INHOUDSOPGAVE ^

VAN DE REDACTIE 2 'COLOFON 2GEBEURTENISSEN IN EN ROND HET VOORMALIGJOEGOSLAVIË VAN 12 T/M 30 SEPTEMBER 3

KROATIË 3SLOVENIË 3MACEDONIË (FYROM) 3BOSNIË-HERCEGOVINA 3OOST-BOSNIË-HERCEGOVINA 5CENTRAAL-BOSNIË-HERCEGOVINA 5VERENIGDE NATIES/EUROPESE UNIE/NAVO 5NEDERLANDSE VN-MILITAIREN 8OORLOGSTRIBUNAAL VOOR JOEGOSLAVIË 8

ALBANIË 8ROEMENIË 8HONGARIJE 8

GEBEURTENISSEN IN ANGOLAVAN 6 SEPTEMBER TOT l OKTOBER 9

OPLAAIENDE STRIJD 9JOINT COMMISSION SPREEKT ZIJN BEZORGDHEID UIT .... 9ONENIGHEID TUSSEN POLITIE EN FAA 10NEDERLAND HOUDT MIJNENEXPERTS STANDBY 10VOEDSELSITUATIE 10VOORTGANG IN QUARTERING AREAS 10GEWELD ROND DE DIAMANT-INDUSTRIE INLUNDA NORTE EN LUNDA SUL 11INTERNATIONALE HULPVERLENINGEN EIGEN MIDDELEN 12

OVERZICHT MIDDEN-OOSTEN PERIODEO l T/M 30 SEPTEMBER 1995 13

AKKOORD ISRAËL PLO ROND 13DE LAATSTE ONTWIKKELINGEN IN ISRAËL 14

INFO-SPECIAL SOEDAN 15HET DIPLOMATIEKE ISOLEMENT VAN SOEDAN 15

INFO-SPECIAL TURKMENISTAN 18DE STILLE WATEREN VAN DE KASPISCHE ZEE 18

"TriJFp-Scoóp/nummér 17/04 oktober 1995

VAN DE REDACTIE

Elnt P.W.T.S Menting

In deze Info-Scoop treft u de volgende onderwerpen aan: Een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in hetvoormalige Joegoslavië waarin de periode wordt beschreven van 12 tot en met 30 september. Een overzicht van delaatste onwikkelingen in Angola tot en met O J oktober waarin nog steeds vele schendingen van hè t Lusaka akkoordvoorkomen met name in de provincies Uige, Zaïre, Huila, Lunda Norte en Lunda Sul Op bladzijde 9 van de Info-Scoop worden enkele voorbeelden hiervan aan u voorgelegd. Plannen voor de wederopbouw, nationale verzoeningenen herintegratie zijn er weliswaar maar definancile middelen ontbreken om de politieke en de economische situatiete stabiliseren.In deze Info-Scoop worden ook weer de ontwikkelingen in het Midden-Oosten op de voet gevolgd. De laatsteontwikkelingen worden weergegeven tot en met 30 september. Een nieuwe stap is gezet in de richting van een Palestijnsestaat naast Israël. Tevens treft u aan een "INFO-SPECIAL SOEDAN", waarin uitvoerig wordt ingegaan op hetdiplomatieke isolement van Soedan. Door steun aan fundamentalistische bewegingen heeft het regime een slechtinternationaal imago verworven. Ook zouden er volgens een rapport van Amnesty International, sinds 1983, zeker1,3 miljoen mensen -bij de etnisch-religieuze machtsstrijd- om het leven zijn gekomen. Soedan is onder andere hieropscherp veroordeeld door een commissie van de Verenigde Naties, wegens schending van de mensenrechten.De "INFO-SPECIAL TURKMENISTAN" schets de politieke ontwikkelingen vanaf de J 8e eeuw tot heden. Het westenen dan met name de VS maken zich al geruime tijd zorgen over de warme verhouding tussen Turkmenistan en Iran. Ditmoet vooral worden gezien in het licht van het streven van Turkmenistan naar de bouw van een gasleiding via Irannaar Turkije en de expertise van Iran op het gebied van exploratie en produktie van olie en gas.Zoals aangegeven in de colofon is de Info-scoop volledig samengesteld uit open bronnen. Indien er uwerzijds op- ofaanmerkingen zijn over de inhoud van deze publikatie, wordt u verzocht contact op te nemen met een van de redactieledenvan de Info-Scoop (zie colofon).

COLOFON;

INFO-SCOOP Is een tweewekelijkse uitgave van 101 MlpelAdres: Simon Stevinkazerne, MPC 13 D, Postbus 9012, 6710 HC EdeTelefoon: 08380-83055Redactie: maj L. Hakvoort, elnt Menting, sgtl Wever

INFO-SCOOP wordt verzonden aan die instanties welke functioneel belang hebben bij actuele informatie

De inhoud van de INFO-SCOOP is volledig samengesteld uit open bronnen. Overname uit deze publikatie is toegestaanmits de bron wordt vermeld.

Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

r

GEBEURTENISSEN IN EN ROND HETVOORMALIG JOEGOSLAVIË VAN 12

T/M 30 SEPTEMBERSMI G. Nieboer

In deze samenvatting 'wordt de situatievan 12 t/m 30 september J995geschetst. De behandeling wordtonderverdeeld in:KroatiëSloveniëMacedoniëBosnië-Hercegovina politiekBosnië-Hercegovina militairOost-Bosnië-HercegovinaCentraal-Bosnië-HercegovinaVN/EU/NAVONederlandse VN-militairenOorlogstribunaal voor JoegoslaviëAlbaniëRoemeniëHongarije

Voor dit overzicht is o.a, gebruikgemaakt van de volgende periodieken:De Gelderlander, Nieuwsblad van hetNoorden, Haarlems dagblad, DeVolkskrant, het NRC Handelsblad,Algemeen Dagblad, de Telegraaf, TheInternational Herald Tribune, LeMonde, The Times en de New YorkTimes.

KROATIË

Het Kroatische Huis van Afge-vaardigden is op 22 september ont-bonden om vervroegde verkiezingenmogelijk te maken. De algemeneverkiezingen stonden voor 1997 op hetprogramma. De recente militaire suc-cessen in Bosnië-Herzegowina bracht-en de regerende KroatischeDemocratische Uni (HDZ) van presi-dent Tudjman ertoe voor ontbindingvan het huidige parlement te stemmen.De verkiezingen moeten binnen tweemaanden plaatshebben.

Kroatië heeft aangekondigd 100.000vluchtelingen uit Bosnië naar hunwoonplaatsen terug te sturen. Het gaatvolgens de Kroaten om Bosnischemoslims en Kroaten die afkomstig zijnuit gebieden die onlangs op de

Bosnische Serviërs zijn veroverd. Deregering zal hun de vluchtelingenstatusafnemen, waarna ze Kroatië moetenverlaten.

De Kroatische president FranjoTudjman is ervan overtuigd dat deKroatische vlag weer boven Vukovarzal wapperen. Oost-Slavonië zal spoe-dig de weg gaan zoals het de Krajinaverging, terugkeer onder Kroatischgezag. Zo niet goedschiks, dan welkwaadschiks. Mochten Servië enKroatië slaags raken over het laatstedeel van de ruim 4,5 jaar geleden doorde Kroatische Serviërs uitgeroepenRepubliek Krajina, dan wordt onmid-dellijk ook het moeizame vredesprocesin Bosnië ondermijnd. Milosevic heeftzich een maand geleden neergelegd bijde herovering door de Kroaten van deKrajina. Maar dat is een arm plat-telandsgebied. Het noordelijke deel vanOost-Slavonië, de Baranja, is daaren-tegen één van de rijkste landbouw-gebieden van het voormaligeJoegoslavië. Meer naar het zuidenbevindt zich een zeer produktiefolieveld, dat ook voor Servië van grootbelang is. Voor het moment lijkt desituatie in Oost-Slavonië enigszinsrustiger. In de steeds bedreigde stedenOsijek en Vmkovci komt het gewoneleven weer op gang.

SLOVENIË

Tsjechië, Slowakije, Polen enHongarije hebben Slovenië geaccep-teerd als vijfde lid van deMiddeneuropese vrijhandelsorga-nisatie CEFTA (Central EuropeanFree Trade Agreement).Het lidmaat-schap van Slovenië zal begin volgendjaar van kracht worden. Slovenië, dattwee miljoen inwoners heeft, geldt alshet meest welvarende van alle voor-malige Joegoslavische republieken.

MACEDONIË (FYROM)

Griekenland en Macedonië hebben een

verdrag ondertekend om de verhoudingtussen de twee landen, die beide denaam Macedonië claimen, te norma-liseren. Maar de meeste Grieken wijzenhet verdrag af. Dankzij het akkoord,dat onder leiding van de Amerikaanseonderhandelaar Cyrus Vance tot standkwam, wordt het economisch embargodat Athene in februari 1994 insteldetegen Skopje opgeheven. In ruil moetJoegoslavisch-Macedonië de ster metzestien punten van zijn vlag halen,

BOSNIË-HERCEGOVINA

POLITIEKDe Bosnische regering heeft zich degramschap van de wereldgemeenschapop de hals gehaald met haar eis dat deregio rond Banja Luka wordt gedemi-litariseerd. Premier Haris Siladjdzicverwoordde dat als volgt: "Over hetvredesplan kunnen we praten, maarons land bestaat uit de volle honderdprocent".Op de vraag of de moslims niet te vergingen, zei hij: ''Dit is ons eigen legerin ons eigen land". De autoriteiten inBanja Luka hebben de eis afgedaan als"belachelijk en niet onderhandel-baar". Soldaten graven zich in om destad te verdedigen en de beruchteServische krijgsheer ZeljkoRaznatovic. alias Arkan, zou met zijnparamilitaire troepen Bosnië zijnbinnengetrokken om zijn volk teverdedigen en terug te krijgen wat vanhen is. Het Bosnisch-Servische pers-bureau S RN A meldde dat Arkan zichophield in Sanski Most, 40 kilometerten westen van Banja Luka. "We zullenniet toestaan dat de messen van de Us-tasha's (lees pro-Duitse Kroatischebeweging die in de Tweede Wereld-oorlog gruwelen hebben bedreventegen de Serviërs) opnieuw Serviëafslachten", aldus Arkan.

NIEUWE GRONDWET VOORBOSNIËDe ministers van buitenlandse zakenvan Bosnië, Kroatië en Joegoslavië zijnop 26 september, tijdens hun vredes-overleg in New York, eens gewordenover de beginselen van een nieuwegrondwet voor Bosnië. De doorbraakwerd door de Amerikaanse president

Jnfo-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

Clinton zelf bekend gemaakt. Hij zeidat het akkoord ons dichter bij hetuiteindelijke doel van een werkelijkevrede brengt. In New York werd na vijfuur durende besprekingen overeen-stemming bereikt over:- democratische verkiezingen, te

houden als de strijd is geëindigd en deomstandigheden voor vrije verkie-zingen zijn geschapen. Ze wordengelij ktij dig gehouden in de twee entitei-ten van Bosnië-Hercegovina: demoslim-Kroatische federatie en deServische Republiek. Een verkiezings-datum zal later worden vastgesteld;- internationale waarnemers, die

vanuit alle grote steden maandelijksverslag uitbrengen over de vraag of deomstandigheden voldoende zijn verbe-

: terd om verkiezingen mogelijk te ma-ken;- garanties, van beide entiteiten van

Bosnië-Hercegovina, voor vrijheid van} beweging, het recht van vluchtelingeni op terugkeer naar hun woonplaats en/'. of compensatie, vrijheid van me-

ningsuiting en de bescherming van demensenrechten;- de verkiezing van een overkoepelend

f parlement, waarvan tweederde van de| leden wordt gekozen in de moslim-

Kroatische federatie en eenderde in deServische Republiek. Parlementaireactie geschiedt op basis van het prin-cipe van de parlementaire meerderheid,op voorwaarde dat die bestaat uittenminste eenderde van de stemmenvan beide groepen:- een collectief presidentschap als

hoogste uitvoerend orgaan: tweederdevan de leden wordt door de moslim-Kroatische federatie gekozen, eenderdedoor de Servische republiek. Beslis-singen worden genomen op basis vanhet meerderheidsprincipe, maar elkeactie kan worden geblokkeerd dooréénderde van de leden;- een gezamenlijke ministerraad en;- een constitutioneel hof.

