Introductie tot kanker - selgoal.be · • Verander na elke scheerbeurt het scheermes: vermijd...
57
Introductie tot kanker
Transcript of Introductie tot kanker - selgoal.be · • Verander na elke scheerbeurt het scheermes: vermijd...
Introductie tot kanker
14-11-18 2
" Zo veel vragen en zo weinig zekerheden.
In deze waas … de angst. Houd ik me
sterk voor m’n omgeving, of uit ik mijn
emoties?"
"Ik zou graag de juiste woorden vinden,
een echte hulp zijn. Ik zou het graag beter
willen begrijpen. Ik ben bang dat ik niet
altijd het juiste doe."
"Toen kanker mij trof ... spaarde hij
niemand. Mijn vrouw, mijn kinderen, mijn
vrienden, mijn collega's ... niemand.”
14-11-18 3
“Als ik 5 minuutjes tijd neem voor haar,
naast de gewone zorg, dan zie ik dat ze
zich beter voelt. Maar vaak heb ik gewoon
de tijd niet. ”
“Ik hoop elke dag een antwoord te vinden
op één van de vele vragen. Als we iets
vinden, is de vreugde immens. Maar het
kost ons veel tijd en geld.”
“Soms wil ik dat mensen gewoon naar me
luisteren en me begrijpen, zonder dat ik
alles opnieuw moet uitleggen.”
14-11-18 4
Wat is kanker of wat zijn kankers?Het begint allemaal bij een cel die de controle verliest
14-11-18 5
Wat is kanker of wat zijn kankers?Wat gebeurt er binnen een kankercel?
14-11-18 6
Wat is kanker of wat zijn kankers?Het begrip kanker is een verzamelnaam voor honderden verschillende ziektes
14-11-18 7
Het traject van iedere persoon
Voorafgaand aan een eventuele
diagnose
Tijdens de behandeling
Na de behandeling
14-11-18 8
Voor een eventuele diagnoseHet ontstaan laat zich nooit door 1 oorzaak verklaren
14-11-18 9
Voor een eventuele diagnoseEr zijn factoren waar je geen invloed op hebt:
65
70
75
80
85
Stijging levensverwachting
Man Vrouw
14-11-18 10
Voor een eventuele diagnoseEr zijn ook factoren waar je wel invloed op hebt:
14-11-18 11
De diagnoseBelang van een vroegtijdige en precieze diagnose
14-11-18 12
De behandelingenSteeds meer en efficiëntere behandelingen
Chirurgie
Reconstructie
Radiotherapie
Protontherapie
Chemotherapie
Combinatie
Hormoontherapie
Borst- & prostaatkanker
14-11-18 13
De behandelingenSteeds meer en efficiëntere behandelingen
Kanker in de 21ste eeuw:
Doelgerichte therapie
Immuuntherapie
Vloeibare biopsie
Kankergenetica
…
Gepersonaliseerde geneeskunde: van prêt-à-porter naar haute couture
14-11-18 14
Behandeling: al een enorme vooruitgang85.000 levens meer gered in België sinds 1990
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
12 000
14 000
16 000
19
75
19
78
19
81
19
84
19
87
19
90
19
93
19
96
19
99
20
02
20
05
20
08
20
11
20
14
Nu
mb
er o
f d
eath
s
Year of death
Mannen*
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
12 000
14 000
16 000
19
75
19
78
19
81
19
84
19
87
19
90
19
93
19
96
19
99
20
02
20
05
20
08
20
11
20
14
Nu
mb
er o
f d
eath
sYear of death
Vrouwen*
*Voor alle kankers, met uitzondering van longkanker
14-11-18 15
Behandeling: perspectief van de patiëntBelang van Levenskwaliteit
Fysieke activiteit
Voeding
Psychologische ondersteuning
Onco-esthetiek
Financieel
14-11-18 16
Na de behandeling: leven na kanker Een nieuw terrein
14-11-18
Fysieke activiteit
Voeding
Psychologische ondersteuning
Professionele re-
integratie
Financieel
14-11-18 17
Palliatieve zorgenVoorrang aan levenskwaliteit
• Definiëring
• Ziekte is oncontroleebraar
• Ongeacht levensverwachting
• Multidisciplinaire totaalzorg
• Ondersteunende zorgen <-> palliatieve zorgen
• Het werk van een gespecialiseerd team
• Kwalitatiever en langer
• Op verschillende plaatsen
• Complexe organisatie
De Zorgverlener
14-11-18 19
Stichting tegen kankerRol van de zorgverlener in het traject
Voorafgaand aan een eventuele
diagnose
Tijdens de behandeling
Na de behandeling
Mobiliseren
Informeren
Handelen
Vinden
Luisteren
Informeren
Ondersteunen
Mobiliseren
• WWW.KANKER.BE
• KANKERINFO
• FOLDERS/BOEKJES• Voor professionals http://www.kanker.be/publicaties-professionals
• Voor het grote publiek http://www.kanker.be/publicaties
• FINANCIËLE STEUNhttps://www.kanker.be/pati-ntenhulp/financi-le-aspecten-van-kanker
Dossier in te dienen door sociale dienst ziekenhuis, OCMW of mutualiteit
INFORMEREN
Psychologische steun
14/11/2018 21
• Kankerinfo • Gratis 6 sessies telefonische psychologische
ondersteuning
• Folders• Lotgenotengroepen/zorghuizen
https://www.kanker.be/praatgroepen
Ondersteunen in de zorg
14/11/2018 23
Nevenwerkingen bij oncologische behandeling
Nevenwerkingen niet bij iedereen hetzelfde!!
