Informatiebrochure Master in de ziekenhuisfarmacie 2014 ......Ma 22/12/2014 t/m za 03/01/2015 2...

1

InteruniversitaireopleidingMasterinde

ziekenhuisfarmacie

Academiejaar2014-2015

2

Inhoud

Algemene informatie ....................................................................................................................... 3

Doelstellingen .................................................................................................................................. 3

Eindtermen Master in de Ziekenhuisfarmacie ................................................................................ 4

Samenstelling van de interuniversitaire stuurgroep Ziekenhuisfarmacie ....................................... 6

Structuur van de opleiding .............................................................................................................. 7

Studieprogramma van de academische opleiding ........................................................................... 9

Jaarindeling ................................................................................................................................... 11

Jaarindeling van de interuniversitaire Master in de ziekenhuisfarmacie, eerste opleidingsjaar

2014-2015 .................................................................................................................................. 11

Jaarindeling van de interuniversitaire Master in de ziekenhuisfarmacie, tweede opleidingsjaar

2014-2015 .................................................................................................................................. 11

Inhoud van de vakken ................................................................................................................... 13

Stage voor het verwerven van de vereiste beroepsbekwaming ..................................................... 24

Financiering tijdens de stage ......................................................................................................... 26

Richtlijnen en aanbevelingen in verband met de masterproef ...................................................... 27

Belangrijke data ............................................................................................................................. 32

Coördinaten van de docenten ........................................................................................................ 34

Informatie over de bereikbaarheid van de campussen .................................................................. 39

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen UG .......................................................................... 39

Farmaceutisch Instituut VUB .................................................................................................... 41

Departement Farmaceutische Wetenschappen UAntwerpen .................................................... 43

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen KU Leuven ............................................................. 46

3

Algemene informatie Deze opleiding is een samenwerking tussen KU Leuven, UAntwerpen, UGent en VUB.

KU Leuven is de penvoerende universiteit.

De interuniversitaire master na masteropleiding is gespreid over drie academiejaren en leidt

tot een gezamenlijk diploma.

Doelstellingen De opleiding heeft tot doel studenten op te leiden voor een specifieke maatschappelijke

loopbaan in de ziekenhuisfarmacie.

Op het einde van de opleiding beschikt de student over:

- een grondige kennis over de geneesmiddelenproductie in een ziekenhuisapotheek;

- een degelijke kennis over de andere aspecten van geneesmiddelen en de

ziekenhuisomgeving (wetgeving, toepassing, hygiëne, ...);

- de vaardigheid om te communiceren rond de eigenschappen van geneesmiddelen, hun

aanwending, hun productie, enz.;

- de vaardigheid om te functioneren in een wetenschappelijke of geneeskundig-

ondersteunende functie in een ziekenhuis;

- de kennis en vaardigheid om te participeren aan onderzoek.

4

Eindtermen Master in de Ziekenhuisfarmacie

De master in de ziekenhuisfarmacie dient over volgende competenties te beschikken in termen

van kennis, vaardigheden en attitudes:

a) kennis van de eigenschappen, nevenwerkingen, toedieningswijze en dosering van de

geneesmiddelen en hulpmiddelen

1. Een zeer grondige kennis bezitten van de eigenschappen van de geneesmiddelen die specifiek

in een ziekenhuis gebruikt worden (werking en werkingsmechanisme, nevenwerkingen,

stabiliteit, interacties met voeding en andere geneesmiddelen, ...)

2. Het geneesmiddelengebruik bij de individuele patiënt in relatie tot zijn pathologie kunnen

evalueren

b) kennis van implantaten en medische hulpmiddelen

3. Grondige kennis van de materialen en hun medische toepassing

4. Inzicht in de terugbetalingsmodaliteiten van het RIZIV

c) de officinale bereiding en farmaceutische formulering van deze geneesmiddelen

5. De nodige kennis en vaardigheden bezitten om de geneesmiddelen wanneer nodig zelf

magistraal of officinaal te bereiden en in de vereiste toedieningsvorm te brengen

6. Bereidingen eigen aan de ziekenhuisapotheek kunnen uitvoeren

7. Grondige kennis hebben van de principes van sterilisatie

d) de organisatie en het beheer van de ziekenhuisapotheek

8. Vertrouwd zijn met het financieel beheer van de ziekenhuisapotheek

9. Processen in verband met aankoop, voorraadbeheer en distributie in de ziekenhuisapotheek

kunnen beheren

10. Het geneesmiddelenbudget van het ziekenhuis (boordtabellen, jaarverslag, pathologie-

financiering) in relatie tot de verleende zorgen kunnen opvolgen

e) de verdeling van de geneesmiddelen naar de verschillende afdelingen in het ziekenhuis

11. Een efficiënt systeem kunnen opzetten en beheren om de geneesmiddelen in het ziekenhuis

snel en correct naar de verschillende afdelingen te verdelen

f) het correct toepassen van de wetgeving in verband met ziekenhuisapotheken

12. Grondige kennis van de farmaceutische wetgeving en de ziekenhuiswetgeving met

betrekking tot de ziekenhuisapotheek kunnen toepassen

13. Kunnen participeren in het beleid van het ziekenhuis met betrekking tot geneesmiddelen,

medische hulpmiddelen en implantaten en ziekenhuishygiëne, meer bepaald in het Medisch

Farmaceutisch Comité en het Comité voor Medische Materialen

g) communicatie met directie, artsen en paramedisch personeel van het ziekenhuis

14. Op een kritische wijze kunnen communiceren met andere zorgverstrekkers en de

ziekenhuisdirectie

15. Op deskundige wijze advies kunnen geven aan artsen en verplegend personeel over de

eigenschappen, toedieningswijze en dosering van geneesmiddelen

h) het gebruik van informatica in de ziekenhuisapotheek

5

16. De tarificatie van de ziekenhuisapotheek kunnen uitvoeren

i) integrale kwaliteitszorg in de ziekenhuisapotheek

17. De principes van kwaliteitsborging kennen en kunnen toepassen

j) Onderzoek

18. Zelfstandig wetenschappelijk onderzoek in teamverband kunnen uitvoeren met betrekking tot

de ziekenhuisfarmacie

19. Nieuwe bevindingen van wetenschappelijk onderzoek aangaande geneesmiddelen van nabij

opvolgen en deze kennis implementeren in het beroep

6

Samenstelling van de interuniversitaire stuurgroep Ziekenhuisfarmacie

Guy Bormans, voorzitter en interuniversitair coördinator (KU Leuven)

Chris Vervaet, secretaris en coördinator voor UGent

Ingrid De Meester, coördinator voor UAntwerpen

Stephane Steurbaut, coördinator voor VUB

Hilde Collier, hoofdapotheker (VUB)

Annemie Somers, hoofdapotheker (UGent)

Jo Swartenbroekx, hoofdapotheker (UAntwerpen)

Ludo Willems, hoofdapotheker (KU Leuven)

Hugo Robays, waarnemer met raadgevende stem, voorzitter van de erkenningscommissie voor

ziekenhuisapothekers.

Alfons Verbruggen, waarnemer met raadgevende stem, ex-voorzitter stuurgroep

6 studenten, waarvan twee uit het eerste opleidingsjaar, twee uit het tweede opleidingsjaar en

twee uit het derde opleidingsjaar, bij voorkeur minstens één student van elke deelnemende

universiteit.

7

Structuur van de opleiding

Vanaf academiejaar 2010-2011 werd de opleiding tot Ziekenhuisapotheker opgesplitst in een

interuniversitaire academische master-na-masteropleiding van 60 studiepunten en een

beroepsbekwaming onder vorm van stage in een ziekenhuisapotheek.

De academische opleiding wordt gespreid over drie academiejaren. Tijdens het eerste

academiejaar worden 40 studiepunten opgenomen, namelijk voor alle hoorcolleges, seminaries,

practica en de daarbij horende examens, behalve voor het opleidingsonderdeel ‘Inleiding tot de

klinische farmacie’ (4 studiepunten) dat geprogrammeerd wordt in het tweede opleidingsjaar.

Tijdens het derde academiejaar wordt de masterproef (16 studiepunten) uitgevoerd op de

stageplaats en verdedigd. De academische opleiding bevat geen stage, die behoort tot de

praktische beroepsopleiding. De stage is noodzakelijk om een erkenning als ziekenhuisapotheker

te kunnen verkrijgen.

De opleiding staat open voor alle kandidaten met een diploma Apotheker, Master in de

Farmaceutische Zorg-Apotheker of Master in de Geneesmiddelenontwikkeling-Apotheker die

door hun faculteit werden geselecteerd.

Praktische informatie

Centrale coördinatie

Voor deze interuniversitaire opleiding treedt de faculteit Farmaceutische Wetenschappen van de

KU Leuven op als coördinator. Voor iedere praktische informatie kan men zich daarom wenden

tot

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen KU Leuven

Mevr. Katia Verheyen, studentensecretaris FFW

Onderwijs en Navorsing 2, Bus 420

Herestraat 49, B-3000 Leuven

Tel.: 016 33 06 68

Fax: 016 33 06 26

e-mail: [email protected]

Plaatselijke coördinatie

Aan ieder van de deelnemende universiteiten is daarnaast eveneens een plaatselijk coördinator

aangeduid. Deze coördinatoren zijn:

Aan de UGent Prof. Chris Vervaet

Laboratorium Farmaceutische Technologie

Ottergemsesteenweg 460, 9000 Gent

Tel.: 09 264 80 69

Fax.: 09 222 82 36


8

Aan de UAntwerpen Prof. Ingrid De Meester Universiteit Antwerpen

Campus Drie Eiken gebouw S

Departement Farmaceutische Wetenschappen

Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Tel.: 03 265 27 41

Fax: 03 265 26 85

e-mail : [email protected]

Aan de VUB Prof. Stephane Steurbaut

UZ Brussel, Farmacotherapiecel Laarbeeklaan 101 - 1090 Brussel

Tel.: 02 477 55 13

Fax: 02 477 64 31


Aan de KU Leuven Prof. Guy Bormans

Laboratorium voor Radiofarmacie

Onderwijs en Navorsing 2, Bus 821,

Herestraat 49, 3000 Leuven

Tel. : 016 33 04 47

Fax : 016 33 04 49


9

Studieprogramma van de academische opleiding

Opleidingsonderdeel Titularis A B C D E F

Jaar 1

1 Ziekenhuishygiëne H. Nelis, J. Verhaegen 24 105 4

2 Farmaceutische technologie voor het

ziekenhuis

R. Kemel, G. Van den Mooter,

C. Vervaet

24 105 4

3 Radiofarmaca en contrastverhogende

producten

G. Bormans, V. Caveliers, F. De

Vos, D. Vanderghinste

20 20 110 4

4 Medische hulpmiddelen en implantaten S. Craeye, S. De Mûelenaere, N.

Janssens, T. Leysen, J.

