Informatiefje

5de opgraving

Archeologische Vereniging ‘Philips van Horne’

21 juli – 04 augustus 2012

Mageroy

Habay-la-Vieille – BELGIË

5DE

OPGRAVINGSCAMPAGNE

ARCHEOLOGISCHE VERENIGING ‘PHILIPS VAN HORNE’

Mageroy 2012

INLEIDING

Met veel enthousiasme nodigt het bestuur van de Archeologische Vereniging ‘Philips van Horne’ jullie

uit voor de vijfde opgravingscampagne van onze vereniging ofwel de 35ste

opgraving van ‘onze club’.

De opgraving vindt dit jaar plaats in Habay-la-Vieille in de Belgische Ardennen en staat ter plaatse

onder leiding van Benoît Halbardier, die wordt bijgestaan

door de archeologen François Casterman en Jean-François

Baltus. Habay-la-Vieille ligt ongeveer tussen Neufchateau en

Arlon in de Belgische Ardennen. We kamperen in een mooie

wei aan een bosrand op ongeveer 3 kilometer afstand van

de opgraving.

In dit traditionele ‘informatiefje’ staat de belangrijkste

informatie over de opgraving, het kamp en andere praktische

zaken. Om je goed voor te bereiden op dit kamp is het dan

ook belangrijk dat je deze informatie zorgvuldig doorneemt.

DE VERENIGING

De Archeologische Vereniging ‘Philips van Horne’ is opgericht op 31 maart 2008. De eerste Algemene

Ledenvergadering had plaats op 18 mei 2008. Het doel van de vereniging is het beoefenen van de

archeologie, onder meer door het deelnemen aan een archeologische opgraving, archeologie in al zijn

aspecten belichten en toegankelijk maken voor alle leeftijden. Onze vereniging is het officiële vervolg

op de voormalige Werkgroep Archeologie ‘Philips van Horne’, die 30 jaar lang onder leiding stond van

geschiedenisleraar Gerrit Hasendonckx en verbonden was aan de scholengemeenschap Philips van

Horne te Weert (Limburg, Nederland). In 2008 ontving Gerrit Hasendonckx uit handen van koningin

Beatrix de Zilveren Anjer van het Bernard Cultuurfonds als blijk van waardering voor zijn vele

activiteiten op het gebied van archeologie. Het is vooral zijn verspreiding van passie voor archeologie

bij jongeren waar onze vereniging het resultaat van is.

De werkgroep heeft jarenlang meegewerkt aan opgravingen van het Vlaams Instituut voor het

Onroerend Erfgoed (VIOE). Dit jaar maken we een uitstapje en gaan we, zoals we in verleden al vaker

hebben gedaan, graven in Wallonië.

Archeologisch werk is een wetenschappelijke activiteit met een strak omlijnd doel, budget en tijdsplan.

Opgraven is tegelijkertijd vernietigen en dus eenmalig. Vanwege dit alles is het erg belangrijk goed te

luisteren naar ervaren krachten en je volledig in te zetten. Ten tweede kan het werk soms zwaar en

gevaarlijk zijn. Daarnaast willen we iedereen een aangename vakantie bezorgen. Daarom is er ook

voldoende tijd voor het leren kennen van elkaar, voor genieten van de fraaie Belgische omgeving en

van culinair België, en voor sport en vrije tijd.

Het bestuur van de vereniging bestaat uit: Germie van den Berg (voorzitter), Ardine de Wit

(penningmeester), José Salhi-Vossen (secretaris), Simon Kuppens, Frank van Rooij, Annet van de

Waarsenburg en Rianne de Wit.

OPGRAVING

EINDVERANTWOORDELIJKHEID

Het archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd door de vereniging ARC-HAB, de archeologische

vereniging van Habay. De vereniging krijgt toestemming om te graven van de inspectiedienst voor het

patrimonium, die onder een ministerie van de Waalse regering valt. ARC-HAB wordt ondersteund door

de provinciale archeoloog Denis Henrotay en de directeur van de Waalse archeologische dienst Jean

Plumier. Financiële bijdragen ontvangt ARC-HAB van de Waalse regering, de gemeente Habay, de

provincie Luxemburg, particulieren en van het Forem.

