informatie 32 middagsessies Rehabilitatiecongres 17-4-13

1) Symposium: 'Het psychiatrisch stigma en wat je daartegen kunt doen.

Nederlandse onderzoeksbevindingen in internationaal perspectief'

Ronde I / Beatrixzaal

Voorzitter: prof. dr. Jaap van Weeghel, Kenniscentrum Phrenos, Dijk en Duin en Tilburg

University

Een psychische aandoening is nog steeds een tweesnijdend zwaard: zij die eraan lijden

hebben behalve met hun aandoening ook met het psychiatrisch stigma te kampen.

Een stigma is in de sociologie een merkteken dat personen onderscheidt van anderen

(zoals in psychiatrische behandeling zijn) en dat hen aan onwenselijke eigenschappen

koppelt (gevaarlijk, onbetrouwbaar), waarna zij door anderen worden afgewezen of

benadeeld (discriminatie). Het psychiatrisch stigma is voor mensen met ernstige

psychische aandoeningen een dagelijkse bron van zorg en een belangrijke barrière voor

hun persoonlijk en maatschappelijk herstel.

Sinds enkele jaren staan stigmatisering en stigmabestrijding volop in de belangstelling

bij cliënten en hulpverleners in de Nederlandse GGz. Ook begint het onderzoek naar

stigmabestrijding op gang te komen.

In het symposium presenteren we de bevindingen van enige recent afgeronde dan wel

nog lopende onderzoeken naar het stigma(bestrijding) in Nederland. Enkele daarvan

betreffen Nederlandse deelstudies binnen grootschalige onderzoeken in een groot aantal

landen.

Eerst komen enige studies naar de aard en omvang van de problematiek aan de orde.

Daarna worden onderzoeksbevindingen over effectieve of veelbelovende antistigma

interventies gepresenteerd. De serie korte onderzoekspresentaties wordt gevolgd door

vragen en discussie.

De presentaties worden gegeven door enige leden van de landelijke Werkgroep

Stigmaonderzoekers, die sinds 2012 onder de vlag van Kenniscentrum Phrenos opereert.

Problemen

- Discriminatie van mensen met schizofrenie en mensen met een depressie; de

INDIGO en ASPEN studies (Jenny Boumans MSc, Trimbos-instituut en Jaap van

Weeghel)

- Stigmatisering bij verslaving (Leonie van Boekel MSc, Tilburg University)

- Stigmatisering in de woonwijk (Tessa Verrijp MD, Yulius)

Oplossingen:

- Groepsprogramma voor weerbaarheid tegen stigmatisering bij mensen met

psychosen (Catherine van Zelst MSc, Maastricht University)

- Wat werkt bij het bestrijden van het publieke stigma? Antistigma programma's in

mondiaal perspectief; eerste resultaten van het D-STIGMI-onderzoek

(Kim Helmus MSc, Jenny Boumans MSc, Jaap van Weeghel)

Jaap van Weeghel

Kenniscentrum Phrenos

Postbus 1203

3500 BE Utrecht

E-m: [email protected]

Tel: 030-2931626

mailto:[email protected]

2) Symposium: 'Zelfregulatie: het zelf bepalen en het bepalen van jezelf als

voorwaarden voor herstel'

Ronde I

Jaap van der Stel, lector GGz, Hogeschool Leiden

Irene van de Giessen, ervaringsdeskundige

In de GGz wordt tegenwoordig uitgegaan van een brede visie op herstel:

klinisch, functioneel, maatschappelijk én persoonlijk herstel. Het persoonlijke herstel is

in onze visie ± de motor van de andere vormen van herstel, al is er altijd sprake van een

tweerichting-verkeer.

Op de keper beschouwd weten we in de GGz veel meer over ons 'eigen' handelen,

het gedrag van de werkers, dan over dat van de cliënten.

Over hoe en waarom cliënten zich gedragen als ze doen, en hoe zij hun gedrag (zelf)

(kunnen) veranderen, weten we minder. Wat we weten is vaak nogal oppervlakkig,

clichématig of gebaseerd op verouderde theorieën.

In opleidingen gaat het nog in hoofdzaak over handelingsstrategieën en 'toolboxen'.

Dat reflecteert dat we het gedrag van de professional 'belangrijker' vinden, al belijden

we met de mond het omgekeerde.

In het symposium willen we de zaak omkeren en herstel bespreken vanuit het

perspectief van de cliënt en verduidelijken wat zelfregulatie is, hoe het ontstaat,

waardoor het wordt gefrustreerd en - pas op het laatst - hoe vanuit de omgeving de

ontwikkeling van zelfregulatie kan worden ondersteund.

Naast zelfregulatie wordt aandacht besteed aan identiteit, motivatie en de ontwikkeling

van de 'executieve functies'.

Programma:

- Presentatie Jaap van der Stel: de betekenis van zelfregulatie voor herstel.

- Presentatie Irene van de Giessen: zelfregulatie vanuit het perspectief van een

ervaringsdeskundige.

- Discussie.

Jaap van der Stel

Hogeschool Leiden / GGz inGeest-VUmc

Bakenessergracht 46A 2011 JX Haarlem


Tel.: 06 81429415


3) Symposium: 'Verbreding Ervaringsdeskundigheid'

Ronde I

Christ Wesenbeek,

Roland van den Nieuwenhuijzen,

Chantal Schiks,

Toon Walravens,

Ivy Veira,

Margreet Diks van Heumen,

Transitieprogramma,

GGz Eindhoven

In de regio Eindhoven is de afgelopen jaren veel ingezet op de ontwikkeling van

Ervaringsdeskundigheid. De visie, methodieken, functieomschrijvingen, competenties,

opleidingen, personeelsbezetting, bevoegdheden, arbeidsleertrajecten etc. zijn

aangescherpt. Nu is het zaak deze resultaten te verankeren in een

samenwerkingsverband voor de regio Zuid-Nederland: een Academie in oprichting en

ontwikkeling.

Initiatieven vanuit ervaringsdeskundigen doen hieraan mee, ook werkgevers, onderwijs

en gemeenten. Er zijn ook nog vragen voor de toekomst, zoals: verbreding doelgroep,

verbreding werkveld, behoefte Ervaringsdeskundigheid op de arbeidsmarkt, regie en

aansturing.

Presentatie van de stand van zaken van de Academie i.o.

Voorbeelden ter bespreking uit de praktijk.

Vragen van deelnemers aan de workshop

Discussie aan de hand van thema's

Hanneke Henkens

GGz Eindhoven Transitieprogramma

Boerhaavestr. 93 5017 HD Tilburg


Tel: 06-51356816


4) Symposium: 'Van verblijf naar herstel'

Ronde I

' Schets van een afdeling in ontwikkeling'

Marian Dethmers, psychiater,

'Psychologische behandelingen: mogelijkheden en onmogelijkheden'

Kees Rietberg, klinisch psycholoog,

'Innovatieve behandelingen en onderzoek'

Lisette van der Meer, senior onderzoeker,

'Ontwikkelingen vanuit verpleegkundig perspectief'

Bas Polman, verpleegkundige,

afdeling Langdurige Rehabilitatie Zuidlaren

Lentis

De afgelopen jaren heeft de herstelbenadering in de zorg voor patiënten met een

ernstige psychiatrische aandoening steeds meer aan terrein gewonnen. Echter op

langdurige woonafdelingen is deze herstelbenadering nog niet zo vanzelfsprekend. In

deze serie presentaties zullen we de ontwikkeling beschrijven van een afdeling voor

langdurig verblijf naar een afdeling gericht op verblijf, behandeling, rehabilitatie en

herstel.

De afdeling Langdurige Rehabilitatie Zuidlaren (LRZ) was van oudsher een afdeling

gericht op langdurig verblijf van mensen met ernstige psychische beperkingen en

beperkte copingstrategieën, meestal ten gevolge van chronisch psychotische

stoornissen. Wegens het onvermogen te herstellen zijn deze mensen uiteindelijk, na vele

opnames binnen psychiatrische klinieken en vormen van beschermd wonen, terecht

gekomen binnen het voormalig Wonen van Dennenoord. Vele van de bewoners wonen al

jaren op het terrein. In de afgelopen jaren heeft de afdeling zich ontwikkeld van een

afdeling voor langdurig verblijf tot een afdeling waar veel aandacht wordt besteed aan

behandeling, rehabilitatie en herstel. De begeleiding van de patiënten is steeds meer

verschoven van groepsbegeleiding naar individuele en intensieve begeleiding, waardoor

nieuwe mogelijkheden ontstaan voor behandelingen gericht op herstel. Een belangrijk

onderdeel van het behandelaanbod vormt de activiteitenbegeleiding. De veranderingen

op de afdeling hebben geleid tot een meer dan vertienvoudiging van de deelname aan

dagbestedingsactiviteiten. De ambitie om optimale zorg te leveren op het gebied van

wonen met behandeling, rehabilitatie en herstel van patiënten met een ernstig

psychiatrische stoornis en kennis hieromtrent te delen, heeft geleid tot het oprichten van

een expertisecentrum voor langdurige rehabilitatie en herstel. Als zodanig kan de

afdeling worden geconsulteerd door andere afdelingen met een vergelijkbare doelgroep.

Naast het aanbieden van behandelingen die reeds worden aanbevolen in de

Multidisciplinaire Richtlijn voor Schizofrenie, wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan

naar de effectiviteit van bestaande behandelingen bij onze doelgroep, die reeds effectief

bleken bij minder ernstig zieke patiënten. Daarnaast worden nieuwe experimentele

behandelingen geïmplementeerd en onderzocht op effectiviteit van de behandeling en op

kosteneffectiviteit. Ook wordt door middel van wetenschappelijk onderzoek de

psychische en somatische ontwikkeling van de patiëntenpopulatie gedetailleerd in kaart

gebracht (o.a. ROM). Met deze kennis kunnen de beste interventiestrategieën ingezet

worden voor een optimale behandeling.

In een viertal presentaties zullen wij de ontwikkeling van de afdeling van alleen verblijf

naar verblijf met behandeling, rehabilitatie en herstel beschrijven.

Marian Dethmers, inhoudelijk manager en psychiater, zal de patiëntenpopulatie en hun

problematiek schetsen. Zij zal presenteren welke stappen nodig waren om tot de

afdeling in zijn huidige vorm te komen, welke problemen in dit proces zijn ondervonden

en hoe hiermee is omgegaan.

Kees Rietberg, klinisch psycholoog, zal de mogelijkheden voor gedragstherapeutische

behandelingen van de doelgroep presenteren.

Lisette van der Meer, senior-onderzoeker, zal een overzicht geven van de experimentele

interventies en de onderzoeken die lopen op de afdeling. Ook zal zij kort ingaan op de

voorlopige resultaten van deze experimentele interventies.

Ten slotte zal Bas Polman, verpleegkundige vanuit het verpleegkundig perspectief de

veranderingen en ontwikkeling van de afdeling presenteren.

Lisette van der Meer

afdeling Langdurige Rehabilitatie Lentis

Postbus 128 9470 AC Zuidlaren


Tel: 050-4097846


5) Workshop: 'Herstelondersteunend omgaan met psychische aandoeningen'

Ronde I

Dr. Jos Dröes, psychiater n.p.

Marian Klein Bramel, projectmedewerker Bureau Herstel SBWU

In de psychiatrie wordt over het algemeen gedacht in termen van ziekten of

functiestoornissen. In het kader van herstel en herstelondersteuning wordt eerder

gedacht in termen van problematische communicatie met over het algemeen

begrijpelijke oorzaken. In de training ‘Herstelondersteunend omgaan met psychische

aandoeningen’ leren de deelnemers om het ziektedenken terughoudend te gebruiken

door problematisch gedrag eerst te bezien als communicatieprobleem. Wanneer dat niet

voldoende handelingsoriëntatie kijkt men ernaar vanuit functieoogpunt en pas als dat

ook dat niet voldoende handvatten biedt wordt overgegaan tot het denken in

ziektebeelden. In alle gevallen levert het gesprek met de cliënt een leidraad voor het

benoemen van de aandoening en voor het handelen van de hulpverlener. We besteden

ook aandacht aan de betekenis van een psychische aandoening voor het herstelproces.