De leider van de Bosnische Serviërs,Radovan Karadzic zag alsbelangrijkste winst de bevestiging vanhet bestaan van de Servischerepubliek. Generaal Ratko Mladic, deopperbevelhebber van de BosnischeServiërs heeft zich ook achter het

vredesproces geschaard. Het was deeerste keer sinds hij midden dezemaand in een ziekenhuis in Belgradowerd opgenomen dat Mladic in hetopenbaar verscheen. Zijn lange ver-dwijning heeft speculaties gewekt overde vraag of Mladic zich kan vinden in

het vredesproces. Het wordt echter ookmogelijk geacht dat Mladic een weekis ondergedoken om niet in verband teworden gebracht met de zwaremilitaire nederlagen van de BosnischeServiërs in het westen en noorden vanBosnië.

PRESENT FRONTLINESPROPOSED DIVISION OF.BOSNIA

Territory held

Fl SerO-conlrolled

Times, 18 september 1995

MILITAIRDe ABiH en de HV/HVO eenhedenhebben gebruik gemaakt van deNAVO-luchtaanvallen voor eenoffensief op de verzwakte VRS en heb-ben in het westen van Bosnië, na DonjiVakuf de strategisch belangrijke stadJacje op de Bosnische Serviërs ver-overd. De snelle opmars heeft geleidtot een nieuw vluchtelingendrama:naar schatting 50.000 BosnischeServiërs zijn op de vlucht geslagennaar Banja Luka, dat al overbevolktwas sinds de aankomst van 50.000Kroatische Serviërs die door deKroaten uit de Krajina zijn verdreven.Volgens de Kroaten wordt bij de op-mars weinig gevochten. Het Bosnischeleger, dat grotendeels uit moslimsbestaat, zou Donji Vakuf hebben ver-overd. Het Kroatische leger veroverdeDrvar - dat al twee weken was omsin-

geld - en Jacje - een stad met een grotewaterkrachtcentrale. Als de twee legerscontact maken, hebben ze een bredestrook gebied langs de Bosnisch-Kroatische grens in handen en kanBihac weer over land vanuit Sarajevoworden bereikt. Bovendien wordt hetzuiden van Kroatië beschermd tegeneventuele pogingen tot herovering. Deopmars van de BiH en de HV/HVOeenheden hebben binnen enkele dagende lange tijd redelijk stabiele frontlijnenin Bosnië totaal gewijzigd. Het per-centage door de VRS gecontroleerdgebied in Bosnië daalde door de recenteveroveringen van moslims en Kroatenvan 70 naar 64 procent. De zichwijzigende frontlijnen in Bosnië lijkendeels samen te vallen met de grenzenvan het door de Contactgroepopgestelde verdeelplan voor Bosnië-Hercegovina.

Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

Bahja Luka van /allé kanten bedreigd .

Ongeveer honderdduizend Servischeyiüchtelijigen;m y^rpnd Banja LuK

imAnHnfihnfinstóï.s^vfJwffsïii

de Volkskrant, 18 september 1995

OOST-BOSNIE-HERCEGOVINA

SREBRENICAIn Srebrenica worden twee maandenna de val van de enclave achtduizendmoslims vermist. Het Rode Kruis heeftvan familieleden meer dan tienduizendverzoeken om inlichtingen over ver-misten uit Srebrenica ontvangen. Intweeduizend gevallen bleek het omdoublures te gaan, reden waarom hetRode Kruis uitgaat van in totaal acht-duizend vermiste inwoners van Sre-brenica. Vijfduizend van de in totaalnaar schatting 40.000 inwoners zijnsimpelweg spoorloos verdwenen toende Bosnische Serviërs de doorNederlandse blauwhelmen beschermdeenclave innamen, zo zei een woord-voerder van het Rode Kruis. De overi-ge drieduizend vermisten zijn mannenen jongens door de Bosnische Serviërsöa de inname werden gescheiden vande andere inwoners, de vrouwen,kinderen en bejaarden die vervolgensöaar Tuzla mochten vertrekken. HetRode Kruis heeft de Servische en de

Bosnisch-Servische autoriteiten omopheldering gevraagd over de ver-misten en daarbij een lijst met namenvan drieduizend vermisten overhan-digd.

CENTRAAL-BOSNIË-HERCEGOVINA

SARAJEVOOp het vliegveld van Sarajevo hebbende Bosnische Serviërs en het Bosnischeregeringsleger (BIH) voor het eerst ineen half jaar weer gevangenenuitgewisseld. De BSA liet zeventien ge-vangen soldaten van het regeringslegergaan, in ruil voor zeventien BIHsoldaten.

VERENIGDE NATIES/EUROPESE UNIE/ NAVO

De Amerikaanse bemiddelaar RichardHolbrooke is er op 14 september in ge-slaagd een overeenkomst tot stand tebrengen tussen de drie Bosnischepartijen over de opheffing van het belegvan Sarajevo. Het akkoord voorziet in

een terugtrekking door de BosnischeServiërs van hun zware wapens rondSarajevo. (Met deze wapens wordtbedoeld: wapens met een groter kaliberdan 82 mm en kanonnen boven de 100mm). De operatie mag geschieden intwee etappes. Voor de terugtrekkingvan de helft van de wapens kregen deServiërs drie dagen de tijd, voor detweede helft nog eens drie, aldus bron-nen in Washington. Eerder kreeg Hol-brooke al de toezegging van de Ser-vische president Milosevic (die onder-handeld voor de Bosnische Serviërs)dat het beleg onder voorwaarden zouworden opgeheven. Zo eisten zij datRussische troepen toezicht aan houdenin het gebied rond Sarajevo, zodat hetvoornamelijk uit moslims bestaandeBosnische leger niet in het offensief kangaan wanneer de Servische zwarewapens zijn teruggetrokken. De blauw-helmen zouden worden vervangen doorNAVO-troepen, die de zware wapensvan de Bosnische regering onder toe-zicht moeten stellen. De Bosnischeregering leek in eerste instantie niet ergingenomen met het idee Russen, tradi-;

tionele bondgenoten van de Serviërs,rond Sarajevo te legeren. Ze hebbenslechte ervaringen met het contingentRussische VN-militairen in het Servi-sche deel van de stad.

Op het vliegveld van Sarajevo landdenop 15 september voor het eerst in vijfmaanden weer vliegtuigen. De Franseminister van Defensie Millon kwammee met het eerste toestel, dat een sym-bolische lading meel vervoerde. In eeninterview verklaarde Millon later datde twee Franse piloten, wier toestel opde eerste dag van operatie DeliberateForce werd neergeschoten, nog in levenzijn. Ook de aanvoerroute over land(Kiseljak-route) werd op 15 septemberheropend en een konvooi met 250 tonmeel kon de stad Sarajevo zonderproblemen bereiken.

De NAVO heeft de afgelopen wekentenminste drie pogingen gedaan om detwee Franse piloten te redden die op30 augustus met hun Mirage-2000boven Bosnisch-Servisch gebied wer-den neergeschoten. Tot nu toe zondergewenst resultaat. Eén van de acties

fefo-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

werd verhinderd, doordat een heli-kopter door mitrailleurvuur was ge-raakt. Frankrijk is er van overtuigd datde twee piloten nog in leven zijn. Vol-gens het Franse ministerie van defensieis er contact geweest met de piloten enwaren hun coördinaten duidelijk ont-vangen. Het vermoeden bestaat nu datde twee piloten gevangen zijn genomendoor de VRS. De NAVO is na 27september gestopt met verdere zoek-acties.

De NAVO en de VN zien vanaf 21 sep-tember geen verdere noodzaak voornieuwe luchtaanvallen op Bosnisch-Servische militaire doelen. Dat hebbenbeide organisaties formeel bekend-gemaakt, enkele uren nadat hun ulti-matum was verstreken. Een VN-woordvoerder in Sarajevo zei kort voorhet verstrijken van het ultimatum datde Serviërs ongeveer 250 zwarewapens hadden teruggetrokken. Zesinspectieteams van de VN hebben toe-zicht mogen houden bij de terugtrek-king van het zware materieel.

De Amerikaanse regering gaat ervanuit dat voor de handhaving van devrede in Bosnië 30.000 tot 55.000 manNAVO-troepen nodig zijn, aldus deAmerikaanse minister van DefensiePerry. Volgens de voorlopige plannenzal het VS-contingent 7.000 tot 15.000man bedragen. De troepen moeten zosterk zijn en over zoveel slagkrachtbeschikken, dat zij in geval van noodmet minimale verliezen snel en beslis-send kunnen ingrijpen.

De VN-troepen in Bosnië-Hercegovinamoeten worden vervangen door eeninternationale troepenmacht, of dehuidige bemiddelingspogingen nuuitmonden in een vredesakkoord ofniet. Dit schrijft VN-secretaris BoutrosGhali in een brief aan de Veilig-heidsraad. Boutros Ghali wijst in zijnbrief opnieuw op het onvermogen vande VN om grootschalige operaties tevolvoeren. De meeste lidstaten betalenhun bijdrage aan de vredesoperatiesniet op tijd. Bovendien doen zichproblemen voor in de coördinatie vanmilitairen (met vredeshandhavendetaken) en burgers (met een humanitaire

opdracht) in dienst van de VN. Als deNAVO straks de vredestaken over-neemt, kunnen de VN-instanties zichin Bosnië toeleggen op de hulpver-lening.De VS hebben negatief gereageerd opeen voorstel van de VN om de VN-vredesmacht in Bosnië (UNPROFOR)te vervangen door NAVO-troepen, ookbij het uitblijven van een vredes-akkoord. Ook de Britse minister vanbuitenlandse zaken Rifkind, reageerdenegatief, "UNPROFOR gaat voorlopigdoor", zei hij.

RUSLAND DREIGT MET VETOOP VREDESMACHT ONDERNAVO-BEVELRusland zal zijn veto uitspreken in deVeiligheidsraad tegen het sturen vaneen vredesmacht onder commando vande NAVO naar Bosnië-Hercegovina.Vooral de Amerikanen, die uitermategefrustreerd zijn over de aarzelendehouding van de VN, staan erop dat devredesmacht onder bevel komt van deNAVO. Het NAVO-bondgenootschapheeft een verzoek aan Boutros Ghalide Amerikanen het uiteindelijke bevelover de vredesmacht te geven afge-wezen. Rusland is er pertinent tegende vredesoperatie in de handen vanuitsluitend de NAVO te geven. Moskouwil voorkomen dat het nog eens aande zijlijn komt te staan, zoals bij deNAVO-bombardementen op stellingenvan de Bosnische Servirs. Toen ne-geerde de NAVO de protesten vanMoskou, onder verwijzing naar hetmandaat van de VN.Minister Pavel Gratsjov (defensie)pleitte voor een wisselend commandovan de vredesmacht: Eerst een NAVO-generaal en dan een Russische gene-raal. Frankrijk heeft dit idee direct vande hand gewezen.De zestien lidstaten van de NAVO zijnhet eens geworden over de multi-nationale vredesmacht; dit is op 29september uit diplomatieke bronnenvernomen. Het plan moest nog wordengoedgekeurd door de NAVO-raad =de vergadering van ambassadeurs. DeNAVO stelt als voorwaarde dat de VNom een vredesmacht moeten vragen.Het verzoek moet zijn gebaseerd op eenvredesakkoord tussen de strijdende

partijen. Als aan de voorwaarden isvoldaan, kunnen de complete plannenhalverwege oktober klaar zijn en is hetaan de NAVO-ministers vanbuitenlandse zaken om in begin decem-ber de definitieve beslissing te nemen.Pas dan zal ook waarschijnlijk duide-lijk zijn of ook Russische troepen aande vredesmacht zullen deelnemen enhoe de commandostructuur er dan uitzal zien. De NAVO wijst bij voorbaateen voorstel van Moskou af om samenhet bevel te voeren over een vredes-macht in Bosnië-Hercegovina.