De archeologen François Casterman en Jean-François Baltus hebben de dagelijkse leiding op het

opgravingsterrein.

KINDEREN OP DE OPGRAVING

De Archeologische Vereniging ‘Philips van Horne’ heeft de ambitie om ook de kinderen kennis te laten

maken met de archeologie. We willen de aanwezige kinderen op een gestructureerde manier

betrekken bij de opgraving. Hierover zijn afspraken gemaakt met de archeologen. Kinderactiviteiten op

de opgraving kunnen bijvoorbeeld zijn: een kinderrondleiding, graafles, of ‘echt graven’ op een veilige

plek in de sleuf.

DE CAMPAGNE VAN DIT JAAR

De Villa van Mageroy De opgraving van de villa van Mageroy is begonnen in 1986. Initiatiefnemer was Benoît Halbardier. In 1991 wordt de vereniging ARC-HAB (Groupe d’archéologie de Habay) opgericht. De vereniging ARC-HAB werkt nu met twee archeologen: François Casterman en Jean-François Baltus, die de dagelijkse leiding hebben. De vereniging ARC-HAB is momenteel de eigenaar van de site Mageroy.

De naam Mageroy verwijst naar het bestaan van oude overblijfselen. Het stamt af van het Latijnse woord ‘Maceriae’, wat verwijst naar ruïnes. De hele villa zal zo’n 2,5 à 3 hectares hebben beslagen. Van deze oppervlakte is nu ongeveer één hectare opgegraven. Op deze hectare zijn tot nu toe gevonden: de woningen en de dienstgebouwen, waaronder het herenhuis van de eigenaar met een kleine binnenplaats, de opslagplaatsen, twee kleinere verblijfsruimten, een put, een ruimte waar brons werd bewerkt, de ‘bouwkeet’, de kalkovens, de werkplaats van de bronsbewerkers, de graansilo, latrines en ovens om graan te drogen. Geologie De streek van Habay heeft in het noorden een ondergrond van Ardeense lei- en zandsteen en ten zuiden van de rivier de Rulles een sedimentaire afzetting uit het Mesozoïcum verbonden aan het Parijse bekken. (het Mesozoïcum is het derde geologische hoofdtijdperk). Het geheel van het domein ligt op de grens tussen twee regio’s, namelijk de Ardennen en Lotharingen. De ondergrond van de site bevat verharde Dolomitische kleisteen (de Formatie van Attert) die een donkerrode tot grijs-groene kleur heeft. De bovenste laag bevat zand en zachte zandsteen (de Formatie van Mortinsart) die voor de bouw van de villa gebruikt zijn. Deze zandsteenachtige formatie laat door erosie kleine korreltjes witte kwarts vrijkomen en die zijn dan ook massaal teruggevonden tijdens de opgravingen. De locatie van de villa van Mageroy De villa van Mageroy is een ‘villa rustica’: een herenboerderij waaromheen land, voorraadschuren, het onderkomen voor het personeel en de stallen voor het vee lagen. De locatie van het agrarisch complex van Mageroy is vrij intrigerend omdat ze niet echt beantwoordt aan de criteria die de Romeinse landbouwingenieur Columelle in de eerste eeuw voorschreef. De villa ligt tussen een aantal hoger gelegen plateaus in een moerasachtig dal. De plek is voor de bebouwing opgehoogd met klei en zand en er zijn fundamenten gegraven tot op een diepte van 3.85 meter. Waarschijnlijk was de plek vóórdat de villa er kwam al bewoond en was het economisch gezien een goede plek om een boerderij te beginnen. De aanwezigheid van een bron en een beek zullen de keuze ook hebben beïnvloed. De werkelijke reden van de keuze blijft nog onduidelijk. Historische achtergrond. De Gallo-Romeinse villa Mageroy ligt in het noorden van de streek Gallië. De villa lag ten noordwesten van de stadsstaat Trévieren en ten noorden van de plaats Etalle (Stabulum) dat aan de steenweg Reims-Trier grensde, op zo’n 13 en 18 km van de agglomeraties (vici) Aarlen ‘Orolaunum’ (in het oosten) en Virton ‘Vertunum’ (in het zuiden). De villa lag dus in de nabijheid van Aarlen en haar belangrijke kruispunt van wegen voor de aan- en afvoer van de producten van het landbouwcomplex.

