H2S"

INHOUDSOPGAVE

VAN DE REDACTIE 2COLOFON; 2GEBEURTENISSEN IN VOORMALIG JOEGOSLAVIË VAN16 T/M 30 OKTOBER 3

BESTAND HOUDT STAND? 3KROATIË 3SERVIË 4BOSNIË-HERCEGOVTNA POLITIEK 4BOSNIË-HERCEGOVINA MILITAIR 5NOORD-BOSNIË-HERCEGOVINA 6OOST-BOSNIË-HERCEGOVINA 7CENTRAAL-BOSNIË-HERCEGOVINA 7VERENIGDE NATIES/EUROPESE UNIE/NAVO 7NEDERLANDSE MILITAIREN 8GEBEURTENISSEN IN ANGOLA VAN 13 OKTOBER TOT25 OKTOBER 9

VN MAKEN BALANS OP 9SAVIMBE BETUIGT SPIJT 9ZUID-AFRIKAANSE HUURLINGEN 9AANSLAG OP GENERAAL BEN-BEN 9COMMANDANT CABINDA-FRONT KOMT OM BIJ ONGELUK 10FRANKRIJK ZEGT ECONOMISCHE STEUN TOE 10LANDBOUWSAMENWERKING MET NAMIBIË 10ONTSLAG MINISTER VAN HANDEL 10DEMINING-DETACHEMENT VERTROKKEN 10JOINT COMMISSION BESPREEKT VOORTGANG 10ONTPLOOIING VAN UNAVEM 11TROEPENREDUCTIE EN NIEUW TE VORMEN ANGOLESELEGER 11OVERZICHT MIDDEN-OOSTEN 16 T/M 31 OKTOBER 13

fflGHLIGHTS ISRAËL 13GEBEURTENISSEN IN MOLDAVIË VAN DECEMBER 1994 TOTHEDEN 15

NATIE IN DE PUBERTIJD 15DE JONGSTE GESCHIEDENIS 16EEN BLIK OP DE TOEKOMST A 22

""liifo-Scoöp/minimer 19/01 november 1995

VAN DE REDACTIE

Elnt P. W.T.SMenting

In deze Info-Scoop treft u de volgende onderwerpen aan: Een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in hetvoormalige Joegoslavië van 16 tot en met 30 oktober waarin ondermeer wordt ingegaan op de financiële steun diebenodigd zou zijn bij de (economische) wederopbouw van Bosnië-Hercegovina en Kroatië.Een overzicht van de laatste ontwikkelingen in Angola van 13 tot 25 oktober waarin de balans wordt opgemaakt vanbijna één jaar vrede. De financiering van demobilisatie en herintegratie is ook hier, volgens de VN, een probleem. Deoperatie vergt een bedrag van 104.5 miljoen dollar. Tot op heden is slechts 19.9 miljoen dollar toegezegd.De ontwikkelingen in het Midden-Oosten worden belicht door sgt van Sloun. In zijn artikel bericht hij over deproblematiek van met name de terugtrekking van het Israëlische leger uit Palestijnse steden op de bezette WestelijkeJordaanoever.Tot slot treft u een artikel aan van de TlntMerks die de gebeurtenissen in Moldavië behandeld vanaf december 1994tot heden. Ondanks alle problemen blijft het Moldavië financieel-economisch voor de wind gaan, de inflatie daalt,export en investeringen stijgen flink. Een latent gevaar schuilt echter in de politieke ontwikkelingen in Rusland. Hetproces van de reorganisatie en de terugtrekking van het Veertiende Leger leidt onomkeerbaar een nieuwe fase in, in deonderhandelingen tussen Moldavië en Trans-Dniestrië. Zolang Moldavië zijn interne conflicten echter niet heeftopgelost zal het uitermate kwetsbaar blijven ten opzichte van zijn buurlanden ondanks de economische groei en hetmondiale vertrouwen in Moldavië.Zoals aangegeven in de colofon is de Info-Scoop volledig samengesteld uit open bronnen. Indien er uwerzijds op- ofaanmerkingen zijn over de inhoud van deze publikatie, wordt u verzocht contact op te nemen met één van de redactieledenvan de Info-Scoop (zie colofon).

COLOFON;

INFO-SCOOP Is een tweewekelijkse uitgave van 101 MlpelAdres: Simon Stevinkazeme, MPC 41 A, Postbus 9012, 6710 HC EdeTelefoon: 0318-683055Redactie: maj L. Hakvoort, elnt Menting, sgt l Wever

INFO-SCOOP wordt verzonden aan die instanties welke functioneel belang hebben bij actuele informatie

De inhoud van de INFO-SCOOP is volledig samengesteld uit open bronnen. Overname uit deze publikatie is toegestaanmits de bron wordt vermeld.

Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

GEBEURTENISSEN IN VOORMALIG JOEGOSLAVIË VAN16 T/M 30 OKTOBER

BESTAND HOUDT STAND?

Dpi tint Ir Y. Vissers M.Sc.

In deze samenvatting wordt de situatievan 16 oktober t/m 30 oktober 1995geschetst. De behandeling wordtonderverdeeld in:KroatiëServiëBosnië-Hercegovina PolitiekBosnië-Hercegovina MilitairNoord-Bosnië-HercegovinaOost-Bosnië-HercegovinaCentraal-Bosnië-HercegovinaVerenigde Naties/ Europese Unie/NAVONederlandse Militairen

Voor dit overzicht is o. a, gebruikgemaaktvan de volgende periodieken:De Gelderlander, De Volkskrant, HetNRC Handelsblad, AlgemeenDagblad, de Telegraaf, The Interna-tional Herald Tribune, The Times, TheNew York Times en Le Monde.

KROATIË

PARLEMENTSVERKIEZINGENOp 29 oktober werden Kroatischeparlementsverkiezingen gehouden.President Franjo Tudjman heeft voorafsystematisch zijn partij, de KroatischeDemocratische Unie (HDZ), bevoor-deeld. Affiches van andere partijen dandie van de HDZ waren bijvoorbeeldveel minder prominent aanwezig. DeKroatische president liet ook de gren-zen van kieskringen zo veranderen datstemmen van Kroatische nationalistenzwaarder wogen dan die van deServische minderheid. In een door hetKroatische parlement op 18 septem-ber aangenomen kieswet was hetgeregeld dat Kroaten buiten Kroatiëmochten stemmen en dat nieuwsmediawerden beteugeld.

De parlementsverkiezingen waren detweede sinds Kroatië zich in 1991afscheidde van de JoegoslavischeFederatie. Kroatië had toen 4,7 miljoeninwoners. Dat aantal is ondertussen

veranderd door migratie en oorlog.Zeker 400.000 mensen van Kroatischeorigine wonen momenteel buiten deKroatische grenzen waarvan drie-kwart in Bosnië. De Kroaten orga-niseerden ook in 29 Bosnische stedenverkiezingen. De Bosnische auto-riteiten reageerden verontwaardigdhierop, omdat zij Kroatië verdenkenzijn invloed in Bosnië te willen uit-breiden.

De parlementsverkiezingen waren ineen sfeer van optimisme en natio-nalisme gehouden. Niettemin werdende Kroaten op wrede wijze geat-tendeerd op het feit dat nog lang nietalle problemen zijn opgelost. Dehavenstad Dubrovnik werd namelijkdoor Bosnische Serviërs met granatenbestookt.

Als de partij van Tudjman een 2/3meerderheid had weten te behalen, dan

had hij de grondwet zodanig kunnenveranderen dat de president meermacht had gekregen. Dit is hem echtermet gelukt. De oppositie in Kroatië be-staat slechts uit een los verband vanzeven partijen waarvan de grootste desociaal-liberale partij (HSLS) is,

VN-MANDAATOp 30 november loopt het VN-man-daat in Kroatië af. Het land heeft in-middels de NAVO het gebruik vanbases toegezegd voor vredesoperatiesin Bosnië.

OOST-SLAVONIËKroatië is vanaf half oktober dui-zenden troepen aan het verplaatsenrichting Oost-Slavonië, mogelijk methet oog op een offensief in het gebied.Elite-eenheden, die deze zomer deKrajina op de Serviërs heroverden, zijnin deze contreien gesignaleerd. Pre-sident Tudjman van Kroatië heeftmeerdere malen geroepen dat hijvastberaden is Oost-Slavonië terug tekrijgen, al dan niet met militairemiddelen. De Amerikaanse ministervan buitenlandse zaken, Warren Chris-

. .BatinaV>«

Vinkovci

.Toarriik

8PSN1E

de Telegraaf. 11 september 1995

too-Seoop/nummer 19/01 november 1995

topher, waarschuwde de Kroatischepresident om af te zien van een aanval.De integratie van Kroatië in Westerseorganisaties, zoals de Europese Unie,zou hiermee in gevaar komen.

Op 19 oktober kwam de Amerikaanseonderhandelaar Holbrooke in Zagrebaan om Tudjman af te houden van eenoffensief in Oost-Slavonië. Anders danbij het Kroatische offensief in de doorServiërs bezette Krajina, waarbijServië zich afzijdig hield, wordt aan-genomen dat de Servische presidentSlobodan Milosovic wel zijn leger zalinzetten ter verdediging van het doorServiërs bezette Oost-Slavonië.

Op 23 oktober bereikten de Kroatenen de Kroatische Serviërs een principe-akkoord over Oost-Slavonië. Er isafgesproken dat na een interim-periodehet gebied weer deel zal uitmaken vanKroatië. Hoe lang de interim-periodezou duren was nog niet opgelost. Niet-temin werd deze ontwikkeling als eenbelangrijke doorbraak beschouwd,omdat hiermee een oplaaien van de stri-jd tussen Kroaten en KroatischeServiër leek te zijn afgewend. Juistop de dag van de Kroatische parle-mentaire verkiezingen weigerden deServiërs akkoord te gaan met eenvredesregeling voor Oost-Slavonië.

SERVIË

Op 18 oktober werd bekend dat Klein-Joegoslavië en Bosnië vertegenwoor-digingen in eikaars hoofdsteden zoudenopenen. Dit betekende nog niet dat detwee landen diplomatieke betrekkingenmet elkaar zouden aangaan. De tweelanden hebben geen officieel contactmeer sinds het uitbreken van de oorlogdriejaar geleden.

VOJVODINADe Servische legerleiding kondigde op17 oktober aan dat in de Vojvodina,aan de grens met Oost-Slavonië, ma-noeuvres plaats vonden waaraan deel-genomen werd door leger, marine enluchtmacht. Volgens de Servischeopperbevelhebber, Momcilo Perisic,waren de oefeningen bedoeld om desamenwerking tussen de verschillende

legeronderdelen beter op elkaar af testemmen. Volgens waarnemers warendeze manoeuvres een reactie op deKroatische troepenverplaasting rich-ting Oost-Slavonië.

BOSNIË-HERCEGOVINAPOLITIEK

AMERIKAANSE HUIVER VOOREEN VREDESOPERATIEHet Pentagon in de Verenigde Statenis bang dat vanaf eind november hetslechte weer een beperkende factor zalzijn voor NAVO-pogingen om hetvredesbestand in Bosnië af te dwingen.Het zal moeilijk worden inlichtingente verzamelen via verkenningsvlieg-tuigen vanwege de wolkendeken.Bovendien zouden de risico's toenemenvoor op de grond gestationeerde mili-tairen. Bijvoorbeeld het ontmantelenvan landmijnen zal ernstig worden be-moeilijkt; er zijn volgens de VN 6miljoen mijnen verspreid over heelBosnië waarvan slechts l miljoen doorhen gedentificeerd zijn.