In de workshop demonstreren we het hanteren van dit gedachtekader aan de hand van

een videofragment en doen we er een gezamenlijke oefening mee.

A. Verspoor

SBWU & Rehabilitatie'92

Furkaplateau 15 3524 ZH Utrecht


Tel: 030 2361088

6) Workshop: 'Ouders met psychische problematiek'

Ronde I

A) Kracht voor ouderschap

Drs. P(eter) C. van der Ende, senioronderzoeker,

Lectoraat Rehabilitatie, Hanzehogeschool Groningen

en een ervaringsdeskundige

Doel: Hoe ervaren ouders met psychische aandoeningen hun ouderschap en wat is de

invloed van hun beperkingen op ouderschap? Welke veranderingen in de ouderrol willen

zij bereiken en welke steun willen zij hiervoor?

Achtergrond: Ongeveer de helft van de mensen met psychische aandoeningen heeft

kinderen. Een deel van hen zet zelf stappen voor persoonlijk herstel van de ouderrol, die

naar de achtergrond is verdwenen in de periode van psychische aandoeningen. Een

ander deel wil hiervoor steun. Dit geldt niet alleen in de periode waarin de psychische

problemen zijn verdwenen, maar ook als de problemen nog aanwezig zijn of

terugkerend.

Methoden: Er is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Er zijn 31 diepte-interviews

gehouden om de ervaringen van de ouders in kaart te brengen. Deze interviews zijn via

de computer geanalyseerd.

Resultaten: Over het algemeen gaf de geboorte van een kind een positieve impuls aan

de ouders. Ouderschap is motiverend voor de structuur, de betekenis en het persoonlijk

herstel. Aan de andere kant vertraagt stigmatisering door familie, vrienden, buren of

collega’s en andere relaties, de vorderingen op de weg naar oplossingen.

Conclusie: De groep ouders met ernstige psychische aandoeningen is kwetsbaar en heeft

extra aandacht nodig. De kwetsbaarheid van deze ouders bestaat uit beperkte energie,

structuur, contacten en levenslust. Dit komt tot uiting in onder meer recreatie, grenzen

stellen, en het organiseren van activiteiten voor de kinderen. Toch konden deze ouders

genoeg kracht voor hun ouderschap vinden.

Discussie: Hulpverleners zouden zich, in toenemende mate, ook op de omgeving van de

cliënt moeten richten. Daarbij gaat het om de interactie tussen de cliënt en zijn

omgeving. Als de cliënt kinderen heeft, vormen deze vermoedelijk het belangrijkste deel

van de omgeving. Dit vereist van de hulpverleners niet alleen aandacht voor de kinderen

maar ook voor het ouderschap van de cliënt.

Dit project is uitgewerkt door: P.C. van der Ende, J. van Weeghel, J.T. van Busschbach

en E.L. Korevaar. Het Fonds Psychische Gezondheid heeft hiervoor een subsidie

verleend.

De presentatie door eerst een ervaringsdeskundige en daarna door de onderzoeker

wordt gevolgd door een discussie over ouderschap van mensen met psychische

aandoeningen.

Peter van der Ende

Lectoraat Rehabilitatie Groningen

Zernikeplein 23 9747 AS Groningen

e-m:[email protected]

Tel:050-5953370

www.ouderschap-psychiatrie.nl<http://www.ouderschap-psychiatrie.nl

tel:050-5953370

B) 'Jong en ouder', begeleiding van jonge moeders

Marriëtte Rutjes,

Hendriët Borneman,

Kwintes

Jonge moeders zijn een kwetsbare groep, ze staan midden in hun eigen ontwikkeling

naar volwassenheid, de acceptatie van en omgang met eigen kwetsbaarheden en het

hebben van de verantwoordelijkheid voor een kind. Kwintes biedt opvang, beschermd

wonen en begeleiding aan deze groep. Dit doet zij in nauwe samenwerking met

jeugdzorg en jeugdzorg-aanbieders. Deze samenwerking is de kern van het succes.

Aan de hand van een korte film, waarin de samenwerking wordt toegelicht, zullen de

deelnemers op interactieve wijze worden meegenomen in alle aspecten die van belang

zijn in het bieden van een veilige omgeving voor deze kwetsbare gezinnen. Hierbij staan

attitude en professionele deskundigheid, lotgenotencontact, samenwerking met

jeugdzorg en de omgeving en het inventariseren van mogelijkheden en kracht centraal.

Afke Jong

Kwintes

Laan van Vollenhove 3213 3700 AA Zeist


Tel: 030-6956173


7) Workshop: 'Samenwerken in het kader van de Wmo'

Ronde I

Jolanda A. Kroes, MRc

Lectoraat Rehabilitatie

Hanzehogeschool Groningen

In de workshop wordt stilgestaan bij de uitkomsten van één van de onderzoeken

uitgevoerd door de Wmo-werkplaats Groningen/Drenthe. De noordelijke werkplaats is

aangehaakt bij het Lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool. Het Lectoraat

Rehabilitatie, STAMM CMO, een aantal gemeenten en instellingen werkten in deze

werkplaats samen.

Eén van de prestatievelden van de Wmo is: ‘het bevorderen van de sociale samenhang

in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten’. Zelfredzaamheid en maatschappelijke

participatie, het kunnen meedoen in de samenleving is de belangrijkste factor om de

kwaliteit van leven te verbeteren. Er worden kwaliteitseisen gesteld aan de professionals

zodat zorg- en dienstverlening zo is ingericht dat alle burgers kwalitatief volwaardig

kunnen participeren in de samenleving (Movisie, 2010). Organisaties kunnen het zich

niet meer veroorloven intern gericht te zijn, samenwerking met andere instellingen is

een logisch gevolg van de doelstelling van de Wmo.

In de workshop wordt gestart met een korte inleiding over de Wmo werkplaats

Groningen/Drenthe. Vervolgens worden de uitkomsten van het onderzoek “Kansrijk

samenwerken en leven in de gemeente Tynaarlo” gepresenteerd. Een groot gedeelte van

de tijd wordt aan de hand van de Handreiking Professioneel Ondersteunen van Movisie

een aantal kwaliteitskenmerken (resultaatgericht ondersteunen en integraal benaderen)

onderzocht. Centraal hierin staat de samenwerking met de burger, mantelzorger,

vrijwilliger en andere organisaties.

Aan de hand van een kaartenspel worden korte analyses gemaakt (in kleine groepen)

waarbij de vraag:"in hoeverre de eigen organisatie Wmo proof is". besproken wordt.

De uitkomsten worden kort nabesproken.

De uitkomsten van de workshop kunnen door de deelnemers besproken worden in de

eigen organisatie en daarmee dienen als een vertrekpunt in de bespreking van de

betekenis van de Wmo voor de eigen organisatie.

Jolanda Kroes




Tel: 050-5952106


8) Workshop: ‘Variant Housing First bij de eerste psychose’

Ronde I

Drs. Bettina Jacobsen, psychiater,

Drs. Leonie de Kort, unithoofd,

Drs. Marguerite Elfrink, programmaleidster,

Monique Hendriks, projectleidster,

Pro Persona Nijmegen

Jacques Steegemans, programmamanager sociale innovatie woningbouw

gezamenlijke woningbouwverenigingen Nijmegen

Samenwerking tussen de gezamenlijke woningbouwverenigingen Nijmegen

en ACT team eerste psychose

Housing First is het aanbieden van een woning aan een dak- of thuisloze, zonder

behandelvoorwaarden vooraf, waarbij door een team wooncoaches worden ingezet om

de deelnemer te begeleiden bij het behouden van deze woning.

Bij de eerste psychose komen cliënten het eerst in aanraking met de

psychiatrie. Niet zelden is er een probleem met wonen. Mensen zijn

nog niet zwervend. Studenten komen terug in de stad van hun ouders,

sommigen zijn huizen kwijt geraakt door overlast of het niet betalen van

huur. Adolescenten kunnen op basis van problemen met hun ouders niet thuis

wonen maar willen niet naar de RIBW. En als zij dit wel willen

worden zij geconfronteerd met lange wachttijden. Er is te weinig wachttijd

opgebouwd voor een eigen woning. Ondertussen blijft iedereen gefocust

op de as 1 problematiek en verblijven jonge mensen te lang in de

kliniek met voor hun onvoldoende perspectief. Met de woningbouwverenigingen

Nijmegen zijn afspraken gemaakt om cliënten direct in een eigen

woning te plaatsen zonder bepaling van urgentie op indicatie van het

ACT-team.

In het vervolg gaan wij als ACT-team multidisciplinair samenwerken

met cliënt, zijn naasten, de zes woningbouwverenigingen en evt. andere

instanties als schuldhulpverlening. Dit is een sterk middel om

cliënten zich weer op de toekomst te laten richten en weer een normaal leven

aan te gaan. Cliënten worden vrijwillig aan de hulpverlening gebonden in

een stadium waarbij nog weinig sociale rollen verloren zijn gegaan.

Wij vertellen over onze werkwijze, het woningproject en schetsen de randvoorwaarden

aan de hand van casuistiek. In discussie met de deelnemers vindt uitwisseling van

mogelijkheden plaats.

Bettina Jacobsen

Pro Persona

Ubbergse Holleweg 1 6574 AS Ubbergen


Tel: 06-12688698


9) Workshop: ‘Wat betekent herstel in de ouderenzorg?’

Ronde I

Paul Andreoli, gz-psycholoog, Innosearch

Benno Wiegers, SPV, Ouderenpsychiatrie, GGz Friesland

Gert Jongetjes, ervaringswerker, Mensana

Wat kan de herstelbenadering betekenen voor ouderen die al lang in zorg zijn? Maar al

te vaak wordt ervan uitgegaan dat deze mensen niet veel meer te wensen hebben.

In de status quo lijkt weinig meer te kunnen veranderen.

Toch is dit niet terecht. Er zijn (nieuwe) initiatieven die ondersteunen dat mensen

onverwachte mogelijkheden ontdekken. Welke competenties en voorwaarden vraagt dit?

De workshop komt voort uit het Platform Rehabilitatie en Ouderen van Kenniscentrum

Phrenos. Eerst komt middels videobeelden een cliënt aan het woord over de eigen

ondersteuningsbehoefte. Daarop volgt een toelichting op de methodische stappen die in

de ondersteuning gezet zijn en hoe die inhoudelijk zijn uitgevoerd: wat heeft de

ondersteuner concreet ondernomen. De ervaringswerker zal hierop reflecteren vanuit

ervaringsdeskundigheid. De deelnemers worden uitgenodigd met overwegingen te

komen hoe zij zouden aansluiten bij de ondersteuningsbehoefte van de cliënt.

Elk herstelproces is niet alleen uniek vanwege wat elke individuele cliënt nodig heeft om

zich in orde te voelen maar ook door hoe de cliënt zijn herstelproces vorm geeft

vanuit het leren kennen van de mogelijkheden van - onder meer - de ondersteuner. Het

uitwisselen van afwegingen heeft niet tot doel uit te maken wat het beste gedaan had

kunnen worden, maar hoe vorm kan worden gegeven aan de wederkerige afstemming

tussen cliënt en ondersteuner in een proces waarin de zelfsturing van de cliënt centraal

staat.