Figuur 1 Reconstructie van de Villa Mageroy

In de omgeving van de villa van Mageroy, zijn er in de loop van de laatste eeuwen verscheidene ontdekkingen gedaan. Op 500 m ten noorden van de villa, langs de rivier de Rulles, is er op grote diepte een grote graanmolen gevonden. Op ongeveer 1,5 km ten noorden van de villa zijn sporen van een tumulus (grafheuvel) gevonden en op 1 km ten westen werden graven ontdekt. Twee Romeinse villa’s in de buurt zijn de villa van Rulles en de villa van Habay-la-Neuve. De ruïne van de villa De overblijfselen van de villa van Mageroy zijn altijd zichtbaar gebleven in het landschap. Tot laat in de 17

e eeuw waren de muren nog goed zichtbaar. In 1840 heeft Jean-Baptiste Grévisse, een boer die

de terreinen van Mageroy in zijn bezit had, geschreven dat zijn voorouders in de 17e eeuw nog muren

van twee meter hoog hebben gezien. In een stuk uit 1851 blijkt dat hij er verschillende Romeinse muren evenals diverse voorwerpen heeft ontdekt. Onder de voorwerpen bevond zich een dakpan, waar de pootafdruk van een hond te zien was. Over de ruïne deed een legende de ronde, die in de 19

e eeuw is opgeschreven. De legende vertelt

over drie kastelen rondom het dorp Habay-la-Vieille. Het eerste kasteel, dat van Mageroy, in het zuiden, een tweede kasteel in het westen, het kasteel van de ‘Rwinches’ en een derde in het noorden, een kasteel dat ‘Marlet’ wordt genoemd. De kasteelheren van deze domeinen hadden onderling afgesproken om elke avond, op hetzelfde uur, naar de hoogste toren van hun kasteel te gaan om daar een toorts aan te steken. Het licht van deze vlammen, dat van heel ver zichtbaar was, betekende dat alles in orde was. Als één van de drie toortsen niet brandde, moest men op zijn hoede zijn, of zelfs diegene van de drie kasteelheren die in gevaar was, gaan verdedigen. De Gallo-Romeinse villa werd dus in het verleden beschouwd als een voormalig kasteel. Een villa, een landbouwcomplex De Gallo-Romeinse villa Mageroy is, zoals tal van andere villae, een landbouwcomplex in het midden van het domein. Het gebouwencomplex bestaat gewoonlijk uit twee delen: het pars urbana dat het hoofdgebouw bevat en het pars rustica dat is samengesteld uit de binnenplaats en de bijgebouwen. Op het domein van Mageroy vormde het hoofdgebouw een nagenoeg centrale plaats binnen de ommuring. Vóór de woning lag een kleine binnenplaats met op elke hoek een tweede woningeenheid. Het herenhuis was opgebouwd volgens een vrij traditioneel plan: een zuilengalerij voor de voorgevel, een grote centrale zaal die langs weerszijden werd geflankeerd door twee vleugels. De westvleugel was bestemd voor appartementen en de oostvleugel voor de gemeenschappelijke ruimtes zoals de keuken en de eetkamer. Op de binnenplaats van het hoofdgebouw heeft tijdens de bouw van de villa een ‘bouwkeet’ gestaan. Deze bouwkeet was een houten, vierkante constructie, waar de bouwvakkers leefden en de materialen werden bewaard. De binnenplaats, langs 3 kanten gesloten (oostkant, zuidkant en westkant), strekte zich over bijna 3 ha. uit. Langs de muren aan de oost- en de westkant, heeft men 2 gebouwen opgericht, waaronder 4 bijgebouwen die dienst doen als stal, veestal, paardenstal, werkplaats maar ook een woning voor het personeel. Tot op heden is er nog maar één van deze bijgebouwen volledig opgegraven. De zuidelijke muur werd op 10 meter afstand, langs de binnenzijde door een tweede muur begrensd die zo de gesloten ruimte afbakende. In de campagne van deze zomer wordt dit deel opgegraven en men hoopt te kunnen ontdekken waar dit afgesloten deel voor diende. Verder zal de campagne van deze zomer zich richten op één van de bijgebouwen. Op de plattegrond van de Villa Mageroy zijn de muur en het bijgebouw te zien bij de cijfers I en III. Beneden aan het huis werd er een groot waterbekken, met een oppervlakte van bijna 900 vierkante meter, aangelegd. De omwalling omvat eveneens de bron en de beek maar ook een netwerk van waterwinning dat bestemd is voor de watervoorziening van de baden met stromend water. Ten noorden van de binnenplaats werden drie kalkovens uit verschillende tijden en een steengroeve van dolomiet opgegraven. Het is nog moeilijk te zeggen tot waar het domein van Mageroy zich buiten de omwalling uitstrekte. Dat is dan ook reden waarom het moeilijk is om het precieze aantal mensen dat in Mageroy woonde en werkte te bepalen. Het geheel van de gebouwen is niet in één keer opgericht. De eerste stappen van bewoning gaan terug naar het midden van de eerste eeuw na Christus. De 2