Dit uitgelekte bericht was een klapvoor president Clintons vredesbemid-deling, omdat het sowieso moeilijk leekte worden de steun van het Congres tekrijgen voor de ontplooiing van 20.000Amerikaanse militairen, zoals beoogdin het uiteindelijke vredesplan. HetCongres gaf al te kennen haar bezwa-ren te richten op drie onderwerpen:twijfel over de noodzaak van recht-streekse inmenging; bezorgdheid overde veiligheid van de Amerikaanse man-schappen; en de commando-structuurvan het vredesleger. Hoewel presidentClinton niet verplicht is de steun vanhet Congres te vragen, bepaalt zij welin hoeverre geld vrij gemaakt kanworden voor een dergelijke vredes-operatie. Bovendien is het voor Clintonvan politiek belang een vol-macht tehebben van deze Amerikaansevolksvertegenwoordiging.

RUSSISCHE INVULLING AANEEN VREDESOPERATIEDe vredesoperatie is nog in de plan-ningsfase, maar de bedoeling is dat hetonder NAVO-toezicht valt. Volgensplanners zouden 60.000 NAVO-

troepen ingezet worden en nog eensongeveer 15.000 met-NAVO eenheden,waaronder eventueel Russische. HetDuitse kabinet heeft zondernoemenswaardige problemen de deel-name van 4.000 Duitse militairen(voornamelijk medisch en verbindings-personeel) aan de vredesmacht goed-gekeurd. De missie zal eenjaar moetenduren.

Op 16 oktober kwamen de leden vande Contactgroep voor Bosnië bijeen inMoskou. De inzet van besprekingenwas de rol van Rusland bij een toe-komstige militaire vredesoperatie inBosnië. De onderhandelaar Holbrooketoonde zich gematigd optimistischhoewel er een groot aantal vraag-stukken onbeantwoord bleven. Metname de rol van Rusland in eeninternationale vredesmacht was nogonduidelijk. De Russen zijn niet bereidonder NAVO-commando te opererenen suggereerden een gezamenlijkecommando-voering.

Enkele dagen later, in zijn rede tot deVerenigde Naties tijdens de viering vanhet vijftigjarig bestaan van de organi-satie, zei de Russische president BonsJeltsin dat Rusland alleen zou aan-sluiten bij een vredesmacht voorBosnië, als deze onder het mandaat vande Veiligheidsraad zou staan. Dit werdresoluut van de hand gewezen door deVS. Zij wensen wel deelname vanRusland, maar niet onder bevel van deVerenigde Naties en noch als onaf-hankelijke militaire macht. Ook hetidee om Rusland een peace-keepingzone te geven is niet bespreekbaar voorde VS omdat het te zeer de KoudeOorlog gedachte oproept. DeVerenigde Staten staan erop dat zij"leading" worden in een vredesoperatieen Rusland maar een perifere edochsubstantiële rol krijgt,

Rusland beschikt over twee moge-lijkheden om zijn verzet tegen deorganisatie van een vredesmacht krachtbij te zetten. Voordat de vredesmachtin actie komt moet de Veiligheidsraad,waarin Rusland een vetorecht heeft,zijn toestemming geven. Verder zalRusland aanwezig zijn bij de vredes-

Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

onderhandelingen op l november waarhet veel invloed op de Serviërs kanuitoefenen.

Op 23 oktober kwamen de presidentenClinton en Jeltsin bijeen in Hyde Park,New York onder andere om over deoperationele inzet van een vredesmachtin Bosnië te spreken, De twee leiderskonden het niet eens worden over decommandostructuur, hetgeen werdafgeschoven op de ministers vandefensie die later in de week met elkaarzouden overleggen. Waarschijnlijk wasal afgesproken dat de Russische presi-dent de presidenten van Servië, Kroatië'en Bosnië zou uitnodigen voor eeneerste ontmoeting in Moskou, hoeweldit pas later bekend werd. Hiermeewilde Jeltsin de drie strijdende landenop het hart drukken dat Rusland ach-ter het vredesproces staat. Het zouvooral een politieke en symbolischebijeenkomst moeten worden. Uiteinde-lijk werd de ontmoeting in Moskouafgelast omdat de Russische presidentJeltsin opgenomen werd in hetziekenhuis waar hij een maand rustkreeg voorgeschreven.

Ondertussen waren de besprekingentussen de Amerikaanse en Russischeministers van defensie, William Perryrespectievelijk Pavel Gratsjov, begon-nen. Rusland stemde in met het sturenvan een 2000 man tellende elite-een-heid, die een ondersteunende logistieketaak zou hebben, naar een gemengdesector van Bosnië. Evenals de Fransendie geen deel uitmaken van de militai-re structuur van de NAVO, zou dezeeenheid een eigen tactische commandoVoeren. Over deelname van Russischemilitairen aan een vredesmacht wasechter nog geen oplossing gevonden.

Op l november begint de vredesconfe-rentie voor Bosnië in de Verenigde Sta-ten, The State Department (hetAmerikaanse ministerie van buiten-landse zaken) heeft besloten de confe-rentie te houden op de Amerikaanseluchtmachtbasis Wright-Patterson bijDayton in Ohio. Er werd gekozen vooreen militaire basis omdat zij maximaleveiligheid biedt en minder makkelijktoegankelijk is voor de ijverige media.

Er zal worden getracht een Camp-Davidachtige sfeer te creëren zoalsdestijds tijdens de vredesonderhan-delingen tussen Egypte en Israël.

BOSNIË-HERCEGOVINAMILITAIR

Ondanks het getekende bestand op 12oktober bleven de gevechten in noord-west Bosnië enkele dagen doorgaan.Het Bosnische regeringsleger - metsteun van de Kroaten - veroverde eengroter gebied rondom Bosanski Novi,maar wist de stad zelf nog niet in tenemen. Volgens onafhankelijke bron-nen hadden de Serviërs bovendien deplaatsen Mrkonjic Grad en SanskiMost nog in handen waardoor hetonwaarschijnlijk leek dat de BIH eenopmars richting Banja Luka nog zoukunnen realiseren.

De gevechten zijn in het noordwestenvan Bosnië pas geluwd toen het de BIHlukte Sanski Most in te nemen. Op 20oktober besloot het Vijfde Korps vanhet Bosnische leger het bestands-akkoord na te leven. Kroatische enServische bestandsmonitoren waren aleerder bijeen gekomen in het plaatsjeBocac, 30 km ten zuiden van BanjaLuka, om een hotline tussen de rivali-serende commandanten op te zetten.

In het noordoosten van Bosnië werdhet bestand evenmin onmiddellijknageleefd door de Bosnische moslimsen Kroaten. Zij voerden aanvallen uitop de stad Brcko die nog in Servischehanden is en in de strategische Posavina-corridor ligt.

Toch werd na vijf dagen het staakt-het-vuren op 80% van de confrontatielijnnageleefd en inmiddels is het nagenoeglangs de gehele lijn rustig.

President Alija Izetbegovic heeft in-middels laten weten dat een langdurigevrede op de Balkan alleen gerealiseerdkan worden als er militaire pariteitbestaat tussen het Bosnische leger ende Bosnisch-Servische strijdkrachten.Als de Bosnische Serviërs niet eengedeelte van hun zware wapens inleve-ren, dan is het volgens hem wenselijkhet wapenembargo tegen Bosnië op teheffen.

Op 24 oktober liet de Bosnischeregering weten dat alle Kroatischesoldaten het land binnen dertig dagenna ondertekening van een vredesak-koord moeten verlaten. De bekend-making toonde de groeiende spannin-gen aan tussen de moslims en Kroaten.Deze begonnen weer op te lopen nadatZagreb liet weten van plan te zijn de

O Zagreb

K R O A T I Ë

NRC Handelsblad, 30 oktober 1995

^nfo-Scoop/nummer 19/01 november 1995

in Bosnië woonachtige Kroatente latenmeestemmen in de parlementsver-kiezingen van Kroatië.

NOORD-BOSNIË-HERCEGOVINA

KLJUCHalf oktober beschuldigde deBosnische premier, Haris Silajdzic, deBosnische Serviërs van etnische zuive-ringen in het dorp Krasulje, zes kilome-ter van Kljuc. De BIH, die onlangs hetgebied op de BSA had veroverd, zoueen massagraf gevonden hebben waar-in 540 lijken van zowel Bosmèrs alsKroaten geborgen waren. Het vredes-proces leek door deze bekendmakingop de helling te staan ondanks het uit-blijven van een onafhankelijke beves-tiging.

SANSKI MOSTIn Sanski Most had de 502 Tijger-bri-gade van het Bosnische regeringslegerslag geleverd met de Tijgers van deServische para-militaire commandantZejlko Raznatovic, ook bekend alsArkan. De Arkan-tijgers waren uit-eindelijk uit de stad gedreven enhergroepeerden zich in Prijedor. Deoprukkende 502 Brigade kreeg hetvoor haar ongewenste bericht deopmars een halt toe te roepen.

De Bosnisch-Servische vice-president,Nikola Koljevic, beweerde dat ermassa-slachtingen onder de burger-bevolking had plaats gevonden inSanski Most en het nabij gelegenplaatsje Bocac. De Bosnische regeringbeschuldigde op haar beurt Servischetroepen van moord op 85 moslim-burgers. De VN waren bevreesd datde Bosnische Serviërs op grote schaaletnische zuiveringen zouden uitvoerenin de regio Banja Luka.

In het noorden van Bosnië zijn alenkele beruchte detentiekampen van deBosnische Serviër heropend. Het ismogelijk dat een gedeelte van de meerdan tweeduizend vermiste moslim-mannen uit de recente oorlogsgebiedenSanski Most, Prijedor en Banja Lukain deze kampen gevangen wordengehouden.

BANJA LUKADe machtsstrijd tussen de legertop enhet Bosnisch-Servische parlement, dieenkele maanden voortduurt, is nogverder op de spits gedreven. Tijdenseen zitting van het Bosnisch-Servische'parlement' op 14 oktober stelde deleider Radovan Karadzic zijn eigengeneraals verantwoordelijk voor degeleden nederlagen in noordwestBosnië. Op 16 oktober ontsloeg hetBosnisch-Servische parlement viergeneraals, te weten Milan Gvero (pla-atsvervangende legerleider), ZdravkoTolimir (hoofd militaire inlichtingen),Djordje Djukic en Gruja Boric, Drievan de generaals golden als vertrouwe-lingen van de legerleider Mladic. Degrote bevelhebber zelfwas niet aanwe-zig bij de parlementszitting. De leger-top wees deze beslissing resoluut vande hand.

Tijdens de parlementaire zitting eisteeen groep van acht onafhankelijkeparlementsleden ook het aftreden vanKaradzic. Verder werd een nieuwe

oppositiebeweging gevormd, hetPatriottisch Front van Krajina be-staande uit elf partijen en instellingenuit deze regio, die zich inzette tegenhet politieke beleid van de Bosnisch-Servische leider. Uiteindelijk nam deBosnisch-Servische premier, DusanKozic, zelf ontslag, kennelijk om eenval van de Bosnisch-Servische leiderte besparen.

De Bosnisch-Servische volksverte-genwoordiging sprak zich aanvankelijkuit tegen de stationering van eenmultinationale vredesmacht van deNAVO, die moet toezien op de nalevingvan een eventueel vredesakkoord. Op22 en 23 oktober kwam het Bosnisch-Servische parlement opnieuw bijeen inBjijelina. Het stemde toen wel in metde legering van een multinationalevredesmacht op het grondgebied vande Bosnische Serviërs, mits de mili-tairen uit bevriende landen komen.Algemeen werd aangenomen dat hier-mee gedoeld werd op Russische een-heden.