Swartenbroekx, B. Thiessen, A.

Verbiest

37 8 120 4

5 Farmacotherapie: Capita Selecta J. Ceuppens, L. De Pourcq, A.

Dupont, W. Peetermans, S.

Steurbaut, G. Verhoef

76 260 9

6 Fysiopathologie: Capita Selecta I. Derdelinckx, J. Wauters 30 110 4

7 Organisatie en beheer van de

ziekenhuisapotheek

H. Collier, A. Somers, J.

Swartenbroekx, L. Willems,

40 150 5

8 Wetgeving C. Decoster 22,5 80 3

9 Inleiding tot management P. Gemmel 22,5 80 3

Jaar 2

10 Inleiding tot de klinische farmacie J. Leys, A. Somers, I. Spriet, S.

Steurbaut

32 115 4

Jaar 3

11 Masterproef H. Collier, A. Somers, J.

Swartenbroekx, L. Willems

480 480 16

328 20 8 480 1715 60

A= aantal contacturen hoorcollege

B= aantal contacturen praktische oefeningen

C= aantal contacturen seminarie

D= aantal uren besteed aan masterproef

E= studiebelasting in uren

F = aantal studiepunten

de namen van de respectieve coördinatoren zijn onderlijnd

De student schrijft ieder jaar in aan één van de deelnemende universiteiten en neemt de

opleidingsonderdelen op in zijn individueel studieprogramma in de respectievelijke jaren zoals

hoger aangegeven. Volgens de huidige regels (september 2014) bedraagt het inschrijvingsgeld

€61,9 vast en €9,3 per opgenomen studiepunt. Deze bedragen worden jaarlijks (licht) aangepast.

Het examenreglement ten behoeve van deze interuniversitaire masteropleiding is consulteerbaar

op https://admin.kuleuven.be/rd/interuniversitaire_opl_examenregl.html

Specifieke aanvullingen bij dit examenreglement zijn:

• Voor het bepalen van het totale examenresultaat gelden de volgende bindende criteria:

- de student die voor een bepaald opleidingsonderdeel ten minste 10 punten op 20

behaalt, voldoet voor dat opleidingsonderdeel;

10

- de student die voor alle opleidingsonderdelen ten minste 10 punten op 20 behaalt,

slaagt.

• ‘Credits’

Een student die voor een opleidingsonderdeel ten minste 10 punten op 20 behaalde,

verwerft een credit voor dit opleidingsonderdeel.

• Voor opleidingsonderdelen bestaande uit deelvakken moet de niet geslaagde student alleen

die deelvakken opnieuw examen afleggen waarop hij minder dan 10 punten op 20

behaalde.

• Voor opleidingsonderdelen bestaande uit meerdere deelvakken wordt het globale resultaat

berekend als het gewogen rekenkundig gemiddelde van de punten behaald op de

respectievelijke deelvakken, behalve als de student voor één of meerdere van de

deelvakken een zwaar tekort heeft (minder dan 8/20, zie volgende punt). De toegepaste

wegingscoëfficiënten zijn evenredig met de omvang van de deelvakken, uitgedrukt in

studiepunten.

• Indien een student in een bepaald deelvak van een opleidingsonderdeel een zwaar tekort

heeft (minder dan 8 punten op 20) zal het globale resultaat voor dit opleidingsonderdeel

niet gelijk zijn aan het rekenkundig gemiddelde maar ten hoogste 9/20 en de student zal

niet geslaagd zijn voor het geheel van de opleiding.

• Indien een student in een bepaald deelvak of over het geheel van meerdere deelvakken van

opleidingsonderdelen samen een ernstig tekort heeft maar toch slaagt, heeft dit implicaties

op de graad van verdienste die wordt toegekend. De student zakt een graad van verdienste

bij “een ernstig tekort” in deelvakken.

Een ernstig tekort betekent dat het totaal van onvoldoende punten drie of meer is (dus

bijv. een acht en een negen of drie negens, en uiteraard de nog minder goede scores).

• Volgende weging tussen opleidingsonderdelen wordt toegepast voor berekening van het

globale percentage: Ziekenhuishygiëne: 80 punten; Farmaceutische technologie voor het

ziekenhuis: 80 punten; Radiofarmaca en contrastverhogende producten: 80 punten (voor

theorie en practicum samen); Medische hulpmiddelen en implantaten: 80 punten;

Farmacotherapie: capita selecta 180 punten; Fysiopathologie, capita selecta: 80 punten;

Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek: 100 punten; Wetgeving: 60 punten;

Klinische farmacie: 80 punten; Inleiding tot management: 60 punten: Masterproef: 160

punten. (Totaal=1040 punten)

• In principe worden alle examens schriftelijk afgelegd, behalve de voorstelling en verdediging

van de masterproef.

De diploma’s worden afgeleverd en ondertekend door de rector van de universiteit waar de

student ingeschreven is. Op het diploma wordt het interuniversitair karakter van de opleiding

aangegeven door het op gelijke wijze vermelden van alle deelnemende universiteiten.

Ombudspersoon

Overeenkomstig de bepalingen van het door alle deelnemende universiteiten goedgekeurde

interuniversitaire examenreglement heeft de interuniversitaire stuurgroep een ombudspersoon

aangeduid, namelijk Mevr. Katia Verheyen (tevens coördinerend studentensecretaris).

De ombudspersoon treedt op als bemiddelaar tussen examinatoren en studenten.

De ombudspersoon woont de beraadslagingen bij. De ombudspersoon kan in een overleg door

één of elk van de betrokken partijen gevraagd worden te bemiddelen.

11

Jaarindeling

Jaarindeling van de interuniversitaire Master in de ziekenhuisfarmacie, eerste opleidingsjaar 2014-2015

Data

Ma 22/09/2014 t/m vrij 19/12/2014 13 weken onderwijsactiviteiten

Ma 22/12/2014 t/m za 03/01/2015 2 weken kerstvakantie

Ma 05/01/2015 t/m za 17/01/2015 2 weken examenperiode, 5 examens

Examens over: Fysiopathologie, Farmacotherapie (in twee

delen), Ziekenhuishygiëne, Organisatie en beheer van de

ziekenhuisapotheek.

Ma 19/01/2015 t/m vrij 06/03/2015 7 weken onderwijsactiviteiten

Ma 09/03/2015 t/m za 21/03/2015 2 weken voorbereiding op de examens

Ma 23/03/2015 t/m za 18/04/2015 4 weken examens

(5 overige examens van eerste opleidingsjaar)

Ma 20/04/2015 t/m za 19/09/2015 Stage in een ziekenhuisapotheek. Tijdens deze periode kan de

student 6 weken verlof nemen.

Deze stage behoort niet tot het academisch programma

Ma 17/08/2015 t/m za 12/09/2015 4 weken herexamens

Ma 14/09/2015 t/m vrij 18/09/2015 Nabespreking en feedback over examens

Ma 21/09/2015 Start academiejaar 2015-2016

Jaarindeling van de interuniversitaire Master in de ziekenhuisfarmacie, tweede opleidingsjaar 2014-2015

De student besteedt dit tweede opleidingsjaar aan stage in een ziekenhuisapotheek. De student

volgt echter ook de colleges/werkzittingen van het opleidingsonderdeel ‘Inleiding tot de

klinische farmacie’:

• Lesdag 1: Interpretatie van biochemische laboparameters (6 uur) - vrijdag 3 oktober – Leuven

- hematologie, nierfunctie, leverfunctie, infectieparameters – Isabel Spriet

- elektrolyten – Karolien Walgraeve

- stolling – Lorenz Van der Linden

• Lesdag 2: transmurale zorg/medication reconciliation en evidence based pharmacy (7 uur) - vrijdag 10

oktober - Brussel

- Transmurale zorg – opname: Sabrina De Winter

- Transmurale zorg – ontslag: Stephane Steurbaut

- Evidence based pharmacy: Filip Cools

- Omgaan met richtlijnen: Ina Van den Borre

• Lesdag 3: Klinisch farmaceutische evaluatie van de patiënt (medicatie review), documentatie van

interventies en veilig toedienen van geneesmiddelen (6 uur) - vrijdag 17 oktober - Gent

- Medicatie review: Annemie Somers

- Documentatie van interventies: Barbara Claus

- Veilig toedienen van geneesmiddelen: Katrien Cosaert

12

• Lesdag 4: Klinisch apotheker op… : (6 uur) - vrijdag 24 oktober – Antwerpen

- Chirurgische diensten: Inge Sluyts

- Oncologie: Tine Hendrickx

- Intensieve Zorgen: Isabel Spriet

- Multidisciplinair team infectiologie: Franky Buyle

• Lesdag 5: Toegepaste PK en TDM en interacties: (6 uur) - vrijdag 31 oktober – Leuven

- Basisbegrippen farmacokinetiek: Pieter De Cock

- Therapeutic Drug Monitoring: Pieter De Cock

- Farmacogenetica: Pieter De Cock

- EUCAST: Isabel Spriet

- Geneesmiddeleninteracties: Isabel Spriet

- Doseren van antibiotica: Isabel Spriet

• Lesdag 6: Casuïstiek, zowel voorbereid door lesgevers als door studenten (6 uur) - vrijdag 12

december – Brussel

Het examen over dit opleidingsonderdeel vindt plaats in de periode 8 tot 26 juni 2015,

herexamen in de periode 17 augustus tot 4 september 2015. Voor herexamens over

opleidingsonderdelen van het eerste opleidingsjaar, zie jaarindeling eerste opleidingsjaar.

13

Inhoud van de vakken

1. Ziekenhuishygiëne: 4 studiepunten, 24 contacturen; H. Nelis (coördinator, UGent), J.

Verhaegen (KU Leuven)

1.a. Ziekenhuishygiëne: 2 studiepunten, 12 contacturen; H. Nelis, UGent

Doelstellingen:

Dit vak heeft tot doel de student vertrouwd te maken met het verschijnsel "nosocomiale

infecties" en vooral met de preventie ervan. Meer bepaald wordt er aandacht besteed aan het

verantwoord gebruik van desinfectiemiddelen en aan de praktische aspecten van

ziekenhuishygiëne, zoals handhygiëne, ontsmetting en sterilisatie van medische materialen en

isolatie van patiënten. Daarnaast worden kort de principes van arbeidshygiëne toegelicht.