e en 3

e eeuw hebben

mooie periodes van nieuwe, mooiere bouwwerken gekend: verbouwingen en uitbreidingen hebben elkaar opgevolgd totdat de verblijven werden verlaten in de tweede helft van de IVde eeuw.

Figuur 2 De plattegrond van Villa Mageroy

I schuur VI waterbekken

II bijgebouw VII kalkovens

III zuidelijke muur met tweede muur VIII latere bewoning

IV gebouw met droogovens IX kleine (kalk?) oven

V bijgebouw X hoofdgebouw

Figuur 3 Plattegrond van het hoofdgebouw

1/2 Bijgebouwen 13 Afwateringsbuis

3 Kelder 14 Funderingsstenen van dezuilengalerij

4 Put 15 Graansilo

5 Toegangspoort 16 Galerij

6 Werkplaats voor bronsbewerkers 17 Grote centrale zaal

7 Hypocaustum (hete baden) 18 Kalkoven uit 17e eeuw

8 Stookruimte voor de baden 19 Zuilengalerij van na de verbouwing

9 Frigidarium (koude baden) 20 Keuken

10 Tepidarium (warme baden) 21 Eetzaal

11 Latrines / toiletten 22 Privé ruimten aan de westzijde

12 Waterbekken 23 Twee verwarmde kamers

Multidisciplinaire opgraving De opgraving van het bekken en de kleine vijver, die er voor de aanleg van het bekken al lag, begon in 2004. Deze omgeving, die nat en kleiachtig bleef door de eeuwen heen, leverde goed bewaard gebleven organisch materiaal op en is veelzeggend over het dagelijks leven in Mageroy. Er werd een team van wetenschappers opgericht om deze vondsten te onderzoeken en daar een maximum aan informatie uit te halen: een studie van houtskool (anthracologie) en hout (xylologie), studie van granen en pitten (carpology), studie van pollen (palynologie), studie van beenderen van dieren (archeozoologie), een datum toekennen aan hout (dendrochronologie), enz. Al deze studies samen geven een beeld van de flora en fauna rond het domein in de verschillende stadia van zijn geschiedenis.

