29/11/12 08:35

HOOFDSTUK 2: modernisme in de USA

In de jaren 1920 is Amerika economisch een absoluut succesverhaal, Europa overvleugeld. Vanaf WOII ook op geopolitiek opzicht een echte wereldmacht aan het worden. Hier worden voor het eerst wolkenkrabbers ontwikkeld (zie Thomas Coomans’ lessen). Voor de avant-garde is het een ideaalbeeld in Europa, maar ook een doembeeld. Ideaal: daar is alles mogelijk, economische mogelijkheden. Doembeeld: het beeld van er is veel rijkdom maar ten koste van wat allemaal? Men was er niet van overtuigd dat Amerika op cultureel vlak even hoog stond als op economisch vlak. Deze gedachten zitten in de film: Metropolis.

Metropolis is het economisch beeld van Amerika industrialisatie ten koste van slavernij; het ritme van de machines bepaalt het ritme van een deel van de bevolking.Dus een toekomstbeeld maar ook een schrikbeeld.

In Europa kenden men maar stukjes en beetje van Amerika. Men kende ook werken van Frank Lloyd Wright.

2.1 Frank Lloyd Wright (1867-1959)Hij was dé Amerikaanse architect. De moderne Amerikaanse architectuur is zeer gekleurd door Europa. Wright is de enige belangrijke architect van eigen bodem. hij was een leerling van Sullivan. Hij heeft zich herhaaldelijk ‘heruitgevonden’ hij heeft 3 carrières gekend in de architectuur.Periode 1 in Chicago: hier ontwikkelde hij de prairie-stijl. Periode 2: Hij ging naar Europa en ontwikkelt specifieke stedenbouwkundige ideeën en ideeën rond organische architectuur.

1) Chicago: de prairie-stijl

Deze architectuur wordt gekenmerkt door vloeiende ruimte, iets wat dan ook in Europa is.

Ladies Home Journal

Heel eenvoudig huis. Plan om in een damesblad te zetten. 1 grote ruimte opgedeeld door een aantal elementen zoals een schouw en een wand die eetkamer van living scheidt. Het is een ruimte met het gevoel van een doorlopende ruimte en geen doosjes langs elkaar gezet opbouw ruimte d.m.v. vlakken die het geheel volledig moduleren. Dit is FLW (=Frank Loyd Wright) in 1901 aan het doen.

Unity Temple

Hij toont zich als een virtuoos aan het vormgeven van de ruimte en ook materiaalgebruik dat erg op elkaar is afgestemd. Hij is ook meester in decoratie. Hij ontwerpt ook muurlampen en dergelijke die perfect passen in het interieur. Hij doet iets wat de Art Nouveau ook in Europa aan het doen is: architecten die alles ontwerpen, dingen die perfect bij elkaar passen.

Larking Builing licht van bovenaf

Robie house: nadruk op horizontaliteit (het dak, plafond), fantastische omgang met hout. Wright heeft een zeer warme architectuur. Op plan lijkt het soms op dat van Mies, maar materialen van Mies hebben altijd een soort koude uitstraling (steen, travertijn, glas, staal) en FLW gebruikt warme materialen zoals hout bv. het strakke niet maar de horizontaliteit is een hoofdkenmerk Dus Wright heeft zeer warme architectuur materialen die koud zijn bij Mies.

Marion Mahoney: zeer getalendeerde architect.

Wasmuth portfolio: MM was zeer goed in renderings en werkte voor Wright.

Na periode 1: hij doet zichzelf de das om hij begint een affaire met een van zijn vrouwelijke cliënten (heeft vrouw en 6 kinderen). Hij en zijn nieuwe liefde gaan naar Europa. Ze schreef een roman.

Amerika heeft een goede welvaart en al in de jaren 20-30 is er de opkomst van de auto (Ford). Veel meer mensen gaan een kopen. Bij ons is dit pas in de jaren 60.

