2

INHOUD

4 dossier Politiek en sociale media.

8 in het kort

10 Promovabel Bewegingsonderzoek:

vallen en opstaan.

12 Onderwijs Second life in de collegebanken.

15 Column De vleugels van Icarus.

16 ondernemen 43 jaar werkervaring op één

A4-tje.

18 het lab in

20 droom & daad

23 oP de werkvloer Wereldwijdwerven.

24 in het kort

26 vertrekPunt twente Pionier in online zaken.

28 aCtieve student

29 masterClass

30 off CamPus 32 onderzoek Megatransfer in nanowereld.

34MijnBaan

36 sPin-off Medicijnnevel.

hyperen in de himalaya28

36medicijnnevel

4 TwiTTer als poliTieke goudmijn

Twee bureaus en 750 gulden2030lowlands

online versie ben je benieuwd naar de verhalen achter de geïnterviewden, videobeelden of extra informatie over faciliteiten? bezoek de online versie van het relatiemagazine: www.utwente.nl/touch

Met gepaste trots toonde een Masterstudent Computer Science, vanonzeuniversiteit,mijonlangseencertificaat.Hijhad,geheelopeigen initiatief, online een vak ‘ArtificialIntelligence’gevolgdaanStanford University. Alle colleges online gevolgd, studiemateriaal gedownload en keurig geslaagd voorhetvak.Opheteerstegezichtgewoon een volgende stap in de manier waarop we tegenwoordig, via Google en Wikipedia, onze kennisvanhetinternetsprokkelen.Waarom zou je je immers nog laten beperken door een fysieke onderwijsomgeving?

Ikhebdaarweleenpaarkantteke-ningenbij.Natuurlijk,dezestudentheefteenmooiextravakgevolgdbijzijnopleiding.Datisaltijdgoedvoor je bagage. Maar zou je een complete opleiding kunnen afron-den door een verzameling vakken onlinetevolgenopverschillendeplekkenindewereld?Wiegaatdatdantoetsenencertificeren,zodat jeookechteendiplomahaalt? Dezeonlineontwikkelingenzijn niettestuiten.Maarikverwachteerderdatzehandinhandzullengaanmetvernieuwingvanhetreguliereonderwijs.

Want in een fysieke leeromgeving werken studenten samen aan pro-jecten,lerenze‘socialskills’,voerenzeexperimentenuitinhetlab,star-tenzemisschieneeneigenonderne-ming. Allemaal elementen die je niet injeeentjedoet,achterjecomputer.Inonzenieuweonderwijsbenade-ring, die we vanaf komend studiejaar invoeren, start de student met een brede,algemeenvormendebachelor,om pas verderop te kiezen voor een specialisatie. Project- en probleem-gestuurdonderwijszettenhierdetoon.

Tegelijkverwachtikdatuniversitei-ten steeds vaker consortia gaan vormen om samen topopleidingen aantebieden.BinnenhetEuropeanInstituteofTechnologyexperimente-renwijhierbijvoorbeeldalmee,metICT-opleidingen.Isdatdantocheenpoging om genoemde online ont-wikkelingenteinstitutionaliseren? Ja en nee. Die ontwikkelingen zullen hetvormenvanconsortiazekerhelpen,meteenflexibelonderwijs-aanbod. Maar de studenten zullen ooktijdgaandoorbrengenaanelkvan de deelnemende universiteiten. Zo nieuw is dat niet. Al in de Middeleeuwen trokken de vaganten doorEuropa,vanuniversiteitnaaruniversiteit.

teN eerste

3

30lowlands

Prof. dr. H. (Ed) Brinksma (1957) is sinds 2009 recTor magnificus van de universiTeiT TwenTe.

“al in de middeleeuwen

Trokken de vaganTen door

europa, van universiTeiT

naar universiTeiT”

4

TwiTTEr als PoliTiEkE goudmijn

5

dossier

Wasuookzo’nzwevendekiezerdieopTwitterbijuwvriendenmoestaankloppenomstemadvies?Ofgrossierdeudaarinwervendepartij-oneliners?Goedekansdatudanbentonderschept–engeano-nimiseerd opgeborgen in een enorm databestand. De UT wil de socialemedianamelijkontsluitenals bron van informatie over wat dekiezerdrijft,verteltdr.BengüHosch-Dayican,alspoliticoloogverbondenaanhetonderzoeks-instituut IGS.

Sinds jaar en dag coördineert de UT hetNationaalKiezersonderzoek.Dekrachtvanhet‘NKO’isderepre-sentatieve steekproef: rond verkie-zingstijdkrijgenrespondentenvragenvoorgelegdoverhunsocialeachtergrond,partijvoorkeurenwatzijzienalsdepolitiekekernthema’svan dat moment. Die aanpak maakt vergelijkingenoplangetermijnmogelijk,nietalleenvoorNederlandmaarineeninternationalecontext.

SentimentanalyseEenbezwaarvande–sturende–NKO-vragenisdatmensennietvoordevuistweghuneigenpolitie-keverhaalmogenafsteken.Enookismindergoedte‘vangen’hoezij

voor de duur van een campagne aanhetzwevenendubbenkunnenzijn.DaaromdedenHosch-Dayicanenhaarteamhetbijdejongsteverkiezingenanders:lijsttrekkers-debatten op radio en tv werden vergeleken met wat dat aan com-mentaar losmaakte op Twitter. “Van minuut tot minuut konden we zien welkeideeënpoliticiinbrachten,wathunpubliekhiervanvond,ofdeze opinies overeenkwamen, zowelvoor,tijdensalsnadeuit-zending,enbelangrijkernog:hoeditzichheeftvertaaldindestemuitslag.”

Nog voordat de stemlokalen opengingen, hadden de Tweede Kamerverkiezingen al

één overduideli jke winnaar: de sociale media. Twitter, Facebook en YouTube l ieten zich

een campagne lang gelden. Of ze een aanwinst zullen bli jken voor de democratie?

Polit icologen en informatie- en taaltechnologen onderzoeken het in het project

‘Van tweet tot stemming’. door Berend Meijering foTografie Kees Bennema

POlItIeK eN sOcIale MeDIa

BeNgü HOscH-DayIcaNdr. bengü hosch-dayican is postdoctoraal onderzoeker bijdevakgroepPublicadministration.In2010promo-veerdezijaandeUTop:“PoliticalInvolvementand democracy: how benign is the future of Post-industrial Politics?”, een cross-country analyse van de invloed vanmaatschappelijkemoderniseringopnieuwevormenvanpolitiekeparticipatie.sindsjuli2012iszijmanagervanhetmiddelgrotenwO-onderzoeksproject“Transfor-ming social media contents to political data”.

Twitteralspolitiekegoudmijn–maar voor de ontsluiting is een lan-gewegtegaan.Omtebeginnenhebbeninformatietechnologendehandenvolaanselectieenopscho-ningvanhetruwemateriaal(eenkleine miljoen tweets, soms met verwarringstichtendehashtagsofextensieszoals‘cda’voorCanadaóf:hetCDA).Debruikbarerestco-deren en categoriseren is pas stap twee. Minutieus moeten vervolgens netwerken worden ontrafeld van aangeversendoorgevers.Ofneemeen veel rondgetwitterde spin-doctoroverhetPremiersdebat:

dossier

6

“Iedereen kiest het medium waarbij hij zich comfortabel voelt”

vIrtUele INcarNatIeFacebookgebruikenomeenpartijprofielneertezetten.Voorpoliticiishetwennen.Zijoverschattendesocialemedia. enonderschattendietegelijk,ispromotieonderzoekerensocialemedia-docentrobineffingopgevallentijdensdejongsteverkiezingscampagne.Geholpen door radio, tv en tweede scherm hebben sociale media de regels van het politieke spel veranderd. ook buiten het stem-hokjekandeburgernusnel,gemakkelijkenpermanentzijn‘sen-timent’overpartijenenhunkandidatenkenbaarmaken,zowelpositief als negatief. Politici proberen hier op in te spelen, maar, alduseffing,hetisnogveelzendenenweinigluisteren.en:“Iedereenkiesthetmediumwaarbijhijzichcomfortabelvoelt.zonder enige strategie.”zo legt menigeen zich toe op twitter omdat de collega dat ook doet.TerwijldeburgermisschienopHyveszit–ofopFacebook.en áls ook daar politici zich vertonen, wat is dan hun virtuele incarnatie van henzelf? een uittreksel van hun cv uit wikipedia, ofeenpartijprofiel…Terwijldatineenindividualiserendemaatschappijhetlaatsteiswaarnaarmensenopzoekzijn,meent

drs.robineffing

7

‘Rutte is Rutte, en Wilders een langspeelplaat’.Alleensoftware-gestuurde‘sentimentanalyse’vandetaaltechnoloogkanmetzoveelironieoverweg.Waarnaheteigen-lijkewerkvoordepoliticologennogmoet beginnen…

Trending topicsDeNederlandsekiezerisgoeddwars, weten we sinds de Fortuyn-revoltein2002,hetmassaleneetegenEuropain2005,dePVV-doorbraak in 2010 en nu weer de monsterwinstbijVVDenPvdA.Zelfs wie met overtuiging de gang naardestembusmaakt,hoeftzichin lang niet alles vertegenwoordigd tevoelendoordepartijvanzijneer-ste voorkeur: pakken in een cam-pagne de trending topics verkeerd uit, dan is een electorale overstap gauwgemaakt.Hosch-Dayican,gepromoveerdophetverschijnseldemocratie in een post-industriële samenleving, ziet in zoveel dwarsig-heiddeindividualiseringvande

maatschappijdoorwerken.“Losvanzuilen,socialeenpartijbindingendoetdekiezerwathijmoetdoen:kiezen.Naareigeninzichtenopeigenkracht.”

Ofdezeemancipatievandekiezernueen‘goedaardige’crisisvandedemocratiemoethetenofniet,hijheeftdepolitiekeinstabiliteitinhetlaatstedecenniumvergroot–metalle gevolgen van dien voor de effectiviteit en legitimiteit van rege-ringen,zekerintijdenvanecono-mischekrimp.Neemthierdoordesteunvoorpolitiekeleiders,partijenen regeringen toe of af, is dan de grotevraag.Enspelenhierinooksocialemediahunrol?

BoemerangeffectHosch-Dayican:“Desocialemediahebbenveelpotentie.Zekunnenhetpolitiekedebatbevorderen,de responsiviteit van de politieke besluitvormers vergroten en daarmee een opstap vormen

effing.“Zijzoekendepersoonachterdepoliticus.enmoetenniet merken dat die hen benadert vanuit de anonimiteit en mas-saliteit van een instituut. het vertrouwen in instituties is nu een-maal lager dan ooit.”