Le Monde, oktober 1995

6 Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

rVerder stelde het parlement aan-vullende eisen zoals het recht op eenreferendum over de kwestie van aan-sluiting bij Groot-Servië één jaar nade beëindiging van de oorlog. DeBosnische regering zal hier waar-schijnlijk niet mee akkoord gaan omdathet bijna bij voorbaat vast staat dat deBosnische Serviërs vóór aan-sluitingzullen kiezen; het is immers al tweekeer eerder gebeurd.

Andere eisen van het parlement betref-fen territoriale kwesties. Het eist eendeel van Sarajevo op, het wil een ha-ven aan de Adriatische kust en eentwintig kilometer brede Posavina-cor-ridor. Ook deze drie eisen zullen opveel weerstand stuiten bij de Bosnischeregering. In hoeverre de Servische pre-sident Milosovic, die namens deBosnische Serviërs onderhandelt, reke-ning zal houden met de wensen en eisenvan het parlement is nog onduidelijk.

Op 18 oktober zei de Bosnisch-Servische leider Karadzic dat de tweeFranse piloten, die eind augustus bovenBosnië werden neergeschoten tijdensNAVO-bombardementen, uit hetziekenhuis waar ze werden verpleegdzijn ontvoerd.

OOST-BOSNIË-HERCEGOVINA

GORAZDEOp 17 oktober bereikte voor het eerstin twee jaar een hulpkonvooi van de

VN de moslim-enclave Gorazdezonder te zijn geïnspecteerd door deServiërs. Een open verbinding was éénvan de belangrijkste eisen van deregering van Sarajevo om in te stem-men met het staakt-het-vuren.

SREBRENICADe Nederlandse minister van ont-wikkelingssamenwerking, Jan Pronk,heeft extra financiële hulp aan de uitSrebrenica gevluchte Bosnische mos-lims toegezegd. Hiermee geeft hijgehoor aan het naar Tuzla gevluchtegemeentebestuur. Pronk benadruktedat deze financiële tegemoetkomingniet wordt gegeven om een Nederland-se schuld aan de Srebrenica-drama afte kopen.

CENTRAAL-BOSNIÈ-HERCEGOVINA

SARAJEVOOp 15 oktober kletterde voor het eerstin vijf maanden een tram door destraten van Sarajevo. Voor de bevol-king was dit een positief teken en be-loofde een uitzicht op vrede.

Op 24 oktober is de westelijke hoofd-weg naar Sarajevo heropend. De weg,die naar het westelijk gelegen Kiseljakloopt, zou volgens de bestandsvoor-waarden twee weken geleden heropendmoeten zijn, maar de VN moesten nogalle landmijnen opruimen. De wegloopt midden door Servisch gebied,waardoor het voorlopig nog onwaar-

Serviërs.l moslims en Kroaten

andelsblad, 24 oktober 1995

7""™ -̂*- '•' • -

^-Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

schijnlijk is dat veel burgers hiervangebruik zullen maken. De Bosnischeregering zal bovendien weinig inwo-ners toestemming geven Sarajevo teverlaten uit vrees voor een exodus. Inde afgelopen drie maanden zijn 25.000inwoners uit Sarajevo vertrokken,meer dan in de afgelopen drie jaar bijelkaar.

VERENIGDE NATIES/EUROPESE UNIE/ NAVO

VERENIGDE NATIESDe commandant van de VN-troepenin Bosnië zal binnenkort worden ver-vangen door een andere Britse gene-raal, Michael Jackson. Tevens zal VN-bemiddelaar Thorvald Stoltenberg zijnfunctie binnen enkele maanden neer-leggen. De Noor is samen met CarlBildt de voorzitter van de Vredescon-ferentie voor ex-Joegoslavië in Genève.

VN-WAARNEMERSZes waarnemers van de VerenigdeNaties betrokken op 15 oktober, opuitnodiging van de Bosnische Serviërs,posities aan de Servische kant van defronüinies in het noordwesten van Bos-nië.

VN-waarnemers krijgen geen toegangtot de gebieden die onlangs veroverdzijn door de Bosnische Kroaten. DeKroaten hebben daardoor vrij spel hunetnisch zuivere mini-staatje Herceg-Bosna veilig te stellen. Zelfs moslim-soldaten die willen terugkeren naar hunwoongebied, zoals Jajce, worden doorKroaten geweerd.

VN-TRIBUNAALIn de week van 15 tot 21 oktober zoueen arrestatiebevel uitgevaardigd wor-den tegen Dragan Nikolic, de voor-malige commandant van het gevange-niskamp in Susica (noordwest Bosnië).Hij is echter spoorloos en de Bosnisch-Servische leiding, die overigens hetgezag van het VN-tribunaal niet er-kend, zegt niet te weten waar Draganzich schuilhoudt.

In november zou het gerechterlijkonderzoek beginnen tegen DusanTadic, een gevechtssportbeoefenaar die

beschuldigd wordt van wreedheden inhet Omarska gevangeniskamp. Hetproces is echter voor maximaal zesmaanden uitgesteld, omdat de verdedi-ging zei niet klaar te zijn met de voor-bereiding op het strafproces. In prin-cipe wordt het proces op 6 mei 1996hervat. Tadic is de enige verdachte diemomenteel in hechtenis is genomen.Hij wordt vastgehouden in een gevan-genis in Scheveningen.

De aanklagers hebben tot nu toe 43mensen in staat van beschuldiginggesteld. Naast deze lopende zaken ishet tribunaal momenteel bezig deslachtingen in Ahmici en de Lasva-val-lei, waarvan de Kroaten wordenverdacht, te onderzoeken. Er zullenbinnenkort nieuwe aanklachten volgen.

In Nederland bevinden zich volgens hetopsporingsteam van de Centrale Re-cherche en Informatie (CRI) ten minstetien mannen uit het voormaligeJoegoslavië, tegen wie serieuze ver-denkingen zijn dat zij zich schuldighebben gemaakt aan oorlogsmisdaden.Er wordt nu nagegaan in hoeverre demogelijkheid bestaat deze personen inNederland te vervolgen.

EUROPESE UNIEDe Europese Commissie wil begin

december in Brussel een donorcon-ferentie beleggen om tussen de zevenen de tien miljard dollar bijeen tekrijgen voor de wederopbouw vanBosnië-Hercegovina en Kroatië. Ditbedrag, genoemd door de Europesecommissaris Hans van den Broek, ligthoger dan het zogeheten "Mars-hallplan" van de Europese ministersvan buitenlandse zaken, die onlangsbijeen kwamen. De Europese Unie isbereid een derde van het bedrag, datverspreid moet worden over vier jaar,voor haar rekening te nemen. De restzou door de VS, Japan en de islami-tische landen betaald moeten worden.

Het geld is nodig voor humanitairehulp, voor normalisering van de poli-tieke en administratieve infrastructuuren voor de economische wederopbouw.De EU wil geen voorwaarden stellenaan de humanitaire hulp, die bedoeldzou zijn voor Kroaten, moslims enBosnische Serviërs, maar wel aan definanciering van de economischewederopbouw.

De Europese Unie heeft nog l ,2 mil-jard gulden bewaard die in 1991 be-stemd waren voor ex-Joegoslavië maardoor de oorlog nooit zijn uitgegeven.Tot nu toe heeft de EU al drie miljardgulden uitgegeven aan humanitaire

hulp in het voormalig Joegoslavië.

NAVOZIE BOSNIË-HERCEGOVINAPOLITIEK

NEDERLANDSE MILITAIREN

Nederland heeft de NAVO een aantaleenheden aangeboden voor deelnameaan de toekomstige vredesmacht in ex-Joegoslavië. Ook eenheden van deland-, luchtmacht en marine, die al ge-stationeerd zijn in het voormalig Joego-slavië, staan op de lijst. De eenhedenzullen pas onder NAVO-commandoingezet worden na een besluit van deNAVO en de Nederlandse regering. Deministerraad heeft op vrijdag 20 okto-ber ingestemd met de lijst van een-heden.

De CDA-fractie van de Tweede Kamertekende bezwaar aan tegen dit plan vanminister Voorhoeve. Dit bezwaar vondechter geen gehoor bij de overigepartijen.De Nederlandse VN-militairen van depantserinfanteriecompagnie die inSimin Han zijn gelegerd, zullen voor6 december terug keren. Bij de her-groepering van UNPROFOR zal desterkte van 20.000 man tot 14.000 manverminderen.

Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

GEBEURTENISSEN IN ANGOLA VAN 13 OKTOBER TOT25 OKTOBER

VN MAKEN BALANS OP

Adj de Rooij

Tijdens zijn rondreis doorAfrjKa neejtUNITA-leider Savimbi aftn'de Zambl-aanse en Zuid-Afrikêanse lei'derssteun gevraagd vo&f he^A'hgolesevredes-proces. JRaathi/^ heeft hij eenaantal gevoeiigej~öTitiertv.erpen aan-gesneden,,zoal$jzijn rol l/Hfehervat-ting va,n de porlog z«J 1992'~&n debedreig/ng van de stabiljteit in Angoladoor ée aanwezigheid van Zuid\ huurlingeft. Ook de VN f

make;n""de'~bala8&~Qpjiiii de eerstfjéén jaar j

, S\. jj"*~Tl'" JVoor dit'firtikel^is o.brgeörjtf'l ge-maakt vah<4e v'bigende periodieken:SWB (Summatyof Worldferoaijicksfs-)^Facts en Reports, AngölaT^ïlaceMonitor, 'Le Monde en Le Monde Diplomatique.

SAVIMBE BETUIGT SPIJT.

Tijdens een persconferentie in Lusaka(Zambia) betuigt Savimbi openlijk zijnspijt dat hij drie jaar geleden Angolain een nieuwe oorlog heeft gestort. Hijgeeft toe dat de hervatting van de vij-andelijkheden had kunnen wordenvoorkomen indien beide partijen de wilhadden gehad die zij nu hebben. Hijbenadrukte nogmaals dat UNITA geenenkele intentie heeft om de oorlog tehervatten.

Deze uitspraak deed hij naar aanlei-ding van twijfels die sommigen hebbenover UNITA. Savimbi zei dat UNITAhet Angolese volk de kans wil gevenom het proces van sociale en eco-nomische opbouw van Angola tebeginnen. Savimbi waarschuwdeechter voor een oorlog om de olie.Volgens hem is de strijd om de olie-reserves zoals in Cabinda een bedrei-ging voor het vredesproces. Het pro-bleem moet door de Angolese regeringmiddels onderhandelingen wordenopgelost. Hij zei verder niet teleur-gesteld te zijn dat hij geen president is

geworden en zegt tevreden te zijn met^,de "pmt~van'*vice-president, die hij in

1996 zal aanvaarden indien er vierministèriesNdpor UNITA wordengeleid. \ "\,

ï x*w- .r--*'De nu ólj-jarige Savimbi laat UNITAvrij in hét eventueel kiezen v'an eenjongere -en meer energieke mah voorde functie-.van yipe-president voor deregerjing"Van natipriaie eenheidj.̂ ..̂ .,,

Januari zal worden geïn'stalleerd. In-dien hij door U|IITA gekozen zouworden voor de,,post van twefcde vice-president, zou' dit zijn vanwege zijn* ~ ; . i is1ervaHn^eji"riet vanwege zijn leeftijd.Savimbi zet .zin rondreis, in Afrika

S'!K ? \.voort en hpoptü in januarj.-1-.uanda tebezoekenjwanöeer de.4aatstè, vredes-besp:rcKngen.^nef de regering'".zullen

j

Executive Outcomes. Volgens dedirecteur van de firma Executive Out-comes, Eben Barlow, heeft het bedrijfeen contract van twee jaar met deAngolese regering en niet met Savimbi.Daarbij liet de manager documentenzien waarin duidelijk bleek dat hetbedrijf een contract heeft met deAngolese regering voor de opleidingen integratie van UNITA-militairen.