Frank Lloyd Wright en de ontbinding van de stad

Usonisch verwijst naar de US de cultuur van Amerikabroadacre city : De stedelijke voorzieningen zijn net zoals het wonen zeer uitgespreid. Scholen en industrieën zijn gelijkmatig verspreid over het territorium waardoor je een groot stuk grond kan hebben voor je woning terwijl je toch overal dichtbij zit. Dit is vernieuwend, anti-stedelijking. Het zal ten nadele van de stedelijke bevolking werken. Dit zorgde voor een ontvolking bij detroitStad en platteland worden herverdeeld.

Falling Waters

Filmpje: Het zou tijdloos zijn. Is een voorbeeld van organische architectuur verwijzend naar het idee van eenheid met de natuur. Continuïteit van ruimtes, binnenruimte die overvloeit in binnenruimte.

1e carrière in Chicago. In 1936 deze villa ontworpen. Hij is een andere carrière gestart. Het werk heeft een grote impact gehad. Kaufmann was een zeer rijke familie. Ze bouwden in een omgeving dicht bij… e woning is een buitenverblijf. Het is een meesterwerk. Het is tijdloos, spreekt iedereen aan, organische architectuur, eenheid met de natuur, continuïteit van ruimte (binnenruimte vloei over in buitenruimte). Het wordt vaak vanuit de hoek van de vallei getrokken. Planopbouw: horizontaal gelaagd & heel wat beton nodig gehad om overkragingen te realiseren. Binnen is het beton niet echt aanwezig, binnen vooral natuursteen en bepleisterde betongedeelten. Qua materialiteit goed bij elkaar passend continuïteit van materialen.Er is een zeer grote ontvangstruimte. Je ziet duidelijk dat het is voor een rijker cliënteel. Er is een soort ongelijkheid in de architectuur gebakken want de dienstvertrekken en keuken zijn minder impressionant. Er is een afwerking met hout. Ook de natuursteen samen met het hout verwijst naar het organische.

Johnson Wax: Administratiegebouw: Opnieuw doet hij iets wat niemand voor hem gedaan heeft. Het licht komt niet van de zijkanten zoals gewoonlijk maar langs boven. Hij maakt gebruik van paddenstoelconstructie = constructief vernieuwend. Het meubilair is ook op het gebouw afgestemd. Dezelfde elementen zitten in meubilair en opbouw (Gesamtkunstwerk)Dit gebouw is ook zeer bekend geworden. Het heeft in veel opzichten vernieuwende elementen. Toch hadden de arbeiders ambivalente gevoelens; ze voelen zich opgesloten in een soort aquarium.

Guggenheim museum in New York

Dit is zijn laatste grote werk = 3e fase van zijn carrière. Ook hier zien we een soort nieuwe ruimtelijkheid gecreëerd die tot dan toe niet werd gebruikt voor een museum, toch kent het weinig navolging. Museum is opgebouwd als een naar boven gaande spiraal met centraal een leegte. Dit resulteert in een enorme ruimtelijkheid doordat je altijd in contact staat met de grote open ruime in het midden. De architectuur is hier niet ondergeschikt aan de kunst. Gevolg van deze opbouw is dat je de neiging hebt naar die centrale ruimte te kijken en niet naar de kunst aan de wand, vandaar misschien weinig navolging gekend. De foto’s zijn misleidend want het is een eerder klein museum.

FLW is het meest bekend voor zijn spectaculaire gebouwen, maar hij werkte ook aan kleinere gebouwen. Centrale vraagstelling: hoe kunnen we nu dé woning maken voor de gemiddelde Amerikaan? In Amerika al eerder dan in Europa ontwikkeling van mobiliteit en elektriciteit. Usonische huis: zeer klein maar comfortabel en economisch. Een meer Amerikaanse tint van gebruik van materialen meer hout. FLW gebruikt in het algemeen meer hout dan de Europeanen.

Suntop homes: het idee is dat je in een kwadrant opstelling 4 woningen rug aan rug hebt.

