-ernsey worden vervuild door de enorme olievlek van 700 km2. Meer dan 15.000 zeevogels vinden de dood. Het is nog steeds de grootste milieuramp uit de Engelse geschiedenis.

26 maart. – De encycliek “Populorum Progressio” (Over de ontwikkeling der volkeren) van paus Pau-lus VI verschijnt. Daarin wordt een oproep gedaan aan de welvarende landen om in het kader van soci-ale gerechtigheid de arme delen van de wereldbevol-king een groter aandeel te geven in de groeiende

dens van de harmonie en de drumband. Kinderen van de kleuterschool 't Eikeltje sloten de receptie op origi-nele wijze af.

Stichting Behoud BasiliekDe stichting, die zich al een tiental jaren inzette voor de hoognodige restauratie van de basiliek, beleefde moei-zame tijden. Weliswaar leverden het rijk, de provincie en de gemeente belangrijke subsidies, maar die waren niet genoeg om de kostbare restauratie te kunnen blij-ven betalen. Met lede ogen moest het stichtingsbestuur vaststellen dat de opbrengst van de diverse inzame-lingsacties in de loop van de jaren was teruggelopen van ƒ 10.000,- bij het begin van de restauratie tot nog geen ƒ 6.000,- in 1967. Om het tij te keren werd be-sloten een circulaire te verspreiden onder de bevolking met het indringende verzoek de werkzaamheden finan-cieel te blijven steunen. Om de restauratie te kunnen voltooien besloot de stich-ting een geldlening af te sluiten, mits de gemeente de kosten van de geldlening voor zijn rekening zou ne-men. Tijdens een vergadering achter gesloten deuren in september stemde de gemeenteraad daarmee in.

Maatschappelijk werkOnder aanvoering van opbouwwerker J. Janse orga-niseerde het Maatschappelijk Centrum Oudenbosch

In de grote zaal van het Gemeenschapshuis werdenvoorstellingen, dansavonden en andere bijeenkomsten

georganiseerd (WBA)

Torrey Canyon(axfordsabode.org.uk)

88

welvaart.

8 april. – Op blote voeten wint de Engelse zangeres Sandie Shaw in Wenen het 12e Eurovisie Song Festival met het liedje “Puppet on a string”.

15 april. – Arie den Har-tog wordt winnaar van de tweede editie van de Am-stel Gold Race, die dat jaar van Helmond naar

(MCO ) talloze activiteiten: een bejaardensoos; een contactgroep voor mindervaliden; een sportinstuif; een damclub en een schaakclub; een jeugdhaven voor jongeren van 14 tot 18 jaar; kindervakantiewerk; vor-mingswerk; een ruilbeurs voor verzamelaars, enz. Veel van die activiteiten vonden plaats in het Gemeen-schapshuis aan de Julianalaan, waar ook maatschappe-lijk werkster Rie Crijnen zitting hield. Emiel Verlaar was daar conciërge en beheerder van de foyer. De jaarlijkse zomerkampen voor kinderen van de la-gere scholen waren dit jaar van 1 tot 8 juli in Bavel en van 10 tot 18 juli in Hooge Mierde.

Puitenol1967 kende een vroege carnaval. Op zaterdag 4 februari mocht burgemeester Van Casteren voor de eerste keer de sleutel van de gemeente overhandigen aan prins Nol III, die bijgestaan werd door grootste boer Jan Mollen en nar Piet Hack. Geheel in het teken van die tijd verscheen de boerenraad op witte fietsen, zo-als die bekend waren van de pro-vobeweging.

De volgende dag ging in de Pagnevaartweg de grote optocht van start. De wijk “PaPoVa” (Pastoor Helle-monsstraat, Polderstaat en Varkensmarkt) ging met de eerste prijs aan de haal voor de bijzondere uitbeelding van de fameuze “mistwedstrijd” Ajax - Liverpool (de-cember 1966).

Tijdens de elfde-van-de-elfde viering kondigde prins Nol III (Piet van Rijsbergen) aan dat hij na acht jaar zijn scepter overdroeg aan prins Nol IV (Toon Dek-kers). Piet Couwenbergh keerde na twee jaar afwezig-heid terug als nar. Zijn plaatsvervanger Piet Hack pakte zijn oude baantje van pliessie weer op.

Prins Nol III (WBA)

Het winnende optreden van Sandie Shaw(derstandard.at)

Arie den Hartog(geheugenvannederland)

89

Meerssen loopt over een afstand van 214 km. Hij klopt in de eindsprint Cees Lute en Harrie Steevens, waarmee het podium he-lemaal Nederlands ge-kleurd is. Het is voor de wielrenner uit Zuidland de tweede overwinning in een internationale klassieker, nadat hij in 1965 ook al Mi-laan-San Remo gewonnen had.

15 april. – Uit protest te-gen de oorlog in Vietnam lopen honderdduizenden in New York mee in een mars van Central Park naar het gebouw van de Verenigde Naties. Onder de deelnemers zijn o.a. dominee Martin Luther King, kinderarts Benjamin Spock en zanger/acteur Harry Belafonte. Ook in San Francisco en andere steden vinden grote pro-testdemonstraties plaats.

19 april. – In Bad Honnef (West-Duitsland) over-lijdt Konrad Adenauer. Adenauer, geboren in 1876, was onafgebro-

Carnavalsvereniging De Zilverjuinen zag in 1967 het levenslicht. Leden van het eerste uur waren Sjef Aerts, Marijn van Agtmaal, Jac Dekkers, Rien van de Linde-loof en Jos Schrauwen. De Zilverjuinen zouden de ko-mende jaren en decennia een vooraanstaande rol gaan spelen bij de carnavalsviering in ’t Puitenol.

Koninginnedag Omdat 30 april op zondag viel, werd Koninginnedag op maandag 1 mei gevierd. Het had Hare Majesteit be-haagd om broeder Fulgen-tius (“Henk”) Knuvers (Rot-terdam 1909 – Oudenbosch 1970)5, voorzitter van de stichting “Centraal Schoolbe-stuur St. Louis”, te benoemen tot officier in de Orde van Oranje-Nassau. Aan onderwijzeres Marie van Ghert (Oudenbosch 1908 – Zevenbergen 1990) en on-

derwijzer Johan Carpay (Appeltern 1902 – Ouden-bosch 1997) werd de ere-medaille van de Orde van Oranje-Nassau in goud uit-gereikt. Harrie Klijn (Hoe-ven 1901 – Oudenbosch 1984), hoofd van de afde-ling bevolking van de ge-meentesecretarie, ontving de medaille in zilver. Die

onderscheiding werd op 18 juli ook uitgereikt aan Bert-ha van As (1913-2000), omdat zij op die dag 40 jaar in dienst was van wasserij “De Hoop” aan de Zandeweg.

Traditiegetrouw begon de viering van Koninginnedag 5 De Henk Knuversschool aan de Van Goghlaan in Roosendaal is naar hem vernoemd.

Johan Carpay

Konrad Adenauer(nl.wikipedia.org)

90

broeder Fulgentius

ken Bondskanselier van West-Duitsland van 1949 tot 1963.

21 april. – Een groep of-ficieren onder aanvoe-ring van kolonel Giorgios Papadopoulos pleegt in

Griekenland kort voor de parlementsverkiezingen een staatsgreep. Er wordt een militaire junta ge-vormd, die tot de zomer van 1974 een waar schrik-bewind gaat voeren onder iedereen, die verdacht wordt van linkse ideeën of sympathieën, zoals de componist Mikis Theodo-rakis (“De dans van Zor-ba”).