Vondsten uit het bassin zijn onder andere een grote leren schoen, leren zolen waarvan er sommigen met spijkers waren beslagen, houten klompen en een zool bestaande uit gevlochten stro. Drie schoppen of misschien wel peddels werden opgegraven. Op ongeveer 0,20 m van de bodem van het bekken, hebben de gravers 11 leidingen van eikenhout van wel 2 meter lang en waarvan de boomstronk naar schatting gekapt werd tussen 180 en 210 na Christus, kunnen meten en fotograferen. Tientallen pitten, zaden en overblijfselen van vruchten werden tijdens de opgraving van het bekken verzameld: pruimen, kersen, perziken, peren, appels, rozijnen, hazelnoten, walnoten, beukennootjes, enz... Er bestaan zoveel intact gelaten overblijfselen die getuigen van de ontwikkeling van de kweek van fruitbomen in Mageroy. Er zijn honderden fragmenten van houtskool en hout geanalyseerd, met als doel de precieze soorten te bepalen. Dankzij deze analyse konden een twintigtal soorten bomen en struiken worden benoemd, waaronder de eik en de beuk, alsook de hazelaar, de notelaar en ook een stuk hout van een wijnstok, wat betekent dat de wijnranken rond het domein verbouwd of geplant werden. De resultaten van de pollenanalyse tot nut toe tonen met name aan dat aan het einde van de eerste en vroege tweede eeuw, de aanwezigheid van kleine bomen afnam en dat de landbouw werd ontwikkeld in Mageroy. Alle graansoorten, die in de zolder van het woongebouw waren opgeslagen, zijn gedefinieerd alsook de namen van wilde planten die tussen deze graansoorten groeiden. Het aardewerk Op de site van Mageroy vormen de aardewerken voorwerpen het belangrijkste onderdeel van het teruggevonden materiaal. Er zijn tientallen kilo’s scherven teruggevonden. Het aardewerk was bestemd voor divers gebruik: als tafelservies, om maaltijden in klaar te maken, om afvalresten te vervoeren en te bewaren. Een brede waaier van aardewerken voorwerpen, gaande van drinkbekers tot mediterrane invoerkruiken, werden op de site van de Mageroy teruggevonden. Zij kwamen van lokale of verder afgelegen ateliers. Wel is er nog geen enkele pottenbakkersoven teruggevonden op de site maar men

Figuur 4 Kalkoven

weet dat er in de regio verschillende ateliers aanwezig waren zoals bijvoorbeeld in Aarlen. Gevonden voorwerpen De verschillende opgravingen hebben een indrukwekkende hoeveelheid archeologisch materiaal opgeleverd. De vondsten geven informatie over het dagelijks leven en de mensen van Mageroy tussen de eerste en de vierde eeuw. In de centrale zaal (triclinium) van het hoofdgebouw, wijdden de inwoners zich aan verscheidene spelen. Men heeft verschillende spelpenningen, uit been en glaspasta vervaardigd, en een aantal dobbelstenen, waaronder één die misleidend werkte, op die plaats teruggevonden. Er zijn loden gewichten van een handwever gevonden en fijn versierde bladerkransassen uit been vervaardigd. Verder veel broches van ijzer, brons en zilver, een veelheid aan munten, naalden en haarspelden in been, ijzeren bestekken enz. Ook zijn er twee muntschatten gevonden: één van 30 sestertiën en dupondii (munten uit het Romeinse Rijk) daterend uit de periode van 79 tot 192 en de andere schat bevatte 105 zilveren Antoninianussen daterend uit de periode van 238 tot 262 en een drietal teugelgeleiders. Uit een analyse van de gevonden munten blijkt dat de villa gedurende de eerste drie eeuwen bewoond is geweest.

Eén van de eigenaren van de villa is bekend: het was Micia. Haar naam werd op een gegraveerde ring en een stuk aardewerk teruggevonden, tegelijk met de naam van een belangrijke dienaar, de rentmeester Onesimus Olumpius. De rentmeester was de manager van de villa, die in feite de echte beheerder van het agrarisch complex was. De Latijnse inscriptie ‘Vivas Mici Dom’ kan als volgt worden vertaald :’Het gaat je goed, Micia, meesteres van de verblijven’.