2. Ludwig Mies van der Rohe en de monumentalisering van de techniek 1933-1967

Ludwig Mies van de Rohe

Hij is van Europa naar Amerika gegaan. Een 2e fase van zijn carrière is dan ook zijn Amerikaanse carrière.Philip Johnson soort van public relations figuur = heel belangrijke tussenpersoon die een aantal van internationale architecten naar de VS haalt, waaronder Mies. Hij heeft conservatieve ideeën. Johnson wist dat ze in Amerika nood hadden aan een andere uitdrukking van moderniteit hij maakt reclame voor Mies: geen radicale man, wordt gerespecteerd door mensen met conservatieve opvattingen. Mies heeft geprobeerd op een goed blaadje te komen bij de nazi’s (bij velen een slechte naam gekregen). Mies is geïnteresseerd in rationele bouwmethodes. Vroeger was dit nog niet realistisch. In Amerika stond men er meer voor open. In zijn Amerikaanse periode moet de basis/constructie de ruggengraat vormen voor zijn gebouwen, en tot uitdrukking komen in de monumentaliteit van het gebouw. Het moet het basisidee worden wat hij verder ontwikkelt in Amerika.

Zijn credo: techniek is niet een soort middel tot een doel, maar dat de echte goede architectuur wordt als je het middel kan sublimeren tot het het doel wordt. De architectuur die hij maakt die van en door en met de techniek gemaakt wordt maar toch een meerwaarde realiseert, dat is de techniek tot z’n vervulling gebracht.

Dubbele beweging:

enerzijds dematerialisering de moderne architect streeft ernaar om bijna niet aanwezig te zijn, om bijna weg te vallen, een ruimte-ervaring te bezorgen waarvan niet goed weet waar die vandaan komt. Dit wordt vaak nagestreefd d.m.v. grote ramen. Transparante ruimten: vervloeiing en continuïteit.

anderzijds de constructie hoe de krachten afgeleid worden naar de aarde (tectoniek), hoe maak je dat gebouw constructief.

Techniek, constructie, tectoniek.Deze tegenstelling wordt subliem opgelost in zijn gebruik van glas; het weerkaatst, is transparant, zorgt voor dematerialisering en er is de noodzaak van het dragen.

Mies krijgt belangrijke opdrachten. Hij wordt ingehuurd als prof in Chicago. Ze geven hem een opdracht om masterplan te maken voor een nieuwe campus. De vorige zou volledige symmetrie gewild hebben, Mies doet dat niet. Hij werkt er met een spanning tussen symmetrie en asymmetrie. Het zijn prismatische gebouwen. Hij thematiseert de verhouding tussen kolom en wand, in al de gebouwen een kolomdraagsysteem, waarvan bij sommige tussen de kolommen invulling met glas of bij andere invulling met niet transparante materialen zoals baksteen bijvoorbeeld.

It library: volledig uit glas, een lichtbaken voor ’s avonds.

Een belangrijke kwestie is dan de hoek: hoe geef je die vorm? zijn kolom is een I-profiel. Dit is een van de verwijten die hij kreeg: zijn gebouwen zijn minder goed gedefirentieert naar functie toe: foto linksonder is een kapel.

algemeen gezien als zijn meerderwerk op de campus is de architectuurschool. Het dragend systeem is een beperkt aantal kolommen waar zware balken overheen liggen die het dak dragen maar het dak bevindt zich onder de balk. Het hele dak langs binnen bekeken is vrij van kolommen en balken. Ruimte wordt gebruikt voor tentoonstellingen. De prof vindt ruimte impressionant, maar de grootste activiteit van de school gaat door in de kelderverdieping - klas studio’s, bib – want de bovenste ruimte is wel fantastisch om tentoonstellingen te houden, maar akoestisch is die zodanig dat je daar geen les kan geven of geen 5 verschillende dingen tentoonstellingen, omdat het geluid niet tegengehouden wordt door balken enz. Gebouw is wel een goed voorbeeld om te tonen aan leerlingen wat voor soort ruimten ze ‘moeten’ ontwerpen.