24 april. – In het zui-den van de Oeral (Sov-jet-Unie) slaat de eerste Sojoez-ruimtecapsule bij de landing te pletter omdat de parachute weigert open te gaan. Kosmonaut Vladi-mir Komarov komt om het leven.

27 april. – In Utrecht wordt de eerste zoon van prinses Bearix en prins Claus ge-

met een kwartier lang klokkengelui om acht uur ’s morgens, gevolgd door een kerkdienst om negen uur, waarna het verzamelen geblazen was voor de school-jeugd: de meisjes op de Jozefschool en de jongens op de Mariaschool Vanaf het bordes van het toenmalige gemeentehuis aan de Markt nam burgemeester Van Casteren onder grote belangstelling de jaarlijkse au-bade in ontvangst. Terwijl de Oudenbossche Harmonie het Wilhelmus speelde, hezen verkenners van de Pas-toor Hellemonsgroep de Nederlandse driekleur. Met het zingen van een paar vaderlandse liederen, zoals Wien Neêrlands Bloed en Piet Hein, werd de muzikale hulde aan de Koningin afgesloten. De kinderen van de lagere school en de kleuterschool ontvingen daarna een traktatie van het Oranje Comité.

’s Middag was er een optocht voor de jeugd met bont (vooral oranje en rood-wit-blauw) versierde fietsen, bolderwagens enz. In het Gemeenschapshuis vond tegelijkertijd een bal voor de bejaarden plaats. Daar werd de viering van Koninginnedag afgesloten met een dansavond voor jongeren in de leeftijd van 14 tot 18 jaar. Om half elf stopte de muziek!

kinderoptocht Koninginnedag 1967 (collectie Kessel)

Giorgios Papadopoulos (pinterest.com)

91

boren: Willem-Alexander Claus George Ferdinand, Prins van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg.

27 april. – Premier Les-ter Pearson van Canada opent in Montreal de we-reldtentoonstelling "Expo 67".

28 april. – Muhammad Ali verliest al zijn boks-titels, omdat hij militaire dienst weigert. Hij mag bovendien drie jaar niet uitkomen in professionele bokswedstrijden.

30 april. – De diskjockeys Joost den Draaijer (pseu-doniem voor Willem van Kooten) en Jan van Veen introduceren namens de zeezender Radio Veronica drive-in shows.

30 april. – Door een 2-3 overwinning in de uitwed-strijd tegen Fortuna '54 wordt Ajax twee zonda-gen vóór het einde van de competitie voor het twee-de achtereenvolgende jaar landskampioen met het in-drukwekkende doelsaldo 122-34. Feijenoord wordt tweede in de eindstand

Oudenbosch van maand tot maand

januariOp zondag 7 januari werd voor de eerste keer in de ba-siliek een zogenaamde “tienermis” gevierd, waarbij het de bedoeling was teenagers actief te laten deelnemen aan de Eucharistieviering, zoals het voorlezen van het Epistel en het verzorgen van de collecte.

Ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Margriet met prof. mr. Pieter van Vollenhoven op 10 januari kreeg de Oudenbossche schooljeugd een gratis film-voorstelling in het Gemeenschapshuis aangeboden. Uiteraard werden jongens en meisjes nog van elkaar gescheiden. De meisjes waren om 1 uur ’s middags als eerste aan de beurt, de jongens twee uur later.

Bij zijn afscheid als penningmeester van het kerkbe-stuur ontving drs. Jan van Aperen (Oudenbosch 1909 - Zevenbergen 1994) de pauselijke onderscheiding “Pro Ecclesia et Pontifice”. Van Aperen, die als econoom bij het St. Elisabethgesticht werkte, was 22 jaar lang pen-ningmeester geweest. Op doktersadvies moest hij zijn functie neerleggen.

Johan Carpay, onder scholieren beter bekend als “De Nort”, bereikte op zondag 29 januari de pensioenge-rechtigde leeftijd van 65 jaar. Twee dagen later nam hij afscheid op de Mariaschool, waar hij vanaf de jaren 20 voor de klas had gestaan.

februariGedurende vier avonden werd in het Gemeenschaps-huis een cursus gegeven voor verloofde paartjes. Er was telkens een andere spreker. Tijdens de eerste avond was dat huisarts Maarten van Son, tijdens de tweede avond de Roosendaalse psycholoog drs. C. Smits en de derde avond Piet Pouleyn, kapelaan van de Fatimapa-rochie in Roosendaal. De cursus werd afgesloten door burgemeester Theo Andriessen uit Oud Gastel met zijn

Joost den Draaijer(spreekbuis.nl)

92

en Sparta derde. Elinkwijk en Willem II degraderen. Vanuit de Eerste Divisie promoveren Volendam en N.E.C.

30 april. – In Moskou wordt de Oskantino toren in ge-bruik genomen. Met een hoogte van 540 meter is deze televisie- en radio-toren op dat moment het hoogste gebouw ter we-reld, bijna 100 meter hoger dan nummer twee: de Em-pire State Building in New York. Inmiddels zijn er we-reldwijd tien torens hoger dan de Oskantino.

1 mei. – Elvis Presley (1935-1977) trouwt in Las Vegas met Priscilla Beauli-

echtgenote. Over de inhoud van de cursus of het aantal deelnemers is jammer genoeg niets terug te vin-den.

De volkssterrenwacht Simon Ste-vin begon in februari met een as-tronomische nieuwsdienst, een uni-cum in de wereld. Door ’s avonds te bellen met de sterrenwacht (01652 – 2034) werd men een minuut lang op de hoogte gehouden van astro-nomisch nieuws, zoals recente ontwikkelingen op dit gebied, de zichtbaarheid van planeten en kunstmanen, enz. Doel van dit initiatief was om bij een groter pu-bliek belangstelling te wekken voor astronomie.

Cees van der Vorst uit de Stationstraat werd tijdens de clubkampioenschappen van Vice-Versa ’51 in febru-ari kampioen bij de heren senioren, vóór Adri Dam en Adri Brans. Bij de dames senioren ging de titel naar Cor de Veth, gevolgd door Jeanette de Veth en Toos van Eekelen. Het kampioenschap bij de junioren vier maanden later bracht een nieuwe ster aan het licht: Ma-

De volkssterrenwacht Simon Stevin in het voormalige Patershuis aan de Markt

(geheugenvannederland.nl)

Ajax in 1966/67.Vlnr, achter: Wim Suurbier,

Tonny Pronk, Theo van Duivenbode, Velibor Vaso-vić, Bennie Muller en Gert Bals; voor: Sjaak Swart,

Henk Groot, Johan Cruijff, Klaas Nuninga en Piet Keizer (afc-ajax.info)

Elvis en Priscilla(pinterest.com)

93

kapelaan Pouleyn(WBA)

eu, dochter van een Ameri-kaanse luchtmachtofficier. Elvis leerde zijn vrouw acht jaar eerder kennen tij-dens zijn militaire diensttijd in West-Duitsland. Priscilla was toen pas 14 jaar oud.

6 mei. – In Hongkong breken rellen uit. Aanvan-kelijk begonnen als een arbeidsconflict in een fa-briek voor kunstbloemen, groeit de staking na een eerste confrontatie met de politie uit tot een pro-com-munistische demonstratie tegen het Britse bestuur van Hongkong. De activis-ten maken veelvuldig ge-bruiken van bommen, die zij verspreid over heel de stad verstoppen. Op last van de Chinese premier Zhou Enlai worden de ac-ties in december gestopt. 51 mensen, waaronder een aantal politieagenten en journalisten, zijn bij de rellen om het leven geko-men.

