K.U.Leuven – Instituut voor de OverheidUniversiteit AntwerpenUniversiteit GentHogeschool Gent

www.steunpuntbov.be

Spoor Bestuurlijke relaties 2

INTERBESTUURLIJKE SAMENWERKING IN VLAANDEREN

Ellen Wayenberg & Filip De Rynck

Spoor Bestuurlijke relaties 3

FOCUS VAN DE STUDIEDAG

• De wereld van de interbestuurlijkesamenwerking (IBS) in Vlaanderenverder verkennen–IBS wel gekend doch gebrek aan

systematische kennis–IBS als een aparte bestuurlijke wereld met

eigen dynamiek/ritme en impact op de werking van de Vlaamse besturen

Spoor Bestuurlijke relaties 4

PROGRAMMA STUDIEDAG

• Toelichting bevindingen uit onderzoek• Workshops

–W 1: Onder welke vorm werkt een bestuurbest samen met andere besturen?

–W 2: Welke interne gevolgen heeft IBS voorde erbij betrokken besturen?

–W 3: Wat is de rol van de Vlaamse, provinciale en lokale besturen bij IBS?

–W 4: Welke toekomstscenario’s zijn mogelijken wenselijk voor IBS?

Spoor Bestuurlijke relaties 5

ONDERZOEK IBS IN VLAANDEREN

• Er is sprake van IBS indien –zich tussen minstens twee besturen van

verschillende bestuursniveaus–tweerichtingsverkeer afspeelt dat gericht is

op overleg, coördinatie of collaboratie en –dat veelal vorm krijgt in een organisatie-

verband met gemandateerden van verschillende niveaus (ambtenaren en/of politici)

Spoor Bestuurlijke relaties 6

ONDERZOEK IBS IN VLAANDEREN

• Kwantitatieve analyse –bevraging van vijf Vlaamse provincies–IBS –verbanden en hun basiskenmerken

• Kwalitatieve analyse –9 regiospecifieke focusgroepen

• de Westhoek, het Leuvense, het Gentse–3 niveauspecifieke focusgroepen

• het Vlaamse, provinciale, lokale niveau

Spoor Bestuurlijke relaties 7

Provinciale verschillen in aantal IBS

Relatief aandeel van elke provincie in totaal aantal IBS -verbanden

2332

22

149

05

101520253035

Limburg Vlaams-Brabant

West-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen

Antwerpen

%

Spoor Bestuurlijke relaties 8

Provinciale verschillen in aantal IBS

• Oost-Vlaanderen en Antwerpen alsprovincies met laagste aantal IBS: speelt aanwezigheid grootstad een rol?

• Kwalitatief onderzoek: –Westhoek: dicht netwerk tussen provincie

en (kleine) gemeenten–Leuvense: stad gaat solo, provincie zoekt

elders IBS –kansen–Gentse: cesuur stad-rand t.o.v. provincie

Spoor Bestuurlijke relaties 9

Betrokken partijen bij IBS

Totaal aantal IBS -verbanden uitgesplitst naar betrokken besturen

3

59

33

5

0

10

20

30

40

50

60

70

Provincie-lokaal Vlaams-provincie-lokaal

Vlaams-provincie Onbekend

%

Spoor Bestuurlijke relaties 10

Betrokken partijen bij IBS

• Bijna dubbel zoveel provinciaal-lokaledan Vlaams-provinciaal-lokale IBS –Kwalitatief onderzoek

• P-L dominant in ‘zachtere’ sectoren• V-P-L dominant in ‘hardere’ sectoren

• Meer IBS –verbanden met dan zonderprivate actoren–Veeleer non-for-profit dan profit actoren

Spoor Bestuurlijke relaties 11

Finaliteit van IBS

Totaal aantal IBS -verbanden uitgesplitst naar finaliteit

13%23%

49%

15% Overleg Coördinatie Collaboratie Onbepaald

Spoor Bestuurlijke relaties 12

Finaliteit van IBS

• Bijna de helft van alle IBS –verbandengericht op collaboratie: bij ‘zwaardere’finaliteit ook zwaardere vorm?

• Meest voorkomende vormen: feitelijkorganisatieverband, samenwerkings-overeenkomst, VZW

• Kwalitatief onderzoek– vaak geen afwegingstraject m.b.t. vorm

Spoor Bestuurlijke relaties 13

Formeel-juridische vorm van IBS

Totaal aantal IBS -verbanden uitgesplitst naar vorm

36

25

22

17

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Feitelijk organisatie-verband

Samenwerkings-overeenkomst

VZW Andere

%

Spoor Bestuurlijke relaties 14

Omkadering en initiatiefnemer van IBS

Totaal aantal IBS -verbanden uitgesplitst naar omkadering

49

37

4 70

10

20

30

40

50

60

Geen kader Vlaams kader Provinciaal/lokaal Andere

%

Spoor Bestuurlijke relaties 15

Omkadering en initiatiefnemer van IBS

• Meer IBS –verbanden die functionerenvolgens een Vlaams dan volgens eenprovinciaal/lokaal kader: neemtVlaamse overheid ook meer initiatief?

