7/29/2019 Informatiebord Kartuizerspriorij Sint-Maartens-Bos (1329-1783)

1/1

KartuizerpriorijSint-Maartens-Bos (1329-1783)

DOntstaan van de Kartuizerorde

De orde der Kartuizers werd gesticht door de H. Bruno in 1084 enhij vestigde het moederklooster in de Chartreusevallei in het MontBlancmassie nabij Grenoble.De eerste bloeiperiode van de kartuizerorde, - 12de en 13de eeuw - bleebeperkt tot Frankrijk.In de volgende twee eeuwen breidde de orde zich over heel Europa uit.

De eerste vestiging in Belgi kwam er in 1314 in Herne (Vlaams Brabant).De stichting hier in Sint-Martens-Lierde dateert van 1329.

Het was Jan Gheylinck, een rijk en aanzienlijk burger van Geraardsbergen,raadsheer van Lodewijk van Nevers, graa van Vlaanderen, die in 1328 hetplan opvatte een kartuize, nabij zijn kasteel in Schendelbeke op te richten.De locatie werd echter wegens te druk de baan Gent-Geraardsbergenliep erlangs agewezen. Daarna stelde hij landerijen in Sint-Martens-Lierde ter beschikking. Dit keer kreeg hij wel toelating om een kartuizete bouwen.

De eerste monniken waren akomstig van Sint-Omer en Valenciennes.Vana het begin kon deze kartuize rekenen op de steun van vele

weldoeners, vooral akomstig van de amilie van de stichter.

Midden de 14de eeuw waren de meeste gebouwen klaar. De kerk metliest drie altaren werd ingewijd in 1352 door bisschop van Linden.

Van deze gebouwen is niets bewaard gebleven.

In 1377 echter werd de priorij zo slecht bestuurd dat de priors van Genten Luik moesten ingrijpen om de orde te herstellen.

Vana 1410 was er grote verbetering in de discipline dankzij prior Everardvan Huyssen (1410-1417) en (1427-1434). Het was ook deze overste dieeen nieuw waterleidingssysteem liet aanbrengen.

In de loop van de 14de en de 15de eeuw groeide de kartuize gestaag. Hetwas een bloeiende kloostergemeenschap, die gebedsgroepen onderhieldmet andere kloosters.

Na het eerste kwart van de 16de eeuw, ontstaat er grote beroering in dekatholieke kerk. Luther en Calvijn klagen wantoestanden aan en willenhervormingen. Die geluiden dringen ook tot Sint-Maartens-Bos door.En van de meest belezen monniken Levinus Ammonius werd in1541 om zijn humanistische houding zels verbannen.

Rond 1578 werd de kartuize overvallen door protestantse geuzenbendes,

die aanzienlijke schade aanrichtten. Heropbouw was onmogelijk in dezeeconomisch barre tijden. In 1597 leidde dit zels tot de ophefng van depriorij. In 1598 herriep het generaal kapittel die beslissing.

Tussen 1609 en 1625 zijn er tal van nieuwe gebouwen opgetrokken: eennieuwe brouwerij, een schuur en stallen verrezen op de site, terwijl dekerk uit haar puin herrees.Deze laatste werd op 13 september 1624 door Mgr. Boonen, aartsbisschopvan Mechelen ingewijd. Van deze bouwase zijn restanten terug te vinden,waarvan de tiendenschuur (D) de voornaamste is.In deze periode werden ook talrijke boeken aangekocht.

Als gevolg van zware belastingen en de verplichting om gratis logies teverschaen aan soldatenbendes ondermeer in 1647/1648 en 1665 kwamde kartuize in fnancile moeilijkheden.

Tot overmaat van ramp werd in 1690 de priorij door Franse soldatenovervallen en bijna volledig verwoest, men vreesde voor het einde van destichting.

Onder het bestuur van de jonge prior Bruno Van Damme (1709-1738) vondmen echter een nieuw elan. De kartuize werd letterlijk heropgebouwd.Op 23 juli 1722 vond de eerste steenlegging van de nieuwe kerk plaats,thans parochiekerk van Sint-Martens-Lierde. Deze Kerk werd in 1728

ingewijd door de Mechelse aartsbisschop Thomas dAlsace de Boussu.Zij valt op door haar nieuwe rococostijl (G).

Vele andere gebouwen werden toen eveneens gerealiseerd.

Aan de hand van plannen opgemaakt door architect Jan Baptist Simoenswerd - tussen 1763 en 1772 - een nieuwe priorswoning, een poortgebouwmet zijvleugels en een brouwerij - de huidige pastorie (C) - opgericht.De stichting leek een nieuwe bloeiende periode tegemoet te gaan.

Helaas op 17 maart 1783 ontving prior Nicolaus Waeelaerts aschritvan het decreet van aschafng der contemplatieve kloosterordes op bevelvan keizer-koster Joze II. De priorij was ofcieel geconfsceerd, maar deophefng zel gebeurde pas op 2 mei. Op die dag werden de monnikenverdreven en de volgende dag begonnen de huiszoekingen, geleid doorde Substituut-Procureur-Generaal van Vlaanderen.

Ene de Portemont uit Geraardsbergen werd als beheerder aangesteld.Alle goederen werden naar de Munt in Brussel gestuurd voor te geldemaking.Maar liest meer dan 2800 veelal waardevolle boeken en manuscriptenwerden aan een Brusselse boekhandelaar verkocht.

De gebouwen en landerijen werden door Petrus Capeau in kaart gebracht(zie hiernaast). Zij werden in loten opgedeeld om te worden verkocht,wat eectie gebeurde in 1783-1784.De 24 beiaardklokjes werden als laatsten geveild op 20 december 1785.De stilte op de Kartuizersite was indringender dan ooit.Het kerkgebouw was inmiddels door de inwoners van westelijk Sint-Martens-Lierde in 1784 als parochiekerk ingepalmd en was zo populair,dat de verouderde en wat vervallen kerk aan het andere eind van Sint-Martens-Lierde werd opgeheven in 1785. Andere gebouwen van de priorijbleven soms geheel, soms deels bewaard en bewoond.

Zo blee de kartuizersite een levende site, weliswaar zonder Kartuizersmaar met voldoende waardevolle restanten die u hier kan ontdekken oop www.lierde.be.

Ontstaan van de orde 17de eeuw

18de eeuw

14de eeuw

15de eeuw

16de eeuw