9 mei. – Fokker presen-teert op Schiphol zijn eer-ste vliegtuig met straalmo-toren, de F28 Fellowship. Het toestel voor de korte- en middellange afstand kan 65 passagiers vervoe-ren.

9 mei. – Burgemeester

rianne Wagemakers, die pas anderhalf jaar eerder in oktober 1965 met tafelten-nisen begonnen was. Over haar zou Oudenbosch en de tafeltenniswereld in de komende jaren nog het no-dige horen.

In een nagenoeg uitver-kocht Fidei et Arti (toe-gangprijs ƒ 1,50) voerden leden van de Katholieke Plattelands Jongeren (KPJ) op zondag 19 februari on-der regie van Willem Graste het toneelstuk “Levens-schaduwen” op. Het stuk was door Theo Frenkel jr. in 1916 oorspronkelijk geschreven als scenario voor een Nederlandse “stomme” film.

maartDe achtste ouderavond van het Jeugdwerk Jagers op zondag 12 maart was een grandioos succes. De aan-wezige ouders en donateurs werden getrakteerd op een bonte avond, die tot na middernacht duurde. Er waren optredends van de toentertijd bekende Bredase zan-

geres Anja (van Avoort), begeleid door The Swip Twins, het accordeonduo de Charracordi’s en goo-chelaar Jack Marvel. Voorafgaand aan het amu-sementsgedeelte richtten hoofdleider Toon Houte-pen, geestelijk adviseur kapelaan Aad Landsber-gen en Rinus den Braber als lid van de oudercom-

missie het woord tot de aanwezigen.

“Bakker” Jan Verschuuren heropende op donderdag

Presentatie van deFokker F28 op Schiphol

(dutch-aviation.nl)

94

Marianne Wagemakers

Hoes van een plaatje van Anja uit 1967 (discogs.com)

Gijsbert van Hall van Am-sterdam dient per 1 juli zijn ontslag in. Zijn positie is onhoudbaar geworden na de rellen bij het huwe-lijk van de kroonprinses Beatrix en het bouwvak-kersoproer van 1966.

10 mei. – Een fusie tus-sen Alkmaar ’54 en FC Zaanstreek (uit Koog aan de Zaan) leidt tot de oprichting van de Alk-maar-Zaanstreek Combi-natie, kortweg AZ ’67, de voorloper van het huidige AZ.

11 mei. – Het Verenigd Koninkrijk dient tegelijk met Ierland een officieel verzoek in om te mogen toetreden tot de Europese Economische Gemeen-schap (EEG), de voorlo-per van de Europese Unie (EU).

16 mei. – Met een concert in Roubaix (Frankrijk) zet Jacques Brel (1929-1978) definitief een punt achter zijn zangcarrière, hoewel er nadien nog wel albums van hem verschijnen. Zijn grootste successen waren “Ne me quitte pas” (1959) en “Mijn vlakke land” (1962).

16 maart zijn geheel gemoderniseerde bakkers- annex kruidenierswinkel aan de Polderstraat. Onder de bezoe-kers werden vijf taarten verdeeld, terwijl men bij aan-koop van een pak koffie van het merk Douwe Egberts gratis een kop en schotel kreeg. Ook voor kinderen lag een verrassing klaar, mits onder geleide.

Op 24 maart overleed Johannes Maria Klep, de rector van Sancta Maria en moderator van het Thomas More College. Hij woonde in het huis Bosschendijk 4. André Kop-Jansen schilderde een portret van de veel te vroeg overleden moderator, die slechts 51 jaar oud werd. Dat schilderij werd in oktober onthuld tijdens de allereerste reünie van oud leerlingen van het Thomas More Col-lege.

aprilDe vogelvereniging “Onze Vogels” organiseerde ten bate van de clubkas op 8 en 9 april in het Gemeen-schapshuis een groot muziekfestival om het kampioen-schap van West-Brabant. Bij de solisten ging de eerste prijs naar Rini Roks uit St.-Willebrord, bij de bands naar “The Flaming Stars” eveneens uit St.-Willebrord. De categorie duo's en trio's werd gewonnen door “Ly-dia en Monny” uit Zundert. De speciale teenagerprijs

De winkel van Jan Verschuuren aan de Polderstraat

Jacques Brel(gentleman.be)

95

22 mei. – Een enorme brand verwoest in het be-gin van de middag aan de Nieuwstraat in het centrum van Brussel het warenhuis Innovation. Het juiste aan-tal slachtoffers is nooit precies vastgesteld, maar bedraagt volgens het ge-rechtelijk dossier 251 do-den en 62 gewonden. De

oorzaak is vermoedelijk het in brand vliegen van ontvlambaar gas in de val-se tussenplafonds.

25 mei. – Celtic uit Glas-gow wint in Lissabon de Europa Cup I door in de finale Inter Milaan met 2-1 te verslaan.

27 mei. – Per referendum spreekt 90% van de Aus-tralische kiezers zich uit voor het schrappen van bepalingen in de grond-wet, die discriminerend zijn voor Aboriginals.

30 mei. – De onafhanke-lijkheidsverklaring van de oostelijke deelstaat Biafra van Nigeria betekent het

werd door het enthousiaste publiek toegekend aan de Oudenbossche groep “The Splodges”. Het festival

werd op zondag afgesloten met een dansavond op beat-muziek van “The Funny's” uit Nieuw-Vossemeer en de winnaars, “The Flaming Stars”.

Op zondag 23 april vierden de welpen, de verkenners en de rowans, allemaal de hele dag in uniform, de pa-troondag van St. Joris met een speciale mis in de ba-siliek. Vier dagen later was er een ouderavond in de bovenzaal van het Gemeenschapshuis.

De Indorockband “The Goblins” nam in een studio in Breda hun eerste plaatje op met de titel “We like the rain”. Het eerste exemplaar daarvan werd tijdens een jeugdsoosavond op zaterdag 22 april door burgemees-

De brand bij Innovation (lusterweb.com)

96

The Splodges. V.l.n.r. Tom Janssen, Rien de Leeuw,Peter Mollen, Tielo van Doorn en Benny Brouwers

(pmouse.jimdo.com)

begin van een bloedi-ge burgeroorlog, die tot januari 1970 zal duren. Schattingen van het aantal slachtoffers ten gevolge van het oorlogsgeweld en de daarmee samenhan-gende hongersnood lopen uiteen van 500.000 en 2 miljoen.

1 juni. – The Beatles lan-ceren hun revolutionaire album “Sgt. Pepper's Lo-nely Hearts Club Band”, een van de meest invloed-rijke albums in de muziek-geschiedenis. De lp bevat o.a. de nummers "A Day in the Life", "When I'm Sixty-Four", "Lovely Rita", "With a Little Help from my Friends" en "Lucy in the Sky with Diamonds". Vijf-tig jaar na het verschijnen staat het album wereldwijd nog steeds in talrijke hit-lijsten.

5 juni. – In Buenos Aires (Argentinië) verschijnt “Cien años de soledad” (Honderd jaar eenzaam-heid) van de Colombiaan-se schrijver Gabriel Gar-cía Márquez (1927-2014).

ter Van Casteren overhandigd aan de leden van de band, in aanwezigheid van kapelaan Van Berkom en dominee Nag-tegaal. De dansavond werd verder opgeluisterd door het folksongduo “Lydia en Mon-ny” uit Zundert. De opbrengst kwam ten goede aan gehandicapte padvinders.