E-campagneBehalveoneigenlijkgebruiktwordensocialemediaookonder-benut.Obamakonindertijdzo’nsuccesboekenomdatdesocialenetwerkenvanzijnvasteaanhanghemincontactbrachtenmeteen nieuwe groep potentiële kiezers. een e-campagne in die richtingheefteffingbijdeTweedeKamerkandidatengemist.“dePvdaiswellichteengunstigeuitzondering.diepartij,endevvd, heeft de nieuwe media nog het meest effectief ingezet. Trouwens,ook50PLUsendePvddvielenpositiefop.”had het voor de stemuitslag uitgemaakt als deze nieuwe media ernietwarengeweest?effingdenktvanwel.“wehebbensigni-ficanterelatiesgevondentussenhetgebruikvandesociale media door de kandidaten en het aantal voorkeurstemmen. dat sociale media de verkiezings uitslagen beïnvloeden is

naar de deliberatieve democratie: eenoverlegdemocratiemetzo’nverscheidenheidaandeelnemersdathetrijperebesluitenoplevert.Dat is één scenario.

“Tochzijnerookdiewaarschuwenvoor een boemerangeffect. Want wát als de burger online druk bezig ismetvragen,verzoekenofklach-

ten,enoverhedengevenhemnulophetrekest?Dankunnenmetde-zelfdeinternetsnelheidteleurstel-ling,ontnuchteringencynismezich verspreiden. Wat zou leiden tot een grotere kloof met de politiek en minder legitimiteit. Door de dyna-miek van de sociale media is ook diemogelijkheidnietuittesluiten.Alspoliticologengaanwehet multidisciplinair onderzoeken.”

duidelijk,maarisnietlostezienvandetraditionelemedia.Tussen‘oud’en‘nieuw’iseenwisselwerkinggaande;samenkunnen ze het verschil maken in het politieke landschap.”

“natuurlijkblijftééndingdoorslaggevend:deboodschapvaneen politicus. Geen technologie kan dat veranderen. maar wel hebben sociale media als hefboomwerking dat ze die boodschap versterken of verzwakken. niet voor niets waren het de verkie-zingen van fact checking en waarheids vinding.”

“Sociale media kunnen het politieke debat bevorderen”

meer info op:utwente.nl/touch

8

IN HET KORT

Het aantal buiten-

landse studenten is

het afgelopen jaar

gestegen tot meer

dan 30%

SpijkerbedmateriaalNanotechnologenvandeUniversi-teitTwentehebbeneennieuwma-teriaal ontwikkeld dat niet alleen extreemwaterafstotend,maarookextreemolieafstotendis.Hetbevatminuscule pilaartjes van minder dan éénhonderdstemillimeterhoogwaaropdruppeltjesblijvenliggen.Hetmateriaalzieteruitalseenspij-kerbed,maardanopextreemkleineschaal.Waterdruppeltjesblijveninde vorm van perfect ronde pareltjes op de punten van de pilaartjes lig-gen.Hierdoorkunnenzealsknik-kertjesvanhetoppervlakafrollenenonderwegalhetvuilmeenemen.Wathetmateriaaluniekmaaktisdatdedruppeltjeszelfstijdenshetverdampen–alszeduslangzaamkleinerworden–ookblijvenliggen.Ditopentbijvoorbeelddewegnaarschermpjesvoorsmartphonesdieéchtnietvieskunnenworden.

Zonnepanelen wekken op een be-wolkte dag minder energie op en windmolensdraaiennietaltijdevenhard.Daaromvraagtdeopkomstvan duurzame energie om slimme elektriciteitsnetten, oftewel smart grids. Deze netwerken kunnen de vraagnaarenhetaanbodvanener-gie op elkaar afstemmen. UT-onder-zoekershebbeneenICT-gebaseerdebeheers-enregelmethodologieont-wikkeld,TRIANAgenaamd,dieinstaatisdittedoen.Nietalleenopgebouw-,maarzelfsopwijk-en

WI-FI BereIKt greNsWi-Fi,debekendestandaardvoordraadloosinternet,loopttechnischte-genzijngrenzenaan.Metnameindrukkeomgevingen,metveelverschil-lende netwerken en meerdere apparaten die gebruik maken van draadloos internet,daaltdeefficiëntiesterk,insommigegevallentotonderdetwintigprocent.DitblijktuitonderzoekvandeUniversiteitTwenteinopdrachtvanAgentschapTelecom.VolgensonderzoekerRoelSchiphorstisdevoor-naamsteredenvandeefficiëntiedalingdatdetechnologiesindsdeintro-ductieindejarentachtignietmeerwezenlijkisgewijzigd,terwijlersteedsmeerdraadlozenetwerkenactiefzijnenersteedsmeerapparateninom-loopzijndiegebruikmakenvanWi-Fi-verbindingen.“Wi-Fiiseenineffici-entemaniervancommunicerengeworden.Nudebandsteedsdrukkerwordt,komenerwaarschijnlijksteedsmeerproblemen.”

stadsniveau. De eerste toepassing vandemethodekomteraan.InhetDuitseHarenwordteengrootkin-derdagverblijfgebouwd.DedoordeUniversiteit Twente ontwikkelde softwarevormthethartvanhetsys-teemdatdeenergiehuishoudingvanditgebouwaanstuurt.Hetsys-teemzorgterbijvoorbeeldvoordatals de zonnepanelen meer elektrici-teitaanmakendanhetgebouwver-bruikt, de energie als warmte wordt opgeslagen om deze later in te zetten.

slIMMe eleKtrIcIteItsNetteN

9

IN HET KORT

in 2011 stonden in totaal 9341 studenten aan

de uT ingeschreven, waarvan 6067 bachelor- en

2709 masterstudenten

de uT telt 6.000 Twitter-

volgers, 10.000 linkedin-leden

en 2250 facebookvrienden

Wikipedia te moeilijkde leesbaarheid van het leeuwendeel van de engelstalige wikipedia-artikelen is te laag.UitonderzoekvandeUTinsamenwerkingmethetbedrijfBabbleticskomtnaarvorendat73,5procentvandeartikelen‘redelijkmoeilijk’tot‘zeermoeilijk’telezenis.45procentvandeartikelenvaltzelfsindecategorieën‘moeilijk’en‘zeermoeilijk’.ditterwijldepopulaireonlineencyclopediealsdoelheeftomkennisteontsluitenvooralle mensen. om leesbaarheidsproblemen te ondervangen introduceerde wikipedia in 2003daaromeen‘simpleenglish’versievandeonlineencyclopedievoorondermeerkinderen, volwassenen met leerproblemen en mensen die nog engels aan het leren zijn.Ookdeleesbaarheidvandezeversieblijkttewensenovertelatenenzelfsal jaren gestaag te dalen. volgens betrokken onderzoeker teun lucassen kan wikipedia eenvoudig de leesbaarheid verhogen door een systeem aan te bieden dat rechtstreeks advies geeft als de auteur te veel lange zinnen of woorden gebruikt.

ZUINIgHeIDsraceGreen Team Twente, bestaande uit elf werktuigbouw-kundestudentenvandeUTheeftinzijnklassementdeShellEco-marathonEuropeinRotterdamgewonnen.De studenten ontworpen en bouwden zelf een auto die tijdensdezuinigheidsraceomgerekend727,5kilometermetéénliterbenzinebleektekunnenrijden.Datisge-lijkaandeafstandvanEnschedetotPraag.

BOMeN telleN Met eeN satellIetUT-onderzoekershebbeneengrotendeelsgeautomati-seerdemethodeontwikkeldommetsatellietgegevenshetaantalbomenineenstadtetellenentebepalenwaarzichwijzigingenhebbenvoorgedaan.DitisondermeernuttigomkostenvoorgroenonderhoudgoedintekunnenschattenendeCO2-balans van een stad te be-palen.Demethodemaakthettellenvanbomenmindertijdsintensiefenisvolgensdeonderzoekersooknogeens nauwkeuriger.

10

Bewegings onderzoek: vallen en opstaan

MaatscHaPPelIjKe relevaNtIe wat boonstra het meest aanspreekt aan haar promotieonder-zoek is de combinatie van fundamenteel onderzoek en maat-schappelijkerelevantie.Fundamenteelonderzoekisvolgensboonstra van groot belang omdat daar vaak onverwachte, maar daardoor niet minder relevante resultaten uitkomen. Boonstra:“JohnLennonzeial:‘Hetleveniswatjegebeurtterwijljeandereplannenmaakt’.datgeldtvoorwetenschap enpromoverenook.Hetlaatzichnietaltijdsturen.daarom

moetjeruimteblijvenhoudenvooronderzoekdatniet gestuurd is.” ondanks haar voorliefde voor fundamentele wetenschapisBoonstrablijdatzedezekancombinerenmetzoekennaareenoplossingvooreenconcreetmaatschappelijkprobleem.“Voormijisdateenstukjezingeving:onderzoekdoenwaardemaatschappijietsaanheeft.Ikhoopuiteindelijkeensteentjebijtedragenaandekennisoverhoeonsbewe-gingsapparaatwerktendanspecifiekwatersomsmisgaatbijpatiëntenmetParkinson.”

11

PrOMO-vaBel

“Rechtopstaanisietswatjeauto-matischdoet.Jehoefternietbijnatedenken.Ofjenoueenkopjetheevasthoudtofjebentaanhetbasket-ballen:jelijfblijftrechtopstaan”,begintBoonstra.Tochisrechtopblijvenstaanvolgensdeonderzoek-ster lang niet zo eenvoudig als je in eerste instantie zou denken.“Hetiseenwankelevenwichtdatjeconstantinstandprobeerttehou-den.Wijonderzoekenhierhoejedatpreciesdoet.”Endaarkomenopeenseenhoopvariabelenomdehoekkijken,legtdeonderzoeksteruit.Hetmenselijklichaamheeftna-melijkallerleiverschillendeschar-nierpunten, zoals de enkels, knieën, heupenenrug,diebetrokkenzijnbijhetrechtopstaan.Pergewrichtzijnerweerverschillendespierenbijbetrokkendieophunbeurtweeraangespannen worden door je ze-nuwstelsel:jehersenenenjeruggenmerg.“Omrechtopteblijvenstaanmoetje zenuwstelsel bepalen waar je bentinderuimte,hoehardjebe-weegt en waar je naar toe wil. Dit doetjelichaamopbasisvaninfor-matie van je ogen, van je spieren en vanjeevenwichtsorgaan.Bijde

meestemensengaatdatheelgoed, maar als er ergens een ver-storing plaatsvindt, dan val je om.”

