INTERNATIONALE SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE PROGRAMMAGIDS 2017 · 2017. 3. 17. · 2017 Aanvang 14.00...

INTERNATIONALE SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE

PROGRAMMAGIDS 2017

Al 100 jaarhet goede

denk-klimaat

Filosofische basisopleidingen, beroepsopleidingen, filosofieweken,masterclasses, evenementen en summer schools

2

‘Wat een rijkdom om in allerust en vol verzorging zowelkom te zijn op eenlandgoed dat zich gerieflijk nestelt rond heide en bos.’

Marieke Veen

Bron: Markante Vrienden (2016)

3

Voorwoord

De ISVW bestaat 100 jaar. Wat heeft die eeuw denken eigenlijk opgeleverd?Veel! Filosofie was in 1916 zo goed als onzichtbaar. Nu, een eeuw later, isfilosofie een doodgewoon onderdeel van het leven geworden. Filosofie is eenschoolvak en we kopen allemaal weleens een filosofieboek. Jong en oud volgttegenwoordig filosofiecursussen, of het nou op Lowlands is, tijdens de les opschool of bij ons op het landgoed. De filosofie is zichtbaar geworden en deISVW heeft daar haar steentje aan bijgedragen door als eerste cursusinstituutde filosofie vanuit de academie naar de burger te brengen. De cursussen warenvaak geëngageerd. Zo sprak Clara Wichmann-Meijer, voorvechtster van hetvrouwenkiesrecht, over een ‘filosofie van de samenleving’ en vergaderdeMenno ter Braak met het Comité van Waakzaamheid op de school. Somssteunde de ISVW het denkklimaat op praktische wijze, bijvoorbeeld door het opstartende Filosofie Magazine een redactieruimte aan te bieden of door delobby voor filosofie in onderwijs te ondersteunen.

De laatste jaren heeft de ISVW een groeispurt doorgemaakt. Het aantalcursisten verviervoudigde en de ISVW kreeg een eigen uitgeverij, we zijn vanstart gegaan met een bescheiden cursusaanbod in verschillende steden. Bij aldie verandering bleef de doelstelling van de ISVW echter ongewijzigd: de ISVWis een centrum voor levens- en wereldbeschouwing; een plek waar meningentot doordachte oordelen worden omgevormd. Ook het non-profitkarakter vande school is gebleven. Alle inkomsten uit ons hotel en ons conferentieoordkomen ten goede aan de filosofie.

Binnenkort gaan we van start met de bouw van een nieuwe hotelvleugel. Er komen zo’n twintig comfortkamers bij. Ook wordt een deel van destandaardkamers gemoderniseerd. Hiermee wordt de ISVW aantrekkelijkervoor cursisten en voor bedrijven die bij ons vergaderen. We hopen de ISVW zoeeuwbestendig te maken. We gaan namelijk door met onze missie om filosofieen wetenschap toegankelijk te maken. Deze programmagids is daar het bewijsvan. Het bevat weer een fraai overzicht van onze nieuwe cursussen,opleidingen en boeken.

In het komende seizoen organiseert de ISVW bijzonder spectaculaireevenementen. We toeren met topfilosoof Martha Nussbaum door het land ende Canadese filosoof Will Kymlicka komt langs op ons landgoed om de Frederikvan Eedenlezing te geven. Met de Animal Politics conferentie zetten we detraditie van het engagement voort. Daarnaast liggen er een paar mooie wekenin het verschiet. Wegens enorm succes bieden we nogmaals de Big Historyweekaan, waarin de hele geschiedenis van de mensheid de revue passeert. Decursusweek Frontiers of Astronomy vat de duizelingwekkende vragen uit desterrenkunde bij de hoorns en tijdens de God-is-doodweek bespreken bekendeintellectuelen de rol van geloof in de samenleving, ons eigen leven en dewetenschap. Na aan ons hart ligt de Grote Gudeweek, waarin de filosofischehelden van René langskomen. Tot slot biedt de ISVW ook komende zomer weersummer schools. Alles om de filosofie te doen bloeien.

Erno Eskens(programmadirecteur)

Open dagenISVW

Zondag 14 mei 2017Aanvang 14.00 – einde 17.00 uur

Op deze open dag presente-ren we met onze docenten alleprogramma’s voor de zomervan 2017 en kijken we natuur-lijk naar de basisopleidingendie van start gaan in septem-ber. Er is een marketplace ofideas, waar onze docentenaanwezig zijn voor al uw vra-gen. Een groot deel van deISVW-docenten zal aanwezigzijn.

Zondag 10 september2017Aanvang 14.00 – einde 17.00 uur

Op deze open dag presente-ren wij de nieuwste basis- enberoepsopleidingen en kijkenwe naar de filosofieweken diein het najaar van 2017 plaats-vinden op de ISVW. Ook dit-maal is er een marketplace ofideas, waar onze docenten aluw vragen beantwoorden. Ookzijn er presentaties die inzichtgeven in de werking en in-houd van de opleidingen. Eengroot deel van de ISVW-docen-ten zal aanwezig zijn.

WEES MENSCH

4

Voorwoord 3Open dagen 3Over de ISVW 5

Filosofieweken

Gudeweek 8Het leven als reis 9Het bestaansmysterie 10Op zoek naar een nieuw individualisme 11Harmonie der sferen 12God is dood 13Big History 14Frontiers of Astronomy 15

Evenementen

Animal Politics: Justice, Power and the State 16Frederik van Eedenlezing door Will Kymlicka 17Martha Nussbaum on tour 18Nacht van de klassieken 19Sokrates, maak muziek! 20Dan maak je maar zin! René Gude-avond 20Symposium: Enlightenment of the Enlightenment 21

Basisopleidingen

Op leven en dood 22Filosofie van het symbool 24Interculturele filosofie 26

Vrienden van de ISVW 28Filosofische cafés 29

Beroepsopleidingen

Filosofisch kompas 30Scholing van de geest 32Filosofie en gezondheidszorg 34Moreel beraad 36Agoramodel 38

ISVW in het land

Vriendschap: een fenomeen van alle tijden 41Nietzsche 42Denkers over de natuur 43Hoe de mens zich uitvond 44Spinoza’s Ethica ontrafeld 45

Trainingen

Denken zonder drog 46De kunst van het vragen stellen 47

Summer schools

Ethiek in het dagelijks leven 50Vrouwelijke denkers 50Stoïcijnse levenskunst 51Tao & qigong 51Het einde 52De mooiste filosofie 52Moderne levenskunsten 53Anders denken: postmoderne levenskunsten 53

Jezelf begrijpen 54Sokratisch gesprek 54Een andere kijk op Shakespeare 55Vriendschap: ideaal of werkelijkheid? 55Vrij zijn en inspiratie 56Hoe vrij is de vrije markt? 56Grote denkers over liefde en verlangen 57Mystiek en literatuur 57Spinoza in grote lijnen 58De kunst van het anders denken 58

Agenda 62

Inhoudsopgave

Cursus- en opleidingsaanbod op Landgoed ISVW

De ISVW heeft een gevarieerd cursusaanbod: er zijnde basis- en beroepsopleidingen, summer schools, fi-losofieweken, trainingen en evenementen. Daar-naast biedt de ISVW ook cursussen in andere delenvan Nederland aan, onder de naam ‘ISVW in ’t land’.Hieronder staat beschreven wat de specifieke ken-merken zijn van de verschillende categorieën en hoeu zich kunt inschrijven.

Basisopleidingen

De basisopleidingen van de ISVW zijn geschikt vooriedereen die geïnteresseerd is in filosofie. De basis-opleidingen bieden een gedegen inleiding op en eenoverzicht van een filosofisch thema. Een basisoplei-ding bestaat doorgaans uit 5 weekenden (soms meteen afsluitend examenmoment). De weekenden zijnook los te volgen.

Over de ISVWAl ruim een eeuw is de Internationale School voor Wijsbegeerte het kennis-instituut waar filosofie en praktijk elkaar ontmoeten. De ISVW maakt filosofietoegankelijk voor iedereen op zoek naar verdieping en inzicht. Als cursist wordtu ontvangen op Landgoed ISVW, dat is gelegen op 6 hectare eigen bosgebiedgrenzend aan Landgoed Den Treek-Henschoten. De perfecte omgeving om ingezelschap van gelijkgestemden en professionele docenten te filosoferen,wandelen, dineren en het glas te heffen op het leven. De ISVW is een non-profitorganisatie. Alle inkomsten uit zaalverhuur, de hotelvoorzieningen en deuitgeverij komen volledig ten goede aan de filosofiebeoefening.

5ISVW PROGRAMMAGIDS 2017

Al 100 jaarhet goede

denk-klimaat

ISVW PROGRAMMAGIDS 20176

Er zijn drie mogelijke arrangementen:• Arrangement 1: U neemt deel aan de cursus, geniet

van lunch en diner en kiest ervoor om thuis teovernachten.

• Arrangement 2: U neemt deel aan de cursus, genietvan lunch en diner en overnacht op het landgoedin een standaardkamer met ontbijt.

• Arrangement 3: U neemt deel aan de cursus, genietvan lunch en diner en overnacht op het landgoedin een comfortkamer met ontbijt.

Soms worden de basisopleidingen, indien u ze in hetgeheel heeft gevolgd, afgesloten met een certificaat.Het staat de cursist vrij om wel of niet deel te nemenaan het afsluitende examen.

Beroepsopleidingen

De ISVW-beroepsopleidingen zijn bedoeld voor pro-fessionals die op zoek zijn naar filosofische verdie-ping binnen hun vakgebied. De beroepsopleidingenzijn gericht op het verwerven van praktische vaar-digheden die in een huidige baan kunnen wordentoegepast of een opening bieden tot een nieuwe (fi-

Landgoed ISVW heeft het Green KeyGoud certificaat. Green Key is het inter-nationale milieukeurmerk voor bedrijvenin de toerisme- en recreatiebranche.Goud is de hoogste gradatie.

losofische) baan, bijvoorbeeld als filosofisch practi-cus of Sokratisch gespreksleider. De beroepsopleidin-gen vinden meestal doordeweeks plaats.

Filosofieweken en summer schools

De filosofieweek is het paradepaardje van de ISVW.Gedurende meerdere dagen begeleiden één of meer-dere docenten u langs het pad van een filosofisch ofwetenschappelijk onderwerp. Als u eindelijk eensdie ene grote denker wilt doorgronden of dat boei-ende thema wilt uitdiepen in een plezierige sfeer,dan bent u bij de ISVW aan het juiste adres. We-derom kunt u kiezen uit de hierboven genoemdedrie arrangementen.

Trainingen

De ISVW biedt naast opleidingen en cursussen ookkorte trainingen van twee doordeweekse dagen. Tij-dens deze trainingen leert u op efficiënte wijze filo-sofische vaardigheden die u direct kunt toepassenin uw dagelijkse praktijk.

7ISVW PROGRAMMAGIDS 2017

Evenementen

Een evenement is een eenmalige, filosofische activi-teit, zoals een lezing van een vooraanstaand (inter-nationaal) denker, een conferentie of een boekpre-sentatie. Op www.isvw.nl is het actuele aanbod tevinden.

ISVW in ‘t land

De cursussen die de ISVW elders in het land uitzet,bestaan uit korte, specialistische reeksen over eendenker of een filosofisch thema. Voor wie interesseheeft in filosofie maar graag in de buurt van huis enhaard blijft, bieden wij een gevarieerd programmavan kundige docenten en boeiende lesstof.

Inschrijven

U kunt zich inschrijven voor een cursus of opleidingvia www.isvw.nl.

Gold Card

De ISVW-Gold Card geeft u een jaar lang recht ophet bezoeken van cursussen, inclusief verblijf. DeGold Card geeft geen recht op boeken en andere cur-susmaterialen. U kunt deze via de receptie bestellen.U vindt meer informatie over de Gold Card op deVriendenpagina (p. 28) in deze gids.

Accreditaties

Alle cursussen en opleidingen van de ISVW zijn ge-accrediteerd door de volgende organisaties:• NRTO: Nederlandse Raad voor Training en Oplei-

ding• ANVW: Algemene Nederlandse Vereniging voor

Wijsbegeerte

• CRKBO: Centraal Register Kort Beroepsonderwijs• Stichting Cedeo (onafhankelijk kwaliteitskeur-

merk voor opleidingen)Naast deze accreditaties worden afzonderlijke oplei-dingen, trainingen en cursussen vaak door speci-fieke organisaties geaccrediteerd. Deze aanvullendeaccreditaties treft u bij de betreffende opleidingen,trainingen of cursussen. De basisopleidingen en be-roepsopleidingen van de ISVW zijn vrijgesteld vanBTW. Dit geldt niet voor de pensionprijzen.

Praktische informatie

• De meest recente en gedetailleerde informatieover de programma’s treft u op www.isvw.nl. Hiervindt u ook video’s van docenten.

• Indien dit beschikbaar is, krijgt u via de digitaleleeromgeving van de ISVW direct na inschrijvingtoegang tot de cursusteksten. Deze worden u ookbij aanvang van de cursus als reader uitgereikt.Niet alle cursussen maken gebruik van de digitaleleeromgeving.

• Uw standaardkamer kunt u opwaarderen naareen comfortkamer (met o.a. een flatscreen-tv eneen balkon) met bijbetaling van € 17,50 pernacht, of naar een pluskamer met bijbetaling van€ 10,- per nacht.

• Voorovernachten (op basis van beschikbaarheid)is mogelijk voor € 50,-. Ontbijt is inbegrepen indit bedrag, maar de toeristenbelasting (ca. € 2,-per nacht) niet.

• Op al onze programma’s zijn de algemene voor-waarden van toepassing. Deze kunt u vinden opwww.isvw.nl. Op verzoek zenden wij u graag eenexemplaar toe.

• Indien u geen gebruik kunt maken van uw reser-vering, kunt u deze kosteloos annuleren tot vijfdagen voor aanvang. Er wordt dan wel € 25,- ad-ministratiekosten in rekening gebracht. Indien ubinnen vijf dagen voor aanvang annuleert, zijnwij genoodzaakt om de arrangementskosten vol-ledig te berekenen.

• Prijzen en programma zijn onder voorbehoudvan wijzigingen.

8 ISVW PROGRAMMAGIDS FILOSOFIEWEKEN

GudeweekDe helden van RenéDeze week duiken we in het werk van René Gude. Zijn dierbaarste meedenkersbespreken elk een aspect van zijn werk. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk be-spreekt zijn vriendschap met René Gude, Wilma de Rek vertelt over de grote lijnin Gudes werk, Bert Keizer, Joep Dohmen en Babs van den Bergh spreken overGudes openbare sterven, Erno Eskens legt Gudes agoramodel uit en Daan Roovers,Jabik Veenbaas, Florian Jacobs en Han van Ruler vertellen over de oude heldenvan René. ‘Aristoteles, Descartes, Kant, Wittgenstein en Sloterdijk: wat een prach-tig zootje ongeregeld!’, zei René Gude over zijn lievelingsfilosofen. Hij maakte inde laatste jaren van zijn leven weliswaar naam met filosofische termen die hijzelf had bedacht, zoals ‘humeurmanagement’ en ‘stemmingmakerij’, maar hijbleef toch bovenal een filosofieleraar. Wie met hem sprak, kreeg de geschiedenisvan de filosofie er altijd gratis bij. Altijd was hij bezig om ‘de ouwe zooi af te stof-fen en te actualiseren’, op zijn eigen(zinnige) manier.

In de laatste maanden van zijn leven was Gude enthousiast bezig met een pro-ject met de naam ‘Verstandhoudingen’. Dat moest een boekje worden waarin eentekst van een filosoof die Gude na aan het hart ging zou worden vergezeld vaneen tekst van René over die filosoof. Ofwel: wie waren Descartes, Kant, Wittgen-stein en Sloterdijk en wat kunnen we ermee?

In deze filosofieweek zet de ISVW haar oude directeur nog een keer in het zon-netje. In de ochtenden krijgt u college over Renés helden van specialisten. ’s Mid-dags zijn de gedachten van René Gude zelf aan de beurt. In de avonduren, tenslotte, treden persoonlijke vrienden van René Gude op, onder wie theatermaak-ster Laura van Dolron.

Data• Dinsdag 27 t/m vrijdag

30 december 2016

Aanvang dinsdag 10.30 uur – einde vrijdag 17.00 uur.

DeelnameArrangement 1: € 616,- (inclusief 3x diner met wijn, 4x lunch en koffie/thee)Arrangement 2: € 752,50(arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt)Arrangement 3: € 805,-(arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt)

Babs van denBergh is filosoof,werkzaam bij devereniging vanuniversiteiten.Over haar leven

met René Gude schreef ze hetboek Wat kan mij gebeuren?

Florian Jacobsis schrijver enfilosoof. Hij iswerkzaam alsredacteur bij deISVW en was

persoonlijk assistent van RenéGude. Hij stelde het citatenboekover René, Zinvolle volzinnen(2015) samen.

Wilma de Rek isjournalist bij deVolkskrant. Ze isonder meerauteur van hetsuccesvolle boek

Stand-up filosoof (2013), waarin zij

René interviewde over alles wathet leven zin geeft en leuk maakt.

Daan Roovers isvoormalighoofdredacteurvan FilosofieMagazine. Sa-men met René

Gude schreef zij Kleine geschiede-nis van de filosofie (2010).

Laura vanDolron istheatermaker enauteur. Zijcreëerde haareigen theater-

genre, ‘stand-up philosophy’,waarmee ze volle zalen trekt. In2016 publiceerde zij haar eersteboek: Liefhebben bij ISVWUitgevers.

Prof. dr. Joep Dohmen is emeritushoogleraar ethiek aan deUniversiteit voor Humanistiek.

Momenteel is hijLector bildungaan het CentrumvoorHumanistischeVorming.

Dr. Erno Eskensis filosoof,politicoloog enprogramma-directeur enuitgever bij de

ISVW. Hij werkte bijna 20 jaar metRené Gude samen.

Bert Keizer isgepensioneerdarts, filosoof encolumnist bijTrouw. Zijnnieuwste boek is

Vroeger waren we onsterfelijk(2016)

Jabik Veenbaasis een filosoof,schrijver, dichteren vertaler. Hijvertaalde ondermeer Kants drie

kritieken, samen met Willem Visser.

Prof. dr. Han vanRuler is bijzon-der hoogleraarintellectuelegeschiedenis aande Erasmus

Universiteit Rotterdam.

Prof. dr. PeterSloterdijk is eenDuits filosoof dievermaard is omzijn standaard-werken in de

cultuurfilosofie, zoals zijn Sphären-trilogie en Kritik der zynischenVernunft.

FILOSOFIEWEEK

Docenten

FOTO: CARLI HERMES

9ISVW PROGRAMMAGIDS FILOSOFIEWEKEN

Het leven als reis

‘De meeste mensen leven naar hun einde toe, maar niet zo dat hunlevensinhoud zich langzaam ontvouwt en in die ontvouwing hun eigendomwordt. Ze leven als het ware uit zichzelf weg, ze verdwijnen als schimmen wieronsterfelijke ziel verwaait. En geen enkele vraag naar hun onsterfelijkheidjaagt hen angst aan. Want voordat ze sterven, zijn ze al vervloeid in het niets.’

Søren Kierkegaard

Levenskunst gaat over de kunst om aan het eigen leven vorm te geven. De inzetvan de levenskunst is om op basis van een eigen houding een zinvol leven te lei-den. Zonder zo’n houding glipt het leven ons als water door de vingers. In dezecursus wordt het leven bezien als een reis. De reismetafoor is heel geschikt omna te denken over ons leven. Waarover gaat het eigenlijk in ons leven: over de reis,het doel, of over allebei? Wat voor invloed hebben we over het verloop van onsleven, en wat is een geslaagde reis? In deze cursus behandelen we de belangrijkstelevensthema’s via de verbeelding van de reis.

Van Odysseus’ omzwervingen (de Odyssee) en die van Aeneas, via de middeleeuwsezoektocht naar de heilige Graal, de Pelgrimsreis van John Bunyan (de weg die deware christen moet afleggen voor verlossing en heil) tot en met Jules Vernes Reisom de wereld in 80 dagen, Nietzsches Wandelaar en zijn schaduw en de bestseller vanPascal Mercier, Nachttrein naar Lissabon: telkens opnieuw wordt het leven afgebeeldals een reis die mensen ondernemen om geluk en zin te vinden.

Door middel van hoorcolleges, powerpoint-presentaties, tweegesprekken en ple-naire zittingen, reflecties, tekstlezingen, documentaires en/of speelfilms, komende volgende thema’s aan de orde:

1. Levenskunst, via een veelheid van invalshoeken rondom de reismetafoor en decultuur van het reizen;

2. Oriënteren, plannen en koersen: over de rol die onze wil en motivatie spelenzodat het leven ook mijn leven wordt;

3. Tijdelijkheid (temporaliteit) en de vele manieren waarop de tijd een rol speeltin ons leven;

4. Narrativiteit ofwel het levensverhaal / reisverhaal: soorten verhalen die sa-menhang aanbrengen in ons vaak zo gefragmenteerde leven;

5. Tragiek en zin: tot slot enkele beschouwingen over kwetsbaarheid, tragiek ende zin van ons leven. Heeft de notie bestemming nog betekenis?

Data• Maandag 2 t/m vrijdag

6 januari 2017

Aanvang maandag 10.30 uur –einde vrijdag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 746,- (inclusief 4x diner met wijn, 5x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,-(arrangement 1 + standaardkameren ontbijt).Arrangement 3: € 998,-(arrangement 1 + comfortkameren ontbijt).

DocentProf. dr. JoepDohmen isemeritushoogleraarethiek aan deUniversiteit voor

Humanistiek. Momenteel is hijLector bildung aan het Centrumvoor Humanistische Vorming.Daarnaast is hij verbonden aan deHogeschool voor ToegepasteFilosofie en aan de BildungAcademie van de Universiteit vanAmsterdam.

FILOSOFIEWEEK

10

Data• Maandag 2 januari - vrijdag

6 januari 2017


DeelnameArrangement 1: € 746,- (inclusief 4x diner met wijn, 5x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,- (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 998,- (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentArnold Ziege-laar is filosoof endocent in hethoger onderwijs.Zijn belangstel-ling ligt bij be-

wustzijnsfilosofie, metafysica en le-vensfilosofie. In 2015 verscheenzijn boek Aardse mystiek, over eenhedendaagse vorm van levensbe-schouwelijk denken. In het najaarvan 2016 verschijnt zijn boek Oor-spronkelijk bewustzijn bij ISVW Uit-gevers.

Soms verwonderen we ons over dat de wereld is, over dat we zelf zijn. VolgensAristoteles is verwondering het begin van de filosofie: zij motiveert het denken,het onderzoek en de contemplatie. Verwondering neemt vanzelfsprekendheidweg en toont ons de geheimzinnigheid van de wereld en van het eigen bestaan.Bij Aristoteles was de filosofie uiteindelijk gericht op de overwinning van de ver-wondering door het beantwoorden van wetenschappelijke vragen.

In deze cursus onderzoeken we een speciaal soort verwondering: die over het be-staan van de werkelijkheid als zodanig. Wat gebeurt er in deze ervaring? Is dezeverwondering gerechtvaardigd of is het bestaan uiteindelijk rationeel verklaar-baar? Hoe verhoudt verwondering zich tot het wetenschappelijk denken?

Als uitgangspunt voor dit onderzoek nemen we de beroemde vraag van Leibniz,die hij voor het eerst stelde in 1714: waarom is er iets en niet veeleer niets? Dezevraag wordt wel de grondvraag (of zelfs ‘de duisterste vraag’) van de metafysicagenoemd omdat zij het bestaan van de wereld direct en fundamenteel ter sprakebrengt.

Er zijn grofweg drie veel voorkomende antwoordstrategieën: 1. De vraag is legi-tiem en beantwoordbaar langs theologische weg. 2. De vraag is legitiem en beant-woordbaar langs wetenschappelijke weg. 3. De vraag is niet legitiem: zij is taalfi-losofisch ‘oplosbaar’, want betekenisloos en behoeft dus geen antwoord. In decursus wordt beargumenteerd dat alle drie de strategieën falen en dat een vierdemogelijkheid de juiste is: de vraag is legitiem, maar principieel onbeantwoord-baar.

Dat betekent dat het bestaan van onszelf en van de wereld uiteindelijk geen rati-oneel fundament heeft: het gaat het denken te boven. Het rationele denken stuitin zijn uiterste rationaliteit op de begrenzing van dat denken, het stuit op een af-grond die het niet kan dempen of oversteken. Zo wordt een mystieke dimensie ge-opend die een eigen aard heeft en die we nader onderzoeken.Als ondersteuning van het betoog bespreken we gedachten van uiteenlopendedenkers zoals Anselmus van Canterbury, Descartes, Leibniz, Kant, Wittgenstein,Heidegger, Grünbaum, Smith, Craig en Meillassoux.

Deze cursus is interessant voor iedereen die geïnteresseerd is in de levensbeschou-welijke situatie van de hedendaagse mens en zich graag verdiept in heldere maarongewone filosofische gedachtegangen. Er is geen speciale voorkennis vereist enwe werken met een syllabus.