Onder supervisie van kapelaan Jaap van Berkom werd gestart met de Jeugdsoos, die in de loop van de komen-de jaren uit zou groeien tot "Try". Op zondagmiddagen verzamelden zich twee- tot driehonderd jongelui in de ruimten onder de basiliek om onder het genot van een alchoholvrij (!) drankje te luisteren naar discomuziek

Kapelaan Jaap van Berkom in gesprekmet een paar jongeren (WBA)

Gabriel García Márquez (weirdfictionreview)

97

Volgens velen is deze ma-gisch-realistische roman een van de beste boeken, die ooit geschreven zijn. Het is in 37 talen vertaald en er zijn meer dan 30 mil-joen exemplaren van ver-kocht. Mede vanwege dit boek ontving García Már-quez in 1982 de Nobelprijs voor literatuur.

7 juni. – Ajax pakt de dub-bel door in Amsterdam na verlenging met 2-1 te win-nen van N.A.C. De doel-punten worden gemaakt door Johan Cruijff (64e min. 1-0), Karel Vesters (86e min. 1-1) en Klaas Nuninga (106e min. 2-1).

10 juni. – De Amerikaanse filmacteur Spencer Tracy overlijdt ten gevolge van een hartaanval.

12 juni. – Het Amerikaanse Hooggerechtshof bepaalt unaniem dat het verbod op gemengde (interraciale) huwelijken in strijd is met de grondwet van de Ver-enigde Staten. De zaak was tegen de staat Virgi-

en te sjoelen, tafeltennissen, kegelen of dammen. Ter verhoging van de sfeer traden ook regelmatig Ouden-bossche jeugdbandjes op.

meiIn verband met haar werk als hoofd van een kleuter-school in Roosendaal zag Wies Kessel zich genood-zaakt te stoppen als akela van de welpen. In aanwe-zigheid van districtscommissaris Piet Mol werd Corry van Rijsbergen op woensdag 3 mei geïnstalleerd als haar opvolgster. Lea de Rooy, Rina van Vlimmeren en Janny de Veth waren in die tijd andere leidsters van de welpen, die een wekelijkse bijeenkomst hadden in een van de jeugdhonken aan de Baarlebossche.

Lange afstandswandelaar Jan van den Buijs uit de Molenstraat verbleef van 17 tot 26 mei in Zwitser-land om daar deel te ne-men aan wandeltochten van 40 en 60 km. Deze reis werd mogelijk gemaakt dankzij het sparen van si-garenbandjes.

Spencer Tracy(nl.wikipedia.org)

98

Jongeren in "Try" (WBA)

Jan van den Buijs

Traditiegetrouw organiseerden de zusters van St.Anna ook dit jaar weer hun jaarlijkse fancy fair. De fraaie voordeur van het klooster stond op zaterdag 26 en zon-dag 27 mei wagenwijd open om de mensen uit Ouden-bosch en omgeving naar de achtergelegen speelplaats voor interne leerlingen te lokken. Naast het rad van avontuur kon men daar bij de diverse kraampjes op de speelplaats met allerlei spelletjes leuke prijzen en prijs-jes winnen. De opbrengst van de tweedaagse fancy fair bedroeg ƒ 17.000,-. Daarvan ontving elke Oudenbossche mis-sionaris ƒ 250,-, terwijl de rest ten goede kwam aan een kleuterschoolproject van de zusters van St. Anna in Kenia.

juniVroeger was het plein voor de basiliek aan de zijkan-ten omsloten door muren, die met Romeinse erebogen aan weerszijde aansloten op de voorgevel van de kerk. Die muren waren in de jaren 50 al verdwenen. In juni 1967 werd de vervallen ereboog aan de Pastoor Helle-monsstraat afgebroken. Ruim een kwart eeuw later, in

1993, zou —op initiatief van boomkweker Piet van der Bom— de ereboog in volle glorie hersteld worden door de gepensioneerde metselaar Leo Willemse.

Mgr. Dr. Alphons Mulders (Oudenbosch 1893 – Nij-megen 1981) vierde op 2 juni in intieme kring in zijn

nia aangespannen door Mildred Jeter Loving, een Afro-Amerikaanse vrouw, en haar blanke echtge-noot Richard Loving. De geschiedenis van dit echt-paar is in 2016 verfilmd in de film "Loving".

25 juni. – België en het zui-delijk deel van Nederland wordt getroffen door drie windhozen. Rond kwart over vier ’s middags ont-staat er bij het dorp Oost-malle (België) een torna-do. Een groot deel van het dorp wordt zwaar bescha-digd, 117 huizen worden geheel verwoest.

Even voor half vijf vormt zich een tweede tornado in het Nederlands-Belgische grensgebied bij Ulicoten. De tornado trekt over de grond door een bosrijk ge-bied naar Chaam en buigt af richting Gilze. Over een lengte van 11 km en een breedte van 200 tot 600 meter wordt alles in de baan van de tornado op-gezogen. 75 hectare bos wordt ontworteld. Op een camping bij Chaam komen twee mensen om het le-ven. Om tien over vijf slaat een derde tornado toe in de Betuwe net over de Waal. De gevolgen zijn catastro-

In het midden de Romeinse ereboog,die in 1967 afgebroken werd.

De ravage in Oostmalle (nieuwsblad.be)

99

faal. Over een afstand van 15 km wordt een spoor van verwoesting van 150 tot 250 meter breed getrok-ken. In het westelijk deel van het dorpje Tricht (bij Geldermalsen) worden 50 huizen geheel verwoest, 150 andere raken zwaar beschadigd. Er vallen hier 5 doden en 32 gewonden, 500 mensen worden dak-loos.

6 juli. – Bij een botsing tussen een trein en een tank auto bij Maagdenburg in Oost-Duitsland komen 94 mensen om het leven, voornamelijk schoolkinde-ren.

8 juli. – De Britse actrice Vivien Leigh overlijdt in Londen, 53 jaar oud. Vivi-

woonplaats Nijmegen zijn gouden priesterjubileum. Ter gelegenheid daarvan ontving hij vanuit het Vaticaan een portret van Paus Paulus VI met het onderschrift: “Aan de dierbare Zoon, Onze huisprelaat Alfonsus Johannes Maria Mulders verlenen wij gaarne, bij de viering van zijn gouden Priesterfeest, daarbij herdenken zijn steun aan het voor de universele Kerk zo gewichtige missie-werk, Onze bijzondere Apostolische Zegen”. Professor Mulders kwam in die tijd regelmatig op bezoek bij zijn jongere zuster, de weduwe Anna Gielen-Mulders, die toentertijd op Markt 846 woonde. In de nieuwe wijk Pagnevaart werd een hoofdstraat naar hem vernoemd.

Een andere belangrijke jubilaris deze maand was broe-der Erich de Rijk (Utrecht 1926). Die vierde op zon-dag 18 juni met o.a. een re-ceptie in de grote sociëteit van St. Louis zijn zilveren jubileum als broeder. Sa-men met 21 anderen jon-gemannen was Hans de Rijk in 1942 ingetreden bij de broeders van St. Louis. Broeder Erich was leraar wis- en natuurkun-de aan de bisschoppelijke

kweekschool. Hij is niet alleen bekend geworden als de grondlegger voor de volkssterrenwacht Simon Stevin (de eerste in zijn soort in Nederland), maar ook dankzij de meer dan 250 publicaties die hij over uiteenlopende onderwerpen7 schreef onder verschillende pseudonie-men: Broeder Erich, Bruno Ernst, Ben Engelhart, Ben Elshout e.a. Met die talrijke publicaties deed hij alle eer aan zijn lijfspreuk: “Nescius omnium curiosus sum (Ik weet niets maar ben nieuwsgierig naar alles)”.In 1968 6 Later werd in dat pand het Generalaat van de Broeders van St. Louis gevestigd.7 Over wis-, natuur- en sterrenkunde, kalligraferen, de be-roemde graficus Escher, enz.