""UNITA heeft die clausule geschraptnadaj zij na de verkiezingen de oorloghervatte. Eben Barlow verweerde zichdoor te verklaren dat zij niet de enigeZuidHAfrikanen zijn in Angola. In het

jnppjdjp van Angola zouden Zuid-Afrikarftjn UNITA assisteren bij detraining van militairen en UNITAhelpen bij'rde voorbereidingen om deoorlog te/hervatten.

l \e vooïlichtingsfunctionaris

van hét beojrijf iCgilJ.e^besjissing overhet y,èrtrek van de, huurlingen^ alleendoör|de Angolese règeriag „genomenworden.

HUURLINGEN./AANSLAÖ"qjp GENERAALBEN-BEN, l /

i.eki

'aankomst in Pretoria heejrt4 Op I4'>pktobe/ is een soldaat van dede Zuid- Afrikaanse vice/'' persoonlijke^garde van de chef van de

generale stlf van UNITA, generaal

Bij zïjiSavimipreside:vraagdAngolade Zuid-snedenalle hu]daarmilen. Volgens Sabedreiging voor de |'tabilitét in het ^Am-érika (W^shingtén), Jardoland. De nuurlingenlijn gekoineji om/ ïvtuecalia, verklaarde/ in een com-in een oorlog te vachten maar1iu'*iêf mjjmiqué, da'jt het incident op 14vrede is, is'ipr voor Jien in Angola geep pjèober in Luanda onomstotelijk eenwerk meer. fea\Tmb^}}eénrfê"eds bij zij|i f aanslag was op'feetieven van generaalbezoek aan Z^id-Afrika in mei meidèf Ben-Ben. Volgens hem deelt UNITAZuid-Afrikaanse president .KÏajndeTaover dit onderwerp ges'pf'qKën.Savimbi lobbyde bij presidentMandela om <fe terugkeer van alle

steun g -esproces,„iiiL Arlindo Chepda Pena, alias Ben-Ben,>robleem 4fiet "dpor een onbekende schutter in de voet

aan^e- g|gshp,ten.4 Opmerkelijk was datmogelijk fgefteraal Oen-Ben enkeje minuten

uitzetten op-™:l daarvoor o^dezeKde ple^eeft gestaan.;es te versiïërx j j ,J ft--f » |

ij een )Dè' UNITA vertegenwoordiger inï . s;'*' . . . . . . i ^

Zuid-Afrikaanse huurlingen veilig testellen. De huurlingen trainen hetAngolese leger.

Veel voormalige Zuid-Afrikaansesoldaten werken voor het in Pretoriagevestigde (huurlingen) bureau van

de mening niet van de Angolese politiedat de bodyguard, Francisco Matias,door een verdwaalde kogel is getroffen.UNITA verwacht meer overtuigenderesultaten uit het onderzoek. DeLuandese politie-commandant, com-missaris Ferreira Neto, zegt dat deUNITA-beschuldigingen op dit gebiedvals zijn. De regering blijft bij haarverklaring omtrent de afgedwaaldekogel. The Joint Commission is een

gJöfo-Scoop/nummer 19/01 november 1995

eigen onderzoek gestart en vraagt departijen geen voorbarige conclusies tetrekken.

De UNITA-zender m Jamba, Voice ofResistance of the Black Cockerel ofGalo Negro (Portugese benaming),heeft op 23 oktober verklaart dat deUNITA-generaals niet naar Luandazullen terugkeren als de veiligheid vanhen niet gegarandeerd is. GeneraalBen-Ben verklaarde vanuit zijn hoofd-kwartier in Bailundo, dat de aanslagde lopende besprekingen met de re-gering niet zullen verstoren. Dezebesprekingen moeten het vredesprocesversnellen, met name op het gebied vande vorming van een Angolees leger.

COMMANDANT CABINDA-FRONT KOMT OM BIJ ONGELUK

De generale staf van de FAA (rege-ringsleger) heeft de dood bekendgemaakt van de commandant van hetCabinda Front, de FAA-generaal JoséPedro Fernandes da Silva. Hij is op20 oktober om 16.30 lokale tijd tijdenseen verkeersongeluk om het levengekomen. Op 27 september is de gene-raal nog een staakt-het-vuren van viermaanden overeengekomen met derebellen van de FLEC-Renewal in deprovincie Cabinda. De rebellen strevennaar een onafhankelijk Cabinda.

FRANKRIJK ZEGTECONOMISCHE STEUN TOE

De Franse minister van economischezaken, Jacques Godfrain, heeft tijdenszijn bezoek aan Luanda op 19 en 20oktober een economische overeen-komst getekend ter waarde van 22miljoen Franse Francs voor het reno-veren van het ziekenhuis in Benguela.De minister werd bij zijn bezoekvergezeld door een delegatie van 40zakenlieden. Het is een teken datFranse ondernemers geïnteresseerd zijnin investeringen in Angola.

Frankrijk is de tweede leverancier ende tweede klant van Angola. De Franseoliemaatschappij ELF produceert 30%van de Angolese olie en neemt daarmeeeen tweede plaats in achter de Ameri-

10 -

kaanse maatschappij Chevron, die60% van de olie produceert. Angola iseen van Frankrijks meest begunstigdelanden geweest totdat de oorlog in1992 opnieuw losbrandde.

De Franse ontwikkelmgsbank (CFD)heeft Angola een lening van meer dan1.2 miljard Francs toegekend die opdit moment geblokkeerd is vanwegeeen met betaald bedrag van 72.4miljoen Francs. Indien Angola aan zijnverplichtingen voldoet zal er nog eenbedrag van ca, 570 miljoen Francsvrijkomen. De totale buitenlandseschuld van Angola bedraagt op ditmoment meer dan 10 miljard dollar.

LANDBOUWSAMENWERK1NGMET NAMIBIË

Angola en Namibië versterken hunsamenwerking op het gebied van delandbouw. De Namibische ministervan landbouw, water en plattelands-ontwikkeling, Nangolo Mbumba, heeftmet zijn Angolese collega Isaac dosAnjos onderwerpen besproken m,b.t.voedsel, landbouw en veeartsenij. DeNamibische minister sprak de hoop uitvoor zijn vertrek een samenwerkings-verdrag over landbouw te kunnentekenen tussen Angola en Namibië.

De voedselsituatie in Angola blijftprecair. Het plantseizoen is begonnenzonder dat de meerderheid van devluchtelingen is teruggekeerd. Debevolking begint langzaam terug tekeren, met name in de provinciesBenguela, Huambo, Bié en Bengo. Eris ook begonnen met de voorberei-dingen voor de repratiëring van zo'n300.000 Angolese vluchtelingen die inde buurlanden verblijven.

Het ministerie van landbouw en deFAO (wereld voedsel- en landbouw-organisatie) coördineren de distributie van7000 ton zaaigoed en meer dan l .2 miljoenlandbouwvverktuigert Ongeveer 60% vanhet zaaigoed en gereedschappen zijn alin de provincies aanwezig. Er zijnprovinciale humanitaire coördinatie-groepen met vertegenwoordigers van deregering en UNITA opgericht en ope-reren in drie provincies.

ONTSLAG MINISTER VANHANDEL

Op advies van de minister presidentheeft president Dos Santos de minis-ter van handel en toerisme. JoaoCelestino Dias en de plaatsvervangendminister van planning, Joao Baptisme,ontslagen. De ministers zijn vervangendoor respectievelijk Manuel Franciscoen Joao Baptista Kussumua.

Op 9 oktober heeft de Namibischeminister van handel, HidipoHamutenya, nog een gesprek gehadmet minister Dias. De Namibischeminister maakte op zijn doorreis naarLissabon een tussenstop in Luanda ennam de gelegenheid waar met zijnAngolese collega, Celestino Dias tespreken.

DEMINING-DETACHEMENTVERTROKKEN

Het Nederlandse detachement is na eeneerder gepland vertrek op 11 oktober,op woensdag 25 oktober alsnog afge-reisd naar Angola. Het detachement,dat bestaat uit zeven mannen en éénvrouw, zal worden toegevoegd aan deMine Awareness Training School, dieonder Frans commando staat. Deinstructeurs uit het detachement zulleningedeeld worden in een instructieteamdat 250 aspirant mijnenruimers,inclusief 50 man van UNITA, gaatopleiden. De mijnenruimers wordengerecruteerd door INAROE, AngolanNational Institute for the Removal ofExplosives.

Er zijn in Angola ook NGO's (NonGovemmental Organisations) op hetgebied van mijnenopruiming werk-zaam, waaronder NPA (NorwegianPeople Aid). Een Zuid-Afrikaansecommerciële firma is door de VNgecontracteerd voor het mijnenvrij ma-ken en controleren van 7000 km weg.

JOINT COMMISSIONBESPREEKT VOORTGANG

Tijdens de 24-ste sessie van de JointCommission in Luanda op 19 oktoberzijn onderwerpen als de ontplooiing

Mo-Scoop/nurnrner 19/01 november 1995'iJ

van UNAVEM, de troepenreductie, devorming van een gezamenlijk leger ende demining besproken. De commissiekomt tot de conclusie dat er grote pro-blemen worden ondervonden op dezegebieden, met name wat betreft detroepenreductie en de vorming van hetAngolese leger. Tot zover heeft deAngolese regering haar leger met nogniet één soldaat gereduceerd. De dis-cussie over deze onderwerpen zijntijdelijk stopgezet i.v.m. de aanslag opgeneraal Ben-Ben.

ONTPLOOIING VAN UNAVEM

De sterkte van UNAVEM is inmiddelsbijna 5000 man. De VN verwachtendat eenheden uit Argentinië en Zam-bia eind oktober zullen zijn ontplooid.De volgende eenheden zijn al actiefinAngola:- een bataljon uit Uruguay en Indiasinds augustus;- een bataljon uit Zimbabwe enRoemenië die hun ontplooiing nage-noeg hebben afgesloten in de respec-tievelijke sectoren noordoost en zuid-oost;- de kwartiermakers van hetBraziliaans bataljon waarvan wordtvenvacht dat het bataljon eind oktoberin sector oost zal zijn ontplooid;- een Portugese logistieke-compagniesinds eind augustus;- een Indiaase genie-eenheid en eenRoemeens veldhospitaal die volledigoperationeel zijn;- een Braziliaanse genie eenheid diebegonnen is met ontplooiing;- een Russische helikoptereenheid dievolledig operationeel is;- de Bengaalse genie-eenheid, deArgentijnse marine-éénheid en de brug-compagnie uit de Republiek Koreahebben hun verkenningen uitgevoerden worden in oktober verwacht.

Het Britse logistieke bataljon is na zijn"Tour of Duty" naar huis teruggekeerd

en vervangen door een commerciëleleverancier.

TROEPENREDUCTIE EN NIEUWTE VORMEN ANGOLESE LEGER

De Joint Commission heeft de regeringen UNITA gevraagd om een meerdynamische aanpak voor de vormingvan een Angolees leger om daarmeenegatieve effecten op de troepenont-manteling van UNITA te voorkomen.Politieke analisten zeggen dat er tast-bare resultaten zijn maar een anderebron beschuldigt UNITA ervan steedsweer nieuwe onduidelijke ideeën naarvoren te brengen. Daarmee zou hetproces dat op 20 oktober had moetenbeginnen vertraagd zijn. De commissieis verheugd dat van de 15 geplandequartering-areas er reeds 14 zijn geko-zen en de werkzaamheden in de quar-tering-areas in Vila Nova (no vanHuambo) en Lunduimbali (nnw vanHuambo) tot een einde komen. Dequartering-areas in Negage (Uige),Quibaxe (Kwanza-Norte) en Quibale(Kwanza Sul) zullen volgens decommissie mogelijk eind oktober ge-reed zijn.