Inhoud: De cursus omvat twee delen. Deel 1 heeft betrekking op nosocomiale infecties en de

controle (preventie) ervan. In dit deel staat de patiënt centraal. In het tweede deel, dat handelt

over arbeidshygiëne, staat de gezondheidswerker centraal.

Een eerste hoofdstuk handelt over de algemene aspecten van nosocomiale infecties, met name de

oorzaken, de etiologie, de soorten, de epidemiologie en de pathogenese. De voornaamste types

van nosocomiale infecties worden één voor één besproken. Een kort tweede hoofdstuk behandelt

schoonmaakprocedures. In een derde hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op desinfectie. De

verschillende fysische en chemische technieken en de beïnvloedende factoren ervan worden

behandeld. Daarna worden de desinfectantia per klasse besproken met nadruk op hun

toepassingen in het hospitaal. Het vierde hoofdstuk handelt over sterilisatietechnieken. In een

vijfde hoofdstuk komt de praktijk van de ziekenhuishygiëne aan bod, met achtereenvolgens

aandacht voor omgevingsdesinfectie, desinfectie en sterilisatie van medische materialen,

handhygiëne, isolatie en aspecten van aseptische techniek. Het zesde hoofdstuk belicht de

principes van arbeidshygiëne, meer bepaald de voorzorgen die gezondheidswerkers moeten

nemen om infectie (bij zichzelf) te voorkomen.

Deel 2. Antibiotica: 2 studiepunten, 12 contacturen; J. Verhaegen, KU Leuven

Doelstelling:

• De student een grondige kennis laten verwerven over de werkingsmechanismen van de

verschillende antibioticagroepen, het spectrum, de resistentiemechanismen, de algemene

indicaties en de nevenwerkingen van deze medicaties.

• De student vertrouwd maken met de verschillende laboratoriumtechnieken die gebruikt

worden voor het opsporen van resistentie tegen antibiotica en hun interpretatie.

• De student inzicht laten verwerven in de recente ontwikkelingen van antiparasitaire en

antifungale medicaties.

Inhoud

Antimicrobiële geneesmiddelen interfereren met het metabolisme van micro-organismen met als

resultaat groeiremming of de dood van micro-organismen. In de verschillende hoofdstukken

zullen voor de verschillende antibioticagroepen worden besproken: spectra, werkings- en

resistentiemechanismen. Ook wordt voor iedere groep aandacht besteed aan de

farmacokinetische achtergronden en de gevolgen hiervan voor de dosering.

• Inleiding

• Beta-lactam antibiotica

• Macroliden en ketoliden

14

• Tetracyclinen

• Aminoglycosiden

• Glycopeptiden

• Rifamycinen

• Fluorochinolones

• Antifungale medicatie

• Antiparasitaire medicaties

2. Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis: 4 studiepunten, 24 contacturen; R. Kemel

(UAntwerpen, 4 contacturen), G. Van den Mooter (KU Leuven, 8 contacturen), C. Vervaet

(coördinator, UGent, 8 contacturen)

Doelstelling:

De cursus beoogt de studenten een inzicht te geven in de technologische vereisten voor de

productie van steriele geneesmiddelen. Na het volgen van de cursus moet de student in staat zijn

de verschillende eenheidsoperaties binnen de ziekenhuisapotheek te integreren tot een

gevalideerd proces met inachtname van Good Manufacturing Practice regels.

Inhoud

In een eerste meer algemeen deel wordt aandacht besteed aan het belang van GMP (o.a.

kwaliteitszorg, kwaliteitscontrole, protocollering) en validatie (kwalificatie van toestellen,

validatie van processen) binnen de ziekenhuisapotheek.

Het tweede deel spitst zich toe op de problematiek rond het bereiden van steriele

geneesmiddelvormen (infuusoplossingen, cytostatica, …). Hierbij worden aspecten zoals het

design en de layout van de productie-eenheid behandeld, waarbij ook het belang van

waterbehandeling (desionisatie, omgekeerde osmose, ultrafiltratie, destillatie) wordt toegelicht.

Gelet op het belang van de afwerking van het lokaal en de aanwezigheid van personeel op de

kwaliteit van de omgevingslucht omvat dit deel eveneens een beschrijving van het

luchtbehandelingssysteem (filtratie, distributie, LAF-kast, biohazard, …).

Een derde deel behandelt de problematiek van parenterale voeding, met specifieke aandacht voor

de technische aspecten van deze preparaten (bereiding, toediening, chemische en fysische

stabiliteit, compatibiliteit met geneesmiddelen).

Als laatste punt worden verschillende aspecten in verband met farmaceutisch

verpakkingsmateriaal behandeld, waarbij - naast een overzicht van de types verpakkingen en

doseersystemen - ook de regels rond etikettering en de interacties tussen verpakkingsmaterialen

en geneesmiddeloplossingen worden besproken.

Een laatste deel richt zich op het sterilisatieproces, waarbij naast een overzicht van de

verschillende technieken (stoomsterilisatie, droge hitte, gas, steriele filtratie en ioniserende

straling) en hun toepassingsgebied ook de mathematische principes van sterilisatie worden

uiteengezet.

3. Radiofarmaca en contrastverhogende producten (4 studiepunten, 20 contacturen hoorcollege, 20 uren practicum); G. Bormans (KU Leuven, coördinator); V. Caveliers (VUB,

practicum), F. De Vos (UGent), D. Vanderghinste (UAntwerpen, practicum).

De practica gaan door aan de 4 universiteiten.

Doelstelling

De doelstelling van de cursus is de studenten:

15

• vertrouwd te maken met basisbegrippen in verband met het medisch-diagnostisch gebruik van

radioactieve verbindingen;

• een grondige kennis te verschaffen over de chemische en fysische kenmerken, de

bereidingswijze, de analyse en de toepassingen van radiofarmaca voor in vivo diagnostisch en

therapeutisch gebruik;

• inzicht te laten verkrijgen in de farmacokinetiek van de onderscheiden radiofarmaca;

• een degelijke kennis te verschaffen over de verschillende contrastverhogende producten

gebruikt bij radiologische onderzoeken met behulp van röntgenstralen, bij kernspintomografie

en bij echografie.

De doelstelling van het practicum is:

• de studenten praktische ervaring laten verwerven in de manipulatie, de bereiding en de

analyse van radiofarmaca.

• de toepassing en het nut van radiofarmaca illustreren aan de hand van bezoek aan de afdeling

nucleaire geneeskunde en het bespreken van beelden van patiëntenstudies.

4. Medische hulpmiddelen en implantaten: 4 studiepunten; 37 contacturen hoorcollege, 8 u

seminarie; Jo Swartenbroekx (coördinator; UAntwerpen); lesgevers S. Craeye, S. De

Mûelenaere, N. Janssens, T. Leysen, B. Thiesen, A. Verbiest

Doelstelling

De bedoeling van het college is de studenten een grondige kennis bij te brengen van de medische

hulpmiddelen en implantaten die specifiek in een ziekenhuis worden aangewend. Tevens moeten

zij een inzicht verwerven in de betrokken wetgeving van de ziektekostenverzekering.

De seminaries zijn er op gericht de kennis van de student uit te breiden door bedrijfsbezoeken en

lezingen. Zo krijgt hij een algemeen overzicht van het materiaal vanaf de productie tot bij de

toepassing bij de patiënt

Inhoud

Per medische discipline worden de implantaten en medische hulpmiddelen in detail besproken.

Hierbij wordt bijzondere aandacht geschonken aan het wettelijke kader van de

terugbetalingsmodaliteiten.

5. Farmacotherapie: capita selecta: 9 studiepunten, 76 contacturen; J. Ceuppens (KU

Leuven), L. De Pourcq (KU Leuven), A. Dupont (coördinator, VUB), W. Peetermans (KU

Leuven), S. Steurbaut (VUB), G. Verhoef (KU Leuven)

Doelstellingen

Dit opleidingsonderdeel beoogt:

• de student inzicht te verschaffen in het snel evoluerend domein van immuunmodulatie door

klassieke immuunsuppressiva, door humane gammaglobulines en door biotechnologische

producten zoals monoklonale antistoffen en cytokines.

• de student vertrouwd te maken met bloedproducten. De bereidingswijze, de

veiligheidsaspecten en het gebruik van deze producten worden toegelicht.

16

• de student een duidelijk inzicht bij te brengen betreffende eigenschappen en gebruik van

vaccins: Wat is een vaccin en wat is vaccineren? Welke soorten van vaccins bestaan er? Hoe

worden vaccins bereid? Wat is de invloed van farmaceutische biotechnologie op de toekomst

van de vaccins? Hoe worden vaccins gebruikt (vaccinatieschema’s e.d.)?

• de student kennis en inzicht te geven in de microbiologische, farmacologische en klinische

basisprincipes voor een rationeel gebruik van antimicrobiële geneesmiddelen. Het leren

toepassen van deze basisbeginselen in de klinische praktijk zowel op niveau van de

individuele patiënt als op het vlak van het ontwikkelen en implementeren van een

antibioticabeleid in het ziekenhuis.

• de student kennis en inzicht te laten verwerven betreffende wettelijke en wetenschappelijke

evoluties op het vlak van antimicrobiële therapie met direct gevolg voor de klinische praktijk

in het ziekenhuis (bv. forfaitarisering van perioperatief toegediende antibiotica; evaluatie van

antibioticagebruik; evidence-based guidelines; …).

• de student een goede kennis bijbrengen betreffende cytostatica

• de student een goede kennis bijbrengen aangaande enterale en parenterale voeding

• de student inzicht verschaffen in de werkingsmechanismen en praktische mogelijkheden van

de geneesmiddelen die beschikbaar zijn voor de behandeling van diverse vormen van pijn.

Inhoud

Deel 1: Pijnbehandeling 1,6 studiepunten, 14 contacturen, A. Dupont, VUB

- Inleiding : de fysiologie en fysiopathologie van nociceptie en pijn (receptoren, mediatoren,

ascenderende en descenderende zenuwbanen, centrale verwerking)

- Classificatie van pijn

- Klinische farmacologie (werkingsmechanisme, farmacodynamiek, farmacokinetiek,

bijwerkingen, plaats in de therapie)

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van acute pijn en post-operatieve pijn (welke

geneesmiddelen, welke toedieningswegen ,...o.a. TTS Fentanyl, "patient-controlled analgesia"..)

- Rationele farmacotherapie (praktische aanpak) van chronische pijn (o.a. gebruik van opioïden

in kanker- en niet-kankerpijn; de plaats van de COX-2 inhibitoren versus niet-selectieve COX-

inhibitoren; NSAID’s versus paracetamol in de behandeling van bv. arthrosepijn)

- Obstetrische analgesie; specifieke pijnproblemen (o.a. trigeminusneuralgie, herpes zoster, jicht,

migraine,...)