Dienke Boertien

Platform Rehabilitatie en Ouderen


Da Costakade 45 3521 VS Utrecht


Tel: 030-2959351


10) Workshop: ‘Begeleid Leren; werk in ontwikkeling’

Ronde I

Franca Hiddink, docent Hanzehogeschool Groningen,

Kenniskringlid Lectoraat Rehabilitatie, docent Stichting Rehabilitatie '92

Annemarie Zijlstra, MSc., Rehabilitatiespecialist Promens Care,

Kenniskringlid Lectoraat Rehabilitatie, docent Stichting Rehabilitatie '92

Over jongeren met psychische beperkingen (waaronder autisme) die een reguliere

opleiding volgen.

Jonge mensen met een psychische beperking ervaren veel belemmeringen bij het kiezen,

verkrijgen en behouden van een reguliere opleiding. Het Lectoraat Rehabilitatie

ontwikkelde een programma voor Hoogeveense middelbare scholieren met autisme.

Het betreft leerlingen die in de examenklas zitten en zich voorbereiden op de keuze van

een vervolgstudie.

Kwalitatief onderzoek bij jongeren van Promens Care was aanleiding tot de ontwikkeling

van nieuw begeleid leren aanbod; activiteiten op het gebied van studievaardigheden,

steun en de prioritering van onderwijsdoelen zijn inmiddels beschikbaar. Beide

voorbeelden worden in de workshop behandeld. Ze benadrukken het belang van het

verkrijgen van een startkwalificatie en het met succes afronden van een reguliere

(beroeps) opleiding.

In de workshop worden korte presentaties afgewisseld met oefeningen.

Annemarie Zijlstra

Lectoraat Rehabilitatie Hanzehogeschool Groningen/Promens Care Assen

Postbus 214 9400 AE Assen


Tel: 06-11489643


11) Workshop: ‘Rehabilitatie & herstelondersteuning op de afdeling’

Ronde I

A) Soteria en rehabilitatie: een mooie combinatie

Miriam Pellaers,

Melanie Silva,

Emergis

Een mooie combinatie hoe er aan herstel gewerkt wordt bij mensen met een psychose.

Er wordt hier gewerkt vanuit de Soteria gedachte (Loren Mosher en Luc Compi) bij

mensen met een psychose. In de kern komt Soteria neer op een afdeling in een zo

huiselijk mogelijk situatie, medewerkers en cliënten, die samen een dagelijks leven

vormgeven, dat appel doet op een zo normaal mogelijk inter-persoonlijke omgang (wat

dan toch weer een grote kunst is bij mensen die een psychose doormaken) en de cliënt

door de psychose heen begeleiden terug naar een normaal functioneren en een plaats in

de samenleving.

Er wordt gewerkt met een duidelijk gestructureerd weekprogramma zodat cliënten zich

niet verliezen in hun psychose. Daarnaast wordt er met zo min mogelijk medicatie een

zo hoog mogelijk herstel beoogd.

Door deze manier werken ontstaat er een sfeer waarin mensen zich gesteund voelen en

weer grip krijgen op hun psychose en werken aan hun herstel.

Middels een interactie met de deelnemers duidelijk gaan maken wat een psychose is en

wat Soteria hierin kan betekenen. Dit met ondersteuning van video- en fotomateriaal.

Tom van den Boom

Emergis

Oostmolenweg 101 4460 AR Goes


Tel: 06-10424134

B) Herstelondersteunende zorg op de gesloten opnameafdeling

drs. Alan Ralston,

dr. Yolanda Nijssen,

stafdienst Onderzoek en Ontwikkeling,

Zorgebedrijven Dijk en Duin / Lucertis

In het afgelopen decennium is de herstelbeweging aan een opmars begonnen in

Nederland, en heeft het herstelbegrip vooral in de langdurige GGZ veel weerklank

gevonden (Van Wel, 2010).

‘Herstellen’ verwijst naar de inspanningen die cliënten zelf moeten doen om de vaak

ingrijpende gevolgen van een ernstige psychische aandoening te boven te komen en om

hun leven weer een positieve wending te geven.

Het herstelproces telt een aantal dimensies: herstel van gezondheid, herstel van

persoonlijke identiteit en herstel van dagelijks functioneren en maatschappelijke rollen.

Goede behandeling en rehabilitatie kunnen het herstelproces effectief ondersteunen (Van

Weeghel, 2010). Belangrijk daarbij is dat de ervaringen en wensen van cliënten als

vertrekpunt worden genomen en dat de nadruk niet op ziekte en beperkingen wordt

gelegd, maar op kwaliteiten en mogelijkheden (Dröes, 2011).

Onduidelijk is in hoeverre de principes en werkwijzen van herstelondersteuning

geïmplementeerd zijn in de dagelijkse praktijk van de GGZ (Van Hoof & Van Vugt,

2011). Een verkenning in de praktijk geeft de indruk dat herstelondersteuning op

gesloten opnameafdelingen nog niet z‘n beslag heeft gekregen.

De discussie over ambulantiseren en reductie van klinische bedden, de ervaringsverhalen


van cliënten over het traumatische effect van een gesloten opname en de

gemeenschappelijke wens om dwang en drang te verminderen vormen een dringende

aanleiding om na te gaan hoe herstelondersteunend gewerkt kan worden op de gesloten

opnameafdeling.

Concept-mapping is een goede methode om een complex begrip als

herstelondersteuning op de gesloten opnameafdeling in kaart te brengen (Trochim,

1989). In brainstorm-bijeenkomsten met cliënten, familie, medewerkers en

onderzoekers van diverse instellingen, centra en verenigingen in het land, die ervaring

hebben met gesloten opnameafdelingen en/of deskundigheid op het gebied van

herstelondersteuning zijn kwaliteitsuitspraken over het thema verzameld.

Deze uitspraken over herstel-ondersteunend werken op de gesloten opnameafdeling zijn

vervolgens door de betrokkenen individueel geordend (naar inhoud en prioriteit) en

verwerkt tot een gezamenlijk concept, weergegeven in een concept-map.

Deze concept-map dient als basis om de KWAZOP, een instrument dat 15 jaar geleden

ontwikkeld is en door gesloten opnameafdelingen gebruikt wordt om de opname met

cliënten te evalueren (Nijssen, 2000), te herzien. Op een aantal gesloten

opnameafdelingen zal een pilot met de nieuwe KWAZOP worden gedaan om de kwaliteit,

toepasbaarheid en bruikbaarheid van het instrument te toetsen.

T. van Wel (2010) Rehabilitatie: geen kleurloze brij. Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 1/2, 25-38. J. van Weeghel (2010) Verlangen naar volwaardig burgerschap; maar wat doen we in de tussentijd? Oratie Universiteit van Tilburg. J. Dröes (2011) Ondersteuning van herstel in de eerste fasen van schizofrenie. Tijdschrift voor Rehabilitatie, 2, 6-18. F. van Hoof & M. van Vugt (2011) Samenhang en coördinatie in de ondersteuning van mensen met ernstige psychische aandoeningen. Trimbosinstituut, Utrecht. W.M.K. Trochim (1989) An introduction to concept-mapping for planning and evaluation. Evaluation and Program Planning, 12, 1-16. Y.A.M. Nijssen (2000) Kwaliteit kortgesloten: Het beoordelen van de kwaliteit van zorg op gesloten

psychiatrische opname-afdelingen. Proefschrift Universiteit van Amsterdam.Naam: Yolanda Nijssen

Mw.dr. Y. Nijssen

Dijk en Duin ParnassiaGroep

Duinenbosch 3 1901 NT Castricum


Tel: 088-3580794


12) Workshop: ‘Met meer mediawijsheid minder stigma’

Ronde I

Sonja Nijon, Contro Corrente

en betrokken bij media- en antistigmaprojecten als Spiegeljuwelen

Martin van ’t Klooster, zelfstandig communicatieadviseur

en mede oprichter van de Psyche Mediaprijs.

Voor deelname aan het maatschappelijk verkeer is opinie- en beeldvorming door de

media essentieel. Ervaringsdeskundigen, hulpverleners, managers en

familievertegenwoordigers kunnen ook zelf een actieve mediarol vervullen.

Kennis over en ervaring met succesvolle manieren om beeld/ en opinievorming in de

media te beïnvloeden en het stigma terug te dringen nemen snel toe.

In de workshop informatie en contact over omgaan met de media en stigma

terugdringen. Deelnemers aan de workshop kunnen zelf een idee, concept of poging

presenteren. Een panel met mediadeskundigen van binnen en buiten de GGz bespreekt

met de aanwezigen de mogelijkheden en kansen.

Martin van t Klooster

Vrouwjuttenhof 12A 3512 PZ utrecht


Tel: 06-51604659


13) Discussiegroep: ‘Wel of niet bemoeien met cliëntgestuurde initiatieven?’

Ronde I

Yvonne Visser, voorzitter centrale cliëntenraad,

Aukjen Niewijk, hoofd afdeling zorg, kwaliteit en communicatie,

Kwintes

Kwintes wil, evenals vele andere ggz-instellingen, een herstelondersteunende organisatie

zijn. Daarin is zij actief rondom het begeleiden van cliënten zelf, voert zij veranderingen

door op organisatie niveau en is de blik gericht op het gastvrij maken van de

buitenwereld. Een belangrijk kenmerk van herstel ondersteunende zorg is het vergroten

van de eigen regie van cliënten. Een concrete uitwerking daarvan is het cliënt

(gestuurde) initiatief. De touwtjes weer in eigen hand krijgen, leren van missers en

genieten van eigen succes geeft kracht, lol en zelfvertrouwen.

Kwintes kent momenteel diverse vormen van cliëntsturing, zoals: Kookunst (met

kookcursussen); Begeleid reizen (over vakantie); www.kunst.enmeer.nl (koop en huur

van kunst); www.durfjijmetmij.nl (voor vriendschap en relatie), Activeringscentrum Jan

Steen (cliëntgestuurd), Ontmoeten en meedoen door bewegen (over sporten) en cliënt

gestuurde Inloop (voor ontmoeting).

De professionals moeten leren zich bescheiden op te stellen, ruimte te maken voor de

cliënt en vooral de persoonlijke omgeving in beeld zien te brengen. Alleen hoe doe je

dat? Grijp je in als het financieel uit de hand loopt? Heb je geduld als een proces langer

duurt dan gepland? Herschrijf je zelf geschreven teksten op de website?

De discussie in de workshop gaat over de rol van de professional in dit soort initiatieven.

We laten een aantal cliënt(gestuurde) initiatieven van Kwintes de revue passeren,

waarbij helder wordt wat de rol van cliënten is van begin tot eind, de ervaringen van de

diverse betrokkenen in het proces en de resultaten. Verder wordt er vooral tijd

ingeruimd voor discussie. Wat zijn de ervaringen van ánderen en wat leren we van

elkaar?

Aukjen Niewijk

Kwintes

Laan van Vollenhove 3213 3706 AR Zeist


Tel: 030-6956173

http://www.kunst.enmeer.nl/

http://www.durfjijmetmij.nl/


14) Presentaties

Ronde I

Bridging the gap

Annemieke Hendriksen, MSc.

Wetenschappelijk medewerker

Trimbos-instituut

Bridging the gap: onderzoek naar levenskwaliteit en toekomstplannen na vroege

psychose

In het project Bridging the gap is onderzoek gedaan naar de kwaliteit van leven en

toekomstplannen van jonge mensen die een psychose of sterke voortekenen daarvan

hebben ervaren. Ook is onderzocht wat kan bijdragen aan de kwaliteit van leven van

deze doelgroep en op welke manier de hulpverlening verbeterd kan worden.

Het betreft een breed onderzoek, bestaande uit diepte-interviews, een online vragenlijst

en literatuurstudie. De resultaten pleiten voor vroege rehabilitatie. Meer ondersteuning

bij werk en opleiding, in combinatie met training in cognitieve vaardigheden, is van groot

belang. In de tweede fase van het project (start 2013) worden verbeteracties ingezet om

de kloof in levenskwaliteit te verkleinen.