De schade in Tricht(nl.wikipedia.org)

Vivien Leigh in "Gone with the Wind" (nl.wikipedia.org)

100

Broeder Erich de Rijk

en Leigh is vooral bekend geworden door haar rol als Scarlett O’Hara in de film “Gone with the wind” (1939), waarvoor zij een Oscar ontving.

10 juli. – 371 mensen ko-men om het leven bij Kobe en Kure (in het zuiden van Japan) als gevolg van he-vige regenval en een aard-verschuiving.

13 juli. – Wereldkampioen Tommy Simpson valt tij-dens de 13e etappe van de Tour de France bij de beklimming van de Mont Ventoux van zijn fiets. Hij overlijdt ter plaatse door een combinatie van amfe-tamines, alcohol en hitte.

21 juli. Het gehucht Win-neconne treedt uit de staat Wisconsin, omdat het abusievelijk niet meer vermeld staat op de we-genkaart van Wisconsin. Na onderhandelingen met de autoriteiten wordt het de volgende dag weer on-derdeel van de staat. Nog jaarlijks wordt deze één-daagse onafhankelijkheid

zou broeder Erich de congregatie van St. Louis verlaten en daarna weer door het leven gaan onder zijn wereldse naam Hans de Rijk. Naar hem is in oktober 1977 de planetoïde Hansderijk vernoemd.

Voor melkboer Toine Jongenelen uit de Klinkstraat bouwde aannemersbedrijf Dekkers - Van de Klundert een woning annex winkel in de Dennenstraat bij het begin van de Vlierstraat. De nieuwe zuivelspeciaalzaak opende op woensdag 21 juni haar deuren.

Heel ongebruikelijk was dat bij het overlijden van Ma-ria Stams, de echtgenote van de “oude” dokter Van Son, op 28 juni een overlijdensadvertentie geplaatst werd in “Ons Parochieblad”.

juliIn 1967 beslisten de Nederlandse bisschoppen dat 15 augustus (Maria-Tenhemelopneming) en 1 november (Allerheiligen) niet langer meer als zondagen gevierd behoefden te worden. Dat besluit had gevolgen voor het concours hippique, dat jaarlijks door The Coun-try Rider op het braakliggende industrieterrein aan de Bosschendijk op 15 augustus georganiseerd werd. Het evenement werd verplaatst naar de eerste zondag van

Prijsuitreiking concours hippique 1967(coll. Brabantse Ruiterdagen)

Tommy Simpson wordt tevergeefs gereanimeerd

(guusvanholland.com)

101

in Winneconne gevierd.

23 juli. – De Fransman Roger Pingeon wint de 54e Tour de France vóór de Spanjaard Julio Jimé-nez en de Italiaan Franco Balmanion. Jan Jansen is

met een vijfde plaats de beste Nederlander in het eindklassement. Hij wint ook het puntenklassement (groene trui) en de dertien-de etappe van Marseille naar Carpentras, waarin Tommy Simpson om het leven kwam.

29 juli. – Een ontploffing en daaropvolgende brand eist 134 doden op een Ameri-kaans vliegdekschip in de Golf van Tonkin (Vietnam).

13 augustus. – België voert de alcoholtest voor automobilisten in. Directe aanleiding is de verkeers-ramp, die bijna anderhalf jaar eerder op 25 april 1966 plaatsvond in Wal-fergem (Vlaams-Brabant). Een dronken automobilist reed toen met 100 km/u in op een schoolklasje, dat juist verkeersles kreeg op

juli. De Koepeltrofee ging voor het tweede achtereen-volgende jaar naar de ruiter Jan de Leyer uit St. Oeden-rode met het paard Sacarolle.

Met een speciale viering werd op zaterdag 8 juli stilge-staan bij het feit dat het honderd jaar geleden was dat Mgr. van Genk, als plaatsvervanger voor de zieke bis-schop Van Hooydonk, de eerste steen had gelegd voor de bouw van de basiliek.

Zondagavond 9 juli reed Mart Brood (20 jaar), zoon van Rinus Brood en Marie Jonkers, op de weg tussen Oudenbosch en Hoeven met hoge snelheid tegen een boom. Hij overleed één dag later in het ziekenhuis van Oudenbosch.

Net als in andere jaren gingen diverse jeugdverenigin-gen in de maand juli op zomerkamp: drie verschillende groepen van het Jeugdwerk Jagers naar Huijbergen en Galder, de welpen naar Rijsbergen, de verkenners naar St. Jorisweert in België, de kabouters naar Bavel en de rowans naar Luxemburg.

Op zondag 16 juli werd een bijzonder jubileum gevierd. Merijntje Marijnissen (Rucphen 1889 – Oudenbosch 1973) van het Doelpad was op dit dag 50 jaar in dienst van de zusters van Sint Anna. Als manusje-van-alles verrichte Merijntje een halve eeuw lang allerlei hand- en spandiensten op het dichtbevolkte complex van de zusters. Zijn vier kinderen zeiden dan ook: “Ons vader is twee keer getrouwd, één keer met ons moeder en één keer met de zusters van Sint Anna.” Het jubileum kreeg extra cachet door de Koninklijke onderscheiding in zil-ver, die de jubilaris uit handen van burgemeester Van Casteren mocht ontvangen.

Eind juli bracht pastoor Koos Kloeg een bezoek aan Rome. Uiteraard ging zijn aandacht vooral uit naar de St. Pieter, maar volgens zijn reisverslag kon hij het als geboren Rotterdammer niet nalaten om het Romeinse

102

Roger Pingeon(lequipe.fr)

straat. Tien kinderen ver-loren het leven, de onder-wijzeres en vier kinderen raakten zwaar gewond.

27 augustus. – Brian Ep-stein, de manager van The Beatles, overlijdt op 32-ja-rige leeftijd in Londen aan een overdosis slaapmid-delen.

3 september. – De Belg Eddy Merckx wordt in Heerlen wereldkampioen op de weg door in de eind-sprint zijn medevluchters Jan Jansen en Ramón Sáez (Spanje) te verslaan.