• Provincie het meest als initiatiefnemer• Kwalitatief onderzoek

–initiatief nemen niet altijd makkelijk en mogelijk

–(andere) omkadering voor IBS

Spoor Bestuurlijke relaties 16

INTERBESTUURLIJKE SAMENWERKING

15 Aanbevelingen en Voorstellen

Spoor Bestuurlijke relaties 17

IBS naar aard van de actoren

• Gemeentelijk – provinciaal binnen de eigen autonome sfeer

• Drie bestuursniveaus overwegend binnen Vlaamse regelgeving

–Met actor – participatie van Vlaamse overheid–Vlaamse overheid alleen in een kaderstellende rol

Spoor Bestuurlijke relaties 18

IBS naar soorten vormen

• Generieke vormen (vzw) • Sectorspecifieke vormen (Vlaamse

regelgeving)• Veel vormen zijn feitelijke samenwerking !

Spoor Bestuurlijke relaties 19

IBS niet te isoleren van • Doorwerking en effect van decreet

intergemeentelijke samenwerking• Gemeentedecreet en provinciedecreet: voor

IBS in autonome lokale – provinciale belangensfeer

• Kerntakendebat (?) voor de rolverdeling • BBB voor de Vlaamse kaders en actor-

participatie

Spoor Bestuurlijke relaties 20

Rijkdom en reductie • Functies van IBS: breed versus potentieel

reducerend effect van decreet• Ofwel zeer ruim decreet maar dan is de

vraag of dit juridisch zinvol is• Vooral: geen eensgezindheid in het veld,

meer vragen dan antwoorden • Betekent echter niet dat er regelgevend niets

kan / moet verbeteren !

Spoor Bestuurlijke relaties 21

1. Samenwerkingsovereenkomst

• Object: overeenkomsten als basis voor IBS• Uitwerken van modellen voor interbestuurlijke

samenwerkingsovereenkomsten• Geen decreet voor nodig• Voorzien van vormen van arbitrage

Spoor Bestuurlijke relaties 22

2. Relatie met deelnemende besturen • Terugkoppeling: problematisch, zowel

ambtelijk als politiek, vooral op overkoepelend niveau

• Vlaamse overheid: ambtelijke zaak• Op decentraal niveau: gemengd • Koppeling instrumentarium PD en GD aan

IBS:–Voorbereidingstraject–Overzicht en opvolging–Terugkoppeling en controle –Overeenkomst op niveau organisatie

Spoor Bestuurlijke relaties 23

3. Gemeenten – provincie • Eén provincie en één gemeente in een zuiver

publieke IBS: wenselijke vorm• Evaluatie van decreet IGS:

–Ontsnappingsroutes–Heropbloei van de vzw’s

• Art 188 (PD) en 295 (GD): welke ruimte, mits eventueel verruimde interpretatie ?

• Vorm voor 50/50 in PD en GD te voorzien

Spoor Bestuurlijke relaties 24

4. Drie bestuursniveaus en Vlaamse overheid als actor

• IBS als alternatief voor manke kerntakenverdeling: niet aangewezen

• Toetsingskader op Vlaams niveau: –drempels tegen sectorale versnippering–gestructureerd overleg

• Koppeling tussen IBS en BBB:–deelname van provincies en gemeenten in

agentschappen– ruimte voor agenten in IBS: deel van

beheersovereenkomsten

Spoor Bestuurlijke relaties 25

5. Vlaanderen als kadersteller

• Is een regelgevend kader nodig ? –eerder kiezen voor prestatiegerichtheid – lokale vorm aan lokale actoren overlaten

• Als een regelgevend kader nodig is: maximale vrijheidsgraden voor organisatie op maat van lokale dynamiek

• Regierol: provincies cq gemeenten

Spoor Bestuurlijke relaties 26

Contactinfo

Algemeen secretariaat Steunpunt beleidsrelevant onderzoek

BESTUURLIJKE ORGANISATIE VLAANDEREN

E. Van Evenstraat 2 C - B-3000 Leuven Tel: 0032 16 32 36 10 - Fax: 0032 16 32 36 11

sbov@soc.kuleuven.bewww.steunpuntbov.be