Extreme H2S-condities in de petrochemieIn de petrochemische sector worden de risico’s systematischer benaderd dan in deveehouderij, maar desondanks is H2S-ver-giftiging ook daar een voorname oorzaakvan incidenten. Daar komt bij dat de laatstejaren in de Golfstaten ook velden in produc-tie zijn genomen die 30 tot 40 procent H2Sbevatten. Op dergelijke productielocatieskan een emissie in enkele seconden voorvele slachtoffers zorgen. Onafhankelijkeadembescherming is er standaard, net alsbij andere projecten, zoals in Kazachstan,waar een hele plant werd voorzien van eenademluchtleidingnet met honderden aan-sluitingen. Slanghaspels moesten er vanverwarming worden voorzien omdat er in dewinters aan de Kaspische Zee temperaturentot minus veertig graden Celsius voorko-men. Extreme H2S-risico’s vereisen extremevoorzorgsmaatregelen zoals controlekamersonder overdruk, reddingscontainers, uitge-breide meet- en alarmeringssystemen enenorme installaties om alle werknemers tevoorzien van ademlucht.

Praktische en duurzame oplossingen vanDrägerDetectie van- en bescherming tegen H2Szijn speerpunten bij Dräger. Hans SimonCray, Global Marketing Manager ProtectionSolutions van Dräger, adviseert klanten bij het reduceren van H2S-risico’s. Hij ont-wikkelt toepassingsgerichte oplossingen,

de dood tot gevolg) leidt, is betrouwbaredetectie, waarschuwing en het gebruik vande juiste adembescherming vereist. H2Swordt beschouwd als een ‘breedspectrum-gif’, omdat het vele verschillende uitwerkin-gen heeft op het lichaam.

Ongevalsrisico’s Werknemers in de petrochemie wordenvanaf hun indiensttreding doordesemd metrisicobewustzijn, veilig gedrag en strakkeprocedures. Vrijgavemetingen van beslotenruimten, persoonlijke gasdetectie en H2S-detectie op winningslocaties zijn standaard.Toch zijn ‘zure gasvelden’ en oliewinningslo-caties bepaald niet de enige bronnen vanH2S-risico’s. Ook in de waterzuivering en inde veeteelt is H2S een geducht risicogas.H2S-ongevallen ‘op de boerderij’ zijn helaasgeen zeldzaamheid en menig veehouderkent wel iemand die betrokken is geweestbij een ernstig ongeval met betrekking totonderhoud aan en in mestkelders of giertanks. Goede informatie over de geva-ren van H2S, het gebruiken van de juistemeetapparatuur en het beschikken overadequate adembescherming zou veel leedkunnen voorkomen, maar dat is bij menigeveehouderij nog niet gebruikelijk. Ook hetuitbesteden van H2S-risicowerk zit niet ‘inhet systeem’: het motto ‘geen woorden maar daden’ getuigt van lovenswaardigedoortastendheid, maar deze zelfredzaam-heid heeft in dit geval een keerzijde.

Alledaags gasDe systematisch te lage inschatting van derisico’s van H2S wordt in de hand gewerktdoor de relatieve ‘alledaagsheid’ van het gas en door de biologische oorsprong. Dathet een product van ‘natuurlijke’ rotting inorganische resten betreft wil echter nietzeggen dat het onschuldig is. Integendeel:het is levensbedreigend en wordt bij deolie- en gaswinning zelfs gezien als een van de grootste veiligheidsrisico’s voor dewerknemers.

Eigenschappen van H2S en effecten ophet menselijk lichaamHet kleurloze gas H2S heeft de zeer herken-bare en onplezierige geur van rotte eierenen is uitzonderlijk giftig. De dichtheid is groter dan die van lucht, waardoor hetzich verzamelt in laaggelegen ruimten zoalskelders, pompkamers en putten. Ontbran-ding treedt al op bij 270 graden Celsius, eentemperatuur die gemakkelijk wordt bereiktdoor een elektrische soldeerbout. De groot-ste bedreiging vormt echter de giftigheid,gecombineerd met het verschijnsel dat concentraties rond 150 ppm de reukzenuwverlammen waardoor H2S niet meer wordtwaargenomen. Vanwege de alledaagsheid,de gezondheidskundige grenswaarde van1.6 ppm (in Nederland) en het feit dat blootstelling aan een concentratie van 1.000ppm tot onmiddellijk verlies van bewustzijnen het stoppen van de ademhaling (met