- Medicamenteuze pijncontrole in de palliatieve zorg

- Anesthetica

- Inleiding: wat houdt anesthesie allemaal in? Anesthetische technieken.

- Klinische farmacologie van de voornaamste inhalatie- en intraveneuze anesthetica

- Pre-operatieve sedatie

- Anesthesie in speciale situaties (bv. kinderen, bejaarden, dagheelkunde, obstetrie,..)

- Anesthesie bij concomittante pathologie

- Interacties van anesthetica met andere geneesmiddelen,

- Toxiciteit van anesthetica

Deel 2: Immunofarmacologie 1,6 studiepunten, 14 contacturen, J. Ceuppens, KU Leuven

Als inleiding wordt eerst in herinnering gebracht hoe het normale immuunsysteem werkt, en

vervolgens hoe afwijkingen van de normale immunologische activiteit aan de basis liggen van

17

pathologie (chronische inflammatie, auto-immuniteit, allergie, immuundeficiëntie).

Vervolgens worden de geneesmiddelen besproken die de werking van het immuunsysteem

beïnvloeden, en dus respectievelijk kunnen gebruikt worden om de immuunfunctie te verbeteren

of te remmen (immuunsuppressie). Daarbij wordt aandacht besteed aan

1) corticosteroïden

2) klassieke immuunsuppressiva

3) humane gammaglobulines

4) cytokines en cytokine antagonisten

5) monoklonale antistoffen

Voor elk van genoemde producten wordt de nadruk gelegd op:

1) mechanismen van interferentie met het immuunsysteem

2) nevenwerkingen, nadelen,beperkingen.

3) farmacokinetiek en therapeutische monitoring

Tijdens de lessen zullen ter illustratie van de toepassingsgebieden een aantal ziekten besproken

worden waarbij bovenstaande geneesmiddelen gebruikt worden, zoals reumatoïde arthritis,

ziekte van Crohn, orgaantransplantatie, multipele sclerose, astma, anafylactische shock.

Deel 3: Bloedproducten en vaccins 1,6 studiepunten, 7,5 u hoorcollege en 9,5 u seminarie; S.

Steurbaut, VUB

Bloedproducten

Bloedproducten kunnen essentieel ingedeeld worden in drie groepen : (i) bloed en

bloedconserven; (ii) de steriele bloedproducten en (iii) de plasmavervangende producten of

plasmasubstituenten.

Bloed en zijn afgeleide instabiele producten (bloedconserven) worden slechts kort besproken

(collectie, bereiding, bewaring, gebruik). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de stabiele

bloedproducten. De bereidingswijze wordt besproken, in het bijzonder wordt gekeken naar de

plasmafractioneringsmethodes, de virusinactivatieprocedures en de steriliteitsproblemen. De

houdbaarheid van deze producten wordt besproken en de invloed van lyofilisatie van de

producten hierop. De controle van de bloedproducten wordt besproken, dit in functie van de

farmacopeevoorschriften en richtlijnen van de Europese unie. De alternatieve bereiding van

bloedfactoren door farmaceutische biotechnologie wordt toegelicht. Tot slot wordt het

oordeelkundig gebruik van de stabiele bloedproducten besproken.

De derde groep van de bloedproducten zijn de plasmavervangende producten. De verschillende

alternatieven worden hier besproken. Ook hier wordt aandacht besteed aan bereiding, bewaring

en gebruik.

Vaccins

Volgende aspecten worden in het gedeelte Vaccins behandeld :

- een korte geschiedenis van vaccins en vaccineren

- de verschillende categorieën van vaccins

- de bereidingswijze van vaccins

- een overzicht van de bestaande vaccins, met bijzondere aandacht voor rDNA vaccins

- het gebruik van vaccins, aandacht wordt besteed aan vaccinatieschema's, maar ook de

vaccinaties voor risicogroepen worden besproken

18

Deel 4: Antibiotherapie 1,6 studiepunten, 14 contacturen, W. Peetermans, KU Leuven

De student verwerft kennis en inzicht in de basisprincipes van klinische infectiologie en

antibiotherapie.

De microbiologische basisprincipes (de identificatie van het oorzakelijk microörganisme, in vitro

gevoeligheid, resistentiemechanismen) worden toegelicht door middel van Belgische

epidemiologische gegevens over de voornaamste pathogenen. De (gekende) farmacologische

basisprincipes (farmacokinetiek, farmacodynamica, geneesmiddelen-interacties) worden

geïllustreerd voor de voornaamste klassen van antimicrobiële geneesmiddelen. Hun belang voor

therapeutisch succes en preventie van resistentieontwikkeling wordt toegelicht aan de hand van

klinische indicaties (bv. pneumonie, kathetersepsis, vreemd-lichaaminfecties, meningitis, etc).

De klinische basisprincipes van rationele antibiotherapie vertrekken vanuit een correcte diagnose

en indicatiestelling. De concrete invulling van empirische therapie, gerichte therapie (na

identificatie van het oorzakelijk microörganisme en zijn gevoeligheidsprofiel) en profylaxe (met

inbegrip van perioperatieve antibioticaprofylaxe) wordt toegelicht aan de hand van enkele

relevante ziektebeelden.

De opdracht en de werking van de antibioticabeleidscommissie en de formulariumcommissie

worden uitgelegd. De ontwikkeling, lokale implementatie, opvolging en evaluatie van evidence-

based guidelines over antimicrobiële therapie worden besproken. De bijdrage van

ziekenhuishygiëne-maatregelen aan het infectiologie-beleid in het ziekenhuis wordt benadrukt.

Deel 5. Cytostatica 1,6 studiepunten, 14 contacturen, G. Verhoef, KU Leuven

Als inleiding wordt het begrip 'kwaadaardige ziekte' uitgelegd, worden relevante

epidemiologische gegevens in herinnering gebracht en komt de biologie van kanker ter sprake.

Voorts wordt aandacht besteed aan de klinische aanpak van kanker, diagnosestelling, stagering

en behandelingsmogelijkheden.

De keuze van het cytostaticum, het voorspellen van klinisch antwoord en de rationale van

combinatiechemotherapie, inclusief hoge dosischemotherapie, worden besproken. De

verschillende groepen van cytostatica worden achtereenvolgens besproken met nadruk op het

werkingsmechanisme:

- endocriene therapie bij kanker

- alkylerende cytostatica

- cisplatinum en analogen

- antimetabolieten

- topo-isomerase interactieve cytostatica

- antimicrotubulaire cytostatica

- differentiatie-bevorderende agentia

- andere cytostatica

- biological response modifiers

- ongeconjugeerde en geconjugeerde monoklonale antistoffen bij de behandeling van kanker

- de nieuwe/experimentele vormen van antikankerbehandeling waaronder de 'signal-tranduction-

inhibitors’.

Tevens wordt aandacht besteed aan supportieve zorgen tijdens chemotherapie, aan

resistentievorming, verschillende resistentiemechanismen en middelen om resistentie te omzeilen

en farmacokinetiek. Ook de laattijdige complicaties van chemotherapie komen ter sprake.

19

Deel 6. Enterale en Parenterale voeding 1 studiepunt, 6 contacturen, L. De Pourcq, KU

Leuven

• Voedingsbestanddelen en –behoeften

• Bepalen van de voedingstoestand

• Hoe een keuze maken tussen enterale en parenterale voeding

• Enterale voeding

• Parenterale voeding Enterale en Parenterale voeding voor toediening thuis (Home TEN en

Home TPN)

• Materialen nodig voor de toediening van Enterale en Parenterale voeding

6. Fysiopathologie: capita selecta: 4 studiepunten, 30 contacturen; I. Derdelinckx, coördinator,

KU Leuven, 15 u en J. Wauters, KU Leuven, 10 u

Doelstelling:

Toekomstige ziekenhuisapothekers de nodige geneeskundige wetenschappelijke basis bij te

brengen i.v.m. ziektemechanismen en behandelingen van aandoeningen die typisch in het

ziekenhuis thuishoren.

Inhoud:

Ziektebeelden en behandeling die typisch thuishoren in de ziekenhuisgeneeskunde, en als

dusdanig zeer weinig of niet aan bod kwamen in de verschillende vakken van de basisopleiding,

worden systematisch en gedetailleerd uitgewerkt: gebruik van bloed en bloedderivaten;

schimmelinfecties; virale infecties (herpesvirussen, CMV, en vooral HIV); algemene aspecten

van transplantatie; intoxicaties; intensieve zorgengeneeskunde: shock, ARDS, multi-orgaanfalen,

beademing, nosocomiale infecties.

7. Organisatie en Beheer van de ziekenhuisapotheek: 5 studiepunten, 40 contacturen; H.

Collier (VUB, 10 u), A. Somers (UGent, 5 u), J. Swartenbroekx (UAntwerpen, 15 u), L. Willems

(coördinator, KU Leuven, 10 u)

Doelstellingen:

Inzicht verschaffen in de organisatie van de ziekenhuisapotheek nodig om op bedrijfsmatige

manier te voldoen aan de wettelijke opdrachten en farmaceutische zorgverlening.