Annemieke Hendriksen

Trimbos-instituut

Postbus 725 3500 AS Utrecht


Tel: 030-2959369

www.bridging-the-gap.nl

Innovatief hulpverlenen en het verleggen van zeggenschap

Jenny Boumans, Msc

Junior wetenschappelijk medewerker - Reïntegratie

drs. Mathijs Tuynman

Trimbos-instituut

In zelfbeheer beheren en besturen cliënten hun eigen hulpverlening en voorziening.

Anders dan in reguliere voorzieningen hebben professionals en managers dus niet de

zeggenschap. In zo'n context krijgt hulpverlening een ander karakter.

Hoe organiseer je hulpverlening waarbij een zelfbeheervisie centraal staat?

Jenny Boumans

Trimbos-instituut



Tel: 030-2971153

WRAP- Wellness Recovery Action Plan

Dienke Boertien

projectmedewerker Ervaringsdeskundigheid


Vanuit het HEE-team en Kenniscentrum Phrenos is het initiatief genomen om WRAP in

Nederland te introduceren. Wat is de WRAP? WRAP staat voor Wellness Recovery Action


http://www.bridging-the-gap.nl/

Plan en is een zelfhulpinstrument in de jaren negentig ontwikkeld door Mary Ellen

Copeland. Zij constateerde na een langdurig verblijf in de GGz-voorzieningen dat de zorg

niet bood wat zij nodig had. WRAP kwam tot stand mede op basis van gesprekken met

andere cliënten; samen vonden zij een manier om hun eigen herstelprocessen vorm te

geven.

De WRAP is een heel concreet model met zeven onderdelen, alle zeven afgestemd op het

hoofddoel: wat heb ik nodig om me goed te voelen. Het is bedoeld als een

zelfhulpinstrument dat aan kracht wint door het met ervaringsdeskundigen en in

uitwisseling in een groep te gebruiken.

De WRAP is in de VS na een Randomized Controlled Trial en met positieve uitkomsten,

(o.a. vermindering symptomen, vergroten van herstel, hoop, empowerment en coping)

erkend als evidence based practice. De WRAP wordt inmiddels in de VS en daarbuiten

breed geïmplementeerd.

Modelgetrouwe invoering van de WRAP is ook in Nederland een belangrijke toevoeging

aan de bestaande instrumenten voor zelfhulp en ervaringsdeskundigheid zonder andere

instrumenten overbodig te maken.

Er is een start gemaakt om de WRAP modelgetrouw en breed te kunnen gaan aanbieden.

Ervaringsdeskundigen zijn getraind tot WRAP facilitator: erkende WRAP-begeleiders die

mensen (zowel in een groep als individueel) ondersteunen om voor zichzelf een WRAP te

maken. Na de training zullen de nieuwe WRAP-begeleiders in nauwe samenwerking met

hun instellingen (GGz Eindhoven, GGz Noord-Holland-Noord, GGz Oost-Brabant, GGz

Pameijer en SBWU) WRAP-groepen gaan draaien. HEE en Kenniscentrum Phrenos

faciliteerden dit proces en ontwikkelden het Nederlands opleidingsmateriaal, dat door het

Copeland Center gecertificeerd wordt.

In de workshop zal ingegaan worden op de achtergronden en de stand van zaken rond

de WRAP. Deelnemers maken op actieve wijze kennis met de WRAP.

Dienke Boertien


Da Costakade 45 3521 VS Utrecht


Tel: 030-2959351


15) Presentaties

Ronde I

Geloof je het zelf?

Jacqueline Thüss Mrc, SBWU

Marijke Brugman Mrc, cöordinator Rehabilitatie, RIWIS

Medewerkers die worden opgeleid in de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB)

blijken de methodiek onvoldoende in de praktijk te gebruiken. Hoe komt dat?

Er is kleinschalig kwalitatief onderzoek gedaan naar bevorderende en belemmerende

factoren bij het uivoeren van de IRB door ambulante begeleiders van een beschermende

woonvorm.

Marijke Brugman

Riwis Zorg&Welzijn

Oude Beekbergerweg 19 7331HL Apeldoorn


Tel: 06-54951045

De bijdrage van maatschappelijke steunsystemen

dr. Wilma Swildens, senior onderzoeker,

Altrecht Willem Arntsz

drs. M. Beenackers, SBWU

Van welke MSS-voorzieningen maken cliënten in de stad Utrecht gebruik en wat levert

dit op in termen van maatschappelijke participatie en kwaliteit van leven. De uitkomsten

worden gepresenteerd van onderzoek naar de ontwikkeling van maatschappelijke steun-

systemen voor cliënten met langdurige psychiatrische problemen in de stad Utrecht.

Wilma Swildens Altrecht GGZ Willem Arntsz Lange Nieuwstraat 119 3512PG UTRECHT E-m: [email protected]

Tel: 030-2308865

Maatschappelijke Steunsystemen

Eleonoor Willemsen

projectmedewerker MSS


Met het Trimbos instituut voert Kenniscentrum Phrenos het WWZ-project (MSS in de

vorm van proeftuinen) uit. Onderdeel vormt de totstandkoming van een handreiking.

Het project wordt in het voorjaar afgerond en kort voor het congres verschijnt de

handreiking. Deze zal uitvoerig behandeld worden in de presentatie. Met de handreiking

kan een nieuwe fase in de doorontwikkeling van MSS-en ingegaan worden.

Eleonoor Willemsen


Postbus 1203 3500 BE Utrecht


Tel: 030-2931626



16) Presentaties

Ronde I

Kortdurende begeleiding aan huis

Gerrit Klop, BSW

Kwintes

drs. Sonja van Rooijen, wetenschappelijk medewerker

Trimbos instituut

Ambulante woonbegeleiding vanuit RIBW's is doorgaans een langdurend zorgaanbod

waarbij cliënten één tot twee keer per week thuis ondersteuning en begeleiding krijgen.

Kwintes heeft dit aanbod uitgebreid met kortdurende begeleiding aan huis (KBH).

Om KBH vorm te geven en te implementeren binnen Kwintes is in september 2011

gestart met een pilot KBH in samenwerking met het Trimbos instituut.

KBH is een krachtgerichte begeleidingsvorm die nog meer de nadruk legt op de

mogelijkheden en krachten van de cliënt. Deze vorm van begeleiding is intensiever en

doelgerichter dan de huidige ambulante begeleiding van Kwintes. De begeleiding bestaat

uit minimaal 15 en maximaal 25 contacten.

Het doel van KBH is om cliënten zo zelfstandig mogelijk te laten functioneren en hun

(veer)kracht te versterken. Na afloop van de begeleiding is de cliënt in staat om

zelfstandig te leven, al dan niet met behulp van het sociale netwerk of maatschappelijke

voorzieningen.

Aanleidingen hiervoor zijn:

-De veranderende zorgopvatting met een scherpere focus op zelfstandigheid van de

cliënt, maatschappelijke participatie (regie en eigen kracht) en het beter op

elkaar afstemmen van zorg. KBH leent zich hiervoor meer dan ‘reguliere’ begeleiding en

richt zich op de samenwerking met maatschappelijke voorzieningen en steunsystemen.

-De overheveling van AWBZ-onderdelen naar de WMO leidt tot bezuinigingen

(langdurende trajecten worden ingeperkt) en daarmee de noodzaak tot vernieuwing van

de zorg.

Uit de eerste ervaringen blijkt dat veel meer mensen, dan aanvankelijk gedacht werd,

geholpen zijn met deze intensievere vorm van begeleiding.

Tijdens de presentatie wordt het verloop van de pilot beschreven en toegelicht, de eerste

resultaten gepresenteerd en worden de ervaringen met KBH gedeeld.

Linda Kreuger

Kwintes

Postbus 31 3700 AA Zeist


Tel: 06-46226185

Verlies, rouw en herstel in de psychiatrie

Hilly Beuving-Brink, psychiatrisch maatschappelijk werker,

Carolien Verpalen, co-trainer training verlies, rouw en herstel in de psychiatrie,

Steunpunt GGz Utrecht

Rouw staat Herstel in de weg

Rehabilitatie, Herstel, Verlies en Rouw zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.


Cliënten met psychische c.q. psychiatrische problematiek krijgen te maken met veel

persoonlijke verliezen op het moment dat ze van ( langdurige) psychiatrische zorg

afhankelijk zijn.

Verliezen en rouw daarover wordt in de psychiatrie nauwelijks onderkend of (vaak)

diagnostisch anders vertaald. Het gaat om verliezen anders dan door overlijden:

verliezen als: onafhankelijkheid, verliezen in de relationele sfeer (partner-vrienden-

studiegenoten-collega´s), sociale omgeving, werk, studie, toekomst dromen. In het

Herstelproces moet ruimte zijn voor de vele verliezen en het kunnen rouwen daarover.

Hoe ga je in gesprek met cliënten over verlies en rouw.

Sinds drie jaar wordt de gelijknamige training (Verlies, Rouw en Herstel in de

psychiatrie) gegeven aan hulpverleners, woonbegeleiders, persoonlijk begeleiders,

SPV´ers, Maatschappelijk Werkers e.a.

Reacties van cursisten zijn o.a.:

“waardevol, inzichtgevend, een aanvulling op het professioneel werken als SPV”

“Interessant, nieuwe inzichten gekregen, bruikbare methodieken”

“Inzicht gekregen hoe een rouwproces nou precies verloopt bij andere verlieservaringen

dan de dood“.

Hilly Beuving-Brink

Steunpunt GGz Utrecht

Mgr. Van de Weteringstraat 132a 3581 EN Utrecht


Tel: 030-2369320

www.ggzutrecht.nl

Zorg voor Zin. Rehabilitatie als ondersteuning bij het ontworstelen aan een

verslaving

Ton Verspoor, Projectmedewerker, Rehabilitation Counselor,

Bureau Herstel SBWU en docent St. Rehabilitatie ’92

Tjebbe Tamboer, Projectmedewerker,

Bureau Herstel SBWU

Er is waarschijnlijk geen gebied waar rehabilitatie zozeer verbonden is met behandeling

als op het gebied van de verslavingszorg. Bij behandeling van verslaving aan alcohol,

drugs en medicijnen gaat het erom dat mensen een identiteit en een activiteitenpatroon

ontwikkelen waarin zij nieuwe zin en betekenis in hun leven ervaren.

Het idee is dat mensen alleen van hun middelengebruik afkomen of er beter mee

omgaan wanneer ze weer hoop hebben op een beter of zinvoller leven, dat andere zaken

zoals als, werk,hobby, familie in het leven meer voldoening en belangrijker worden dan

het gebruik van middelen.

A. Verspoor & T. Tamboer

Rehabilitatie92 & SBWU Bureau Herstel

Furkaplateau 15 3524 ZH Utrecht


Tel: 030-2361088

http://www.ggzutrecht.nl/


17) Symposium: ‘Ervaringsdeskundigheid onmisbaar bij herstel en goede zorg’

Ronde II Beatrixzaal

drs. Marianne van Bakel, coördinator HEE-team,

drs. Nicole van Erp, wetenschappelijk medewerker,

drs. Sonja van Rooijen, wetenschappelijk medewerker,

Trimbos instituut

drs. Dienke Boertien

projectmedewerker Ervaringsdeskundigheid


- Twee jaar LIVE: een verbinding met herstel. Onderzoeksresultaten van het Landelijk

steunpunt inzet van ervaringsdeskundigheid in de ggz.

- Wat betekenen de Handreiking en het Beroepscompetentie Profiel

Ervaringsdeskundigheid voor de praktijk?