De risico’s van waterstofsulfide, ook zwavelwaterstof of rioolgas genoemd, zijn nauwelijks te overschatten. Ondanks frequent voorkomende vergiftigingsgevallen – helaas ook metdodelijke afloop – wordt H2S nog te vaak ten onrechte beschouwd als een milde bedrei-ging. Dräger levert alle vereiste persoonlijke beschermings- en evacuatiemiddelen ter voor-koming van blootstelling: 1) meet-, detectie- en alarmeringsvoorzieningen 2) PBM's en evacuatiemiddelen 3) vlucht- en reddingscontainers. Dräger is wereldwijd toonaangevendfabrikant van gevoelige en stabiele sensoren voor H2S.

In een vluchtcontainer kunt u veilig wachtentotdat de omgeving weer gasvrij is verklaard.

H2S-solutions van Dräger Van detectie en protectie tot evacuatie

detectie, tijdelijke gebiedsbewakingssyste-men zoals de X-zone 5500, vrijgavemetersvoor besloten ruimten of persoonlijke porta-bles. “H2S is op zich goed te meten”, zegtTon Sebel, Hoofd Gasdetectiesystemen van Dräger Nederland, “maar toen de grens-waarde in Nederland enkele jaren geledenvan 10 naar 1,6 ppm ging was dat ongeveer de detectiedrempel van de gevoeligste elektrochemische sensoren. Moderne DrägerSensoren kunnen het weer primaaan. Ze zijn zowel stabiel als zeer gevoeligen behoren tot de beste in de markt. Permanente hoge concentraties H2S zijn enblijven een bedreiging voor een elektroche-mische H2S-sensor. Dagenlange bloot-stelling aan hoge H2S-concentraties leidt tot uitputting van de sensor, die zich zalmanifesteren door een te lage meetwaardeen het versneld defect raken ervan. Maarzelfs voor permanente achtergrondconcen-traties hebben we oplossingen. CollegaWilco Kurpershoek, Product Manager Persoonlijke Gasdetectie: “Constante hogeH2S-concentraties zul je moeten meten met

binnen en buiten maskers. Het spreekt vanzelf dat dummies hierbij de plaats innemen van de toekomstige gebruikersmaar dergelijke testen blijven een benade-ring van de werkelijkheid. Daarom blijven weonze simulaties perfectioneren.”

Nominale protectiefactor 33.000Cray legt uit hoe adembeschermingsappa-ratuur wordt getest: “Ethische bezwaren verhinderen het testen van onze maskersmet proefpersonen in een atmosfeer die voor een kwart uit H2S bestaat. Wij hanteren condities die we zo dicht mogelijkin de buurt hebben gebracht van de werkelijke omstandigheden op een olie- ofgasveld. De resultaten tonen een nominaleprotectiefactor van 33.000 voor onze adembeschermingsapparatuur.”

H2S metenNiet alleen beschermingsmiddelen moetenaan de hoogste eisen voldoen. Ook metingen moeten uiterst betrouwbaar zijn,of ze nu worden uitgevoerd met stationaire

inclusief adembescherming, klantspecifiekevluchtvoorzieningen en verantwoordeonderhoudsprocedures voor elke denkbareinstallatie en elk proces of omgeving. Craylegt uit: “We krijgen te maken met prakti-sche omstandigheden en eisen die nietdoor normen worden afgedekt. Op enkelenieuw ontwikkelde olievelden kunnen con-centraties tot 250.000 ppm (dat is 250 maalde dodelijke concentratie, red.) optreden,omdat er inmiddels technieken worden toegepast om gecomprimeerd H2S terug te pompen in de oliehoudende lagen. Als werknemer moet je dus enorm veel vertrouwen hebben in de prestaties van jeveiligheidsuitrusting om je werk met eenrustig gemoed uit te kunnen voeren. Alleeneen certificaat dat een toestel of pak in overeenstemming is met de eisen vanNIOSH/OHSA of EN is dan ontoereikend;het moet vele malen beter dan de normvoorschrijft. Wij voeren daarom testen uit inspeciale ruimten met extreme concentratiesgevaarlijke stoffen en doen vergelijkendeproeven met metingen van concentraties

Als het alarm gaat moet er een vluchtmasker paraat zijn voor elke aanwezige.