Inhoud:

1. Beheer van de ziekenhuisapotheek

Module 1: Inleiding (AS)

Opdracht van de ziekenhuisapotheek:

Plaats van de ziekenhuisapotheek in het organigram

De relatie van de ziekenhuisapotheek met de andere ziekenhuisafdelingen

Overzicht wetgeving e.a. regelgeving m.b.t. de ziekenhuisapotheek

Module 2: Administratief en financieel beheer (JS)

20

Het algemeen rekeningstelsel van het ziekenhuis (MARZ)

De positionering van de ziekenhuisapotheek binnen het MARZ

De financiële exploitatie van de ziekenhuisapotheek

De balansrekening van de ziekenhuisapotheek

De diverse geldstromen van de ziekenhuisapotheek

De verschillende soorten financieringsmechanismen

De B5 financiering

Tarificatieregels voor de verschillende soorten geneesmiddelen en medisch materiaal

Forfaitaire vergoedingssystemen

Soorten patiënten

RIZIV, RIZIV overeenkomsten, Bijzonder solidariteitsfonds

Praktische oefeningen tarificatie

Module 3: Aankoop en goederenlogistiek in het ziekenhuis (JS)

Het inkoopbeleid

Het voorraadbeleid met bespreking van de verschillende modellen

Material management

Logistieke stromen: pull en pushsystemen

De leveranciersevaluatie

Module 4: Geneesmiddelenproductie in het ziekenhuis (LW)

GMP: aandachtspunten voor het ziekenhuis

Specifieke bereidingstechnieken

Semi-industriële bereidingen

PICS

Module 5: Personeelsbeleid (HC)

Personeelsmotivatie

Personeelsevaluatie

Vorming en bijscholing

Vergadertechnieken

Omgaan met conflicten

Module 6: Het jaarverslag en beleidsplan van de ziekenhuisapotheek (HC)

Boordtabellen

Databeheer in het ziekenhuis

Soorten rapporteringen

Module 7: Informatica en de ziekenhuisapotheek (HC)

2. Organisatie van de klinische functie van de ziekenhuisapotheker

Module 8: Het distributiesysteem voor geneesmiddelen (LW)

Soorten distributiesystemen

Geautomatiseerde distributiesystemen

Module 9: Het formulariumsysteem: MFC, CMM, ABTBG (AS)

Het Medisch farmaceutisch comité

Het geneesmiddelenformularium

Selectie van geneesmiddelen:

21

• Selectiecriteria

• Farmaco-economie als criterium: het ziekenhuisperspectief

• Selectietechnieken: de consensus en multi-attribute

Beheersing van het geneesmiddelenverbruik

• Het beïnvloeden van het voorschrijfgedrag

• Drug Use Review

Bevorderen van een goed geneesmiddelengebruik

• Evicence based medicine en Clinical Pathways

• Drug Use Evaluation

Module 10: Geneesmiddelenbewaking en farmacovigilantie (HC)

Evaluatie van het distributiesysteem

ADR en ADE

Fouten en incidentmelding

Module 11: De ziekenhuisapotheek en klinische studies (LW)

GCP voor klinische studies

Module 12: De integrale kwaliteitszorg in de ziekenhuisapotheek (JS)

Begrippen van kwaliteit: ISO, EFQM, IKZ, intercollegiale toetsing

Operational Excellence: Lean, Kanban, Six Sigma, Kaizen, JIT

8. Wetgeving: 3 studiepunten, 22,5 contacturen; C. Decoster (KU Leuven en UGent)

Doelstelling

De student kennis laten verwerven in ziekenhuismanagement, meer bepaald de verschillende

elementen die het ziekenhuisbeleid vanuit de wetgeving beïnvloeden.

Inhoud

In deze cursus worden de verschillende aspecten uit de ziekenhuiswetgeving behandeld, met

name: de belangrijkste wetten, de begrippen, de adviesorganen, de bouwpolitiek, de

programmatie, de erkennings- en kwaliteitsvereisten, de financiering, het statuut van de

belangrijkste beroepen in het ziekenhuis zoals de arts, de verpleegkundige en de apothekers.

9. Inleiding tot klinische farmacie: 4 studiepunten, 37 contacturen; J. Leys (UAntwerpen), A.

Somers (UGent), I. Spriet (coördinator, KU Leuven), S. Steurbaut (VUB)

Doelstelling

De student vertrouwd maken met de basisprincipes en verschillende aspecten van de klinische

farmacie, zodat hij tijdens zijn stage ter beroepsbekwaming voldoende gevormd is om klinische

farmacie in de praktijk toe te passen op verschillende ziekenhuisafdelingen.

Inhoud

• Lesdag 1: Interpretatie van biochemische laboparameters (6 uur)

- hematologie, nierfunctie, leverfunctie, infectieparameters – Isabel Spriet

- elektrolyten – Karolien Walgraeve

- stolling – Lorenz Van der Linden

22

• Lesdag 2: transmurale zorg/medication reconciliation en evidence based pharmacy (7 uur) -

- Transmurale zorg – opname: Sabrina De Winter

- Transmurale zorg – ontslag: Stephane Steurbaut

- Evidence based pharmacy: Filip Cools

- Omgaan met richtlijnen: Ina Van den Borre

• Lesdag 3: Klinisch farmaceutische evaluatie van de patiënt (medicatie review), documentatie van

interventies en veilig toedienen van geneesmiddelen (6 uur)

- Medicatie review: Annemie Somers

- Documentatie van interventies: Barbara Claus

- Veilig toedienen van geneesmiddelen: Katrien Cosaert

• Lesdag 4: Klinisch apotheker op… : (6 uur)

- Chirurgische diensten: Inge Sluyts

- Oncologie: Tine Hendrickx

- Intensieve Zorgen: Isabel Spriet

- Multidisciplinair team infectiologie: Franky Buyle

• Lesdag 5: Toegepaste PK en TDM en interacties: (6 uur)

- Basisbegrippen farmacokinetiek: Pieter De Cock

- Therapeutic Drug Monitoring: Pieter De Cock

- Farmacogenetica: Pieter De Cock

- EUCAST: Isabel Spriet

- Geneesmiddeleninteracties: Isabel Spriet

- Doseren van antibiotica: Isabel Spriet

• Lesdag 6: Casuïstiek, zowel voorbereid door lesgevers als door studenten (6 uur)

Extra tijdens de stages

Tijdens jaar 1 & 2

- 2 x vergadering antibioticabeleid bijwonen

- 2x vergadering Medisch Farmaceutisch Comité (MFC) bijwonen

- 1 subcomité van het MFC voorbereiden- 1 abstract en poster uitschrijven

10. Inleiding tot management: 3 studiepunten, 22,5 u hoorcollege; P. Gemmel (UGent)

Doelstelling

Dit opleidingsonderdeel moet aan de studenten een algemeen inzicht geven in de hieronder

opgesomde aspecten zodat deze in het vak Organisatie en Beheer van de Ziekenhuisapotheek

kunnen worden toegepast:

• ziekenhuis als organisatie

• financieel management (evalueren van balans, debet/credit)

• procesmanagement

• induceren van verandering, performantie en kwaliteit onderhandelen en communiceren.

Inhoud

1. Het ziekenhuis als dienstorganisatie

2. Procesmanagement

a. Procesanalyse en verbetering

b. Logica in de processen

c. Lean, 6 Sigma, … (kort toelichten)

3. Veranderingen induceren en begeleiden

Hoe strategische innovaties plannen

23

4. Sturing en evaluatie van de performantie

5. Financiëel management: basisprincipes van bedrijfseconomie

a. Basisprincipes van bedrijfseconomie

b. Financiële balans lezen

c. Boordtabellen (BSC)

6. Onderhandelen en communiceren

a. People management en Leiderschap

b. Verkoopstechnieken

11. Masterproef: 16 studiepunten, 480 u; H. Collier (VUB), A. Somers (UGent), J.

Swartenbroekx (UAntwerpen), L. Willems (coördinator, KU Leuven)

Doelstelling

De doelstelling hiervan is dat de student leert een probleem en de onderzoeksweg voor de

oplossing ervan correct te omschrijven, efficiënt en zelfstandig onderzoek aangaande dit

probleem te verrichten, de onderzoeksresultaten kritisch te analyseren en zo te komen tot een

zelfstandig oordeel dat deskundig wordt samengevat in een scriptie.

Inhoud

De student zal tijdens zijn stage in een ziekenhuis een probleem in verband met

ziekenhuisfarmacie uitdiepen, waarbij hij/zij gebruik zal maken van literatuuronderzoek en

zelfstandig onderzoek (experimenten, ondervraging van patiënten en artsen, onderzoek van

literatuurgegevens, enquêtes, …) en de resultaten kritisch analyseren en samenvatten in een

scriptie.

Cursusmateriaal

Zie https://pharm.kuleuven.be/ZHapotheek/Cursusmateriaal.html

(toegang alleen via gebruikersnaam en paswoord)

24

Stage voor het verwerven van de vereiste beroepsbekwaming

De stage behoort niet tot de academische opleiding en staat onder toezicht van de

Erkenningscommissie Ziekenhuisfarmacie. Deze gemengde nationale commissie is samengesteld

uit leden van de beroepsverenigingen van ziekenhuisapothekers en ZAP-leden van de

universiteiten.

De stage kan alleen gelopen worden in ziekenhuisapotheken die daartoe erkend werden door de

Erkenningscommissie. Vermits sommige stageplaatsen niet alle aspecten van beroepsbekwaming

kunnen aanbieden, is het mogelijk dat een student een gedeelte van de stage op een tweede

stageplaats zal moeten lopen. De stagemeester verschaft hierover informatie bij het overleg

tussen kandidaat-stagiair en stagemeester.

Ten laatste 6 maanden na de start van de academische opleiding legt de student een stageplan ter

goedkeuring voor aan de minister (erkenningscommissie). Een sjabloon voor het stageplan en het

stageboek is beschikbaar op de website van de opleiding:

http://pharm.kuleuven.be/ziekenhuis/index.htm

Inhoud en timing van stage

De praktische opleiding tijdens de drie jaren zal gestructureerd zijn in vier blokken (volgorde zal

verschillen tussen verschillende studenten, afhankelijk van mogelijkheden en planning in de

stage-ziekenhuisapotheek). Een eerste blok is gepland tussen het einde van de examens van het

eerste academiejaar en het begin van het tweede academiejaar. De drie overige blokken zijn

gepland tijdens het tweede en het derde jaar van de opleiding. Op basis van de werkzaamheden

tijdens deze stage en in samenspraak met de stagemeester maakt iedere student een masterthesis

(die wel een opleidingsonderdeel is van de academische opleiding) die wordt afgeleverd en

voorgesteld bij het einde van de opleiding. Meer gedetailleerde informatie over de masterproef

volgt verder.