Volgens de VN blijft ook de finan-ciering van de demobilisatie en her-integratie een probleem. De operatievergt een bedrag van 104.5 miljoendollar waarvan 54.4 miljoen nodig isvoor de quartering-areas. Tot op hedenis slechts 19.9 miljoen dollar toege-zegd. De secretaris-generaal van deVN, Boutros-Ghali, heeft nog eensduidelijk gemaakt dat de onbetaaldecontributies voor vredesoperatiesinmiddels zijn opgelopen tot 2.4miljard dollar waarvan 117 miljoenzijn bestemd voor UNAVEM III.De ontmanteling van UNITA zaltevens moeilijk blijven totdat debesprekingen over de vorming van eenAngolees leger zijn afgerond. Volgensde commandant van UNAVEM III,

generaal Felipe Valerio Sibanda, zullenUNITA-militairen alleen maar naar dequartering-areas gaan indien dedemobilisatie van de FAA en deintegratie van FAA en UNITA in hetAngolese leger, gelijktijdig plaatszullen vinden. Volgens het Lusaka-pro-tocol zullen zo'n 200.000 militairen inhet Angolese leger geïntegreerdworden en zullen ca. 110.000-120.000militairen niet gedemobiliseerd kunnenworden alvorens zij een beroeps-opleiding hebben gevolgd.

Savimbi sprak gedurende zijn bezoekaan Zimbabwe met president RobertMugabe, voorzitter van de Organisatievan Afrikaanse eenheid, ook al overdit onderwerp. Flij wilde advies overhoe de demobilisatie en integratie vande rivaliserende Angolese partijen aante pakken. Mugabe heeft dit probleembij de onafhankelijkheid van Zimba-bwe in 1980 ook aangepakt. Circa120.000 Angolese militairen moetengedemobiliseerd worden, hetgeen eenmoeilijk karwei zal worden. Velen vanhen zijn zogenaamde kind-soldaten diealleen oorlog kennen en een sombervooruitzicht hebben om werk te vindenin het burgerleven.

De Angolese premier, MarcolinoMoco, verklaarde dat er moed voornodig is om de resultaten en tekort-komingen vast te stellen. Hij omschrijftde militaire en politieke situatie alspositief. Het aantal gewelddadighedenis afgenomen en het vrije verkeer vanpersonen en goederen komt opgang.De resultaten m.b.t. troepenontman-teling, demobilisatie, gezamenlijkeintegratie in het Angolese leger en deterugkeer van de Snelle InterventiePolitie (RRP) in verzamelgebieden zijncruciale taken nu de eerste verjaardagvan het Lusaka-protocol op 20 novem-ber nadert.

B-Scöop/nummer 19/01 november 1995 11

Regional htadquartes |~0] Quartering areasUNTTA

mixed teamsitemilitary and police observers fAl Quarteril>g area3

Rapid Reaction Force

Teamsite military observersl p | Weapon collection area

Teamsite police observers '

ZAMBIA

NAMIBIA

12 Infb-S coop/nummer 19/01 november 1995

OVERZICHT MIDDEN-OOSTEN 16 T/M 31 OKTOBER

HIGHLIGHTS ISRAËL

Drs J.H.M, van Sloiui

Voor dit overzicht is o.a. gebruikge maakt van de volgende periodieken:de Volkskrant, de Telegraaf, NRCHandelsblad en Le Monde,

ISRAËL WAARSCHUWTPALESTIJNENDe secretaris-generaal van hetIsraëlische Ministerie van Buiten-landse Zaken, Uri Savir, uitte op 22oktober een serieus dreigement aan dePalestijnen. Hij zei dat de terugtrekkingvan het Israëlische leger uit Palestijnsesteden op de bezette WestelijkeJordaanoever meteen kon wordenbevroren in geval van nieuwe Pales-tijnse terreurdaden. Savir, die als eengematigd politicus geldt, vermelddeverder dat "een half dozijn terroristenvoldoende is om het gehele vredes-proces te kunnen saboteren", een

opmerking die waarschijnlijk werdingegeven uit vrees voor nieuweextremistische acties.Toch lijkt een toestand van vreedzameco-existentie op voorhand niet uit-gesloten. De verzoening tussen PLOen Harnas krijgt langzaam maar zekervorm. Harnas beraadt zich sinds vorigeweek zelfs op deelname aan de ver-kiezingen voor de Palestijnse bestuurs-raad (met Arafat als voorzitter), die injanuari volgend jaar zullen wordengehouden. Sommige bronnen ver-melden dat de PLO en Harnas iederogenblik een wederzijds akkoordbekend kunnen maken dat op hetogenblik in islamitische kringen cir-culeert. Al weken doen geruchten deronde dat Harnas bereid is de wapensneer te leggen in ruil voor een politiekerol in de autonome gebieden. Dit werdzondag 22 oktober in het weekblad 'AlWatan' bevestigd. Arafat eist echter

'Mij is op-gedragen usucces toete wensen.

V

Dat blijftdan tussen

Ie Monde, 14 oktober 1995

dat Harnas deze positie niet afdwingtdoor dreiging met terroristische acties.

De Palestijnse Autoriteit (PA) lijkt instaat Harnas te bewegen tot een wa-penstilstand. Niet alleen de arrestatie-golven onder Hamaskader in deGazastrook en de Westelijke Jordaan-oever, maar ook de afkalvende pu-blieke steun voor deze beweginghebben de manoeuvreerruimte van PA-leider Arafat ten opzichte van Harnassterk uitgebreid.

'FEESTELIJKE' UITTOCHTISRAËLIËRS UIT JENINVoor het eerst in 28 jaar zal kerstmisin Christus' geboorteplaats Bethlehemonder Palestijns bestuur plaatshebben.Eind december zouden zes steden opde Westelijke Jordaanoever ontruimdzijn, waaronder ook Bethlehem. DeIsraëlische Minister van BuitenlandseZaken, Shimon Peres, kondigde aandat de terugtrekking van Israëlischemilitairen uit de WestelijkeJordaanoever aan zou vangen in destad Jenin. Dinsdag 24 oktober ver-trokken zo'n 50 Israëlische grenssol-daten en politie-agenten. Woensdag 25oktober namen de eerste Palestijnseagenten hun plaats in.

Over enige weken zal de Palestijnsepolitie-macht in Jenin (met duizendman) naar alle waarschijnlijkheid opvolle sterkte zijn. Een van de eerstetaken wordt dan het onder controlebrengen van het wapenbezit, zoals datook eerder in de Gazastrook gebeurde.Vanuit de amper een halve kilometervan Jenin gelegen nederzetting Kadunwordt het Palestijnse feestgedruis metgemengde gevoelens bekeken. Dejoodse kolonisten vrezen voor hunveiligheid nu de Palestijnen de machtin handen krijgen in zes Palestijnsesteden. Zij zien hun nabije toekomstsomber tegemoet.

JIHAD-TERRORISTENLEIDERVERMOORDHet nieuws dat de 'uitvinder' van dePalestijnse zelfmoordacties tegenIsraël, Fathi Shkaki, donderdag 26oktober op Malta werd vermoord, heeftzowel binnen Israëlische als Palestijn-

ïö-Scoop/nummer 19/01 november 1995 13

lse kringen voor veel opschuddinggezorgd. Algemeen wordt aangenomendat de Israëlische veiligheidsdienst, deMossad, verantwoordelijk is voor zijnliquidatie. De 43-jarige kinderartsstond sinds 1988 aan het hoofd van demeest radicale vleugel van dePalestijnse islamitische Jihad.

Israëlische veiligheidskringen hebbenreeds gewaarschuwd voor Palestijnsewraakacties op joodse doelen. Arafatheeft de radicale Islamitische groe-peringen opgeroepen af te zien vanwraakacties omdat daarmee deIsraëlisch-Palestijnse bestuursover-dracht op de Westelijke Jordaanoeverin gevaar zou worden gebracht.

In de autonome Palestijnse Gazastrooken in de stad Hebron zwoeren aanhan-gers van de Jihad, alle welbedoeldewoorden van Arafat ten spijt, wraakvoor de moord op Shkaki. De bewe-ging, gevormd in de jaren tachtig, isonder meer verantwoordelijk voor twee

bloedige aanslagen op Israëlischebussen in het afgelopen halfjaar,waarbij in totaal 30 mensen om hetleven kwamen. De Islamitische Jihad

Israël draagt Jenin over

/^Tulkam) »Nab!us

fTel Aviv Westelijke\

Ra ma l la h

JERUZALM

Jenchoo

B.ethl.ehem

) * Hebron

ISRAtL'de Volkskrant, 26 oktober 1995

is fel gekant tegen het vredesprocestussen Israël en de Palestijnen. Shkakiwerd in 1988 na het uitbreken van dePalestijnse volksopstand, de Intifada,op last van de toenmalige IsraëlischeMinister van Defensie, Yitzhak Rabin,van de Gazastrook naar Libanon ver-bannen. De groepering heeft on-middellijk een opvolger benoemd voorhaar vermoorde leider. Het is deveertigjarige econoom RamdanAbdallah Shalah, afkomstig uit deGazastrook.

De politieke moord op Shkaki heeftgeen negatieve invloed gehad op deIsraëlische aanwezigheid tijdens dedriedaagse topconferentie in deJordaanse hoofdstad Amman. Deboodschap van zowel de Egyptischeminister van Buitenlandse ZakenMoussa als zijn Israëlische collegaPeres spraken in dit verband boek-delen: de liquidatie van de radicaleleider heeft geen enkele invloed op hetvredesbeleid in het Midden-Oosten.

14. Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

GEBEURTENISSEN IN MOLDAVIË VAN DECEMBER 1994 TOTHEDEN

NATIE IN DE PUBERTIJD

Tint Merks

Nederlandse militairen wonen enwerken, verspreid over de gehelewereld, Optreden in KL-, VN-, WEU-of NATO-verband, soms in groteregroepen of eenheden, vaak ook metslechts enkele collega 's. Een enkelingstaat er alleen voor. Een van deze, vanhuis en haard verstoken eenlingen,werkt in het kader van een CVSE-missie in Kishinov, Moldavië. Eenklein land, ingeklemd tussen de 'reu-zen ' Roemenië en Oekraïne.

Hier in Moldavië is men na jarenSowjet-overheersing hard bezig eeneigen staat op te bouwen. Toch blijktdit makkelijker gezegd dan gedaan,want de wortels van velen van dehuidige inwoners van het land hebbeneen vreemde oorsprong. Vit Stalinsonvolprezen 'verdeel en heers 'politiekgeboren, bestaat het huidige Moldaviëeigenlijk pas sinds 1940. Stalins ideewas een buffer te construeren tussendie, in zijn ogen, eigenwijze enonbetrouwbare Roemenen en deOekraïne, de graanschuur van hetSowjetrijk. Hiertoe liet hij etnischeRoemenen uit Moldavië naar Cen-traal-Azië en Siberië deporteren.Vervolgens werden de vrijgekomenplaatsen ingenomen door import-Russen en Oekraïners. Om het plannu af te maken werd aan deze laatstegroep alle invloedrijke juncties toe-bedeeld. Het Russisch werd de offi-ciële taal, en op deze wijze beschikteStalin eenvoudig en snel over eenloyaal marionettenregime.