8 |

een tunnel of riool dan hebben we een langere vluchttijd nodig die met vlucht-maskers of ademluchtvluchttoestellen nietgeboden kunnen worden. Voor dergelijkeomstandigheden hebben we de Oxy-serie vluchttoestellen, die door gebruik van chemische zuurstof tot 60 minutengegarandeerde adembescherming bieden.In gevallen dat de vluchtweg zelfs dan nogte lang is kan besloten worden om eenvluchtcontainer te plaatsen als verzamel-plaats.”

Tot en met de veilige plaatsEvacuatie of ontruiming is het wegtrekken ofverplaatsen van meestal groepen personennaar een veilige plaats. Het verlaten van dewerkplek bij dreigend gevaar is bovendieneen recht dat wordt geborgd door de Arbowet. Die veilige plaats moet er dus altijdzijn. Een forse H2S-emissie bij windstil weerkan ervoor zorgen dat geen enkele verza-melplaats in de buitenlucht veilig genoemdkan worden. Menigmaal is de enige redelij-kerwijs haalbare oplossing het inrichten van een hermetisch gesloten ruimte diegedurende de noodzakelijke tijd als veiligheenkomen kan dienen. Dräger heeft opdiverse sites reddingscontainers ingericht,voorzien van geconditioneerde ademlucht,gasdetectie, (nood-)stroom, sanitair enEHBO-middelen. Dergelijke voorzieningenzijn semi-stationair, verplaatsbaar of (op eenonderstel) mobiel inzetbaar en worden zelfsaan boord van schepen gebruikt. Bij Drägerzijn ze tevens te huur. Een windzak op hetdak van de container helpt bij het vaststellenvan de veiligste opstelpositie (bovenwindsten opzichte van een emissie). Dräger is al met al partner vanaf de preven-tiefase (het onderhoud van installaties metveiligheidstechniek en knowhow van DrägerShutdown & Rental Management) tot enmet de evacuatie in het geval dat ondanksalles toch een incident plaatsvindt. Bettersafe than sorry; vooral bij H2S.

Dräger X-am 7000 gepompte gasmeter).Op sites waar olie en gas wordt gewonnenbestaat tevens de kans op een plotselingeemissie waarbij H2S onder druk vrijkomt, leidend tot een extreem snelle toename vande H2S-concentratie in de omgevingslucht.Bij blootgestelde personen kan dan hetberuchte ‘knock-downeffect’ optreden,waarbij een mens na één ademteug albewusteloos raakt. Alle aanwezigen op eendergelijke site dragen daarom, naast devoorgeschreven persoonlijke gasdetectiezoals de Dräger Pac 5500 ook een vlucht-masker bij zich, zoals de Dräger PARAT3100. “Bij concentraties tot ongeveer 2.500ppm heb je met een PARAT-vluchtmaskereen kwartier de tijd voordat het filter verzadigd is,” meldt Mark Schilte, ProductManager Veiligheidstechniek van DrägerNederland. “Binnen die tijd moet je naar eenveilige plaats kunnen komen. Als mogelijkeconcentraties veel hoger zijn, dan is eenonafhankelijk vluchttoestel zoals bijvoor-beeld de Saver PP de aangewezen optie.Gaat het om een vluchtweg uit bijvoorbeeld

een elektrochemische HC-sensor (HogeConcentratie), maar een dergelijke sensoris niet gevoelig genoeg om kleinere over-schrijdingen van de gezondheidskundigegrenswaarde te signaleren.Onze kleine enkelgastesters (bijvoorbeeldde Pac 5500) en de persoonlijke multigas-meters worden normaliter niet langdurig aanextreme concentraties blootgesteld. Ze zijnmet hun XXS-sensoren zeer stabiel enextreem gevoelig. Voor deze sensoren is deH2S-detectiedrempel slechts 0,4 ppm, watje echt een topprestatie mag noemen.”

VluchtmaskersStationaire detectie en persoonlijke gasme-ters zullen een onverhoopte emissie signa-leren, maar kunnen die natuurlijk niet voor-komen. Risico voor personen ontstaat metname bij het betreden van besloten ruimten,bijvoorbeeld een pompruimte, of bij het openen van deuren of luiken. Dat risico kandicht bij de bron worden aangepakt doorventilatieprocedures en het uitvoeren vanvrijgavemetingen (bijvoorbeeld met de

CONTACT

Interesse? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dräger Veiligheids-techniek: 079 3444 777

Altijd eenoplossing

De Pac 5500 is een persoonlijkgasdetectie-instrument dat tijdig alarmeert.