• Verschilt van persoon tot persoon• Afhankelijk van de gekregen behandeling(en)• Afhankelijk van de Samenstelling Dosis Frequentie Duurtijd
• Afhankelijk van de fase waarin men zit
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen-van-behandelingen-tegen-kanker
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/bijwerkingen
14/11/2018 24
De huid: gelaat en lichaam
Nevenwerkingen handen- en voeten
Haaruitval
Mondproblemen
Eetlust – smaakverandering - spijsverteringsproblemen
Fysiek, conditieverlies; gewrichts- en spierpijn
Psychisch: angst, depressie, vermoeidheid
Sociaal
Mogelijke nevenwerkingen bij oncologische behandeling
14/11/2018 25
Daling witte bloedcellen
Bescherming tegen virussen, bacteriën vermindert
Infectiegevaar
Koorts: 38,5°C
Dokter/ziekenhuis verwittigen!!
Mogelijke nevenwerkingen bij oncologische behandeling - chemo
Bij ernstige nevenwerkingen/klachten
=> raad de patiënt aan dit te melden aan
de behandelend arts
de huisarts
of de oncocoach
de borstverpleegkundige
de sociaal begeleidster
Mogelijke nevenwerkingen bij oncologische behandeling
14/11/2018 26
Kankerpatiënt => vatbaarder voor infectie
Wondjes: ingangspoort voor kiemen
Katheters: ingangspoort voor kiemen
Daling witte bloedlichaampjes
Goede HYGIËNE NOODZAKELIJK
Hygiëne
14/11/2018 27
14/11/2018 28
Mogelijke huidveranderingen bij oncologische behandeling
Huidreactie
Hele lichaam Plaatselijk
Chemo Radiotherapie
Medicatie Operatie
Immunotherapie
Droge huid Gevoelige huid/Roodheid Pigmentatie
Trekkerig, schilferig, jeuk, kloofjes
couperose, reageert sneller (aanraking, zon, producten, voeding), pijnlijk, radiodermatitis, vervelling, verzwering
verkleuring
Mogelijke nevenwerkingen op de huid
14/11/2018 29
Zachte producten, hydraterend, haarvaat verstevigend, tegen roodheidparabeenvrij – zonder alcohol, parfum
Veel water drinkenNiet wrijven maar deppen
Lauw waterVermijd extreme warmte – koude - zon
Zacht – neutraal wasmiddel, geen wasverzachter
Algemeen
• Herkenningstekens voor radiotherapie niet uitwissen• Vóór bestraling geen producten op de huid aanbrengen• Na de bestraling de huid goed hydrateren• Vermijd warmte• Geen zelfklevende pleisters• Laat geen ontharingen uitvoeren op de behandelende zones.
Herenverzorging
• Verander na elke scheerbeurt het scheermes: vermijd infecties bij snijwonden
• Elektrisch scheren - geen aftershave - baard en/of snor best afscheren vóór de start van de radiotherapie. Laat de huid een keer per week rusten door het scheren een keer over te slaan.