MARSHALL-PLAN VOORBOSNIËAls de strijdende partijen in Bosniëvrede sluiten, zal de EU miljarden gul-dens beschikbaar stellen voor dewederopbouw van ex-Joegoslavië,inclusief de Servische gebieden. Daar-toe hebben de EU-ministers van bui-tenlandse zaken in de Spaanse stadSantander besloten. Zij willen in datgeval ook handels en andereeconomische samenwerkingsak-koorden sluiten met de landen in ex-Joegoslavië. De regie van de vergade-ring was in handen van de Ameri-kaanse onderhandelaar Holbrooke. Departijen stemden in met de vorming vanen Servische eenheid en een moslim-Kroatische eenheid binnen Bosnië, (datblijft zelf bestaan binnen de huidigeinternationaal erkende grenzen). Er isechter nog een lange en zeer moeilijkeweg te gaan voor het werkelijk vredeis benadrukte de EU-bemiddelaar voorex-Joegoslavië, Carl Bildt Voor debenodigde hulp is geen concreet bedraggenoemd, maar de VS begroot de hulpop drie miljard gulden. Maar waar hetgeld vandaag moest komen kon de VSniet aan-geven.

NAVO AANVALLENDe VS heeft het NAVO-optreden inBosnië een extra dimensie gegeven,door vanaf Amerikaanse marine-schepen in de Adriatische zee dertienTomahawk-kruisraketten (type:Hughes bgm-109 Tomahawk LandAttack Missile Conventional T-LAM-C) af te vuren op Bosnisch-Servischedoelen. Voor de NAVO was het deeerste keer dat van dit middel gebruiW

Info-ScoOp/nürnmer 17/04 oktober 1995

r

werd gemaakt sinds het begin vanNAVO-acties tegen de BosnischeServiërs. De reden van inzet zou zijnde grote mate van trefzekerheid, ookbij slecht weer. Het gebruik van deTomahawks bij de NAVO-operatieDeliberate Force kan ook gelden alseen compliment aan de Bosnisch-Servische luchtverdediging.Ruslandheeft opnieuw in diverse organen pro-

WERKING VAN EEN TOMAHAWK-RAKETO Lancering. Na 0 Kaartlezen. Over land volgt de raket het Tercom (Terrainlancering vanaf een Contour Matchingl-navigatiasysteem: bepaalde stukkenschip volgt de terrein worden met radar afgetast waarmee de raket zijnTomahawk-raket een hoogte bepaalt en de route vergelijkt met die welke in degeprogrammeerde computer is opgeslagen. Zonodig wordt de koersbaan over het water, gecorrigeerd m.b.v. het satelliet navigatie-systeem GPS

test aangetekend tegen het NAVO-optreden in Bosnië. In Washington isgezegd dat de Russische bezwarenserieus worden genomen. Ruslandheeft om een debat in de Veilig-heidsraad gevraagd en een ont-werp-resolutie ingediend om de mili-taireescalatie te veroordelen, die naar hetoordeel van Moskou is ontstaan doorde inzet van kruisraketten tegen deBSA. Volgens sommige bronnen zou

China de Russische ontwerpreso-lutiesteunen. De russische ambassa-deurbij de NAVO, Vitali Tsjoerkin verteldede NAVO-ambassadeurs dat de zakenuit de hand lopen als gevolg van deluchtaanvallen. De militaire actieskunnen naar de mening van Tsjoerkinzowel schade aanrichten aan hetvredesproces in Bosnië als aan de po-gingen een goede relatie tussenMoskou en de NAVO op te bouwen.

Laatste correcties. Kort voor het bereiken van het O Inslag. De raket kandoel neemt het DSMAC (Digital Scène MatchingArea Correlation)-systeem het over. Wat desensoren van de Tomahawk zien, wordt vergelekenmet de beelden in zijn computer, waarna de laatstecorrecties worden doorgevoerd.

horizontaal op het doelinslaan of na een kortewending van boven.

lengte'7 m, spanwijdte 2,4 msnelheid 850 km/u

• lancering vanaf onderzeeërs endiverse oppervlakte-schepen

• reikwijdte circa 1500 km• lading 1000 pond springstof

• vliegt laag en onder de radar door• kosten $ 1,3 miljoen per stuk

NRC Handelsblad, 11 september 1995

Times, septemer 1995

MOSLIM-LANDEN GAANSARAJEVO WAPENS LEVERENDe lidstaten van de Organisatie vanIslamitische Conferentie (OIC) gaanwapens leveren aan de moslim-rege-ring in Sarajevo, het wapenembargoten spijt. Tijdens een vergadering inKuala Lumpur (Maleisië) werden ze

het eens over de oprichting van eensteun-mobilisatiegroep, die naast ver-spreiding van wapens, zorg zal dragenvoor levering van economische, juri-dische en andere hulp. Wanneer hier-mee een begin wordt gemaakt bleef on-duidelijk.

REHN VOLGT MAZOWIECKI OPALS VN-RAPPORTEURDe Finse voormalige minister vanDefensie Elisabeth Rehn zal naar allewaarschijnlijkheid TadeuszMazowiecki opvolgen als rapporteurover de mensenrechten van de VN.Rehn, die vorig jaar bijna de presi-dentsverkiezingen won, kreeg de postop 26 september aangeboden en zalnaar verwachting zeer binnenkort jazeggen. Mazowiecki een ex-premiervan Polen, stapte in juli op uit woedeen frustratie over de laksheid van dewesterse machthebbers bij de val vande moslim-enclaves in oost-Bosnië.

SNELLE BRIGADE VN OP DELANGE BAAN GESCHOVEN.Het Nederlandse plan om een snelle"brandweerbrigade " voor de VN opte richten, is om financiële redenen envanwege onvoldoende politieke con-sensus op de lange baan geschoven.Dit bleek op 27 september tijdens dejaarlijkse zitting van de AlgemeneVergadering van de VN. De snelle

^o-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

"brandweerbrigade " zou crises in dewereld in de kiem moeten smoren enwerd vorig jaar als idee gelanceerddoor Nederland in de Algemene Verga-dering van de VN.

NEDERLANDSE VN-MIÜTA1REN

Minister Voorhoeve heeft in aan-wezigheid van generaal Couzy, op 14september in de Friso-kazeme in Assenherinneringsmedailles uitgereikt aan demilitairen van Dutchbat III,

NEDERLANDSE WAARNEMERVN RAAKT GEWOND IN KROA-TIËEen Nederlandse VN-waarnemer is op27 september gewond geraakt toen zijnvoertuig in Kroatië op een mijn reed.Een Canadese collega werd gewond eneen Britse waarnemer bleef ongedeerd.De Nederlander, een vijftigjarige kapi-tein van de landmacht, kreeg enkelescherven in zijn gezicht en liep eenshock op.

OORLOGSTRIBUNAAL VOORJOEGOSLAVIË

BEZUINIGINGEN BIJ VNBEDREIGEN TRIBUNAALHet functioneren van het oorlogs-tribunaal voor Joegoslavië in DenHaag komt in gevaar als het gedwon-gen wordt bezuinigingsmaatregelen inde VN te volgén.Het hoofdkwartiervan de VN in New York heeft eenmaand geleden een reeks bezuinigings-maatregelen afgekondigd die alle VN-organisaties over de hele linie treffen.Het gaat daarbij niet om een kortingvan het budget met een bepaald per-

centage, maar om de kaasschaafmetho-de: voor alle VN-organisaties geldengelijke richtlijnen ten aanzien van deverschillende begrotingsonderdelen.Dat betekend bijvoorbeeld dat bij elkeorganisatie minder kan worden gereisd.Maar juist die maatregel holt op ter-mijn de positie van het tribunaal uit,omdat de aanklagers veel moeten rei-zen om bewijsmateriaal te verzamelen.

ALBANIË

De Albanese regering heeft deAmerikaanse regering aangeboden omde, voor radar onzichtbare StealthF117 bommenwerper op haar grond-gebied te stationeren. Zij hoopt zo debelangrijkste partner van de VS te wor-den op de Balkan.

EX-COMMUNISTEN IN ALBANIËGEWEERD UIT ALLE OPEN-BARE FUNCTIESDuizenden voormalige communisten -onder wie veel kopstukken van de hui-dige parlementaire oppositie - mogenin Albanië geen openbare functies meeruitoefenen. Het Albanese parlementnam op 23 september een wetsvoorstelmet die strekking aan. De wet is naarhet oordeel van waarnemers vooral ge-richt tegen de Socialistische Partij,waarvan de leider, ex-premier TatosNamo, in de gevangenis zit. DeSocialistische Partij heeft aangekon-digd zich over de nieuwe wet te zullenbeklagen bij de Raad van Europa,waarvan Albanië sinds kort lid is.

ROEMENIË

Het Roemeense parlement heeft op 20september wetsvoorstellen aange-

nomen die de rechten van de omvang-rijke Hongaarse minderheid en depersvrijheid beperken.Het Huis van Afgevaardigden nam eenwetsvoorstel aan dat de openbare ver-toning van buitenlandse vlaggen en hetspelen of zingen van een buitenlandsvolkslied in het openbaar verbiedt. Denieuwe wet is naar oordeel van waar-nemers vooral gericht tegen deHongaarse minderheid inTranssylvanië. De wet voorziet in en-kele uitzonderingen. Zo mogen buiten-landse vlaggen wel worden getoond opambassades, op buitenlandse schepenen bij officiële gelegenheden. Hetparlement nam tevens een wet aan datvoorziet in gevangenisstraffen totzeven jaar voor journalisten die zichschuldig maken aan laster, dreige-menten of beledigingen jegens parle-mentariërs of leden van de regering ofhun naaste familie, militairen, poli-tiemannen of rechtbankfunctionaris-sen.

HONGARIJE

Hongarije heeft op 25 september deEuropese conventie voor de bescher-ming van etnische minderheden gerati-ficeerd. Daarmee komt een oplossingvoor de spanningen met buurlandRoemenië dichterbij. Eerder onder-tekenden Roemenië, Slowakije enSpanje het document. In Hongarijewonen dertien etnische minderheden,waaronder ruim een half miljoen zig-euners en een kleine Roemeense min-derheid. De Hongaarse minister vanBuitenlandse Zaken Laszlo Kovacs zeibereid te zijn in te gaan op het voor-stel van de Roemeense president Iliescuvoor een historische bijeenkomst.

Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

GEBEURTENISSEN IN ANGOLA VAN 6 SEPTEMBER TOT1 OKTOBER

OPLAAIENDE STRIJD

Adj de RooijTint Elgersma

Angola wordt de laatste wekengeconfronteerd met een veelvuldigoplaaiende strijd tussen UN1TA enFAA en van het geweld tussen bendes.Het inrichten van de quartering-areas loopt ver achter op het schema,waardoor de geplande demobilisatieniet op gang komt. De samenwerkingtussen president Dos Santos en UNITAleider Savimbi verloopt nochtansgoed, hoewel het beheer van dediamantmijnen in de noord-oostelijkeprovincies een belangrijk twistpuntblijft. Plannen voor de wederopbouw,nationale verzoening en herintegratiezijn er, maar alles valt en staat metde bereidheid van andere landen omdaar veel geld voor ter beschikking testellen.

