16 NPT Procestechnologie • Mei 2016-02 npt.pmg.nl

R&D

EXPERTISE EN STIMULERING

Wat het Green van Green PAC betekent, zal wel duidelijk zijn. PAC staat voor Polymer Application Centre en geeft aan dat het een echt op toepassingen gericht initiatief is. Natuurlijk is er de uitgebreide deskundigheid op het gebied van (duurzame) polymeren (zo bieden de hogescholen Stenden en Windes-heim nu een nieuwe masteropleiding Polymer Engineering aan). Maar vooral ook de nabij-heid van, en samenwerking met bedrijven als DSM, Teijn Aramid (aramide), Bonar (tech-nisch textiel), Cumapol en Morssinkhof (kunst-stoffen) maakt Green PAC tot de partner bij uitstek voor starters op het gebied van (bio)polymeren, vezels en composieten.

VOOR STARTERS ...

Green PAC iLab is gevestigd op het Polymer Science Park in Zwolle, een broedplaats voor toegepaste kunststoftechnologie, gespeciali-seerd in high performance polymeren. Voor startende ondernemers biedt Green PAC iLab een totaalpakket aan ondersteuning bij het

ontwikkelen van een product of een dienst en het opzetten van een bedrijf(je).Roy van Enkhuijzen (Business Developer Green PAC): “Bij ons krijg je een ingerichte werkplek met stroom, WiFi, onbeperkt gebruikvan koffie en thee en een brainstorm-hoek. Daarnaast bieden we hulp bij het schrijven van een financieel businessplan, het aanvragen van subsidies en bijvoorbeeld het opstarten van een crowdfunding campagne.” De organisatie zorgt dus niet alleen voor kennisvergroting (workshops, masterclasses) maar ook voor coaching, publiciteit en – last but not least – financiering. Als ondersteuning wordt beginnende ondernemers een startkapi-taal van 2.750 euro geboden.

… EN VOOR STUDENTEN

Green PAC is interessant voor studenten op zowel HBO- als MBO-niveau, die er tegelijk kunnen leren en praktijkervaring opdoen. MBO-studenten kunnen bij Green PAC uitge-breid en praktijkgericht experimenteren binneninnovatieve projecten. De organisatie biedt

INNOVATIE IN HET NOORDENGREEN PAC: OPEN INNOVATIECENTRUM VOOR GROENE KUNSTSTOFFEN

ij innovatie in de chemische sector denken we automatisch aan de grote bedrijven in Rotterdam, Antwerpen of Zuid-Limburg, en aan de drie technische

universiteiten. Toch worden ook daarbuiten opmerkelijke initiatieven ontplooid: zo zijn in het noorden van het land hotspots ontstaan voor de ontwikkeling van waterbehandeling, biobased chemistry en polymeertechnologie.

B

Mels Dees

Wat is Green PAC?

Green PAC is een open innovatiecentrum voor (groene) kunststoffen, vezels en compo-sieten. De organisatie is eind 2013 opge-richt op initiatief van Stenden hogeschool (Emmen) en Hogeschool Windesheim (Zwolle). Green PAC omvat zowel een Innovation Laboratorium (iLab, Zwolle) als een Centre for Open Chemical Innovation (COCI, Emmen). Beide zijn initiatieven, ontwikkeld door de Topsector Chemie, om aan oplos-singen te werken voor grote maatschappe-lijke uitdagingen.

IlabsiLabs zijn broedplaatsen (incubators) waar startups een veelbelovend idee kunnen ontwikkelen tot een product dat kan wordenopgeschaald. Ze voorzien onder andere in werkplekken met labfaciliteiten en bieden steun bij het organiseren van financiering. iLabs zijn gelieerd aan één of meer kennisin-stellingen. Naast Zwolle zijn er iLabs in Nijmegen, Eindhoven, Amsterdam, Delft en Wageningen.

COCI’sIn de volgende stap wordt door COCI’s voorzien. Die bieden jonge, innovatieve ondernemingen met een bewezen techniek of product de infrastructuur (zoals basisvoor-zieningen en milieuvergunningen) die nodig is om (internationaal) te groeien. Daarbij kunnen ze gebruik maken van het netwerk van gevestigde internationals op de chemie-markt. Green PAC COCI is een van de 5 chemieclusters in Nederland. De andere vier zijn:•Green Chemistry Campus, Bergen op

Zoom: www.greenchemistrycampus.com•Chemelot, Geleen: www.brightlands.com•Plant One, Rotterdam: www.plant-one.nl•Biotech Campus, Delft:

www.biotechcampusdelft.nl

Het emmtec Industry & Businesspark in vogelvlucht

NPT Procestechnologie • Mei 2016-02 17npt.pmg.nl

R&D

ook onderzoekplekken voor HBO-studentengericht op aantrekkelijk, state-of-the-art toege-past onderzoek. Bijvoorbeeld: uitvoering vantesten en simulaties, bouw van prototypes,productie van proefseries en businesscases(met specifieke uitwerkingen naar marketing,sales). Ook technische post-HBO trainingenover (groene) kunststoffen, vezels en compo-sieten, praktijkonderzoek en cursussen inonderzoeksvaardigheden kunnen er wordengegeven.