• Zeker niet scheren voor een radiotherapie sessie
Lichaamsverzorging – bestraalde huid
14/11/2018 30
Droog Hand-en voetsyndroom Algemeen
Schilfers, kloofjes,jeuk
Rood, pijnlijk, blaasjes, vervellen, kloofjes
Pijn, stijfheid, tintelingen, gevoelloos, koud, gevoelig ( warmte, infectiegevaar, bloedingen)
Nevenwerkingen op handen en voeten
14/11/2018 31
Verzorgende crème (anti-jeuk)Koude handen, voeten: licht wrijven
Voldoende bewegen‘s nachts: crème + loszittende katoenen handschoenen/kousen
‘s nachts: beter bedsokken ipv kruik of pittenkussenHandschoenen dragen bij huishoudelijke taken, tuinierenGeen strakke handschoenen, kousen, schoenen, juwelen
Geen zelfklevende verbanden, pleisters, plaatselijke verdovingsmiddelen
Uitdrogen, broos, verkleuren, splijten, groefjes, scheuren, afbrokkelen, uitvallen
Nagelproblemen handen en voeten
14/11/2018 32
Voet- of handbad vooraf: makkelijker inkorten nagelsNagels kort houden
Knip teennagels niet te kort (kniptang ipv schaar), rond hoeken afVingernagels: kartonnen wegwerpvijltjes (zachter)
Knip nagelriemen niet weg, duw ze weg (wattenstaafje) Masseer de nagels, nagelriemen met nagelolie (2min.)
Nagelversteviger
Chemo veroorzaakt vaak een daling van het aantal witte bloedcellen & -plaatjes.
Wees dus voorzichtig bij het verzorgen van de nagels, om elk risico op infectie of
bloeding te vermijden
14/11/2018 33
IJs als bescherming voor de nagels tijdens chemotherapie
Nagelbeschadiging door chemotherapie
Oedeem
Vochtophoping in de weefsels van het lichaam waardoor er bepaalde lichaamsdelen gaan opzwellen.
• Huid goed hydrateren• Voorkom wondjes en infecties• Voeding: vermijd teveel zout/suikers• Vermijd extreme warmte en koude• Blijf bewegen• Bij ernstige oedeem => raadpleeg de arts
Oedeem
14/11/2018 34
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/lymfoedeem
Chemotherapie Radiotherapie
• aard en mix chemo • dosis • persoonlijke gevoeligheden: sterkte
haarwortel• Koelhelm
sterkte en dosis straling
Start rond 2 à 3 weken na begin chemokuur
Plots grote plukken of gespreid
Start rond 3e week behandeling Verergert geleidelijk aan
Hele lichaam Bestraalde gebied
Tijdelijk Matig: tijdelijk (tot 6 maand na bestraling)
Hoge dosis: definitief
Haaruitval
14/11/2018 35
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/haaruitval
Natuurlijke weg Haaruitvalbeperking
Knippen/ scheren Koelhelm
Psychologisch moeilijke stap!!
= persoonlijk
beperkt bloedtoevoer in hoofdhuid => beperkte hoeveelheid gif dat haarcellen kan aantasten
Haaruitval bij chemo
14/11/2018 36
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-
kanker/bijwerkingen/haaruitval-wimpers-en-wenkbrauwen
Haarverzorging
Tips• Avond voor chemosessie wassen• 3 tot 8 dagen na sessie niet meer wassen• Zachte shampoo• Zachte borstel• Niet te vaak kammen• Geen haardroger, krulijzer, brushing• Kleuringen, balayages, permanent vermijden• Vlechten, krullen, elastiekjes, speldjes vermijden• Geen haarsprays• Vermijd uitdroging door de zon
Haar- en hoofdhuidverzorging
14/11/2018 37
Hoofdhuid
Extra gevoeligGeïrriteerdDroogSchilferigJeuk
Tips• Wassen: Lauw water + zachtjes masseren bevordert bloedcirculatie
goed voor haarwortels• Ph-neutrale shampoo, milde douchegel• Zachte handdoek• Hydraterende balsem: tegen jeuk + geeft bescherming• Zonnebescherming• Koude en wind: pruik/sjaaltje/(slaap)muts
Haar- en hoofdhuidverzorging
14/11/2018 38
Hoe opzetten?
• Schud de pruik = verluchten + volume
• Plaats ze van voor naar achter door ze op het voorhoofd te plaatsen, met 4 vingers boven de wenkbrauwen
• Pruik achteroverslaan
• Onderhoudsklipje goed op de slapen plaatsen en vastdrukken
• Kammen met vingers
De pruik
14/11/2018 39
• Sjaaltjes Gezicht, ogen en lippenhttp://www.kanker.be/nieuws/ontdek-onze-beauty-tutorials
Make-up vb 1 sjaaltje vb
Beauty tutorials/schoonheidsgids
Intimiteit en seksualiteit
14/11/2018 41
Een individu, ziek of niet, blijft in de eerste plaats een persoon met lichamelijke en emotionele noden en
behoeften.
