Leen HeemersProefcentrum voor Sierteelt

11 februari – Studiedag Boomkwekerij

Invasieve planten in België

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

Cotoneaster horizontalis

Fallopia japonicaHeracleummantegazzianum

Buddleja davidii

Aster spp.

Solidago spp.

Prunus serotina

Ludwigia grandiflora

Myriophyllumaquaticum

Invasieve of exotische invasieve plant

1. Soort van vreemde oorsprong (exotischeplant),

2. door de mens ingevoerd, buiten zijn natuurlijkverspreidingsgebied,

3. soort geïntroduceerd na 1500,4. geacclimatiseerd aan zijn nieuwe omgeving,5. heeft een sterke verspreidingscapaciteit die

kan leiden tot een exponentiële toename van zijn populaties

De stappen in het invasieproces

Klim

atologisch

geografisch

reprod

uctie

verspreiding

Invasieve soort

Exotische soort

naturalisatie

acclimatisatie

expansie

introductie

De regel van 3x 10 (Wiliamsson, 1996)

de dispe

rsion

reprod

uctie

geografisch

klim

atologisch

1000

100 10 1

verspreiding

naturalisatie

acclimatisatie

expansie

introductie

Niet alle exotische planten worden invasief:

van de 1000 wordt er uiteindelijk maar 1 invasief!

of slechts 0,1% van alle exotische planten zijn invasieven

Latentie : 40 jaar

600

300

0Aant

alge

ïnva

deer

desi

tes

Don

nées

: P

ysek

& P

rach

1993

Invasieproces van de reuzenbalselmien (Impatiens glandulifera) in Tsjechië

Introductie1896

Expansie1936

1900 1930 1960 1990

Latentieperiode

Sou

rce:

Van

derh

oeve

net

al.,

200

5

Impact op de soorten

GeïnvadeerdNiet-geïnvadeerd

5

0

10

15

20

Solidagogigantea

Fallopiajaponica

Heracleummantegazzianum

♯veg

etat

ieve

soor

ten

Fallopia japonica

Impact op het ecosysteem

Sou

rce:

Van

derh

oeve

net

al.,

200

5

Op de bodem

Economische gevolgen

Verenigd KoninkrijkRhododendron ponticum50 miljoen euro

Frankrijk(Moeras Poitevin)Ludwigia spp. 662 000 euro in 3 jaar

NederlandPrunus serotina

Meerdere miljoenen euros in 30 jaar

DuitslandHeracleum mantegazzianum

12 miljoen euro/jaar

Parameters WaardeVerspreidingscapaciteit 1‐3

Kolonisatie van natuurlijke habitats    1‐3

Impact op inheemse vegetatie 1‐3

Impact op het ecosysteem 1‐3

ISEIA index 4‐12

Branquart et al. 2007 black list:   ISEIA index = 11‐12

watch list:  ISEIA index = 9‐10

Situatie in België: ISEIA protocol

BewakingslijstZwarte lijst

23 soorten

10 soorten

27 soorten

2 soorten

29 soorten33 soorten

Zwarte lijst en bewakingslijst

Alarmlijst: 7 soortenLand

Water

Economisch belang invasieve planten (n=63)

2 2 2 2 23 3 3 3 3 3 3

5 5 5 56

810 10

1113

1617

2122 22

2425

27

30

33

48

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Occ

uren

ce (%

)

Zwarte lijst1710. Rosa rugosa

Bewakingslijst219. Spiraea x billardii

Zwarte lijst228. Mahonia aquifolium

Bewakingslijst227. Quercus rubra

Bewakingslijst246. Acer negundo

Zwarte lijst255. Rhododendron ponticum

Bewakingslijst274. Robinia pseudoacacia

Bewakingslijst303. Amelanchier lamarckii

Bewakingslijst332. Buddleja davidii

Bewakingslijst481. Prunus Laurocerasus

Invasie status% boomkwekersSoort

44

18

10

41

6

16

0

10

20

30

40

50

≤ 5 % 5 and 10 % 10 and 20 % 20 and 30 % 30 and 50 % I don't know No answer

Economisch belang invasieve planten

(opbrengsten invasieve planten/ totale verkoopcijfer) * 100

% te

lers

(n=6

8)

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

Initiële introductie

Preventie Beheer van de populatie

Tijd

Invasie niveau

Nieuwe introducties vermijden is beter dan het beheersen dan bestaande populaties in de natuur

Preventie: voorkomen is beter dan…

Terrein

baan

= invasieve plant

Initiële introductie Secundaire verspreiding

Boomkwekerij

Arboretum

Botanische tuin

waterweg

Welke zijn de verspreidingsvectoren?