Colosseum met zijn capaciteit van 50.000 toeschou-wers te vergelijken met de Feijenoord-kuip, die destijds nog plaats bood aan 65.000 mensen. Overigens was hij wel erg onder de indruk van de catacomben.

augustus Een hachelijk avontuur beleefde de 18-jarige Annie Vervaart uit de Lollestraat tijdens haar vakantie in Geulhem (Zuid-Limburg). Samen met drie andere gas-ten van een jeugdherberg ging zij op donderdag 3 au-gustus op ontdekkingstocht uit in de omgeving. Daarbij negeerden zij de prikkeldraadafsluiting van de Keels-berggrot. Op de tast kropen zij de donkere mergelgrot in. Aan het eind van de gang vielen Annie en een van haar metgezellen in een twintig meter diepe put. Won-der boven wonder werden zij niet geraakt door de uit-steeksels aan de zijkant van de amper 1 meter brede put. De twee andere “ontdekkingsreizigers” sloegen onmiddellijk alarm, waarna het tweetal door de plaat-selijke brandweer met behulp van een touw uit hun be-narde positie werd bevrijd. Annie hield aan het ongeval wat schaafwonden, blauwe plekken en een lichte shock over. Haar ongelukkige metgezel, een 17-jarige jongen uit Utrecht, kwam er minder goed van af. Met kapotte knieën en een gebroken scheenbeen werd hij naar het ziekenhuis in Maastricht gebracht. Toch mochten bei-den nog van geluk spreken, want het had veel erger kunnen aflopen.

septemberOp vrijdagmiddag 1 september strandde het zeiljacht “Even Tide”, met aan boord zeven jongelui uit Utrecht en Oudenbosch, op de zandbank Neeltje Jans in de Oosterschelde. Noodgedwongen moesten zij de avond en nacht op de boot doorbrengen, want het duurde tot zaterdagmiddag alvorens een Belgische sportvisser hen zag zwaaien. Die waarschuwde de reddingsmaatschap-pij in Burghsluis. Vroeg in de zaterdagavond kwam de reddingsboot “President Jan Lels” in de buurt van het gestrande jacht. De opvarenden moesten evenwel nog

V.l.n.r. Ramón Sáez, Eddy Merckx en Jan Jansen

(cultura-nova.nl)

103

Brian Epstein(beatles.wiki.com)

bijna een kilometer over de zandbank lopen om een plaats te bereiken, waar zij aan boord van de reddings-boot genomen konden worden. Het was al donker toen zij in Burghsluis aankwamen en onderdak vonden in hotel “Witte van Haemstede”. De jongelui, vier jongens en drie meisjes in leeftijd va-riërend van 21 tot 26 jaar, waren van plan geweest om naar Engeland te varen, hoewel niemand van hen enige ervaring had met zeezeilen.

Het parochiebestuur liet als eigenaar van Fidei et Arti in de loop van de maand september de originele houten klapstoelen in de filmzaal, die nog dateerden uit de ja-ren 30, vervangen door nieuwe stoelen.

oktoberIn oktober 1967 werd de eerste reünie gehouden voor oud-leerlingen van het Thomas More College. De ini-tiatiefnemers waren Frans Plevier en Dré Renne. Broe-der Ephrem Diebels, di-recteur van de school, ont-hulde bij deze gelegenheid een schilderij van de op 24 maart overleden moderator Klep, dat door André Kop-Jansen gemaakt was. De reünie duurde volgens de overlevering tot drie uur ’s nachts.

Eén dag eerder was Rene Pijnen uit Woensdrecht derde geworden bij de wegwedstrijd voor ama-teurs, achter de Brit Gra-ham Webb en de Frans-man Claude Guyot.

3 september. – Zwe-den schakelt om 5 uur ’s nachts van linksrijden over naar rechtsrijden. Tijdens de uren voorafgaand aan dit tijdstip was alle verkeer, dat niet absoluut noodza-kelijk was, verboden. Om kwart voor vijf moest alle verkeer, dat toch op de weg was, vijf minuten stil-staan en zich vervolgens langzaam naar de rechter rijstroken verplaatsen. In grote steden als Stock-holm en Malmö geldt een verkeersverbod van zater-dagmorgen 10 uur tot zon-dagmiddag 15 uur.

21 september. – Vanaf de Firato-tentoonstelling in Amsterdam presen-teert omroepster Ageeth Scherphuis in een citroen-gele jurk de eerste Neder-landse televisie-uitzending in kleur.

Ageeth Scherphuis(nl.wikipedia.org)

104

reddingsboot "President Jan Lels" (Europeana Collections)

André Kop Jansen(Ben Steffen-WBA)

9 oktober. – De actrice Phil Bloom (21 jaar) verschijnt naakt op de televisie in het VPRO-programma "Hoep-la". Tijdens de eerste afle-

vering van dit programma, in juli, had zij al een keer door het beeld gelopen slechts gekleed in kunst-stofbloemen. Het voorval haalt de internationale pers en leidt tot vragen in de Tweede Kamer.

9 oktober. – De Argentijn-se revolutionair en guer-rillaleider Che Guevara (1928-1967) wordt in op-dracht van de CIA geëxe-cuteerd bij het dorpje La Higuera in Bolivia.

In de serie uitzendingen van het radioprogramma “Oude orgels in Brabant” van de NCRV viel op don-derdag 19 oktober het orgel van de Hervormde Kerk in Oudenbosch te beluisteren.

De openbare bibliotheek, die toentertijd gehuisvest was in het Gemeenschapshuis, mocht op 6 oktober zijn dui-zendste lid inschrijven, een opmerkelijk hoog aantal op een inwonertal van amper 9.000! Het heugelijke feit was in ieder geval aanleiding om te streven naar meer ruimte in het Gemeenschapshuis, zodat het mogelijk zou worden om voor de leden 8.000 banden ter uitle-ning of inzage beschikbaar te hebben.

Slijterij “De Vlinder” van Rinus Massar aan de Pastoor Hellemonsstraat bestond op 21 oktober zeventig jaar.

Vanaf dinsdag 31 oktober konden heren hun haar la-ten knippen in de nieuw geopende kapsalon van Tonny Jongenelis aan de Linnaeuslaan. Jaren later zou de kap-salon onder de naam “De Barbier” verhuizen naar de Bosschendijk, waar ook dames terecht kunnen.

novemberOp 3 november 1967 was het honderd jaar geleden dat de veldslag bij Mentana tussen Italiaanse vrijwilligers

De slijterij van Rinus Massar aande Pastoor Hellemonsstraat

Phil Bloom in het program-ma "Hoepla" van 9 oktober

(nl.wikipedia.org)

Che Guevara(historiek.net)

105

17 oktober. – De contro-versiële musical “Hair” met veel drugsgebruik en naaktscènes gaat in New York in première.

7 november. – Carl B. Sto-kes wordt gekozen tot bur-gemeester van Cleveland. Hij is daarmee de eerste zwarte burgemeester van een grote stad in de Ver-enigde Staten.

18 november. – In het tele-visieprogramma “Bij Dorus op schoot” van Tom Man-ders (1921-1972) zingt de 3-jarige Corrina Konijnen-burg (1964-2002) haar ei-gen versie van het aloude liedje “Poessie mauw”.

26 november. – Door over-stromingen in de omge-ving van Lissabon (Portu-gal) als gevolg van hevige regenval (113 mm in één etmaal!) worden duizen-den huizen verwoest. 462 mensen vinden de dood.

3 december. – Een team van chirurgen onder lei-ding van dokter Christi-aan Barnard voert in het Groote Schuur Ziekenhuis in Kaapstad (Zuid-Afrika) de eerste harttransplanta-tie uit. Louis Washkansky

onder leiding van Garibaldi enerzijds en Franse en Pau-selijke troepen anderzijds plaatsvond. De slag staat te

boek als een overwinning van de Zouaven. Omdat er bij de Zouaven veel Neder-landers meevochten, sprak de Paus van een “victoire hollandaise”. Ter gelegen-heid daarvan werd broeder Christofoor van Langen, conservator van het Zoua-venmuseum, op donderdag 2 november geïnterviewd door AVRO-radiopresentator Jan

van Herpen, bekend van o.a. “Hersengymnastiek”.

De vogelvereniging “Onze Vogels” organiseerde onder leiding van voorzitter Ad Dam en secretaris Jos Suij-kerbuijk van vrijdag 17 tot en met zondag 19 novem-ber een vogelshow in het Gemeenschapshuis. Onder de driehonderd te bezichtigen vogels waren veel kleurka-naries, tropische vogels en Californische kuifkwartels.