Uit evenwichtBijhaarexperimentenbrengt Boonstra bewust mensen uit evenwicht.Proefpersonennemenplaats op een beweegbaar balans-platformmetdaarineenkracht-sensordiemeethoeveelkracht de proefpersoon op de grond uit-oefent.Boonstra:“Hetiseigenlijkeen soort driedimensionale weeg-schaaldienietalleendekrachtnaar beneden meet, maar ook de krachtnaarvorenenopzij.Weverstoren de balans van mensen doorhetplatformheenenweertebewegen.”Proefpersonenkrijgenreflecterendebolletjesopverschil-lende ledematen geplakt. Met behulpvaneencamerakandeonderzoekster daardoor precies zienwatdehoudingvanhaarproefpersonenisenwaarzezichin de ruimte bevinden. Door deze gegevens te combineren met in-formatievanhetbalansplatformkan Boonstra precies zien wat iemanddoetomzijnevenwicht te bewaren.

Bewegings onderzoek: vallen en opstaan

ParkinsonBoonstrahooptmethaaronder-zoek te ontdekken wat er mis gaat bijpatiëntenmetdeziektevanParkinson.Zijvallennamelijk bovengemiddeld vaak. “Dat vallen beïnvloedthunkwaliteitvanlevenzeer negatief. Doordat mensen bang worden om te vallen worden ze minder mobiel. Ze durven niet meer naar buiten te gaan, wat sociale afzondering veroorzaakt.

InhaaronderzoekkijktBoonstraonder meer naar de zogenaamde freezing of gait, wat één van de hoofdoorzakenisvanvallendeParkinsonpatiënten.Hierbijblijftdevoettijdenshetlopensomsspontaanaandegrond‘plakken’,metvaakeenvalpartijtotgevolg.Watdeexacteredenvoorde freezing of gait is, is nog onduide-lijk,alzijnerverschillendehypothe-sen.Geendaarvankanhetnuechterhelemaalverklaren.Boon-stra is daarom op zoek naar de gemene deler. “Als we weten wat erpreciesgebeurt,kunjeinschat-tenwiehetmeesterisicoloopteneenbehandelingbedenkenomeriets aan te doen.”

“Rechtop staan is een wankel evenwicht”

Rechtop bli jven staan l i jkt eenvoudig. We doen het de hele dag. Toch is het

een stuk lastiger dan je zou denken. Tj itske Boonstra voert haar promotie-

onderzoek uit naar de vraag wat het menseli jk l ichaam precies moet doen om

rechtop te bli jven staan. Hiermee hoopt ze onder meer valparti jen bij patiënten

met de ziekte van Parkinson te voorkomen. door joost Bruysters foTografie agnes Booijink

meer info op:utwente.nl/touch

12

condLifeenWorldofWarcraft,dekwaliteit van leven beïnvloeden. Ik wildezeafzettentegenfilosofischetheorieënovereengoedleven.ZouAristotelesvirtuelewereldenheb-ben goedgekeurd, dat soort vragen. Maar ik kwam er niet uit. Dus ging ikkijkennaarempirisch,psycho-logischonderzoek.Erliggenzoveeldata over wat mensen gelukkig maakt,maarfilosofenkijkenernietnaar;diezijnalleenopzoeknaaral-gemenewaarheden.Ikwildeeenbrugslaantussenfilosofieenpsychologie.”

Wat heb je gevonden?“Mensenwordenbijvoorbeeldge-lukkigvaneenrijksociaalleven;geldt dat ook in een virtuele com-munity?Ofneem‘flow’,delangdu-rige toestand waarin mensen bezig zijnmetietswatzegoedkunnenen

Hoe raakt een Noorse filosoof verzeild op de UT?“NamijnafstuderenkwamikvooreenPhD-positieinNoorwegennietaandebak.Ikhoordeoverheton-derzoekvanprof.PhilipBreyenzijnVici-projectovercomputerethiek–preciesmijnonderwerp.Iksollici-teerde, kreeg de promotieplek, kwamhierheenenwerdverliefd.OpdeUT,decampus,EnschedeenNe-derland.Ikhoudvanderelaxteenpragmatischelevenshoudinghier.EnikontdektedatdeUTeengrotespelerisindefilosofieenethiekvantechnologie.Ikgingmetmijnafde-ling naar een internationaal congres enzaghoemijncollega’salsheldenwerden ontvangen.”

Wat was het onderwerp van je promotieonderzoek?“Hoevirtuelewerelden,zoalsSe-

waarin ze steeds nieuwe uitdagin-genvinden.Eencomputergameisdaarperfectvoor.Hebjeeenbe-paaldeuitdaginggehaaldendreigthetspelenroutineteworden,dangajenaarde‘nextlevel’.Datisdepositieve kant. Maar alles wat je in technologievertaalt,krijgtvaakookeenslechtekant;hetspelenvangames kan je sociaal isoleren. Daar moet je iets op bedenken, zoals de Wii,waarmeejetegelijkertijd–ineenflow–kuntspelenen,indewoonkamer,sociaalkuntzijn.”

Zulke onderwerpen spreken studenten natuurlijk aan; heb je daarom dit jaar de UT Onderwijs-prijs gewonnen?“Datisvoormijmoeilijkomtezeg-gen,alsNoorwordjenietgeachtjezelf beter dan een ander te vin-den.Ikgeefgraagonderwijsenbe-

ONDerWIjs

sEcond lifE in dE collEgEBankEn

In de academische wereld van de fi losofie en ethiek van technologie neemt de UT een

vooraanstaande positie in. Dat ontdekte Johnny Søraker toen hij vanuit Noorwegen naar

Twente kwam om onderzoek te doen naar de waarde van virtuele werelden. Hij waardeert

vooral dat de Twentse fi losofen niet in een ivoren toren zitten, maar de interactie met

ingenieurs en de samenleving aangaan. Zelf zoekt hij die interactie vooral in het onder-

wijs, bi jvoorbeeld in zi jn ethiekcolleges. “Engineeringstudenten die hierdoor geïnspireerd

raken, dat is voor mij wel de ultieme beloning.” door Hans van eerden foTografie rikkert Harink

jOHNNy søraKer BreNgt stUDeNteN Naar De ‘Next level’

13

Wat maakt jou zo enthousiast over het onderwijs?“Hetgoedevandefilosofenhieraan de UT, vergeleken met andere universiteiten, is dat ze niet in een ivoren toren zitten, maar de inter-actie met ingenieurs en met de samenlevingaangaan.OmdatiknognietgoedNederlandsspreekisdatvoormijmoeilijk.Maarikbesefdat ik geprivilegieerd ben omdat de belastingbetalersmijnjobbetalen.Ikwilviamijnonderwijshetverschilmaken.Bijmijnethiekcollegekomenertechnischestudentennaar me toe om te zeggen dat ze geïnspireerdzijnenerietsmeewillendoen.Datisvoormijweldeultieme beloning.”

steederwaanzinnigveeltijdaan.Humorenenthousiasmezijndaarbijergbelangrijk.AlsstudentenomhalfnegenopcollegekomenencontinulaptopenFacebooktothunbeschikkinghebben,moetjeookeen beetje entertainen. Ik probeer nietteveeltepratenenhetinter-actieftemaken,bijvoorbeelddoorinhetethiekcollegedestudentenscenario’svoorteleggen:steldatditgebeurt,watzoujijdoen?”

Vanuit je achtergrond zul je wel veel met nieuwe media werken?“Nee,nietzoveel.IkbenweleensinSecondLifegegaantijdenseencollege.Jemoetechternietzomaarietsdoen.Jemoethetgoedover-denkeneneenplanmakenhoejedatgaatinrichten.Ikhebernoggeen perfecte manier voor gevonden.”

sEcond lifE in dE collEgEBankEnjOHNNy søraKer dr.JohnnyHartzsøraker(1977)studeerdefilosofiein noorwegen. Psychologie, kunstmatige intelligen-tieendefilosofievanhetmenselijkbreinhaddenzijnbelangstelling.In2006kwamhijnaardeafde-lingwijsbegeertevandeUT-faculteitGedragswe-tenschappen onder leiding van hoogleraar Philip Brey.Tweejaargeledenpromoveerdehijopzijnon-derzoek naar de waarde van virtuele werelden en entiteiten.Momenteelverlegthijalsuniversitairdo-centzijnonderzoekvanvirtuelewereldennaartechnologie in brede zin. Hijverzorgtonderwijsvoorondermeerdebachelor-opleidingen Psychologie en technische informatica en de master Philosophy of science, technology andsociety.ditjaarontvinghijdeCentraleOnder-wijsprijsvandeUT.

“Zou Aristoteles virtuele werelden hebben goedgekeurd?”

meer info op:utwente.nl/touch

in de vOet-sPOreN van

Heleen bij de Vaate (HV) en Rob de Hooge (RH):

een bijzonder echtpaar. Op vele manieren volgen ze

hetzelfde spoor: in 1993 begonnen aan de opleiding

Chemische Technologie, in 2000 gestart bij DSM.

En beiden actief in de sport. door Karin van Dam

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?HV:“In1993gingenweChemischeTechnologiestude-ren.Aanheteindevanheteerstestudiejaarorganiseerdede Sportraad van de UT een triatlon.” RH:“IndekantinevanhetCT-gebouwhebikHeleeneneenvriendgevraagdommeetedoen:ikzwom,Heleenliependevriendfietste.”

Waarom koos je voor de studie CT aan de UT?HV:“NademiddelbareschoolhebikinAmerikaeenjaarhighschoolgedaan,sportisdaarheelbelangrijk.BijdeUT vond ik de juiste combinatie van sport en studie.” RH:“DestudieCTstondgoedaangeschreven.Endesfeer op de campus, met allerlei sportvoorzieningen, sprakmijaan.”

Is er een plek op de UT die voor jullie een speciale betekenis heeft?HV:“Hetsportcentrum.Wijzijnbetrokkengeweestbij deoprichtingvandeDrienerloseStudentenTriathlonVer-enigingAloha.Deeerstetweejaarzatikinhetbestuur.”RH:“Wehebbenveleureninhetsportcentrumdoor-gebracht.IkhebookinhetbestuurvanAlohagezeten, en ik was zwemtrainer.”

Hoe is het om sport en werk te combineren?HV:“Ikgingopeengegevenmomentminderwerkenomsportenwerktecombineren.Almijnvrijetijdgingopaantrainingenenwedstrijden.HetwasmijndroomomeensmeetedoenaandeIronManinHawaï,hetwereldkam-pioenschapvoortriatlons.Dathebikin2006gedaanen ik eindigde als dertiende. Toen besloot ik professioneel triatleteteworden:mijnwerkgeverSABICondersteuntdatenheeftmijeenterugkeergarantiegegeven.”RH:“Voormijissportenaltijdeenhobbynaastmijn werk gebleven. Als project manager werkte ik deels in ChinaenondertussentraindeikommeetedoenaaneenIronManwedstrijd.In2010inZürichhebbenwebeidenmeegedaan:Heleenfinishteuiteraardveeleerderdanik.”