Voor het artikel is o.a. gebruikgemaakt van de volgende periodieken: Summary of World Broadcasts(SWB), Radio l, The Economist, Ienouvel Afrique Asie, Ie Monde

JOINTCOMMISSIONSPREEKT ZI4NBEZORGDHEID UIT

De Joint Commission, een vertegen-woordiging van alle partijen ondervoorzitterschap van de VN, spreektzijn bezorgdheid uit over de veleschendingen van het Lusaka akkoord.De laatste periode alleen al 25. Dezekomen met name voor in de provinciesUige, Zaïre, Huila, Lunda Norte enLunda Sul. In de laatste twee pro-vincies speelt het probleem van deillegale diamantwinning, die veelgeweld met zich meebrengt.

Van de door de Joint Commissiongenoemde schendingen geven wijhieronder enkele voorbeelden;

gevoerd op UNITA eenheden en burgerdoelen in Lunda Norte en Lunda Sul.In Mufuto, tussen Dundo en Lucapa,is een bus in een hinderlaag gereden.Op 6 september is een UNITA post inQuibila (Quanza Sul) door het FAA(regeringsleger) aangevallen. Later opde dag is ook een vrachtauto in de om-geving van Waku Kungo aangevallen.Op 9 september zijn in Catunda(provincie Huila) 3 FALA (UNITA)soldaten gedood door het rege-ringsleger. FAA militairen zouden ookde plaatsen Vila Branca, Caleto enRomba bezet houden.Het meest gewelddadige incident deedzich voor in de provincie Huila. Daarvoerden meer dan 250 FALA (UNITA)soldaten op 17 september metmortieren en automatische wapens 3aanvallen uit op de buitenwijken vanCaluquembe waarbij 40 personenwerden gedood en 44 gewond.

Regeringstroepen claimen 105 gedodemilitairen en 90 gewonden onder deFALA soldaten. De FALA eenhedenwilden FAA posities innemen inChavala, Calembe en Caissombe.plaatsen binnen een straal van 20 kmrondom Caluquembe. Op de terugtochtstalen de FALA eenheden ook nog 80stuks vee.

UNITA meldt in Nambuangongo(provincie Bengo) een verslechteringvan de politieke en militaire situatie.Regeringstroepen blijven patrouillesuitvoeren, plunderen en burgersvermoorden. Zij kidnappen jongemannen om ze voor het leger op teleiden in speciale opleidingskampen.Een FAA peloton zou langs de wegLucondo-Balacatungo 3 burgershebben gedood, hebben geplunderd envrouwen voor de ogen van hun mannenhebben verkracht.Op 22 september meldt UNITAaanvallen van FAA eenheden op haarposities in Soyo (provincie Zaïre).Daarbij zou het FAA gebruik hebbengemaakt van een BMP2.

rCABINOADiamantgebieden:

West: Kafunfu, Luzamba, Kuango enz.

Oost: Dundo, Andrada, Lucapa, Nufutu enz

A N A 1 LUNDA-NORTE *ALANGA

Op l september is er een aanval uit- Le Nouvel Afrique Asie

Jnfo-Scoop/numiner 17/04 oktober 1995

ONENIGHEID TUSSENPOLITIE EN FAA

Volgens UNITA leiden menings-verschillen tussen de verschillendefracties van de regerende partij ook totvijandelijkheden tussen de FAA en deAngolese politie. Op de zeer beruchteLuandese markt Roque Santeiro,genoemd naar een held uit een popu-laire Braziliaanse TV serie, kregenFAA soldaten het aan de stok met ledenvan de gevreesde oproerpolitie (bijge-naamd Ninj a's). Vervolgens gooiden desoldaten een handgranaat naar de poli-tie waarvan er twee de dood vonden.Op de markten van Ganda en Dundozouden zich op 8 september verge-lijkbare incidenten hebben voorgedaan.

NEDERLAND HOUDTMIJNENEXPERTS STANDBY

Nederland wil 10 man personeel extrasturen naar Angola t.b.v. demining.Deze mijnenexperts zullen gedemo-biliseerde militairen gaan instruerent.b.v. het opruimen van de ca 10 mil-joen landmijnen die het land onveiligmaken. Delen van Angola zijn daar-door ontoegankelijk en regelmatig vin-den er mijnincidenten plaats. Daarbijkomt nog het probleem dat elkaar be-strijdende groepen opnieuw mijnenleggen/verleggen. Alleen al in Kuito(provincie Bié) zijn de laatste 6maanden 26 personen om het leven ge-komen en hebben 67 anderen lede-maten verloren. De Angolese regeringschat het aantal "geamputeerden"' op80.000, hetgeen gelijk is aan één opde 140 Angolesen. De prioriteit vande te ruimen gebieden zal liggen op deroutes waarlangs de vluchtelingenzullen moeten verplaatsen. Ook delandbouwgebieden zullen zo snelmogelijk weer mijnvrij moeten zijn omde voedselproductie weer op gang tebrengen. Angola moet nu het meestevan het benodigde voedsel invoerenterwijl het ooit een voedselexporterendland is geweest.

Het detachement zal wordentoegevoegd aan een mine clearingschool. De school zal onder Frans com-mando staan met een NL majoor als

adjudant en heeft een sterkte van 55mannen en vrouwen. Deze school zalbuiten het NL detachement o.a.bestaan uit detachementen uit Fiji (9),N-Zeeland (8), Frankrijk (12), Italië(4), Pakistan (7), Zweden (4) en l manmedisch personeel uit Zwitserland.

Het detachement zal 11 oktober ver-trekken indien de VN daarom vraagt.De juiste lokatie is nog niet bekendmaar de uiteindelijke lokatie zal waar-schijnlijk Viana (17 km ZO vanLuanda) zijn. Mogelijk zal Viana inde toekomst de lokatie zijn waar de VNal haar activiteiten (opleiding en rota-tie) zal samenbrengen. Op l novemberdient de school operationeel te zijn,hetgeen gezien het jaargetijde voor hetruimen zeer ongunstig zal zijn. Hetregenseizoen in noord Angola looptvan september t/m maart. De hevigeregenval zal veel mijnen blootleggenmaar anderen nog dieper begraven.

De school zal een deel van de gede-mobiliseerde militairen gaan opleidentot mijnenopruimer. Een aantal van henzal t.z.t. een vervolgcursus (instruc-teur) krijgen om daarna zelf nieuw per-soneel te gaan opleiden. Uiteindelijkzullen deze experts de taak gaanovernemen van de NGO's (NonGovernmental Organisations) zoalsNPA (Norwegian People Aid) die opdit moment al actief zijn met het ruimenvan mijnen.

De commissie doet een dringendberoep op beide partijen geen mijnenmeer te leggen daar de internationalegemeenschap hierin een verspilling vanhun gelden zal zien. Het geld datdonorlanden zullen gaan schenken isessentieel voor de stabilisering van hetland.

VOEDSELSITUATIE

In Luanda is op l september oproer-politie ontplooid i.v.m. een verwachtedemonstratie. De spanning is opge-lopen vanwege de stagnerende voed-selvoorziening naar de hoofdstad en deenorm hoge prijzen hiervan. DeAngolese arbeidersbond heeft een sta-king aangekondigd en een minimum

loon van 450 rand ( ca Fl 195.-) voorde arbeiders geëist.De regering heeftbeloofd de voedselvoorziening teverbeteren en de prijzen van de meestessentiële levensmiddelen te stabili-seren.

Het WFP (World Food Program) meldtdat er verbeteringen zijn in de voed-selsituatie in Angola. Terwijl de orga-nisatie dit voorjaar nog zo'n 2 miljoenmensen van voedsel diende te voorzien,is dat nu nog maar l miljoen. Tegelij-kertijd zijn de logistieke problemengeringer omdat nu 75% van het ver-voer over de weg plaats vindt en slechts25% door de lucht. Dit voorjaar warendeze percentages nog omgekeerd.

VOORTGANG IN QUARTER-ING AREAS

De demobilisatie schiet niet erg op. Deoorzaak hiervan is o.a. dat van degeplande 14 quartering-areas er nogmaar aan l of 2 gebouwd wordt. Ookhier is geld een van de oorzaken. Maarook het wantrouwen van de UNITAvertraagt het proces. Veel comman-danten weten nu nog niet of er voorhen wel een plaats zal zijn in het nieuwopgerichte FAA, waarin een deel vande voormalige UNITA leger zal wor-den geïntegreerd. Bovendien heeft eendeel van de militairen hun status te dan-ken aan de oorlog en willen daar lievergeen afstand van doen.Uitstel betekent dat men zal moetenwachten tot de regentijd (van sep-tember tot april) voorbij is.' aldus Lopede Nascimento (voorzitter van deMPLA). Daarmee zou de totalevertraging zijn opgelopen tot één jaar.

Mede gezien de spanning in het mijn-gebied Lunda Norte en Lunda Sul heeftgeneraal Joao Matos van het rege-ringsleger de spanning verder opge-voerd door in juli te verklaren datindien de UNITA eenheden in sep-tember niet in de kampen zullen zijnverzameld, dit voor de regering redenkan zijn om de oorlog te hervatten.

Generaal Ben Ben, chef staf van hetUNITA leger, heeft aan de Joint Com-mission beloofd dat de UNITA een-

10 Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 ^

heden in de quartering-areas zullenarriveren zodra deze zijn ingericht. Inde provincie Huambo is de inrichtingvan de quartering areas in Tchikala-Tcholohanga en Londuimbali ver-traagd.Volgens de Force Commander van deVN, generaal Gamba, zullen inN'gage(Uige) 5000 man, in Tchikala-Tcholo-hanga (Huambo) 10.000 man en inQuibala (Quanza Sul) ca 5000 manworden verwacht.

Ter ondersteuning van de inrichtingvan de quartering-areas t.b.v. deopvang van UNITA eenheden heeftZuid Afrika ter waarde van 108miljoen Rand (ca 46 miljoen gulden)hulp geschonken in de vorm van tenten,kleding, bedden, generatoren en andereuitrustingstukken.

UNITA klaagt over de voedselvoor-ziening in deze kampen. De VN levertmaïs, olie en suiker. UNITA vindt hetonverantwoord om militairen langeretijd zulk eenzijdig voedsel te verstrek-ken.

GEWELD ROND DE DIAMANT-INDUSTRIE IN LUNDA NORTEEN LUNDA SUL.

President Dos Santos heeft een ont-moeting gehad met zakenlieden waarinie inkomsten uit de diamantindustrie

zijn besproken. Angola heeft er belangbij zo snel mogelijk toegang te krijgentot het gehele mijngebied. Het landheeft het geld dringend nodig voor deheropbouw. Per maand bedraagt hetstaatsinkomen uit de diamantindustrieca 5 miljoen dollars of 60 miljoen opjaarbasis. Europese diamantkopersschatten dat er tussen de 350 en 400miljoen dollar op jaarbasis aan illegalediamanthandel wordt omgezet, hetgeende overheid nu misloopt. Dat is vijfmaal het staatsinkomen. Er moet duseen controle komen over de staatsbron-nen. Het probleem is dat de UNITAleider generaal Savimbi een aantaldiamantmijnen exploiteert om zichzeker te stellen van een inkomen. Metdit inkomen heeft hij tot nu toegrotendeels zijn leger en dus de oorloggefinancierd. Tussen de verschillendepartijen bestaat nu een status quowaarbij éénieder met geweld zijnmijngebied beschermt. Ook hogemilitairen uit de regering hebben daarpersoonlijke belangen. Maar ondanksde afspraken tussen Dos Santos enSavimbi hebben UNITA eenheden inde buurt van Lucapa een staatsmijnvan Endiama aangevallen waarbij 24technici om het leven zijn gekomen.UNITA vertraagt hiermee de ont-plooiing van UNAVEM-3 in dit gebiedwaardoor de spanning verder oploopt.