Terrein

weg

Initiële introductie

Secundaire aanplant

Secundaire verspreiding

= invasieve plant

park

Boomkwekerij

Arboretum

Botanische tuin

tuin

waterweg

Terrein

weg

Initiële introductie

Secundaire aanplant

Secundaire verspreiding

= invasieve plant

park

Boomkwekerij

Arboretum

Botanische tuin

tuin

Waterweg

Groenafval

Secundaire verspreidingInitiële introductie

Secundaire aanplant= invasieve plant

Terrein

weg

park

Boomkwekerij

Arboretum

Botanische tuin

tuin

waterweg

Groenafval

Secundaire verspreidingInitiële introductie

Secundaire aanplant= invasieve plant

Terrein

weg

Grondverzet

park

tuin

. .....

.

.

.

...

.

Boomkwekerij

Arboretum

Botanische tuin

waterweg

PREVENTIE

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de professionelegroenvoorziener

• Het AlterIAS project

Voorstelling

Document waarin goede praktijken gespecifieerdworden om de risico’s op introductie van invasieveplanten te verminderen.

Gedragscode wordt uitgewerkt in overleg met de sector

Gedragscode is geldig voor heel België

Vrijwillig engagement

Bilateraal akkoord

In de gesprekken worden de Belgische beroepsfederaties betrokken (FWH  , AVBS, VVOG, BFG, UVCW, BTV, BVTL)

Gedragscode voor invasieve planten

Nederland (2010)

Convenant waterplanten

Conseil de l’Europe(2008)

Europese strategie

U.K. (2005)

Gedraggscode (DEFRA)

Frankrijk (2007)

Charte d’engagement

Zwitserland(2007)Alternatives (Commission suisse) 

« Producenten en verkopers » « Gebruikers »

Openbare groendiensten

Tuin‐ en landschapsarchitecten

Tuinaanleggers

Arboreta, botanische tuinen

Siertelers, boomkwekerijen

Tuin‐ en plantencentra

Producenten en verkopers van waterplanten

« Tuinliefhebbers »

Gedragscode voor invasieve planten

Mogelijke maatregelen van de gedragscode:

Gedragscode voor invasieve planten

Verspreiding van informatie over invasieve plantenb.v.: verspreiding folders en brochures, linke naar AlterIAS website,

poster, informeren van klanten/inwoners.

Stopzetten aanplant/commercialisatie van bepaalde soorten

(lijst te definiëren)

Voorkeur geven aan het gebruik van niet-invasieve alternatieven

Iedereen is vrij om alternatieven voor te stellen

Afficheren logo

Belangen voor de professionele groensector

1) Natuurbehoud - biodiversiteit

2) Groene imago van de sector uitstraling

3) Aanboren van nieuwe markten – alternatieve planten

4) Anticipatie op wetgeving die opgelegd kan worden

Gedragscode voor invasieve planten

Federaal

Koninklijk besluit in ontwerp: 20 soorten waarvan de invoer, uitvoer en doorvoer verboden is

Brussel

Ordonnantie voor Natuurbehoud nog niet goedgekeurd: verbiedt verkoop, aankoop en aanplant (?) van alle invasievesoorten

Wallonië

Circulaire wallonne (wet) – 23 april 2009 – verbiedt aanplant van planten van zwarte lijst en alarmlijst voor openbare aanbestedingen van de Public Service Wallonne

Wetgeving i.v.m grondverzet

Vlaanderen

Ontwerp beheerregeling inclusief handelsverbod (ANB), heeft betrekking op 3 invasieve waterplanten (grote waternavel, parelvederkruid en waterteunisbloem)

• Carpobrotus sp.