Wat zijn jullie ambities?HV:“Ikvolgmijnhart,ikgenietvantrainenenbuitenzijn.Daarnaastishetgeweldigdatikgoedesportresultatenheb.Hetgaatomkansenzoeken,krijgenennemen.”RH:“IkbenzeerbetrokkenbijHeleenssportactiviteiten alscoach.Ikmaaktrainingsschema’senregelsponsoring.Triatlon is een sport met een innovatief karakter en met eeningenieursopleidingishetwatmakkelijkeromookdetechnischeaspectenvandesport(fysiologie,materialen,voedingsleer,aero-enhydrodynamica)tekunnenbegrij-pen.Wijzijngraaggrensoverschrijdendbezig.”

14

dErTiEndE Bij dE iron man

HeleenbijdeVaate(’74)’93-’99 Chemischetechnologie’00-’03 Processengineer, dsm research’03-’06 Processengineer, sabiC europe’07-nu Professioneeltriatlete

www.heleenbijdevaate.nl

robdeHooge(’75)’93-’00 Chemischetechnologie’00-’03 Processengineer,dsM engineering-stamicarbon’04-’07 Plantperformance engineer, dsm specialty intermediates’07-’10 Projectmanager, dsm fibre intermediates’11-nu Plantsupport&Mainte- nance manager, dsm Composite resins, Compiègne(Frankrijk)

cOlUMN

De vleUgels vaN IcarUs

goed veranderen. De grenzen tus-sen ons privéleven en de openbare ruimte zullen we opnieuw moeten bevechten.Onderwijsprocessenmoetenopdeschop,alseenbe-langrijkdeelvandebeschikbarekennis met één oogbeweging be-schikbaaris.Socialecodes,privacy-wetgeving,veiligheidsbeleid,erishaastgeendomeinvandesamen-levingdatnietopnieuwdoordachten georganiseerd moet worden.

Maarhoenieuwdezetechniekookis,hetverlangenomdegrenzenvandemenselijkevermogensopterekkenisvanalletijden.DeGrieksemythevanIcarusenDaedaluslaatdatprachtigzien.DearchitectDae-dalusenzijnzoonIcaruszittenge-vangenopKreta,enslagenerintevluchtendoorvleugelstemakenvanvogelverenenbijenwas.Maarze mogen niet te laag vliegen, want danabsorberendevleugelshetzee-water,enookniettehoog,wantdansmeltdewas.Icarusraaktech-ter zo in vervoering van de nieuwe machtdiehijheeftverworven,dathijtehoogvliegtenneerstort.

Juistdoortechnischeensocialewetenschappenmetelkaartecom-bineren kan de Universiteit Twente zulkeroekelozerampscenario’svoorkomenbijhetontwikkelenvannieuwetechniek.Hetgoedemid-denvindentussenenthousiasmevoortechnischemogelijkhedenaande ene kant en onbezonnen over-moedigheidaandeandere:dat lukt alleen door zowel verstand te hebbenvantechniekalsvandemaatschappij.

Opdedagdatditmagazinever-schijnt,viertdeUniversiteitTwentehaar51everjaardag.Enwiebedenkthoesnelonzesamenlevingindiehalveeeuwonderinvloedvantech-niekveranderdis,begrijptdirecthoeverdezeuniversiteithaartijdvooruitwasdoorsocialeentechni-schewetenschappenmetelkaarteverbinden.

Dit‘HighTech,HumanTouch’pro-fielwordtindenabijetoekomstal-leenmaarbelangrijker.Googlelegtmomenteeldelaatstehandaanhet‘ProjectGlass.’Deze‘Googlebril’voegteenlaagtoeaandewerkelijk-heidvanwiehemdraagt.Debrilherkentgebouwen,gezichtenenaf-beeldingen, en desgewenst geeft Googlealleinformatiedieheter-over kan vinden, als een permanen-teondertitelingbijdewereld.Hetsysteem kan worden bediend met oogbewegingen, aanrakingen of stemgeluid.Daardoorhoortookhetontvangenenversturenvanberich-tentotdemogelijkheden,zonderdatanderenhetkunnenzien.

Watvroegerhelderziendheidente-lepathieheette,isstraksmeteenstukjetechnologievaneenpaarhonderdeurobereikbaar.Googlemaaktdaarmeehetparanormalenormaal. We begonnen er net aan te wennen dat er een virtuele ‘twee-dewereld’is,waarinsocialemediaons een sociaal parallel-leven bie-den. Maar nu vermengt deze twee-dewereldzichmetonsdagelijksleven,doordathijeralseentrans-parantelaagoverheengeschovenwordt. Dat zal de samenleving voor- Prof. dr. ir. P.P.c.c. (PETEr-Paul)

VErBEEk (1970) is hoogleraar filosofie van mens en Techniek aan de universiTeiT TwenTe. hij is voorziTTer van de jonge akademie, die onderdeel uiTmaakT van de koninklijke neder-landse akademie van weTenschappen.

“heT verlangen om de grenzen

vAn de menSelijke veRmogenS op

te Rekken IS vAn Alle tijden”

15

16

Veel werkgevers zullen het probleem herkennen: een ervaren werknemer gaat

na veertig jaar trouwe dienst met pensioen en met de werknemer verlaat ook

de kennis het bedrijf. El icit bv, een spin-off bedri jf van de Universiteit Twente,

heeft de oplossing. Het bedrijf ontwikkelde een methode waarmee het in zeer

korte ti jd kennis en ervaring uit het hoofd van werknemers kan omzetten naar

een toegankeli jk overzicht op papier. door joost Bruysters foTografie eric Brinkhorst

43 jaar wErkErVaring oP één a4-TjE

Dekernhiervaniseenschematergrootte van één A4-tje met daarop alle relevante informatie.Hetrapportishetresultaatvanviertotvijfintensieveinterviews.Tijdensdeze interviews gaat de kennis-analist,eenfunctiediehetbedrijfintroduceerde, op zoek naar de ‘volgordevanbelangrijkheid’.Schotborgh:“Alsjedezevolgordeconstantindegatenhoudt,danontstaaterheelelegantvanzelfeenopdeling,vansomswelvijflagendiep. Als je die lagen eenmaal ge-vondenhebt,kunjeperlaaginkaartbrengenwaardeexpertop letenwelkekeuzeshijmaakt.”

InkijkjeHetbedrijfElicitbestaatondertus-sen een jaar en telt momenteel twee partners en één medewerker, verteltSchotborgh.“Hetisvooronssoms nog steeds verbazend om te zienwatwekunnendoen.”Hijhaalteenrapportuitdekastenlaathier-

uiteenschemazien.“Ditschemabevat de kennis van een proces-technolooguitdelevensmiddelen-industrie, die na 43 jaar met pensioenging.Hijhadzijnhele leven in één fabriek gewerkt en kende deze door en door. Ik kreeg devraagofikzijnkenniskonvast-leggenengingsamenmethem opzoeknaardeessentievanzijnwerk.Eénvanderesultatenwas ditschema,datalleinstellingendiedeproducteigenschappenuitdiefabriek bepalen bevat. Als er ergens ietsmisgaat,kunjehieropprecieszien aan welke ‘knop je moet draai-en’.Ditschemabevat43jaarwerk-ervaringopslechtséénA4-tje.”

“Iedereen kent de situatie dat je met je auto naar de garage gaat. Voordat je kan uitleggen wat er mis is, komt er een oudere monteur die zegt ‘Oh,ikhoorhetal’.Dieoh-ik-hoor-het-al-kenniskunnenwijvastleggenmet een aantal gestructureerde interviews,”verteltWouterSchot-borgh,oprichtervanhetbedrijf.“Wenoemenhetdeelicit-methode.Overalwaarbeslissingenwordengenomenisonzemethodetoetepassen.Vantechnischekennistotoffertetrajecten en van management-beslissingen tot product-portfolio-keuzes en automatisering.”

Elegante opdelingDemethodeheeftzijnbasisopdeUniversiteitTwente,waarSchot-borgheenpromotieonderzoekuit-voerde.Hierbijwashijopzoeknaareen manier om ontwerpprocessen deelsteautomatiseren.Eigenlijktotzijneigenverbazingbleekditmoge-lijk.“Ikbleekinstaathetontwerp-

proces van een veertje op dezelfde manier te modelleren als een com-pleetbagage-afhandelingssysteemenikkonhetallemaalautomatise-ren met een enkel algoritme.”“Ikmaaktedaarbijgebruikvandeslimheidvanexpertsophunvak-gebied. Als ze een probleem aan-pakkendelenzehetautomatischopinkleinedeelproblemen.Opbasisvanhunervaringdoorlopenzeintuï-tief een serie gestandaardiseerde beslissingsprocessen.”Schotborghbleek in staat deze beslissingspro-cessen in kaart te brengen. In eer-steinstantievertaaldehijhetnaarsoftware;tegenwoordiglevertzijnbedrijfEliciteenpapierenrapportop.

DemethodeisvolgensSchotborghniet alleen nuttig om kennis te bor-gen van mensen die met pensioen gaan;hetgeeftmanagersookeenuniekinkijkjeinhuneigenproductie-processen.“Demanagerszijn

17

ONDer-NeMeN

“die oh-ik-hoor-het-al-kennis kunnen wij vastleggen”43 jaar wErkErVaring oP één a4-TjE

Stimulering ondernemerschap Dr. Schotborgh is vol lof over de hulp die hij vanuit de Universiteit Twente kreeg om de stap naar een eigen onderneming te zetten. “Ik ben echt gestimuleerd om te gaan ondernemen, onder meer met een persoonlijke coach. De overgang van academisch denken naar commercieel denken is een moeilijk traject. De enige die bepaalt of je succes hebt, dat is de markt!”

doorgaansonzeopdrachtgevers. Indepraktijkzijnzevaakniettot indetailopdehoogtevanhun eigen processen. Als je ze vervol-gensopéénA4-tjedekernvanhunproceslaatzien,zijnzewelevenstil.Hetisvaakdeeerstekeerdathetmanagementkanzienhoeeenspecialistuithetbedrijftotoplos-singen komt.”OpdelangeretermijnwilSchot-borghookanderentrainenomdeElicit-methodetegebruiken.“Hetmooiste is als we straks kennis van ervaren specialisten terug kunnen leidennaarhetbeginvaneencarrière.Bijvoorbeelddoorhettekoppelen aan opleidingen.”

meer info op:utwente.nl/touch

18

heT laB IN

“Wijdoenhieronderzoeknaarther-moplastischecomposieten:metvezelversterktekunststoffendieveellichterzijndan de bestaande, gangbare materialen. Thermoplastischcomposietenzijnideaalvoorproductenwaarbijeenlaaggewichtbelangrijkis,zoalsvliegtuigenenauto’s.TPRC is een open innovatiecentrum opgerichtdoordeUT,Boeing,RoyalTenCateenFokker.Dathoudtindatdemachinebouwer,deleverancier,deeindgebruikerendeonderzoekerbijonsallemaal aan één tafel zitten. Dit versnelt de product ontwikkeling.Onsonderzoekrichtzichonderandereopdevraaghoewevezelversterktethermo-plastischeproductenefficiënterkunnenproduceren. We gebruiken onder andere dezevorm-enconsolidatiepers.Hiermeepersenwevormenineenthermoplastischcomposiet.Eenbelangrijketechniekdiebijdraagtaaneenefficiëntereproductievanbijvoorbeeldautodeuren.Inmaart2013krijgenwehiereentapeplacementmachine.Dezemachinemaaktslimgebruikvaneenbelangrijkkenmerkvanthermoplastischecomposieten:namelijkdathetmateriaalophogetem-peraturenvalttelassen.Demachinebouwtheleproductenopuitvezelver-sterktthermoplastischetape.Doorditmate riaal in een bepaalde vorm te leggen enoverelkaarheentelassen,ontstaatbijvoorbeeldeenvliegtuigvleugel.Erisindewereldweinigkennisover demogelijkhedenvandezehightechmachine,maariedereenheefthogeverwachtingen.Hetisgeweldigdatwijstraksdezegeavanceerdetechniek kunnen inzetten voor ons onderzoek naar goedkopere productie.”