Het bestaansmysterie

FILOSOFIEWEEK

ISVW PROGRAMMAGIDS FILOSOFIEWEKEN

11

Data• Maandag 2 t/m vrijdag 6 mei

2017

Aanvang maandag 10.30 uur – einde vrijdag 16.00 uur.

DeelnameArrangement 1: € 765,99 (inclusief 4x diner met wijn, 5x lunchbuffet, koffie/thee en het boek In stilte).Arrangement 2: € 947,99 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1017,99 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Docent Dr. Jan-HendrikBakker stu-deerde filosofie,psychologie en literatuur en pro-moveerde in de

wijsbegeerte aan de Erasmus Uni-versiteit Rotterdam. Hij werkte alsjournalist voor de Haagsche Cou-rant en het AD. Hij schreef ondermeer de boeken Welkom in Mega-polis (2008) en In stilte. Een filosofievan de afzondering (2015).

Onze tijd wordt gekenmerkt door getallen. Opiniepeilingen en big data-onderzoekzetten de toon. De democratische idealen staan door de opkomst van het popu-lisme ernstig onder druk. De verhouding tussen individu en massa is bovendienzeer complex geworden, omdat iedereen zich in alle opzichten individu voelt entoch tegelijk de massa vormt.

Aan de hand van schrijvers en denkers als Plato, Kierkegaard, Thoreau, Baude-laire, Nietzsche, Ortega y Gasset en Hermann Hesse wordt dieper ingegaan op despanning die bestaat tussen de eenling en de gemeenschap. Er is veel aandachtvoor de traditie van afzondering en stilte die bestaat in de westerse literatuur enfilosofie.

De thema’s die verband houden met dit onderwerp zijn massacultuur, de verste-delijkte mens en de mate waarin de digitale online wereld met de echte wereldvervlochten is geraakt. Deze komen in de colleges steeds aan bod. Na afloop vandeze cursus heeft u inzicht in de vraag wat individu-zijn voor uzelf betekent enwat de rol van de gemeenschap in de huidige wereld zou moeten zijn.Het onderwerp ligt op het grensvlak van literatuur, sociologie, politiek en filoso-fie. Naast verwijzingen naar studies uit deze gebieden zullen de volgende boekencentraal staan.

Walden, Henry ThoreauHet kunstwerk in de tijd van zijn reproduceerbaarheid, Walter BenjaminAldus sprak Zarathoestra, Friedrich NietzscheMassa en macht, Elias Canetti In stilte. Een filosofie van de afzondering, Jan-Hendrik Bakker

Op zoek naar een nieuw individualisme

FILOSOFIEWEEK


12

De harmonie der sferen

Een van de oudste tradities in het Europese denken is gebaseerd op de overtuigingdat de kosmos geordend is volgens principes die vanuit de muziek te begrijpenzijn. De muziek biedt ons een mesokosmos – een middenwereld die de microkosmosvan de menselijke ziel verbindt met de macrokosmos van het universum. Deze tra-ditie gaat terug op de Griekse filosoof Pythagoras (6e eeuw v. Chr.), die echter zelfgeen geschriften heeft nagelaten. Het is Plato die ons aan de twee basisverhalenheeft geholpen die dit gedachtegoed funderen: het verhaal over de buitenaardsereis die een blik op de structuur van de kosmos mogelijk maakt, en het verhaalover de getalsverhoudingen, die funderend zijn voor de muzikale én voor de kos-mische harmonie. Plato verbindt deze verhalen echter niet met elkaar. Latere au-teurs doen dat wel, en betrekken er bovendien het christendom bij, wanneer datin Europa de dominante godsdienst is geworden. De traditie bereikt haar hoog-tepunt wanneer Johannes Kepler, astronoom én theoloog, de oudste overtuigin-gen met de nieuwste observaties in overeenstemming probeert te brengen, enzelfs de elliptische vorm van de planetenbanen nog pythagoreïsch probeert teduiden.

Data• Maandag 27 februari –

vrijdag 3 maart 2017


DeelnameArrangement 1: € 760,25 (inclusief 4x diner met wijn, 5x lunchbuffet, koffie/thee en het boek The Music of the Spheresvan Jamie James).Arrangement 2: € 942,24(arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1012,24(arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentDr. Albert vander Schootdoceerdeesthetica,cultuurfilosofieen muziek-

filosofie aan de Universiteit vanAmsterdam. Hij studeerde muziek-wetenschap en filosofie aandezelfde universiteit en publiceer-de en redigeerde meerdereboeken over de raakvlakken vanmuziek en filosofie.

FILOSOFIEWEEK


13

Data• Maandag 24 april – vrijdag

28 april 2017


DeelnameArrangement 1: € 886,00 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 1.068,00 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1,108,00 (arrangement 1 + pluskamer met ontbijt).Arrangement 4: € 1.138,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

“God is dood” – Nietzsche, 1883“Nietzsche is dood” – God, 1900“God is dood. Nietzsche is dood. En ik voel me ook niet zo lekker.” – Woody Allen.

Nu God dood is, wat doen we met zijn stoffelijk overschot? Hij ligt nog altijd op-gebaard en volgens Paul Cliteur en Herman Philipse is het hoog tijd dat God vooreens en voor altijd begraven wordt. Dan pas kunnen we vooruitgang boeken inpolitiek en wetenschap. Maar dan? Nietzsche roept “Amor fati!” heb je lot lief, ookal modderen we zonder God maar wat aan. Maar kunnen we dat wel, of is het tijdvoor Gods wederopstanding? En zo ja, in welke gedaanten? Hoe maken we van alonze goden goede democratische burgers? En fietst de eenzame ietser niet iets tegemakkelijk weg van deze vraagstukken?

In deze week over de plaats van religieus geloof in wetenschap, politiek en ethiekkomen bekende wetenschappers, filosofen en schrijvers aan het woord, waaron-der Herman Philipse, Paul van Tongeren, Hans Achterhuis, Bastiaan Rijpkema en,onder voorbehoud, Machteld Zee, Paul Cliteur en Antoine Bodar.

FILOSOFIEWEEK


God is dood

Prof. dr. Paul Cli-teur is hoogle-raar encyclope-die van het rechtaan de Universi-teit Leiden. Hij

studeerde rechten en filosofie enpromoveerde op het proefschriftConservatisme en cultuurrecht. Hijis vooral bekend als opiniërend co-lumnist en publicist.

Prof. dr. mr. Her-man Philipse ishoogleraar aande UniversiteitUtrecht. Hij stu-deerde rechten

en wijsbegeerte aan de Universi-teit Leiden, maar ook in Oxford, Pa-rijs en Keulen. Hij staat vooral be-kend om zijn Atheïstisch manifest(1995) en God in the Age of Sci-ence? A Critique of Religious Rea-son (2012). Daarnaast publiceert hijregelmatig in NRC Handelsblad.

Prof. dr. Paulvan Tongeren isemeritus hoogle-raar wijsgerigeethiek aan deRadboud Univer-

siteit Nijmegen en buitengewoongasthoogleraar aan de KatholiekeUniversiteit Leuven. Ook is hij deinitiator van de Nietzsche ResearchGroup. Hij schreef onder meerLeven is een kunst (2012), Het Eu-ropese Nihilisme (2012), Dankbaar(2015) en Nietzsche (2016).

Dr. Hans Achter-huis is emeritushoogleraar filo-sofie van de Uni-versiteit Twente.Hij studeerde

theologie en wijsbegeerte inUtrecht en Straatsburg en promo-veerde op een proefschrift over Al-bert Camus. Hij is publicist enmengt zich vaak in publieke dis-cussies. Recentelijk schreef hij deboeken De kunst van het vreed-zaam vechten (2014), Erfenis zon-der testament (2015) en Koningvan Utopia (2016).

Arnold Ziege-laar is filosoof endocent in hethoger onderwijs.Zijn belangstel-ling ligt bij be-

wustzijnsfilosofie, metafysica en le-

vensfilosofie. In 2015 verscheenzijn boek Aardse mystiek, over eenhedendaagse vorm van levensbe-schouwelijk denken.

Mr. MachteldZee is werkzaamaan de Universi-teit Leiden, waarze promoveerdeaan de faculteit

der rechtsgeleerdheid op haarspraakmakende onderzoek naarSharia councils in Groot-Brittannië.Met Bastiaan Rijpkema publi-ceerde ze daarnaast het boek Bijde beesten af! Over dierenrecht enonrecht (2013).

Mr. Dr. BastiaanRijpkema is uni-versitair docentaan de afdelingEncyclopedievan de rechtswe-

tenschap van de Universiteit Lei-den. Hij promoveerde recentelijkop zijn proefschrift Weerbare de-mocratie: de grenzen van demo-cratische tolerantie (2015). Daar-naast schreef hij over actuele the-ma’s in Trouw en NRCHandelsblad.

Prof. dr. AntoineBodar is gast-hoogleraar chris-tendom, cultuuren media aan deKatholieke Theo-

logische Faculteit Utrecht. Daar-naast is hij bekend als journalist, filosoof, theoloog en priester. Hijverblijft het grootste deel van hetjaar aan de pauselijke universiteit‘Gregoriana’ in Rome.

Prof. dr. Renévan Wouden-berg is hoogle-raar filosofie aande Vrije Universi-teit. Hij is tevens

directeur van het Abraham KuyperCenter for Science and Religion.

14 ISVW PROGRAMMAGIDS FILOSOFIEWEKEN

Data• Maandag 22 mei – vrijdag

26 mei 2017


DeelnameArrangement 1: € 886,00 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 1.068,00 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1,108,00 (arrangement 1 + pluskamer met ontbijt).Arrangement 4: € 1.138,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

De ISVW presenteert: de geschiedenis van het universum en de mensheid, in éénweek… Eén vloeiend verhaal, eindigend met een blik op de toekomst.

Toonaangevende wetenschappers delen met u de centrale inzichten uit hun vak-gebied, zodat u grip krijgt op het grootste verhaal dat we als mens kunnen ver-tellen. Prof. Vincent Icke start bij de Big Bang en maakt u wegwijs in de ontwik-keling van de sterren, planeten en natuurlijk de formatie van de planeet Aarde.Prof. Kroonenberg duikt de geologische geschiedenis van de aarde in en zal in-zichtelijk maken hoe de aarde werkt en hoe bijzonder ons huidige klimaat is. Deevolutie van het leven op aarde en hoe leven überhaupt is ontstaan zal wordenbesproken door prof. Nico van Straalen. Met dr. Fred Spier kijken we naar de ont-wikkeling van de mens: wanneer liep de eerste mens rond en waar ontstondende eerste samenlevingen? Met prof. Jos de Mul staan we stil bij de maakbaarheidvan de mens en de toekomst van Homo sapiens 3.0.

Big History

DocentenProf. dr. VincentIcke is hoogle-raar theoretischesterrenkundeaan de Universi-teit Leiden en

bijzonder hoogleraar kosmologieaan de Universiteit van Amster-dam.

Prof. dr. Salo-mon Kroonen-berg is emeritushoogleraar in detoegepaste geo-logie aan de TU

Delft. Van zijn hand verschenenonder meer de boeken De mense-lijke maat: de aarde over tiendui-zend jaar (2006, herziene versie2008) en De binnenplaats vanBabel: Het raadsel van de spraak-

verwarring (2014). In 2011 werd hijbenoemd tot Officier in de Ordevan Oranje Nassau.

Dr. Fred Spier isuniversitairhoofddocentwereld- enmensheidsge-schiedenis aan

de Universiteit van Amsterdam enhet Amsterdam University College.Hij schreef Big History and the Future of Humanity (2010).

Prof. dr. Nicovan Straalen ishoogleraar diere-cologie aan deVrije UniversiteitAmsterdam. In

zijn onderzoek is hij voornamelijkgeïnteresseerd in ecologische

kwesties. Hij schrijft een wekelijksecolumn voor verschillende Neder-landse dagbladen.

Prof. dr. Jos deMul is hoogle-raar filosofie vanmens en cultuuraan de ErasmusUniversiteit Rot-

terdam. In 2002 werd zijn boek Cy-berspace Odyssee bekroond metde Sokrates wisselbeker. Andereboeken van zijn hand zijn De do-mesticatie van het noodlot (2006)en Kunstmatig van nature (2014).

FILOSOFIEWEEK

15

Data• Maandag 3 juli - vrijdag

7 juli 2017


DeelnameArrangement 1: € 886,00 (inclu-sief 4 x diner met wijn, 5 x lunch-buffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 1.068,00 (arran-gement 1 + standaardkamer metontbijt).Arrangement 3: € 1,108,00 (arrangement 1 + pluskamer met ontbijt).Arrangement 4: € 1.138,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt)

DocentenTal van topastronomen en fysici waaronder:

Govert Schillingis wetenschaps-journalist en -pu-blicist op het ge-bied van de ster-renkunde. Zijn

bijdragen verschenen in bijna allewetenschappelijke week- enmaandbladen in zowel binnen- alsbuitenland. Hij schreef circa dertigboeken, waarvan er diverse geno-mineerd werden. Regelmatig is hijte gast bij radio en tv om ontwik-kelingen binnen de sterrenkundetoe te lichten. Voor zijn bijdragenaan de popularisering van de ster-renkunde ontving hij de Simon-Stevinkijker en de Eureka!-oeuvre-prijs.

Prof. dr VincentIcke is hoogle-raar theoretischesterrenkundeaan de Universi-teit Leiden en bij-

zonder hoogleraar kosmologie aande Universiteit van Amsterdam.

Wie heeft er niet als kind, liggend in het gras, naar de sterren gekeken en zich af-gevraagd of het heelal eindig of oneindig is? Wie werd er niet duizelig bij het nadenken over de Oerknal, het ontstaan van allesuit niets?

In de Frontiers of Astronomy week gaan we ons, samen met vooraanstaande we-tenschappers en wetenschapsjournalisten, een week lang verwonderen over degrote raadselen van het universum. Bestaat zwaartekracht? Had Einstein gelijk? Wat is tijd eigenlijk? En als je deeltjes kunt teleporteren van het ene Kanarische Eiland naar het an-dere, wanneer kan ik dan naar Tweeling Aarde op vakantie?

Van snaartheorie tot quantumfysica en van parallelle heelallen tot donkere ma-terie; in deze week zoeken we, met behulp van de nieuwste inzichten uit de ster-renkunde, de grenzen op van het menselijk voorstellingsvermogen.

FILOSOFIEWEEK


Frontiers of Astronomy

Prof. dr. RobertGarner ishoogleraarpolitieke theorieaan deUniversiteit van

Leicester. Hij publiceerde ondermeer A Theory of Justice for Animalsen Animal Ethics en Animals, Politicsand Morality. Zijn debat metdierabolitionist Gary Francioneleidde tot The Animal RightsDebate: Abolition or Regulation?

Prof. Lori Gruenis William GriffinProfessor of Phi-losophy aan We-sleyan University.Ze heeft gepu-

bliceerd op het gebied van diere-nethiek, ecofeminisme en toege-paste ethiek.

Dr. LauraWright is assis-tent-hoogleraarEngels aan WestCarolina Univer-sity. Ze is gespe-

cialiseerd in Vegan Studies en au-teur van The Vegan Studies Project:Food, Animals and Gender in theAge of Terror.

Prof. Will Kymlicka is alshoogleraar filosofie verbon-den aan Queen'sUniversity in

Canada en aan de Central Euro-pean University in Budapest. Hijpubliceerde een aantal boekenover immigratie en multicultura-lisme, waaronder Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights. Samen met zijn

partner Sue Donaldson schreef hijhet baanbrekende Zoopolis, a Politi-cal Theory of Animal Rights waarinhet denken over multiculturalismeen natievorming op een geheelvernieuwende wijze wordt toege-past op dieren.

Steven Wise is jurist. Zijn inzet isom de primaten,waaronder de inmiddels be-roemde chim-

pansee Tommy, als rechtspersoonerkend te krijgen. Een rechtsper-soon mag niet zomaar opgeslotenworden.

16

Data• Zaterdag 12 en zondag

13 november 2016

Aanvang zaterdag 9.30 uur – einde zondag 17.00 uur

DeelnameArrangement 1: € 331,50 (inclusief 1 x diner met wijn, 2 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 387,50 (arrangement 1 + standaardkameren ontbijt).Arrangement 3: € 405 (arrangement 1 + comfortkameren ontbijt).

Voor studenten en jongeren tot 30 jaar geldt een bijzondere kortingsprijs: Studentarrangement 1: € 256,50 Studentarrangement 2: € 312,50 Studentarrangement 3: € 330,-

In deze Engelstalige conferentie over dierpolitiek buigen filosofen, ethici,juristen, activisten e.a. zich over de gewenste positie van het dier in hetrechtssysteem en in de politiek. De keynote lezingen worden verzorgd door deinternationaal Canadese topfilosoof Will Kymlicka, co-auteur met SueDonaldson van Zoopolis, de Amerikaanse jurist Steve Wise, die probeert omchimpansees als rechtspersoon erkend te krijgen, en de Britse politieke denkerRobert Garner, die meerdere standaardwerken over dierenrechten schreef. In deze conferentie, waar vakfilosofen hun onderzoek presenteren, staat devraag centraal wat het betekent als we zeggen dat dieren belangen hebben.

Deze belangen geven het dier een morele status. Je moet rekening met zehouden. De laatste jaren proberen met name politieke filosofen om dezemorele dierenrechten om te zetten in concrete juridische rechten. Opvallend isdat steeds meer filosofen groepen dieren zien als sociale en politiekegemeenschappen, waar rekening mee gehouden moet worden.Lori Gruen spreekt over de politiek van verweven empathie en Laura Wrightover veganisme, terrorisme en stilte in de politiek van de VS.

Animal Politics: Justice, Power, and the State

EVENEMENT

ISVW PROGRAMMAGIDS EVENEMENTEN

Docenten

17

De Canadese topfilosoofWill Kymlicka, wienswerk inmiddels in 32talen is verschenen,verzorgt dit jaar deprestigieuze Frederik vanEedenlezing. Hij spreektover de politieke statusvan dieren. De van Eedenlezing werd

eerder gegeven door Francis Fukuyama, MarthaNussbaum, Frans de Waal, Peter Sloterdijk enPatricia Churchland.

Kymlicka is een van de meest invloedrijke politiekedenkers van deze tijd. Hij schreef meerdere boekenover natievorming en over de manier waarop natiesin een staat kunnen samenleven. Hij boog zichdaarbij vooral over Canada, zijn eigen land, waarFrans- en Engelstaligen moeizaam samenleven.

In het baanbrekende boek Zoopolis, a Political Theory ofAnimal Rights past Kymlicka zijn multiculturalisme-opvatting toe op dieren. Hij stelt dat er geenprincipieel verschil zit tussen de manier waaropgroepen mensen onderling hun samenleven goedreguleren, en de manier waarop wij het samenlevenmet diergroepen horen te organiseren. In de multi-soortale samenleving moet er wel een onderscheidgemaakt worden tussen bepaalde categorieën vandieren. Gedomesticeerde dieren moeten wordengezien als medeburgers. Wilde dieren kunnen webeschouwen als inwoners van een andere natie endieren in de tussencategorie, de zogenaamde liminalanimals (waaronder de muis, de duif en veel insecten)dienen specifieke rechten te krijgen.

Datum• Zaterdag 12 november 2016

Aanvang 11.00 uur – einde 17.00 uur

DeelnamePrijs: €133,50 (incl. lunchbuffet en koffie/thee).

Will Kymlicka verzorgt de 6e Frederik van Eedenlezing


Producten bestellen? Ga naarwww.isvw.nl/winkel

EEN BEESTACHTIGE GESCHIEDENIS VAN DEFILOSOFIEERNO ESKENSAan de hand van talloze schilderijen,beeldhouwwerken, tuinontwerpen, historische foto’s en manuscripten ver-telt dit boek hoe 26 eeuwen filosofieons zelfbeeld hebben gevormd. Hoe kijken we in het bijzonder aan tegen

ons lichaam en tegen onze dierlijkheid?

384 BLZ. | HARDCOVER | € 37,50

INLEIDING TAOÏSTISCHEFILOSOFIEMICHEL DIJKSTRA (RED.)De belangrijkste filosofische uitgangs-punten van de tao, op een rij gezet doorMichel Dijkstra, René Ransdorp, Woei-Lien Chong en Jan De Meyer.

184 BLZ. | LUXE PAPERBACK | € 14,95

DE WARE TOEDRACHTTON DERKSENIn dit toegankelijke boek legt weten-schapsfilosoof Ton Derksen uit wat devalkuilen zijn bij het vaststellen van feiten. Aan de hand van verschillendecasussen laat hij zien hoe gemakkelijk – en met welke dramatische conse-quenties – er fouten worden gemaakt.Het boek is een must voor iedereen diezich wil wapenen tegen alledaagse

valkuilen, tunnelvisie, verborgen argumentatiefouten en onjuiste in-terpretatie van gegevens.


18

ToerdataRotterdamZaterdag 10 december 2016Locatie: ArminiusAanvang 20.00 uurOrganisatie: ISVW, Studium Generale Rotterdam & Arminius

UtrechtZondag 11 december 2016Locatie: Bibliotheek op het Neude(oude postkantoor)Aanvang 13.30 uurOrganisatie: de Bibliotheek Utrecht,Universiteit voor Humanistiek, HetLiteratuurhuis en ISVW

AmsterdamZondag 11 december Locatie: WesterkerkAanvang 18.30 uurOrganisatie: The School of Life enISVW

NijmegenMaandag 12 december Locatie: Stadsschouwburg Nijmegen Aanvang: 19.30 uurOrganisatie: Radboud Reflects enISVW

Prof. dr. MarthaNussbaum ishoogleraarrecht enethiek aan deuniversiteit

van Chicago. In Nederland kreeg zijgrote bekendheid door haar optre-den in de documentaire ‘Van deschoonheid en de troost’. Van haarhand verschenen bij uitgeverijAmbo in vertaling Wat liefde weet,Oplevingen van het denken,Grensgebieden van het recht, Debreekbaarheid van het goede, Nietvoor de winst en Mogelijkhedenscheppen. Martha Nussbaum iseredoctor aan de Universiteit voorHumanistiek te Utrecht en aan deUniversiteit Leuven.

Ooit werd onze samenleving geregeld door wraak en woede. Volgens de Griekenstelde de godin Athene de rechtsorde in. Ze verjoeg de wraakgodinnen daarbijniet. De wraakgodinnen werden gepacificeerd en kregen een plekje toegewezenin het centrum van Athene. Dat is precies wat wij ook zouden moeten doen metonze eigen woede- en wraakgevoelens, stelt de Amerikaanse topfilosofe MartheNussbaum: we moeten ze een plek geven in ons privéleven, sociale leven en poli-tieke leven.

Martha Nussbaum toert door Nederland naar aanleiding van haar nieuwe boekWoede en vergeving (Ambo). Teruggrijpend op de stoïcijnse filosofen laat ze zien hoeblinde woede omgezet kan worden in een goed gesprek, in wetgeving en in eengenerositeit zoals we die van Gandhi en Mandela kennen. Generositeit is beterdan vergeving, waarschuwt ze. Wie de ander vergeeft, plaatst zichzelf namelijkboven deze persoon. Vergeving gaat altijd met vernedering gepaard en houdt zohet onrecht en dus de woede onnodig in stand.

Met haar krachtige vertelstijl en diepgaande deskundigheid trekt Martha Nuss-baum, hoogleraar recht en ethiek aan de universiteit van Chicago, overal ter we-reld volle zalen. Haar lezingen zijn helder en toegankelijk zonder af te doen aanintellectuele precisie. Een waar genot voor de maatschappelijk betrokken filoso-fieliefhebber.

Martha Nussbaum on tour (Engelstalig) is een initiatief van de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) en uitgeverij Ambo.

Tickets boeken of een gesigneerd exemplaar van het boek bestellen? Ga naar ISVW.nl/Nussbaum

EVENEMENT


Martha Nussbaum on tour

FOTO

PAU

L SCH

EULD

ERMA

N

19

Data• Zaterdag 11 maart – zondag 12maart 2017

Aanvang zaterdag 18.00 uur –einde zondag 12.30 uur met afslui-tende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 170,25 (inclusief diner met wijn, lunch enkoffie/thee).Arrangement 2: € 226,25 (arrangement 1 + standaardkameren ontbijt).Arrangement 3: € 243,75 (arrangement 1 + comfortkameren ontbijt).

Het avondprogramma is ook los teboeken:Avondarrangement 1: € 75,- (inclusief diner met drankjes enkoffie/thee).Avondarrangement 2: € 37,50(exclusief diner en drankjes, inclusief koffie/thee).

Lectori Salutem,

Historicus Fik Meijer, dichter en classicus Piet Gerbrandy, politicus Job Cohen,Oxfordclassicus Robin Lane Fox, Marije Martijn, Frans Jacobs en vele anderen tre-den op tijdens de 1ste Nacht van de Klassieken op 12 maart 2017. In meerdere zalentegelijkertijd treft u de beste sprekers over de klassieke oudheid. Er is aandachtvoor de Griekse en Romeinse goden, voor klassieke filosofie van de stoïcijnen enEpicurus, we analyseren de verkiezingsdebatten aan de hand van Quintus Cicero’shandboek voor een effectieve politieke campagne (dat deze avond in een vertalingvan de hand van Rogier van der Wal uitkomt), Plato vertelt over de ziel en mis-schien wordt de ISVW wel door de legers van Augustus belegerd!