Persoonlijk – individueel
Seksualiteit => intimiteit
Privacy!!
https://www.kanker.be/pati-ntenhulp/intimiteit-en-seksualiteit
https://vimeo.com/120286198
14/11/2018 42
Droge mond
Pijn - Zweertjes in de mond – Mondinfecties –
Slechte adem – cariës
Slikproblemen – smaakproblemen - Een stijve kaakspier
Mondproblemen
Een goede tand- en mondverzorging = NOODZAKELIJK!!
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/droge-pijnlijke-mond
VOEDING
Smaakveranderingen
Verminderde eetlust
Spijsverteringsproblemen
Pijn
Gezonde voeding minder gezonde voeding• Gezond= minder bijwerkingen, betere lichaamsconditie• Vermijd ondervoeding: Voldoende calorieën en eiwitten
opnemen
VOEDING
• Informatie op websitehttps://www.kanker.be/pati-ntenhulp/voeding-bij-en-na-kanker
• Adresgids met diëtisten gespecialiseerd in oncologie http://www.kanker.be/adressen
• Voedingssupplementen tijdens kanker http://www.kanker.be/voedingssupplementen
• Professionals: newsletter oncologische diëtiek, … http://www.kanker.be/pati-ntenhulp/voeding-bij-en-na-kanker/voeding-bij-kanker/voeding-bij-kanker-professionals
14/11/2018 45
Verschillende oorzaken
door druk tumor/ behandeling
Voor iedereen verschillend
Varieert van type kanker
meer pijn bij botkanker, leukemie = minste pijn
Varieert naar gelang de plaats waar kanker zich bevindt
Pijnbestrijdingmedicatie, radio- of chemoteherapie, psychologisch (meditatie, yoga, psycholog. hulp)
Pijn
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/bijwerkingen/pijn
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/pijn
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/behandelingen/pijnbehandeling
14/11/2018 46
Ernstige klacht!!!
Multifactorieel
pijn, emotionele stress, vesrtoord slaappatroon,
bloedarmoede, voeding, overbelasten
Kan levenskwaliteit aantasten
o Fysieke, psychologische en sociale gevolgen
o Concentratie en geheugen problemen
Nuttig: huishoudelijke hulp, familiehulp, psychol. hulp, …
Folder
3 P’s: prioriteiten stellen, plannen, pacing=uitstellen, uit handen geven, eigen tempo
Vermoeidheid
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/jongeren-en-kanker/bijwerkingen/vermoeidheid
https://www.kanker.be/alles-over-kanker/bijwerkingen/vermoeidheid
14/11/2018 47
• Lichaamsbeweging
• Zorg voor voldoende afleiding, ontspanning
• Actief blijven - Aangepaste activiteit
• Leidt tot
Betere levenskwaliteit
Betere resultaten op de vermoeidheidstest
Minder secondaire symptomen (depressie, slaapproblemen, pijn, spijsverteringsproblemen, …).
Gemakkelijkere reïntegratie
Fysieke activiteit
https://www.kanker.be/fysieke-activiteit-bij-na-kanker
14/11/2018 48
= Lichaamstraining + mentaal welzijn
Eventueel beperkt door nevenwerkingen vermoeidheid, pijn, lymfoedeem, angst, …
op korte en/of lange termijn
fysiek, psychisch en sociaal
Belangrijk!! Klachten tijdig herkennen en signaleren!!
Oncorevalidatie
Mobiliseren
14-11-18 50
MEMORANDUM
TABAKSTOP
Bron: Jaarrapport Tabakstop 2017
www.tabakstop.be
8500 oproepen1578 mails
30 Tabacologen
497 telefonische
coachings
LEVENSLOOP
Openingsceremonie: samen vieren we de moed
van onze eregasten
Kaarsenceremonie:samen herinneren en eren
Slotceremonie:iedereen viert samen de
laatste ereronde
14-11-18 53
• Thema 2019: Praten over kanker
• De Stichting wil zo het grote publiek sensibiliseren over hoe belangrijk het is om te praten over kanker en hoe je dat kan doen en zo patiënten, zorgdragers en naasten daarbij ook ondersteunen.
• Eerst voorstelling nadien panelgesprek
do 22 november 2018 19U30 – 21u30
Jessa ziekenhuis Hasselt
https://www.levensloop.be/blogs/symposium-praten-over-kanker
LEVENSLOOP EN MISSIE
14-11-18 54
Voorjaar
Leuven en Hasselt 18 & 19 mei 2019
Najaar
Tessenderloo
St-Truiden
NEW Levensloop GRANTS
LEVENSLOOP
https://www.levensloop.be/
De reis van Laetitia
https://www.youtube.com/watch?v=7I8xWuN31Qk
Getuigenis
14/11/2018 55