De illegale diamantwinning brengt veel

Bailundb0 f'

Huambo O KuitoO •< -̂ Diamantwinning j j

de Volkskrant, 21 september 1995

geweld met zich mee waaraan bendesvan verschillende partijen zich schul-dig maken. Daarom heeft de regeringeen grootscheepse schoonmaakoper-atie gepland om alle illegale buiten-landers te verjagen.Unita is speciaal bezorgd vanwege dedoor het FAA aangekondigde schoon-maakoperatie die gepland staat tussen11 en 24 oktober. Er zou geen enkeloverleg hebben plaatsgevonden metUNITA en UNAVEM. VolgensUNITA wordt hiermee het partnershipals het komt tot overleg van onder-werpen als het vredesproces, ernstigondermijnd. Volgens president DonSantos gaat het alleen om een poli-tionele actie tegen de verschillendebendes die zich met de illegale mijn-bouw bezig houden en het vrije verkeervan personen en goederen verhinderen.

UNITA gaat weliswaar akkoord methet regeringsplan om de illegale dia-mantmijnbouw in Lunda Norte enLunda Sul te bestrijden maar dat magalleen gelden voor de door de regeringgecontroleerde gebieden en alleen inoverleg met UNITA en UNAVEM.UNITA is bang dat de regering deonder haar controle staande gebiedenzal uitbreiden en weet ook niet waarde regering deze operatie zal uitvoeren.UNITA wil het door haar gecontro-leerde gebied zelf zuiveren.

Het UNITA hoofdkwartier in Bailundoheeft bekend gemaakt dat de FAA zichvoorbereid om aanvallen in LundaNorte en Lunda Sul uit te voeren. Zijmelden transportvluchten van FAAmilitairen naar Dundo (Lunda Norte)en Huambo. Ook zou een vliegtuig metmeer dan 150 Zuid-Afrikaanse huur-lingen in Dundo zijn aangekomen.UNITA kan dit bewijzen met tijd, aan-tal en vluchtnummers.Ter ondersteuning van de operatie heeftvolgens UNITA de Angolese Lucht-macht vliegtuigen en heli's ontplooidop de vliegvelden in Namibe, Lubango,Catumbela en Saurimo. Het zou gaanom vliegtuigen van het type SU-22,SU-23, SU-25 en PC-7. Het type heli'szijn MI-8 en MI-17. Op de lucht-machtbasis Catumbela zou de Chefstaf van de luchtmacht, de generaal

Infö-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 11

Pedro Neto. alle vliegers hebben ont-moet. De UN1TA commandant voorhet noorden, generaal Asubio Dabala,meldt dat de FAA aanval zal wordengeleid door generaal Mateua MiguelAngel Vietname.

INTERNATIONALEHULPVERLENING EN EIGENMIDDELEN

Op een tweedaagse donorconferentievoor Angola hebben een aantal landensamen ongeveer l miljard dollar aanfinanciële hulp toegezegd waarvan 786miljoen als ontwikkelingshulp en 207miljoen dollar als nood- en humanitairehulp. Nederland doet voor de komendetwee jaar voor bijna 100 miljoen gul-

den mee. De internationale gemeen-schap toont daarmee voldoende ver-trouwen te hebben in het vredesprocesen de toezegging van UNITA leiderSavimbi om nooit meer oorlog tevoeren. Het geld zal hard nodig zijnom de politieke en economische situatiete stabiliseren.

In de provincie Cabinda zou volgensUNITA de regering land hebbengegeven aan Zuid-Afrika om daargoud te delven. Angola zou daarmeezijn schulden aan Zuid-Afrika willenterugbetalen, met inbegrip van com-pensatie voor de gesneuvelde Zuid-Afrikaanse huurlingen die middels hetbedrijf Executive Outcomes voorAngola werkten. In Luanda Norte en

Luanda Sul zou al land verkocht zijnaan de Braziliaanse maatschappijOdebrecht om er diamanten te delven.

UNITA wordt ervan beschuldigd datzij gevangen genomen Zuid-Afrikaanse huurlingen onder erbarme-lijke omstandigheden vasthoudt.Officieren zouden hun mannen aan-moedigen op de gevangenen te uri-neren. President Mandela heeft recen-telijk een brief geschreven aan generaalSavimbi om hem aan zijn aanbod teherinneren, informatie over vermisteZuid-Afrikanen te verstrek-ken. Ookde nabestaanden in Zuid-Afrika willende resten van hun gelief-den terug. DeZuid-Afrikaanse organisatie ExecutiveOutcomes traint het Angolese leger.

12- Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

OVERZICHT MIDDEN-OOSTEN PERIODE 01 T/M 30SEPTEMBER 1995

AKKOORD ISRAËL PLO ROND

Tint SharmaSgt mr Harreman

Op donderdag 28 september is tijdenseen plechtige bijeenkomst op het WitteHuis in Washington een nieuwe stapgezet in de richting van eenPalestijnse staat naast Israël. Hetbetreft de ondertekening van eenvervolgakkoord tussen Israël en dePLO, waarin aan de Palestijnen opde Westelijke Jordaanoeverautonomie wordt verleend en waarinstaat aangegeven dat in mei 1996verdere onderhandelingen zullenworden gevoerd inzake een definitie-ve regeling voor kwesties als Jeruza-lem, grenzen, vluchtelingen en joodsenederzettingen. Gezien het feit datmogelijk volgend jaar in Israël deverkiezingen een overwinning voor deLikud zullen opleveren was het ookeen race tegen de klok voor Arafat enShimon Peres. Ondanks de bewe-ringen van Likud-leiders het akkoordniet te zullen respecteren, is hiermeewellicht een onomkeerbaar proces ingang gebracht.

Het in Washington getekende 460 pa-gina's tellende akkoord behelst o.a. devolgende hoofdpunten:- Israël trekt zijn troepen terug uit dePalestijnse steden Jenin, Nablus,Tulkarem, Kalkiliya, Ramallah,Bethlehem en uit 450 dorpen op deWestelijke Jordaanoever. Het Isra-ëlische leger zal zich tevens grotendeelsterugtrekken uit Hebron, maar blijft inhet centrum enkele honderden Joodsekolonisten bewaken. De Israëlischeaanwezigheid zal vrijwel geheel ver-dwijnen uit de Palestijnse bevolkings-centra. De terugtrekking van de troe-pen begint 10 dagen na de onderteke-ning van het akkoord en duurt zesmaanden.- Een 82 leden tellende bestuursraad,rnet zowel uitvoerende als wetgevendebevoegdheden, zal na de Israëlischemilitaire terugtrekking door dePalestijnen worden gekozen. Daar-

naast wordt er een president gekozen.De verkiezingen worden gehouden 22dagen na de voltooiing van de Israëli-sche terugtrekking (maart 1996).- De Palestijnse bestuursraad krijgtvolledige controle over de Palestijnsesteden (Zone A). In het gebied van de450 dorpen (Zone B) krijgt de be-stuursraad volledig civiel gezag, maarhoudt het Israëlische leger de overhandop veiligheidsgebied. Zone C, deJoodse nederzettingen en strategischgebied, blijft volledig onder Israëlische

controle.- De bestuursraad van de PLOverwijdert artikelen uit haar handvestdie oproepen tot Israëls vernietiging,twee maanden na installatie van dePalestijnse bestuursraad.- 5.000 Palestijnse gevangenen zullendoor Israël in 3 golven worden vrijge-laten, de eerste na ondertekening vanhet akkoord, de tweede aan de voor-avond van de verkiezingen en de derdeop een later te bepalen tijdstip.- Heilige plaatsen komen onder contro-le van de Palestijnen, afgezien van hetgraf van de aartsvaderen in Hebron.Voor het graf van Rachel in Bethlehemen het graf van Jozef in Nablus zijnandere regelingen getroffen.

Door Israël bezette gebieden1. W.-Jordaan-

oever: bezetsinds '67

2. Gaza-strook:bezet sinds '67.Mei '94 onderpalestijns bestuur

3. Sinaï: bezet van'67 tot'82 ,

4. Golanhoogte:bezet in '67 en'73geannexeerd '81

5. Veiligheids-zone: bezet sinds'82

6. Oost-Jeruzalem:bezet in '67,geannexeerd '80

^V—TN /r^^\' V>Jenin >/• _ • \m • 7«. \.V

Ö ..fci.^"DijNablus

Qualqjlya.J3.«.^.", • . Bf t J n P P a " •» • n

DÜ*B *D* * '

.;•;• WESTELIJKE•a.V* .'JORDAANOEVER•" * s

Rarriallahi* *

ISRAËL

De zeven steden die vallen onderPalestijns zelfbestuur ."

Arabische stadjes en dorpen waar-uit Israël zijn troepen terugtrekt,(Jericho valt al sinds '94 onderPalestijns zelfbestuur)

Joodse nederzettingen

n n•• . . f

• a

© Bethlehem

Deel Israëlischen militairen blijft

om kolonisten**• te beschermen1

O km 25

de Volkskrant, 29 september 1995

Jnfo-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 13

DE LAATSTE ONTWIKKELING-EN IN ISRAËL

04 september: Israël viert haar 3.000-jarige bestaan in isolement. Nadat deEuropese Unie zich heeft terug-getrokken na financiële toezeggingente hebben gedaan, heeft ook deAmerikaanse ambassadeur zich ge-noodzaakt gevoeld weg te blijven bijde feestelijkheden. Na de EuropeseUnie concludeerde ook deAmerikaanse ambassadeur, dat defeestelijkheden rond Jeruzalem eenpolitiek tintje met zich meedragen. Zijnaanwezigheid zou de geloofwaardig-heid van de Amerikanen als bemid-delaar tussen Israël en de Palestijnenkunnen aantasten. Volgens TeddyKollek, de voormalige burgemeestervan Jeruzalem, is de viering om voor-namelijk politieke redenen een "interneJoodse, Israëlisch-zionistische zaak"geworden waarin de wereld, inclusiefvertegenwoordigers van kerken en deislam, geen of nauwelijks deel hebben.

12 september: Katar is bereid een ein-de te maken aan een al 49 jaar durendeboycot van Israël. De Katarese leiderEmir Hamad bin Khalifa al-Thani, diein juni na een coup zijn vader als emirverving, heeft dit verklaard op destaatstelevisie. Een algemene vredes-

regeling is volgens de emir slechts eenkwestie van tijd. Sinds het emiraatalternatieven zoekt voor de afzet vangas uit het enorme il"North Dome" gas-veld heeft Katar grote economische be-langen bij het beëindigen van de boycottegen Israël, temeer nu de aanvankelijkbeoogde afnemer India als kandidaatis afgevallen. Dit gebeurde na hetafblazen van de bouw van een groteenergiecentrale bij Bombay.

14 september: Rabin waarschuwtRusland tegen het afbouwen van deIraakse kerncentrale in Osirak bijBaghdad. De Israëlische premier heefttezamen met de Verenigde Staten enandere westerse landen zijn afkeurenover het voornemen van Rusland latenblijken. De constructie van de half-afgebouwde centrale bij Baghdad zouRusland inkomsten bezorgen vanettelijke miljoenen, maar dit zou totgevolg kunnen hebben dat Israëlopnieuw een aanval op de Iraakseinstallatie zal gaan uitvoeren. In 1981heeft de Israëlische luchtmacht deinstallatie reeds gebombardeerd, metals gevolg een vertraging van hetIraakse nucleaire programma van en-kelejaren. Israël is de enige kemmachtin het Midden-Oosten, met een geschataantal van 200 kernkoppen.