De 1ste Nacht van de Klassieken wordt gehouden op de Internationale School voorWijsbegeerte. Indien u besluit te overnachten, kunt u de volgende ochtend op-trekken met de Romeinse legers of lezingen bijwonen van de nationale en inter-nationale gasten.

De Nacht van de Klassieken maakt deel uit van de jaarlijkse Week van de Klassie-ken, die door het hele land plaatsvindt.

EVENEMENT


Nacht van de Klassieken

Piet Gerbrandyis dichter, poëzierecen-cent, essayist,classicus en ver-taler. Hij heeft

onder andere een vertaling uit hetLatijn van Institutio Oratoria (Deopleiding tot redenaar) van Mar-cus Fabius Quintilianus, een ge-dachtewisseling in briefvorm metrechtsfilosoof Andreas Kinnegingen de dichtbundel Vlinderslag,winnaar van de Jan Campert Prijs2014, op zijn naam staan. Hij is ge-promoveerd op een proefschriftover poëzie van H.H. ter Balkt enJacques Hamelink en doceert mo-menteel aan de Universiteit vanAmsterdam.

Prof. dr. Fik Meijer stu-deerde klassieketalen en oudegeschiedenis enpromoveerde op

een proefschrift over Catilina. Hij isemeritus hoogleraar oude Ge-schiedenis aan de Universiteit vanAmsterdam. Ook is hij vertaler enschrijver van geschiedkundigewerken. Hij won de Oikos publieks-prijs 2005, een onderscheidingvoor een classicus die op voortref-felijke wijze de oudheid onder deaandacht van een groot publiekheeft gebracht. Voor de ISVW sprakhij twee cd’s over de oudheid in:Athene en Sparta en Opkomst enval van het Romeinse Rijk.

Prof. dr. FransJacobs is emeri-tus hoogleraarwijsgerige ethiekaan de Universi-teit van Amster-

dam. Hij schreef onder meer Twaalfemoties (2000) en Een filosofie vanemoties en verlangens (2008).

Robin Lane Foxis een Britse clas-sicus en oud-heidkundige, ge-specialiseerd inAlexander de

Grote en de relatie tussen hei-dense en vroegchristelijke religiesin het Romeinse Rijk. Hij was Fel-low en Tutor in oudheidkunde aanNew College en Reader in oud-heidkunde aan de Universiteit vanOxford. Hij doceerde Griekse, Ro-meinse en vroeg Islamitische ge-schiedenis. Zijn werk, waaronderDe Klassieke wereld (2009) enAlexander de Grote (2010), is in di-verse talen vertaald en hij sleeptemeerdere literaire prijzen binnen.

René vanRoyen is histori-cus in oude ge-schiedenis, gast-onderzoeker endocent aan de

Universiteit van Amsterdam en on-

dernemer. Over de historiciteit vande Asterix-strips heeft hij samenmet Sunnyva van der Vegt meer-dere boeken geschreven, waaron-der Asterix en de waarheid, datook in het buitenland verschenenis.

Prof. dr. mr. JobCohen was ja-renlang politicus,waaronder bur-gemeester vanAmsterdam. Ook

was hij hoogleraar en rector mag-nificus aan de Universiteit vanMaastricht.

20

René Gude onderscheidde vier betekenissen van zin:het zinnelijke, het zintuiglijke, het zinrijke en hetzinvolle. Met deze vierdeling wilde René het bedrijfs-leven bestormen om zo zin te geven aan werk. Trouw-redacteur Peter Henk Steenhuis, die veel met René sa-menwerkte, heeft dit gedachtegoed opgepakt en dezevier Z’ten handen en voeten gegeven in zijn boek WerkverZetten. Het resultaat is een boek waarin zingevingconcreet wordt: zó maak je zin op de werkvloer!

Babs van den Bergh was getrouwd met René en publi-ceerde onlangs haar boek Wat kan mij gebeuren? Levenmet René Gude.

Tijdens deze avond presenteren we Werk verZetten envertelt Babs van den Bergh over haar leven met RenéGude. Peter Henk Steenhuis zal haar vervolgens ineen interview vragen voorleggen als: in hoeverreleefde René eigenlijk naar zijn eigen vier betekenissenvan zin? Ook zullen beide auteurs vragen uit de zaalbeantwoorden.

Zoals alle goede filosofie leert Socrates, maak muziek! delezer de wereld opnieuw te bezien, met muziek alsmetafoor voor het leven.

Voor Socrates staat muziek gelijk aan het zoeken naarharmonie. Harmonie ontstaat in het verzoenen vantegenstellingen, van het hoge en het lage, het heiligeen het profane. Zo bezien is muziek een metafoorvoor het leven. Jos Kessels laat overtuigend zien datdeze muzikale benadering een zinvolle aanvulling isop ons normale wereldbeeld. Of het nu gaat om hetwerk van grote geesten als Immanuel Kant, ThomasMann of Piet Mondriaan of om een gesprek met fami-lie of collega’s: steeds staat het vinden van harmoniecentraal. Kessels toont hoe we moeten meebewegenop de muzikale bewegingen van de geest en leert onsmotieven, contrapunten en wendingen te herkennenin argumenten.

EVENEMENTBOEK

PRESENTATIE


Dan maak je maar zin! RenéGude-avond

Socrates, maak muziek! Har-monieleer voor het denken

Datum• Woensdag 30 november 2016

Aanvang 18.30 uur – einde 21.15uur.

Deelname€ 60,- (inclusief koffie, thee en deboeken Werk verZetten (t.w.v. € 29,95) en Wat kan mij gebeuren? (t.w.v. € 21,99) )

Peter HenkSteenhuis isjournalist enwerkt ondermeer voorTrouw. Hij

schreef meer dan tien boeken, veelover kunst. Bij ISVW Uitgevers

publiceerde hij eerder Door hetbeeld-door het woord en DeZaanse agora.

Babs van denBergh is filosoof.In de 25 jaren nahaar afstuderenheeft zij gewerktals beleidsadvi-

seur. Zij is nu werkzaam bij de ver-eniging van universiteiten. Babswas getrouwd met René Gude, dieze vlak na haar studie filosofieleerde kennen.

Datum• Zaterdag 6 mei 2017


DeelnameDeelname is gratis, maar reserve-ren is gewenst. Stuur een mailtjenaar [email protected] om u aan te mel-den.

DocentDr. Jos Kesselsstudeerde rech-ten en filosofie.Sinds 25 jaarleidt hij gesprek-ken en trainin-

gen met managers en bestuurdersin verschillende sectoren. Hij werkt

vanuit bureau Eidoskoop, dat zichtoelegt op onderzoek en ontwik-keling van ideeën. Kessels publi-ceerde bij Boom onder meer Geluken wijsheid voor beginners (zesdedruk 2012), Vrije ruimte (vijfde druk2013), Spelen met ideeën (2012)en Scholing van de geest (2014).

21

Met Sophie Oluwole, Mogobe Ramose en vele anderen.

(Voertaal: Engels)

Heinz Kimmerle bekleedde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam de eersteleerstoel in interculturele filosofie. Daarnaast verzorgde hij gedurende vele jarencursussen Afrikaanse filosofie op de ISVW. Januari 2016 overleed hij onverwachts.Hij liet ons het basisboek Interculturele filosofie, een studieboek na, dat kort voor zijnoverlijden verscheen. Ter ere van Heinz Kimmerle vindt op ons landgoed het in-ternationale symposium ‘Enlightenment of the Englightenment’ plaats, met alsvoornaamste doel te delen hoe de interculturele filosofie zich verder blijft ont-wikkelen. Sprekers zijn Babah Tarawally (De verloren hand, 2016), Henk Haenen(Ubuntu en Nelson Mandela, 2016), Renate Schepen (Filosofie van het Verstaan, een co-publicatie met Heinz Kimmerle, 2014), Elisabeth de Schipper (gepromoveerd bijHeinz Kimmerle op Derrida en Hegel), Tina Rahimy (lector Superdiversiteit, Ho-geschool van Rotterdam), Michiel Leezenberg en Henk Oosterling (Waar geen wilis, is een weg, 2016) en Mogobe Ramose.

Wij zijn zeer vereerd met de deelname van prof. Mogobe Ramose uit Zuid-Afrikaen prof. Sophie Oluwole, die speciaal voor deze conferentie uit Nigeria komt.

DatumZaterdag 27 mei 2017Aanvang: 10.30 uur – einde 17.00uur of 21.00 uur.

DeelnameArrangement 1: € 50,- (dagprogramma inclusief koffie,thee en lunch).Arrangement 2; € 100,- (arrangement 1 + diner pensant)

Voor meer informatie over hetdagprogramma van het sympo-sium zie www.isvw.nl.

EVENEMENT


Symposium: Enlightenment of the Enlightenment

Renate Sche-pen is filosofe,trainer en ge-spreksbegelei-der. Ze studeerdewijsbegeerte aan

de Vrije Universiteit in Amsterdamen studeerde tevens in Ghana enMontevideo. Ze geeft trainingenmet haar eigen bedrijf Doordachten publiceerde daarnaast samenmet Heinz Kimmerle het boek Filo-sofie van het verstaan (2014) enmet Henk Oosterling Doordenkendoorwerken: intercultureel en eco-sociaal denken en doen (2016).

Dr. Henk Oos-terling is univer-sitair docent aande Erasmus Uni-versiteit Rotter-dam. Hij stu-

deerde wijsbegeerte en Japansetaal aan de Universiteit Leiden. Hij

promoveerde op het proefschriftMoved by Appearances – Towardsa hypercritique of xenophobic rea-son (1996). Hij publiceerde veleboeken, waaronder Waar geen wilis, is een weg: Japan en de kunstvan het denken (2016) en Door-denken doorwerken: intercultureelen ecosociaal denken en doen(2016) met Renate Schepen.

Prof. Dr. MichielLeezenberg stu-deerde klassieketalen, filosofie enalgemene taal-wetenschap. Hij

publiceerde in 2001 het boek Isla-mitische filosofie, dat met de So-krates-wisselbeker werd bekroond.Hij is hoogleraar wijsbegeerte aande Universiteit van Amsterdam.

Dr. Henk Hae-nen studeerdegeschiedenis enfilosofie aan deVrije UniversiteitAmsterdam en

promoveerde op het proefschriftAfrikaans denken: ontmoeting, dia-loog en frictie. Hij doceert aan deSchool voor Comparatieve Filoso-fie Antwerpen en geeft lezingenbij Stichting Filosofie Oost-West.Hij schreef onder meer het boekSage filosofie. Pleidooi voor Afri-kaanse wegen naar zelfstandig-heid. (2012).

Prof. SophieOluwole ishoogleraar filo-sofie aan de Uni-versiteit vanLagos, Nigeria. Ze

maakt zich sterk voor de Afri-kaanse filosofische tradities en on-

derzocht daartoe orale literaire tra-dities op hun filosofische relevan-tie. Ze maakte deel uit van de G8van de filosofie in 2014. Ze publi-ceerde onder meer het boek So-krates and Orunmila (2015).

Prof. dr. Mogobe Ramose promo-veerde aan deKatholieke Uni-versiteit Leuven.

Momenteel is hij hoogleraar filoso-fie aan de University of SouthAfrica in Pretoria.

Docenten

22

DocentenProf. dr. Laurensten Kate is filo-soof en religie-wetenschapper.Hij werkt aan deUniversiteit voor

Humanistiek te Utrecht, waar hijuniversitair hoofddocent en bijzon-der hoogleraar Vrijzinnige Religio-siteit en Humanisme is. In 2016 verscheen zijn boek De vreemdevrijheid. Op zoek aar nieuwe bete-kenissen van vrijzinnigheid en humanisme in de 21ste eeuw(Amsterdam: Sjibbolet 2016).

Jan Flamelingstudeerde wijs-begeerte in Groningen, Keulen, Berkeleyen Amsterdam.

Hij geeft workshops aan organisa-tieadviseurs, artsen en apothekersen cursussen aan de ISVW.

Leven en dood: twee woorden die niet zonder elkaar kunnen. Filosofen van alletijden hebben leven en dood altijd in hun onderlinge samenhang doordacht. Wiehet over het leven heeft, heeft het direct ook over de mogelijkheid dat het zal ein-digen: de dood; en wie de dood probeert te begrijpen, kan dat alleen maar doenin het besef dat de dood het leven sterk bepaalt en kleurt.

In deze nieuwe basisopleiding zullen twee ervaren ISVW-docenten, Jan Flamelingen Laurens ten Kate, u meenemen in de rijke geschiedenis van denkers over levenen dood, waarbij telkens klassieke en hedendaagse vragen, dilemma’s en discus-sies op de voorgrond staan.

Wat is overleven, wat is leven? Hoe denken we over vitaliteit? Moeten we sterk enheldhaftig leven of juist kwetsbaar? En hoe gaan we om met het feit dat elk leveneindig is? Kun je je voorbereiden op de dood? Kun je de dood in regie nemen,zoals bij euthanasie? Wat is ars moriendi, de kunst van het sterven eigenlijk inonze tijd? Hoe te rouwen om de doden? We zullen ontdekken dat vooral modernefilosofen betwijfelen of de dood eigenlijk wel het levenseinde is; zij plaatsen dedood veeleer in het leven zelf.

En dan de vraag die ons allemaal, en zeker ook de filosofen, bezighoudt: wat ge-beurt er met ons na de dood? Is er een hiernamaals? Kunnen we onsterfelijk wor-den?

In deze basisopleiding zullen we de filosofische vragen ook persoonlijk maken.Wat versta je zelf onder ‘dood’ en onder ‘leven’? Ben jij van mening dat er sprakeis van leven na de dood? Zo ja, op welke manier dan? Welke betekenis heeft jouwopvatting of er wel of niet leven na de dood is voor je manier van leven?

Het thema ‘leven en dood’ zal benaderd worden vanuit meerdere filosofische dis-ciplines die ook de expertisevelden zijn van de docenten: ethiek, cultuuren gods-dienstfilosofie, metafysica, wijsgerige antropologie.

WEEKEND 1: Op leven en dood – een eerste overzichtIn dit introductieweekend wijden Jan Flameling en Laurens ten Kate je in in dethematiek, en besteden we veel aandacht aan eigen ervaringen en visies rondleven en dood. We bedenken gezamenlijk mogelijke scenario’s voorantwoorden op de vragen. Deze scenario’s komen in het slotweekend terug:dan zullen we ze toetsen, na alles wat we bedacht en geleerd hebben. Ditopeningsweekend is ook goed afzonderlijk te volgen: de cursist krijgt eenspannend overzicht over de discussie en reflecties die filosofen bezighoudenals het om leven en dood gaat.

BASISOPLEIDING

ISVW PROGRAMMAGIDS BASISOPLEIDINGEN

Op leven en dood!Filosoferen over de eindigheid – geschiedenis en actualiteit

23ISVW PROGRAMMAGIDS BASISOPLEIDINGEN

WEEKEND 2: De ziel van de wereld en de kunst van het sterven – Denken over leven en doodin de oudheid

In de oudheid zien we de opkomst van de eerste filosofen. Pas dan wordt de doodeen echt thema voor de mens. Daarvóór, in een tijdperk waarin goden en mythendomineerden, was de dood een gegeven: meestal werd ze gezien als een overgangnaar een andere wereld, soms, zoals in de hindoeïstische cultuur, als een over-gang naar een ander leven op aarde: reïncarnatie. Met dat de mens zich langza-merhand losmaakt van de religieuze ervaring en zelfstandig gaat filosoferen, wor-den eindigheid en dood een serieuze kwestie. In de oudheid ligt het accent op desterfelijkheid en de aanvaarding daarvan: vooral de stoa verwoordt deze visie.

WEEKEND 3: De onsterfelijke ziel en de nietigheid van het leven – Denken over leven endood in de middeleeuwen

In de door het christendom gedomineerde middeleeuwen stellen de meeste filo-sofen zich ten doel de gedachte van een hiernamaals rationeel te onderbouwen;dan is juist de onsterfelijkheid van de ziel het allesbeheersende richtpunt.

WEEKEND 4: De overwinning op de dood – Denken over leven en dood in de moderne tijd

In de moderne tijd associëren filosofen een geloof in een persoonlijk leven na dedood steeds meer met een restant van religieus bijgeloof. Het atheïsme kiest ra-dicaal voor de tijdelijkheid van het leven; maar toch ontstaan juist in de moderne,‘seculiere tijd’, zoals de Canadese filosoof Charles haar noemt, nieuwe visies opeeuwigheid, tijdloosheid en onveranderlijkheid. Dat alles relatief zou zijn, kanook de moderne filosofie maar moeilijk geloven: het absolute blijft grote aantrek-kingskracht uitoefenen, zoals in Hegels werk.

WEEKEND 5: De terugkeer van de dood – Denken over leven en dood in de laat-moderne tijd

Maar filosofen hebben dood en leven niet alleen maar als elkaars tegengesteldegezien. Heideggers denken met zijn bekende ‘ten dode zijn’ is hier een goed voor-beeld.Een belangrijke vraag bij dit alles: al of niet geloven in een leven na de dood, heeftdat gevolgen heeft voor de manier waarop we in het leven staan? En zo ja, hoedan?

WEEKEND 6: Op leven en dood – Dilemma’s in de 21ste eeuw

In het zesde en laatste weekend bestuderen we enkele actuele debatten rond levenen dood, en komen we terug op onze eigen ervaringen en visies, zoals geformu-leerd in het openingsweekend.

De zes weekenden hebben alle hun eigen thematiek, en kunnen afzonderlijk ge-volgd worden. Voor degenen die de hele opleiding volgen, is er tegelijkertijd eenduidelijke opbouw aangebracht, en kan er toegewerkt worden naar het schrijvenvan een essay waarmee het certificaat behaald kan worden.

Data• Zaterdag 21 en zondag 22 januari• Zaterdag 11 en zondag 12 maart• Zaterdag 13 en zondag 14 mei • Zaterdag 10 en zondag 11 juni• Zaterdag 16 en zondag

17 september • Zaterdag 11 en zondag

12 november 2017

De examenmiddag vindt plaats opzaterdag 9 december 2017.

Aanvang zaterdag 10.30 uur –einde zondag 12.30 uur met afsluitende lunch en huiswerkbespreking.

DeelnameArrangement 1: € 1.878,75 (inclusief 6 x diner met wijn, 12 xlunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 2.214,75 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 2.319,75 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

De weekenden zijn ook los te vol-gen. Prijs per weekend:Arrangement 1: € 300,50 (inclu-sief diner met wijn, 2 x lunchbuffeten koffie/thee).Arrangement 2: € 356,50 (arran-gement 1 + standaardkamer met ontbijt).Arrangement 3: € 374,- (arrange-ment 1 + comfortkamer met ontbijt).

ISVW PROGRAMMAGIDS BASISOPLEIDINGEN24

DocentDr. Tjeu vanden Berk stu-deerde theolo-gie in Rome,Lyon en Nijme-gen. Hij werkte

aan de Katholieke UniversiteitenAmsterdam en Utrecht. Hij houdtzich in zijn boeken sterk bezig metsymboliseringsprocessen. Bekendeboeken van hem zijn: Die Zauber-flöte, een alchemistische allegorie(5de druk), Mystagogie, inwijdingin het symbolisch bewustzijn (5dedruk), Het mysterie van de hersen-stam (4de druk), Het numineuze(2de druk), Het Oude Egypte ba-kermat van het Jonge Christen-dom (3de druk), In de ban vanJung (2de druk). In 2017 verschijntvan hem Papageno en Papagena.In 2014 ontving hij, samen metMarjeet Verbeek, de Louis Hartloo-per Prijs voor de Nederlandse Film-journalistiek voor hun boek: Hetfilmgesprek: woorden aan droom-beelden wijden (2013).

In het algemeen wordt over symbolen gesproken als over ‘codes die voor iets an-ders staan’. Symbolen worden dan tekens die men ontcijfert en rationeel ver-klaart. Hier is weinig of geen sprake van ‘symbolisch bewustzijn’. Daarvoor is hetkenmerkend dat men participeert aan een werkelijkheid die juist onpeilbaar is.Symbolen trekken het alledaagse bewustzijn juist buiten zijn grenzen. Een sym-bool betekent niet iets, maar is iets. Echte symbolen gaan verstandelijke ontcijfe-ring te boven, ze geven toegang tot de donkere kamers van de werkelijkheid. Dedichter Leo Vroman onthult deze verhulde wereld indringend.

‘Er zijn reusachtige deurendie alleen in gedachten bestaanmaar waarachter dingen gebeurendie geen mens kan hebben gedaan.’

Zijn eigen Engelse vertaling van deze strofe is zo mogelijk nog indringender

‘There is an enormous doorthat only exists in our mind.Still, things happen behind itthat will never happen before.’

In vijf weekenden zullen we deze ‘symbolische derde werkelijkheid’ vanuit diverseperspectieven benaderen. In de eerste twee weekenden is dat perspectief meervan algemene aard, in de andere is dat specifieker.

WEEKEND 1: Archetypische symbolen volgens Carl Gustav Jung en Donald Winnicott

Volgens Jung bestaat er geen psychische werkelijkheid los van een fysieke. Beidezijn onlosmakelijk met elkaar verweven. Voor ons denken is dat onbegrijpelijk,maar als iets of iemand tot symbool wordt, erváren we dat wel. Onbewuste stre-vingen zijn hier juist de stuwende factor. De motoren van deze strevingennoemde Jung ‘archetypen’, archaïsche, instinctieve ankerplaatsen in ons psy-chisch-fysieke wezen.

WEEKEND 2: De numineuze symbolen volgens Rudolf Otto en Willem Jan Otten

Er zijn symbolische ervaringen die ter plekke zin geven aan het bestaan. Ze ver-wijzen niet naar iets anders, vragen niet om geloof maar zijn er gewoon, momentsof being. Ze overvallen ons, soms met een lichte, dan weer met een hevige schok.Ze zijn niet het product van ons verstand of van onze wil, maar van onze verbeel-ding. Ze zijn gratuit en geven ons een onbegrijpelijke zekerheid. Rudolf Ottospreekt over een ‘mysterium fascinosum et tremendum’, Willem Jan Otten over‘het wonder van de losse olifanten’.

Filosofie van het symbool

BASISOPLEIDING


Weekend 3: De ‘ceci-n’est-pas-une-pipe’ symbolen in de kunst

Een kunstwerk bestaat essentieel op basis van zijn symbolische uitstraling. Hoedikwijls worden de symbolen in de kunst echter niet als tekens uitgelegd. Welnu,een ‘pijp’ op een schilderij is geen pijp! Kunst stelt niets voor! Jezus hangt nietaan het kruis bij Grünewald of Bach. Lees maar, er staat niet wat er staat, kijkmaar, wat je ziet is onzichtbaar, luister maar, het onhoorbare klinkt. ‘De kunst isde kunstenaar aangeboren als een drift die hem in beslag neemt en tot instru-ment maakt. Wat uiteindelijk iets in hem wil, is niet hijzelf, de persoonlijkemens, maar het kunstwerk. Als persoon kan hij nukken en een wil en eigen doel-stellingen hebben, als kunstenaar daarentegen is hij drager en vormer van de on-bewuste actieve ziel van de mensheid.’ (Jung)

WEEKEND 4: De mythische symbolen in het oude Egypte en het jonge christendom

Religie en spiritualiteit bestaan bij de gratie van symbolen, bij de gratie van eenverbeelde werkelijkheid, en hebben niets van doen met dogmatische leerstellig-heid. Het zijn, gemeten naar rationele maatstaven, illusies. Zo ook in het chris-tendom. Niet in het orthodoxe Jeruzalem, het klassieke Athene of het wettischeRome, maar in de smeltkroes van het gnostieke Alexandrië ontstonden de grotemythen van het jonge christendom. Daar ontleenden een groep niet-orthodoxejoden, zij het meestal onbewust, hun identiteit aan een drieduizend jaar oudeEgyptische religie.

WEEKEND 5: De alchemistische symbolen in Die Zauberflöte

In de 18e eeuw probeerden de vrijmetselaars de oude symbolische wijsheid vande mysteriegodsdiensten vast te houden en te verenigen met de niet meer te stui-ten rationaliteit van de moderne tijd. Ze streefden niet alleen rationele verlichtingna, Aufklärung, maar juist ook mystieke, Erleuchtung.

In Die Zauberflöte hebben Mozart en de zijnen, allen vrijmetselaars, deze spiritua-liteit op de bühne gestalte gegeven. Het was een spiritualiteit die, met behulp vaneeuwenoude alchemistische symbolen, het ‘huwelijk’ wilde uitbeelden van deduistere en lichtende krachten in een mens. In dit kunstwerk komen ze allemaalbijeen: de archetypen, het numineuze, de kunst en de religie.


19 februari• Zaterdag 18 en zondag19 maart• Zaterdag 29 en zondag 30 april• Zaterdag 27 en zondag 28 mei• Zaterdag17 en zondag

18 juni 2017

Aanvang zaterdag 10.30 uur –einde zondag 12.30 uur met afsluitende lunch en huiswerkbespreking.