LIVE is een samenwerkingsverband van het Trimbos-instituut (HEE-team) en het

Kenniscentrum Phrenos. In het kader van LIVE zijn tal van activiteiten uitgevoerd op het

terrein van ervaringsdeskundigheid en herstel. Zo zijn bestaande initiatieven in

Nederland op het terrein van ervaringsdeskundigheid geïnventariseerd, zijn initiatieven

genomen in de opleidingspraktijk en is gewerkt aan een beroepscompetentieprofiel voor

ervaringsdeskundigen. Verder hebben achttien ggz-instellingen in het kader van LIVE

gewerkt aan de versterking en verbreding van de inzet van ervaringsdeskundigheid in

hun instelling. Uit het evaluatieonderzoek blijkt dat er mooie resultaten zijn geboekt.

Zo zijn er meer betaalde ervaringsdeskundigen aangesteld en hebben medewerkers en

cliënten een beter inzicht gekregen in wat ervaringsdeskundigheid inhoudt. Ook zijn

vrijplaatsen gecreëerd waar ideeën over herstel en ervaringsdeskundigheid verder

ontwikkeld kunnen worden en is op veel plaatsen gewerkt aan de ondersteuning en

scholing van ervaringsdeskundigen.

Dit alles is belangrijke input geweest voor de ontwikkeling van de 'Handreiking voor de

inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg' waarin een

analyse van ervaringsdeskundigheid en herstel wordt gegeven en praktische

ondersteuning bij de vertaling hiervan naar de praktijk. Tevens is een

Beroepscompetentie Profiel Ervaringsdeskundigheid ontwikkeld. Beide worden tijdens het

symposium gepresenteerd, gevolgd door een discussie over de betekenis ervan voor de

bestaande zorg.

Nicole van Erp

Trimbos-instituut



Tel: 030-2959238


18) Symposium: ‘Herstel(ondersteuning) in de context van cultuur en etniciteit’

Ronde II

- Herstel in de context van cultuur en etniciteit

Huub Beijers, medisch antropoloog,

- Psychische problematiek in de Turkse gemeenschap: samen lijden, samen helen

Mine Özalp-Durmaz, maatschappelijk werkende,

kwartiermaker Kapıları Açın/Open de Deur

- Mijn werk als ervaringsdeskundig consulent in buurtteam ‘Krachtig Overvecht Zuid’

Franklin Plein, consulent-ervaringswerker,

Steunpunt GGZ Utrecht

Herstel en herstelondersteuning nemen een steeds grotere vlucht in de Nederlandse

geestelijke gezondheidszorg. Dat gebeurt in een context (samenleving en

gezondheidszorg) die cultureel en etnisch steeds diverser wordt en steeds meer over de

landsgrenzen heen werkt. In de verdeling van gezondheid en gezondheidszorg

weerspiegelt zich die diversiteit.

Bij de keuzen die worden gemaakt voor de inrichting en de inhoud van de geestelijke

gezondheidszorg en in het werk van cliënten- en patiëntenorganisaties wordt hiermee in

toenemende mate rekening gehouden. Het is de vraag of dit voor herstel en

herstelondersteuning in Nederland ook geldt. Sluiten deze begrippen en de manier

waarop daar in de praktijk invulling aan wordt gegeven in voldoende mate aan bij de

actuele context van culturele en etnische diversiteit?

We werken aan de hand van een reflectie op de (culturele) vooronderstellingen van het

herstelbegrip en de ervaringen die Steunpunt GGZ Utrecht, een organisatie voor

cliëntgestuurde zorg, heeft opgedaan met herstelwerkzaamheden voor

migranten(groepen) met psychiatrische problematiek. We willen overdragen welke

dilemma’s daarbij aan de orde zijn gekomen en met de deelnemers aan het symposium

reflecteren op de mogelijkheden en grenzen van herstel(ondersteuning) in een

cultuursensitieve praktijk.

We laten een kort fragment zien van de film Ftah al-Bab (Steunpunt GGZ Utrecht 2011),

met drie ervaringsverhalen van Marokkaanse Nederlanders met psychiatrische

problematiek en drie korte inleidingen.

Huub Beijers, Mine Özalp-Durmaz, Franklin Plein

Steunpunt GGZ Utrecht

Mgr. van de Weteringstraat 132-a 3581 EN Utrecht


Tel: 030-2369320


19) Symposium:’Zorgmonitoring en rehabilitatie in de GGZ;

resultaten en consequenties voor de praktijk’

Ronde II

- Eenzaamheid: een focus voor rehabilitatie prof. dr. Philippe Delespaul, Mondriaan zorggroep/ Maastricht University, Faculty of

Health, Medicine and Life Sciences

- Arbeidsparticipatie en welzijn dr. Wilma Swildens, senior onderzoeker, Altrecht Willem Arntsz

i.s.m. drs. Lennart Gorter, Sascha Kwakernaak MSc, Altrecht Willem Arntsz en Bert Beentjes en drs. Maurits Beenackers, SBWU Focus op uitkomsten van activering en deelname aan sociale netwerken

dr. Jan Theunissen, GGZ inGeest / Vumc

i.s.m. dr. Pim Duurkoop

Tijdens het symposium worden resultaten gepresenteerd van zorgmonitoring bij mensen

met een ernstige psychiatrische aandoening in de regio's Utrecht, Amsterdam en Zuid-

Limburg. Aandacht wordt besteed aan longitudinale uitkomsten in termen van

verandering in functioneren, kwaliteit van leven en zorgbehoeften. Daarbij wordt een

relatie gelegd met centrale thema’s binnen rehabilitatie: eenzaamheid van cliënten, de

mogelijkheid deel te nemen aan arbeid, aan activiteiten en sociale netwerken.

Achtereenvolgens komen bovengenoemde presentaties aan de orde waarbij de

uitkomsten besproken worden en eruit voortkomende vragen voor toekomstig onderzoek

besproken kunnen worden. Wilma Swildens Altrecht GGZ Lange Nieuwstraat 119 3512 PG Utrecht E-m: [email protected] Tel: 030-2308865


20) Workshop: ‘GGz, brug naar diploma's en banen’

Ronde II

Venu Nieuwenhuizen, rehabilitation counselor en docent Rehabilitatie '92,

ABC Altrecht & Rehabilitatie '92

De arbeids- en studieparticipatie van mensen met langdurige psychiatrische

problematiek is slechts 17%. Hun wens ligt drie tot vier maal hoger.

Hier is nog een wereld te winnen.

Maar is de GGz wel de aangewezen organisatie om hierbij voortrekker te zijn? En zo ja,

op welke wijze? ABC-Altrecht investeert nadrukkelijk in het ondersteunen studie en

arbeidsparticipatie. Aan de hand van theorie en ervaringen ABC wordt een koppeling met

de eigen praktijk van deelnemers gemaakt aan de hand van discussies en praktische

oefeningen.

Discussies en oefeningen staan centraal in de workshop. De deelnemers analyseren het

niveau van het werken studieaanbod op de eigen afdeling + eventuele verbeterpunten.

Venu Nieuwenhuizen

ABC Altrecht

ABC straat 8 3512 PX Utrecht


Tel: 06-51858774


21) Workshop: ‘Herstel werkt!’

Ronde II

mw. drs. H.E. Borgesius,

coördinator training en coaching,

M.G.M. Christians MSc,

wetenschappelijk onderzoeker,

Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg,

UMC St Radboud Nijmegen

De laatste anderhalf jaar is in meer dan tien maatschappelijke opvangorganisaties

Herstelwerk (de krachtgerichte basismethodiek voor kwetsbare mensen)

geïmplementeerd. In de workshop laten we het effect van de methodiek zien vanuit

verschillende perspectieven: management, begeleiders en clienten.

In de workshop zullen we kort inzoomen op de methodiek Herstelwerk en de trainingen

in de methodiek. We betrekken deelnemers in de zaal actief door middel van een aantal

oefeningen, zodat zij ervaren wat krachtgericht werken inhoudt. Daarnaast zullen een of

meerdere cliënten van een opvangorganisatie hun ervaringen met deze methodiek

vertellen.

Els Borgesius

UMC St Radboud, Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg

Postbus 9101, huispost 152 6500 HB Nijmegen

E-m: [email protected] / [email protected]

Tel: 024-3618826



22) Workshop: ‘Community Based Rehabilitation, clubhuis De Waterheuvel,

een voorbeeld bij uitstek!’

Ronde II

- Wander Reitsma, directeur,

- Janneke Boos, staflid,

- Michiel de Leeuw, psychiater/bestuurslid,

- Agnes Appelman, lid,

- Monique de Graaff, lid,

- Sebastiaan Koning, lid,

De Waterheuvel Amsterdam

De Waterheuvel in Amsterdam past al meer dan 25 jaar het clubhuismodel toe, een

vorm van Community Based Rehabiltation voor mensen met een psychiatrische

achtergrond (de leden van het clubhuis).

In de interactieve workshop laten wij de deelnemers ervaren hoe wij community based

rehabilitation vormgeven. Dit doen wij door de deelnemers te laten participeren in een

ochtendmeeting. De ochtendmeeting vindt elke ochtend plaats in het clubhuis en is de

plek waar het werk van de dag in samenspraak met staf en leden verdeeld wordt. Ook

wordt in dit overleg gekeken naar wie we al lang niet gezien hebben zodat de Reach Out

commissie met deze personen contact kan opnemen. Er wordt aandacht besteed aan het

Transistional Employment programma (arbeidsrehabilitatie) en worden sociale

activiteiten in kaart gebracht. Kortom aan de hand van deze meeting krijgt men een

goede indruk van de werkwijze van ons clubhuis. Op onderdelen wordt

achtergrondinformatie over het clubhuismodel gegeven. De workshop wordt verzorgd

door bestuur, directie, staf en leden van De Waterheuvel, side-by-side.

Wander Reitsma

De Waterheuvel

Sarphatistraat 43 1018 EW Amsterdam


Tel.: 06-55689622

www.waterheuvel.nl www.iccd.org


http://www.waterheuvel.nl/

http://www.iccd.org/

23) Workshop: ‘Niemand spoort’

Ronde II

Jeroen Kromwijk,

Malika Al Houbach,

RIBW Zaanstreek Waterland West-Friesland

Van mensen met een psychiatrische diagnose wordt vaak gedacht dat zij niet sporen.

Betekent dat automatisch dat mensen zonder zo’n diagnose psychisch in orde zijn?

Om hier een antwoord op te krijgen, staan de deelnemers tijdens de interactieve

workshop ‘Niemand spoort’ op ludieke wijze stil bij hun eigenaardigheden.

Eline van den Bijllaardt

RIBW Zaanstreek Waterland en Westfriesland

Slenkstraat 201-4 1441 MN Purmerend


Tel: 0299-412673


24) Workshop: ‘Ontkokerde zorg in de wijk’

Ronde II

drs. A.C.M. (Hanneke) Henkens, GGz Eindhoven

drs G.C. (Gerda) Scholtens, ZZp-er + GGz Eindhoven

Sinds 2005 wordt er in Eindhoven en in de randgemeenten gewerkt aan het ontwikkelen

van een maatschappelijk steunsysteem (MSS). De werkwijze van de medewerkers MSS -

een kwartiermaker en ervaringsdeskundige - is een mooi voorbeeld van het bieden van

ontkokerde zorg die aansluit bij de behoefte van wijkbewoners in een kwetsbare positie.

Trefwoorden in de werkwijze zijn: beschikbaar zijn voor wijkbewoners en professionals,

samenwerking, interesse in - en delen van elkaars expertise. Om deze praktijk op te

schalen naar wijkniveau hebben we leergroepen gevormd op basis van het concept van

een Community of Pratice (CoP).

Een CoP bestaat uit een groep vakgenoten die een passie voor een vraagstuk delen en

daarover met elkaar in gesprek gaan om hun competenties met betrekking tot dat

vraagstuk, te verbeteren. De basis van een CoP wordt gevormd door de medewerkers

van organisaties uit het netwerk van de kwartiermaker en de ervaringsdeskundige,

aangevuld met anderen die belangstelling hebben.