Naam dr. Wouter GrouveLeeftijd 30Functie Research operations leader Opleiding WerktuigbouwkundeLab ThermoPlastic composites Research Center (TPRC)

door juliette Fhij foTografie Kees Bennema

“Machinebouwer, leverancier, eindgebruiker en onderzoeker

allemaal aan één tafel”

meer info op:utwente.nl/touch

2020

DrOOM& daad

twee Bureausen 750 gulden

21

ARTIKEL

21

ervan uitgaat dat er een markt is voor jouw vinding of product. Dat is natuurlijknietzo.Hetduurtzekertien jaar om een innovatie succes-vol op de markt te brengen. Als de grotebekendespelershetnietzienzitten, kunnen ze je ook nog eens kapotmakendoormethuneigensysteemonderdeprijstegaanzitten.Daarommoetjehetandersdoen. Je moet die grote spelers juist opzoeken en samenwerken.”

Prado en MetropolitanNogeenvoorbeeld.Demconont-wikkeldeeentijdterugeenspecialecamerawaarmeekunsthistoricienrestaurateursdwarsdoorverflagenvaneenschilderijheenkunnenkijken.Zokunnenzijzienofonderdielageneenander(ouder)werkschuilgaat.Dezecamera,deArtist,isinmiddelsverkochtaanzo’ntach-tig musea in de wereld waaronder hetPradoinMadrid,hetMetropo-litaninNewYorkenhetVanGoghMuseuminAmsterdam.Eenmooisucceszoujezeggen.Tochwogendeinvesteringenintijdengeldnietoptegendeverkoopcijfers,vindtSchipperachteraf.“Wehebbenonsonvoldoende gerealiseerd dat er niet veel geld zit in deze markt. Hoewelkunstduuris,vindenmusea eencameravan50.000euroteduur.Hetheeftonsveelpubliciteiten relaties opgeleverd, maar com-mercieelwashetgeensucces.”Hetiseenleswaarmeeelkedoortechnologiegedrevenstart-uptemakenkrijgt,denktSchipper.“Je bedenkt iets geweldigs en begint een onderneming, omdat je

SupertechneutOndernemenheeftDennisSchipperdoorschadeenschandegeleerdindepraktijk.Hetishemthuisnietmet de paplepel ingegoten en ook tijdenszijnopleidingwerktuigbouw-kunde aan de Universiteit Twente kwamondernemerschapnognau-welijkstersprake.Schipperroldeereigenlijkbijtoevalin.Nazijnafstu-derenginghijaandeUTpromove-

AlsDennisSchipperdoorhetbe-drijfspandvanDemconloopt,komthijopdegangaltijddetennisballen-robottegen.Eenapparaatdatelkeanderhalvesecondeeentennisbaluitspuwt in steeds wisselende pa-tronen:hard,zacht,ineenboogje,met topspin. Jaren geleden ontwik-kelddoorDemconenindertijden-thousiastonthaalddoortennisprofsalsJaccoEltingh.“Technischge-zien een perfect trainingsapparaat”, zegtSchipper.“Maarmet15.000euro veel te duur om in grotere producties op de markt te brengen. Degemiddeldeklantheeftdatgeldgewoonniet.Hetenigeprototypestaatnuhier.Ikkoesterhet,wantikheberveelvangeleerd.”

HetiseenwijzelesvoorSchipper,samen met partner Peter Rutgers directeur van Demcon. “Je kunt technischnogzosuperieurzijn,maarzondereengoedeconomischmodelredjehetniet.Deprijsmoetkloppen, de markt moet er aan toe zijn.Daarzijnweonsmededoorzo’nervaringveelmeerbewustvangeworden.”

DeMcON grOeIt IN tIjDeN vaN crIsIs

Het succes van Demcon begon met een robotaap. Nu levert het snelgroeiende bedrijf van

twee UT’ers niet al leen high tech-apparatuur aan chipfabrikant ASML maar is het ook bezig

met de nieuwste generatie medische robots voor ziekenhuizen. En de aap? Die staat sinds

kort in het museum. door Marco Krijnsen foTografie rikkert Harink en Demcon

“Samen hebben we demcon grootgemaakt, samen maken we het af”

22

renonderhoogleraarmechatronicaRienKoster.Zoontmoettehijinder-tijdmedestudentPeterRutgers.“Eensupertechneut,eenechtespecialist.Diegenialiteithebikniet”,zegtSchipperoverzijnpartner. “Ik ben meer de generalist, kan bijnaallesheelredelijk.Iksnapdetechniek,hetonderzoekenenhetpionieren en ben met vallen en opstaanookhetmanagengaanbegrijpen.Peterenikvullenelkaaraan.SamenhebbenweDemcongroot gemaakt en samen gaan we hetookafmaken.”

Leeg planbordErontstondietsmooisopdecam-pus van de UT. De twee werktuig-bouwkundigenkregenin1993viahunopleidingeenopdrachtbinnenom een verbeterde vandalisme-bestendigeversievaneenfiets-parkeersysteem te maken. Demcon wasgeboren.“Opdrachtnummer93001.Ikhebdemapnogsteeds.Wehaddener750guldenmee verdiend en zaten in een kamertje bijWerktuigbouwkunde.Twee bureaus en een leeg planbord. De fotohiervanlaatikaltijdzienaannieuwe medewerkers van Demcon.

DrOOM& daad

Dankrijgenzevanmijeenbeetjegeschiedenisles.”Hetplanbordraaktesnelvoller.Heteerstegroteprojectdiendezichaan. De Sint Maartenskliniek wilde haarpatiëntentijdenshunrevalida-tie vermaak bieden door een roboti-seerde aap waarmee ze boter, kaas eneierenkondenspelen.Kunste-naar Aernout Mik ontwierp de aap, Demcon bouwde de inwendige robot met bewegende onderdelen, sensorenenbesturing.Hetjongebedrijfkreegerveelnaamsbekend-heiddoor.OokditstukjeverledenhebbenzebijDemcongekoesterd.Toendeaap niet meer nodig was in de Sint Maartenskliniek,ginghijterugnaarde ontwerpers. Werknemers van Demcon knapten de afgelopen maandeninhunvrijetijddespeel-robotop.Deaapisnuinzijnvolle(interactieve)glorieeenattractieintechniekmuseumHEIMinHengelo.

Robots in de OKDemconheeftzijnonstuimigegroeivan de afgelopen jaren vooral te dankenaandehightechsystems-industrie(HTS),waarvanchipsfabri-kantASMLdevoornaamsteklant

demcon werkt voor de ontwikkeling van de nieuwste generatie medische robots samen met de robotica-onderzoeksgroepen van de ut onder leiding van hoogleraren stefanostramigiolienIvoBroeders.Beidepartijenwordenburen,wanthetbedrijfverhuist van oldenzaal naar het kennispark naast de campus. terug naar de roots dus.demconverwachtopdenieuweplektegroeienvan200naar500medewerkersen100miljoeneuroomzetin2020.VestiginginTwenteisbelangrijkvoordemcon,dattweenevenvestigingenheeftineindhovenenamsterdam.“deconcurrentieopdearbeidsmarktishierkleinerdaninderegioeindhoven,waardemeestebedrijvig-heidophetgebiedvanmechatronicatevindenis.”Omverderegroeimogelijktemakeninvesteerthetbedrijfveelinonderwijs.demcondraagtbijaandefinancieringvan de leerstoel mechatronische ontwerpen van de ut en het lectoraat mecha-tronica,servicerobotics&Medicaldevicesvansaxion.“wewillengraagopdeeersterijzittenbijhetwervenvangoedevakmensen.”

terUg Naar De rOOts

is. Demcon ontwikkelt als vaste partnervoorwereldspelerASMLtestapparatuur die nieuwe genera-tieschipsmogelijkmoetmaken.“Chipshebbeneensteedssnelleredoorlooptijdgekregen.Weontwik-kelenonzetestapparatuurtegelijkmethunmachines.”HoeweldeHTS-brancheblijftgroei-en, is ze wel conjunctuurgevoelig. Reden voor Demcon, dit jaar geno-mineerdvoordeKoningWillemIPrijs,omzichookterichtenopme-dicaldevices.Enerzijdsgebeurtdatinopdrachtvanklanten,anderzijdsontwikkelt Demcon zelf producten methetwerkveldenpartnersalsOlympus.“Roboticaenmechatronica zijndetoekomstindemedischewereld.Wezijnnubezigmetmedi-scherobotsdieendoscopischeoperatieskunnenuitvoeren.Zijne-menhetwerkovervandechirurg,diehetprocesviahetbeeldschermcontroleert.Decomplexiteit,denauwkeurigheidendeduurvanoperatiesmakenhetvoormensenbijnaonuitvoerbaar.Dekansbestaat dateenchirurgnaenkeleuren opereren fouten gaat maken. De inzetvanmedischerobotsisdaar-om zowel veiliger als goedkoper.”

meer info op:utwente.nl/touch

23

ARTIKEL

op deWerK-vlOer

ringenhetaantalbeurzenvandeNederlandseoverheidaljarenterug-lopen.Internetensocialemediazijnbelangrijkehulpmiddelen,maarreputatieenpersoonlijkcontactblij-venonzebelangrijkste‘wapenen’.We reizen veel en zetten ITC-mede-werkers en -alumni in om overal ter wereldpromotietebedrijven.”