DeelnameArrangement 1: € 1.522,45 (inclusief 5 x diner met wijn, 10 x lunchbuffet, koffie/thee en hetboek Papageno en Papagena vanTjeu van den Berk).Arrangement 2: € 1.802,45 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1.889,95 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

ISVW PROGRAMMAGIDS BASISOPLEIDINGEN26

In de Griekse oudheid was uitwisseling van ideeën tussen filosofen uit oost enwest vanzelfsprekend. Pythagoras, Plato en Herakleitos werden in hun denkenbeïnvloed door Oosterse en Afrikaanse wetenschappers. Aristoteles reisde als lijf-arts mee met Alexander de Grote naar Azië. Door Ibn Siena en Ibn Roesja kennenwij Aristoteles nog. Het is met name de Verlichting die er voor heeft gezorgd datde westerse filosofie in een eurocentrisch discours belandde. We bevinden onsnog steeds in het staartje hiervan. Dat terwijl de noodzaak voor intercultureel fi-losoferen duidelijker is dan ooit. Toch is het in de academische wijsbegeerte nogsteeds ongebruikelijk om niet-westerse filosofische benaderingen integraal op tenemen in deze reflecties. De Basisopleiding Interculturele Filosofie breekt uit-drukkelijk met dit eurocentrische standpunt. Ons uitgangspunt is: Wat kunnenwe van andere filosofische tradities leren? Wat hebben filosofen uit het Verre Oos-ten, het Midden-Oosten en Afrika ons en elkaar te vertellen?

WEEKEND 1: Oosterse filosofie

In het eerste weekeinde maken we kennis met de oosterse denkers. Oosterse filo-sofie is haast een te westerse benaming. Het gaat bij deze denkers veelmeer omvormen van levenskunst die – naar het motto: ‘Oefening baart kunst’ – medita-tieve oefeningen als basis heeft. Het lichaam denkt mee. Deze manier van ver-staan verbindt denken op een niet-cartesiaanse manier met het leven. We komen te weten hoe het taoïsme, het boeddhisme en het zenboeddhisme ditbesef onder woorden hebben gebracht en welke levenshouding de oosterse mees-ters zich hebben weten eigen maken. Henk Oosterling zal ons meenemen op eeninterculturele tour waarin hij laat zien wat dit niet(s) doen kan beteken: ‘Waargeen wil, is een weg’. Daarbij laat hij ons kennis maken met het denken van deKyotoschool waarin vanaf het ontstaan al vormen van westers, continentaal den-ken – Hegel, Nietzsche, Husserl, Heidegger – zijn opgenomen wat bepalend is ge-weest voor de westerse receptie van het Japanse zenboeddhisme.

DocentenJan Flamelingstudeerde wijs-begeerte in Gro-ningen, Keulen,Berkeley en Am-sterdam. Hij

geeft workshops aan organisatie-adviseurs, artsen en apothekers encursussen aan de ISVW.

Renate Sche-pen is filosofe,trainer en ge-spreksbegelei-der. Ze stu-deerde wijsbe-

geerte aan de Vrije Universiteit inAmsterdam. Ze publiceerde samenmet Heinz Kimmerle het boek Filo-sofie van het verstaan (2014) enmet Henk Oosterling Doordenkendoorwerken: intercultureel en eco-sociaal denken en doen (2016).

Dr. Henk Oos-terling is univer-sitair docent aande Erasmus Uni-versiteit Rotter-dam. Hij stu-

deerde wijsbegeerte en Japansetaal aan de Universiteit Leiden. Hijpromoveerde op het proefschriftMoved by Appearances – Towardsa hypercritique of xenophobic rea-son. Hij publiceerde vele boeken,waaronder Waar geen wil is, is eenweg (2016).

Prof. Dr. MichielLeezenberg stu-deerde klassieketalen, filosofie enalgemene taal-wetenschap. Hij

publiceerde in 2001 het boek Isla-mitische filosofie, dat met de So-krates-wisselbeker werd bekroond.Hij is hoogleraar wijsbegeerte aande Universiteit van Amsterdam.

Dr. Henk Hae-nen studeerdegeschiedenis enfilosofie aan deVrije UniversiteitAmsterdam en

promoveerde op het proefschriftAfrikaans denken: ontmoeting, dia-loog en frictie. Hij doceert aan de

BASISOPLEIDING

Interculturele filosofie

School voor Comparatieve Filoso-fie Antwerpen en geeft lezingenbij Stichting Filosofie Oost-West. Hijschreef onder meer het boek Sagefilosofie (2012).

Prof. SophieOluwole ishoogleraar filo-sofie aan de Uni-versiteit vanLagos, Nigeria. Ze

maakt zich sterk voor de Afrikaansefilosofische tradities en onderzochtdaartoe orale literaire tradities ophun filosofische relevantie. Ze pu-bliceerde onder meer het boek So-krates and Orunmila (2015).

Prof. dr. Mo-gobe Ramosepromoveerdeaan de Katho-lieke UniversiteitLeuven. Momen-

teel is hij hoogleraar filosofie aande University of South Africa in Pre-toria.



26 februari 2017• Zaterdag 25 en zondag

26 maart 2017• Zaterdag 6 en zondag 7 mei 2017• Zaterdag 27 en zondag

28 mei 2017

Aanvang zaterdag 10.30 uur –einde zondag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 901,50 (inclusief het boek Interculturele filosofie, 4 weekenden, 4 x dinermet wijn, 8 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 1.069,50 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 1.122,00 (arrangement 2 + comfortkamermet ontbijt).

De eerste drie weekenden zijn ooklos te volgen. Prijs per weekend:Arrangement 1: € 300,50 (inclusief diner met wijn, 2 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 356,50 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 374,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Het afsluitende symposium op za-terdag 27 mei is ook los te boeken.Aanvang: 10.30 uur – einde 17.00uur of 21.00 uur.

Arrangement 1: € 50,- (dagpro-gramma inclusief koffie, thee enlunch).Arrangement 2: € 100,- (arrange-ment 1 + diner pensant)

Voor meer informatie over hetdagprogramma van het sympo-sium zie www.isvw.nl.

WEEKEND 2: Islamitische filosofie

Wat betekent het dat de terreuraanslagen ‘in naam van Allah’ worden gepleegd?Zegt dat werkelijk iets over de Islam? De verwijzing naar denkers als Ibn Sienasuggereert al dat er ook een andere geschiedenis kan worden geschreven. Gedu-rende het weekend maken we kennis met het andere gezicht en met het hart vande islam, dat ons wel degelijk iets te vertellen heeft.Michiel Leezenberg, de auteur van het bekroonde boek Islamitische filosofie, laatons kennismaken met de falasifa al Kindi, al Farabi, Ibn Siena (Avicenna) en IbnRoesja (Averrroes) en de laat-middeleeuwse mystieke denkers Sohrawardi (de ‘Mar-telaar van het Licht’) en Ibn al-Arabi (de ‘Heilige van het Woord’).Gaandeweg wordt duidelijk dat het soefisme voorstelt een weg zo te bewandelendat je manier van leven wordt gekenmerkt door gastvrijheid.

WEEKEND 3: Afrikaanse filosofie

Voor Afrikaanse filosofie is de laatste jaren steeds meer belangstelling ontstaan.Hegel beweerde nog dat Afrika een continent was zonder geschiedenis en zonderfilosofie. Dit is onder andere door de Nigeriaanse filosoof Sophie Oluwole in 2014met haar baanbrekende boek over Sokrates en Orunmila weerlegd. De traditievan mondelinge overdracht en de ‘Sages’ als filosofen, zorgt wel voor andere vor-men van filosoferen. Henk Haenen publiceerde in 2012 een boek over Sage filo-sofie. Vorig jaar verscheen van zijn hand het boek Ubuntu en Nelson Mandela.Afrikaanse filosofie van verzoening. In dit cursusweekend behandelen we voornamelijk filosofieën uit West en Zuid-Afrika. We behandelen de impact van de kolonisatie op het Afrikaanse denken,maar vooral wat wij in het Westen van Afrikaanse filosofieën en filosofen als Mo-gobe Ramose, Sophie Oluwole, Oyeronke Oyewumi en Henry Odera Oruka kun-nen leren.

WEEKEND 4: Afsluitend symposium: Verlichting van De Verlichting (voertaal: Engels)

De basisopleiding interculturele filosofie is gebaseerd op het gedachtegoed vanHeinz Kimmerle, die aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam de eerste leerstoelin interculturele filosofie bekleedde en gedurende vele jaren cursussen Afri-kaanse filosofie verzorgde op de ISVW. Januari 2016 overleed hij onverwachts. Hijliet ons het basisboek Interculturele filosofie, een studieboek na, dat kort voorzijn overlijden verscheen. Wij sluiten de basiscursus af met een symposium terere van hem, met als voornaamste doel te delen hoe de interculturele filosofiezich verder blijft ontwikkelen. Sprekers zijn Babah Tarawally, Henk Haenen, Re-nate Schepen, Elisabeth de Schipper, Tina Rahimy, Michiel Leezenberg en HenkOosterling.

Wij zijn zeer vereerd met de deelname van prof. Sophie Oluwole, die speciaal voordeze conferentie uit Nigeria komt.

Voor de deelnemers aan de gehele opleiding is er zondag een afsluiting met sa-menvatting en examen

ISVW PROGRAMMAGIDS VRIENDEN VAN DE ISVW28

Wie zijn de vrienden van de ISVW?• De vrienden zijn de steun en toeverlaat van de Internationale School voor Wijs-

begeerte. Zij maken het mede mogelijk dat de ISVW zich nationaal en interna-tionaal kan profileren.

• De vrienden van de ISVW hechten aan een moment van reflectie. Zij zijn geïn-teresseerd in andere denkbeelden en redeneringen en zijn bereid eigen over-tuigingen ter discussie te stellen.

• De vrienden komen uit alle sectoren van de samenleving en debatteren graagmet elkaar.

• De ISVW is geheel onafhankelijk. Zij verkrijgt haar inkomsten via het LandgoedISVW en de bijdragen van donateurs, waaronder de Vrienden van de ISVW. Devrienden dragen onder andere bij aan verbouwingen, lustrumvieringen, opendagen en filosofische cafés.

Uw bijdrage is een investering in denkkapitaal. Voor € 50,- per jaar kunt u al lidworden van de Vrienden van de ISVW. Om Vriend van de ISVW te worden kunt umailen naar [email protected]. Als Vriend van de ISVW heeft u kosteloos toegangtot de filosofische cafés, de ledenvergaderingen en andere ledenbijeenkomstenen wordt u op de hoogte gehouden van ontwikkelingen bij de ISVW en de Vrien-den. Bovendien kunt u tegen de gebruikelijke Vriendenprijs deelnemen aan hetVriendenweekend en aan Vriendenexcursies.

Op www.isvw.nl/over-ons/vrienden kunt u meer informatie vinden over de vrien-den.

De ISVW Gold Card kost € 2.495,- en geeft recht op exclusieve kortingenvoor regelmatige bezoekers. De kaart geeft u een jaar lang recht op hetbezoeken van cursussen, basisopleidingen en (maximaal twee) summerschools, inclusief de kosten van het verblijf op basis van beschikbaar-heid. De kaart heeft twee instapmomenten: vanaf 1 september t/m 31 augustus of vanaf 1 januari t/m 31 december. De voorwaarden zijn:

De ISVW Gold Card

De Vereniging van Vrienden van de ISVW

1. De Gold Card geldt niet voor beroepsopleidingen en trainingen en kan niet met terugwerkende kracht wordentoegepast.

2. De Gold Card geeft niet automatisch recht op een comfortkamer. Tegen bijbetaling van € 17,50 per nacht kunt uupgraden naar een comfortkamer (onder voorbehoud van beschikbaarheid). Of voor € 10,- upgraden naar eenpluskamer

3. De Gold Card geef niet automatisch recht op boeken of andere cursusmaterialen. Deze kunt u via de receptie vande ISVW apart bestellen.

4. De Gold Card is een initiatief van de Vrienden van de ISVW en alleen door Vrienden aan te schaffen.

Meer informatie: bel 033-465 0700 of mail naar [email protected].

29ISVW PROGRAMMAGIDS FILOSOFISCHE CAFÉ’S

Een belangrijk onderdeel van het goede leven is eengoed gesprek met goede vrienden onder het genotvan een goed glas, vinden wij bij de ISVW. In samen-werking met de Vrienden van de ISVW organiseert deISVW daarom elk seizoen een aantal filosofischecafés. De opzet is even eenvoudig als doeltreffend: wenodigen een spreker uit die een onderwerp introdu-ceert. Dit onderwerp kan een nieuwe publicatie zijnof actueel onderzoek; het is in elk geval een onder-werp dat uitnodigt tot gesprek. Onder leiding van fi-losofen kunnen de aanwezigen vervolgens in een in-formele sfeer, in kleine groepen of plenair, het onder-werp van de dag bespreken.

Uw inzichten doen ertoe tijdens onze filosofische

FILOSOFISCHECAFÉS

cafés. Het is een uitgelezen mogelijkheid om uweigen ideeën te spiegelen aan die van anderen en uwkennis te toetsen aan dat van een deskundige. Ditalles uiteraard in een gezellige omgeving onder hetgenot van een hapje en een drankje.

Filosofische cafés

Data voorjaar 2017Zondag 19 maart 2017 aanvang15.00 uur - einde 17.00 uur.Zondag 21 mei 2017 aanvang15.00 uur – einde 17.00 uur.

Deelname filosofische cafésToegang: € 25,- inclusief hapjes endrankjes. Vrienden van de ISVWhebben gratis toegang. Als u terplekke vriend wordt, is de toegangeveneens gratis. Vrienden kunnenzich aanmelden via [email protected] u geen Vriend, reserveer danvia de website.

DEVERTRAAGDE

TIJD(verzend) antiquariaat

Woestijgerweg 523817 SL Amersfoort

Telefoon: 033 461 77 16E-mail: [email protected]

Eigenaar:Peter Jansen

Specialisaties:• Filosofie

• Literatuur • Rusland

Boekenzoekdienst: Laat mij weten (mail, telefoon)

welk boek u zoekt!

advertentie

30 ISVW PROGRAMMAGIDS BEROEPSOPLEIDINGEN

Voor het herkennen van filosofische problemen en vragen in praktische situatiesis enig inzicht in de gebieden van de systematische filosofie buitengewoon nuttig.In elke situatie, vraagstelling, probleem of voorbeeld zitten filosofische dimensies.Om de rijkdom aan filosofische potentie en redeneringen te herkennen in een fi-losofisch gesprek is het nodig te weten wat voor soort vragen en problemen be-horen tot de gebieden van de taalfilosofie, logica, filosofie van de mens (wijsge-rige antropologie), ethiek, esthetiek, kennisleer (epistemologie), cultuurfilosofieen metafysica. De cursus Filosofisch Kompas is ontstaan uit de beroepsopleiding‘Filosoferen met kinderen en jongeren’ en is bedoeld als een minimale inleidingin de systematiek van de filosofie.

Het doel van deze bijspijkercursus is het vergroten van het vermogen een gesprekfilosofisch te maken door te herkennen welke filosofische posities worden inge-nomen, welke tegenstellingen mogelijk zijn, welke richting het gesprek op kangaan en door filosofische denkbewegingen te herkennen. Door het ontwikkelenvan dit Filosofisch Kompas kan een gespreksleider richting geven aan het gesprekzonder het denken van deelnemers over te nemen.

De cursus is hoofdzakelijk een zelfstudiecursus. Deelnemers worden geacht deboeken en teksten zelfstandig te lezen. Tijdens de bijeenkomsten kunnen vragenworden gesteld naar aanleiding van de bestudering van de verplichte literatuuren wordt uitleg gegeven. Tevens wordt geoefend in het herkennen van filosofischepotentie, en dus het toepassen van de opgedane kennis, in concrete situaties doorbijvoorbeeld een analyse van een filosofisch gesprek op video.

Deze cursus is een verplicht onderdeel van de Beroepsopleiding Filosoferen metKinderen en Jongeren, tenzij de deelnemer (minimaal) een bachelor filosofieheeft. De cursus staat verder open voor iedereen die een inleiding in de systema-tiek van de filosofie nuttig acht.

Data• Zaterdag 19 november 2016• Zaterdag 17 december 2016• Zaterdag 14 januari 2017• Zaterdag 11 februari 2017• Zaterdag 11 maart 2017


Deelname Arrangement: € 288,75 (5 cursusmiddagen, inclusiefkoffie/thee).De prijs van het zelf aan teschaffen boek Durf te denken! VWOtekstboek van Frank en MaartenMeester, bedraagt € 54,90.

DocentEd Weijers iscoördinator vanhet CentrumKinderfilosofieNederland enerelid van het

dagelijks bestuur van sophia, deEuropese stichting voor debevordering van het filosoferenmet kinderen. Weijers heeftfilosofie gestuurd in Leiden, volgdede lerarenopleiding in Utrecht, enfilosofeert met individuen enuiteenlopende groepen in binnen-en buitenland voor EpicInternational.

Filosofisch kompasEen inleiding in de filosofie voor gespreksleiders

BEROEPSOPLEIDINGEN

‘Dankzij de ISVW kom iker steeds meer achterwat typisch van mij is.’

Karen Walthuis


ISVW PROGRAMMAGIDS BEROEPSOPLEIDINGEN32

DocentenAnne-MarieGunnink stu-deerde Rechts-geleerdheid enPersoneelswe-tenschappen en

deed een MBA in de VerenigdeStaten. Als organisatie-ontwikke-lingsexpert en management de-velopment manager werkt zezowel in profit- als non-profitom-gevingen: industrie, onderwijs,overheid en zakelijke dienstverle-ning.

Paulien ’t Hoenheeft twintig jaarervaring met hetbegeleiden vansokratische (in-tervisie)gesprek-

ken. Met een achtergrond in kunst-geschiedenis, communicatie enmanagement, ligt haar werkerva-ring zowel in de culturele sector alshet bedrijfsleven.

Dr. Jos Kesselsstudeerde rech-ten en filosofie,deed onderzoekin wetenschaps-filosofie en di-

dactiek van filosofie en promo-veerde op kennistheorie en filoso-fieonderwijs (sokratischemethode). Hij specialiseerde zich intheorie en praktijk van het sokra-tisch gesprek. Sinds 25 jaar leidt hijgesprekken en trainingen met ma-nagers en bestuurders in verschil-lende sectoren van de samenle-ving en publiceerde verscheideneboeken.

In maart 2017 start de vierde editie van de leergang Scholing van de geest. Dezeis gebaseerd op het gelijknamige boek van Jos Kessels, Scholing van de geest – Watik leerde van Sokrates. Centraal staat het ontwikkelen van een sokratische, onder-zoekende houding en de bijbehorende vaardigheden van de klassieke vrije kun-sten: dialectica (vragen stellen), retorica (overtuigend spreken), grammatica(taal en schrijven) en de overkoepelende deugdenleer (ethica).

De leergang is gericht op toepassing van sokratische vaardigheden in een maat-schappelijke en organisatorische context. Het geheel staat onder leiding van JosKessels, die regelmatig zelf een college zal verzorgen. De uitvoering is in han-den van Paulien ’t Hoen en Anne-Marie Gunnink, in opdracht van Eidoskoop.

Voor wie?De leergang is bedoeld voor professionals met een onderzoekende houding, diesokratische methoden willen toepassen in hun werkpraktijk. Met deze leergangwillen zij zich scholen in praktische filosofie en de klassieke vrije kunsten.Deelnemers voelen zich uitgedaagd door de zoektocht naar de vraag waar hetwerkelijk om gaat. Zij kennen of vermoeden de kracht van dilemma’s, ontrege-ling, vertraging, twijfel en verbeelding en zoeken naar vormen om de waardehiervan te gebruiken.

Sokratische methodeDe erfenis van Sokrates en Plato biedt een schat aan instrumenten om gesprek-ken te begeleiden en kwesties te onderzoeken. Ook vandaag de dag is er grotebehoefte aan mensen die de rol van Sokrates op zich kunnen nemen, anderenkunnen ondervragen over wat hun leidende ideeën zijn, en onderzoeken of dieideeën kloppen. De sokratische methode bevat essentiële vaardigheden voormensen in organisaties, variërend van eenvoudige gesprekstechnieken tot ge-avanceerde dialectische analyses. Zij vormt een klassieke manier om door mid-del van vragen iemand tot onderzoek te bewegen. Sokrates liet mensen voor-beelden onderzoeken, ervaringen analyseren en ideeën testen. Zijn uitgangs-punt was dat je een inzicht niet verwerft door het voorgeschoteld te krijgen,maar alleen door zelf te denken. Het stellen van goede vragen is niet eenvoudig.Soms beginnen mensen met het stellen van vragen, maar schakelen zij al snelweer om en vertellen zelf hoe het zit. Of ze stellen louter suggestieve vragen. Ofze weten niet hoe ze met onverwachte vragen of tegengestelde antwoordenmoeten omgaan. Daarbij is het een hele kunst een vraag te verduren en het on-derzoek aan te gaan.

Sokrates, aartsvader van de westerse filosofieSokrates voerde zijn leven lang gesprekken met mensen, op zoek naar deideeën die leidend waren in hun bestaan, om ze te toetsen op hun geldigheid.Zijn uitgangspunt was dat je via ‘niet-weten’ tot ‘weten’ kunt komen. Een toe-stand van verwarring en ‘denkverlegenheid’ (aporie) is dus nodig om uiteinde-lijk tot wezenlijke verdieping en verheldering van een kwestie te komen. Sokra-

Scholing van de geest

BEROEPSOPLEIDING

Data• Dinsdag 7 en woensdag

8 maart 2017• Dinsdag 11 en woensdag

12 april 2017• Dinsdag 16 en woensdag

17 mei 2017 • Dinsdag 20 en woensdag

21 juni 2017 • Dinsdag 12 en woensdag

13 september 2017• Dinsdag 10 en woensdag

11 oktober 2017• Dinsdag 7 en woensdag

8 november 2017

Januari 2018 slotbijeenkomst.

Elke module omvat drie dagdelen:een avond, ochtend en middag.We beginnen dinsdagavond om17.00 uur, woensdagmiddag om17.00 uur sluiten we af.

DeelnameDeelname aan deze opleiding bedraagt € 6.975,- inclusief comfortkamer en ontbijt, 7 x lunchbuffet, 7 x diner met wijnen koffie/thee. Deze opleiding isook zonder logies en ontbijt teboeken voor € 6.212,- .

tes’ passie, die het leidend idee van zijn eigen leven vormde, werd uiteindelijkook zijn dood: de Atheense burgerij veroordeelde hem in 399 voor Christus totde gifbeker, zogenaamd omdat hij niet geloofde in de goden, in werkelijkheidomdat hij fundamentele kritiek had op de opvattingen van zijn stadsgenoten.Zijn leerling Plato heeft hem daarna onsterfelijk gemaakt, door hem de hoofd-rol te geven in bijna al zijn dialogen. De sokratische methode is nog steeds actu-eel, volgens sommigen is de hele westerse filosofie niet meer dan een serie voet-noten bij Plato.Binnen Eidoskoop zetten de docenten diverse sokratische methoden en zelfon-derzoek in voor visie- en ontwikkelingsvraagstukken. Zij werken bijvoorbeeldmet het Kralenspel; een rijk geschakeerd instrument om betekenis, samenhangen richting te creëren. Deze nieuwe variant van sokratische dialoog wordt indi-vidueel en in groepen toegepast.

Programma

De leergang bestaat uit een combinatie van praktische oefeningen en theoreti-sche inbedding, en wordt afgesloten met een werkstuk waarin deelnemers eendragend idee uitwerken aan de hand van een zelfgekozen thema uit de leer-gang en de individuele route die zij tijdens de leergang hebben afgelegd. Hetprogramma omvat onder meer de volgende thema’s:• Sokratische houding en de rol van ideeën• Zelfonderzoek, grotmythe en het poëtisch argument• Dialoog en discussie, opschorten van oordelen, het zandlopermodel• Ethica (deugdenleer)• Vormen van de vrije kunsten: dialectica, retorica, grammatica, ethica• De filosoof en de muzen, werken met verbeelding en gevoel• Filosofische achtergronden van de sokratische methodeNa afloop zijn deelnemers in staat sokratische vaardigheden te hanteren voorzichzelf en anderen, de basistechnieken van dialectiek toe te passen, sokrati-sche vraaggesprekken te voeren, de reflectieve houding van vrije ruimte op teroepen, en dialectische analyses van praktijkkwesties te maken.De leergang Scholing van de geest vormt een zelfstandige leergang, maar fun-geert ook als eerste jaar voor de leergang Visieontwikkeling in organisaties.Elke leergang kan afzonderlijk gevolgd worden.

Tijdsinvestering

De leergang omvat zeven modules van drie dagdelen plus een slotdag met eind-presentaties. Houdt u rekening met voorbereidingstijd van ongeveer vier uurper week (lezen, praktijkopdrachten). Het schrijven van het eindstuk (autogra-fie) zal rondom de laatste module tot aan de eindpresentatie nog een extratijdsinvestering van ongeveer vier uur per week vragen.