19 september: Een gekaapte Boeing707 van de Iraanse militaire lucht-vaartmaatschappij met meer dan 178mensen aan boord, heeft een landinggemaakt op het vliegveld Ovda in deIsraëlische Negev-woestijn. Uit angstvoor een '"bomvliegtuig" hebben deIsraëlische autoriteiten de piloot vanhet toestel geen toestemming verleendte landen op het vliegveld bij Tel Aviv,maar op een vliegveld uit de buurt vanbevolkingscentra. Israëlische grond-troepen in de Negev-woestijn zijn instaat van paraatheid gebracht en alleluchtverkeer boven Israël werd verbo-den. De kaper, een Iraanse steward vanin de dertig, heeft in Israël samen meteen aantal andere Iraniërs om politiekasiel gevraagd. De spanningen tussenIsraël en Iran liepen hoger op nadatIsraël het vliegtuig met alle passagiershuiswaarts zond zonder de kaper.

28 september: Tijdens een plechtigebijeenkomst op het Witte Huis inWashington is het akkoord overPalestijnse autonomie op de WestelijkeJordaanoever door de Israëlische pre-mier Shimon Peres en de Palestijnseleider Yasser Arafat ondertekend. Hetakkoord is een grote stap in de richtingvan het bestaan van een Palestijnsestaat naast Israël.

de Volkskrant

14 Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 J

INFO-SPECIAL SOEDAN

HET DIPLOMATIEKE ISOLEMENT VANSOEDAN

Tint VissersSldl v. Oostenbrugge

In januari is er een rapport ver-schenen van Amnesty Internationalwaarin staat dat de mensenrechten inSoedan op grote schaal worden ge-schonden. Zowel de regering als detwee belangrijkste gewapendeoppositiebewegingen, het SoedaneseVolksbevrijdingsleger (SPLA:Sitdanese People 's Liberation Army)van John Garang en de Zuid-Soedanese Onafhankelijkheids-beweging (SSIM: Southern SudanIndependence Movement) van RiekMachar Teny-Dhurgon, zouden zichhieraan schuldig maken. Volgens hetrapport zijn sinds het oplaaien van deetnisch-religieuze machtstrijd in hetAfrikaanse land in 1983, zeker 1,3miljoen mensen om het leven gekomenen ongeveer 3 miljoen mensen ge-vlucht. Aansluitend in maart werdSoedan scherp veroordeeld door eencommissie van de Verenigde Naties,eveneens wegens schending van demensenrechten. Het land werdschuldig bevonden aan onder meerslavernij, martelingen en executieszonder behoorlijk proces.

De schendingen van de mensen-rechten vinden niet alleen plaats inhet noorden, waar president Omar al-Bas hir sinds 1989 tracht een islamiti-sche samenleving te verwezenlijken,maar ook in het zuiden van het land,waar de burgeroorlog woedt tussenhet leger en de gewapende oppositie,en in de Nuba-bergen van Centraal-Soedan, waar het leger en islamitischemilities een schrikbewind over deNuba-bevolking voeren.

Voor dit overzicht is o. a. gebruikgemaakt van de volgende periodieken:de Volkskrant, het NRC Handelsblad,the International He raid Tribune, TheTimes, Le Monde, the Economist In-felligence Unit (Country Proflle &

Quarterly Reports) en de Landen-documentatie Soedan van hetKoninklijk Instituut voor de Tropen.

DE REGERINGHet huidige Soedanese bewind is in1989 door een coup aan de machtgekomen. Hierdoor is Omar al-Bashirstaatshoofd geworden maar feitelijk isHassan al-Turabi, leider van hetNationaal Islamitische Front (NIF), desterke man achter de schermen. Al-Turabi vervult officieel geen functiesmaar wordt gezien als de ideoloog endrijvende kracht van het islamitisch-militair bewind. Het bewind voert eenradicaal islamitisch beleid en duldtgeen oppositie. Alle politieke partijenworden verboden.

Half mei werd de Soedanese oud-pre-mier, nu leider van de verboden Ummapartij, Sadiq al-Mahdi gearresteerd.Volgens oppositieleiders in Londenwerd al-Mahdi gearresteerd nadat hijin een moskee kritiek had geleverd opSoedans sterke man Hassan al-Turabi.

Al-Mahdi beschuldigde zijn zwager al-Turabi ervan geld aan de staatskas teonttrekken voor zijn Volks Arabischeen Islamitische Conferentie (VAIC).Deze nominaal onafhankelijke groeporganiseert elk jaar een conferentie inde Soedanese hoofdstad Khartoum,waarvoor radicale islamitische groe-pen uit de hele wereld worden uitgeno-digd. Meer dan tweehonderd tegen-standers van Soedans fundamentalisti-sche bewind en bijna de gehele leidingvan de Umma partij en de verwantetraditionele islamitische Ansar bewe-ging zijn opgepakt. De secretaris-generaal van de Democratische Vak-bondspartij (DUP), Omar Nu r al-Daim, vroeg de internationale gemeen-schap om maatregelen. De Ummapartij en de DUP waren de grootstepartijen tijdens het democratische pre-sidentschap van Sadiq el-Mahdi tussen1986 en 1989.

In september zijn voor het eerst in tij-den rellen uitgebroken in de hoofdstadKhartoum. De directe aanleiding voorde demonstraties was de door de rege-ring aangekondigde prijsverhoging vanbrood en andere voedingsmiddelen. Deregering trad met harde hand op omeen einde te maken aan de demon-straties.

DE NUBA'S HEBBEN HETZWAAR TE VERDURENIn de afgelopen drie jaar heeft deSoedanese strijdmacht} aangevuld metIraakse,. Iraanse en Palestijnse huur-lingen, een ware massamoord uitge-voerd op het Nuba-volk in Centraal-Soedan. De Nuba's worden gezien alspotentiële aanhangers van de gueril-labeweging SPLA. Eindjaren tachtigbegon de SPLA ongevraagd met hetverlenen van 'militaire bescherming'aan de Nuba's. Naar schatting vechtener nu zo'n 35.000 Nuba's in SPLA-gelederen.

In 1985 bestond het Nuba-volk volgenseen volkstelling nog uit 2,5 miljoenmensen. Het Nuba-volk is een tamelijk

heterogene bevolkingsgroep, met meerdan vijftig aan elkaar verwante talen.Voordat het schrikbewind begon, hadhetNubagebied een gemengd islamiti-sche en christelijke bevolking, met eensterk zwart-Afrikaanse inslag, net alsin het zuiden. Dit in tegenstelling tothet noorden van Soedan, waar hetArabische element overheerst. Wat deNuba's onderscheidt van de hen om-ringende Arabisch-sprekende volkerenis hun taal. Huidskleur speelt ook eenrol, hoewel sommige Arabische stam-men net zo zwart zijn als de Nuba's.Meer dan de helft van de Nuba's ismoslim. Eind 1994 was het laatsteverzet van de Nuba's opgerold. Zijleven nu alleen nog in grotere stedenals Kadoegla en Dilling, en in kampen.

Jflfo-ScooD/nummer 17/04 oktober 1995 15

HET VERZETDe regering in Khartoum heeft zijngreep op het niet-islamitische zuidenvan het land versterkt sinds het isla-mitische bewind aan de macht isgekomen. De verzetsbewegingen, hetSoedanese Volksbevrijdingsleger(SPLA) en de Zuid-Soedanese Onaf-hankelijkheidsbeweging (SSIM), die in1991 nog meer dan de helft van hetgebied controleerden, zijn nu verdrevennaar kleine gebieden in het uiterstezuiden, aan de grenzen met Uganda enKenya,

Van half december 1994 tot februari1995 laaiden de gevechten in het zui-den weer op, vooral bij de plaatsenKapoeta en Niniule aan de grens metUganda. Het SPLA van John Garang

wist zich gesteund door oude en nieuwebondgenoten in en buiten de regio.Naar verluidt had Garang in de herfstvan 1994 nieuwe wapenvoorradengekregen van de Amerikanen, die inge-voerd werden via Uganda. Ook zoudenEthiopië, Zimbabwe en Algerijewapens leveren aan de oppositie. Inhoeverre het zuidelijke verzet in staatzou zijn terrein te heroveren op de rege-ringstroepen, zou mede afhangen vande pogingen van de verzetsbewegingende rijen te sluiten. Het zuidelijke verzetis in de afgelopen jaren uiteen gevallenin een zevental oppositiegroeperingen.De twee belangrijkste verzetsgroepe-ringen zijn het SPLA van Garang ende SSIM van Machar, die zich in 1991van het SPLA afscheidde.

E «R E A^-^xTTgre-

ETHIOPiE

Knartumo

S U D A N

CENTR.AFR._^—~

ZAÏRE

251193© (Je Volkskrant

In december 1994 werd er in Asmara,Entrea een akkoord getekend door eenviertal landelijke oppositiebewegingen,te weten: de DUP van MuhammadOsman al-Murghani; het SPLA vanGarang; de Umma Partij van Sadiq al-Mahdi; en de Geallieerde SoedaneseStrijdkrachten van Brigade-generaalAbd al-Aziz Khalid Osman, een oppo-sitie strijdgroep die zowel in hetnoorden als in het gebied langs de RodeZee, samen met de Beja-stammen,opereert. De ondertekenaars van hetAsmara-akkoord hebben zich verenigdin een overkoepelende oppositie tegenhet regime, het zogenaamde NationaalDemocratisch Verbond (NDA).

Eind maart verklaarde het regerings-leger twee maanden lang een staakt-het-vuren in acht te zullen nemen.Zowel het SPLA als de SSIM beslotenhieraan mee te doen. Hoewel deregering al enkele dagen later haareigen belofte brak toen zij de SSIMaanviel is het zuiden een tijdje relatiefrustig gebleven. Het regeringslegerheeft wel van het staakt-het-vurengebruik gemaakt om zijn positie teversterken. De rivaliserende verzets-bewegingen probeerden tijdens dezeluwte tot verzoening te komen. HoewelRiek en Garang tot overleg zijngekomen is het onwaarschijnlijk dat deSSIM als lid van het NDA wordt opge-nomen.

De onderlinge eenheid van de zuide-lijke verzetsbewegingen is nog ver tezoeken. Zelfs de eenheid binnen deverzetgroepen begint af te brokkelen.In augustus 1995 werd er binnen deSSIM een poging gedaan Riek opzijte zetten. Ook de positie van JohnGarang binnen de SPLA werd op deproef gesteld nadat het regeringslegerhet zuidelijk gelegen grensplaatsjeKaya had veroverd.

INTERNATIONALE BETREK-KINGENDoor zijn steun aan fundamen-talistische bewegingen heeft het regimeeen slecht internationaal imago ver-worven. Op beschuldiging van inter-nationaal terrorisme is het door deVerenigde Staten op de zwarte lijst

16' Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

gezet. In de regio heeft Soedan geenenkele vriend meer. Egypte heeft hetal langer tot een onverzoenlijke vijandgemaakt. Libië lijkt zich aan te sluitenbij de anti-fundamentalistische asEgypte-Algerije-Tunesië. De jongestaat Eritrea verbrak onlangs in decem-ber 1994 de betrekkingen met Soedan.Hoewel opeenvolgende regeringen inKhartoum vanaf de jaren zestig deEritrese onafhankelijkheidsbewegingtegen Ethopië ondersteunden, heeft het,sinds 1991 onafhankelijke, Eritrea zichop het Westen georiënteerd en is hetvoorbij met de vriendschap metSoedan. Na Eritrea is Uganda hettweede buurland dat zijn politieke be-trekkingen met Soedan heeft verbrokenomdat het fundamentalistische bewindin Khartoum volgens Kampala nietvoldoende heeft gedaan om de ver-slechtering van de betrekkingen eenhalt toe te roepen. Uganda en Soedanbeschuldigen elkaar ervan dat ze rebel-lenlegers met wapens steunen. Het-

PERSONENREGISTER SOEDAN

zelfde gebeurt ook tussen Soedan enKen ya.