Mies is iemand die zijn archigesch bestudeert heeft. Men zegt dat zijn gebouw teruggaat op het Altes Museum. Qua planopbouw heeft het eenzelfde spanning tussen centripetale en centrifugale ruimte: alle aandacht wordt naar het midden getrokken terwijl wordt je ook aangetrokken nar de buitenruimte.

lake shore drive apartments: Ook weer Mies’ I-profiel.Soort ritme door dragende kolommen en andere kolommen die de wand retimeren: kolom– smal - breed – breed – smal - kolom Smal = smal raamBreed = breed raam

Hij behandelt de wand als een weefsel waar het glas in gepast wordt. Gevel: glas en staal.

Appartementen met een typisch Miesiaans plan In lake shore probeert hij ook enkel ruimteafscheidende muren tussen de verschillende appartementen en in de appartementen zelf heb je lagere wanden zodat de ruimte nog als 1 geheel aanvoelt. De aannemer dacht dat dat niet verkocht werd en het is dus anders gebouwd met wel afscheidende muren. Bij Mies is de badkamer meestal wel afgescheiden.

Mies wordt architect van de gevel, de draagmuren en de constructie en de binnenkant is door iemand anders ontworpen.

Mies discipline:

het concept van het gebouw is dat je openheid hebt naar alle kanten waardoor de ruimtes aan de zijkanten van de blokken je gewoon in het andere blok kan kijken (kritiek die hij kreeg).

Architectuur die je van binnen naar buiten moet zien materiaalontwikkeling ontwikkelt zich uit het plan idee. Ook kritiek op deze architectuur. Enerzijds heb je mensen die het subliem en fantastisch vinden, anderzijds mensen die zeggen dat appartementen niet aangenaam zijn o.w.v. het feit dat de ruimten te klein en te benauwd zijn ; dit is niet zij fout, want er is wel openheid naar alle kanten. De woonruimten aan de zijkanten van de bokken: buren keken zomaar naar binnen en werd niet geapprecieerd door de bewoners. Het is een fantastisch gebouw van Mies maar tegelijkertijd word Mies hier enkel de architect van de gevel en draagconstructie. De indeling van het gebouw is hem opgelegd. Dit is in contrast met de moderne architectuur: de gevel volgt uit het plan en uit de indeling van de ruimtes.

FarnsWorth House

Mies was een langzame ontwerper, hij deed er lang over om zijn ideeën te laten uitkristalliseren. Het huis is hier van een dokter, dus welgesteld, het is een buitenverblijf. Het is gelegen vlak bij de rivier die soms overstroomt huis op poten. Het heeft een extreem simpele planopbouw. Het vaste volume binnenin heeft een badkamer en toilet. Het huis is veel duurder geworden.

Gebruikt zijn geliefde I kolommen. Het huis bestaat uit een vloerplaat en dakplaat opgehangen tussen 8 kolommen en glas eromheen, kleine badkamer, maar voor de rest 1 ruimte die bijna 1 wordt met de natuur. Aan 1 uiteinde en plateau voorzien met trapjes die toegang geven aan een soort van veranda. Het is een huis dat heel transparant is, wat mag omdat het en groot stuk grond is met veel bomen is en dus geen buren. Dit huis werd beroemd en veel architectuurstudenten kwamen daar naartoe & dan zat de bewoonster toch te kijk.

Seagram building in New York

Mies wordt veel gevraagd en een van zijn belangrijke vernieuwingen is het seagram building. De meeste wolkenkrabbers waren heel erg steenachtig; Met de moderne architectuur

krijg je de tendens om staal nog meer te gebruiken als constructieve eigenschappen waardoor de wolkenkrabbers transparante gevels kunnen hebben.