PRODUCTIE OPSCHALEN

Bij het starten van een productielijn of hetopschalen van een procédé biedt GreenPAC COCI essentiële voorzieningen, zoals: •Percelen of productiehallen voor pilotinstal-

laties, met eventuele opties op percelen methet oog op groei;

•Machines zoals extruders, en laboratoria;•Kantoorruimte en opslagmogelijkheden;•Afvalverwerking.Voor deze voorzieningen zijn geenaanvangsinvesteringen nodig. Bovendien is erbij de COCI’s veel knowhow op het gebied van de verschillende subsidiemogelijkheden.

IN DE PRAKTIJK

Op de vraag hoe het innovatiecentrum in de praktijk functioneert, antwoordt Daan Borjeson(Noordtij, communicatie, advies en projecten):“Het gaat natuurlijk nooit precies volgens het boekje. In de praktijk worden ideeën gelan-ceerd vanuit verschillende netwerken in de industrie. Via-via, zal ik maar zeggen. Waar en hoe je een probleem aanpakt hangt af vande locatie, de voorhanden faciliteiten en wat er al aan onderzoek, ontwerp en uitwerking isgedaan. Zo worden we wel eens benaderd met de vraag of een bestaand ontwerp uitge-voerd kan worden in duurzame kunststoftech-nieken. Dat is heel iets anders dan een concept from scratch in bijvoorbeeld biopoly-

meren te ontwikkelen.” Voor elk nieuw project is dan ook een specifieke mix van faciliteiten, kennis en diensten nodig.

KANSEN

De opzet van Green PAC biedt kansen, dat isduidelijk. Zo zijn de iLab-bedrijven DutchFiets, een fiets gemaakt op basis van een kunststof-frame, en Clipon, een fles die je op iedere fiets kan klemmen, twee voorbeelden van de succesvolle begeleiding die deze startups binnen het iLab krijgen. DutchFiets won in 2015 de starter-van-het-jaar award voor de regio Zwolle en Clipon is op 17 februari 2016 gestart met crowdfunding via Kickstarterom in productie te kunnen gaan.

FIETSPAD VAN BIOCOMPOSIET

Een ander recent project van Green PAC is deontwikkeling van een fietspad uit biocomposiet, waarvan een eerste proefstuk van 200 m bij Emmen wordt gere-aliseerd. De verwachting is dat het proefstuk deze zomer gereed is. Het pad bestaat uitgeperste platen van hoog-waardige houtvezels en

biohars, een materiaal met grote hardheid en slijtbestendigheid. De vraag is hoe het mate-riaal zich in de praktijk zal houden met het oog op gladheid (wat is het optimale reliëf van de platen), levensduur en fundering (de platen wegen maar 10% van het gebruikelijkeasfaltbeton). Daarnaast wordt er ecodynami-sche verlichting toegepast op het traject (LED-verlichting die is aangepast aan de natuur). Erzijn plannen om, als de proef succesvol verloopt, een lokaal productiebedrijf op te zetten.

EEN GROEN KARAKTER

Veel van de projecten van Green PAC hebben een uitgesproken ‘groen’ karakter. Zo wordt er veel onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om conventionele kunststoffen te recyclen. Daarbij wordt gekeken naar gemengde kunststofstromen (HDPE/LDPE en PP), maar ook gezocht naar nieuwe toepas-singen voor rPET (gerecycled PET), zoals tapijt-garen en monofilament voor 3D-printers. Aan de andere kant worden ook composteerbare kunststoftoepassingen ontwikkeld. Voor-beelden: composteerbaar kunstgras, PLA vezels, composteerbaar opbindgaren voor detuinbouw, en walbeschoeiing uit bermgras en waterplanten.

WIE BETAALT DAT?

Green PAC wordt voor een deel betaald doorhet ministerie van OCW en ondersteund doorde Topsector Chemie (ministerie van Economi-sche Zaken), verder zijn er plaatselijke, regio-nale en Europese subsidies, die vooral dienenom projecten te financieren. Daan Borjeson: “De COCI-status is in 2013 verleend en geldtvoor drie jaar. Na die periode wordt beoor-deeld of de organisatie voldoende rendement heeft - of er genoeg bedrijven zijn opgestart op het emmtec-terrein. Binnenkort komt er dus weer een evaluatiemoment.” Met de resultatendie Green PAC tot op heden laat zien, zouden ze daar gerust op moeten zijn.

Boven: Fase in het recycleproces van PET: hier zijn de flakes gesmolten en worden weer gekoeld met water

Rechts: Tijdens het recyclingproces worden PET-flessen gewassen en gesneden tot flakes, die

vervolgens worden omgezet in korrels

Het begin van het nacondensatieproces waarinde korrels weer geschikt gemaakt worden voor het maken van voedselverpakking