In de tweede helft van de jaren '80begint het te borrelen en te gisten inMoldavië. Opgestuwd door stedelin-gen en studenten komt er een nationa-listische beweging op gang. DeRussisch-Oekraïnse minderheidverliest meer en meer grip op de maat-schappij, w'at zich uit in het afschaffenvan het Russisch als enige officiële

19/01 november 1995

taal. Nadat, tijdens de Moskou-coupin 1991, de bevolking van de grotesteden in Moldavië massaal haarsteun had betuigd aan de oppositievan Yeltsin, en de terugkeer vanGorbatsjov had geëist, was de tijd rijpvoor onafhankelijkheid. Op 27augustus 1991 riep de AlgemeneVergadering van het MoldavischParlement de algehele onafhanke-lijkheid uit.In dit artikel wordt een overzichtgegeven van de gebeurtenissen betref-

fende Moldavië in het afgelopen jaar,van medio '94 tot medio '95. De inde-ling van dit artikel is dan ook als volgt- De jongste geschiedenis- Situatie eind '94- December '94 t/m augustus '95- Afsluiting

Voor de samenstelling van dit over-zicht is hoofdzakelijk gebmik gemaaktvan de navolgende open bronnen:- Summary World Broadcast of theBBC, Farmer Soviet-Union States- The Economist Intelligence UnitCountry Report, 2nd Qtr 1995.- Chaillot Papers -18-, 'Peacekeep-ing in the Soviet Successor States' byRoy Allison, Institut d'Etudes deSecurité, WEU.

— TRAWS - DNJESTRIË

= GAGAUZ1Ë

15

DE JONGSTE GESCHIEDENIS

HET CONFLICTHet uitroepen van de onafhankelijkheidin augustus '91 werd onmiddellijkgevolgd door het uitschrijven vanalgemene verkiezingen. MirceaSnegur, oud-communist, werd totPresident gekozen. Hij kreeg tijdelijkextra bevoegdheden van het parlementom de noodzakelijke hervormingenvlot door te kunnen voeren. De poli-tiek van het land kende op dat momenteen aantal invloedsgroepen:

De Moldaven, meerderheid, Roemeensgeoriënteerd, achten de tijd rijp vooreen definitieve breuk met alles watRussisch is. De extremen onder henstreven naar opgang in een Groot-Roemenië.

De Gagauzen, minderheid, Turksgeoriënteerd, zuidelijke plattelands-bevolking, willen autonomie. Zij zijnnooit erg beïnvloed geweest door derussificatie omdat velen van hen lezennoch schrijven kunnen.

De Russen en Oekraïners, minderheid,Russisch georiënteerd, bewoners vande oostelijke oever van de rivierDniestr. Zij vrezen, terecht, dat met deonafhankelijkheid een einde komt aanhun bevoorrechte positie. Zij wensenhandhaving van de voormalige statusquo.

Het Veertiende Leger van de voorma-lige Sowjet-Unie, bevindt zich op deoostelijke oever van de Dniestr. Dezemilitairen zijn reeds zo lang hiergelegerd dat velen van hen vollediggeïntegreerd zijn in de Moldavischesamenleving. De Commandant,Generaal-Ma-joor Lebed vaart eenkoers, waarop zijn bazen in Moskouamper vat lijken te hebben.

Ziehier alle ingrediënten ten behoevevan een voedingsbodem voor eenburgeroorlog. Daar lijkt het ook op,als de Russen en Oekraïners hunwensen omzetten in daden en de ooste-lijke Dniestr-oever tot autonoomgebied verklaren. De Republiek Trans-Dniestrië is geboren. Echter, interna-

tionale erkenning blijft uit. Mede,omdat de oostelijke oever de voor-naamste industrie herbergt, gaat deMoldavische regering in de tegen-aanval, en betwist de wettigheid vande eenzijdig uitgeroepen status. Eengewapend conflict volgt, weliswaar opbeperkte schaal. De Trans-Dniestriërsmisrekenen zich als ze vertrouwen opde hulp van Lebed's Veertiende Leger.Deze beveelt zijn mannen zich verrete houden van dit conflict, maar waar-schuwt de Moldavische regering, dathij een inname van Trans-Dniestrië, endus een nederlaag van de Russen, nietzal accepteren. Een nieuwe status quois een feit; Moldavië mag niet, Trans-Dniestrië kan niet. We schrijven zomer1992.

Een periode van onrust, die je nog hetbeste kan omschrijven met 'Guerilla-warfare', volgt. Pesterijen over enweer, komen pas tot een eind met deinstallatie van een gedemilitairiseerdezone, aan weerszijde van de Dniestr.Toezichthouder hierop is een vredes-macht, bestaande uit Russische-,Moldavische- en Trans-Dniestrischeinfanteriebataljons. Tevens komt er eenachtkoppige CVSE-commissie naar dehoofdstad van Moldavië, om herstelvan een normale situatie te begeleiden.Onderhandelingsronden volgen elkaarsnel op maar het geboekte resultaat isgering. De splitsing van het land treftvoornamelijk de burgerbevolking, diequa levensstandaard sterk terugvalt. Erheerst een algeheel gebrek aan brand-stof, wat zijn weerslag heeft op delandbouw, veruit Moldavisch' grootstearbeidssector. Het landklimaat zorgtervoor dat de winters nog eens extraonbarmhartig worden, voor de reedszoveel geplaagde bevolking. Dezesituatie duurt ongeveer twee jaar

SITUATIE EIND '94De situatie in de laatste maanden van1994 is er een van gewapende vrede.In de Republiek Moldova is de Demo-cratische Agrarische Partij veruit in demeerderheid in het Parlement. Zij staaneen gematigde politiek van onafhan-kelijkheid voor, met zowel banden metRoemenië, als met Rusland en de

Oekraïne. De herenigingssentimententen opzichte van Roemenië, die vanafhet begin van de onafhankelijkheid zeersterk waren, lijken nu reeds behoorlijkafgekoeld.

Dit heeft de betrekkingen met de op-standige regio Trans-Dniestrië positiefbeïnvloed. De angst van veel etnischeRussen en Oekraïners in deze regio,om door een eventuele hereniging vanMoldavië en Roemenië gedegradeerdte worden tot vreemdelingen in eigenland, lijkt ongegrond. De regering vanTrans-Dniestrië blijft echter bij de vre-desbesprekingen een akkoord in de wegstaan. Onafhankelijke waarnemerswijten dit aan de 'Mafia-achtige'regeringsvorm in deze regio, die inbuitengewone mate persoonlijk gewinhaalt uit de gedwongen splitsing vanhet land. Moldova moet torenhogebelastingen betalen op alle invoer, enalle uitvoer in zake Trans-Dniestrië.Een akkoord zou deze profijtelijkesituatie beëindigen.

Veel beter is de verhouding van deregering van Moldavië met een andereopstandige groep binnen de lands-grenzen; de Gagauzen. Ook Gagauziëstreeft naar een zekere mate van onaf-hankelijkheid binnen de Republiek,maar is vanaf het begin 'on speakingterms' gebleven met de Moldavischeregering in Kishinov. De plannen ende belangen van Gagauzië staan danook niet in verhouding tot die vanTrans-Dniestrië, Een zekere mate vanzelfbestuur, behoud van eigen waardenen cultuur, en vrijheid van taal in hetonderwijs zijn de speerpunten in hetvrijheidsstreven van de Gagauzischebevolking.

Het Veertiende Leger van GeneraalLebed is nog altijd gelegerd op derechteroever van de rivier de Dniestr.Hoewel Lebed onomwonden zijnmisprijzen uit over de regering vanTrans-Dniestrië, staat vast dat hij ingeval van een gewapend conflict dezijde van de etnische Russen zalkiezen. Veel van deze Russen zijndiepgeworteld in de maatschappij, envelen zijn op een of andere manierverbonden met het Veertiende Leger.

15 IhTo-Scóop/nüfrirriër 19/01 november 1995

In een vraaggesprek heeft 90% vanLebeds officieren verklaard zich indeze regio 'thuis' te voelen, en eeneventuele terugtrekking van het leger,als emigratie te beschouwen.

De laatste machtsfactor die hier tersprake komt is het vredesleger, bedoeldom een gedemilitairiseerde zone instand te houden aan weerszijden vande oevers van de Dniestr.Oorspronkelijk en theoretisch op ba-sis van evenredige vertegenwoordigingontworpen, en met multilateraalgoedvinden ingezet, blijkt het leger nuvooral aan Moldavische kant onrustte baren. Hoewel alle partijen zichveelal aan de overeengekomen militairesamenstelling houden, blijken de Rus-sische bataljons van de Vredesmachtveruit superieur in materiaal enmaterieel. De Moldavische onrust isgelegen in het feit, dat men vreest datin geval van een gewapend conflict deRussische bataljons hun onpartijdig-heid zullen laten varen, en ogenblik-kelijk de kant van de etnische Russenin Trans-Dniestrië zullen kiezen.

DECEMBER '94De belangrijkste gebeurtenis vandecember is ongetwijfeld de parlemen-taire goedkeuring van de Status Apartevan Gagauzië. In het parlement vanMoldavië is het voorstel tot gedeel-telijke onafhankelijkheid van dezeregio met een twee-derde meerderheidvan de stemmen aangenomen. Eenjaartevoren was dit voorstel in vrijweldezelfde vorm nog afgewezen door hettoenmalige parlement. Destijds be-stond het parlement voornamelijk noguit dezelfde personen die er in de perio-de van de Sowjet-Unie ook al deel vanuit maakten.

De onafhankelijkheid van Gagauzië isvooral gelegen in een volksvergaderingdoor middel van referenda, taalvrijheiden een direkte vertegenwoordiging vanhet regionale regeringshoofd, de 'Bash-kan', in de regering van de Republiek.De Bashkan is qualitate qua Vice-Pre-mier in het kabinet van Moldavië.Gagauzië erkent het parlement vanMoldavië als hoogste orgaan, en deeltten volle mee inzake landsverdediging

en belastingen.

Tevens zijn in december nieuwe onder-handelingen gestart tussen Kishinov enTiraspol omtrent de economischeproblemen van beide regios. Hierbijzijn zaken als de heropbouw van debruggen over de Dniestr, het taal-probleem en de munteenheid uitgebreidter sprake geweest. Beide partijenmeldden vooruitgang, ondanks ob-structie van de andere zijde.

Op 25 december 1994 is in Kishinoveen nieuwe politike partij opgericht.Het betreft hier de CommunistischePartij van Moldavië. Speerpunt van deCPM is toenadering tot Moskou en eenvaste basis binnen het GOS.

JANUARI '95Januari is de maand waarin hetVeertiende Leger veel in het nieuws is.In de eerste dagen van januari gonsthet van de geruchten dat er een specialemissie uit Moskou zal komen, doelonbekend. Velen verwachten dat dezeregeringsmissie als doel heeft, het uitzijn functie zetten van de omstredenCommandant van het Veertiende, deGeneraal Lebed. Hieromtrent gevraagdantwoordt Lebed dat hij op de hoogteis van de komst van de missie maardat het hier een reguliere inspectiebetreft. Ook de ontkenning van eenhoge militair in Moskou kan de onrustechter moeilijk wegnemen.

Tegelijkertijd (toevallig?) doet eenonderminister van Defensie in Moskoueen uitspraak betreffende hetwegtrekken van het Veertiende: " Hetis onrealistisch te denken dat met hetterugtrekken van het Veertiende Legeronze aanwezigheid in de voormaligeSoviet Republiek Moldavië volledigten einde is, daarvoor is de regio vante groot strategisch belang."

Begrijpelijkerwijs leidt dit tot nog meerongerustheid aan de kant vanMoldavië. Het hele bezoek van demissie lijkt echter met een sisser af telopen. Aan het eind van de maandmeldt Generaal Lebed dat de inspectiesinmiddels zijn voltooid en naar volletevredenheid zijn verlopen. Van zijn

"3o-Scoop/nummer 19/01 november 1995

overplaatsing is, naar eigen zeggen,geen sprake geweest.