33ISVW PROGRAMMAGIDS BEROEPSOPLEIDINGEN


DocentenPeter van Dij-ken studeerdegeneeskunde inGroningen en ismomenteel huis-arts en universi-

tair docent aan de RUG/UMCG bijde vakgroep huisartsgeneeskunde.

Jan Marten Vis-ser studeerdeWijsbegeerte inLeiden en stu-deerde af bijprof. dr. H. Phi-

lipse op kennisrelativisme. Hijwerkte op directieniveau in het be-drijfsleven en volgde daarnaast di-verse opleidingen tot coach encounselor.

Dr. Donald vanTol studeerdetheorie en ge-schiedenis vande psychologieen promoveerde

op een rechtssociologische studienaar de euthanasiewetgeving. Mo-menteel is hij docent bij het UMCGen de RUG.

Prof. dr. TrudyDehue werktemet een hbo-di-ploma in de kin-derpsychiatrieen studeerde

vervolgens af in eerst de psycholo-gie en daarna de wetenschapsfilo-sofie.

Dr. Eite Veeningis een van degrondleggersvan de filosofi-sche consultatiein Nederland. Hij

was docent/manager in tal van op-leidingen in de zorg.

Als zorgprofessional wordt u vaak dermate opgeslokt door de werkdruk dat eronvoldoende tijd is voor reflectie op de dagelijkse praktijk. Wat willen we ei-genlijk bereiken en waarom? Zijn we goed in wat we proberen te bereiken? Watvraagt de maatschappij van ons? Zijn dat reëele doelen? Wat zijn de strategi-sche kaders van de moderne geneeskunde? Hoe kijken we aan tegen ziekte engezondheid? Wat zijn de basale aannames achter het idee van marktwerking inde zorg? Hoe willen mensen eigenlijk oud worden? Wanneer wordt leven lij-den? Wat is het mensbeeld achter het maatschappelijke debat rondom eutha-nasie?Als deze en andere vragen uw interesse hebben dan is deze leergang een ma-nier om grip te krijgen op de dilemma’s van de zorg en een kans om met vakge-noten uw kennis en competenties te verbreden en verdiepen.

Voor wie is de opleiding bedoeld?

De opleiding is bedoeld voor iedereen die een professionele bijdrage wil leverenaan het maatschappelijke debat over de belangrijke thema’s in de gezondheids-zorg, zoals:• Beleidsmakers en leden van raden van bestuur;• (Para)medische professionals die meedenken en meebeslissen over beleid;• (Para)medische professionals met bestuurlijke aspiraties die zich willen voor-

bereiden door de grote thema’s te leren kennen.Voor artsen: Deze leergang heeft ABAN accreditatie bij GAIA voor 33 punten.

Doelen van de leergang

We analyseren met u de argumenten rond de grote thema’s in de gezondheids-zorg• U wordt getraind in thinking hard in de gezondheidszorg.• U vergroot uw conceptuele denkkracht en uw vermogen om argumentatie-

structuren te analyseren.• U krijgt een ‘zintuig’ voor verzwegen aannames.• U leert de historische en intellectuele achtergrond rond een aantal belang-

rijke thema’s kennen.• U leert de maatschappelijke context waarin denkbeelden opkwamen en

krijgt daarmee meer zicht op de geldigheid van deze ideeën.

Inhoud en opbouw van de leergang

MODULE 1: Ziekte en gezondheid

Begrippen als ziekte en gezondheid zijn aan verandering onderhevig. Deze ver-anderingen kunnen samenhangen met een veranderend mensbeeld, of in bre-dere zin met een veranderende filosofie van de geneeskunde. Deze eerste mo-dule geeft u hiervan een historisch overzicht en neemt u mee langs de grotethema’s. Daarnaast is er aandacht voor het eeuwenoude lichaam-geest debat ende consequenties daarvan voor de moderne gezondheidszorg.Docenten: Jan Marten Visser, Peter van Dijken, Eite Veening, Arie Bos

Filosofie en gezondheidszorg

BEROEPSOPLEIDING

MODULE 2: De doelen van de geneeskunde

In deze module wordt gefocust op de doelen van de geneeskunde en van de ge-zondheidszorg. Wat zijn daarvan de filosofische onderleggers? Wat zegt de mo-derne focus op preventie over hoe we onszelf zien? Wat zijn de oorzaken en ge-volgen van de medicalisering van de samenleving? Zijn we daarin doorgescho-ten of zijn we inmiddels volledig gemedicaliseerd? Aandacht voor het denkenvan o.a. Iwan Illich, Michel Foucault en Thomas Szasz en Nikolas Rose.Docenten: Donald van Tol, Trudy Dehue, Jan Marten Visser, Peter van Dijken

MODULE 3: Zorgorganisatie: marktwerking en alternatieve benaderingen

In deze module nemen we de organisatie van gezondheidszorg onder de loep.Hoe is die georganiseerd? Is zorg een markt? Wat is de invloed van commerci-ële partijen op die markt? Wat voor mensbeeld gaat schuil achter de gemaaktekeuzes? Zou het ook anders kunnen? Daarnaast een introductie in het moreelberaad als instrument voor de praktijk.Docenten: Jan Marten Visser, Eite Veening, Peter van Dijken

MODULE 4: Over moreel beraad en toegepaste ethiek

Hoe kunnen ethische vraagstukken het best worden benaderd? Hoe organiseerje een betekenisvolle reflectie op actuele ethische vragen? Deze laatste modulezoomt verder in op de filosofische competentie van het ‘moreel beraad’, aan dehand van praktische ethische dilemma’s en met behulp van verschillende ethi-sche theorieën. Daarnaast reflecteren we op het begrip ‘kwaliteit van leven’ ende ‘condition humaine’ aan de hand van onder andere Oudgriekse denkers, Ar-thur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche en Emmanuel Levinas.Docenten: Jan Keij, Eite Veening, Jan Marten Visser, Peter van Dijken

Welke tijdsinvestering vraagt de opleiding van u?

Elk van de vier modules omvat een dinsdagavond v.a. 17.00 uur en loopt doortot de aansluitende woensdag 17.00 uur. Tussen de modules zijn er (beperkt)thuisopdrachten, die de kwaliteit en diepgang van de bijeenkomsten verbete-ren. Iedere module vereist ongeveer vier uur aan voorbereiding.

Netwerk

De leergang wil ook professionals en bestuurders in het veld van de gezond-heidszorg bij elkaar brengen. Hiertoe levert elke deelnemer vooraf aan de cur-sus een profiel en zijn of haar persoonlijke leerdoelen in. Zo kunnen de deelne-mers elkaar beter leren kennen.

Afronding en certificaatHet is mogelijk de opleiding met een certificaat af te ronden. Hiertoe wordennaast de vier modules een aantal aanvullende eisen gesteld: een portfolio metreflecties op de aangeboden thema’s en een filosofische paper.

Data• Dinsdag 14 en woensdag

15 februari 2017• Dinsdag 14 en woensdag

15 maart 2017• Dinsdag 11 en woensdag

12 april 2017• Dinsdag 16 en woensdag

17 mei 2017

Aanvang dinsdag 17.00 uur –einde woensdag 17.00 uur.

Deelname De deelnamekosten zijn € 2.850,-(inclusief 4x overnachting in eencomfortkamer met ontbijt, 4x dinermet wijn, 4x lunch en koffie/thee).U kunt de beroepsopleiding ookvolgen zonder op Landgoed ISVWte overnachten. Dan zijn de deel-namekosten € 2.414,-.


Dr. Jan Keij was15 jaar onderwij-zer in het basis-onderwijs enstudeerde in zijnvrije tijd filosofie

aan de Universiteit van Amster-dam. Hij is gepromoveerd op de filosofie van de Franse denker Emmanuel Levinas.

Dr. Arie Bos isarts en filosoof.Hij is universitairdocent in het VU Medisch Cen-trum en doceertwetenschapsfilo-

sofie aan de Universiteit vanUtrecht. Hij publiceerde in 2014het spraakmakende boek Mijnbrein denkt niet, ik wel.


HoofddocentDick Kleinlug-tenbelt is socio-loog en filosoof.Hij werkt als se-nior beleidsme-dewerker kwali-

teit en ethiek in de Geestelijke Ge-zondheidszorg. Hij begeleidtsokratische gesprekken en ver-zorgt trainingen gespreksleidermoreel beraad, onder meer bij hetVU-MC. Hij publiceerde de boekenMensbeelden en levenskunst enLevenskunst. Bevriend raken metjezelf en de ander.

GastdocentenDr. Bert Mole-wijk is universi-tair docent mo-reel beraad enklinische ethiek.Hij werkt bij de

afdeling metamedica van het VUMC in Amsterdam. Hij is senior re-searcher en programmaleider Mo-reel Beraad.

Margreet Stol-per is als onder-zoeker en trainerverbonden aanhet VU- MC.

Prof. dr. GuyA.M. Widders-hoven is hoog-leraar Filosofieen MedischeEthiek, hoofd van

de afdeling Metamedica van hetVU-MC en senior researcher bij hetEMGO van VU-MC. Hij publiceerdeartikelen en boeken over (de toe-passingen van) hermeneutischeethiek, moreel beraad and ethiekvan chronische zorg.

In verschillende sectoren van de samenleving – zoals de gezondheidszorg, hetonderwijs, de politiek en het bedrijfsleven – is er een groeiende behoefte aanethische reflectie. Deze beroepsopleiding voorziet in deze behoefte door profes-sionals te leren methodisch te reflecteren op morele kwesties als gesprekslei-der.

Opzet van de opleiding

De opleiding bestaat uit een afwisselende combinatie van theoretische achter-gronden van moreel beraad en het zelf leren begeleiden van moreel beraad (ge-spreksleiderschap). Theorie en praktijk worden met elkaar verbonden in dezeberoepsopleiding. De opleiding is in de eerste plaats een vaardigheidsoplei-ding: het draait om leren door te doen en om te leren door te reflecteren op er-varingen. De theorie wordt steeds verbonden met morele praktijken en metonze ervaringen. Het zijn geen ethieklessen. We werken voortdurend aan en ineen lerende omgeving. Uw groep bestaat uit minimaal 7 en maximaal 15 men-sen.

Inhoud van de opleiding

Moreel beraad is een overkoepelend begrip voor diverse vormen van systemati-sche, ethische reflectie op concrete ervaringen. Hierbij wordt gebruik gemaaktvan verschillende methodes. Het uitgangspunt is dat ethiek niet alleen abstractis, maar ook alledaags en praktisch. Ethiek is een integraal onderdeel van hetalledaagse werk en toont zich in houding en handelen. Moreel beraad is eropgericht de morele kwesties en vragen onder ogen te zien, openhartig te bespre-ken en dialogisch te onderzoeken. Een moreel beraad helpt bij het nemen vaneen beslissing; het verhelderen, begrijpen en onderzoeken van elkaars positiesen standpunten; teamvorming; het versterken van de samenwerking; of hetontwikkelen, invoeren en toetsen van beleid.

Methodes

In de opleiding worden verschillende gespreksmethodes van moreel beraad ge-traind, zoals de morele dilemmamethode; de sokratische dialoog; een aristote-lische gespreksmethode voor moreel onderzoek van emoties; een stoïcijnse ge-spreksmethode voor moreel onderzoek van leef- of werkregels en de processtap-pen van moreel beraad. Binnen de diverse methodes wordt aandacht besteedaan onder meer de volgende technieken en onderdelen: de houding en rollenvan een gespreksleider; het gebruik van de flip-over; gespreksregels; soortenuitgangsvragen; verdieping van dialogisch onderzoek; de kunst van het vragenstellen; timemanagement en observatie- en reflectieformulieren. Specifiekeaandacht zal gegeven worden aan de organisatie, implementatie en evaluatievan moreel beraad in de eigen werksituatie.

Doelen

De doelen van de opleiding zijn het zelfstandig begeleiden van een moreel be-raad en het opbouwen en (h)erkennen van een eigen stijl van gespreksleider-

Beroepsopleiding Moreel beraad

BEROEPSOPLEIDING


schap, alsook het verkrijgen van basale kennis van ethiek, moreel beraad en deimplementatie en evaluatie van moreel beraad. Er wordt gewerkt met persoon-lijke leerdoelen, die regelmatig worden geëvalueerd en bijgesteld.

Vaardigheden

Naast deze algemene doelen gaat het om vaardigheden als het hanteren van degespreksregels, het leren opschorten van eigen en andermans oordelen om zete onderzoeken; het actieve luisteren; scherpzinnig observeren; deelnemers ineen onderzoekshouding zetten en discussies bijsturen; het leiden en in stand-houden van het dialogische onderzoek; het kunnen herkennen van een ge-schikte en minder geschikte casus voor moreel beraad; het verbinden van decasus met een onderzoeksvraag die de kwestie treft; het faciliteren van de oor-deelsvorming; het onderzoeken van de standpunten en het hanteren van eengeëigende afronding. Na het volgen van de beroepsopleiding heeft u voldoendeervaring om groepen moreel beraad te begeleiden. Voorts beschikt u over vol-doende theoretische achtergrond informatie over moreel beraad en praktischeinformatie over het organiseren van moreel beraad in uw werksituatie.

Programma

Het programma van de beroepsopleiding Moreel Beraad bestaat uit een combi-natie van theorie en praktijk. Filosofische benaderingen worden aangevuld metpraktische oefeningen in de verschillende (gespreks)methoden.

Theorie:• Theorie van emoties van Aristoteles en Nussbaum• Michel Foucault’s parrhesia (vrijmoedig spreken) en ethos• Sokrates’ dialogen en de sokratische dialoog

Praktijk:• Oefeningen in de morele dilemmamethode• Oefeningen in de sokratische dialoogmethode• Oefeningen in de stoïcijnse methode• De kunst van het vragen stellen en leren doorvragen• Certificering

Tijdsinvestering

De beroepsopleiding Moreel Beraad omvat in totaal 10 dagen, bestaande uit 5modules van twee dagen: maandag (3 dagdelen) en dinsdag (2 dagdelen) in deperiode van januari t/m mei 2017. Houdt u rekening met een voorbereidingstijdvan ongeveer vier uur per week (lezen en praktijkopdrachten). Tijdens uw oplei-ding verblijft u op het landgoed van de Internationale School voor Wijsbe-geerte.

Data• Maandag 30 en dinsdag

31 januari 2017• Maandag 13 en dinsdag

14 februari 2017• Maandag 6 en dinsdag

7 maart 2017• Maandag 10 en dinsdag

11 april 2017• Maandag 29 en dinsdag

30 mei 2017

Aanvang maandag 10.30 uur –einde dinsdag 17.00 uur.

Deelname De deelnamekosten zijn € 4.995,-(inclusief 5x overnachting in eencomfortkamer met ontbijt, 5x dinermet wijn, 10x lunch en koffie/thee).U kunt de beroepsopleiding ookvolgen zonder op Landgoed ISVWte overnachten. Dan zijn de deel-namekosten € 4.450,-


Functioneren in collectieven volgens René Gude

Het agoramodel is bij uitstek geschikt om je te oriënteren in een snel verande-rende wereld en om ingewikkelde persoonlijke en maatschappelijke problemengoed in kaart te brengen. Tijdens deze opleiding maakt u diepgaand kennismet het model, waartoe wijlen Denker des Vaderlands en voormalig ISVW-di-recteur René Gude de eerste aanzet gaf. Het model is bij uitstek geschikt om in-gewikkelde kwesties in bedrijven en organisaties in kaart te brengen, je eigenperspectief op de wereld te verbreden, meningsverschillen te duiden en een ge-zamenlijke visie te ontwikkelen.

U leert om met het model greep te krijgen op uzelf, uw omgeving en de snelveranderende wereld. Alles verandert, behalve de gebouwen waarin wij ons ver-enigen. Al duizenden jaren komen mensen samen in de privésfeer (huizen), deprivate sfeer (bedrijven), de publieke sfeer (openbare ruimtes, zoals de biblio-theek) en besturen we vanuit de politieke sfeer (instituties). In elk van dezetypen gebouwen heersen andere normen en waarden. Deze normen en waar-den brengen we in kaart en u ontdekt wat er gebeurt als je die normen enwaarden door elkaar mengt. We kijken ook naar de gebouwen of sferen waarinwe in onze vrije tijd oefenen in de levenssferen. In tempels, stadions, theatersen academies kunnen we al eeuwen terecht om omgangsvormen te leren. Wiezich wil voorbereiden op het leven, doet er goed aan om kennis te nemen vande normen en waarden in al deze levens- en trainingssferen: de mensheid trak-teert zichzelf er al eeuwen met succes op.

Het agoramodel heeft de laatste jaren snel furore gemaakt binnen bedrijven en(school)organisaties maar ook bij trainers en tal van individuen. Inmiddelsrichten enkele tientallen scholen er hun onderwijs mee in. De opleiding is op-gebouwd volgens een duidelijke leerlijn: eerst oriënteren de cursisten zich ophet agoramodel, vervolgens verwerft de cursist duidelijke kennis over het ge-bruik van het model en ten slotte verwerkt de cursist de opgedane kennis mid-dels verschillende casussen.

SESSIE 1: Kennismaking met het model

Tijdens de eerste bijeenkomst maakt u kennis met alle facetten van het agora-model en leert u om de aspecten van een probleem zichtbaar te maken aan dehand van enkele heldere vraagstellingen. Ook ontdekt u in welke sfeer u zichthuis voelt en leert u zo uw eenzijdigheden en stokpaardjes kennen.

SESSIE 2: Zin & Integrity check

Tijdens de tweede bijeenkomst nemen we uw werk onder de loep: middels eenintegrity check komt u erachter of uw werk correspondeert met de wijzewaarop u in de andere levenssferen zin maakt.

Werken met het agoramodel Docenten

Dr. Erno Eskensis filosoof,politicoloog enprogramma-directeur enuitgever bij de

ISVW. Hij werkte bijna 20 jaar metRené Gude samen.

Florian Jacobsis schrijver enfilosoof. Hijschreef samenmet FransJacobs Markante

denkers, het jubileumboek van deISVW. Hij is werkzaam als redacteurbij de ISVW en was persoonlijkassistent van René Gude. Hij steldehet citatenboek over René, Zinvollevolzinnen (2015) samen. Daarnaastschreef hij de dichtbundel Zwaanen zang (2016).

Marlou van Pa-ridon studeerdefilosofie aan deUVA en Philoso-phy of Manage-ment and Orga-

nizations aan de VU, Amsterdam.Zij werkte ruim 25 jaar in manage-mentfuncties bij overheid en be-drijfsleven. Daarnaast was zij reis-journaliste en uitgever. In 2012 ver-scheen haar boek de ZIN aan hetwerk, waarin verlangen een lei-dend thema is.

Peter HenkSteenhuis isjournalist enwerkt ondermeer voorTrouw. Hij

schreef meer dan tien boeken, veel over kunst. Bij ISVW Uitgeverspubliceerde hij met René Gudesamen het boek Door het beeld-door het woord en De Zaanseagora. Hij is een van de samenstel-lers van Gudes boek Het agoramo-del.

BEROEPSOPLEIDING




21 maart 2017• Maandag 24 en dinsdag


27 juni 2017

Aanvang 17.00 uur - einde vol-gende dag om 17.00 uur

DeelnameDe deelnamekosten zijn € 3.995,-(inclusief 4x overnachting in eencomfortkamer met ontbijt, 4x dinermet wijn, 4x lunch en koffie/thee).U kunt de beroepsopleiding ookvolgen zonder op Landgoed ISVWte overnachten. Dan zijn de deel-namekosten € 3.559,-.

StudiebelastingLezen van het boek Het agoramo-del van René Gude (samengestelddoor Erno Eskens, Florian Jacobs enPeter Henk Steenhuis) en het boekEn denken. Bildung voor leraren.Daarnaast ontvangt u losse tekstenin een reader. U schrijft een essay van circa 2000woorden over een casus. Uw casusuitwerking bespreekt u in degroep.

SESSIE 3: Sokratisch gesprek over waarden

In de derde bijeenkomst leert u aan de hand van sokratische gesprekken omeen casus vanuit allerlei mogelijke perspectieven te bekijken. Gezamenlijknemen we de tijd om het agoramodel te gebruiken om een heikele werkkwestieaan de kaak te stellen en te analyseren. U ontdekt dat het agoramodel heel ge-schikt is om alledaagse en meer diepgravende problemen te analyseren en zelfsop te lossen.

SESSIE 4: Essay en het ideaal

Ter voorbereiding op de vierde bijeenkomst vragen wij u om een essay te schrij-ven waarin u een probleem analyseert aan de hand van het agoramodel. U le-vert deze essays van tevoren in bij de docenten en we bespreken enkele van decasussen gezamenlijk. Tot slot buigen we ons over het ideaal. Is het formulerenvan levensidealen hetzelfde als integer worden?

Doelgroep

Deze opleiding is bedoeld voor professionele probleemoplossers, waarondercoaches, consultants, adviseurs, beleidsmedewerkers, trainers, docenten en ma-nagers.

Doelstelling

Kennismaken met en het leren gebruiken van het agoramodel om problemenop de werkvloer mee te lijf te gaan.

BILDUNG SCHEURKALEN-DER 2017HENK SISSING (RED.)

Deze scheur-kalenderbevat 365 in-spirerendeuitsprakenover onder-wijs. Stukvoor stuk zet-ten ze aan totnadenken. Deuitsprakenworden toe-

gelicht door 365 experts, afkomstig uit allehoeken van het onderwijs; van basisschooltot universiteit en van onderwijsinstellingtot Tweede Kamer. De uitspraken zetten aantot denken en inspireren om het ideaal vanbildung handen en voeten te geven. Wantonderwijs is meer dan kennisoverdracht al-leen.

736 BLZ. | SCHEURKALENDER | € 15,95

BASISBOEK OOSTERSE FILOSOFIEMICHEL DIJKSTRA

Wie was Confuciusen wat onder-weeshij? Draait zen alleenom het bereiken vaneen serene levens-houding? En wat isprecies het verschiltussen hindoeïstischen boeddhistischdenken? Op deze enandere vragen geeft

het inleidende Basisboek oosterse filosofieeen helder antwoord. Dit inleidende boekbiedt een kernachtig overzicht van de driebelangrijkste tradities uit het oosterse ge-dachtegoed: India, China en Japan en laat zienhoe rijk al deze tradities zijn.


Producten bestellen? Ga naar www.isvw.nl/winkel

NIEUW BIJ ISVW UITGEVERS

JOHAN HUIZINGA EN DEBEZETEN WERELDCARLA DU PREE

In de jarendertig van devorige eeuwwerd JohanHuizinga(1872-1945)de belangrijk-ste publiekeintellectueel inNederland. Indit boek be-licht Carla du

Pree de wereldberoemde historicus en cul-tuurfilosoof als publieke intellectueel. Deauteur plaatst Huizinga in de context vaneen tijd van crisis, waarin het fascisme inEuropa veld won. Bijna onvermijdelijk roepthaar boek associaties op met het debat overpopulisme en nationalisme in de huidigetijd en vergroot het ons begrip van de huidige discussies.


PUBLIEKE BEZINNINGERIK BOERS, DORIEN BRUNT,SJAAK EVERS & SASKIA VANDER WERFF

Nu de lande-lijke overheidzich verder te-rugtrekt uitallerlei maat-schappelijkeinstituties, ishet tijd voorpublieke bezinning. Socrates deedhet ons voor:

bezinnende gesprekken voeren met bur-gers en bestuurders over prangende kwes-ties. In zijn spoor zijn de auteurs de afgelo-pen tien jaar betrokken geweest bij socra-tische dialogen. Zij presenteren een verrijktdialoogmodel en beschrijven gelijktijdig decases die aan dit model ten grondslag lig-gen. Een boek vol praktische richtlijnen.


WAAR FILOSOFEN VANHOUDENJAN BRANSEN

Wat doen filosofen eigenlijk? Jan Bransendenkt hardopna over deplaats van defilosofie in de huidige samenleving.De academi-sche filosofieen de

publieksfilosofie hebben allebei zo hunvoor- en nadelen en de schrijver prikt alseen horzel om de filosofen op hun hoede tehouden. Zo laat hij zien dat filosofie eerst envooral een hartstochtelijke mentaliteit is,een die bovendien nooit ophoudt.


DE ESSENTIE VANSPINOZAMAARTEN VAN BUUREN

Spinoza begrij-pen is niet zoheel moeilijk.Tenminste, nietals je dit kleinehandboekjeleest. Maartenvan Buurenlegt hierin opbegrijpelijkewijze uitwaarom Baruch de

Spinoza niet alleen Nederlands belangrijk-ste denker is geweest, maar waarom hijook wereldwijd tot de toppers wordt gere-kend. Bij Spinoza krijgt het idee van ‘vrij-heid van meningsuiting’ voor het eerstgoed vorm. Spinoza is ook de man die Godbevrijdt uit zijn theologische harnas. En alsje dan ook nog te weten komt dat Spinozamet zijn modern aandoende levenskunstde man is die de mens weet te bevrijdenvan lastige emoties, dan begrijp je waaromje dit boekje moet lezen.