Nieuwe markten“Onzeboodschap:hetITCisuniekdoordeveelheidaanspecialisatiesonder één dak. Voor veel geïnteres-seerden–professionalsmetmeer-dere jaren werkervaring en vaak

JohnHornmemoreerteentripnaarBahrein–“tentijdevandepolitiekeonlusten, we moesten onder politie-escorteterugnaarhetvliegveld”–eneenreisdoorNigeria:“ToenkonikbijeenITC-alumnusschuilen.”Gelukkigzijnhundagennietaltijdzoturbulent,vultLyandeEelderinkaan:“OnlangswasikophetWorldUrbanForuminNapels.DaarmochtikindeITC-standtallozealumnibegroeten.Zijzijnonzebeste ambassadeurs.”

“Studentenwerving is dus een uitda-ging,zekernudecentralefinancie-

Het ITC, sinds 1-1-2010 de UT-faculteit Geo-Informatie Wetenschappen en Aardobservatie, betrekt

van oudsher vooral studenten van overheden in ontwikkelingslanden. Voor de ITC-medewerkers

die zich bezighouden met de werving van studenten en externe projecten, is de wereld dan ook hun

alledaagse, kleurri jke werkvloer. door Hans van eerden foTografie rikkert Harink

“Onze alumni zijn onze beste ambassadeurs”

wErEldwijd wErVEn

eengezin–zijndekosten,voorstudieenlevensonderhoud,echterin veel gevallen een probleem. Daarom ontwikkelen we nieuwe onderwijsvormendiehetverblijfhierbekortenendaarmeedekostenterugdringen.”

“Denkhierbijaangezamenlijkeprogramma’smetuniversiteiteneninstitutenoverzeeengedeeltelijkafstandsonderwijs.OokbewerkenwenuhetbedrijfslevenenrichtenweonsmeeropstudentenuitEuro-paenNoord-Amerika.Datzijnvoorons relatief nieuwe markten.”

meer info op:utwente.nl/touch

24

IN HET KORT

wist u dat de uT:

21 kenniscentra heeft waarvan

ook u gebruik kunt maken?

Kijk op: www.utwente.nl/samenwerken

in heT KOrtEencomputerprogramma,ontwik-keld door UT-onderzoeker Sjoerd Ligthart,blijktbeterinstaatomtumorcelleninhetbloedoptespo-ren dan een specialist dat kan. Als tumorcellenzichverspreidenviahetbloed,kankankerzichuitzaaien.Uiteerderonderzoekblijktdathoemeer circulerende tumorcellen een patiëntheeft,hoeeerderdezezaloverlijden.Decellenzijnechterlas-tiginhetbloedtetraceren.Ligthart

tOUcH-caMPagNeJekuntzedekomendetijdtegen-komen op bussen, op de radio, in dekrant,opposters,opscholenenvooral op internet: de uitingen van denieuweTouch-campagnevandeUniversiteit Twente die onlangs is gestart.BijdezecampagnestaanUT-wetenschappers,-studentenen-medewerkers centraal. Deze UT-ambassadeurslatenhoren,zienenbelevenwathunpassieendrive–kortomhun‘touch’–isvoorhunonderzoek,studieenwerk.Bekijkbijvoorbeelddedigitalecampus-tour,waarmeejeachterjecompu-ter de campus van de UT kunt ontdekkenentegelijkertijdkenniskuntmakenmetde‘touches’vanUT’ers.Meerinformatievindjeopwww.utwente.nl.

ontwikkelde daarom een computer-programmadathetbloedbeeldvankankerpatiënten in kaart kan bren-gen.Hetprogrammabepaalthoe-veelcirculerendetumorcellenzichineen bloedmonster bevinden en wat voortypecellenhetzijn.Eenklusdienunoghandmatigdoormedischspecialistenwordtuitgevoerd.Hetcomputerprogramma bleek sneller, goedkoper en minder foutgevoelig dandemedischspecialist.

cOMPUterPrOgraMMa vervaNgt sPecIalIst

DUUrZaaM BOsBeHeerUitonderzoekvanTyasBasukivandeUniversiteitTwenteblijktdat gekapt tropisch regenwoud in indonesië veel trager terug-groeitdanverwacht.Omduurzaambosbeheermogelijktemakenmoeteenbosdetijdkrijgenomweerterugtegroeienvoordater weer gekapt mag worden. de indonesische overheid heeft, op basisvandestijdsaanwezigekennis,vastgestelddateengebiedslechtséénkeerinde35jaargekaptmagworden.Uithetonderzoekblijktechterdatjevoorechtduurzaambosbeheereenkapcyclusvan120jaarmoethanteren.

25

IN HET KORT

wist u dat de uT:

legio mogelijkheden heeft voor zalen

en horecafaciliteiten waar ook uw

onderneming gebruik van kan maken?

Kijk op: www.utwente.nl/samenwerken

wist u dat de uT:

u graag helpt bij het vinden

van het juiste talent? Kijk op:

www.utwente.nl/samenwerken

Eenondernemendehoudingpastdewetenschapper,zoveelwerdduidelijktijdensdeeersteU-MeetopdeUT,beginoktober.Inhetheleland organiseerden universiteiten dezeontmoetingenmetalsthema‘Weguitdecrisis’.DeUTkoosvoor‘Eengoedewetenschapperisondernemer’.Océ-topmanAntonSchaaf,alumnusenkersverslidvandeRaadvanToezichtvandeUT,trapteaf.Hijillustreerdedatdenieuwste inkjet printers niet zo succesvolkondenzijnzonderhetfundamentele onderzoek naar belle-

tjes en jets, uitgevoerd door UT-hoogleraarDetlefLohse.Hetpanel,bestaanduitEppoBruins(STW),KeesEijkel(Kennispark),LeonTerstappen(hoogleraarMedicalCellBiophysics)enMiriamLuizink(MESA+)kwamtotdeconclusiedatwetenschapbedrijvennietmeerkán zonder een ondernemende houding.Valorisatielijkthettover-woord,maarhetafleverenvangoede mensen zou wel eens de belangrijkstevormvanvalorisatiekunnenzijnvooreenuniversiteit.

WerKeNDe MOeDersOverheidsbeleiddatvrouweninstaatstelt om werk en gezin te combine-ren versterkt de rol van vrouwen op de arbeidsmarkt. Gezinsbeleid dat zichspecifiekrichtopfinanciëleondersteuning van gezinnen, zoals kinderbijslag,verlaagtjuistdedeel-name van moeders op de arbeids-markt.Datzijnenkeleresultatenvaneen grote studie vanuit de UT naar decombinatievanmoederschapenarbeidsdeelnameinachttienlandenovereenperiodevan25jaar.

MUUrPINter‘HighTechGraffiti’noemenzehetzelf,devijfstudentenElectricalEngineeringvandeUTdievooreeneindpro-jecteenmuurpinterontwikkelden.Hetgaatomeenlosstaandapparaatdatmetbehulpvaneenlaserop twee meter afstand afbeeldingen en teksten op muren kan branden. De moge-lijkhedenzijneindeloosvolgensdestu-denten:vanhetprintenvanbeletteringopgevelsenhetop-leukenvanmurenindehuis-kamertothetaanbrengenvangraffitiindeopen-bare ruimte.

WeteNscHaPPer OOK ONDerNeMer?

2626

“Toenikafgestudeerdwas,zeidenmensen:gatochlekkerbijPhilipswerken,danzitjegoed”,verteltVanSwaaij.“Maarikhadhetgevoeldatiknognietklaarwas.Ikwildenietbijeengrootbedrijfgaanwerken,maarwistnietgoedwatdanwél.OmdatR&Dmeinte-resseerdebeniktoeneerstgepromoveerd,inLeuven.Enomdatikmeerwildewetenvandeeconomischeenorganisatorischekantvandetechnologie,hebikeenMBAgevolgdaanhetinternationaleinstituutInsead,in Fontainebleau.”

MetdiestevigebagagemelddeVanSwaaijzichopdearbeidsmarkt.Oflievergezegd,dearbeidsmarktmeld-dezichbijhem.Hetwaseind1993,devooravondvandeinternetdoorbraak.Tallozebedrijvenvermoeddendathierveelgeldteverdienenviel,maarwistenniethoe.EenjongeingenieurmeteenMBAindeachterzakhad

Voor hij ging studeren twijfelde Michael van Swaaij of het

economie of techniek moest worden. Hij koos uiteindeli jk voor

elektrotechniek in Twente, maar de economie bleef trekken.

Hij vond zi jn carrière uiteindeli jk op het kruispunt van beide,

eerst als onder andere hoogste strategiebaas van eBay, tegen-

woordig als investeerder. door christian jongeneel

OUD-strategIeBaas e-Bay:

hetvoorhetuitkiezen.VanSwaaij:“Voormijwasditdeidealecombinatiewaarikopgewachthad:eeninnova-tievebedrijfstakophetraakvlakvantechnologieeneconomie.”

Achttienzoveel“Geen genoegen nemen met wat bestaat”, noemt Van Swaaijalseenvanzijnmotto’s.ToenhijBertelsmanngekozenhadalseerstecarrièrestap,ginghijnietdoenwathetmediabedrijfzelfbedachthad.Hijovertuigdezijnnieuwewerkgeverervandateenandereinsteekbeterwas.HijmaaktedeeluitvanhetteamdatAOLuitroldeinEuropa,heteerstegrotecommerciëlenet-werk dat internet aan consumenten aanbood.

“NavierjaarAOLdachtik:alsiedereenstraksinternetheeft,watgaanzeerdanverdernogmeedoen?eBay

pionieren in online zaken

foto: Goldenangel

27

ARTIKEL

27

vertreK-PUNtTwenTe

pionieren in online zaken

“Volg wat je boeit, niet wat voor de hand ligt”

was toen nog een kleine start-up in Amerika, maar ik dachtdathetookinEuropazoukunnenwerken.Hetwasinveleopzichtenvernieuwend.Teneerstehetcon-cept:mensendieelkaarnietkennen,maarelkaartochvertrouwen om transacties aan te gaan. Ten tweede technisch:hetverwerkenvanzoveelgegevensstromeninreal-timevergtveelvanjetechnologie.Ensomsookjuridisch:inItaliëbijvoorbeeldstuittenweopeenwetuitachttienzoveeldiebeperkingenoplegdeaandemanierwaaropjeveilingenmochtorganiseren.”

SkypeNatienjaar,waarinhijooknogevenCEOwasvanSkype, toen dat eigendom was van eBay, verliet Van Swaaijhetbedrijfomzichtevestigenalsinvesteerder.Hetklinktalsietsheelanders,maarhetisvoorhemevengoedeenmanieromzichmetinnovatiebezigte

foto: George Green

MIcHael vaN sWaaIj Michaelvanswaaijstudeerdein1988afalselektrotechnischingenieur.Hijpromoveerdebijchipslab imec in leuven en volgde een mba aanInsead.daarnawerktehijonderanderevooraOL,eBayenskype.sinds2009ishijinvesteerder.VanuitZwitserlandsteunthijstart-ups in onder andere moskou en londen.

houden.“Enhetheeftalsvoordeeldatjeminderhoefttereizen,wantdedagelijkseproblemenlaatikaandeondernemersover”,grapthij.