De levensomstandigheden verslech-teren snel volgens een onderzoek vanhet Ministerie van Werkgelegenheid enSociale Bescherming. Slechts 10% vande ondervraagden verklaart gelukkigte zijn met de kwaliteit van zijn/haarleven. Als redenen worden in volgordevan belangrijkheid de volgende zakengenoemd: georganiseerde criminaliteit,corruptie, slecht bestuur, hervormin-gen en de nog immer voortdurendeinvloed van de voormalige heersers.

Ook de regering spreekt haar bezorgd-heid uit over de stijging van de crimi-naliteit. Het Ministerie van Justitiepubliceerde cijfers waaruit dit zicht-baar werd. Sinds de onafhankelijkheidis het aantal misdaden in Moldavië per10.000 mensen, per jaar, gestegen van60 naar 100. Droevige uitschieter isde hoofdstad Kishinov, waar dit cijferzelfs 200 bedraagt.

Verder stond de maand januari in hetteken van de aanloop naar de lokaleverkiezingen van 16 april. Partijensloten allianties, verbraken deze weerom andere allianties aan te gaan, enbeschuldigden elkaar op voorhand vanfraude en intimidatie. Alles in de bestedemocratische tradities.

FEBRUARI '95In februari komen de moeilijkheden dieMoldavië heeft om op eigen benen testaan duidelijk naar voren. Enerzijdsis er het bezoek van de Voorzitter vande Raad van Europa, de heer MiquelMartinez, aan Kishinov.

Het bezoek van Martinez is bedoeldals voorbereiding op het eventueletoetreden van de Republiek Moldovatot de Raad van Europa. Dit zou voorKishinov een zeer belangrijke stap zijnop weg naar de internationale erken-ning die het meent nodig te hebben wilhet ooit uit de schaduw kunnen komenvan de voormalige heersers.Gevraagd naar het probleem Trans-Dniestrië antwoordde Martinez: "Demachthebbers in Tiraspol moeten zichrealiseren dat Moldavië op het station

17

staat om de sneltrein te nemen. Het zouerg onwijs zijn om op het perron achterte blijven."Hij sloot het bezoek af met de mede-deling dat hij onder de indruk was vande motivatie en de goede wil van hetvolk en de regering van Moldavië.

Anderzijds was er het probleemGazprom. De aardgasvoorziening aanMoldavië wordt van oudsher verzorgddoor de Russische firma Gazprom. Op27 februari maakte deze firma bekenddat ze, vanwege de hoog opgelopenschulden van de Moldavische Staat(190 miljoen $), besloten had de gas-leverantie te stoppen. Vrijwel meteenhierna werd de daad bij het woord ge-voegd. Heel Moldavië zat zonder gas.De reden van deze catastrofe was,natuurlijk, gelegen in de opdeling vanhet land. Vrijwel alle zware industrievan de regio ligt in Trans-Dniestrië.Zij zijn dan ook de grootverbruikersvan het aardgas, (40%). De rekeninggaat echter naar Kishinov. Nu hadGazprom met de Moldavische regeringafspraken gemaakt omtrent eengasmatigingsbeleid. Onder de voor-waarde dat Moldavië de helft mindergas zou gebruiken, zouden de leve-ranties doorgaan. Aan deze afsprakenvoelde Trans-Dniestrië zich echter nietgehouden, met de uiteindelijke totaleafsluiting tot gevolg.

Er is internationale beroering ontstaanover de onophoudelijke geruchten-stroom betreffende de aanwezigheidvan Spetsnaz-eenheden uit Trans-Dniestrië in, of in de onmiddelijkeomgeving van, de brandhaarden inTetsjenië. Vanuit Tiraspol werden dezegeruchten categorisch ontkend, totdater onomstotelijke bewijzen opdokeninzake het meevechten van militairenuit Trans-Dniestrië, tegen de Russen.De president van de niet erkende rege-ring in de Dniestr-republiek, de heerSmirnov, verklaarde toen hieromtrent:" .. .het inzetten van troepen uit Trans-Dniestrië in dit conflict is niet alleenonwijs, het is zelfs onzinnig. Immers,deze hele regio is gebaat bij eennormale relatie met een stabiel envreedzaam Rusland. Evenwel zijn ervan oudsher troepen uit Trans-Dnie-

strië gelegerd geweest in Tetsjenië. Hetis denkbaar dat deze soldaten, die thansgeheel buiten onze macht vallen, in hetconflict de zijde van Doedajev gekozenhebben."

voormalige Soviet Republiek Molda-vië wil dat haar vroegere bezettings-macht blijft zitten waar hij zit. Tocheen wat vreemde situatie voor een staatdie koste wat kost onafhankelijk wil

r: TRANS • DNJESTRlë

t „ , . . " ' ' I "VEILIGHEIDSZONE

MAART '95Het dreigende vertrek van hetVeertiende Leger houdt ook in maartde gemoederen bezig. In Tiraspol wilmen een referendum houden onder deinwoners van Trans-Dniestrië omtrentde gewenstheid van terugtrekking. Datde uitslag hiervan zich bijvoorbaat laatvoorspellen, kan de organisatoren nietop andere gedachten brengen. AlsGeneraal Lebed met de uitslaggeconfronteerd wordt, (93.3% van degeldige stemmen tegen terugtrekking),reageert hij gelaten, "Iedereen in de

worden. Echter, onder welke woordenmen het ook tracht te verkopen, demotieven van zowel Kishinov alsTiraspol zijn eender : Geld."

Het lijkt er echter steeds meer op datde afspraken zoals die gemaakt zijntussen Kishinov en Moskou, tot op deletter zullen worden nagekomen. Dithoudt onder meer in dat er medio '95een aanvang gemaakt zal worden metde verscheping van materiaal enmaterieel naar Rusland. Met of zonderde goedkeuring van de bevolking van

18 Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995 jj

Trans-Dniestnë.

In Gagauzië is in maart een referen-dum gehouden over de inkleding vande, in december verworven, semi-onafhankelijke status. Alle gemeentenin deze zuidelijke regio moesten eenprincipe-uitspraak doen over deelne-ming aan de nieuwe staatsvorm.Hierbij werd de nadruk gelegd op hetfeit dat men hoe dan ook Moldaviërblijft. Daartoe waren de stembureausvoorzien van zowel de Gagauzische-,als de Moldavische vlag.Onafhankelijke waarnemers die hetproces begeleidden, constateerden eenrustige sfeer tijdens de stemming, waar110.000 mensen aan deelnamen. Vande geldige stemmen was 73% vóór deaparte status van Gagauzië inMoldavië. De grens was getrokken bij60%. Van de 36 gemeenten stemden30 vóór de aparte status. Hiermee werdéén van de struikelblokken voorMoldavië op weg naar toetreding totde Raad van Europa, uit de weggeruimd.

De onafhankelijke Republiek Moldovawerd voor het eerst in haar jongebestaan geconfronteerd met massalestakingen. De protesten richtten zichmet name tegen de economische koersvan de regering. Een van de grootsteklachten was de achterstand in uitbe-taling van de ambtenarensalarissen. Deaanleiding leek een onschuldig dispuuttussen studenten en Universiteit inKishinov met betrekking tot de naam-geving van het vak 'Geschiedenis vanMoldavië'. Tot voor kort heette dit vaknog 'Geschiedenis van de Roemenen'.De studenten eisten dat het vak zijnoude naam zou terug krijgen. De Uni-versiteit weigerde dit, aanvankelijk metvolledige steun van de regering. Inkorte tijd echter, bemoeide alles watnationalistisch was, of juist niet, zichmet de zaak, waarna het in vlot tempoescaleerde. Deze muis krijgt ongetwij-feld nog een staartje.

APRIL '95De maand april was de maand van deverkiezingen in Moldavië. Op 16 aprilkonden de bewoners van 200 dorpenen elf steden naar de stembus om hun

gemeenteraden en burgemeesters tekiezen. Buitenlandse onafhankelijkewaarnemers meldden een ordentelijkverloop van de procedures. Een vegeaanwijzing omtrent de afwezigheid vanenige democratische traditie was hetfeit dat minder dan 50% van de bevol-king haar stem uitbracht. Als gevolghiervan werden de verkiezingen ongel-dig verklaard, en een nieuwe rondeuitgeschreven, voor 30 april. Deopkomst bij de tweede ronde was zomogelijk nog dramatischer dan op de16e. Negatieve uitschieter, Kishinov,waar slechts 20% van het electoraateen geldige stem uitbracht. (In de eersteronde was dit nog 35% geweest.)

Onder de nieuwe grondwet betekendedit dat ook de uitkomst van de tweederonde ongeldig verklaard werd, in dieplaatsen waar minder dan 50% van destemgerechtigden een stem uitgebrachthadden. In deze gemeentes werd nu eenburgemeester aangewezen door dePresident van de Republiek. Alzogeschiedde in Kishinov, laloveni, So-roca, Straseni en een aantal dorpen.

Daar waar de verkiezingen wat minderdramatisch waren verlopen, kwam deregeringspartij, de DemocratischeAgrarische Partij, als absolute winnaaruit de bus. Op maar liefst 60% van debeschikbare bestuursplaatsen kwameen kandidaat van de D AP te zitten.Goede tweede werden de Communis-tische Partijen, met 199 bestuurs-plaatsen. Verrassend was het relatiefmagere resultaat van de Socialisten/Unionisten. Zij verwierven slechts 82posities. Teleurstellend was ook hetresultaat van de Associatie vanVrouwen van Moldova, een schamelenegen zetels was de beloning voor ze-ventig jaren officiële emancipatie engelijkberechtiging binnen het Sowjet-systeem. Politiek in Moldavië blijftvoorlopig een mannenzaak, zo laat hetzich aanzien.

Op 19 april gebeurde dan toch, waarheel Moldavië zijn hart voor hadvastgehouden. Pavel Grachev, deRussische Minister van Defensie,stelde de volledige reorganisatie vanhet Veertiende Leger in Trans-

Dniestnë bekend. Aanvang onmid-dellijk, einddatum l augustus 1995.Het legerplan kwam neer op een zeerforse reductie van het aantal militairen,een terugtrekking van vrijwel al hetzware materieel, en de vernietiging vaneen grote hoeveelheid overbodigemunitie. Als reactie hierop liet Gene-raal Lebed weten geen andere keuzete hebben dan Moskou de hem toever-trouwde taak terug te geven. Later, (ziegeb. mei) zou hij echter laten wetendat hij vastbesloten was aan te blijventot er een politieke oplossing gevondenwas voor het Moldavische probleem.Vast staat wel dat er tenminste éénmilitaire eenheid zal achterblijven omhet gigantische wapenarsenaal van hetVeertiende te bewaken, totdat ookhiervoor een acceptabele oplossing isgevonden. De Moldavische regering inKishinov maakt zich ernstig zorgen,dat veel wapens en materieel in denadagen van het Leger, onopgemerktovergaan in Trans-Dniestrischehanden.

De stakingen en protesten in Kishinovlijken een opmerkelijk succes geboektte hebben. De president, MirceaSnegur, heeft het Parlement gevraagdde grondwet te herzien op het punt vande taal van Moldavië. Hij stelde datdit in het vervolg de Roemeense taaldiende te zijn. In '94 had hij nogverklaard dat Moldavisch een separatetaal was.