41ISVW PROGRAMMAGIDS CURSUSSEN IN ‘T LAND

Cursusplaatsen en data

ZwolleOp donderdagen van 20.00-22.00uur op: • 9 maart, 23 maart, 6 april, 20 april

en 11 mei 2017

LocatieJOINN! Houten B.V. (vlakbij stationHouten)Onderdoor 5-93995 DW Houten

DocentDr. Rogier vander Wal is classi-cus, filosoof enbestuurskundige,gepromoveerdop het werk van

Cicero. Hij is werkzaam als strate-gisch beleidsadviseur en vertalervanuit het Hongaars en Latijn. Hijvertaalde van Cicero Vriendschap(2012) en Hoe je een verkiezingwint (2017).

Deelname€ 195,- voor vijf bijeenkomsten (inclusief lesmateriaal en koffie enthee).

We hebben (bijna) allemaal vrienden, maar staan we er wel eens bij stil wat nueigenlijk de essentie is van vriendschap? Over die vraag hebben filosofen in deoudheid al nagedacht. Ze kwamen met boeiende antwoorden die ook ons iets tezeggen hebben. Eerst schetsen we kort de manier waarop vriendschap in deGriekse en de Romeinse maatschappij in de praktijk functioneerde. Vervolgensbespreken we de werken van Plato, Aristoteles en Cicero over vriendschap enwe gaan in op de verschillen en overeenkomsten. Plato schreef een korte dia-loog waarin Sokrates met twee jonge vrienden op zoek gaat naar een sluitendedefinitie. Aristoteles geeft een meer systematische uiteenzetting en bij Cicero ishet een oudere, wijze man die zijn ideeën over vriendschap ontvouwt op ver-zoek van zijn jonge toehoorders. Ook andere denkers als Epicurus, Seneca enAugustinus komen aan bod. Op de laatste avond trekken we de lijn door naarvandaag met onder andere de visies van Jacques Derrida en Alisdair MacIntyre.We sluiten af met Connie Palmens roman De vriendschap.

FILOSOFIEIN ‘T

LAND

De vriendschap: een fenomeen vanalle tijden

Cursusplaats en data

Utrecht• Op zondagen van 13.00-17.00 uur

op: 20 november, 27 november, 4 december 2016

Locatie: Aristo Utrecht (TegenoverNS Station Utrecht Lunetten)Brennerbaan 1503524 BN Utrecht

DocentProf.dr. Paul vanTongeren isemeritushoogleraarwijsgerige ethiekaan de Radboud

Universiteit Nijmegen en buiten-gewoon gasthoogleraar aan deKatholieke Universiteit Leuven. Ookis hij de initiator van de NietzscheResearch Group. Hij schreef ondermeer Leven is een kunst (2012), HetEuropese Nihilisme (2012), Dankbaar(2015) en Nietzsche (2016).

Deelname€ 195,- voor drie wekelijksebijeenkomsten (inclusieflesmateriaal en koffie en thee).

Friedrich Nietzsche is ongetwijfeld een van de meest invloedrijke denkers in deEuropese geschiedenis én een van de meest radicale critici van de Europese cul-tuur. Hij meende zijn tijd ten minste twee eeuwen vooruit te zijn. Spreekt hijmisschien over ons en onze tijd? Of is zijn denken nog steeds zo ‘oneigentijds’als hij het noemde?

Zijn leven is niet te scheiden van zijn denken: hij onderzocht de ziekte van zijntijd in zichzelf, en probeerde zich daarvan te bevrijden door een kritiek die tege-lijk een existentieel drama vormde: ‘het leven als experiment voor de ken-nende’. Daarom wordt in deze cursus zijn denken verkend in het spoor van zijnbiografie: de ontwikkeling van klassiek filoloog tot filosofisch cultuurcriticus,van de vrije geest en zijn ‘wandelboeken’ op weg naar het filosofisch hoogte-punt van zijn leven, zijn doordenking en doorleving van het Europese nihi-lisme.

Een van de redenen van zowel Nietzsches populariteit als zijn ongrijpbaarheidligt in zijn meesterschap over de taal. Daarom zullen we in deze cursus vooralwerken aan de hand van teksten van zijn hand. Elk college zal voor een deel ge-wijd worden aan de nauwkeurige lectuur en commentaar van een tekst of tekst-fragment. De teksten worden in een reader verzameld en beschikbaar gesteld.

Van grote denkers kunnen we slechts leren als we ons in hun manier van den-ken verdiepen, hen proberen na te denken. Maar dat heeft alleen zin, als we datwat we daar leren op onszelf weten toe te passen. Daarom geldt in deze cursussteeds de vraag wat wij met Nietzsches denken kunnen of moeten. Die vraagmag een grondige kennismaking niet in de weg staan, maar mag er ook nietdoor worden weggedrukt. De leidende vraag in de cursus zal zijn of wij in onzetijd aan Nietzsche voorbij zijn, of dat hij aanwijst wat ook voor ons nog te gebeu-ren staat.

ISVW PROGRAMMAGIDS CURSUSSEN IN ‘T LAND42

FILOSOFIEIN ‘T

LAND

Nietzsche



ZwolleOp maandagen van 10.30 uur tot12.30 uur op: • 23 januari, 30 januari, 6 februari,

13 februari, 6 maart, 13 maart, 20 maart, 27 maart 2017

LocatieNieuwe Buitensociëteit Zwolle (Regardz)Stationsplein 18011 CW Zwolle

GroningenOp vrijdagen van 10.30 uur tot12.30 uur op: • 27 januari, 3 februari, 10 februari,

17 februari, 10 maart, 17 maart, 24 maart, 31 maart 2017

Locatielocatie nog niet bekend

DocentAnkie van Savooyenstudeerde cul-tuurwetenschap-pen bij de OpenUniversiteit en

wijsbegeerte in Utrecht. Ze werkteals docent filosofie voor verschil-lende cursusinstituten.

Deelname€ 295,- voor acht wekelijkse bij-eenkomsten (inclusief lesmateriaalen koffie en thee).

‘Als ik verder heb gezien dan anderen, komt dat doordat ik op de schouders vanreuzen stond.’ Deze uitspraak (van Isaac Newton) vormt de leidraad voor de cur-sus Denkers over de natuur: van Aristoteles tot Darwin. Wie waren de reuzen op wierschouders Charles Darwin stond?

De eerste filosofen dachten al systematisch na over de inrichting van de kosmosen over de eenheid en verscheidenheid van alles dat groeit en bloeit. Ze hebbenmet hun ideeën richting gegeven aan het denken over de natuur in latere eeu-wen, tot op de dag van vandaag. We zullen in deze cursus twee kopstukken uitde oudheid behandelen: Aristoteles en Lucretius, die elk een heel andere visieop de natuur presenteren. Hierna gaan we over naar de eeuw voorafgaand aande publicatie van Darwins The Origin of Species; dit is de tijd van de Verlichtingen de Romantiek en er wordt in kringen in Frankrijk, Engeland en Duitsland algesproken over de mogelijkheid van evolutie. Darwin reageert in zijn werk opde denkers die zich in deze vaak heftige discussies roeren.

We zullen enkele bekende en ook wat minder bekende filosofen bespreken; zobehandelen we naast o.a. Rousseau en Kant ook Lamettrie en Erasmus Darwin,Charles’ grootvader. We zullen diverse antwoorden tegenkomen op vragen als:Is er vooruitgang in de natuur? Werd de natuur geschapen volgens een bouw-plan? Zijn er doelen in de natuur? Wat is de plaats van de mens in de natuur?Deze kwesties zijn onverminderd actueel, want consensus hierover bestaat ookin onze eenentwintigste eeuw nog niet.

De cursus zal worden ingeluid door een kennismaking met Darwins werk, metname diens principe van natuurlijke selectie, en uitgeluid door een korte be-spreking van de ontvangst van zijn evolutietheorie.

De lessen beginnen steeds met een inleiding in het gedachtegoed van een filo-soof. Daarna lezen we gezamenlijk een tekst van zijn hand en gaan daarovermet elkaar in gesprek.

FILOSOFIEIN ‘T

LAND

Denkers over de natuurVan Aristoteles tot Darwin


Amsterdam• Op maandagen van 14.00-16.00

uur op: 30 januari, 6 februari, 13 februari, 20 februari, 13 maart,20 maart, 27 maart, 3 april 2017

Locatie: Aristo Amsterdam (Op loopafstand van NS StationSloterdijk)Teleportboulevard 1001043 EJ Amsterdam

Eindhoven• Op donderdagen van 14.00-16.00

uur op: 2 februari, 9 februari, 16 februari, 23 februari, 16 maart,23 maart, 30 maart, 6 april 2017

LocatieAristoVestdijk 305611 CC Eindhoven

Utrecht• Op vrijdagen van 14.00-16.00 uur

op: 3 februari, 10 februari, 17 februari, 24 februari, 17 maart,24 maart, 31 maart, 7 april 2017

LocatieAristoBrennerbaan 1503524 BN Utrecht

DocentDr. Pouwel Slu-rink promo-veerde met Whysome apes be-came humans(2002) en publi-

ceerde veel over de implicaties vande evolutie voor de filosofie, o.a.zijn boek Aap zoekt zin; waaromwij bewustzijn, vrije wil, moraal enreligie hebben (2014). Hij gaf engeeft les aan diverse universiteitenen werkt als freelancer voor o.a.HOVO’s en de ISVW.

Deelname€ 295,- voor acht wekelijkse bijeenkomsten (inclusief lesmateriaal en koffie en thee).

In de Westerse traditie wordt de mens sinds het vroege Christendom geheelapart geplaatst van andere dieren. Alleen de mens zou een speciale band heb-ben met God. In de 18de en 19de eeuw begint men geleidelijk te ontdekken datde mens veel kenmerken gemeen heeft met de mensapen. Darwin ontwikkelteen goed onderbouwde evolutieleer, maar het lukte filosofen in de 19de en 20ste

eeuw maar niet los te komen van een min of meer antropocentrisch wereld-beeld. Men verzet zich tegen de wetenschap die te reductionistisch zou zijn enwees keer op keer menselijke eigenschappen aan die uniek zouden zijn, maarbij nader inzien toch ook bij andere dieren voorkomen. Ondertussen kregen bi-ologen echter steeds meer vat op sociale evolutie, ontwikkelde zich een steedsbeter gefundeerde wetenschappelijke evolutiepsychologie, en werden er bijnatwintig verschillende mensachtigen ontdekt. Geleidelijk ontstaat er een watbeter beeld van de menselijke evolutie, waarbij het zelfs mogelijk is de evolutievan de taal en de moraal iets beter te begrijpen.

Tijdens deze cursus duiken we in de evolutie van de mens. Een veelheid vantheorieën passeren de revue, maar steeds wordt gezocht naar een synthese,waarin de verschillende selectiedrukken worden uiteen gerafeld. Een groot aan-tal fossielen passeren de revue, maar tegelijkertijd proberen we het overzicht tebewaren. Er ontstaat zo een geheel nieuw beeld van de menselijke uniciteit diehet product blijkt van een opeenstapeling van kosmologische, geologische enklimatologische toevalligheden….

Overzicht van de bijeenkomsten:1 Evolutie en de aarde.2 Evolutionaire scenario’s en de mensapen.3 Australopithecus en de evolutie van het rechtop lopen.4 Het ontstaan van de ijstijden, Paranthropus en Homo.5 De evolutie van en toppredator: de Heidelbergmens.6 Neanderthalers: opkomst en ondergang.7 Een invasieve exoot: de anatomische moderne mens.8 Mismatch: culturele evolutie houdt ons steeds onaangepast.

ISVW PROGRAMMAGIDS CURSUSSEN IN ‘T LAND44

FILOSOFIEIN ‘T

LAND

Hoe de mens zich uitvond



Amsterdam• Op zondagen van 15.00-17.00 uur

op: 12 februari, 26 februari, 12 maart, 26 maart, 9 april 2017

LocatieAristo Amsterdam (Op loopafstandvan NS Station Sloterdijk)Teleportboulevard 1001043 EJ Amsterdam

Groningen• Op zaterdagen van 15.00-17.00

uur op: 18 februari, 4 maart, 18 maart, 1 april, 15 april 2017

Locatielocatie nog niet bekend

Den Haag• Op woensdagen van 19.00-21.00

uur op: 22 februari, 8 maart, 22 maart, 5 april, 19 april 2017

LocatieThe GlobeWaldorpstraat 13A2521 CA Den Haag

DocentProf.dr. Maartenvan Buuren stu-deerde Frans enNederlands inGroningen enpromoveerde op

Émile Zola. Van 1988 tot zijn emeri-taat was hij hoogleraar moderneletterkunde aan de Universiteit vanUtrecht. Recentelijk verdiept hijzich vooral in de filosofie, wat in2016 resulteerde in twee boekenover Spinoza. Eerdere boeken vanVan Buuren zijn Kikker gaat fietsen(2008), Een ruimte voor de ziel(2013) en Erfenis zonder testament(samen met Hans Achterhuis,2015).

Deelname€ 195,- voor vijf wekelijkse bijeen-komsten (inclusief lesmateriaal enkoffie en thee).

Spinoza’s Ethica geldt als onleesbaar. In deze cursus zullen wij het levenswerkvan Spinoza gezamenlijk ontrafelen.

Voorafgaand aan elke les lezen we steeds een van de vijf delen van de Ethica.Elke les bestaat (a) uit een uiteenzetting over het behandelde deel waarin de do-cent de hoofdlijnen uiteen zal zetten en het deel zal plaatsen in het geheel vanSpinoza’s denken, (b) discussie met de cursisten over datgene wat we gelezenhebben.

Deel I. Over god gaat niet over God, maar over de substantie oftewel de zelfstan-digheid. Spinoza bedoelt met substantie de Natuur die ‘oorzaak is van zichzelf’.Hoe kan iets oorzaak zijn van zichzelf? Wat is de relatie tussen substantie enGod? Wat is God?

Deel II. Over de geest. De geest heeft volgens Spinoza drie onderdelen: waarne-ming, verstand en intuïtie. Wat bedoelt Spinoza met waarneming, verstand enintuïtie? Wat is hun onderlinge relatie?

Deel III. Over de affecten. Affect is volgens Spinoza een impuls tot die primitievevorm van handelen waarmee elk organisme zijn plaats in het bestaan bevecht.Affect moet dan ook niet begrepen worden als een sleutelterm uit Spinoza’spsychologie, maar uit zijn ontologie (zijnsleer).

Deel IV. Over de slavernij van de mens. Mensen zijn verslaafd aan passies. Daarmeebedoelt Spinoza niet seks-, drank- of gokverslaving. Met passie bedoelt hij datmensen datgene wat ze beleven verbinden met de verkeerde oorzaken. Passiesstorten de mensen in het ongeluk.

Deel V. Over de bevrijding van de mens. Passies kunnen door het verstand wordenomgezet in acties. Acties vormen de weg naar het geluk. Die omzetting gaatniet vanzelf; de meeste mensen slagen er niet in. Om ons te ontwikkelen totweldenkenden, moeten we voortdurend ons verstand trainen. Waaruit bestaatdeze training? Wat is volgens Spinoza geluk?

De cursisten ontvangen een vertaling van de Ethica.

Na elke les ontvangen ze een samenvatting van de gegeven les.

FILOSOFIEIN ‘T

LAND

Spinoza’s Ethica ontrafeld


29 november 2016


Deelname€ 1.242,- (inclusief diner met wijn,2 x lunchbuffet, overnachting ineen comfortkamer met ontbijt, koffie/thee).

Voor deze training is de Gold Cardniet geldig.

DocentHarm van derGaag voert sinds2004 voltijd eenfilosofische prak-tijk, Denk dieper,in Utrecht. Hij is

hoofddocent van de beroepsoplei-ding tot filosofisch practicus.

Sla deze cursus over als u graag met plezier blijft kijken naar talkshows of als ude beraadslagingen in de Tweede Kamer serieus wilt blijven nemen. Begin erniet aan als uw eigen stokpaardjes, uw vooroordelen, uw zekerheden u lief zijn.Wie getraind is in het herkennen van denkfouten ontdekt ze overal, zowel in deeigen redeneringen als in de talloze meningen die we elke dag te horen krijgen.

De tweedaagse training ‘Denken zonder drog’ richt zich op bestuurders, juris-ten, bedrijfskundigen, politici, pedagogen, praktisch filosofen en anderen dieinzien dat zindelijk denken, zoals het vroeger zo mooi genoemd werd, niet van-zelf gaat, maar oefening vereist en altijd nog beter kan. Gedurende twee dagenontwikkelen de deelnemers een scherp oor voor ongeldige en bedrieglijke denk-bewegingen en leren ze de beginselen van ‘eerste hulp bij denkongelukken’. Ditalles in een kleine groep (maximaal 10 deelnemers), wat de mogelijkheid omactief mee te doen voor alle deelnemers garandeert.

Docent Harm van der Gaag stelde een stevige syllabus samen, die u leest tervoorbereiding, met teksten van Plato, Aristoteles, Schopenhauer, Hamblin enanderen. Bespreking van de theorie wordt afgewisseld met spelvormen waarbijde deelnemers elkaar van alles op de mouw trachten te spelden, gebruikma-kend van steeds subtielere denktrucs. Vergelijk het met hackers, de echte ex-perts op het terrein van computerbeveiliging: wie wil denken zonder drogrede-nen moet die drogredenen zelf bewust weten in te zetten. Als voorproefje een paar gemakkelijk herkenbare ongeldige redenen om dezetraining te volgen:- “Dit moet wel een goede training zijn, want anders bood de ISVW hem nietaan.” (beroep op autoriteit)- “Als je deze training niet wilt doen, vind je denkfouten maken blijkbaar geenprobleem.” (vals dilemma)- “Vroeger kregen mensen onderricht in zuiver redeneren, dus wij moeten nietdenken dat we zonder kunnen.” (beroep op traditie)

En een om dat vooral niet te doen:- “Niemand is beter gaan nadenken door deze training, dus je hebt er nietsaan.” (existentiële drogreden; de training is niet eerder gegeven)

ISVW PROGRAMMAGIDS TRAINING46

TRAINING

Denken zonder drog

TRAINING

47ISVW PROGRAMMAGIDS TRAINING

DataDe tweedaagse training Kunst vanhet vragen stellen wordt op de vol-gende data aangeboden:• Maandag 16 en dinsdag

17 januari 2017• Maandag 27 en dinsdag



30 mei 2017


Deelname€ 1.242,- (inclusief diner met wijn,2 x lunchbuffet, overnachting ineen comfortkamer met ontbijt, koffie/thee).

Voor deze training is de Gold Cardniet geldig.

DocentHans Boltenverzorgt sinds1993 sokratischegesprekken aande ISVW. Trainingen opleiding in

de kunst van het vragenstellendoet hij regelmatig in o.a. leer-gangen ‘Bestuurlijk Leiderschap’van de AOG, en leergangen voorhuisartsenopleiders van het LUMC.

Het stellen van vragen is zeer effectief voor het bereiken van reflectie enbezinning in werk en organisatie. Met vragen kun je iemand verleiden ofdwingen om stil te staan bij de gebeurtenissen van alledag. Dan ontdek je wat zeprecies willen – klanten, collega’s of medebestuurders. Wat houdt ze bezig? Watbezielt ze? Dat komt vaak niet of nauwelijks boven water. Soms omdat mensenongeremd voortgaan met het bedenken en uitvoeren van plannen enoplossingen, soms omdat ze gewoon het achterste van hun tong niet willenlaten zien. Hoe kun je door vragenstellen dan duidelijkheid en verdiepingbereiken? In de ‘kunst van het vragenstellen’ leert u hoe je met vragen iemanduit zijn gewone doen haalt. En hoe je met doorvragen samen bij problemenkunt stilstaan, in plaats van ze voortdurend maar op te lossen. U leert hoe je eenverschil van mening echt kunt onderzoeken in plaats van er een “werkbareconsensus” uit te kneden. U leert standpunten bevragen in plaats van teondergraven.

Na de training:– Weet u niet meer wat u hoort. U merkt dat u ineens veel minder goed begrijpt

waar mensen het over hebben. U heeft dus veel meer vragen.– Kunt u vragenderwijs sturing geven aan een gesprek.– Kunt u op elk moment schakelen van beslissen en oplossen naar vragen en

onderzoeken, en terug.

Kunst van het vragen stellen

LEVENXL. Coaching door ernstig zieke mensenSta je voor het maken van levenskeuzes? Stichting LEVENXL ondersteunt je metcoaching. Met effect. Omdat je gecoacht wordt door een levenscoach, iemand diedoor ernstige ziekte te maken krijgt met existentiële levensvragen. Zij weten uiteigen ervaring hoe mooi en fragiel het leven is. Met de opbrengsten zet LEVENXLprojecten op die bijdragen aan zingeving voor ernstig zieke mensen. In samenwerking met trainingsbureau The Curious Network stoomt de ISVW levens-coaches klaar met een opleiding over levenskunst binnen het gedachtegoed vanRené Gude. De ISVW gelooft samen met LEVENXL dat iedere ervaring of ziekte, hoevreselijk ook, je kan motiveren om betekenisvol te leven.www.levenxl.nu

OORSPRONKELIJK BEWUSTZIJNARNOLD ZIEGELAAR

Het bewust-zijn is ietsfascinerends.Tegenwoor-dig is hetechter vaakzo dat, als hetover bewust-zijn gaat, al-tijd onmid-dellijk over dehersenen

wordt gesproken. In dit boek echter staateerst de vraag ‘Wat is bewustzijn?’ centraal.We onderzoeken bewustzijn door te rade tegaan bij denkers uit oost en west. Zo wordtde lezer meegenomen op een filosofischeontdekkingsreis door ons bewustzijn.


WERK VERZETTENPETER HENK STEENHUIS

‘René, wat is zin?’Met deze vraag begonnen de jour-nalist Peter HenkSteenhuis en toen-malig Denker desVaderlands RenéGude een projectover zingeving enwerk.

Na de dood vanGude pakten de AWVN, de Algemene Werk-gevers Vereniging Nederland, en Steenhuishet gedachtegoed van Gude op en gingen zeermee verder. In dit boek krijgt zingeving ophet werk handen en voeten door een duide-lijk filosofisch kader interviews met professio-nals. Zingeving op het werk: het kan, wanthet moet.

240 BLZ. IN KLEUR | LUXE PAPERBACK € 29,95

Producten bestellen? Ga naar www.isvw.nl/winkel

BINNENKORT BIJ ISVW UITGEVERS

ONSCHULDIG VASTTON DERKSEN

Hoeveel men-sen zitten er inNederland tenonrechte gevangen? Die vraag is relevant nusteeds meergerechtelijkedwalingen aan het lichtkomen. Aan de hand van

nieuw onderzoek onder gevangenen enonder forensische experts beantwoordt Ton Derksen de vraag hoeveel mensen onterecht in de gevangenis zitten. Hij komttot schokkende conclusies.


DE SPRONG IN DE TECHNIEKLIEVE GOORDEN

De mensslaagt ersteeds beterin om kunst-matig te wor-den, om op deschaal vanatomen de in-gewikkeldemachinerievan zijn li-chaam en zijnbrein te per-

fectioneren. Aan de andere kant is hij goedop weg om vanaf de allerkleinste bouw-stenen artificiële wezens te ontwerpen dieop hem lijken, ze worden intelligent ennemen autonoom beslissingen. Nimmerkonden we met technologie zoveel kantenop. Maar ook nooit was de onzekerheid zogroot. Vandaar de oproep: laten we stilstaanbij wat we doen.


ZWAAN EN ZANGFLORIAN JACOBS

Onze herinne-ringen zijn eenzeeen wij staan opde kust.

Zwaan en zangis meer daneen dicht-bundel; het iseen filosofischezoektocht naarwat de wereld

te boven gaat. De romantische verbeeldingregeert in deze voortrazende poëzie: lachende boeken, kleurrijke nachten, fantas-tische steden en allerlei femmes fatales be-geleiden de verteller op zijn danteske tocht.Een muzikale wervelwind van woorden diede lezer getroost en gesterkt achterlaat.

64 BLZ. | HARDCOVER | € 14,95

LEVENSKUNST À LA MONTAIGNERONALD WOLBINK

Je kunt naareen coachgaan om tezoeken naar jediepste gevoe-lens, maar jekunt betereerst dit boeklezen. Het be-schrijft wat jij,hier en nu,kunt opstekenvan de levens-

kunst van de Franse filosoof Michel deMontaigne. De zestiende-eeuwse denkerhield er een aantal interessante denkbeel-den op na. Zo beschrijft hij de mens als eencomplex en veranderlijk wezen, boordevoltegenstellingen. We zijn van nature wissel-vallig, en nu we dit weten past ons be-scheidenheid. Montaigne leert ons ookom op een positieve maar sceptische wijzenaar ons handelen te kijken.


‘Lekkerekoekjes.’

Gerard van der Leeuw


50

Ethiek draait om de beantwoording van de vraag:‘Hoe moreel verantwoord te handelen?’. Vanaf deGriekse oudheid hebben filosofen zich bezig gehou-den met de zoektocht naar ethische richtlijnen voormenselijk handelen. In deze summer school maakt ukennis met vier belangrijke benaderingen binnen deethiek.

In ons dagelijks leven is ‘Hoe moreel verantwoordte handelen?’ echter ook een vraag waar we regelma-tig mee worstelen. We bespreken dan ook de implica-ties van de opvattingen van de denkers voor onzeeigen morele besluitvorming.