1e elegante realisatie is van Gordon Bunshaft. Een gevel die enkel van kolommen is dat het glas is; Gordon heeft toch nog niet heel zijn kavel gebruikt. Maar op een beperkt deel van je oppervlakte mag je tot de maximale hoogte gaan. De eerste 3 verdiepingen zijn groter en dan ineens een toren erop. Mies gaat in zijn wolkenkrabber nog een stap verder. Dan ontstonden er vaak torens die naar boven toe smaller smaller en smaller werden. Mies gaat er een stap verder in. Hij maakt helemaal geen gebruikt van heel de kavel, hij geeft een deel terug aan de stad. Hij maakt een plaza. Hij heeft zijn toren wat teruggetrokken van de straat. Hij houdt wel basisindeling aan de wolkenkrabber: een wolkenkrabber heeft standaardverdiepingen behalve de 1e en de laatste: inkom op gelijkvloers en de laatste moet ook iets anders zijn.

3. Buckminster Fulller, Philip Johnson en Louis Kahn29/11/12 08:35

3. Buckminster Fuller, Philip Johnson en Louis Kahn, 1934-1964

Buckminster Fuller, Philip Johnson & Louis Kahn (stukje ia overgeslagen) ook allen geboren Amerikanen die hun stempel drukken.

Buckminster Fuller was een buitenbeentje. Hij vindt dat de politiek de wereld om zeep helpt. Hij heeft nooit een diploma gehaald maar was wel geïnteresseerd in wiskunde. Hij was gefascineerd door aluminium materialen en hij ontwerpt maximum auto en huis, waar hij geen producent voor gevonden heeft. Hij vond de huizen veel te zwaar en wou de huizen optilbaar maken. Hij gebruikt de driehoekstructuur omdat die veel sterker is. Hij vindt een nieuwe kaart uit die preciezer weergeeft hoe de continenten zich verbinden tot de zee. Hij was enorm populair als lesgever aan archischolen en heeft enorm veel jonge mensen begeestert met zijn ideeën rond de aarde; space schip earth. De aarde is als een ruimteschip in het heelal. Het is iemand met heel veel ideeën.Hij heeft een atoom ontdekt ofzoiets.

Philip Johnson

Hij was waarschijnlijk de eerste architectuurstudent die zijn eigen huis de facto gebouwd heeft als eindwerk. Mies van de Rhoge heeft grote invloed op hem. Hij had al reeds een glass house gerealiseerd voor het huis van Mies. De plannen waren al wel tentoongesteld en Johnson heeft zijn eigen interpretatie eraan gegeven. Het gebouw is zeer sterk gedematerialiseerd. Zou zijn huis ten volle geïnspireerd zijn hierop? Johnson heeft zijn eigen interpretatie gegeven, 2 duidelijke verschillen zijn zichtbaar: het staat op de grond (het voelt aan alsof je een tapijt op het gras legt en er iets op bouwt). een ander groot verschil is de plaats van de kolommen (hier is een hoekkolom). Johnson zijn grote binnenvolume is een cilinder. vergelijken grondplannen: Johnson kolommen op de hoeken en bij mies staan ze er uitdrukkelijk niet. Ook de toegang is anders; bij johnson in de lange zijde bij mies in de korte zijde.

Louis Kahn Hij wordt gezien als een echte Amerikaan omdat hij op zeer jonge leeftijd naar Amerika gegaan is. Geboren in Europa, Estland & joodse ouders. Hij is daar opgegroeid en kreeg zijn oplossing/opleiding in de bozar. Hij had een eigenzinnige interpretatie: hij bouwt modernistische architectuur met referenties naar het verleden, gebruik maken van moderne materialen en constructietechnieken, spelend met ruimtelijkheid en licht & sterke nadruk hierop. Maar hij is niet echt …plichtig aan het Bauhaus.

Yale University art galery: het aanvoelen van de ruimte wordt heel sterk bepaald door de vormgeving van het (casssete)plafond in beton, en dat plafond bepaalt hoe je de ruimte vormgeeft. Plafond met trappenkoker is vrij dominant. Bij de trappenkoker heb je bovenlicht als driehoek ingewerkt in een cirkelsegment.