MEI '95Ondanks toezeggingen van de staats-secretaris van Buitenlandse Zaken vande Russische Federatie, gedaan tijdenszijn bezoek in de laatste dagen vanapril, omtrent de onwrikbare wil vande Russische regering zich aan deeerder gedane afspraken met Molda-vië te houden, keurt de RussischeDoema een omstreden resolutie goed.De motie luidde :" De terugtrekking van het VeertiendeLeger uit de Trans-Dniestr regio zalleiden tot een sterke verhoging van deinterne spanningen binnen de voor-malige Soviet Republiek Moldova.Hierbij kan have en goed van Russis-che burgers, en dat van Moldavischeburgers van Russische origine, ernstig

tofo-Scoop/nummer 19/01 november 1995 19

m gevaar komen. Daarom dient dereorganisatie, en de daarop volgendeterugtrekking van dit Leger opgeschortte worden, totdat er een politieke oplos-sing ten behoeve van de onvoorwaar-delijke veiligheid van alle inwoners vandeze regio gevonden is."De resolutie werd aangenomen met267 stemmen vóór, O tegen en 2onthoudingen.

De Moldavische regering heeft eenoplossing gevonden voor haar finan-ciële problemen met het Russischebedrijf Gazprom. Eind februari slootdeze firma de gastoevoer tot Moldaviëaf, omdat deze staat zich niet aan haarverplichtingen hield. Na enkele dagenwerd er toen een zeer tijdelijke tussen-oplossing gevonden, waarbij Moldaviëslechts 25% van zijn normale quotumkreeg. Nu lijkt er echter aan dezesituatie een eind gekomen.

Als terugbetaling van de schulden van'93 en '94 krijgt Gazprom een belangvan 3,5 miljoen US$ in de Rezinacementfabrieken. Tevens krijgt ze eenbelang in de energiecentrale die 80%van Moldavië van electriciteit voorziet.Gazprom heeft eerder reeds eenmeerderheidsbelang gekregen in hetpijplijnnetwerkt.b.v. gas.

Dat Moldavië op de juiste weg lijkt omeen gerespecteerd land binnen Europate worden blijkt uit de voortvarendheidwaarmee wederzijdse toenaderinggezocht wordt met, en vanuit, dewesterse landen. Op militair gebiedbijvoorbeeld, is Moldavië vast vanplan een bijdrage te gaan leveren aanhet Partnership for Peace-programmavan de NAVO. Ook in economischopzicht bevindt het land zich in eenstroomversnelling. Traditionele zaken-partners als Rusland, Oekraïne enRoemenië krijgen nu gezelschap vanlanden als Hongarije, Tsjechië enPolen. Ook westerse goederen en dien-sten zijn nu bereikbaar voor de jongeRepubliek, voornamelijk door de'zachte' kredieten vanuit de EU, hetIMF en de Verenigde Staten. Het totaalaan buitenlandse hulp zal dit jaar eenkleine 300 miljoen US$ bedragen.

Een deel van dit geld zal besteedworden aan modernisering van één vande enige bedrijfstakken waarinModavië van oudsher tot 's wereldstoonaangevende landen behoort, de\vijnindustrie.

JUNI '95Onduidelijkheid troef over het reorga-niseren van het Veertiende leger, be-ginjuni. Bronnen in Moskou en de stafvan het Veertiende lijken elkaar vol-ledig tegen te spreken voor wat betreftdetails en condities van terugtrekking.Toch lijkt één van de grote struikel-blokken uit de weg geruimd, nuOekraïne toestemming heeft gegeventot het vervoer van materiaal en mate-rieel over haar grondgebied. Tevens iser onrust ontstaan over het lot vanRussische militairen die gerepatrieerdworden. Geruchten gaan dat velen vanhen direct naar Tetsjenië gestuurdworden, waarbij gezin en familie aanhun lot wordt overgelaten in het voorhen onbekende Rusland. De nieuwecommandant van het Veertiende Legerheeft desondanks aangedrongen op hetherstellen van een normale rotatie vanhet personeel, iets wat door Lebed con-sequent geweigerd was.

Om een eind te maken aan alle geruch-ten en speculaties brengt de Russischeminister van Defensie, P. Gravchev,een bezoek aan Moldavië, in de laatstedagen van juni. Hij spreekt metvertegenwoordigers van Regering,Legerstaf en CVSE.

Moldavië heeft een EBRD-leningverworven om de eenzijdige energie-voorziening te veranderen. De bedoe-ling is dat er van het geld een nieuwehydro-elektrische centrale gebouwdgaat worden. Hiermee moeten proble-men, zoals die met Gazprom, tot hetverleden gaan behoren. Ook goednieuws is de opening van deMoldavische stock-exchange. Op 27juni hield zij haar maiden-sessie. Presi-dent Snegur sprak hierbij van eenhistorische gebeurtenis.

De 'Bashkan'-verkiezing in Gagauziëis vrijwel incidentloos verlopen. Deeerste leider van deze jonge autonome

regio is een voormalige Communist uithet vroegere Moldavische Sowjetparle-ment. Bij zijn inauguratie is de Presi-dent van de Republiek aanwezig.

Nog altijd is het aan het taaifront nietrustig. Stakers en studenten dreigenmet nieuwe akties als de regering nietgauw haar belofte waarmaakt, omgrondwettelijk de landstaal van Molda-visch in Roemeens te veranderen.

t

JULI '95Begin juli worden de voorbereidingengetroffen tot het vernietigen van eengroot deel van de munitie van hetVeertiende. Dit zal gaan gebeuren opdeels Moldavisch-, deels Trans-Dniestrs grondgebied. Als hiermeeaangevangen wordt op 10 juli, rijzenal snel de eerste klachten van Trans-Dniesterse zijde. De vernietiging zoueen grote belasting zijn voor het mi-lieu, en daarvoor moet een schadever-goeding betaald worden. De vernie-tiging wordt stilgelegd gedurende eenonderzoek naar de müieu-effekten.Nadat dit onderzoek heeft uitgewezendat de effekten te verwaarlozen zijn,wordt de vernietiging aan het eind vande maand hervat.

Tot zijn stomme verbazing is de nieuwecommandant van het Veertiende gestuitop de aanwezigheid van lokale, dusMoldavische, dienstplichtigen in zijnleger. Omdat zijn voorganger geen ge-bruik wenste te maken van regulieredienstplichtigen, die gewoontegetrouwuit heel Rusland komen, had hij eenopkomstplicht bedongen bij de rege-ring van de toenmalige SocialistischeMoldavische Sowjetrepubliek. Nu,jaren na de onafhankelijkheid, bleekniemand eraan gedacht te hebben dezeopkomstplicht af te schaffen, met alsgevolg dat elk jaar een flink aantalTrans-Dniesterse jongemannen invreemde (Russische) krijgsdienst trad.Bij navraag verklaarde Lebed dat, hetgevechtsgereed houden van zijneenheid, zijn voornaamste zorg wasgeweest.

Dankzij goede economische ontwik-kelingen en een nog betere zomer isMoldavië voor het eerst in zijn

2 0 - Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995

9

- ' ' '

•BKli-JlW» !£**.*?-. t1-' .**•. i

:!ÏMIë s^üit;®ö£$£W

'..̂

.«tto^coop/nummer 19/01 november 1995 21

geschiedenis erin geslaagd graan voorde export te verbouwen. Ook is er goednieuws van het financiële front; Deinflatie lijkt tot staan gebracht en denationale munteenheid is converteer-baar geworden. Details hieromtrentzijn helaas onbekend. In ruil voor groteinvesteringen en groei van de werkgele-genheid heeft Moldavië een groteolieconcessie gedaan aan een Ameri-kaanse maatschappij. Welke maat-schappij het hier betreft werd voorals-nog geheim gehouden. Op 15 juli 1995werd Moldavië officieel lid van deRaad van Europa.

President Snegur heeft er tijdens onder-handelingen met het bestuur van deautonome provincie Gagauzië opaangedrongen, dat er met gezwindespoed een begin gemaakt wordt methet ontwapenen van de lokale militiesin de regio. De veelal automatische wa-pens vormen een serieuze bedreiging

. voor de interne stabiliteit van deprovincie, aldus Snegur.

AUGUSTUS '95Trans-Dniestrië lijkt steeds verder inlevensstandaard achteruit te gaan. Inaugustus vormen zich weer ouderwetsesowjetrijen voor de broodwinkels bijgebrek aan deze eerste levensbehoefte.Tevens is het gas op rantsoen. De lagelevensstandaard brengt ook gezond-heidsrisico's met zich mee, zoals blijktals er medio augustus een cholera-epidemie oncontroleerbaar de kop opsteekt. Als gevolg hiervan sterven tenminste twee personen, velen raken ern-stig ziek. Sinds de onafhankelijkheidin 1991 is het percentage serieuzemisdrijven in Trans-Dniestrië met 67%gestegen.

Ook Moldavië venvacht deze winterde brandstof te moeten gaan rant-soeneren. Toch blijft het financieel-economisch voor de wind gaan, deinflatie daalt, export en investeringenstijgen flink. President Snegur heeftzich gedistantieerd van zijn politiekepartij, de Democratische AgrarischePartij. Hij studeert op de mogelijkheidzelf een nieuwe partij op te richten.

Eind augustus is de ontwapening vande Gagauzische milities een feit. Dateen en ander niet zonder slag of stootging, bewijst de aanhouding van eenvaa de militieleiders. Het betreft hiereen officier van de voormaligeMoldavische veiligheidsdienst. Hijwordt verdacht van moord.

EEN BLIK OP DE TOEKOMST.

Het proces van de reorganisatie enterugtrekking van het Veertiende Legerleidt onomkeerbaar een nieuwe fase in,in de onderhandelingen tussenMoldavië en Trans-Dniestrië. Het lijkter sterk op dat de laatsten vroeg of laatwater bij de wijn zullen moeten doenen genoopt worden te streven naar eencompromis. Op dat moment zullen depersonen die het momenteel in Trans-Dniestrië voor het zeggen hebben, hunschaapjes waarschijnlijk op het drogehebben, en met de noorderzon zijnvertrokken, de regio als een verpauper-de puinhoop achterlatend. Toch heeftMoldavië de natuurlijke hulpbronnenom ook dit probleem het hoofd tekunnen bieden. Tevens stemt de econo-mische groei en het mondiale ver-trouwen in Moldavië tot tevredenheid.

Een latent gevaar schuilt echter in depolitieke ontwikkelingen in Rusland.

Communisten en Ultra-Nationalistenvinden daar steeds meer gehoor bij debevolking met hun eenvoudige, dochdoeltreffende slogan : 'Ransjhe biloLutsjhe', 'Vroeger was het beter'. Eénvan de redenen waarom het vroegerbeter was, volgens deze partijen, isgelegen in het feit dat de Sowjet-Unieeen rijk en machtig land was, geres-pecteerd want gevreesd, het geheelgroter dan de som der delen. In hunogen is het GOS dan ook geen werkba-re optie, omdat de nationale belangen,die van het samenwerkingsverbandaltijd overschaduwen. Er dient dusgestreefd te worden naar herstel vande Unie van Socialistische SowjetRepublieken, en daarin is voor onaf-hankelijkheid en vrij denken weinigplaats. Door het succes van deze stel-lingname zijn ook de gematigde par-tijen in Rusland gedwongen hun ver-kiezingsprogramma's op dit punt aante passen. Of deze dreiging ten opzichtevan de voormalige Sowjet Republiekenwordt omgezet in daden staat nog tebezien, het zaad van de twijfel is inieder geval gezaaid.

Zolang Moldavië zijn interne conflic-ten met heeft opgelost zal het uitermatekwetsbaar blijven ten opzichte van zijnbuurlanden. De deur blijft zodoendeopenstaan voor lieden die, goedschiksdanwei kwaadschiks, een broedervolkin de verdrukking te hulp willensnellen. Tevens dient ze zich te wape-nen tegen diegenen, die momenteel hetland van binnenuit plunderen, en garenspinnen bij de voortduring van het con-flict. Pas als het zich als één volk naarbuiten toe profileert, zal de pubertijdvan dit mooie land tot een einde komen, ,-en overgaan in volwassenheid.

22 • Info-Scoop/nummer 19/01 november 1995