Op vrijdag 17 november opende Jan van Oosterhout zijn splinternieuwe rijwiel- en bromfietsenzaak aan de Markt, op de plaats waar vroeger café “Mentana” van Willem Mol had gestaan. Als openingsreclame werd een origineel Engels rijwiel aangeboden voor de prijs van ƒ 139,-.

Corrina Konijnenburg zingt bij Dorus

"Poessie mauw" (i.ytimg.com)

106

broeder Christofoor van Langen (1908-1968)

De rijwiel- en bromfietsenzaak van Jan van Oosterhout aan de Markt

krijgt het hart van Denise Darvall, een jonge vrouw die verongelukt was. Drie weken na de transplanta-tie overlijdt Washkansky aan een longontsteking.

11 december. – In Tou-louse (Frankrijk) wordt het supersonische passa-giersvliegtuig "Concorde" gepresenteerd. Het kan een maximum snelheid bereiken van 2x het geluid (2.180 km/u). Het zal nog tot januari 1976 duren al-vorens het vliegtuig zijn eerste passagiers gaat vervoeren.

13 december. – In Utrecht wordt Hans van Zon (1941-1998), destijds algemeen aangeduid als Hans van

De winkel van Geert Bogaarts aan de Fenkelstraat be-stond op 18 november honderd jaar.

Huisschilder Jan de Wild (1900-1991) uit de Polder-straat (op de hoek met het Marktstraatje) beschikte over een prachtige, sonore zangstem, die volgens pas-toor Kloeg bij uitstek ge-schikt was voor het zingen in de basiliek. Dat deed Jan de Wild dan ook naar hartenlust. Menigmaal liet hij zijn schilderswerk staan om ter gelegenheid van huwelijken of begrafenissen in de kerk te gaan zingen. Zijn bekendheid als zanger ging zelfs zo ver dat er mensen uit o.a. Standdaarbuiten speciaal naar Oudenbosch kwamen om Jan de Wild te horen zingen. Vermaard was zijn vertolking van “Ecce Panis Angelo-rum” van Monteverdi tijdens sacramentsprocessies. Speciaal voor hem schreef broeder Valentinus een so-lopartij.Jan de Wild, rijzig en imponerend van gestalte, was in november 1967 vijftig jaar lid van het kerkkoor. Daar-naast was hij ook actief bij de Oudenbossche harmonie en bij het Mannenkoor en bovendien een niet onver-dienstelijk toneelspeler. Begin jaren 70 richtte De Wild in de Zellebergen een bejaardenkoor op, waarvan hij zelf dirigent was.

decemberDe Coöperatieve Veilingvereniging Oudenbosch en Omgeving vierde op 1 december zijn vijftigjarig be-staan (zie ook bladzijde 46 e.v.). De veiling, zoals de vereniging kortweg genoemd werd, had in de loop van haar bestaan de nodige groei en bloei meegemaakt. Be-gin jaren 50 was aan de Bosschendijk het oorspronke-lijke veilinggebouw vervangen door goed geoutilleerde nieuwbouw. Met name tijdens de oogsttijd was het nog

107

Jan de Wild

dr. Christiaan Barnard(1922-2001)

(pinterest.co.uk)

Presentatie van het proto-type van de "Concorde"

in Toulouse(sidesharecdn.com)

108

Z., gearresteerd. Hij wordt ervan verdacht minstens drie (roof)moorden en een aantal pogingen daartoe op zijn geweten te hebben.

15 december. – Tijdens de spits stort bij Point Pleasant (West-Virginia) de Silver Bridge over de Ohio rivier in zonder aan-wijsbare oorzaak. Zesen-veertig mensen komen om het leven. De lichamen van twee slachtoffers zijn nooit gevonden.

steeds een komen en gaan van aanbieders en kopers van tuinbouwgewassen, zoals commissionairs (Piet van der Vorst, Rinus van der Vorst, Gerrit Ploeger e.a.), telers en groenteboeren uit Oudenbosch en omgeving. Ondanks dat was de stemming enigszins bedrukt, om-dat men zich in het licht van de maatschappelijke trend van centralisatie en fusies afvroeg of de veiling haar zestigjarig bestaan nog wel zou halen.

Schillenboer Aagje van de Heijden van het Mgr. Dr. Poelsplein liet de huisvrouwen van Oudenbosch mid-dels een advertentie in “Ons Parochieblad” weten dat er in de week tussen Kerstmis en Nieuwjaar geen aard-appelschillen opgehaald zouden worden.

Bronnen• West-Brabants Archief• Ons Parochieblad• Diverse dagbladen en internetsites.

Jan Bedaf en Bernard den Braber, juli 2017.

Het nieuwe veilinggebouw aan de Bosschendijk (WBA)

De Silver Bridge bij Point Pleasant (West-Virginia)

(cultofwierd.com)

Hans van Zon(nl.wikipeia.org)

- o - o - o - o -

RectificatieIn het Jaarboek 2016 (Groen Boekje nr. 112) staat op bladzijde 87 dat de ambts-woning van de burgemeester aan de Bosschendijk een ontwerp is van architect en wethouder Sjef Keij. Dat is onjuist. De woning is ontworpen door diens neef, architect Piet Verduijn. bron: Rinus van der Muuren.

Eerdere uitgaven van de Heemkundige Kring Br. Christofoor

01 Sancta Maria, door J.A.J. Bedaf 02 Souvenirs uit de oude parochiekerk, door P.L.M. van der Bom 03 Historische boom op het oude kerkhof, door P.L.M van der Bom 04 De Hervormde Gemeente in Oudenbosch, door R. Leentfaar 05 Het wijtvermaerde veer van Oudenbosch op Dordt, door Br. Christofoor van Langen 06 Folder Basiliek, door P.L.M van der Bom 07 Br. Christofoor, door Br. Prosper Mol 08 Die Edele Roose van Jericho, van Volksgebruiken en Oudenbossche bakkers, door Br. Christofoor van Langen 09 Vaar- en Rijroute langs historische plaatsen in Noord West-Brabant, door P.L.M. van der Bom 10 'n Oudenbosschenaar dl. 1 Anton Geerts, door J.A.J. Bedaf en A.M.C. Dekkers 11 Oudenbossche Bierbrouwerijen, door A.P.P.M Kessel 12 'n Oudenbosschenaar dl. 2, Jan Huijbrechts, door Br. Prosper Mol 13 Restauratie orgel in de Basiliek, door J.J. van der Harst 14 Daar waren eens Drie Koningen, door Br. Christofoor van Langen 15 'n Oudenbosschenaar dl. 3, Theo van der Bom, door C. van den Bosch w.p. 16 De pompen van Oudenbosch, door C.A.M. Hopstaken 17 'n Oudenbosschenaar dl. 4, Anton van Aken, door C. van den Bosch w.p. 18 Jaarverslag gemeente Oudenbosch, 1890, door J A.J Bedaf en W.P. Tousain 19 'n Oudenbosschenaar dl. 5, Jan van Steen, door C. van den Bosch w.p. 20 De molens van Oudenbosch en naaste omgeving, door C.A. M Hopstaken 21 Rondom de Oudenbossche geselpaal in de eerste helft van de 18e eeuw, door Q.W. J Daas en C. W.A. Gulden 22 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1891, door W.P. Tousain 23 ' n Oudenbosschenaar dl. 6, Petrus de Wild(t), door Br. Prosper Mol en P.L.M. van der Bom 24 Eigen teelt, door Ben Suijkerbuijk 25 In het kielzog van "het wijtvermaerde veer", door P.L.M. van der Bom 26 Voltooiing facade Basiliek Oudenbosch, door P. Meijers 27 'n Oudenbosschenaar dl. 7, "Thornaske", door Br. Prosper Mol 28 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1892, door W.P. Tousain 29 Het Sint Elisabethsziekenhuis van Oudenbosch, door M.J.J.G. Buijs en P.B.J Mol 30 En de Koepel waakt, door C. de Haas-Siemons 31 Brief vanuit de Aloysiustoren, door Br. J.A.I. de Wit 32 Het wijtvermaerde veer op Dordt vervolg. Delft als handelspartner van Oudenbosch, 1450-1568, door P.L.M van der Bom 33 St. Bernaertsstraat 6 en 19, door W.P. Tousain 34 Geschiedenis van het opbouwwerk in Oudenbosch, door P. Meijers 35 'n Oudenbosschenaar dl. 8, Witte Pater Piet Mol, door C. van den Bosch w.p. 36 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1893, door W.P. Tousain 37 Een korte geschiedenis van de hervormde pastorie, door W.P. Tousain 38 In het spoor van de postkoets, door P. Meijers 39 De Tweede Wereldoorlog, door Ben Suijkerbuijk 40 300 jaar bakkers in Oudenbosch, dl. 1, door W.P. Tousain 41 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1894, door W.P. Tousain 42 Conflicten uit het verleden van Oudenbosch, door Q. W.J Daas 43 50 jaar scouting in Oudenbosch, onder redactie van Jan Bedaf en Jan van Vlimmeren