Jewish Community Center: Geometrische figuren, piramides en hoe die zich tot elkaar verhouden is belangrijk thema in zijn ontwerp. Hij is op een erg formalistische manier met architectuur bezig. Formalistisch in de zin dat de logica van de vormen heel belangrijk bij hem zijn, hoe ze op elkaar ingrijpen. Hij maakt het functioneren van de ruimte bijna onderschikt aan de logica van die vorm.

City hall: maakt een wolkenkrabber (zie maquette Rotterdam). Het zou het stadshuis geworden moeten zijn voor Philadelphia. Het is nooit gebouwd.

Elk gebouw heeft een essentie en de architect moet erachter komen wat die essentie precies is en moet er vorm aan geven.

Served en serving spaces: in een gebouw heb je altijd ruimtes waarvoor het gebouw gemaakt is en anderzijds heb je bediende ruimtes die ervoor zorgen om de belangrijke ruimte toegankelijk te maken. Hij articuleert dit ook in de gevelopbouw: gesloten voor de bediende ruimtes en ramen voor de belangrijke ruimtes. Voorbeeld: toegangen en toiletten (serving) nodig voor aula (served). Served spaces

Richards laboratories: grote vierkanten en de andere ruimten administratie, gangen, toiletten dienen om die served spaces tot hun recht te laten komen.

Salk institute: laboratorium gebouw, ver verwijderd van de stad. Hij slaagde erin om er heel wat functionele en constructieve vereisten in mee te nemen. Heeft een verdiepinghoog vakwerk die als technische verdieping dient. De technische verdiepingen dienen tegelijk om de draagconstructie mogelijk te maken. flexibiliteit in laboratoriumruimtes zelf. (zichtas, symmetrie, monumentaliteit).

Parlementsgebouw, Dhaka, Bangladesh: enorm complex gebouw dat werkt op geometrische figuren. Centraal is de vergaderhal = grote concentrische cirkelvormig ruimte. Daarrond, aan de buitenkant administratieve torens die gearticuleerd worden aan de buitenzijde door gebruik van een betonnen gevel met geometrische openingen. Het ligt in een meer. Parlementsgebouw ver verwijderd van het stadscentrum.

4. De kitiek van Sibyl Mholy-Nagy 29/11/12 08:35

4. De kritiek van Sibyl Moholy-Nagy

De vrouw van moholy-nagy, met hem had Mies een vete uit te vechtenZij is een figuur die al zeer vroeg enkele bedenkingen geformuleerd heeft die aanleiding gaven tot de nederlaag van het modernisme in Amerika.

PanAm building: zeer grote opdracht voor Gropius (enige wolkenkrabber die hij bouwde). In tegenstelling tot Mies die dingen opengooide en goeie kritiek kreeg, kreeg dit gebouw veel kritiek dat het op de verkeerde plek in de stad stond want het blokkeert het zicht + het zorgt voor veel verkeersopstoppingen + het is niet elegant want het is een dik gebouw. In tegensteling tot Seagrum building.

Ze wilden nog een tweede wolkenkrabber bouwen boven op het station, maar deze bouw is wel tegengehouden en is dus niet gebouwd.

Een soort zwaarte opgevangen door boogconstructies. Zeer gevoelige omgang met materialen = soort benaderingen dat Amerika nodig heeft. Ze vind glass house op zich niet zo’n interessante oefeningen, maar wel hoe het zich verhoudt tot het gebouw erlangs. Concipieert een gebouw als een soort eerbetoning aan Mies. Feitelijk woonde hij in het gesloten volume en onvrije tijd ov ontvangst mensen in glass house. Ze zijn schuin tegenover elkaar, dit soort gevoeligheid maakt hem verschillend van Mies…(notities Jolien op papier?)