Eind juni ontstond er een gewapendincident aan de Rode-Zeegrens tussenEgypte en Sudan waarbij een aantaldoden en gewonden viel. Soedanesemilitairen zouden het vuur geopendhebben op een groepje Egyptenaren inde Halaib-driehoek, die door Egyptewordt bestuurd maar waarop Soedande laatste vijftig jaar aansprakenmaakt. De spanning tussen Egypte enSoedan was opgelopen nadat deEgyptische president Hosni Mubarakin Addis Abeba aan een moordaanslagontsnapte, waarbij Soedanezen moge-lijk betrokken zouden zijn geweest.Ethiopië, dat in grote verlegenheidwerd gebracht door het incident,besloot als gevolg hiervan de betrek-kingen met Soedan tot een minimumte brengen. De Soedanese lucht-vaartmaatschappij, Sudan Airways,mag voorlopig niet langer op Addis

Abeba vliegen. De Organisatie vanAfrikaanse Eenheid (OAE) legde even-eens onmiddellijk de schuld bij Soedanneer.

De Soedanese betrekkingen met enkeleGolfstaten lijkt de laatste tijd aan debeterende hand. Enkele leden van hetSaoedische koninklijk huis nemen deelaan een voormalige olieconcessie in hetzuiden van Soedan. Ook heeftKhartoum laten weten dat Katar albetrokken is bij de exploratie enproduktie van olie in zuid-Soedan.

Iran blijft het enige land waarmeeSoedan warme betrekkingen onder-houdt. Onlangs werd een uitgebreidemilitaire samenwerkingsakkoord ge-sloten. De twee landen wilden o.a. ge-zamenlijke militaire oefeningen gaandraaien en vaker inlichtingen met el-kaar uitwisselen. Rusland besloot inapril 1995 ook de militaire samenwer-king met Soedan te heractiveren.

Omar al-Bashir:Omar Nur al-Daim:Kolonel John Garang:Brigade-generaal Abd

Riek Machar:Sadiq al-Mahdi:Muhammad Osman al

Hassan al-Turabi:

AFKORTINGEN

president van Soedansecretaris-generaal tevens plaatsvervangend hoofd van de Umma Partijleider van het Soedanese Volksbevrijdingsleger

al-Aziz Osman Khalid:Soedanese Nationale Strijdkrachten (Sudanese National Forces)leider van de Zuid-Soedanese Onafhankelijkheidsbewegingleider van de Umma partij voorheen minister-president van Soedan

-Mirghani:hoofd Democratische Vakbondspartij (Democratie Unionist Party); gekozen totvoorzitter van de NDAleider van het Nationaal Islamitische Front (NIF: National Islamic Front)

DUP: Democratische Vakbondsparüj Partij (Democratie Unionist Party), de vaste partner van het parlement in SudanNDA: Nationaal Democratisch Verbond (The National Democratie Alliance), de overkoepelende oppositieNIF: Nationaal Islamitische Front (National Islamic Front)SPLA: Soedanese Volksbevrijdingsleger (Sudanese People's Liberation Army)SSIM: Zuid-Soedanese Onafhankelijkheidsbeweging (the Southern Sudanese Independence Movement)

Jnfo-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 17

INFO-SPECIAL TURKMENISTAN

DE STILLE WATEREN VAN DEKASPISCHE ZEE

Tint StuijtTint Vissers

Turkmenistan vormt, tezamen metKazachstan, Oezbekistan, Kirgizstanen Tadzjikistan, de centraalaziatischeregio van de voormalige Sovjet-Unie.Hoofdstad van Turkmenistan isAsjgabad. Ten oosten van Asjgadadbevindt zich de belangrijke handels-plaats Man, De belangrijkste haven-plaats aan de Kaspische Zee isKrasnovodsk. Ongeveer 80% van hetgrondgebied van Turkmenistan wordtingenomen door de Karakum woe-stijn, hetgeen mede veroorzaakt wordtdoor de ongunstige loop in de peri-ferie van Turkmenistan van de driebelangrijkste rivieren, deAmu-Darja,de Murgab en de Tedzen.

Turkse Oghuz stammen die in de elfdeeeuw het gebied binnen trokken, heeftnooit een echt nationaal identiteits-gevoel bestaan. De eigen identiteitwordt op de eerste plaats gekendbinnen de stam of dan. De belang-rijkste stammen zijn de Tekke, Ersari,Sarike, Salori en Jormit. Mede doorhet regionale karakter van de stam-men heeft het soennitische moslim-geloof van de Turkmenen geen invloedvan nationale importantie kunnenverkrijgen. Naast Turkmenen zijn debelangrijkste bevolkingsgroepenOezbeken, Russen en Kozakken.

Voor dit overzicht is o.a. gebruikgemaakt van: de Volkskrant, hetNRCHandelsblad, CentralAsianMonitor,Current History, Encyclopedia

=J\ : . 0/7-'"^ /%*§T\N l>. \:ri}rS$/\3:;ê i Tachiaias i jV\N

60° / *fr\N

De bevolking van ongeveer 4 miljoenzielen bestaat voor ongeveer 75% uitTurkmenen, Onder de Turkmeensebevolking, afstammelingen van de

Brittanica, the EconomistIntelligenceUnit (Country Profile) en delandenreeks Centraal-Azië vanNOVIB/KIT.

POLITIEKE ONTWIKKELINGENBegin 18e eeuw beginnen de eersteRussische militaire bemoeienissen methet gebied. Na enige militaire strub-belingen lukte het de Russen in detweede helft van de 19e eeuw hetgebied, toen Transcaspië genaamd,onder controle te krijgen. Na deRussische Revolutie volgden ge-vechten tussen de Bolsjewieken en hetSociaal revolutionair TranscaSpischleger hetwelk gedurende korte tijd doorBritse troepen opererend vanuit Indiaen Iran werd gesteund. In 1920 wardende laatste haarden van verzet door hetRode Leger opgeruimd, DeTurkmeenseSocialistische Sovjet Republiek werdrn 1924 uitgeroepen en in 1925 formeeléén van de republieken van de Sovjet-Unie.

Tijdens de periode-Gorbatsjov bleekhet Turkmeense communistische kaderniet van zins enthousiast mee te werkenaan de perestrojka en glasnost. De in1990 door de Opperste Sovjet tot presi-dent gekozen Separoerad Niazov pro-beerde tijdens de augustus-coup inMoskou (1991) weliswaar een neutralepositie in te nemen, maar het wasduidelijk dat zijn regering het voort-bestaan van de USSR steunde. Ditmede uit angst voor de effecten van deverdwijning van de USSR op decentraalaziatische economie en deafhankelijkheid van financiering uitMoskou. De in 1989 opgerichte enreeds in januari 1990 verboden ver-klaarde oppositiepartij, Agzybirlik,sprak zich samen met de Demo-cratische Partij uit tegen de coup inMoskou. Er volgden arrestaties vanenkele oppositieleiders na een pogingtot het vormen van een coalitie vanoppositiepartijen.

In oktober 1991 kondigde presidentNiazov, zich realiserend dat het eindevan de Sovjet-Unie daar was, een ref-erendum aan over de onafhankelijk-heidsverklaring van Turkmenistan. Nade stemming op 26 oktober, waarbij94.1% van de kiesgerechtigden vóórstemde, werd op 27 oktober deonafhankelijkheid van Turkmenistanuitgeroepen. Alhoewel de Commu-

18 Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995 l

nistische Partij haar naam veranderdein de Turkmeense DemocratischePartij is er van enige democratiseringin de politiek geen sprake. Bij alleverkiezingen die in Turkmenistan zijngehouden schitteren tegenkandidatendoor afwezigheid. (Her)verkiezings-percentages voor het presidentschapvan Niazov of voor de door Niazovvoorgedragen parlementskandidatenblijken steevast de 100% te benade-ren. Over de parlementsverkiezingen,gehouden in december 1994, schrijfteen door de OVSE (Organisatie voorVrede en Samenwerking in Europa)gepubliceerd rapport o.a. dat de ver-kiezingen "feil far short of O S CEstandards for democratie elections".Oppositie partijen bestaan niet omdatzij, volgens officiële verklaringen, nietzouden kunnen voldoen aan de eis van1000 geregistreerde leden. Eén surro-gaat oppositie partij, de Boerenpartij,is in 1994 officieel erkend alhoewel zeminder dan de vereiste 1000 leden konoverleggen. In januari '94 vroeg Presi-dent Niazov zijn volk in een referen-dum om hem vrij te stellen van de plichttot herverkiezing in 1997, zodat hij zijnl O-jarig welvaartsplan ten uitvoer zoukunnen brengen. De kiezers steundendit voorstel met een overweldigendemeerderheid van 99.9%. De eerst-volgende presidentsverkiezingen zullennu in 2002 plaatsvinden.

hi de afgelopen j aren is ondertusseneen ware persoonsverering met betrek-king tot President Niazov op ganggekomen. In vrijwel alle openbaregebouwen hangt zijn portret, zijn ge-laat siert de nationale munt en hij laatzich Turkmenbashi noemen (Leider derTurkmenen). Zelf verklaart hij hetontbreken van oppositie en kritiek opzijn beleid als volgt: "Even if I encour-age criticism of myself right now, theywill not criticise me. Maybe five or tenwill. Therefore, it would be silly arti-ficially to create criticism of myself.Does this mean that if I want to becalled a democrat I must create an op-position, pluralism, set up a multipartysystem?" (BBC Monitoring Service:Former USSR. Reuter AustralianBriefing, 30 mei 1994). Naast hetontbreken van (officiële) oppositie

partijen blijkt ook de gehele pers onderstrenge censuur te staan. In het buiten-land gepubliceerde kranten en tijd-schriften zijn verboden en buitenlandsecorrespondenten worden in hun werk-zaamheden belemmerd. Post uit hetbuitenland wordt als vanouds opengemaakt. Er blijkt echter weldegelijkoppositie tegen het bewind van Niazovte bestaan. Enkele dissidenten zettenhun activiteiten voort vanuit Moskou.Eén van hen werd na een reeks dreige-menten in Moskou in elkaar geslagen.Tevens autoriseerde in oktober 1994het kabinet de wetshandhavers om allenoodzakelijke middelen te gebruikentegen verstoring van de stabiliteit doordissidenten. Vlak daarna verzochtTurkmenistan om de uitlevering doorMoskou van de dissidenten die zichdaar bevinden. Twee van hen, Esenoven Sojunov, werden in december inMoskou gearresteerd.

Ondanks deze "incidenten" kan nietanders geconcludeerd worden dan datTurkmenistan politiek het meest sta-biele en rustige land in de centraal-aziatische regio is. Dit wordt vooraltoegeschreven aan het grote aandeelTurkmenen binnen de bevolking en hetontbreken van (grote) etnische groepenmet nationalistische tendensen.

BUITENLANDSE POLITIEKTurkmenistan probeert in zijn bui-tenlandse politiek een eigen weg tegaan. Kenmerkend hiervoor zijn eenstreven naar de status van neutraliteiten het aangaan van bilaterale ak-koorden en (handels)verdragen metbuurlanden als Iran en Rusland maarook met landen als Israël, China enMaleisië. Om zich zo min mogelijkvast te laten leggen vermijdtTurkmenistan samenwerking in inter-nationale of confederale organisatiesmet supranationale macht.