Figuur 5 De ring van Micia In een van de twee huizen op de kleine binnenplaats, zijn er verschillende pennen, spatels en

Figuur 5 De muntschat van 105 munten en 3

teugelgeleiders

marmeren platen gevonden, die gebruikt worden om medicijnen te bereiden. Er zijn verschillende werktuigen gevonden zoals stukken ijzer van een ploegwiel, bijlen, hakmessen, hamers en dissels. Verder zijn er ook teugelgeleiders gevonden en bronzen decoraties voor leer, die uit de 3

e eeuw

komen. Deze voorwerpen geven de indruk dat er wellicht een groep militairen of een groep mensen was, die over wapens en paarden beschikten. Zij hebben waarschijnlijk geprobeerd de villa in de laatste fase van de bewoning nog te beschermen tegen indringers of plunderaars. In het bassin werden een aantal metalen voorwerpen gevonden die blijkbaar met opzet werden beschadigd en in het water werden gegooid: een urn gemaakt van lood, een ijzeren wielas, een ijzeren hangslot, een onderdeel van een ijzeren ketting die 2 meter lang is en een deel van een grote loden kom.

Moeilijkheden van de derde eeuw en het einde van de bewoning Rond het jaar 262 is er brand in de villa Mageroy. De precieze oorzaak van de brand is niet met zekerheid bekend, maar het is redelijk om aan te nemen dat dit om een brandstichting gaat die na de plundering van de villa werd veroorzaakt. In de streek rondom Mageroy hebben in diezelfde periode vele Gallo-Romeinse villa’s hetzelfde lot ondergaan.

Het tijdstip van de brand is geschat op 262: hier duiden de muntschatten op. Men durft zelfs te stellen dat de brand in de herfst moet zijn geweest: de graanoogst was niet helemaal opgeruimd. Het Romeinse Rijk heeft in die periode met een ernstige interne crisis te kampen, waar de legioenen keizers benoemen en weer afzetten, terwijl de barbaren in de grensgewesten het Rijk binnenvallen. De gebieden van Noord-Gallië zullen door de legereenheden van Postumus, de eerste Gallische keizer (257-267), beschermd worden tegen de invallen van de Germanen. Veel van de villa’s zijn na deze tragische gebeurtenissen achtergelaten. De inwoners verkiezen het om achter de muren van een nabijgelegen stad weg te vluchten. In Mageroy zijn sommige delen van de villa opnieuw bewoond en sommige delen zijn hersteld. Een deel van het complex is gebruikt om graan op te slaan. In die periode is een silo-achtige toren gebouwd. De toren lijkt op versterkte graanschuren (burgus) die elders in de stad Trevieren werden teruggevonden. Ook werden er twee ovens gebouwd om graan te drogen en er werden latrines gebouwd. Ook zijn er bepaalde delen van de oude villa gebruikt om de silo te beschermen. In de buurt is ook een molen gevonden. Deze bewoning zal tot de tweede helft van de vierde eeuw duren. Met uitzondering van een kalkoven van de vroege zeventiende eeuw, gebouwd op de ruïnes van het woonverblijf die op dat ogenblik als steengroeve voor de bouw van smederijen van Habay-la-Vieille diende, is er tot op heden geen enkel later spoor teruggevonden. Voor meer informatie: zie de website van de opgraving www.mageroy.be en de brochures, die als pdf op de www.avphilipsvanhorne.nl staan. Deze brochures dienden als bron voor dit stuk over de opgraving in Mageroy. Ook het beeldmateriaal is uit deze bronnen afkomstig.

Figuur 7 De urn van lood

KAMP

LEIDING

De dagelijkse leiding en eindverantwoordelijkheid op het kamp berust bij de bestuursleden van de

vereniging. Het bestuur zorgt er voor dat gedurende de volledige twee weken van de campagne altijd

minimaal twee bestuursleden aanwezig zijn.

KAMPTERREIN

Het kampterrein heeft als adres: Rue de la Rochette 66, 6723 Habay-la-Vieille. Het kampterrein

bevindt zich op een wei tussen twee grote moestuinen, tegenover de boerderij van Marc Dolisy op

zo’n 3 kilometer afstand van de het opgravingsterrein. De achterzijde grenst aan een bosrand. We

hebben alleen in de ochtend schaduw. Daarom de oproep aan de leden om partytenten mee te

brengen.