Module 1: Distributie

– Organisatie en beheer ziekenhuisfarmacie en geneesmiddelendistributie

– Aankoop – en voorraadbeheer

– Elektronisch voorschrift

– Organisatie van geneesmiddelendistributie: procedures en uitvoering

– Unit-dose/herverpakking/barcodering

– Validatie geneesmiddelendistributiesysteem en opvolging en controle op toediening

– Narcotica, high-risk medicatie, …

– Automatische verdeelsystemen

– Facturatie, tarificatie en boekhouding

– Inzicht in exploitatierekening ziekenhuisapotheek (kostensoorten/kostenplaatsen)

– Beantwoorden vragen van artsen en verpleegkundigen

– Documentatiebronnen

– …

– Klinische studies

– Good Clinical Practices: drug accountability, randomisatiecodes …

– Compassionate use, medical need programma, medische stalen, …

25

Module 2: Nosocomiale infecties

• Ziekenhuishygiëne en centrale sterilisatie

– Reinigingsprocedures en sterilisatieprocedures (stoom, gas, waterstofperoxide,…)

– Verpakkingsmaterialen

– Opslag, controle en validatie

– Antiseptica en desinfectantia

– Bijwonen comité ziekenhuishygiëne

• Beheer van de antibioticatherapie

– Antibiogram, dosering bij nierinsufficiëntie, IV-PO procedures

– Bijwonen antibioticabeleidsgroep

• Organisatie en beheer van de distributie van medische hulpmiddelen en gelijkgestelde

producten

– Materiaaleisen en selectie: het opstellen van een lastenboek

– Stockbeheersysteem

– Distributie

– Materialenkennis

– Tarificatieregels

– Bijwonen Comité voor Medische Materialen

Module 3: Klinische farmacie

• Klinische farmacie en farmaceutische zorg

– Bij voorkeur op 1 medische en 1 chirurgische discipline

– Bijwonen werkgroepen klinische farmacie (SIG)

– Voorbereiding en opstellen evaluatierapport voor nieuwe geneesmiddelen

– Voorbereiding en analyse van verbruikgegevens

– Bijwonen vergaderingen van MFC en ondersteunende werkgroepen

Module 4: Bereidingen

– Chemotherapie

– Bereidings- en manipulatietechnieken

– Praktische uitvoering

– Voorzorgsmaatregelen

• Radiofarmaca

• Productie

• Magistrale bereidingen

• Steriele bereidingen

– Procedures, uitvoering

– Elementen

• Protocollering

• Kwaliteitscontroles

• Uitvoering

• GMP

• LAF-kasten en isolatoren

• Validatie apparatuur (bv weegschalen, LAF kasten, …)

• Kwaliteitsborging

Keuze en toekenning van stageplaats

De stageplaats wordt toegewezen door de Erkenningscommissie Ziekenhuisfarmacie na overleg

met de stuurgroep.

26

De studenten van het eerste opleidingsjaar ontvangen tijdens de eerste week van het

academiejaar een lijst van de ziekenhuizen die erkend zijn als stageziekenhuis voor

ziekenhuisfarmacie in Vlaanderen en Brussel.

Uiterlijk op 15 oktober bezorgen zij aan Mevr. Verheyen, studentensecretaris, een lijst met 5 van

deze ziekenhuizen waar zij bij voorkeur stage willen lopen, gerangschikt van 1 tot 5 in dalende

volgorde van voorkeur.

Uiterlijk op 31 oktober ontvangen de studenten bevestiging welk hun stageziekenhuis wordt en

de naam van hun stagemeester.

In de periode november tot maart nemen de studenten contact op met hun stagemeester voor

kennismaking en afspraken in verband met de eerste periode van 16 weken stage tussen 20 april

en 30 september.

Samen met hun stagemeester stellen de studenten eveneens een stageplan op dat zij vóór 31

maart van het eerste opleidingsjaar aangetekend bezorgen aan de erkenningscommissie.

Eveneens vóór 31 maart van het eerste opleidingsjaar vragen de studenten hun voorlopige

erkenning als Ziekenhuisapotheker aan bij de minister (cfr. KB van 22 oktober 2012 ivm de

erkenning van de ziekenhuisapotheker). Zij gebruiken daartoe een door de erkenningscommissie

ter beschikking gesteld formulier (zie website).

Verzekering tijdens de stage Vermits de stage geen deel uitmaakt van het academisch opleidingsprogramma en de student

tijdens het eerste opleidingsjaar geen arbeidscontract ontvangt voor de stage tussen 20 april en

eind september, is een bijkomende verzekering (tegen ongevallen en burgerlijke

aansprakelijkheid) voor deze stageperiode noodzakelijk.

Daartoe bieden de vier deelnemende universiteiten elk een speciale opleiding aan

(‘Ziekenhuisstage’; exacte naam verschilt aan de respectieve universiteiten) die deze verzekering

garandeert. Informatie over deze opleiding kan verkregen worden bij het studentensecretariaat

van iedere deelnemende faculteit.

De studenten van het eerste opleidingsjaar zijn verplicht zich in te schrijven voor deze opleiding

aan één van de deelnemende universiteiten.

Financiering tijdens de stage

Tijdens het eerste opleidingsjaar is geen financiële ondersteuning van de studenten mogelijk.

Het tweede en derde opleidingsjaar bestaan hoofdzakelijk uit het verwerven van praktische

beroepsbekwaming als ziekenhuisapotheker. De ziekenhuisapotheker in opleiding bezit dan ook

reeds een voorlopige erkenning als ziekenhuisapotheker en wordt tijdens de stage ingeschakeld

in de werkzaamheden van de ziekenhuisapotheek.

De minister van Volksgezondheid heeft een budget ter beschikking gesteld dat toelaat aan de

ziekenhuisapothekers in opleiding tijdens het tweede en derde opleidingsjaar een financiële

ondersteuning te geven onder vorm van een arbeidscontract. Vermits dit budget elk jaar opnieuw

moet toegekend worden, zal bij het begin van het tweede en derde opleidingsjaar concrete

informatie gegeven worden over de situatie betreffende deze financiering.

27

Richtlijnen en aanbevelingen in verband met de masterproef Voor het behalen van de mastertitel en het verkrijgen van de bijzondere beroepstitel van

ziekenhuisapotheker dient de student een scriptie voor te leggen waarbij hij/zij aantoont dat

hij/zij het vakdomein van de ziekenhuisfarmacie begrijpt, beheerst en een

onderzoeksingesteldheid heeft in het vakdomein.

Inhoud van de Masterproef

De ziekenhuisapotheker in opleiding zal tijdens het tweede en vooral het derde opleidingsjaar

een onderwerp uit de hieronder opgesomde domeinen uitdiepen.

Uiterlijk tegen 15 september van het eerste opleidingsjaar zal de ziekenhuisapotheker in

opleiding samen met de begeleider het onderwerp definiëren en de mogelijkheden voor het

onderzoek verkennen, meer in het bijzonder de haalbaarheid in het ziekenhuis (of ziekenhuizen)

waar het onderzoek zal doorgaan.

Het voorstel zal worden getoetst door de stagemeester en een academische promotor. Het

voorstel wordt samengevat in een wetenschappelijk format op 1 A4 pagina.

De masterproef kan twee basisvormen aannemen: een literatuurstudie of een empirisch

onderzoek. De tweede vorm is te verkiezen.

Bij een literatuurstudie wordt literatuur rond een duidelijk afgebakende onderzoeksvraag

opgezocht en doorgenomen. In het kader van de masterthesis voor ziekenhuisapothekers moet de

literatuurstudie gericht zijn op het formuleren van therapeutische aanbevelingen (richtlijnen) of

ten behoeve van de duiding van een case-study (interactie, bijwerking) die afwijkt van het

normaal verwachte patroon.

De student maakt een oorspronkelijke en kritische analyse en synthese, waarin de verschillende

bronnen met elkaar geconfronteerd worden om een afgewogen oordeel over de meest

waarschijnlijke stand van zaken te geven. Het enkel naast elkaar plaatsen van uit de literatuur

overgenomen fragmenten is geen literatuuronderzoek en voldoet niet als masterproef. De

literatuurstudie moet duiding geven over de huidige kennis en kennisleemte van een probleem,

aangevuld met mogelijk aanbevelingen hoe verdere kennis kan verzameld worden.

De kwaliteit moet zodanig zijn dat de tekst, eventueel mits verbeteringen en enkele aanvullingen,

van zodanige kwaliteit is dat de studie kan gepubliceerd worden.

Twee vormen van empirische studies zijn mogelijk als onderzoek in het kader van de

masterproef.

Enerzijds kan de empirische studie gericht zijn op het toetsen van een bepaalde hypothese,

theorie of model. Anderzijds kan de masterproef tot doel hebben informatie te verzamelen die

bijdraagt tot de ontwikkeling of formulering van een hypothese of model, of tot de ontwikkeling

van een oplossing voor een praktisch probleem (processen). Ongeacht de basisdoelstelling van

een empirische studie, kan bij de uitwerking ervan gekozen worden voor een kwantitatieve of

kwalitatieve benadering.

Empirisch onderzoek is steeds gebaseerd op en/of gekaderd binnen de bestaande

wetenschappelijke literatuur. Indien deze literatuurstudie of dit literatuuroverzicht deel uitmaakt

van een bestaande masterproef, kan het volstaan enkel te refereren naar dit werk. In de andere

gevallen geeft de student een overzicht van de wetenschappelijke literatuur in de masterproef.

Het empirisch onderzoek kan ook deel uitmaken van een groter onderzoek. De student kan dan

met door anderen verzamelde gegevens werken of een secundaire analyse van voor andere

doeleinden verzamelde gegevens uitvoeren. De promotor bewaakt dat de opdracht die de student

dan opneemt in overeenstemming is met het aantal studiepunten (16 studiepunten komen

28

overeen met 400 tot 480 u studietijd). Het onderzoeksverslag moet (in de inleiding) duidelijk

maken waaruit het aandeel van de student bestond.

Domeinen (en voorbeelden):

• Organisatie en beheer van de ziekenhuisfarmacie en het geneesmiddelen-

distributiesyteem

Omvat eveneens volgende aspecten : procesbeheersing, kwaliteitsbeheersing, beheer van

de geneesmiddeleninformatie

• Klinische proeven

• Ziekenhuishygiëne en centrale sterilisatie

• Beheer van de antibioticatherapie

• Organisatie en beheer van de distributie van medische hulpmiddelen en gelijkgestelde

producten (met inbegrip van de taken van het Comité voor Medische Materialen)

• Klinische farmacie en farmaceutische zorg

Omvat eveneens : taken van het Medisch Farmaceutisch Comité

• Chemotherapie

• Radiofarmaca

• Andere bereidingen waaronder magistrale bereidingen, steriele bereidingen

Het resultaat van het onderzoek wordt weergeven in de standaardvorm van het

wetenschappelijke onderzoek, beginnend met een inleiding waarin het resultaat van een

literatuurstudie wordt weergegeven en waar een of meerdere onderzoeksvragen worden gesteld.

Vervolgens komt de bespreking van de methode(n) om de onderzoeksvragen op te lossen en

verder de weergave van de resultaten. In de discussie zal de ziekenhuisapotheker in opleiding

zijn/haar resultaten vergelijken met de informatie die hij/zij terugvond in de literatuur. Hierbij

zal hij/zij in de mate van het mogelijke een aanzet geven voor verder onderzoek zodat binnen de

eigen beroepsgroep en/of in het betrokken ziekenhuis het onderzoek door volgende

ziekenhuisapothekers in opleiding kan worden verder gezet. Het geheel zal worden afgesloten

met een conclusie. In

Het verdient de voorkeur dat de opleider samen met ziekenhuisapotheker in opleiding de

meesterproef kan omvormen tot aanbieding voor publicatie in een nationaal of internationaal

tijdschrift, of als posterpresentatie op een congres of symposium.