Wat krijgen we te horen van de filosofen?Dag 1: Aristoteles Voortreffelijkheid van karakter isde basis voor moreel verantwoord handelenDag 2: Immanuel Kant De categorische imperatiefhoort onze morele oordeelsvorming te bepalenDag 3: John Stuart Mill Morele gevoelens en het scha-debeginsel vormen de bronnen van ethiekDag 4: Emmanuel Levinas Heteronomie is het grond-beginsel van de ethiek: het gaat erom te ‘luisterennaar het gelaat van de Ander’Dag 5: Ethiek in de praktijk In dilemmaberaad, d.w.z.de analyse van onze argumentatie en motivatie bijmorele oordeelsvorming, maken we gebruik van deopvattingen van Aristoteles, Kant, Mill en Levinas

Vrouwelijke filosofen hebben in de westerse geschie-denis lange tijd niet of nauwelijks een podiumgehad. Nu gaat het in de 21ste eeuw weliswaar degoede kant op, maar zeker in de filosofische canonschort het aan grote vrouwelijke inbreng. En dat ter-wijl er zoveel niet te versmaden vrouwelijke denkerszijn. Denk aan Aspasia van Milete, die de sokratischeliefdesfilosofie op haar kop zette, of Anne Conway,ontwerpster van een radicale ontologie die ondermeer Leibniz flink beïnvloedde.

De stemmen van deze en andere onderbelichtevrouwelijke denkers hebben de potentie om de tradi-tionele filosofie op haar grondvesten te doen schud-den. Nieuwe invalshoeken, amper betreden paden eneen literaire argumentatiestijl vieren hoogtij in dezesummer school, waarin de docent een overkoepelendbeeld schetst van de interesses, thematiek en metho-dologie van een keur aan vrouwelijke denkers doorde eeuwen heen.

Data• Maandag 3 - vrijdag 7 juli 2017


DeelnameArrangement 1: € 746,- (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffeten koffie/thee).Arrangement 2: € 928,- (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arran-gement 1 + pluskamer met ont-bijt).Arrangement 4: € 998,00 (arran-gement 1 + comfortkamer metontbijt).

Docent Jan Flamelingstudeerdewijsbegeerte in Groningen,Keulen, Berkeleyen Amsterdam.

Hij geeft work-shops aanorganisatie-adviseurs, artsen enapothekers en cursussen aan deISVW.


Aanvang woensdag 10.30 uur –einde zondag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 746,- (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,- (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arran-gement 1 + pluskamer met ont-bijt).Arrangement 4: € 998,00 (arran-gement 1 + comfortkamer metontbijt).

Docent Joyce Pijnen-burg is historica,filosoof en filoso-fisch consulent.Eerder was zijwerkzaam voor

de Bibliotheca Philosophica Hermetica en de leerstoelgroepGeschiedenis voor Hermetische Filosofie en verwante stromingen(UvA). Zij is bezig met de afrondingvan een proefschrift over GiordanoBruno en de kwestie van moderni-teit. Naast haar reguliere werk-zaamheden is zij bestuurslid vande Vrije Gemeente en van de Nederlandstalige tak van de Society for Women in Philosophy(SWIP-NL)

Vrouwelijke denkers

SUMMERSCHOOLS

2017

SUMMERSCHOOLS

2017

Ethiek in het dagelijks leven

ISVW PROGRAMMAGIDS SUMMER SCHOOLS 2017

51ISVW PROGRAMMAGIDS SUMMER SCHOOLS 2017

Een basisgedachte van de stoïcijnse filosofie is datmensen niet emotioneel lijden door wat hen over-komt, maar alleen door hun eigen gedachten daar-over. Wanneer deze gedachten irrationeel zijn, ver-oorzaken zij negatieve emoties als irritatie, angst, te-leurstelling, jaloezie en schuldgevoel.

Filosoferen in de traditie van Sokrates – het on-derzoeken van de eigen gedachten, dat volgens hempas een leven menswaardig maakt – kan hier veran-dering in brengen. De emoties, in tegenstelling tot deaangename en sociale gevoelens, hebben bovendiengeen enkele positieve functie voor het handelen. In-zicht, mededogen en moed zijn veel betere motievenom in actie te komen. Het is een misverstand dat stoï-cijn(s) zijn zou leiden tot passiviteit. Integendeel, wiein plaats van een lijder (passief) een leider (actief) wilworden, kan uitstekend terecht bij de stoïcijnse le-venskunst van Epicurus, Epictetus en Seneca, enzelfs bij Spinoza en Sartre. Bij de stoïcijnse levens-kunst hoort ook het keuzes maken zonder nodelozeonzekerheid en gepieker vooraf of zinloze spijt- enschuldgevoelens achteraf.

In deze zomerweek wordt niet alleen besprokenwat stoïcijnse levenskunst betekent, maar wordenook concrete oefeningen aangereikt en geoefend,zoals ook bij de stoïcijnen in de oudheid gebruikelijkwas.

Tijdens deze summer school nemen we u mee op eenverdiepingsreis in de daoïstische filosofie waarintheorie en praktijk hand in hand gaan. Op basis vanhaar nieuwe boek Filosofie met de vlinderslag zal Woei-Lien Chong passages over meditatie bespreken uit deDaodejing en Zhuangzi, de twee vroegste teksten vanhet daoïsme, en Robert-Jan Schippers heeft een pro-gramma voor u in petto met gevarieerde ontspan-ningsoefeningen en lichaamswerk uit Chinese qi-gong-tradities, om meer licht te werpen op de moge-lijke betekenis van deze passages.

Via individuele en partneroefeningen (“pushinghands”) gaat u aan den lijve ondervinden wat het dao-ïsme bedoelt met termen zoals: leegte, yin en yang,centrum, spil, de kracht van het zachte, ademen uitde hielen, volgen, aandacht, luisteren en voelen.Door de unieke combinatie van lezingen en oefenin-gen zal duidelijk worden waarom het lichaam in hetdaoïsme zo belangrijk is voor het ontwikkelen vanwuwei, de levenshouding van egoloze openheid enwakker aanpassingsvermogen.

Aanschaf van het boek Filosofie met de vlinderslag: dedaoïstische levenskunst van Zhuangzi wordt aanbevolen,maar is niet verplicht.

Stoïcijnse levenskunst


Aanvang maandag 10.30 uur –einde vrijdag 12.30 uur met afsluitende lun

DeelnameArrangement 1: € 763,50 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee en hetboek Stoïcijnse levenskunst).Arrangement 2: € 945,50 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 985,50 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.015,50 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentDr. Miriam vanReijen doceerdejarenlang aanverschillendeuniversiteiten enhogescholen. Zijis bestuurslid van

de Vereniging Het Spinozahuis enlid van de Vereniging voor Filosofi-sche Praktijk (VFP). Zij schreefonder meer Stoïcijnse levenskunst:Evenveel geluk als wijsheid (2016).Zij beoefent zelf allerlei manierenvan praktische filosofie.

Data• Woensdag 12 - zondag 16 juli

2017Aanvang woensdag 10.30 uur –einde zondag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 771,00 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee enhuur ligmatjes).Arrangement 2: € 953,00 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 993,00 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.023,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentDr. Woei-LienChong stu-deerde af in desinologie en filo-sofie aan de Uni-versiteit Leiden.

Van haar nieuwe boek, Filosofiemet de Vlinderslag: de daoïstischelevenskunst van Zhuangzi(Damon, 2016) is inmiddels detweede druk verschenen.

Robert-JanSchippers beoe-fent de martialebewegingskun-sten sedert 1975.Hij begon met

judo, karate en aikido, en geeftsinds 1991 les in taijiquan en qi-gong.

SUMMERSCHOOLS

2017

Tao en Qigong

SUMMERSCHOOLS

2017


Hoe ambitieus was de naoorlogse wijsbegeerte! Nietalleen Nederland was af, ook de Westerse filosofiewas klaar. Democratie en mensenrechten maaktenpolitieke wijsbegeerte overbodig. Met Rawls en Ha-bermas was alles over dit thema gezegd. Natuurwe-tenschap lachte met de kinderlijke pretentie van me-tafysica. Alleen een deeltjesversneller en een scannerkonden ons vertellen hoe universum en geest in el-kaar staken. Zingeving en ethiek werden hobby’svoor de vrije tijd. De finale mens kwam eraan. De ge-schiedenis van de wijsbegeerte naderde een eind-punt.

Heden is dit einddenken zo passé. Mensenrechtenen democratie staan opnieuw ter discussie. Nognooit waren metafysica en zingeving zo populair.Niemand is verbaasd als een eigentijds filosoof dua-listisch denkt, van theocratie maatschappelijke rustverwacht of betoogt dat vrije wil, God of het hierna-maals zo al geen reële fenomenen toch noodzake-lijke ficties zijn. Vanwaar dat naoorlogse optimisme?Wat ging er mis met die moderne ambitie? Bevatteze foute uitgangspunten? Vertoonde ze blinde vlek-ken die haar fataal werden? Welk nieuwe denkenkwam ervoor in de plaats?

In deze zomerweek bezinnen we ons op utopie enrealisme, vooruitgang en traditie in de filosofie vande 20ste en 21ste eeuw.

“Und es neigen die WeisenOft am Ende zu Schönem sich.”Sokrates und AlcibiadesHölderlin

Filosofie is de tijd in gedachten gevat, schreef Hegel.Dat is mooi gezegd, sterker nog, dit citaat geeft aanwaar het de filosofie voornamelijk om te doen is: omde waarheid van het gebruikte woord. In deze cursusgaan we het eens heel anders doen. De docenten stel-len niet de waarheid van filosofische teksten voorop,maar hun schoonheid, zeggingskracht en verblufver-mogen. De vreugde die filosofie teweeg kan brengenis immers vaak van esthetische aard: de verfijnde me-tafoor en de harmonische gedachtegang treffen eer-der doel dan welke brave beschrijving dan ook.

Filosofische vreugde in de klinkende verwoordingdus, en dat doen we in deze cursus aan de hand vaneen kleurrijk palet van denkers en schrijvers. VanKant laten we zien dat hij zijn literaire momentenhad en vrolijke Hume en knorrige Schopenhauerlustten wel pap van de trefzekere metafoor. Ook demodernere filosofen konden er literair wat van: Witt-genstein op zijn best is zuivere poëzie en Nagelbrengt de diepste ethiek met metaforen tot leven. Welezen en bespreken de teksten gezamenlijk, en in deavonden presenteren de cursisten hun eigen mooistefilosofie.


2017


DeelnameArrangement 1: € 746,00 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,00 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 998,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Docent Prof. dr. Jan Veplaetse stu-deerde wijsbe-geerte en pro-moveerde in2002 met eenproefschrift over

wetenschappelijke pogingen omde moraal in onze hersenen te lo-kaliseren. Aan de Universiteit vanGent richtte hij in 2004 The MoralBrain Research Unit op.




DocentenProf. dr. FransJacobs is emeri-tus hoogleraarwijsgerige ethiekaan de Universi-teit van Amster-

dam. Hij schreef onder meer Twaalfemoties (2000) en Een filosofie vanemoties en verlangens (2008).

Florian Jacobs isschrijver en filo-soof. Hij is werk-zaam als redac-teur bij de ISVWen was persoon-lijk assistent van

René Gude. Hij stelde het citaten-boek over René, Zinvolle volzinnen(2015) samen. Daarnaast schreef hijde dichtbundel Zwaan en zang(2016).

SUMMERSCHOOLS

2017

De mooiste filosofie

SUMMERSCHOOLS

2017

Het einde


Je moet je leven veranderen, luidt de titel van een boekvan Sloterdijk. We kunnen niet anders. We zijn onaf,en voortdurend bezig ons leven te veranderen. Le-venskunst helpt bij het vormgeven van al die veran-dering.

We beginnen de cursus met de achtergrondenvan de hedendaagse levenskunst. Foucault zette delevenskunst op de maatschappelijke agenda. Hij her-waardeerde een klassieke opvatting over filosofie: fi-losofie als een oefening in denken, als arbeid aan je-zelf. Montaigne was de ontdekker van het moderneik, voortdurend in verandering. Hij zag het leven alseen reis en liet zien hoe leerzaam onze eigen levens-ervaringen kunnen zijn. Wanneer zijn we goede leer-lingen van onze levenservaringen? Welke inzichtenleveren ze op?

Hierna bespreken we vijf levenskunsten met debijbehorende filosofie: de kunst van de stilte, dekunst je eigen ritme te vinden, de kunst met rust telaten, de kunst het goede te kiezen, de kunst van hetverdwijnen. Deze levenskunsten zijn direct verbon-den met alledaagse levenskwesties als het verlies vanveiligheid, een crisissfeer, de tegenslagen van het lot,het korte leven en de dood. Ze zijn verbonden meteen levenshouding die op den duur rust geeft.

Wat vinden we gewoon en waarom vinden we dat ge-woon? We leven ons leven alsof onze gebruiken enverwachtingen vanzelfsprekend en ‘natuurlijk’ zijn,hoewel ze eigenlijk historisch en cultureel bepaaldzijn. In deze zomercursus zullen we aan de hand vanpostmoderne theorieën vraagtekens plaatsen bij do-minante denkpatronen over leven, liefde en maat-schappij. En ons steeds de vraag stellen: waarom vin-den we dit eigenlijk gewoon?

Hoewel in de geschiedenis van de filosofie langetijd naar essenties is gezocht, lieten de postmodernefilosofen zien dat niet zozeer de essentie, maar veel-eer de context ons begrip van de dingen bepaalt. Inde cursus zal het verschil tussen modernisme enpostmodernisme, structuralisme en poststructura-lisme besproken worden. De cursist maakt kennismet het denken van onder meer Roland Barthes, Jac-ques Derrida, Jean Baudrillard en Judith Butler.

Aan de hand van filmfragmenten en literatuurzullen we het hedendaagse denken over realiteit,consumptie en liefde bespreken. Vragen als de vol-gende zullen centraal staan: wat beschouwen we als‘echt’? Wat als ‘origineel’? Hoe leren we de ander‘echt’ kennen? De cursist raakt vertrouwd met re-cente filosofiegeschiedenis en wordt uitgedaagd ditdenken aan het eigen leven te toetsen.



DeelnameArrangement 1: € 746,- (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,- (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 998,00 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Docent DickKleinlugtenbeltis socioloog enfilosoof. Hij werktals seniorbeleidsmede-

werker kwaliteit en ethiek in degeestelijke gezondheidszorg. Opdiverse plekken geeft hij lezingenen cursussen op het gebied vanlevenskunst en ethiek. Hij publi-ceerde de boeken Mensbeelden enlevenskunst (2006) en Levenskunst.Bevriend raken met jezelf en de ander(2010).



DeelnameArrangement 1: € 764,99 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee en hetboek Roaring nineties).Arrangement 2: € 946,99 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 986,99 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.016.99 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentenDr. JannahLoontjens isschrijver en filo-soof. Ze promo-veerde aan deUniversiteit van

Amsterdam als literatuurweten-schapper. In 2002 publiceerdeLoontjens de dichtbundel Varian-ten van nu, in 2007 debuteerdeJannah Loontjens met Veelgeluk als romanschrijver. In 2011verscheen de roman Hoe laat ei-genlijk, die enthousiast werd ont-vangen, en onlangs verscheen Roaring Ninetees. Loontjens do-ceert literatuurtheorie en literairschrijven aan ArtEZ en de GerritRietveld Academie.

SUMMERSCHOOLS

2017

Anders denken Postmoderne levenskunsten

SUMMERSCHOOLS

2017

Moderne levenskunsten


Sinds mensenheugenis proberen mensen hun eigensoort te duiden. Hoe ‘voelt’ het om een mens te zijn?Wat maakt ons uitzonderlijk ten opzichte van an-dere dieren? Hoe kunnen we onszelf eigenlijk op eennuchtere, wetenschappelijke manier kennen zonderhet bijzondere van mensen weg te redeneren?De mens is in ieder geval het dier dat zichzelf bestu-deert. Deze zomerweek verkennen we waar mensentegen aanlopen als ze dat proberen – en wat dat opzichzelf weer zegt over onze soort. Als casus gebrui-ken we de hersenwetenschappen; hersenwetenschap-pers vertellen op dit moment immers het meest ge-zaghebbende wetenschappelijke ‘verhaal’ over onzesoort. We verkennen wat hersenwetenschappers tebieden hebben - en tegen welke grenzen zij aanlo-pen. En verbinden dit met de visie van enkele filoso-fen.

Verwacht geen stoomcursus hersenwetenschappen;deze zomerweek heeft veeleer een wetenschapsfilo-sofische inslag. Wat kun je weten over jezelf, en hoe?Wat voor soort kennis produceert de filosofie, enproduceert de hersenwetenschap? U gaat luisteren,lezen, discussiëren, en via korte schrijfopdrachtenzelf een antwoord op deze vragen formuleren.

Als we Plato mogen geloven bestookte Sokrates op deoudgriekse agora de Atheners te pas en te onpas metvragen, totdat zij in hun eigen woorden verstriktraakten. 2500 jaar na dato is het sokratisch gespreknog steeds een geijkte methode om je eigen ervaringtot op het bot te onderzoeken en scherpe filosofie tebedrijven. Het sokratisch gesprek is een oefening indenken, goed luisteren, samenvatten, inleven, vragenstellen, geduld betrachten en het precies formulerenvan je gedachten.

Onder deskundige leiding probeert een groep indeze cursus het antwoord te vinden op een uitgangs-vraag die aan het begin van de week in overleg metalle groepsleden rond een bepaald thema wordt ge-formuleerd. De cursus is bedoeld voor iedereen dieaan den lijve wil ondervinden waar een goed gesprektoe kan leiden. Bovendien is een oefening in de ‘so-kratische deugden’ vruchtbaar voor eenieder. Degroep bestaat uit 8 tot 12 personen. De eerste groepwordt begeleid door Loes de Jong, een tweede groepdoor Sandra Aerts. De gespreksthema’s worden be-paald in samenspraak met de deelnemers.

Deze cursus is zeer bruikbaar voor trainers en con-sultants die de sokratische denktechniek in hunwerk willen toepassen.


2017

Aanvang maandag 10.30 uur – einde vrijdag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 763,95 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee en hetboek Hersenbeest).Arrangement 2: € 945,95 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 985,95 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.015.95 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Docent Marjan Slob is filosoof en columnist van deVolkskrant. Zeschreef het boekHersenbeest:

filosoferen over het brein en demenselijke geest (Lemniscaat,2016).


4 augustus 2017


DeelnameArrangement 1: € 746,00 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,00 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arran-gement 1 + pluskamer met ont-bijt).Arrangement 4: € 998,00 (arran-gement 1 + comfortkamer metontbijt).

Docenten Loes de Jongstudeerde filoso-fie aan de Uni-versiteit Utrechten de Vrije Uni-versiteit Amster-

dam en volgde daarna een post-academische opleiding training encoaching.

Sandra Aertsstudeerde filoso-fie in Leuven enliteratuur in Ant-werpen enstichtte het filo-

sofische café in Antwerpen.

SUMMERSCHOOLS

2017

Sokratisch gesprek

SUMMERSCHOOLS

2017

Jezelf begrijpen


In deze zomerweek wordt een nieuwe laag in Shake-speare’s toneelstukken aangeboord. De Amerikaans-Franse denker René Girard heeft thema’s in dit oeu-vre op een unieke wijze doordacht – wat ongekendemogelijkheden biedt voor liefhebbers van theater enfilosofie. Girard’s benadering inspireert tot reflectieop ons menselijk handelen.

Drie stukken staan centraal: Midzomernacht-droom, Julius Caesar en Hamlet. Elke dag begint meteen kort inleidend college, en een blik op de tekst,waarna relevante scènes zullen worden bekeken. Inde middag diepen we deze scènes verder uit aan dehand van concepten uit de mimetische theorie vanGirard. Kleine opdrachten zijn erop gericht om eenrelatie te leggen met de actualiteit. In de avond latenwe vervolgens het hele stuk zien, met een korte nabe-spreking. Zo worden Midzomernachtdroom, JuliusCaesar en Hamlet achter elkaar geplaatst, waarbij dedeelnemers stap voor stap vertrouwd raken met ener-zijds Shakespeare en anderzijds de belangrijkste in-zichten van de mimetische theorie.

Aan het eind van deze cursus zal voor de deelnemersduidelijk zijn waarom de stukken van Shakespearenog steeds zo actueel zijn.

Vriendschap is zonder twijfel een van de belangrijk-ste elementen van een gelukkig leven. Ludwig Witt-genstein schrijft dat hij elke dag aan zijn omgeko-men vriend denkt: “Hij heeft mijn halve leven metzich meegenomen. De andere helft zal de duivelhalen.”

Enerzijds lijkt vriendschap alledaagse werkelijk-heid: iedereen heeft vrienden. Anderzijds blijkt zijvaak een opgave en een ideaal, dat maar zelden echtgerea liseerd wordt. Pascal schrijft: “Als mensen wis-ten wat ze over elkaar zeggen, zouden er geen tweevrienden in de wereld zijn” (Pensées 101).

In de geschiedenis van het denken over vriend-schap zijn de toon van eulogie (lofrede) en melancho-lie vrijwel steeds met elkaar vermengd. Het lijkt alsofde realiteit van onze ervaringen met vriendschapover zichzelf heen verwijst naar een idealiteit dieblijft uitdagen. Religieuze en seculiere denkers er-kennen deze ‘transcenderende’ kracht van de vriend-schap.

In deze summer school verkennen we deze thema-tiek aan de hand van een aantal denkers uit eenlange traditie. De summer school biedt een intellec-tueel uitdagend programma met colleges en werk-groepen; actieve participatie van de cursisten is ver-eist.

Een andere kijk op Shakespeare


4 augustus 2017



Docent Therèse Onder-denwijngaard isdocente aan deVrije Universiteitvan Amsterdam.Ze is docent Or-

ganisatiewetenschap aan de VU enonderzoeker (VU) naar politiek ge-weld in Sri Lanka.

Els Launspach iseen Nederlandseauteur. Ze is afge-studeerd in detheaterweten-schap (Amster-

dam 1981). Els schrijft romans,jeugdromans en essays. Hiernaastis ze theatercriticus en docent aande Amsterdamse Hogeschool voorde Kunsten.

Data• Woensdag 2 - zondag

6 augustus 2017



Docent Prof.dr. Paul vanTongeren isemeritus hoogle-raar wijsgerigeethiek aan deRadboud Univer-

siteit Nijmegen en buitengewoongasthoogleraar aan de KatholiekeUniversiteit Leuven. Ook is hij deinitiator van de Nietzsche ResearchGroup. Hij schreef onder meerLeven is een kunst (2012), Het Eu-ropese Nihilisme (2012), Dankbaar(2015) en Nietzsche (2016).

SUMMERSCHOOLS

2017

VriendschapIdeaal of werkelijkheid?

SUMMERSCHOOLS

2017


Nu al voor de vierde keer gaan wij in deze summerschool het ‘avontuur van bewustzijn’ aan. Het wordtonze persoonlijke ontdekkingsreis naar wie we zijn,naar ons vrij zijn en onze inspiratie. Een integrale be-nadering waarin wijzelf met onze ervaring centraalstaan, niet zozeer het bestuderen van wat er óverwordt gezegd.

Het programma wordt vloeiend opgebouwd gedu-rende de vijf dagen. Wij onderzoeken de aard vanons eigen bewustzijn, de verschillende vormen vanonze intelligentie en de werking van onze ‘mind’, diebestaat uit onze gedachten. Wat is ons verhaal enwat voor overtuigingen stimuleren of beperken ons?Stap voor stap bevragen we onszelf en de ander. Wiezijn wij in onze rol met onze motivatie en talentenen hoe geven we daarmee ons leven vorm? Door ditbevragen ‘openen’ we ons bewustzijn, waarin allesbesloten ligt. Het doel is zelfinzicht en gewaarzijn,vrij zijn in alles wat we doen en geïnspireerd. In devijf dagen wisselen wij persoonlijk onderzoek af metexperimentele oefeningen, groepsdialogen en inspi-rerende filosofische verhandelingen vanuit verschil-lende tradities, ook op film. Rode draad vormt zelfre-flectie en uitwisseling, waarbij wij ook de kracht vanmeditatie en stilte ervaren. Voorbereiding is nietnodig, onbevangenheid wel.

Data• Maandag 7 - vrijdag

11 augustus 2017


DeelnameArrangement 1: € 746,00 (inclu-sief 4 x diner met wijn, 5 x lunch-buffet en koffie/thee).Arrangement 2: € 928,00 (arran-gement 1 + standaardkamer metontbijt).Arrangement 3: € 968,00 (arran-gement 1 + pluskamer met ont-bijt).Arrangement 4: € 998,00 (arran-gement 1 + comfortkamer metontbijt).

Docent Rogier Huffna-gel begeleidt altien jaar als exe-cutive en transi-tional coach topexecutives en

professionals, de hele mens in deprofessie. Hij brengt mensen bijhun talent om hun eigen maat tekennen, inspireert bij transities enis klankbord en adviseur.