Paul Rudolph: architect die contextueel denkt waardoor ze sterker aanknopen bij de architectuurgeschiedenis.Hij geeft een soort ritme en fysiologie aan gebouw dat verwijst naar regionale;.. Heel veel nieuwe gotische (??) gebouwen en neemt ritme over van de omgeving. Knopen veel sterker aan bij de architectuurgeschiedenis.

Louis Kahn: worstelt heel zijn leven over zijn identiteit als prediker, terwijl hij als architect niet altijd deed wat hij predikte. Het formalisme van Louis Kahn vindt de prof heel belangrijk voor de toekomstige architectuur, ze vindt er zaken in die ze opnieuw in verband brengt met andere elementen in de architectuurgeschiedenis. Het belangrijkste is dat ze zegt dat moderne architectuur gevoeliger moet worden wat de archigesch en context blootstellen.Het kijken naar het verleden zou kunnen leiden tot een authentieke revolutie maar gebouwen mogen geen lege kopieën worden van het verleden.

Internationale stijl en architectuur van de w..29/11/12 08:35

HOOFDSTUK 3: de internationale stijlWe proberen een internationaal panorama te schetsen; hoe verspreidt de modernistische architectuur zich en wat zijn de interpretatiekaders waaraan je ze kan onderwerpen.

1. CIAM in EuropaStichting: 1928.

2. karel Teige: tjechische kunstenaar en avant-garde schrijver. Hij is ook

architectuurcriticus.

3. 1932 geeft hij een boek uit over de minimumwoning. Hij ontwikkeld een interpretatie

over de ciam-architectuur; de moderne architectuur wil de huisvesting van de massa

radicaal veranderen.

…. wil de huisvesting van de massa radicaal veranderen. Hij zegt: als je ver teruggaat in de geschiedenisin .. krijg je een soort sterke ongelijkheid met ongelofelijk mensen in 1 ruimte leven.

Volgens zijn idee wilde modernistische architectuur een collectieve constructie maken, laten we het herorganiseren, laten we de differentiatie die er is tussen alle ruimten; Maar we kunne het niet voor iedereen realiseren, wIn centrale ruimten veel verschillende functies steken, maar wel voor verschillende gezinnen; 1 woonruimte, living cell. Maar de andere ruimten zouden gedeeld worden. Dat is volgens hem de inzet van de nieuwe architectuur, samen met het existenzminimum streeft naar nieuwe vormen van wonen.

De doncuamna idee in de Sovjet Unie, waar je collectieve eetruimtes hebt, opvang van kinderen, wassen en dan andere ruimtes klein zijn. Het bijzondere aan het boek is dat hij ze niet enkel in het communistische lnaden ziet, maar een beetje overal. Zijn verhaal over moderne architectuur is dat het ons op weg zet naar het nieuwe ideaal.

Naast wolkenkrabbers: ook gezamenlijke functies in collectieve ruimte en aparte woon‘cellen’. Zijn basis idee: de moderne architectuur streeft radicaal naar een vernieuwing van het wonen en die vernieuwing heeft ook iets te maken met de herorganisatie van de planning van de familie (emancipatie van de vrouw is niet onbelangrijk, moet zij het huishouden doen?) + politieke ideeën van hoe je een maatschappij opbouwt, wat de hoeksteen in de maatschappij is: het gezin? Op zoek naar radicale nieuwe levens-/woonvormen. Modernistische architectuur was op dat moment fel bezit me de huisvesting, te verbeteren. Rotterdam: de eerste galerij die echt existenzminimum is: heel kleine appartementjes maar met alle mogelijke.. en slim ingedeeld.

Ook in Zwitserland: een sterke CIAM-groep daar. Berglandschap is er erg belangrijk, ar..

Alfred Roth: zelf opdrachtgever modernistische bouwwerken & ghost writer

Niet enkel huisvesting (voor de massa), modernistische architectuur werd ook vaak opgepakt als commercieel interessant Praag: Kyslea. Ontwerp voor schoenenwinkel; werd …

(stukje gemist)

lelsie martin roal fesitval en soort van gevelarchitectuur, een soort van schermen voor het volume geet.