Zo ontstaat een gemêleerd gezelschap uit diverse organisaties: welzijn, woningbouw-

corporaties, verslavingszorg, Ggz, verstandelijk gehandicapte zorg en politie.

De gedachte achter de leergroep is dat het bieden van laagdrempelige zorg door

ontkokering van de zorg op wijkniveau, consequenties heeft voor de professionaliteit van

professionals.

Trefwoorden zijn: het kunnen hanteren van een meervoudig perspectief; mijn en dijn,

onderscheid maken tussen de ervaringen van de cliënt en die van de professional met

betrekking tot de problematiek; de rol van het steunsysteem en vraagstukken in de

samenwerking.

De CoP bijeenkomsten zijn erop gericht de competenties op deze gebieden verder te

ontwikkelen. De hoofdlijnen in het programma zijn: kennis maken met elkaar en elkaars

organisatie, casuïstiek bespreken, netwerk ontwikkelen en gastsprekers uitnodigen. Voor

de bespreking van de casuïstiek hebben we een eenvoudige handreiking gemaakt.

Het programma van de workshop bestaat uit twee delen:

een inleiding over de leergroepen, de resultaten van de afgelopen anderhalf jaar, de

implementatie en de samenwerking met de gemeenten.

De wijze van werken in de CoP bijeenkomst laten we zien in het tweede deel van de

workshop met behulp van de handreiking voor de bespreking van casuïstiek.

Gerda Scholtens

ZZp-er + GGz Eindhoven

Valeriusstraat 251-2hoog 1075 GB Amsterdam


Tel: 06-44453915


25) Workshop: ‘Sport als middel bij integratie’

Ronde II

Erik Schipper, bewegingsagoog,

Goitzen Wobbes, bewegingsagoog,

Tjerk ter Haar Romeny, oefentherapeut Mensendieck,

Actenz GGZ inGeest

In de workshop wordt kort een kader neergezet van de voordelen van een actieve

levensstijl en het belang van sociale ondersteuning dit te doen en vol te houden.

Dit geldt in het bijzonder voor mensen met ernstige psychische aandoeningen.

Aan de hand van een aantal voorbeelden wordt een brug gemaakt tussen zorg en

samenleving richting toeleiding regulier sporten en op welke manier sporten kan helpen

bij integratie. Een deel van de workshop wordt op sportieve wijze ingevuld.

Daarnaast worden de aanwezigen van de workshop uitgenodigd mee te denken en

informatie uit te wisselen aan de hand van een aantal concrete vragen of stellingen om

bewegen en sporten verder te ontwikkelen. De bevindingen koppelen we terug en de

informatie willen we gebruiken om verdere beweegprogramma's te ontwikkelen.

Marion Ammeraal

Actenz GGZ inGeest

Postbus 74077 1070 BB Amsterdam


Tel: 06-22313157


26) Workshop: ‘Samenspel: ‘Werk, de beste zorg’’

Ronde II

drs. Iris van Bennekom,

drs. Marion Schmied,

Bianca Haverkamp,

Reaktgroep, Gouda

Voor onze doelgroep, mensen met psychische problematiek, brengt de politieke agenda

veel veranderingen mee, zoals overheveling begeleiding uit AWBZ naar Wmo, grotere rol

voor zorgverzekeraars, scheiden van wonen en zorg en verdwijnen dagbesteding.

De gemeenten staan voor de uitdaging om binnen een krap financieel kader de

zelfredzaamheid van hun burgers te bevorderen; zoveel mogelijk onafhankelijk van zorg

en sociale zekerheid. Dit betekent sociale innovatie op buurtniveau en zo veel mogelijk

participeren op de arbeidsmarkt. Voor mensen met psychische problematiek vormen

deze doelstellingen een essentieel onderdeel voor kwaliteit van leven en het uitzicht op

een duurzaam perspectief.

Om de veranderde kaders niet slechts te laten resulteren in een wetswijziging of een

kille bezuiniging, hebben wij een gezamenlijke verantwoordelijkheid: zorgaanbieders,

werkgevers, lokale overheid, zorgverzekeraars en cliënten. Wij kunnen niet blijven

denken en handelen binnen onze eigen organisatiekaders, maar moeten daarbuiten

treden en elkaar opzoeken om zo de vernieuwing te realiseren. Met name voor de

mensen uit onze doelgroep vraagt dat om antwoorden die niet voor de hand liggen.

Dat vergt lef!

In onze workshop gaan we win-winsituaties verder uitwerken aan de hand van een

aantal cases. Vanuit een rollenspel proberen we nieuwe dwarsverbanden te leggen en

met een andere blik een nieuw perspectief te bedenken. Een innovatief, betaalbaar en

duurzaam antwoord dat zich kenmerkt door een sociaal gezicht en in een nieuw en goed

samenspel. Samen werken aan de beste zorg, zodat iedereen op zijn eigen wijze kan

meedoen; al dan niet in betaald werk!

1. Presentatie beleidskader

2. Voorbeeldcases

3. Uitwerken win-win in rollenspel

4. Presentatie resultaten subgroepen

5. Vaststellen gemene deler, randvoorwaarden en winstfactoren

6. Boodschap aan de staatssecretaris, de wethouder, de zorgaanbieder en de cliënt.

Cathy van Bussel – de Wolf

Servicecentrum REAKTGROEP

Gentseweg 5-11 2803 PC Gouda


Tel: 0182-563300/06-42703731

www.reaktgroep.nl


http://www.reaktgroep.nl/

27) Workshop: ‘Club Med: ‘Zien en gezien worden’

(medewerkers met cliëntervaring)’

Ronde II

Anke Vergeer, teamleider,

Max Kraak, medewerker,

Keeke van der Veght, medewerker,

Bureau Herstelondersteuning,

Kwintes Zeist

Buro Herstelondersteuning van Kwintes heeft Club MED gevormd en biedt daarmee een

vrijplaats aan Medewerkers met ErvaringsDeskundigheid (naast Club ED).

Veel medewerkers hebben zelf ervaring met een ontwrichtende aandoening en hebben

geleerd dat te hanteren. Maar vaak hebben ze dat verborgen op het werk.

Zelf ervaring hebben met psychoses, depressies of verslaving levert nu eenmaal niet

vaak waardering op en erkenning voor de kennis die je daarin hebt opgedaan, maar

eerder een stigma, wantrouwen, en vraagtekens bij je professionele kunde en

betrouwbaarheid.

De inzet om herstel en herstelondersteuning tot meer leidend principe te maken van de

zorg binnen Kwintes en ervaringsdeskundigheid tot een gewaardeerde inzet daartoe,

heeft ruimte geboden aan medewerkers om ook meer hun eigen persoonlijke ervaringen

in te brengen, en daarmee ook om ervaringen met psychiatrische aandoeningen en

cliëntervaringen te bespreken.

Club MED organiseert ontdekkingsreizen om het goud op te graven van deze verborgen

schatten, ze aan de oppervlakte te brengen en ervaringskennis en deskundigheid te

ontwikkelen in samenspraak en met ondersteuning van elkaar.

We laten zien wat er in onze rugzakken zit, welke steun je nodig hebt en welke scholing

en wat het oplevert voor onszelf de cliënten en de collega’s.

Programma:

We hebben het ongetwijfeld over: routeplanners en inpaklijsten, herstelverhalen en

reisverslagen, vrijplaatsen en resorts, het naaktstrand en de gluurders, uit de kast of wie

heeft de kast gemaakt, de prijslijst; wat het kost en wie wat betaalt, risico’s en

veiligheid. Niet noodzakelijkerwijs in deze volgorde. Verhalen, presentaties, discussie en

oefeningen worden afgewisseld.

Leerdoelen:

het gaat over inspiratie opdoen en stilstaan bij goud zoeken en passende

veiligheidsmaatregelen.

De workshop is met name bedoeld voor iedereen die zich aangesproken voelt.

Kwintes

Afd. Zorg, Kwaliteit en Communicatie

mw. A. Vergeer, Coördinator Herstelondersteuning

Postbus 3700 3700 AA Zeist


Tel.: 06-23540103


28) Discussiegroep:’ Schriftmeditatie als bron van bezieling’

Ronde II

dr. Lucas J. Tiesinga, geestelijk verzorger

GGz Drenthe

In de discussie over herstel van mensen binnen en buiten de GGz wordt veel aandacht

besteed aan de somatische, psychische en sociale dimensie van gezondheid.

Minder op de voorgrond staat de spirituele, religieuze of levensbeschouwelijke dimensie

als bron van bezieling en welzijn. Dat is vreemd aangezien bezieling bij een aantal

mensen juist kan bijdragen aan innerlijke kracht en zin en samenhang in het leven.

Dat geldt in het bijzonder voor de stille omgang met de heilige geschriften. Het lezen

van en mediteren op heilige geschriften schept een verbondenheid en het vormt een

besef te staan in een groter geheel van betekenissen en ervaringen.

In de discussiegroep zou ik graag van gedachten wisselen over de vraag of, hoe en in

welke mate levensbeschouwing, religie en spiritualiteit bijdraagt aan het welzijn van de

mens. In het bijzonder zal de discussie gericht zijn op de betekenis van meditatieve

omgang met heilige geschriften voor de geestelijke gezondheid en het persoonlijk herstel

van mensen.

De discussiebijeenkomst kan grofweg in drie delen worden opgesplitst.

Het eerste gedeelte wil de probleemstelling verhelderen (vraag en doelstelling nader

uiteenzetten).

Het tweede gedeelte gaat nader in op de meditatieve omgang met heilige geschriften en

ervaringen op dit terrein (momenteel wordt deze oefening aangeboden bij GGz Drenthe).

Tot slot kan de discussie zich toeleggen op voorlopige uitkomsten van de discussie met

het oog op het welzijn van mensen en het zorgaanbod in de GGz.

Literatuur Tiesinga, L.J. (2012). De spirituele leespraxis van de bijbel in de GGZ vanuit christelijk perspectief. Psyche & Geloof, 24, 4, p.187-196.

Dr. Lucas J. Tiesinga studeerde gezondheidswetenschappen en theologie. Hij was werkzaam als universitair docent gezondheidswetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen en is momenteel werkzaam als parttime geestelijk verzorger bij GGz Drenthe en parttime gemeentepredikant in de PKN.

L.J. Tiesinga

GGz Drenthe

Dennenweg 9 9404 LA Assen


Tel: 0592-334816


29) Presentaties - de wijk -

Ronde II

Almeers Midzomer wmo-festival;

“Close&Cosy aan het Weerwater”; WELKOM!!!

drs. Hilleke A.M. Linthorst, kwartiermaker Kwintes Almere-C

Hoe een paar professionals tijdens hun eetclub op het idee kwamen zelf als vrijwilligers

een groot festival te gaan organiseren ter ondersteuning van inclusie, nieuwe

verrassende korte lijnen en plezier.

Hoe ze met hun enthousiasme allerlei partijen en Almeerders wisten te infecteren.

Waar dat op uitliep:

- Een draaiboek en

- Een swingend bijzonder festival aan het Almeerse Weerwater

- Waaraan allerlei individuen en maatschappelijke partijen als vrijwilligers meededen en

bijdroegen op zeer originele manier

- Waardoor iedereen mee kon doen en mee kon eten, ook zij die in welk opzicht dan ook

ondersteuning behoeven.

- Hoe het nu verder gaat: De laatste uitkomsten..

Na een kennismakingsrondje, een korte presentatie waarin bovenstaande zaken

gepresenteerd worden. Daarna nodig ik U uit om kritisch mee te denken hoe een

dergelijk concept nog sterker doorontwikkeld kan worden.