Dejongeondernemersdiezichbijhemmelden,geefthijhetadviestedoenalshij:volgwatjeboeit.“Kijkgoedomjeheen,erzijnergveelmogelijkhedenomdingenbetertedoenofgeheelnieuwedienstentecreëren. Internet is twintig jaar na de doorbraak nog steedseensterkinnovatiefgebied.Erzijnveelmensendie niet conventioneel denken. Dat is, denk ik, ook de redenwaaromingenieurszosuccesvolzijnalsinternet-ondernemers. Ze denken van nature innovatief.”

2828

actIeve stUDeNt

Bakker is in Canada al op stage geweest als de begeleider van toen iets nieuws voor haar in petto heeft. Een expeditie naar de Mount Everest. Zes weken lang. In gezelschap van wetenschappers uit Noord-Amerika, Europa en Australië. Landen zullen ze op Lukla – met kliffen waartussen vaak de dikste mist hangt, mis-schien het gevaarlijkste vliegveld ter wereld. En vandaar wordt het zwoegen en ploeteren naar ‘het dak der aarde’. “Bij iedere bocht moest ik bijkomen”, bekent Bakker. “En die sherpa-gids maar lachen.”

Op 5.000 meter hoogte is het zover. Ieder zal voor de ander als proefpersoon optreden: bij onder-zoeken naar bijvoorbeeld de vocht-huishouding van de nieren of, in het geval van Bakker, de doorbloe-ding van de hersenen. Kom je in ijlere sferen, dan zakt in het bloed niet alleen het zuurstofgehalte (waardoor de bloedvaten zich ver-wijden). Doordat je gaat hyperven-tileren, zakt ook het koolstofdioxide- gehalte (waardoor de bloedvaten

zich juist vernauwen). En wat is dan het effect dat overheerst?

Bakker: “Direct na aankomst kon ik een verwijding van de bloedvaten waarnemen. Maar na een weekje acclimatiseren gingen de waarden al weer terug naar normaal. Tot nog toe dachten specialisten dat de zuurstof- en koolstofdioxide -veranderingen elkaar opheffen, en dat de diameter van de bloedvaten dus gelijk zou blijven. Die aanname heb ik kunnen ontkrachten. En de relevantie van mijn onderzoek? Het kan nodig zijn bij een patiënt in kritieke toestand de doorbloeding van de hersenen te meten. Maar het apparaat dat daar standaard voor wordt gebruikt, meet alleen de snelheid van doorbloeding. En dat is niet nauwkeurig genoeg, blijkt nu.”

Expeditie geslaagd, wat de student Technische Geneeskunde betreft. Maar met twee pilsjes in de benen om de verjaardag van een groepslid te vieren, is zelfs afdalen afzien. “In Nederland ben je weer blij dat alles vlak is.”

Natuurli jk had ze zich op de vlakte kunnen houden. Laboratoriumonderzoek van 9 tot 5 is

wel zo comfortabel. Maar student Technische Geneeskunde Akke Bakker trok de Himalaya in.

Om te meten wat hoogte doet met het menseli jk l ichaam. door Berend Meijering

“Bij iedere bocht moest ik bijkomen”

HyPErEn in dE Himalaya

meer info op:utwente.nl/touch

29

“tijdens een college van ed van thijn drong tot me door dat

democratie nooit perfect is”

managErs mogEn wEl waT sPEElsEr wordEn

Master-class

me boeien. Speerpunten kunnen zomaar weer veranderen door poli-tiekemachtswisselingenofnieuwewetgeving. Zo vallen alle begelei-dingsvragen, die nu nog door de AWBZwordengefinancierd,straksonderdeverantwoordelijkheidvandegemeente.Endatterwijlwemet minder middelen moeten wer-ken.Tochvindikdatspannings-veld juist interessant. Ik sta stevig in situaties waarin veel gebeurt. Ik kaneensituatievanafstandbekij-ken, maar ben ook creatief genoeg omermijnplekintevinden.Desessiebrainwritingtijdensdestu-diewasmedanookophetlijfge-schreven.Samenassociërenmetwoorden en zo proberen een pro-bleem op te lossen. Maar ik geloof datikéénvandeweinigeechteenthousiastelingenwas.Demana-

“Alsikietseenjaarofvijfhebge-daan,wilikverder.Eenandererolsteltandereeisenendathoudtmewakker.Daaromhebikbeginditjaarde overstap gemaakt van coördina-torfinancieelbeleidnaardefunctievan teamleider. Ik ben nu veel min-dermetdefinanciëleinhoudbezig.Mijnfocusligtopdeontwikkelingvan mensen, de plek van iedereen inhetteam,hetteamalsgeheel…DieHR-kantwilikverderuitbouwen.Uiteindelijkwilikuitgroeientotstra-tegischadviseurenpeoplemanager.EnbijdiecarrièrestapkomthetzekervanpasdatiksindskortmijnmasterPublicManagementheb.”

Experimentele sessies“Bijdegemeentewetenzenudatikambitieus ben en wil werken. Dat is goed,wanthetlokaalbestuurblijft

gersvanNederlandmogenwatmijbetreft wel wat speelser worden!”

Gastcolleges“Wat me ook boeide was een college “politiek en management”, gegeven doorEdvanThijn.Hijhadhetoverbestuurders die niet goed tegen kriti-scheambtenarenkunnen,terwijldiejuistzonodigzijn.Endathijzelfooitookzo’nbestuurderwas.Opdatmomentdronghetpastotmedoordat een democratie nooit perfect is. Sowiesozijnveeldingendieikhebgeleerdookinmijnhuidigebaantoepasbaar.”

HaNNeKe sNOeKze volgde een ut-master Public manage-ment.als‘mooieopstap’naarhaarhuidigehr-functie. hanneke snoek is teamleider planningcontrolenadministratiebijdegemeente weststellingwerf in friesland. ze loopt over van strategische ambities en ideeën over people management.

door Karin Bos foTografie eric Brinkhorst

3030

31

ARTIKELoff caMPUs

31

Afgelopen zomer vond al weer de twintigste editie van muziekfestival Lowlandsplaats.Netalsvoorgaan-de jaren was de Universiteit Twente ruimophetfestivalvertegenwoor-digd.ZoverzorgdeUT-hoogleraarAlbertvandenBerg,inhetkadervanLowlandsUniversity,eengoedbezochtcollegeinéénvandefestivaltenten.Hijnamdehonderden aanwezige festivalgangers mee naar hetdomeinvandenanotechnologieenverteldehoejedegezondheidvan mensen kunt bevorderen met behulpvanminusculelaboratoria.

EendrijvendplatformophetterreinvanLowlandswasgereserveerdvoordewetenschap.Ruimtwintigstudenten en medewerkers van de Universiteit Twente lieten de festi-valbezoekersopeentoegankelijkemanier kennismaken met onder-zoek van de UT.

OokachterdeschermenvanhetevenementkonjeoveralUT’ers tegenkomen. Maar liefst 180 UT-medewerkers, -studenten en -alumni verzorgden, onder leiding van evenementmanager Tonnie Buitink, deop-enafbouwwerkzaamheden,deopvangvanverschillendebands,shuttledienstenvanennaarSchip-hol,goederentransportenvele andere taken. De groep, die ook bekendstaatalsdeEnschedePloeg,werkt al sinds de eerste editie van Lowlandsin1993ophetfestival.Heteerstejaarmet30deelnemers,ondertussen is de groep uitge-groeid tot 180 deelnemers.

lowlandsdoor joost Bruysters

meer info op:utwente.nl/touch

32

Op dit moment is zi jn groep nog gevestigd in

Nieuwegein. Maar vanaf volgend voorjaar gaan

de mensen van Fred Bijkerk stap voor stap

‘over’ naar Twente. Dan ontstaat aan het

MESA+ Instituut voor Nanotechnologie de XUV

Optics group. Een ‘ industrial focus group’ die

nauwe banden met de industrie heeft. Een groep

die sterk is in spiegels voor extreme toepassingen.

door Wiebe van der veen foTografie Kees Bennema

xUv OPtIcs FOcUs grOUP KOMt Naar tWeNte

spiegeling en daadHijverruiltstraksdeenebosrijkeomgeving,rondomKasteelRijnhui-zeninNieuwegein,voordeandere,de campus van de Universiteit Twente.Hetisnognietzover,maardeplannenvoordebouweninrich-tingvanhetnieuwelab–bijhetNanoLab–liggenklaarendeappa-ratuurisinbestelling.FredBijkerkisalenigetijddeeltijdhoogleraarinTwente,maarverheugtzichnualophetmomentdatzijnhelegroep‘over’is,zomer2014:“Danwordenwe‘buren’vandegroepenvanHaroldZandvlietenGuusRijnders,dieallebeiveelmetdunnefilmswerken.Inhoudelijkisheteenerglogischestap,enzijnwedaarechtoponzeplaats.”OmdathetFOM-instituutDIFFER,waardegroepnunogisondergebracht,hetaccentverlegt naar energieonderzoek, lag de transfer naar Twente voor de hand.

reflecteertweer1procent.Omhetlichtvervolgenskeurigindepastelaten lopen is een uitgekiende structuurnodig:echtenanotechno-logie.OptiekfabrikantZeissenchipsmachinebouwerASMLzijnvasteklantenvanBijkerk.Wantinde verdergaande miniaturisering op eenchipishetsteedseenkwestievangrenzenverleggen.Hetbete-kentsteedskorteregolflengtenvanhetlicht,totminderdan10nano-meter(eennanometeriseenmil-joenstemillimeter).“Hetisnietzodatwijeenspiegelafleverenendeklantredtzichermaarmee.Hetkan gebeuren dat een afnemer van-uitKoreaeenpaaruurmeteenvanonze promovendi belt om te vragen waterpreciesgebeurtopzijnspie-gel.Dieinteractieisheelsterk.Eenspiegeldiewijafleveren,kannogbest verder ontwikkeld en verbeterd worden.Nietdatwijeen‘halffabri-

DegroepvanBijkerk,diestraksXUVOpticsFocusGroupgaatheten,heeftnaamgemaaktophetgebied van spiegels. Bepaald geen doorsnee spiegels, maar spiegels dieingezetwordeninhetextreem-ultravioletgebied.Hetzijnspiegelsdie laagje voor laagje worden opge-bouwd. “Dat noemen de Amerika-nen wel atomic engineering. Knutselenmetatomen,datdoenwegraag.Datklinktheelfundamenteel, endatishetook.Maarnaardezespiegelsiseenheelduidelijkevraagvanuitdeindustrie.”Want:bijdezeextremegolflengtenwerkteen conventionele lens niet meer, die absorbeertteveellicht.