We kunnen dit jaar ook weer ons oude vertrouwde kampvuur op het terrein stoken. Gaston Moonen is

al hout aan het verzamelen in zijn tuin in Luxemburg en zal in de week voor het kamp alvast een

voorraad aanleggen op het kampterrein.

In de bijlagen vind je een ‘google map’ met de situering van het kampterrein.

DOUCHES

Op het kampterrein is koud, stromend water aanwezig (incl. koude douche). Enkele keren per week is er de mogelijkheid om warm te douchen. Hiervoor maken we afspraken met een plaatselijke sportclub of zwembad.

DAGPROGRAMMA

Om het kamp goed te laten verlopen, is gekozen voor een vaste dagindeling.

Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag:

07.30 uur opstaan

08.00-9.00 uur ontbijt

09.00-12.00 uur archeologie / kinderprogramma

12.00-13.30 uur middageten en -pauze

13.30-17.00 uur archeologie / kinderprogramma

17.00-18.30 uur vrij

18.30-20.00 uur avondeten

20.00-????? uur vrij

Woensdag:

Tot 13.00 uur graven en kinderprogramma, de gehele middag is vrij.

Zaterdag:

Op zaterdagochtend kan er vrijwillig worden gegraven.

Zondag is de gehele dag vrij.

WEEKPROGRAMMA

Enkele activiteiten behoren tot het standaard weekprogramma. Iedere maandagochtend houden we

een korte inleiding voor nieuwe deelnemers op de opgraving. Eén avond in de week houden we een

lezing in de grote tent. En op enkele vaste momenten houden we de ‘keek op de archeoweek’, zodat

iedereen op de hoogte is van de totale opgraving. In het enige volle weekend vieren we op zaterdag

een groot feest met feestmaaltijd. Dat is dit jaar op 28 juli.

KINDERPROGRAMMA

Een vast element is het kinderprogramma. Zoals afgesproken op de ALV van 21 april heeft een kleine

groep zich gebogen over de organisatie van het kinderprogramma. De uitgangspunten van het

kinderprogramma zijn opnieuw vastgesteld. Als basisafspraken gelden:

- Elk kind tussen de 4 en de 15 jaar doet mee aan het kinderprogramma.

- Als ouder word je naargelang de duur van je verblijf met een bepaalde frequentie ingedeeld als

verantwoordelijke voor het kinderprogramma.

- De kinderen gaan elke ochtend minimaal een uur naar de opgraving. De verantwoordelijke

begeleiders van de dag begeleiden de kinderen bij het uitvoeren van de opdrachten van de

archeologen.

- Als een kind langer wil graven, schatten de eigen ouders in of dat kan. De eigen ouders nemen

dan zelf de verantwoordelijkheid over op de opgraving (of spreken dit duidelijk af met iemand

anders die daar aanwezig is).

- Ouders spreken duidelijk met hun kind af dat ze luisteren naar de verantwoordelijke, ook op de

opgraving.

- Het kinderprogramma hoeft niet altijd spectaculair te zijn. Het is ook leuk als de kinderen

regelmatig vrij kunnen spelen.

- Als ouder weet je voordat het kamp begint op welke dagen je de verantwoordelijkheid krijgt over

het kinderprogramma. De indeling is als bijlage opgenomen in het informatiefje.

Voor de eerste week van het kamp hebben we twee begeleiders gevonden voor het

kinderprogramma: Olga en Tiiu Jansen. Olga heeft recent haar studie HBO-pedagogiek afgerond en

heeft er erg veel zin in om samen met haar zus Tiiu, een leuk programma te organiseren voor de

kinderen.

Voor de tweede week hebben we geen begeleiders. Het aantal kinderen ligt dan beduidend lager. Het

programma in de tweede week wordt begeleidt door ouders, zoals we dat eerder ook al hebben

gedaan. De indeling is als bijlage opgenomen.