• Crassula helmsii

• Egeria densa

• Lagarosiphon major

• Ludwigia grandiflora

• Ludwigia peploides

• Myriophyllumaquaticum

• Myriophyllumheterophyllum

Regulatie/wetgeving

• Invasieve planten

• Wat kunnen wij doen ?

• Gedragscode voor de sierteelt

• Het AlterIAS project

Voorstelling

Eén project, drie objectieven…

1) Informeren over de risico’s van invasieve planten2) Identificeren van alternatieven en goede praktijken3) Begeleiding van de sector ter implementatie van (2)

2010 2011 2012 2013

… in drie campagnes

1. Sensibilisatie campagne

2. Ontwikkeling gedragscode

3. Tuinbouwonderwijs

Het AlterIAS project?

Alterias is een communicatieproject met als doelstelling de sierteeltsector tesensibiliseren over de problematiek van invasieve planten

Waarom sensibilisatie van de sierteeltsector ?

Het merendeel van de invasieve planten zijn sierplanten

Waarom een communicatieproject ?

Invasieve planten blijven redelijk onbekend buiten het wetenschappelijk milieu. Dezeplanten worden nog steeds geproduceerd, gecommercialiseerd en aangeplant…

Coördinatie

Partners

Co‐financiers

Duur

Université de Liège Gembloux Agro-Bio Tech (GxABT)Unité Biodiversité & Paysage

- Centre Technique Horticole de Gembloux (CTH) - Proefcentrum voor Sierteelt – Destelbergen (PCS)- Federale Overheidsdienst, Volksgezondheid, Veiligheid Voedselketenen Leefmilieu

- Europese Commissie- Service Public de Wallonie (SPW)- Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)- Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM)

4 jaar (jan. 2010 – dec. 2013)

AlterIAS : partners

Informatie?www.alterias.be

Lijst van invasieve planten in België (januari 2011) Voor recente updates raadpleeg http://ias.biodiversity.be/

Zwarte lijst ( 30 soorten) Bewakingslijst ( 27 soorten) Alarmlijst ( 7 soorten) Landplanten

Ailanthus altissima Aster lanceolatus Aster x salignus Baccharis halmifolia Cornus sericea Cotoneaster horizontalis Fallopia japonica Fallopia sacchalinensis Fallopia x bohemica Helianthus tuberosus Heracleum mantegazzianum Impatiens glandulifera Mahonia aquifolium Prunus serotina Rhododendron ponticum Rosa rugosa Solidago canadensis Solidago gigantea Spiraea alba Spiraea douglasii

A2 A2 A2 A1 A2 A2 A3 A2 A2 A3 A3 A3 A2 A3 A2 A3 A3 A3 A2 A2

Acer negundo Acer rufinerve Amelanchier lamarckii Aster novi-belgii Bidens frondosa Buddleja davidii Cyperus eragrostis Duchesnea indica Elaeagnus angustifolia Fraxinus pennsylvanica Hyacinthoides hispanica Impatiens parviflora Lupinus polyphyllus Lysichiton americanus Mimulus guttatus Parthenocissus inserta Parthenocissus quinquefolia Persicaria wallichii Prunus laurocerasus Quercus rubra Rhus typhina Robinia pseudoacacia Rudbeckia laciniata Senecio inaequidens Spiraea tomentosa Spiraea x billardii

B2 B1 B2 B3 B3 B3 B1 B2 B1 B1 B2 B3 B2 B1 B2 B3 B3 B2 B1 B3 B1 B3 B1 B3 B1 B2

Akebia quinata Carpobrotus edulis Carpobrotus acinaciformus Echinocystis lobata Lonicera japonica Phytolacca americana

B0 A0 A0 B0 B0 B0

Waterplanten Crassula helmsii Egeria densa Elodea canadensis Elodea nuttalii Hydrocotyle ranunculoides Lagarosiphon major Ludwigia grandiflora Ludwigia peploides Myriophyllum aquaticum Myriophyllum heterophyllum

A1 A1 A3 A3 A2 A1 A2 A1 A2 A1

Azolla filiculoides Lemna minuta

B2 B3

Cabomba caroliniana

B0