109

44 Uit een dagboek van "Dolle Dinsdag" tot en met de bevrijding van Oudenbosch, door J. van Aperen, bewerkt door G.J.M. van Hoof 45 De Slagers van Oudenbosch, door C.F.M. van der Smissen 46 Pro Petri Sede; Hommage aan de Zouaven van Oudenbosch, door M.C.J.L. van Nispen en P. L. M van der Bom 47 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1895, door W. P. Tousain 48 Het huis van dokter van Son, de geschiedenis van een rijksmonument en zijn bewoners uit

Oudenbosch, door M.J.J.G. Buijs 49 40 jaar Jeugdcircus Don Bosco, door Ben Suijkerbuijk 50 De schuurkerken van Oudenbosch, door A. M C. Dekkers en G.J M. van Hoof 51 Het St. Christoffelgilde, door A. M. C. Dekkers en G.J.M. van Hoof 52 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1896, door W. P. Tousain 53 Van een Romeinsch dorpje, door M.J.J.G. Buijs, P. Meijers en W.P. Tousain 54 Vetus Buscum dl. 1, onder redactie van M.J.J.G. Buijs en P. Meijers 55 Jaarverslag 1897, door W.P. Tousain 56 Vetus Buscum dl. 2. 57 'n Oudenbosschenaar, Marius Jan Granpré Molière 1883-1972, door G.J.M. van Hoof 58 De geschiedenis van het Oude Raadhuis van Oudenbosch, door M.J.J.G. Buijs 59 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1898, door W.P. Tousain 60 Vetus Buscum dl. 3. 61 De Dwarskaai: opbloei en teloorgang van een markant stukje Oudenbosch, door M.J.J.G. Buijs, W.P. Tousain en J.M. Visser 62 Oudenbosch in de 20' eeuw, een overzicht van 100 jaar grote en kleine gebeurtenissen. 63 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1899, door Wim Tousain 64 90 jaar Oudenbosch' Mannenkoor, door Ben Suijkerbuijk 65 Het aloude gilde van St. Sebastiaan in Oudenbosch (1525-2000), door Q.W.J Daas 66 'n Oudenbosschenaar, Broeder Frans Raaijmakers 1892-1942, door Toon Dekkers 67 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1900, door Wim Tousain 68 De zwerfsteen van Oudenbosch, door G.J.M. van Hoof 69 Rondom de Cour, door M.J.J.G. Buijs 69a 200 jaar r.k. kerkkoor 1801-2001, door Louis Kessel 70 50 jaar heen en weer, door Adri Dam 71 Het huis met de brouwerij, door M.J.J.G. Buijs 72 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1901, door Wim Tousain 73 Over branden en boeven, door Quirien W.J. Daas 74 Herinneringen aan mijn Oudenbossche jaren, door Dré Havermans 75 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1902, door Wim Tousain 76 M'n herinneringen aan de bevrijding van september tot en met november 1944, door J.C.W. Brans 77 Mijmeringen over mijn vooroorlogse tijd, door Willy Mol 77a Oudenbosch van weleer in beeld, door Jan Bedaf en Toon Dekkers 78 Over suiker en suikerfabrieken rondom Oudenbosch in de 19e eeuw, door Louis Kessel 79 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1903, door Wim Tousain 80 De Oudenbossche haven, een boeiend bedrijf, door Louis Kessel 81 De bevrijding van Oudenbosch, fragment uit het dagboek van zuster Caspara (St. Anna) 82 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1904, door Wim Tousain 83 Oudenbosch in de jaren '60, door Bernard den Braber, Kees Heskens en Mark Buijs 84 50 jaar Bridge, door Willem Gouverneur en Piet van der Sanden

110

85 75 jaar Buurtschap ’t Oudland 1930-2005, door Janneke van Agtmaal en Chris van de Lindeloof m.m.v. Bernard den Braber 86 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1905, door Wim Tousain 87 De bevrijding van Oudenbosch deel 2, fragment uit het dagboek van zuster Caspara (St. Anna) 88 Een dorp in een dorp, St. Louis in Oudenbosch 1945-1951, door Bart Gudde 89 Fragmenten uit het Oudenbossche Verenigingsleven, door Willy Mol 90 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1906, door Wim Tousain 91 De bevrijding van Oudenbosch deel 3, fragment uit het dagboek van zuster Caspara (St. Anna) 92 275 jaar brandweer in Oudenbosch,

door Bernard den Braber m.m.v. Adrie Vermeulen, Toon Ossenblok en Otto Hoekstra 93 De Mariaschool jubileert 1882 - 2007 94 ’n Oudenbosschenaar, Professor Alphons Mulders (1893-1981), door Mieke de Leeuw en Ruud de Leeuw m.m.v. Bernard den Braber 95 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1907, door Wim Tousain 96 60 Jaar Jeugdwerk Jagers, door Piet de Wild 97 De bevrijding van Oudenbosch deel 4, fragment uit het dagboek van zuster Caspara (St. Anna) 98 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1908, door Wim Tousain 99 De Wagenhoek en zijn bewoners, door Bernard den Braber, Mark Buijs en Wim Tousain 100 Geen hindernis te hoog:

een impressie van 75 jaar The Country Rider en Brabantse Ruiterdagen Oudenbosch 101 175 Oudenbossche Harmonie, door Frans Meesters 102 Pastoor Willem Hellemons (1810-1884) : een markant leven in vogelvlucht, door Bernard den Braber en Jan Bedaf 103 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1909, door Wim Tousain 104 Repatriërings-Centrum Saint Louis Oudenbosch, door Br. Majella 105 Enige feiten uit het Oudenbosch van 1910, door Wim Tousain 106 De Molenstraat, door Piet Maas en Joop van Merode 107 Jaarboek 2012. 108 Jaarboek 2013. 109 Jaarboek 2014. 110 Jaarboek 2015. 111 Professor Jacques van Ginneken (Oudenbosch 1877 - Nijmegen 1945), door Frank van Gerven 112 Jaarboek 2016.

111