Voor de mondelinge voorstelling zal de ziekenhuisapotheker in opleiding zich houden aan de

aanbevelingen die in het studie-opleidingsprogramma nader worden toegelicht.

Begincompetenties

Eindcompetenties van de Master in de Farmaceutische Zorg of de Master in de

Geneesmiddelenontwikkeling of de beoogde competenties op een andere manier hebben

verworven.

Eindcompetenties

Voor empirisch onderzoek gelden volgende competenties:

• een heldere probleemstelling en doelstelling kunnen formuleren;

• de keuze voor het onderzoeksdesign in de tekst kunnen motiveren;

• de keuze van de gehanteerde dataverzamelingsmethode en de data-analytische techniek

kunnen motiveren;

29

• de resultaten op overzichtelijke wijze kunnen voorstellen;

• correcte conclusies kunnen formuleren;

• bij de bespreking van de resultaten kunnen terugkoppelen naar de probleemstelling, waarbij

aandacht wordt besteed aan de meerwaarde en aan de beperkingen van het eigen onderzoek;

• de implicaties van het onderzoek kunnen toelichten;

• het onderzoek kunnen uitvoeren overeenkomstig ethische regels;

• op duidelijke manier kunnen rapporteren aan de hand van aangepaste tabellen, figuren en

grafieken, ter verduidelijking van de verkregen resultaten

Een aantal van bovenstaande criteria geldt ook voor een literatuurstudie. Bijkomende specifieke

competenties voor een literatuurstudie zijn:

• literatuur adequaat kunnen selecteren met oog voor de relevantie met betrekking tot de

probleemstelling;

• het probleem op adequate wijze kunnen definiëren en verduidelijken;

• vorig relevant onderzoek kunnen samenvatten zodat de lezer geïnformeerd wordt over de

huidige status quaestionis;

• relaties, contradicties of leemtes in de relevante literatuur kunnen identificeren.

Masterthesis

De masterthesis (in te dienen in 3 exemplaren en in digitale vorm) moet getypt en ingebonden

zijn.

De masterthesis bevat tevens een inhoudsopgave en een literatuurlijst.

Vakinhoudelijke studiebegeleiding

Uitvoering van de masterproef

De student krijgt uiterlijk in mei van het eerste opleidingsjaar een ziekenhuisapotheker-lesgever

van het opleidingsonderdeel ‘Organisatie en Beheer van de ziekenhuisdapotheek’ toegewezen als

promotor van de masterproef. De student stuurt tegen 15 september van het eerste opleidingsjaar

(dus bij het einde van het eerste stageblok) de voorgestelde titel met een korte beschrijving van

de probleemstelling en de geplande methoden en experimenten (maximum 1 A4 pagina) naar

zijn promotor. Die oordeelt of het onderwerp past in de opleiding, voldoende duidelijk is

omschreven en een basis kan zijn om het “ meesterschap” aan te tonen en bezorgt vóór 15

oktober van het tweede opleidingsjaar zijn/haar beoordeling, opmerkingen en suggesties aan de

student.

De student stuurt dan de korte beschrijving van de voorgestelde masterproef naar zijn/haar

faculteit waar de bevoegde instantie oordeelt of het voorstel van masterproef voor goedkeuring

moet voorgelegd worden aan de Ethische Commissie die bevoegd is voor het stageziekenhuis

(concrete informatie over de juiste procedure beschikbaar op het studentensecretariaat van iedere

faculteit). In betreffend geval vraagt de student in samenspraak met zijn/haar stagemeester deze

toelating aan bij de Ethische Commissie en stuurt uiterlijk op 20 december een kopie van de

toelating naar de promotor en het coördinerend studentensecretariaat

([email protected]).

Na de start van het praktische werk voor de masterproef -vanaf januari van het tweede

opleidingsjaar- overlegt de student op regelmatige basis met zijn/haar promotor over inhoud en

voortgang van de masterthesis en stuurt minstens tweemaal per academiejaar een kort verslag

van de vorderingen naar de promotor. Concrete richtlijnen hierover worden nog meegedeeld.

Een tussentijdse evaluatie is voorzien of kan door de student op eigen initiatief worden gevraagd

aan de promotor.

30

Voorstelling van de masterproef

De student stelt in juni van het derde opleidingsjaar de masterthesis voor bij middel van een

power point presentatie. Aan de hand van het eindwerk toont de student aan dat hij/zij tijdens de

stage de vereiste kennis en ervaring heeft opgebouwd en dat hij/zij als ziekenhuisapotheker kan

functioneren.

Bijlage voorbeeld indeling masterproef bij empirische studies

Om de creativiteit niet in de kiem te smoren, worden hieronder alleen structurele richtlijnen en

tips gegeven betreffende elk onderdeel van de eindverhandeling. De aangegeven volumes zijn

richtinggevend, en kunnen verschillen naargelang vakgebied en onderwerp.

Titelblad:

De titelpagina maakt ten minste melding van de volgende aanduidingen:

• Interuniversitaire opleiding Master in de Ziekenhuisfarmacie

• Universiteit Faculteit Farmaceutische Wetenschappen

• Academiejaar 20. . - 20. .

• Titel van de masterproef

• Naam van de student

• Naam van de stagemeester en academische promotor

• Het totale aantal pagina's bedraagt maximaal 50.

Voorwoord 0,5 tot 1 blz

Maakt geen deel uit van de masterproef

Is persoonlijk!

Kan bijvoorbeeld het volgende bevatten: dankwoord aan personen die hebben bijgedragen tot het

realiseren van de masterproef, waarom voor dit onderwerp gekozen werd, verloop van het

thesisproces…

Samenvatting 1 blz, 300 woorden

Beknopte samenvatting van doelstelling, methodiek, resultaten en besluit. Het is een zeer

belangrijk onderdeel van je masterproef. Schenk er voldoende tijd en aandacht aan.

Enkel tekst, geen tabellen of figuren

Inleiding: Literatuurstudie Max 15 blz

Grondige literatuurstudie:

• Korte algemene situering van het onderwerp binnen een ruimer kader

• Grondige diepgaande analyse van bestaande informatie over het specifiek onderwerp (≠

plakboek van verwijzingen naar artikels, wel een geïntegreerd verhaal!)

31

• Zorg dat de lezer voldoende informatie krijgt om resultaten te kunnen verstaan, evalueren en

interpreteren

De inleiding eindigt met:

1. Specifieke probleemstelling die nut of belang van de ondernomen studie aantoont

2. Specifieke onderzoeksvragen en/of hypothesen

Methoden

Max 5 blz

Populatie

• Manier van rekrutering of selectie proefpersonen

• Aantal proefpersonen (leeftijd, geslacht, lichaamslengte, gewicht,…)

• Drop-out aantal, redenen drop-out (indien nodig resultaten drop-out analyse)

Procedure

• Soort onderzoek (beschrijvend, experimenteel, longitudinaal…)

• Manier van dataverzameling

• Meetmomenten

Meetinstrumenten

• Eenduidige beschrijving van gebruikte meetapparatuur / vragenlijsten

• Verantwoording keuze van deze instrumenten (validiteit en betrouwbaarheid)

Data analyse

• Bewerkingen uitgevoerd op ruwe data

• Statistische analyses

• Significantiedrempel

Resultaten Max 10 blz

Enkel rapportering (tabellen / figuren: zie 4.6.), geen interpretatie van de resultaten

Discussie Max 5-10 blz

Antwoord op de onderzoeksvragen

Interpretatie van resultaten (niet louter herhalen van resultaten!)

Verhouding eigen resultaten – literatuur (overeenkomst of tegenspraak? – verklaring?)

Zoek verklaringen (bv waarom geen significantie?), wijs op eigenaardigheden!

Niet alle resultaten dienen besproken te worden, enkel de meest relevante (dit kunnen

zowel significante als niet significante verschillen / gelijkenissen zijn)

Let wel: gegevens die niet bij de resultaten vermeld werden, kunnen ook hier niet

aangehaald worden.

Het kan nuttig zijn te wijzen op de beperkingen van de methodieken / het onderzoek

Richtlijnen voor verder onderzoek en/of praktische implicaties

Korte besluitvorming (enkele zinnen)

Bibliografie Refereren en opstellen van de bibliografie moet gebeuren volgens de richtlijnen van een bepaald

tijdschrift, maar in ieder geval consistent op dezelfde wijze voor alle referenties.

Bijlagen Eventuele brieven

Informed consent of contracten proefpersonen

Vragenlijsten of gebruikte instrumenten / meer gedetailleerde uitleg methodieken

Eventueel tabellen of figuren indien er te veel zijn om tussen tekst te voegen.

32

Belangrijke data

Kandidaat-studenten

31 januari van het jaar waarin men eind september de studies wil aanvatten: uiterste datum voor

kandidaatstelling (via e-mail) om toegelaten te worden tot de opleiding (zie formulier op website

http://pharm.kuleuven.be/ziekenhuis/index.htm)

In februari volgt een schriftelijke selectieproef die mee bepalend is of een kandidaat wordt

uitgenodigd voor een selectiegesprek, dat doorgaat vóór 15 april.

Uiterlijk op 30 april wordt het resultaat van de selectie bekend gemaakt.

Eerste opleidingsjaar

15 oktober: uiterste datum voor het indienen van een lijst van 5 stageziekenhuizen (uit de ter

beschikking gestelde lijst van erkende stageziekenhuizen) waar de student bij voorkeur stage wil

lopen

31 oktober: student wordt op de hoogte gebracht van de hem/haar toegewezen stageplaats.

In de periode november tot maart nemen de studenten contact op met hun stagemeester voor

kennismaking en afspraken in verband met de eerste periode van 16 weken stage tussen 20 april

en 30 september.