Hilleke Linthorst

Kwintes

Metropolestraat 1b 1315 KK Almere-C


Tel: 06-12902386/06-54698878

Samenwerken voor inclusie in de wijk

Doppy den Ouden, projectleider wijkgericht,

creatief therapeut, senior medewerker,

Actenz GGZ inGeest

Wijkgericht werken wordt sinds 2006 door Actenz samen met verschillende partners

opgezet, ontwikkeld en uitgevoerd met als doel aanbod in de wijk meer toegankelijk te

maken voor mensen met ook psychische problemen. Daar is een breed palet aan

activiteiten uit voortgekomen. De afgelopen jaren ook met Wmo financiering.

Wij vertellen u over de opzet en financiering, aantal verschillende projecten,

wat deelname aan een project kan betekenen en iets over resultaten en toekomst.

Doppy den Ouden

Actenz GGz inGeest

Walborg 2a 1082 AM Amsterdam


Tel: 020-7885922



Meedoen in de wijk

Marja Maarse, projectleider Wmo

/ directiesecretaris Divisie Langdurende Psychiatrie,

Mariska Munster-Groot, individueel begeleider Activiteitencentrum,

GGz Noord-Holland Noord

Vanaf 2011 zijn er in verschillende gemeenten in Noord-Holland-Noord met

projectsubsidie van de gemeenten projecten gestart i.s.m. het welzijnswerk en andere

organisaties in de buurt. Doel is ggz-cliënten te laten participeren in hun eigen buurt

m.b.v. individuele begeleidingstrajecten en/of door verbindingen met buurthuizen.

We presenteren verschillende projecten: wat zijn successen, welke knelpunten zijn er,

overeenkomsten/verschillen stad/platteland, waar raken de doelen van gemeenten en

ggz elkaar, wat is relatie tussen behandeling, zorg en welzijn.

Aan de hand van een casuïstiek wordt verteld hoe de participatie wordt bevorderd en

hoe de integratie met buurtbewoners verloopt.

Marja Maarse

GGz Noord-Holland Noord

Oude Hoeverweg 10 1816 BT Alkmaar


Tel: 06-22469035


30) Presentaties - herstelonderzoek -

Ronde II

Op weg naar een Nationale Herstelschaal voor ROM doeleinden

mw. dr. J.A.W.M. van Gestel-Timmermans, onderzoeker,

Tranzo, Universiteit van Tilburg

mw. prof. dr. Ch. van Nieuwenhuizen, Hoogleraar Forensische Geestelijke

Gezondheidszorg, Universiteit van Tilburg,

Onderzoeksprogrammaleider GGzE centrum kinderen jeugdpsychiatrie

prof. dr. J. van Weeghel, Hoogleraar Rehabilitatie en participatie van mensen met

ernstige psychische aandoeningen, Universiteit van Tilburg,

Kenniscentrum Phrenos,

Dijk en Duin (Parnassia Bavo Groep)

Het doel van het project ‘Nationale Herstelschaal’ is een meetinstrument voor herstel te

ontwikkelen dat geschikt is voor Routine Outcome Monitoring (ROM) bij mensen met

(ernstige) psychiatrische beperkingen.

De aanleiding hiervoor is dat veel organisaties niet alleen hun zorg meer

herstelondersteunend vorm willen geven, maar ook de resultaten daarvan inzichtelijk,

meetbaar en stuurbaar willen maken. In het kader van de landelijke ontwikkelingen van

de ROM bestond deze wens al enige tijd vanuit de SBWU en RIBW Alliantie. Ook de

werkgroep Remissie (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie) vond het noodzakelijk

dat een instrument voor het persoonlijk herstel van cliënten met (ernstige)

psychiatrische beperkingen (aanvullend op de maten voor symptoomremissie en

functionele remissie) ontwikkeld werd.

Voor de ontwikkeling van het meetinstrument is een landelijke projectgroep in het leven

geroepen, bestaande uit onderzoekers en ervaringsdeskundigen.

Hoofddoelen van de projectgroep zijn: (1) een instrument te ontwikkelen dat aansluit bij

de definitie van herstel vanuit het perspectief van de cliënt; (2) een instrument te

ontwikkelen dat voldoet aan wetenschappelijke normen van validiteit, betrouwbaarheid

en gebruiksvriendelijkheid; (3) het instrument zou voor zowel cliënten, hulpverleners,

als binnen de zorgverlening bruikbaar moeten zijn bij de beoordeling en sturing van het

persoonlijke herstelproces; en (4) het instrument zou aanvullend moeten zijn op de

landelijke ROM ontwikkelingen.

Omdat de projectgroep wil aansluiten op de definitie van herstel vanuit cliëntperspectief,

is bij de ontwikkeling van het instrument de methode concept mapping gecombineerd

met literatuuronderzoek. De resultaten van de concept map zijn gebruikt om het

herstelconcept in de Nederlandse context nader in te vullen. Vervolgens is relevante

literatuur bestudeerd om na te gaan welke herstellijsten beschikbaar zijn en welke zich

mogelijk lenen voor de Nederlandse situatie (dat wil zeggen: welke aansluiten op de

uitkomsten van de concept map). Aspecten als toepasbaarheid en gebruiks-

vriendelijkheid van de vragenlijst en of deze aansluitend was op de remissielijsten zijn

hierbij nadrukkelijk meegenomen.

Via deze methode is in 2012 een vragenlijst ontwikkeld, die in 2013 zal worden getest in

een pilot met ongeveer 300 cliënten. Bij ongeveer 100 cliënten zal de test herhaald

worden voor de test-hertest betrouwbaarheid. Na analyse van de resultaten zal worden

bekeken of de vragenlijst nog verder aangepast dient te worden. Het project wordt

financieel mogelijk gemaakt door de Stichting Beschermende Woonvormen Utrecht

(SBWU).

Projectgroep: Bert Beentjes, Hilko Timmer en Maurits Beenackers (SBWU) Charlotte de Heer en Jooske van Busschbach (Universitair Medisch Centrum Groningen)

Hanneke van Gestel (Tilburg University), Jaap van Weeghel (Tilburg University, Kenniscentrum Phrenos, Dijk en Duin) en Chijs van Nieuwenhuizen (Tilburg University, GGz Eindhoven) Michiel Bähler (GGz Noord- Holland Noord) Pascale Paquot-Servais en Ria van Breukelen (RIBW-KAM)

Philippe Delespaul (Maastricht University en Mondriaan zorggroep) Wilma Swildens (Altrecht) Dienke Boertien (Kenniscentrum Phrenos) Wilma Boevink (Trimbos Instituut) Werkgroep ervaringsdeskundigen: Lenneke Elfers, Dikkie Roelofsen, Marianne van Bakel, Toon Walravens, Christ Wesenbeek,

Martijn Castricum, Anita Struis, Hannah van Wijngaarden, Theo Schlaman, Anita van Dijk, Rika Hop, Marjolein Windrich, Annette Furnemont, Roos Scholten, Gert Jongetjes, Hilko Timmer, Eelco de Gooijer en Martijn Kole.

Hanneke van Gestel


Warandelaan 2 5037 AB Tilburg


Tel: 06-18666407

Zingeving meten

Diplompsychologe Kristin Klapheck,

Universitätsklinik Eppendorf (UKE), Hamburg

drs. Bettina Jacobsen, psychiater, ACT-team eerste psychose Nijmegen,

Pro Persona

Zin- en betekenisgeving is een behulpzame strategie om traumatiserende

levensgebeurtenissen en chronische lichamelijke ziektes te verwerken.

Ook de prognose van mensen die door zware psychische ziektes zijn getroffen blijkt

door de mogelijkheid van betrokkenen om hun ziekte zin te geven te worden beïnvloed.

Vanaf de jaren 2008 zijn aan de Universiteitskliniek Hamburg Ebbendorf

gevalideerde vragenlijsten voor clienten met een psychotische stoornis ontwikkeld.

Hieraan hebben clienten, hun familieleden, wetenschappers en behandelaren

meegewerkt. Deze vragenlijsten zijn inmiddels vertaald naar het Engels en het

Nederlands.

Eerste resultaten: Onderzoek met de susi vragenlijst bij psychoses (Bock et al. 2010;

Klapheck et al, 2011) laat zien dat er een verband is met levenskwaliteit en

constructievere coping strategieën. Deze zijn te beinvloeden!

Zingeving van clienten en uitkomst van de behandeling, kwaliteit van leven, hangt af

van de zingeving van hun naasten en hun behandelaren, die eveneens gemeten kan

worden middels gevalideerde lijsten.

Het wordt duidelijk dat ruimte voor reflectie op zingeving bij cliënten en hun naasten

behulpzaam is tijdens de behandeling en dat de susi lijsten bij de bewustwording kunnen

helpen. Tegelijkertijd staat een nieuw wetenschappelijk instrument om zingeving te

meten ter beschikking.

De wetenschappelijke resultaten zullen worden gepresenteerd.

Er is - in beperkte mate - mogelijkheid tot uitwisseling.

Bettina Jacobsen

Pro Persona, Universitätsklinik Hamburg Eppendorf

Ubbergse Holleweg 1 6574 AS Ubbergen


Tel: 06-12688698



Trajectbegeleiding verbinden met Multi Systeem Therapie voor jongeren

met (ernstige) psychische problematiek of een verstandelijke beperking,

aan wie een justitiële of civiele maatregel is opgelegd

mw. dr. J.A.W.M. van Gestel-Timmermans, onderzoeker,


mw. prof. dr. Ch. van Nieuwenhuizen, Hoogleraar Forensische Geestelijke

Gezondheidszorg, Universiteit van Tilburg,

Onderzoeksprogrammaleider GGzE centrum kinderen jeugdpsychiatrie

prof. dr. J. van Weeghel, Hoogleraar Rehabilitatie en participatie van mensen met

ernstige psychische aandoeningen, Universiteit van Tilburg,

Kenniscentrum Phrenos,

Dijk en Duin (Parnassia Bavo Groep)

Jongeren met (ernstige) psychische problematiek of een verstandelijke beperking,

aan wie een justitiële of civiele maatregel is opgelegd, verlaten dikwijls voortijdig hun

school of opleiding en slagen er vaak niet in om een plaats op de arbeidsmarkt te

verwerven. Op dit moment ontbreekt het in Nederland aan een welomschreven,

empirisch gefundeerde methodiek van trajectbegeleiding, gericht op schooldeelname en

arbeidsintegratie van deze groep jongeren. In dit onderzoek is gekeken of een al

bewezen effectieve methodiek voor arbeids- en schooltoeleiding, Individual Placement

and Support (IPS), zodanig kan worden aangepast dat deze ook geschikt is voor deze

jongeren. Daarnaast is onderzocht in hoeverre de aangepaste methodiek van

trajectbegeleiding aansluit op verschillende vormen van systeemgerichte hulpverlening

(dat wil zeggen: hulpverlening gericht op het gezin en de omgeving van de jongere).

In dit onderzoek zijn derhalve de principes en werkwijze van Multi Systeem Therapie

(MST) als uitgangspunt gehanteerd.

Het onderzoeksproject had de volgende doelen:

- Systematische ontwikkeling en beschrijving van een - mede op IPS en MST gebaseerde

methodiek van trajectbegeleiding, die optimaal is toegesneden op de problemen en

mogelijkheden van deze jongeren

- Het theoretisch inkaderen van deze methodiek van trajectbegeleiding

- Identificatie van belemmerende en bevorderende factoren bij de implementatie van de

methodiek

- Evaluatie van de bevindingen van jongeren, trajectbegeleiders en significante anderen

met deze methodiek aan de hand van casuïstiek, interviews met betrokkenen en eerste

resultaten.