SUMMERSCHOOLS

2017

Vrij zijn en inspiratie

De neoliberale politiek koestert een heilig geloof inde vrije markt. Levensbeschouwing, cultuur en zinge-ving verdwijnen daarmee meer en meer van de pu-blieke agenda. De samenleving wordt gezien als eenmarkt waar mensen human resources zijn: ze werkenen consumeren en dragen zo bij aan groei en rende-ment. Culturele en religieuze tradities, kunst, litera-tuur en verbeelding? Daar gaat de politiek niet meerover, dat doe je maar in je privé-tijd. Culturele ver-schillen staan de vrije ontplooiing van de markt al-leen maar in de weg.

De kritiek op deze economisering van het levenneemt toe, in het publieke debat en in de filosofie.Zo meent de Franse denker Olivier Roy dat het neoli-beralisme tot culturele ontworteling leidt, die ophaar beurt weer de radicalisering van moslimjonge-ren in de hand werkt.

In deze cursus bespreken we de diverse filosofischevisies op neoliberalisme. De rode draad die we volgenis een zoektocht naar een nieuw begrip van vrijheid,in gesprek met de rijke filosofische tradities die alsinds de Oudheid over vrijheid nadenken. We zullentevens ontdekken dat twee moderne stromingen opde levensbeschouwelijke landkaart van Nederland,de vrijzinnig-religieuzen en de humanisten, pionierszijn in deze zoektocht naar een andere vrijheid.


13 augustus 2017

Aanvang maandag 10.30 uur – einde vrijdag 12.30 uur met afsluitende lunch.

DeelnameArrangement 1: € 757,50 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee en het boek De vreemde vrijheid).Arrangement 2: € 939,50 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 979,50 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.009,50 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

DocentProf. dr. Laurensten Kate is filo-soof en religie-wetenschapper.Hij werkt aan deUniversiteit voor

Humanistiek te Utrecht, waar hijuniversitair hoofddocent en bij-zonder hoogleraar Vrijzinnige Reli-giositeit en Humanisme is. In 2016verscheen zijn boek De vreemdevrijheid. Op zoek aar nieuwe bete-kenissen van vrijzinnigheid en hu-manisme in de 21ste eeuw (Am-sterdam: Sjibbolet 2016).

SUMMERSCHOOLS

2017

Hoe vrij is de vrije markt?


Kunnen poëtische woorden een mystieke ervaring be-schrijven? Of schiet de taal fundamenteel tekort? Tij-dens de zomerweek verkent u deze vragen via eendubbele inwijdingsreis: door de wereld van de mys-tiek en die van de literatuur.

U ontdekt hoe de klassieke Nederlandse literatorenNescio en Leopold de onthechting van oosterse stro-mingen als het soefisme en boeddhisme in hun werkalle ruimte geven. De door Meister Eckhart beïn-vloede poëzie van Paul Celan toont hoe dit loslatentot openheid voor het mysterie van het bestaan leidt.

We verkennen het grenzeloze verlangen van deopen ziel aan de hand van Sor Juana’s platoonse ero-tiek en Fernando Pessoa’s contemplaties en persoons-verschuivingen. Met Iris Murdoch onderzoeken we ofzulk verlangen verenigbaar is met de vraag naargoed en kwaad. En voor het slotstadium van de inwij-ding gaan we terug naar de vroege Rozenkruisers: deChemische Bruiloft die de zoektocht van de ziel en haarkeuzes voor goed of kwaad symbolisch verwoordt enwaarin de weg van verlangen uitmondt in de een-heid van tegengestelden. Dat deze queeste springle-vend is kunt u bovendien zelf proeven, door het con-templatief lezen van gedichten en in gesprek mettwee “mystieke” auteurs.

Mystiek en literatuur


20 augustus 2017



Docent Michel Dijkstrastudeerde filoso-fie, journalistieken Sanskriet inGroningen. Hijpubliceerde o.a.

Zenboeddhisme (2010) en redi-geerde Inleiding in de taoïstischefilosofie (2015).

Joyce Pijnen-burg is historica,filosoof en filoso-fisch consulent.Zij is co-auteurvan verschillende

geredigeerde werken en is bezigmet een proefschrift over Giordano Bruno en de kwestie vanmoderniteit.

SUMMERSCHOOLS

2017

Versmelting of differentiatie? Voorwaardelijkheid ofonvoorwaardelijkheid? Geestdrift of lichamelijk-heid? Waar gaat het u om in liefde en relaties? Indeze zomerweek zetten we verschillende perspectie-ven van grote denkers op de liefde naast elkaar. Hetzal onder meer gaan over lichaam en geest, over nar-cisme en zorg voor de ander, over grenzen en grens-overschrijding. Het programma per dag ziet er alsvolgt uit: Dag 1: De Eros van Plato, versmelting, creatie en ver-

langenDag 2: Emmanuel Levinas: ultieme nabijheid en on-

overbrugbaar verschilDag 3: Simone de Beauvoir: gedeeld bewustzijn en li-

chamelijkheidDag 4: George Bataille: grens, grensoverschrijding en

extase; Friedrich Nietzsche: het dionysischeDag 5: Eros vandaag: met hedendaagse filosofen als

Alain Badiou, Jan Drost, Simone van Saarloos,Ad Verbrugge. Byung-Chul Han, Alain de Bot-ton en Arnon Grunberg.

Enkele korte wandelingen en oefeningen om u destof meer eigen te maken vormen onderdeel van hetprogramma. Naast filosofische teksten lezen we frag-menten uit literatuur, dichtkunst en poëzie en bekij-ken filmfragmenten om onze gedachten over liefdeen verlangen te slijpen.


18 augustus 2017



Docent Marlou van Pa-ridon studeerdefilosofie aan deUVA en Philoso-phy of Manage-ment and Orga-

nizations aan de VU, Amsterdam.Zij werkte ruim 25 jaar in manage-mentfuncties bij overheid en be-drijfsleven. Daarnaast was zij reis-journaliste en uitgever. In 2012 ver-scheen haar boek de ZIN aan hetwerk, waarin verlangen een lei-dend thema is. Zij is gespeciali-seerd in sokratische gespreksvoe-ring. Haar lessen zijn een combina-tie van kennisoverdracht, dialoog,gezamenlijke tekstinterpretatie eninteractieve oefeningen rondomde behandelde thema’s.

SUMMERSCHOOLS

2017

Grote denkers over liefde enverlangen

58

In deze cursus staat elke dag een hoofdthema vanSpinoza’s denken centraal. De vijf thema’s komenovereen met de vijf delen van de Ethica: God, de geest,de affecten, slavernij en vrijheid. Wat bedoelt Spi-noza met deze begrippen en belangrijker: wat heb-ben ze ons tegenwoordig nog te zeggen? Dag 1: God. Het eerste deel van de Ethica gaat over

het Zijn. Spinoza zet er zijn ontologie (zijns-leer) in uiteen.

Dag 2. De geest bestaat uit drie lagen: voorstellings-vermogen, redelijk denken en intuïtie. Demens bekwaamt zich tot geluk voor zover hijin staat is zijn verontreinigde voorstellingente zuiveren tot redelijk denken.

Dag 3. Affecten zijn impulsen tot handelen. Hoe wer-ken ze?

Dag 4. De mens is een slaaf in zoverre hij zich laatleiden door valse voorstellingen. Hoe kan hijzich ervan bevrijden?

Dag 5. Elk mens kan tot vrijheid komen als hij demoeite neemt zich te trainen in kritisch den-ken.

Verklarende samenvattingen van de delen van deEthica worden de deelnemers vooraf toegestuurd.

Voorafgaand aan de cursus lezen de deelnemersDe essentie van Spinoza. Deze inleiding op Spinoza’sdenken is in de cursus inbegrepen.


20 augustus 2017


DeelnameArrangement 1: € 760,95 (inclusief 4 x diner met wijn, 5 x lunchbuffet, koffie/thee en hetboek De essentie van Spinoza).Arrangement 2: € 942,95 (arrangement 1 + standaardkamermet ontbijt).Arrangement 3: € 982,95 (arrangement 1 + pluskamer metontbijt).Arrangement 4: € 1.012,95 (arrangement 1 + comfortkamermet ontbijt).

Docent Prof.dr. Maartenvan Buuren stu-deerde Frans enNederlands inGroningen enpromoveerde op

Émile Zola. Van 1988 tot zijn emeri-taat was hij hoogleraar moderneletterkunde aan de Universiteit vanUtrecht. Recentelijk verdiept hijzich vooral in de filosofie, wat in2016 resulteerde in twee boekenover Spinoza. Eerdere boeken vanVan Buuren zijn Kikker gaat fietsen(2008), Een ruimte voor de ziel(2013) en Erfenis zonder testament(samen met Hans Achterhuis,2015).

Bevraag je impliciete aannames en ga anders kijkennaar je leven, je werk, en de wereld. Onze belangrijk-ste visies - zowel persoonlijk, zakelijk als maatschap-pelijk - zijn gebaseerd op veelal ondoordachte denk-gewoonten. Dit is onvermijdelijk want wij kunnenniet leven zonder geautomatiseerde structuren. ‘Cus-tom then is the great guide of human life’, aldus DavidHume.

Maar soms kunnen wij binnen een bepaald kaderniet verder denken en is een complete ommekeer ge-wenst. Door onze diepste aannames te bevragen,kunnen wij een herkadering (reframing) in ons denkenbewerkstelligen.

We gebruiken de theorieën en teksten van filoso-fen René Descartes, Friedrich Nietzsche, ThomasKuhn, Michel Foucault en Michel Serres om onzeaannames te bevragen en andere wereldbeelden teontdekken.

We gaan de techniek elke dag toepassen op eenander aspect van ons denken, en zo onze eigen denk-kaders flink opschudden. We gebruiken hiervoor ver-schillende varianten van de techniek van herkade-ren. Deze cursus is daardoor ook zeer bruikbaar voortrainers en consultants die deze denktechniek inhun werk willen toepassen.


25 augustus 2017



DocentDr. Karim Benammar is filosoof, gespeci-aliseerd in denk-technieken en defilosofie van

overvloed. Hij geeft trainingen enworkshops in denktechnieken aanbedrijven en organisaties. Hij is cu-rator bij THNK, The AmsterdamSchool of Creative Leadership enals senior consultant verbondenaan het Centre for Team Excellencein Engeland.

SUMMERSCHOOLS

2017

Spinoza in grote lijnen

SUMMERSCHOOLS

2017

De kunst van het anders denken


LIEFHEBBENLAURA VAN DOLRON

Theaterma-ker en filosoof

Laura vanDolron onder-

zoekt wat liefde is.Dit boek gaat overeen filosoof metéén been die rent innaam van de liefde,over Nelson Man-dela, over post-it-notes met ‘kus’ erop,

over dappere priesters, huilende vaders, neefjesdie er iedere morgen een feestje van willenmaken en over de vraag of de liefde even sterkis als de dood. De voorbeelden zijn soms hart-verscheurend, dan weer hilarisch en doen je lachen door je tranen heen.


‘STERVEN IS DOODEENVOU-DIG. IEDEREEN KAN HET.’WIM BRANDS IN GESPREK MET RENÉ GUDE

René Gude sprakopenhartig overzijn ziekte en zijnaanstaande dood.Wim Brands sprakmet hem over water werkelijk toedoet in het leven,over humeurma-nagement en overde troost van de fi-losofie. Juist als dedood voor de deurstaat, helpen filosofische vaar-

digheden om je gemoedsrust te bewaren.


HET AGORAMODELRENÉ GUDE

De wereld lijktmisschiencomplex,maar zittoch een-

voudiger in elkaar dan jedenkt. Wantwelke weg jeook neemt inhet leven, je belandt toch altijd weer indezelfde soor-ten gebouwen.

We leven in privéhuizen, werken in private gebouwen, organiseren onszelf rond publiekegebouwen en besturen de samenleving vanuitpolitieke gebouwen. Om het leven in deze vier levenssferen goed te laten verlopen, trainen weons in vier trainingsgebouwen: de tempel, desportschool, het museum en de academie. Tot zover de complexiteit, zo stelt René Gude. Als je je gemakkelijk wilt bewegen in het leven,dan doe je er dus goed aan de leidende begin-selen van alle gebouwen te leren kennen. De wereldbeschouwing van de oud-Denker des Vaderlands, nu in boekvorm.


DIERENTALENEVA MEIJER

Overal in hetdierenrijk wor-den talen gesproken. Penseelaapjeskennen zelfs taalonderwijs: ze leren hunkinderen elkaarte laten uitpra-ten. In Dierentalenbespreekt EvaMeijer recentwetenschappe-

lijk onderzoek naar dierentalen. Dit onderzoekroept filosofische vragen op. Kunnen we communicatie van andere dieren taal noemen?Moeten we dieren anders benaderen nu ze talig blijken te zijn? Een boek dat je ogen opent.


STAND-UP FILOSOOFDE ANTWOORDEN VANRENÉ GUDEWILMA DE REK

Voordit boekvuurde Wilma deRek, journalist vande Volkskrant, honderden vragenaf op René Gude. In klare antwoordenbestrijkt hij de helemens: leven, liefde, cynisme, kennis,aardigheid, deander, de naderende

dood, de (on)tembare ziel, diepmenselijkeemoties en nog veel meer.


ZINVOLLE VOLZINNENRENÉ GUDE

René Gude sprakin spitsvondige,diepzinnige enveelal geestigeoneliners. Dit

overzichtswerkbevat de bestecitaten uit zijn

interviews, essays,columns, boeken,tv-optredens enopiniestukken.

160 BLZ. | LUXEPAPERBACK | € 12,50

STOÏCIJNSE LEVENSKUNSTMIRIAM VAN REIJEN

Mensen lijden niet door an-dere mensen

of door de dingen die henoverkomen, maardoor hun eigengedachten daar-over. Irrationelegedachten veroor-zaken negatieveemoties als irrita-tie, angst, teleur-stelling, jaloezie en

schuldgevoel. Dit soort emoties heeft geen enkele positievefunctie. In dit boek vertelt Miriam van Reijen – zelf enthousiast stoïcijn – hoe de filosofie jekan helpen om te leven zonder al die negatieveemoties.


Producten bestellen? Ga naarwww.isvw.nl/winkel

BESTSELLERS

5e

druk!

2e

druk!

2e

druk!

7e

druk!

2e

druk!

2e

druk!

2e

druk!

‘Het is de beleving van hetsamen met anderen, gelijk-gestemden, leren, discus-siëren en misschien eenbeetje wijzer worden.’

AnneMieke Bökkerink

Investeer in eengoed denkklimaat,koop een ISVW-Eeuwcertificaat

Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaanheeft de ISVW een serie unieke certificatenuitgebracht.

Op elk ‘eeuwcertificaat’ staat een filosofisch boeg-beeld: Erasmus, Rousseau, Aristoteles, Spinoza ofSloterdijk. Alle certificaten zijn genummerd. Deafbeeldingen zijn replica’s van etsen van deAmersfoortse kunstenares Hadewijch Ouwendijk. Bijbestelling van de hele serie krijgt u één originele etsnaar keuze cadeau. De certificaten kosten € 500,- per stuk, inclusiefhouten lijst en verzendkosten. Het formaat is 30 x 40cm. De certificaten hebben een looptijd van 100 jaaren zijn vanaf februari 2116 te verzilveren tegen deoriginele aankoopprijs.

De opbrengst komt ten goede aan de nieuwehotelvleugel op het landgoed. Met het kopen van eencertificaat helpt u ons om het financiële fundamentvan ons filosofisch cursusinstituut sterker te maken ende toekomst van de ISVW veilig te stellen.

U kunt certificaten bestellen op de website:www.isvw.nl/eenmalige-uitgifte-eeuwcertificaten

iFilosofie, het multimediale maandbladvan de ISVW, bevat gefilmde gesprekkenmet filosofen, boeksignaleringen, voor-publicaties, columns (van Jan Bransen) eneen agenda. Het abonnement is geheel gratis en u kuntde eerdere edities ook kosteloos down-loaden. Het tijdschrift is beschikbaar alsiBook via isvw.nl en via iTunes. U kuntiFilosofie ook downloaden als PDF voor dePC. Abonneer u gratis via ifilosofie.nl. U ontvangt dan eens per maand berichtals er een nieuwe editie is verschenen.

Download hem gratis via www.ifilosofie.nl

iFilosofie

ISVW PROGRAMMAGIDS AGENDA62

November 2016

7/8 Training Kunst van het vragen stellen. Met Hans Bolten.12 Frederik van Eedenlezing. Met prof. dr. Will Kymlicka.12/13 Animal Politics: Justice, Power and the State. Met o.a. prof. dr. Will Kymlicka en Steve Wise.19 Start: Filosofisch kompas, een inleiding in de filosofie voor gespreksleiders. Met Ed Weijers.20 Start: Nietzsche (in Utrecht). Met prof. dr. Paul van Tongeren.28/29 Training Denken zonder drog. Met Harm van der Gaag.30 Dan maak je maar zin! René Gude-avond. Met Babs van den Bergh en Peter Henk Steenhuis.

December 2016

10-12 Martha Nussbaum on tour. 17 Filosofisch kompas, een inleiding in de filosofie voor gespreksleiders. Met Ed Weijers.27-30 Gudeweek; de helden van René. Met o.a. Babs van den Bergh

Januari 2017

2-6 Het leven als reis. Met prof. dr. Joep Dohmen.2-6 Het bestaansmysterie. Met Arnold Ziegelaar.16/17 Training Kunst van het vragen stellen. Met Hans Bolten.21/22 Start: Op leven en dood – een eerste overzicht. Met prof. dr. Laurens ten Kate en Jan Flameling.23 Start: Denkers over de natuur (in Zwolle). Met Ankie van Savooyen.27 Start: Denkers over de natuur (in Groningen). Met Ankie van Savooyen.30 Start: Hoe de mens zich uitvond (in Amsterdam). Met dr. Pouwel Slurink.30/31 Start: Moreel beraad. Met Dick Kleinlugtenbelt en dr. Bert Molewijk.

Februari 2017

2 Start: Hoe de mens zich uitvond (in Eindhoven). Met dr. Pouwel Slurink.3 Start: Hoe de mens zich uitvond (in Utrecht). Met dr. Pouwel Slurink.12 Start: Spinoza’s Ethica ontrafeld (in Amsterdam). Met prof. dr. Maarten van Buuren.14/15 Start: Filosofie en gezondheidszorg. Met o.a. prof. dr Trudy Dehue en dr. Eite Veening.18 Start: Spinoza’s Ethica ontrafeld (in Groningen). Met prof. dr. Maarten van Buuren.18/19 Start: Filosofie van het symbool – Archetypische symbolen. Met dr. Tjeu van den Berk.22 Start: Spinoza’s Ethica ontrafeld (in Den Haag). Met prof. dr. Maarten van Buuren.25/26 Start: Interculturele filosofie – Oosterse filosofie. Met dr. Henk Oosterling, Renate Schepen

en Jan Flameling.27/28 Training Kunst van het vragen stellen. Met Hans Bolten.27/28 Start: Agoramodel. Met dr. Erno Eskens, Florian Jacobs, Marlou van Paridon en Dick Kleinlugtenbelt.27-3 maart Op zoek naar een nieuw individualisme. Met dr. Jan-Hendrik Bakker27-3 maart Harmonie der sferen. Met dr. Albert van der Schoot.

Maart 2017

7/8 Start: Scholing van de geest. Met dr. Jos Kessels, Anne-Marie Gunnink en Paulien ’t Hoen.9 Start: Vriendschap: een fenomeen van alle tijden (in Houten). Met dr. Rogier van der Wal.11/12 Nacht van de Klassieken. Met o.a. Robin Lane Fox en prof. dr. Fik Meijer.11/12 De ziel van de wereld en de kunst van het sterven. Met prof. dr. Laurens ten Kate en Jan Flameling.18/19 Numineuze symbolen volgens Rudolf Otto en Willem Jan Otten. Met dr. Tjeu van den Berk.19 Filosofisch café25/26 Interculturele filosofie – Islamitische filosofie. Met dr. Henk Oosterling, Renate Schepen

en Jan Flameling.

April 2017

10/11 Training Kunst van het vragen stellen. Met Hans Bolten.24-28 God is dood. Met o.a. prof. dr. mr. Herman Philipse en prof. dr. Paul van Tongeren.29/30 De ‘ceci-n’est-pas-une-pipe’symbolen in de kunst. Met dr. Tjeu van den Berk.

Agenda

63ISVW PROGRAMMAGIDS AGENDA

AgendaMei 2017

6 Sokrates, maak muziek! Met dr. Jos Kessels.6/7 Interculturele filosofie – Afrikaanse filosofie. Met dr. Henk Oosterling, Renate Schepen

en Jan Flameling.13/14 De onsterfelijke ziel en de nietigheid van het leven. Met prof. dr. Laurens ten Kate

en Jan Flameling.14 Open dag21 Filosofisch café22-26 Big History. Met o.a. prof. dr. Vincent Icke, prof. dr. Salomon Kroonenberg en prof. dr. Jos de Mul27 Symposium Enlightenment of the Enlightenment. Met o.a. prof. Sophie Oluwole

en dr. Henk Oosterling.27/28 Mythische symbolen in het oude Egypte en het jonge christendom. Met dr. Tjeu van den Berk.27/28 Interculturele filosofie. Met dr. Henk Oosterling, Renate Schepen en Jan Flameling.29/30 Training Kunst van het vragen stellen. Met Hans Bolten.

Juni 2017

10/11 De overwinning op de dood. Met prof. dr. Laurens ten Kate en Jan Flameling.17/18 Alchemistische symbolen in Die Zauberflöte. Met dr. Tjeu van den Berk.

Juli 2017 summer schools

3-7 Frontiers of Astronomy. Met o.a. Govert Schilling en prof. dr. Vincent Icke.3-7 Ethiek in het dagelijks leven. Met Jan Flameling.10-14 Vrouwelijke denkers. Met Joyce Pijnenburg.10-14 Stoïcijnse levenskunst. Met dr. Miriam van Reijen.12-16 Tao en Qigong. Met dr. Woei-Lien Chong en Robert-Jan Schippers.12-16 Het einde. Met prof. dr. Jan Verplaetse.17-21 De mooiste filosofie. Met prof. dr. Frans Jacobs en Florian Jacobs. 17-21 Moderne levenskunsten. Met Dick Kleinlugtenbelt.24-28 Anders denken: Postmoderne levenskunsten. Met dr. Jannah Loontjens.26-30 Jezelf begrijpen. Met Marjan Slob.31-4 aug. Sokratisch gesprek. Met Loes de Jong en Sandra Aerts.31-4 aug. Een andere kijk op Shakespeare. Met Therèse Onderdenwijngaard en Els Launspach.

Augustus 2017 summer schools

2-6 Vriendschap. Ideaal of werkelijkheid? Met prof. dr. Paul van Tongeren.7-11 Vrij zijn en inspiratie. Met Rogier Huffnagel.9-13 Hoe vrij is de vrije markt? Met prof. dr. Laurens ten Kate.14-18 Grote denkers over liefde en verlangen. Met Marlou van Paridon.16-20 Mystiek en literatuur. Met dr. Michel Dijkstra en Joyce Pijnenburg.16-20 Spinoza in grote lijnen. Met prof. dr. Maarten van Buuren.21-25 De kunst van het anders denken. Met dr. Karim Benammar.

September 2017

10 Open dag16/17 De terugkeer van de dood. Met prof. dr. Laurens ten Kate en Jan Flameling.

November 2017

11/12 Op leven en dood – Dilemma’s in de 21ste eeuw. Met prof. dr. Laurens ten Kate en Jan Flameling.

● prachtig gelegen in de natuur en zeer goed bereikbaar

● 13 moderne vergaderzalen verdeeld overtwee gebouwen

● een riante lounge met bar, diverse terrassen

● een uitstekend restaurant met verantwoorde keuken

● shuttle-service van NS-station Amersfoort naar Landgoed ISVW

● 41 eenpersoons kamers

● 10 tweepersoons kamers

● 39 comfortkamers met balkon

● gratis draadloos netwerk

Landgoed ISVW heeft het Green KeyGoud certificaat. Green Key is het inter-nationale milieukeurmerk voor bedrijvenin de toerisme- en recreatiebranche.Goud is de hoogste gradatie.

LANDGOED ISVW | DODEWEG 8 | 3832 RD LEUSDEN | 033 - 465 07 00 | [email protected] | WWW.LANDGOEDISVW.NL

Voor uw lunch, diner, koffie, over-nachting, fietsen wandeltocht, vergaderingen en feesten

Alle inkomsten uit hethoreca-bedrijf komenvolledig ten goede aande filosofiebeoefening,waarvoor deInternationale Schoolvoor Wijsbegeerte 100 jaar geleden isopgericht.

LANDGOED

ISVW.NL

Welkom op ons landgoed

Steun de filosofie-beoefening in Nederland: boekuw vergaderingenen bijeenkomstenop Landgoed ISVW

Tijd voorhet goede

leven

INTERNATIONALE SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE PROGRAMMAGIDS 2017 · 2017. 3. 17. · 2017 Aanvang 14.00...

Documents

Transcript of INTERNATIONALE SCHOOL VOOR WIJSBEGEERTE PROGRAMMAGIDS 2017 · 2017. 3. 17. · 2017 Aanvang 14.00...