15 februari: uiterste datum voor het indienen van het verslag over het practicum ‘Radiofarmaca’

31 maart: uiterste datum voor het indienen van het stageplan en van de aanvraag tot voorlopige

erkenning bij de Erkenningscommissie Ziekenhuisapotheker

15 september: uiterste datum voor het indienen van de voorgestelde titel en korte beschrijving

van de masterproef bij de academisch promotor en op het coördinerende studentensecretariaat

30 september (einde van eerste stageblok): uiterste datum voor de stagemeester om een

ondertekende kopie van het stageboek en een evaluatie over de prestaties van de stagiair in te

dienen bij de erkenningscommissie (sjabloon beschikbaar bij erkenningscommissie)

Tweede opleidingsjaar

15 oktober: uiterste datum van feedback vanwege de academisch promotor over de voorgestelde

titel en korte beschrijving van de masterproef

20 december: uiterste datum voor kennisgeving aan het studentensecretariaat van het advies van

een ethische commissie over de voorgestelde masterproef (eventueel: geen toelating vereist,

geattesteerd door facultaire commissie)

31 maart: kort rapport naar academisch promotor over vorderingen met masterproef

30 september (einde van tweede opleidingsjaar): kort rapport naar academisch promotor over

vorderingen met masterproef

30 september (einde van tweede opleidingsjaar): uiterste datum voor de stagemeester om een

ondertekende kopie van het stageboek en een evaluatie over de prestaties van de stagiair tijdens

33

het tweede opleidingsjaar in te dienen bij de erkenningscommissie (sjabloon beschikbaar bij

erkenningscommissie

Derde opleidingsjaar

30 september (begin van derde opleidingsjaar): rapport naar academisch promotor over

vorderingen met masterproef

31 maart: rapport naar academisch promotor over vorderingen met masterproef

31 mei: uiterste datum voor het indienen van de masterproef

30 september (einde van de opleiding): uiterste datum voor de stagemeester om een

ondertekende kopie van het stageboek en een evaluatie over de prestaties van de stagiair tijdens

het derde opleidingsjaar in te dienen bij de erkenningscommissie

34

Coördinaten van de docenten

♦ Guy Bormans (KU Leuven)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, KU Leuven

Laboratorium voor Radiofarmacie


Herestraat 49, BE-3000 Leuven

Tel.: 016 33 04 47 Fax: 016 34 38 91


leeropdracht: Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

♦ Vicky Caveliers (VUB)

Universitair Ziekenhuis Brussel

Nucleaire Geneeskunde

Laarbeeklaan 101, BE-1090 Brussel

Tel: 02 477 50 51 Fax: 02 477 50 17


leeropdracht: Practicum Radiofarmaca

♦ Jan Ceuppens (KU Leuven)

Faculteit Geneeskunde, KU Leuven

Afdeling Allergie en Immunologie

UZ Gasthuisberg, Herestraat 49, BE-3000 Leuven

Tel.: 016 34 38 05 (secretariaat, zoemer 43804) Fax: 016 34 38 35


leeropdracht: Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 2: Immunofarmacologie

♦ Hilde Collier (VUB)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Brussel

Laarbeeklaan 101, BE-1090 Brussel

Tel.: 02 477 52 61 Fax: 02 477 52 69


leeropdracht: Organisatie en beheer van de ziekenhuisapotheek

Masterproef

♦ Sofie Craeye (UGent)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gent

De Pintelaan 185, BE-9000 Gent

Tel.: 09 332 29 76 Fax: 09 332 49 64


leeropdracht: Medische hulpmiddelen en implantaten

♦ Christiaan Decoster (KU Leuven, UGent)

Directeur-generaal

Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van Voedselketen en Leefmilieu

Directoraat-generaal Organisatie van de Gezondheidsvoorzieningen

Eurostation II – 1e verdieping,

Victor Hortaplein 40 bus 10, BE-1060 Brussel

Tel.: 02 524 85 01 (NL)


leeropdracht: Wetgeving

35

♦ Ingrid De Meester (UAntwerpen)

Universiteit Antwerpen

Campus Drie Eiken gebouw S

Departement Farmaceutische Wetenschappen

Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk

Tel.: 03 265 27 41 Fax: 03 265 26 85


coördinator voor UAntwerpen

♦ Sarah de Mûelenaere (UGent)



Tel.: 0475 97 38 91 Fax: 09 332 49 64



♦ Lutgart De Pourcq (KU Leuven)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg


Tel.: 016 34 77 49 en 016 34 30 88 Fax: 016 34 77 34


leeropdracht: Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 6: Enterale en parenterale voeding

Inge Derdelinckx (KU Leuven)

Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde

UZ Gasthuisberg


Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30


leeropdracht: Fysiopathologie: Capita Selecta

♦ Filip De Vos (UGent)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, Universiteit Gent

Laboratorium voor Radiofarmacie, Vakgroep Farmaceutische Analyse

Ottergemsesteenweg 460, BE-9000 Gent

Tel.: 09 264 80 66 Fax: 09 264 80 71


leeropdracht: Radiofarmaca en contrastverhogende producten (hoorcolleges en practica)

♦ Alain Dupont (VUB)

Faculteit Geneeskunde en Farmacie, VUB (Campus Jette)

Klinische Farmacologie en Farmacotherapie

Laarbeeklaan,103, BE-1090 Brussel

Tel.: 02 477 64 11 en 02 477 64 32 Fax: 02 477 64 31


leeropdracht: Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 1: Pijnbehandeling

36

♦ Paul Gemmel (UGent)

Vakgroep Management, Innovatie en Ondernemerschap

Tweekerkenstraat 2, 9000 Gent

Tel.: 09 264 35 18 Fax: 09 264 78 88


leeropdracht: Inleiding tot management

♦ Dominique Janssens (UGent)



Tel.: 09 332 02 76 Fax: 09 332 49 64



♦ Roger Kemel (UAntwerpen)

Departement Farmaceutische Wetenschappen, UAntwerpen

Universiteitsplein 1, gebouw A

BE-2610 Wilrijk

Tel.: 03 265 27 31 Fax: 03 265 26 85


leeropdracht: Farmaceutische technologie voor het ziekenhuis

♦ John Leys (UAntwerpen)

Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

Tel.: 03 821 39 45 Fax: 03 821 44 88


leeropdracht: Inleiding tot de klinische farmacie

♦ Tinne Leysen (VUB)

UZ Brussel Apotheek

Laarbeeklaan 101 1090 Jette

Tel.: 02 477 52 60 Fax: 02 477 52 69



♦ Hans Nelis (UGent)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, UGent

Laboratorium voor Farmaceutische Microbiologie

Vakgroep Farmaceutische Analyse


Tel.: 09 264 80 91 Fax 09 264 81 95


leeropdracht: Ziekenhuishygiëne, deel 1: Ziekenhuishygiëne

♦ Willy Peetermans (KU Leuven)

Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde - Infectieziekten

U.Z. Gasthuisberg


Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30


leeropdracht: Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 4: Antibiotherapie

37

♦ Annemie Somers (UGent)



Tel.: 09 332 53 73 Fax: 09 332 49 74


leeropdracht: Klinische farmacie

Organisatie en Beheer van de ziekenhuisapotheek

Masterproef

♦ Isabel Spriet (KU Leuven)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, KU Leuven


Tel. 016 34 12 61 Fax: 016 34 30 84



♦ Stephane Steurbaut (VUB)

UZ Brussel, Farmacotherapiecel

Laarbeeklaan 101 - 1090 Brussel

Tel.: 02 477 55 13 Fax: 02 477 64 31



Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 3: Bloedproducten en vaccins

♦ Jo Swartenbroekx (UAntwerpen)



Tel. 03 821 51 88 Fax: 03 821 44 88



Medische hulpmiddelen en implantaten

Masterproef

♦ Barbara Thiessen (UAntwerpen)



Tel. 03 821 54 67 Fax: 03 821 44 89



♦ Guy Van den Mooter (KU Leuven)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, KU Leuven

Laboratorium voor Farmacotechnologie en Biofarmacie



Tel.: 016 33 03 04 Fax: 016 33 03 05



38

♦ Dominique Vanderghinste (UAntwerpen)



Tel. 03 821 56 44 Fax: 03 825 33 08


leeropdracht: Practicum Radiofarmaca

♦ Annick Verbiest (KU Leuven)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, KU Leuven


Tel. 016 34 88 02 Fax: 016 34 30 84



♦ Jan Verhaegen (KU Leuven)

Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg

Afdeling Klinische en epidemiologische virologie, Laboratoriumgeneeskunde


Tel.: 016 34 70 73 Fax: 016 34 79 31


leeropdracht: Ziekenhuishygiëne, deel 2: Antibiotica

♦ Gregor Verhoef (KU Leuven)

Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg

Laboratorium Experimentele Hematologie en afdeling Hematologie


Tel.:016 34 68 80 Fax: 016 34 68 81


leeropdracht: Farmacotherapie: Capita Selecta; deel 5: Cytostatica

♦ Chris Vervaet (UGent)

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen, UG

Laboratorium Farmaceutische Technologie


Tel.: 09 264 80 69 Fax: 09 222 82 36



♦ Joost Wauters (KU Leuven)

Afdeling Algemene Inwendige Geneeskunde

UZ Gasthuisberg


Tel.: 016 34 42 75 Fax: 016 34 42 30


leeropdracht: Fysiopathologie: Capita Selecta

♦ Ludo Willems (KU Leuven)

Apotheek Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg


Tel.: 016 34 77 46 Fax: 016 34 30 84



Masterproef

39

Informatie over de bereikbaarheid van de campussen

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen UG

Harelbekestraat 72, 9000 Gent

Op het gebouw staat in bruine letters: FFW

Routebeschrijving: ♦ Vanaf de E40 en de E17 (Zuid): neem de E17 richting Antwerpen, afrit UZ Gent, sla rechts

af (C. Heymanslaan), steek de brug over, neem de eerste straat rechts (Ottergemsesteenweg;

opgelet: de eerste twee rechtse afslagen zijn opritten naar E17), dan de eerste straat links en

nog eens links.

♦ Van de E17 (Noord): afrit UZ Gent, rechtsaf (C. Heymanslaan), neem de eerste straat rechts

(Ottergemsesteenweg), dan de eerste straat links en nog eens links.

♦ Bus Lijn 23: Van Sint - Pietersstation naar Universitair Ziekenhuis (De Pintelaan). Dan te voet

naar C. Heymanslaan. Via poortje komt u aan de achterkant van het gebouw van de F.F.W.

Lijn 65: Van Sint - Pietersstation naar C. Heymanslaan. Straat oversteken en via poortje komt

u aan de achterkant van het gebouw van de F.F.W.

40

Faculteit Farmaceutische Wetenschappen UGent

41

Farmaceutisch Instituut VUB

Campus JETTE

Laarbeeklaan 103

1090 BRUSSEL

De campus Jette is gelegen in het westelijk deel van de Brusselse agglomeratie langs de

Tentoonstellingslaan en in de nabijheid van de grote ring rond Brussel (verbinding tussen de

autostrades Brussel - Oostende en Brussel - Antwerpen).

Deze Campus is te bereiken met de auto, de trein de bus en de metro.

AUTO

Afrit 9 van de ring rond Brussel (in de nabijheid van de

Informatiebrochure Master in de ziekenhuisfarmacie 2014 ......Ma 22/12/2014 t/m za 03/01/2015 2...

Documents

Transcript of Informatiebrochure Master in de ziekenhuisfarmacie 2014 ......Ma 22/12/2014 t/m za 03/01/2015 2...