De methodiek is ontwikkeld aan de hand van relevante literatuur, een consultatieronde

met landelijke experts en op basis van empirische kennis (interviews met betrokkenen

uit het werkveld). Tot de doelgroep behoorden jongeren vanaf 12 jaar, met (ernstige)

gedragsproblemen en met (ernstige) psychische problematiek of een verstandelijke

beperking, aan wie een justitiële of civiele maatregel was opgelegd. Een voorwaarde om

in aanmerking te komen voor trajectbegeleiding binnen het onderzoek was dat de

jongere een systeemgerichte interventie onderging of had doorlopen.

De methodiek is op verschillende manieren geëvalueerd. Allereerst werden de trajecten

geëvalueerd aan de hand van interviews met cliënten, trajectbegeleiders en MST-

therapeuten. Verder werd bij de cliënten de Nederlandse versie van de Herth Hope Index

(HHI) afgenomen en de Manchester Short Assessment of Quality of Life (MANSA), om

een eerste indruk te krijgen of er tijdens de trajecten verandering optrad in respec-

tievelijk ervaren hoop voor de toekomst en kwaliteit van leven.

Trajectbegeleiders vulden een checklist in om na te gaan of ze zich aan de principes van

de methodiek hielden (bij aanvang van het traject en vijf á zes maanden later). Ook

werden de contacten en bezigheden van de trajectbegeleiders en de resultaten van de

trajecten vastgelegd. De gegevens werden kwalitatief en kwantitatief geanalyseerd.

De resultaten wezen uit dat de methodiek veelbelovend is. De eerste resultaten waren

positief en ook de uitvoerders, MST-therapeuten en cliënten waren positief over de

methodiek. Daarnaast zien ook andere betrokkenen uit het werkveld de voordelen van

deze methodiek en de noodzaak om partijen bij elkaar te brengen.

Hanneke van Gestel


Warandelaan 2 5037 AB Tilburg


Tel: 06-18666407

Evaluatie van een grootschalig scholingsprogramma

herstelondersteunende zorg binnen de GGz Breburg

drs. Greet Wilrycx, psycholoog/psychotherapeut

GGz Breburg / Tranzo, Universiteit van Tilburg

De herstelbeweging wint internationaal en nationaal steeds meer terrein wanneer het

gaat over een goede behandeling en begeleiding voor cliënten met langdurige psychische

problematiek. De kennis en attitude met betrekking tot herstel is steeds meer onderwerp

van presentaties en langdurig onderzoek binnen de GGz. (e.g. Davis & Lysaker, 2007;

Crow et al., 2006; Onken et al., 2002; Young et al., 2002).

Verschillende organisaties willen deze nieuwe visie op herstel implementeren. De GGz

Breburg groep heeft eind 2007 een opleidingsprogramma aangevraagd bij drie relevante

organisaties, te weten: Stichting Rehabilitatie ’92, kenniscentrum HEE (Herstel,

empowerment en ervaringsdeskundigheid) en Storm rehabilitatie. Deze organisaties

verzorgden in 2008 en 2009 de HoZ training. De effecten van dit scholingsprogramma

op de competenties van de medewerkers werden longitudinaal onderzocht door gebruik

te maken van een aangepast stepped wedge trial design, (Brown & Lilford, 2006; Hussey

& Hughes, 2006). Er werden 210 professionals en 142 cliënten gevolgd die 6 keer

gedurende drie jaar, gevraagd werden om verschillende vragenlijsten in te vullen.

De medewerkers vulde de Nederlandse 12 -item versie in van de Recovery Knowledge

Inventory (RKI; Bedregal et al., 2006) en de Nederlandse versie van de RAQ-7,

Recovery Attitude Questionnaire (RAQ; Borkin et al., 2000). De RKI meet de kennis over

herstel en kennis ten aanzien van herstelprocessen en de RAQ meet de attitude ten

aanzien van herstel bij medewerkers binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Cliënten vulden de Nederlandse versie in van de Mental Health Recovery Measure

(MHRM; Young & Bullock, 2003) en de Nederlandse versie van de Recovery Promoting

Relationship Scale. (RPRS; (Russinova et al., 2006). De MHRM is een 30- item schaal die

cliënten bevraagt naar hun individueel herstelproces. De Nederlandse RPRS is een 22-

item schaal die bij cliënten nagaat in hoeverre zij de relatie met de medewerker als

herstelondersteunend ervaren.

De training Herstel Ondersteunende Zorg heeft een positief effect op de attitude van de

medewerkers en heeft een tijdelijk positief effect op de kennis ten aanzien van herstel.

Verder zijn er effecten gevonden op cliëntenniveau. Er zijn sexe verschillen

waarneembaar en er zijn positieve effecten gevonden op de MHRM.

In de presentatie zal worden stilgestaan bij de Nederlandse versies van de vier gebruikte

vragenlijsten en de gevonden resultaten - op het niveau van de professional en op het

niveau van de cliënt - van dit longitudinale onderzoek.

Greet Wilrycx

GGz Breburg / Tranzo UvT

Poldersdijk 4 4741 SR Hoeven


Tel: 06-22622174



31) Presentaties - werk/onderwijs -

Ronde II

Back to school, een nieuwe kans! De kracht van samenwerking

Eric van Eerden, directeur Odibaan en lid stuurgroep Back to school

Margriet van den Broek, coach Back to school / trajectbegeleider/ ergotherapeut,

HVO-Querido

Back to School is een MBO-niveau 1-opleiding voor mensen met een psychiatrische

achtergrond die overwegen weer een opleiding te gaan volgen. De Back to school-

opleiding is nu 7 keer georganiseerd.

De opleiding bestaat uit 3 delen: theorie (assessment), koken (samenwerking) en stage.

De opleiding duurt een half jaar en start 2 keer per jaar.

70% van de deelnemers maakt dit half jaar af.

Dankzij de samenwerking tussen docenten en trainers van verschillende organisaties,

leerlingen, begeleiders op de stageplekken en begeleiders en behandelaren uit de GGz

is Back to School een succes.

In de presentatie vertellen wij u over de structuur, resultaten, financiering en andere

noodzakelijke voorwaarden.

Marion Ammeraal

Actenz, GGZ inGeest

Postbus 74077 1070 BB Amsterdam


Tel: 06-22313157

IPS: a must have voor VIP-teams

Debby Kamstra, IPS-trajectbegeleider

Reinaud van der Fliert, manager

VIP-team, AMC Amsterdam

Uit onderzoek blijkt dat hulpverleners over het algemeen te voorzichting zijn om jonge

mensen met een EPA in het zoeken naar werk en of reguliere opleiding/studie te

begeleiden.

VIP Amsterdam bewijst met IPS in combinatie met integrale samenwerking dat het

anders kan.

Debby Kamstra

VIP Amsterdam AMC

Ambonplein 79 1094PW Amsterdam


Tel: 06-20845599

IPS en verslaving

Ellen Otto

Projectcoördinator IPS


In het kader van de samenwerking tussen Kenniscentrum Phrenos met Dartmouth

Psychiatric Center zijn we steeds meer aan het kijken of we IPS ook kunnen uitbreiden

naar andere doelgroepen.

Na een inleiding over de Learning Collaborative met Dartmouth – Johnson&Johnson,

het concreet te maken en over de verslavingszorginstelling die nu meedoet aan het



project, Novadic Kentron Vught, een presentatie te houden over IPS bij mensen met een

verslaving. Vragen daarbij: Is het haalbaar? Is het extra moeilijk? Biedt het meedoen

aan het Dartmouth-J&J-project nog extra mogelijkheden voor Novadic-Kentron?

Ellen Otto


Postbus 1203 3500 BE Utrecht


Tel: 030-2931626 / 06-51564299


32) Presentaties – ervaringsdeskundigheid -

Ronde II

Voordelen & valkuilen van ervaringsdeskundige hulpverleners

Alie Weerman

lectoraat Verslavingspreventie

Christelijke Hogeschool Windesheim Zwolle

Onder hulpverleners is veel ervaringskennis, maar zij gebruiken dit vaak niet.

Een werkgroep van Hogeschool Windesheim heeft op grond van praktijkverhalen in kaart

gebracht wat de voordelen en valkuilen zijn van de inzet van ervaringsdeskundige

hulpverleners. In de presentatie wordt ingegaan op de voordelen en valkuilen van

verslavingservaringsdeskundigheid. De focus ligt hierbij op de vraag in hoeverre

professionele hulpverleners zich als ervaringsdeskundige zouden moeten opstellen.

Alie Weerman

Chr. Hogeschool Windesheim, lectoraat Verslavingspreventie

Postbus 10090 8000 GB Zwolle


Tel: 06-17105602

Illness Management and Recovery (IMR), wat is dat?

En de ervaringen van een ervaringsdeskundige trainer.

Lode Resing, ervaringsdeskundige IMR-trainer,

Dimence GGz en Saxion Hogeschool

Marijke Brugman Mrc, IMR-netwerkcoördinator,

Lectoraat GGZ, Herstelgerichte Zorg en Empowerment

Saxion Hogeschool Deventer

De IMR is een modulair opgebouwd programma; een herstelondersteunende methodiek

en is gericht op het ondersteunen van de ontwikkeling van zelfmanagement.

De IMR kan zowel individueel als in een groep plaats vinden. Groepsgewijs wordt de

training meestentijds aangeboden door een duo van een ervaringsdeskundige trainer en

een professional. Tijdens de presentatie wordt kort de IMR geïntroduceerd.

Vervolgens vertelt een ervaringsdeskundige over zijn ervaring als IMR trainer.

Marijke Brugman

Saxion Hogescholen

Handelskade 75 7400 AM Deventer


Tel: 053 – 5376148 / 06-10065753

Associate Degree Ervaringsdeskundige in de Zorg.

Een 2-jarige erkende HBO-opleiding.

Annemarie Schoonhoven, docent en coördinator Associate Degree

Stefan ter Horst, student

Sonja Teuben, student

Academie voor Sociale Studies Hanzehogeschool Groningen

Een Associate degree is een deel-hbo-opleiding. Het is een nieuw type hbo waarmee

in twee jaar tijd een wettelijk erkend hbo-diploma behaald kan worden.



Met de Associate degree Ervaringsdeskundige in de Zorg, een deeltijd opleiding, kan

aan het werk gegaan worden instellingen voor Geestelijke Gezondheidszorg en

Verslavingszorg:

• als coach voor herstelwerkgroepen;

• in woonbegeleiding, trajectbegeleiding of activiteitenbegeleiding;

• in rehabilitatietrajecten;

• in (F)ACT-teams;

• als mentor in klinieken;

• rond dwangmaatregelen en in voorlichtingsprogramma’s;

• als kwaliteitstoetser, onderzoeker, trainer, consulent en beleidsadviseur.

Daarnaast zijn er ook mogelijkheden in het kader van de WMO wetgeving bv. als

ervaringsdeskundige werken bij een zorgloket, het voeren van zogenaamde

‘Keukentafelgesprekken’ etc.

Zelf ervaring hebben als cliënt binnen de GGZ of verslavingszorg is een van de

voorwaarden om toegelaten te kunnen worden.

De opleiding, geïnitieerd door het lectoraat Rehabilitatie en Herstel van de

Hanzehogeschool te Groningen, is in september 2011 gestart en de eerste lichting

studenten staan aan de vooravond van de diploma uitreiking.

In de presentatie geven we een beeld van de eerste twee jaren van de opleiding.

Een leerproces voor zowel docenten als studenten. De inhoud van de opleiding

maar ook de wisselwerking met de (soms weerbarstige) praktijk komen beide

aan de orde.

(Korte) algemene introductie over vervolgens komen de ervaringen van

studenten, vanuit 2 verschillende perspectieven, interactie met de zaal d.m.v.

uitwisseling en vragen.

Annemarie Schoonhoven

Academie voor Sociale Studies




Tel.: 050-5953366

informatie 32 middagsessies Rehabilitatiecongres 17-4-13

Documents

Transcript of informatie 32 middagsessies Rehabilitatiecongres 17-4-13