Rusland blijft voor Turkmenistan eenbelangrijke partner op militair en eco-nomisch vlak. In 1992 zijn enkeleverdragen gesloten met Rusland watbetreft de training van Turkmeenseofficieren in Rusland, het verblijf vande 28.000 Russische troepen in Turk-menistan en samenwerking op het

gebied van luchtverdediging. Hetvertrouwen in Rusland lijkt de hoek-steen van de defensie-politiek vanTurkmenistan. De Turkmeense vice-premier (nu minister van buitenlandsezaken) Bons Sjikmuradov beschreefRusland "as the guarantor of our po-litical independence". Deze samenwer-king werd nog eens extra onder-schreven door het verdrag dat op 23december 1993 werd afgesloten. Hierinwerd vastgelegd dat de 400.000Turkmeense Russen twee nationa-liteiten mogen hebben, de Turkmeen-se en de Russische, en zich vrij mogenvestigen in Turkmenistan dan welRusland.

In de regio onderhoudt Turkmenistangoede betrekkingen met buurland Iran.Dit moet vooral worden gezien in hetlicht van het streven van Turkmenistannaar de bouw van een gasleiding viaIran naar Turkije en de expertise vanIran op het gebied van de exploratieen produktie van olie en gas.Turkmenistan heeft reeds een verdraggesloten met Iran over versoepelingvan het grensverkeer tussen beidelanden. In 1994 stonden de betrek-kingen tussen beide landen echtervrijwel geheel in het teken van de doorTurkmenistan fel begeerde gaspijp-leiding. Een reeks van besprekingen optop niveau culmineerden in augustus1994, naast enkele al eerderovereengekomen samenwerkings-verdragen, tot de ondertekening vaneen contract door de PresidentenRafsanjani en Niazov over de bouwvan deze pijpleiding. Alhoewel hetvolgens waarnemers zeer lastig zal zijnom de financiering van dit project rondte krijgen (mede gezien de boycot vanIran door de VS) mag het belang vandeze ontwikkelingen niet onderschatworden. Met de woorden van de Cen-tral Asia Monitor (Nol 1995 blz 12):"if this (de gaspijpleiding) comes intoreality it may well affect the wholegeopolitical situation in the MiddleEast".

Het Westen en dan met name de VSmaken zich al geruime tijd zorgen overde wanne verhouding tussen de tweebuurlanden. De VS zijn vooral bezorgd

Info'-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

over de grote ijver van Iran in hetverspreiden van de fundamentalist!sch-islamitische boodschap. Iran blijkt zichinderdaad uit te putten in het sturenvan Korans en het bouwen vanmoskeeën in Turkmenistan en anderecentraalaziatische landen. DeTurkmeense president heeft echter alenkele malen laten blijken geen vreeste hebben voor de opkomst van islami-tisch fundamentalisme in zijn land. Omenig tegenwicht te bieden aan decontacten tussen Iran en Turkmenistanprobeert Amerika Turkmenistan enCentraal-Azië via Turkije naar hetWesten te trekken. Turkije bleek hierzelf ook wel oren naar te hebben. Sindshet uiteenvallen van de Soyjet-Unie enhet onafhankelijk worden van decentraalaziatische staten heeft Turkijegepoogd haar invloed in dit gebied teversterken. Dit beleid kwam onderandere tot uiting in de organisatie vantwee topontmoetingen van de zes Turkssprekende republieken (Azerbeidzjan.Turkmenistan, Oezbekistan,Kazachstan, Kirgizstan en Turkije),welke plaatsvonden in Ankara enIstanbul.

Ondanks enkele ontmoetingen op hoogniveau tussen Turkmenistan en Turkijebleven de verhoudingen tussen beidelanden tot 1994 tamelijk koeltjes. Injuni 1994 vond er een officieel bezoekplaats van President Niazov aanTurkije. Na afloop hiervan verklaardede Turkse President Demirel dat hij blijwas met de goede verhoudingen tussende beide landen en haast wilde makenmet de bouw van de gaspijpleiding omTurkmeens gas via Turkije naarEuropa te verschepen. Tevens werd ereen kredietlijn geopend van $90 mil-joen om de handel tussen beide landente bevorderen. De intentieverklaringvan de Turkse president Demirel be-treffende de gaspijpleiding werd krachtbijgezet door besprekingen tussenTurkije en Iran hierover in mei 1995.

President Niazov beperkt zijn inspan-ningen echter niet tot zijn buurlanden.Ook Frankrijk, Oostenrijk, Israël,Egypte, Pakistan, China en Maleisiëzijn benaderd. De betrekkingen metdeze landen zijn over het algemeen nog

in een pril stadium. Zo zijn de diplo-matieke betrekkingen tussenTurkmenistan en Israël pas in 1993aangeknoopt en is met Egypte in meijongstleden overeengekomen ambassa-des in een ieders land te openen. MetIsraël zijn enkele samenwerkings-verdragen getekend o.a. aangaande debetrokkenheid van Israël bij een irriga-tieprojekt ter waarde van S100 miljoenen de betrokkenheid bij de bouw vande gaspijpleiding door Iran naarTurkije.

Frankrijk en Oostenrijk probeert Presi-dent Niazov vooral warm te makenvoor investeringen in zijn land. Oosten-rijkse zakenlieden bleken tijdens eenbezoek van President Niazov aanWenen geïnteresseerd in de finan-ciering van de Iraans-Turkse gaspijp-leiding en de ontwikkeling van defarmaceutische industrie en de spoor-wegen. De relaties met China en Paki-stan staan eveneens in het licht vangasverkopen. Tijdens gesprekken (mei1994) tussen de Chinese Premier LiPeng en President Niazov waren debelangrijkste gespreksonderwerpen deconstructie van een gaspijpleiding doorChina en de verkoop van Turkmeenskatoen. In maart 1995 werd een ak-koord gepubliceerd tussen Pakistan enTurkmenistan betreffende de bouw vaneen gasleiding naar Pakistan viaAfghanistan. Pakistan was voorne-mens tot 20 miljard m3 gas per jaar tekopen gedurende 30 jaar.

Op het gebied van militaire samen-werking heeft Turkmenistan naast dereeds bestaande banden met Ruslandbetrekkingen aangeknoopt met Turkijeen Pakistan. Beide landen hebbenaangeboden om Turkmeense officierente trainen. In mei 1994 werdTurkmenistan als eerste centraal-aziatische staat lid van het NAVO part-nership-for-peace. Tevens zijn erbesprekingen gevoerd met NAVO lid-staten betreffende de training vanofficieren en andere vormen van mili-taire samenwerking.

ECONOMIEDe Turkmeense economie is voor hetgrootste gedeelte gebaseerd op katoen

en olie en gas gerelateerde industrieën.Door het interne prijssysteem datbestond tijdens het Sovjet-tijdperkheeft Turkmenistan echter niet kunnenprofiteren van zijn natuurlijke rijk-dommen. De prijzen die het land in dieperiode ontving voor geleverde grond-stoffen lagen ver beneden de wereld-marktprijzen. Andere industrieën zijnin die periode nauwelijks tot ontwikke-ling gekomen.

Na de onafhankelijkheid heeftTurkmenistan gepoogd zijn gas tegenwereldmarktprijzen aan GOS-statenzoals de Oekraine en Rusland teverkopen. Deze prijzen bleken echterniet betaalbaar voor de meeste GOS-staten. Dit heeft in 1992 geleid tot hetstopzetten van gasleveringen aan o.a.de Oekraine wegens wanbetaling. Uit-eindelijk is er een akkoord geslotenwaarin werd vastgelegd dat deOekrainers 60% van de wereld-marktprijs betalen en een gedeelte vanhun schulden kunnen voldoen door delevering van voedsel en consumptie-goederen. Een ander probleem voorTurkmenistan is dat Gazprom, eige-naar van de Russische gaspijpleidin-gen, weigert Turkmeens gas te ver-pompen dat in harde valuta tegenwereldmarktprijzen moet wordenbetaald.

Dit soort problemen is er de oorzaakvan dat Turkmenistan een cash-flowprobleem heeft hetgeen tot uiting komtin een inflatie van 3000% in 1993 en1608% in 1994 (IMF schatting). DeTurkmeense valuta, de manat, heefteen officiële wisselkoers van 10 manat/$, Op de zwarte markt betaalde menin 1994 al zo'n 300 manat per dollar.Om zijn monetaire economie enigszinsonder controle te krijgen heeft Presi-dent Niazov in december 1994 hetdecreet uitgevaardigd dat vreemdevaluta niet meer mogen rouleren en datde manat de enige legale valuta is.Tevens werd het bericht ontkend alszou de manat zijn gedevalueerd naar230 manat per dollar.

In 1994 heeft President Niazov zijneconomische strategie tot het jaar 2000onthuld. Deze "strategie" is in feite

20 Info-Scoop/nummer 17/04 oktober 1995

slechts gebaseerd op inkomsten dieverkregen zouden moeten worden uitde export van gas via pijpleidingen dienog gebouwd moeten worden. Degeplande pijpleidingen zijn o.a. de aleerder genoemde pijpleiding via Irannaar Turkije, een pijpleiding via Paki-stan en Afghanistan, een pijpleiding viaOezbekistan, Kirgistan en China en eenoliepijpleiding via Iran. Het belang-rijkste probleem bij deze pijpleidingenis het rond krijgen van de financiering.President Niazov lijkt echter overtuigdvan de realisatie van de pijpleidingenin de nabije toekomst gezien het uitge-breide sociale programma dat hij heeftafgekondigd om zijn volk zoet tehouden. Dit programma staat in hetteken van gratis onderwijs, medischevoorzieningen, water, gas, elektriciteit,twee maanden vakantie, gratis brooden zout. hi werkelijkheid blijkt "gratis"vaak te betekenen dat het produkt niet

of slechts mondjesmaat kan wordengeleverd. Gebrek aan water, elektri-citeit en brood is eerder regel dan uit-zondering.

Privatisering van bedrijven en land-hervormingen zijn op dit moment nogeen economisch taboe inTurkmenistan. Volgens de grondwetmag de bevolking van Turkmenistangrond in eigendom hebben. Wetten diedit zouden moeten regelen zijn echternog niet doorgevoerd.

CONCLUSIETurkmenistan blijkt een van de minstdemocratische van alle voormaligeSovj et-republieken, met vaste hand ge-regeerd door zijn leider PresidentNiazov. Oppositie voeren of het ver-kondigen van een eigen mening blijkenin Turkmenistan nog verre van rea-liteit. Desondanks is Turkmenistan een

haven van stabiliteit in het rommeligeCentraal-Azië. Ook op economisch ge-bied worden de oude Sovjet-praktijkennog volop toegepast. De hoop vanPresident Niazov is gevestigd op deenorme gasvoorraden die zich onderTurkmeens grondgebied bevinden.Hiermee wil hij een "Koeweit vanCentraal-Azië" creëren voordat de nunog heersende economische malaisezijn volk aan het morren brengt. Zijninspanningen in de buitenlandsepolitiek staan dan ook geheel in hetkader van het aantrekken van inves-teerders en het warm maken van buur-landen voor de bouw van gaspijp-leidingen. Of "De Grote Leider derTurkmenen" hierin op tijd zal slagenis mede afhankelijk van de consistentievan zijn (investerings-)beleid en hetdoorvoeren van het recht op landbezitvoor de bevolking en investeerders.

"ïnforScoop/nummer 17/04 oktober 1995 21

K)

toT

UR

KM

EN

IST

AN

o o re >-i -J er O \o

M

A

N

C

l S

T

'A

Ü

O

B

L

A

S

T

Are

a: 4

88 1

00 s

q, k

mP

opul

atio

n: 3

TM

100

Cap

iml:

AS

HK

HA

BA

DP

opul

alïo

n: 3

82 0

00EI

i 'K

'a i

nu

''v "o

'a

Sc

ale

J.-4

5O

O

000