Korea aan de lijnDespiegellaagjesinde‘multilayer’-spiegelreflecterenieder1procentvanhetlicht,derestwordtdoor-gelaten, de volgende spiegellaag

ONDerZOeK

33

ARTIKEL

kaat’afleveren,diespiegelisgoed,maarweblijvenerwelaanwerken.Daartrektdeklantookprofijtvan.”

BedrijvenclusterInTwentewordtBijkerk’svakgroepgeengewonevakgroepbijhetMESA+InstituutvoorNanotech-nologie,hetwordteenIndustrialFocusGroupdieheelnauwsamen-werkt met een aantal industriële partners.Datzijndegenoemde‘grotejongens’,maarookbedrijvenin de regio clusteren rondom de groep.“EenbedrijfalsPANalyticalin Almelo wil onze spiegels graag inzetten voor röntgendiffractieme-tingen om materialen te karakterise-ren.TerwijlmechatronicabedrijfDemcon aan de toeleverende kant mooie oplossingen kan bedenken, en debewegendechipsvanSolMateS ookzijnuitterustenmetonzespie-gels. Wat we willen is de cyclus van

telewetenschap.Dieblijfjenodighebben.Alzitikzelfmeeraandekantvandetoepassingen,wijwerkenookaanheelfundamentelevraagstukken.” Dat is in de geest vanSimonStevin,theoreticusénmanvandepraktijkaanheteindvande16eenbeginvande17e eeuw. Diens motto ‘Spiegeling en daad’isdusinmeerdereopzichtenvan toepassing op de groep van Bijkerk.

kennisontwikkelingtothetproductdrastischverkorten.Demensenuitde industrie meenemen in de nieuwe ontwikkelingen.Onzeonderzoekersopdewerkvloerbijdebedrijven:zo stoom je de mensen in vliegende vaartklaarvooreengezamenlijkproduct.”

Intellectual Property“Tegelijkzijnwijnatuurlijkmetwetenschapbezig,metpubliceren,proefschriftenschrijven.Maaralswijeennieuwevindinghebben,gaan we eerst met de juristen van ASMLenZeissaantafelomovereen patent te praten. Intellectual Propertyisnueenmaalbelangrijk,somsbelangrijkerdanpubliceren.Datneemtnietwegdatikhethele-maalmetJosEngelenvanNWOeensben,datalleaandachtvoor innovatie en toepassingen niet ten koste mag gaan van de fundamen-

spiegeling en daad

“Bij die golflengten heb je niets aan een conventionele lens”

tWINtIg MIljOeN de komst van de industrial focus Group Xuv optics naar TwenteismedemogelijkgemaaktdoordeprovincieOverijssel.Hetclustervanregionalebedrijvenrondomdegroepbestaatuit demcon, Panalytical, solmates en norma Group. met de transferistot2020eenbedragvan20miljoeneurogemoeid.deopleveringvanhetnieuwelabwordtvoorjaar2013verwacht.

34

techniek

mijn BaaN

“Gaandewegmijnstudiechemischetechnologiekwamikerachterdatmijnhartmeerbijdetechnieklagdanbijdechemie.MijntweestagesinAmerikaenAustraliëleerdenmedatikgraaginhetbuitenlandwildewerken.Decombinatievandietweehebikgevondenalspro-ductietechnoloogbijShell.Sindsruimeenjaarbenikinstallatiemanager aan boord van de Anasuria, een grootproductieschipopdeNoordzee.”“Eigenlijkbenikeenmanagerzoalsiederanderineenfabriek.Ikbenverantwoordelijkvoordeveiligheid,voordeproductietargets,voorhetbudget,decontinuïteit,noem maar op. Alleen bevind ik me, met diensten van tweewekenop,tweewekenaf,opeenschip.Datbrengttweegroteverschillenmetzichmee,ophetgebiedvanveiligheidenwelzijn.”

Schroevendraaier“Deveiligheidseisenindeolie-industriezijnstreng.Vrijwelallewerkzaamhedenvindenplaatsviaeenver-gunningsysteem.Alletakenbehalvedegrootsteroutine wordenuitgebreidbeschreven,inclusiefpotentiële

Tijdens een stage over de grens kwam Nicolette du Rieu tot de conclusie dat ze graag in het buiten-

land wilde werken. In dienst van Shell bracht ze enkele jaren in Maleisië door. Tegenwoordig zit ze

de helft van de ti jd op een productieschip op de Noordzee. door christian jongeneel

incidenten.Voorincidentenhebbenwebovendieneenstrengmeldsysteem.Ookalserietsmisgegaaniszonderernstigegevolgen,bijvoorbeeldeenschroevendraaier die meer dan twee meter naar beneden gevallen is, maken we daar melding van.”“Omdatjemetz’nallenopeenschipzit,benjealsmanager24uurperdagverantwoordelijkvoorjemede-werkers. Ik controleer dus ook of de sportvoorzieningen enheteteninordezijnenofernoggenoegdvd’szijn.Eennormalemanagerhoudtzichnietbezigmetdevraagofernieuweleunstoelennodigzijn.Ikwel.Onlangszijnwevan55naar60mangegaanophetschip.Datleidttotanderewerkverdelingen,maarhetbetekentookdatmensendievoorheeneeneigenkamerhadden,dienumoetendelen.Datmoetikdaningoedebanenleiden.Alsmensenhetinhuneigentijdnietnaarhunzinhebben,heeftdatzijnweerslagophetwerkendeveiligheid.”“Ikhikwataantegeneenvolgendecarrièrestap.Off-shorehebiknuhethoogstebereikt,duseenvolgendestap brengt me op kantoor. Ik weet niet of ik dat wel wil.”

managEr oP zEE“offshore heb ik nu het

hoogste bereikt”

1991-1998 Chemische technologie,

universiteit twente

vanaf1998 diversefunctiesbijshell,

waaronder als productietechnoloog

2011-nuoffshore installation mana-

geranasuriaFPsObijshell

34

35

UNIVERSITEIT TWENTE is een jonge, ondernemenderesearchuniversiteit. Wij werken aan dé technologieën vande toekomst: ICT, bio- en nanotechnologie. Op onderdelenhiervan horen we bij de absolute wereldtop. We benaderennieuwe technologie in de context van mens-, management- en maatschappijwetenschappen. De combinatie van hightech en human touch staat bij ons voorop. We staan bekendom onze ontwerpgerichte aanpak voor het bedrijfsleven endoor de creatie van nieuwe, innovatieve ondernemingen.Daarnaast leveren we verrassende oplossingen voor grotemaatschappelijke vragen op terreinen als energieschaarste, duurzaamheid, veiligheid en gezondheid. UniversiteitTwente telt 3.200 medewerkers, 9.300 studenten en31.000 alumni, en heeft ruim 700 spin-off bedrijven.

COLOFONUniversiteit Twente. is het magazine voor relaties en alumni van de Universiteit Twente.

REDactiE Joost Bruysters, Miriam iliohan, Joe Laufer, Berend Meijering, Saloa Omari, Myrthe Swaak, Ratna toering, Wiebe van der Veen

HOOfDREDactiE Ratna Toering

EiNDREDactiE Joost Bruysters, Berend Meijering, Wiebe van der Veen

BLaDcOÖRDiNatiE Berend Meijering

tEKSt EN BEELDtekst: Karin Bos, Ed Brinksma, Joost Bruysters, Karin van Dam, Hans van Eerden, Juliette fhij, christian Jongeneel, Marco Krijnsen, Berend Meijering, Wiebe van der Veen, Peter-Paul Verbeek Beeld: Kees Bennema, agnes Booijink, Eric Brinkhorst, Rikkert Harink

cONcEPt EN VORMgEViNg Josta Bischoff Tulleken en Jan Mak Relatiemagazine.nu, Wormer

DRUKDeltaHage bv, Den Haag

REDactiEaDRESUniversiteit Twente, Marketing & Communicatie, gebouw Spiegel, Postbus 217, 7500 AE Enschede, tel. (053) 4892212, e-mail: magazine@utwente.nladreswijzigingen alumni: via utwente.nl/alumni of alumni@utwente.nl adreswijzigingen overig: magazine@utwente.nl

iSSN 2210-8173OPLAGE 32.500

Dit magazine wordt gedrukt op fSc-gecertificeerd papier

Rechten: Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen, gereproduceerd of vermenigvuldigd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ten aanzien van de juistheid kunnen wij derhalve geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden.

vOOrUIt -BlIK

Inhetvoorjaarvan2013zalhetUni-versiteitsfonds Twente voor de vier-de keer de Marina van Dammebeurs toekennen aan een getalenteerde, ambitieuze alumna van de Universi-teit Twente. De beurs, bestaande uit eengeldbedragvan€9.000,-eneen sculptuur, wordt aangeboden doorMarinavanDamme.Zijwasin1965deeerstegepromoveerdeaandetoenmaligeTechnischeHoge-schoolTwente.Dewinnaresvandebeursheeftdriejaardetijdomhetbedragtebestedenaanhetverderontwikkelenvanhaarloopbaan.Kijkvoormeerinformatieopwww.utwente.nl/ufonds

WIN De MarINa vaN DaMMe-BeUrs 2013

Ervliegentallozesatellietenronddeaarde om deze in beeld brengen en allerleimetingentedoen.Ookvlieg-tuigen maken regelmatig beelden van onze planeet en iedereen kan metbehulpvanzijncomputerofmobieletelefoonspecifiekeinfor-matie koppelen aan een locatie. Al met al levert dit een onvoorstel-barehoeveelheidinformatiemeteenruimtelijkecomponentop:zogenaamde geo-informatie.OnderzoekersvanhetITC,defacul-

teit voor Geo-Informatie Weten-schappenenAardobservatie,zoeken constant naar manieren om al deze geo-informatie te interpreteren, ont-sluitenenbeheren.Inhetvolgende nummervanhetmagazinevandeUniversiteitTwentekijkenwehoejegeo-informatiekuntinzettenbijéénvandebelangrijksteuitdagingenwaardemensheidvoorstaat:hetinstandhoudenvanonzenatuurlijkehulpbronnenenhetbeheervanhetmilieu.

geO-INFOrMatIe eN Het MIlIeU

agenda13december2012 afscheidssymposium tonnie Buitink over Duurzaamheid

17januari2013 alumni Professional learning Nieuwjaar social event

12-13maart2013 Bedrijvendagen2013

11april2013 symposium evidence based leadership

24april2013 Create tomorrow, de grootste nationale studentendenktank

27april2013 batavierenrace

29mei2013 innoversum en innovatielezing

Kijkvoormeerinformatieop www.utwente.nl/evenementen

36