INDX 5

ROLAND JUNCK

We moeten numeer dan ooit ons model fi nancieelvaloriserenP.10

NOVEMBER 2014

MA

GA

ZIN

E VA

N B

OLE

RO

BOEK IN DE KIJKER

Irrational exuberance: herhaaltde geschiedenis zichzelf?

P.26

RATIO ONTLEED:

Return on Equity

P.30

RETAILSECTOR

Distributeur zkt. modelvr. duurz. relatie

P.8

DISCLAIMER - Aan deze publicatie werd de grootst mogelijke zorg besteed. Noch de mate waarin de voorgestelde scenario’s, risico’s en prognoses de marktverwachtingen weerspiegelen, noch de mate waarin zij in de realiteit tot uiting zullen komen,

kunnen echter worden gewaarborgd. De prognoses zijn indicatief. De gegevens in deze publicatie zijn algemeen en louter informatief. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies conform de Wet van 6 april 1995 inzake secundaire

markten, het statuut van en het toezicht op beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs. KBC Securities kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de juistheid of de volledigheid ervan. De beschreven

meningen en vooruitzichten zijn die zoals ze gelden op datum van de redactie.

COLOFON INDX INDX is een magazine van Bolero (KBC Securities)

Verantwoordelijke uitgever: Bart Vanhaeren, Havenlaan 12, 1080 BrusselBladmanagement, realisatie, vormgeving: Kunstmaan

Redactie: Sarah De Pauw, Tom Simonts, Bart Vanhaeren, Maarten Stroobants, Steven Vandenbroeke Fotografie: Istock, Shutterstock

Contact: Bolero (KBC Securities), www.bolero.be, Havenlaan 12, 1080 Brussel

EVENT IN DE KIJKER 04

Logistiek der dingen

ONDER DE LOEP 06

Hou alle opties open

COLUMN 07

Meerwaarde

INDUSTRY WATCH 08

Distributeur zkt. model vr. duurz. relatie

HET GESPREK 10 Roland Junck

ceo Nyrstar, The pedal

to the metal

EVENT NEWS 14

Er beweegt wat bij Bolero

UITGELICHT 16

Crowdfunding

FOCUS OP GRONDSTOFFEN 18

Grondstoffen relatief onverschillig tegenover

Rusland-crisis

GESPOT 20

Platform Innovation & Development team

ACHTER DE BEURSSCHERMEN 22

Iconische merken op de beurs

TIMELINE 24

Dit is 2014 ... in woord en beeld

BOEK IN DE KIJKER 26

Irrational exuberance

BEURSWIJSHEDEN 28

Hou uzelf onder controle

WAARDERINGSRATIO’S 30

Return on Equity

NOVEMBER 2014

#5

3

GREENBACK

Oktober. De zomer is voltooid verleden tijd. Een zonovergoten periode was het niet, maar ze leverde wel spannende her-inneringen op. Mogelijk vanop vakantie, maar zeker vanop de aandelen- en obliga-tiebeurzen. Beide schakelden in augustus in een hogere volatiliteitsversnelling. Bye bye, zorgeloze “the only way is up” sfeer van de voorbije jaren. Ondertussen blies de robuuste Amerikaanse groei het ren-tespook weer wat nieuw leven in, terwijl beleggers zich ook niet langer tevreden tonen met de belofte van winstgroei. Ze willen die ook effectief zien. En daar knelt het schoentje. Sinds het vorige INDX-num-mer verzwakten de voorlopende Europese indicatoren immers onafgebroken en scho-ven daardoor de langverwachte Europese groeispurt opnieuw verder voor zich uit. Neen, van een aantrekkende groei is er in deze contreien en in Azië vooralsnog geen sprake. En dat weet Mario Draghi ook maar al te goed. Zonder groei, geen infla-tie en dus vuurde de ECB-voorzitter kort na het zomerreces herhaaldelijk enkele liquiditeitssalvo’s op het gevreesde defla-tiespook af. Negatieve Europese depo-sitorentes deden de kortetermijnrentes in onder meer België en Duitsland onder nul duiken. Opvallend genoeg zorgde die toe-nemende beleidspaniek niet voor al te veel beursaverij. Het nog goedkopere geld gaf beleggers een strohalm houvast: “Alweer goedkopere financiering voor bedrijven!”, luidt het, al genereren die nu al jarenlang stijgende hoeveelheden vrije cash flows. De échte winnaar is de Amerikaanse dollar. De ’greenback’ zette vanaf juli eindelijk zijn langverwachte remonte in en ruilde daar-door een laagtepunt van net onder de 1,40 tegenover de euro voor een (tijdelijke?) evenwichtskoers van ongeveer 1,26. Drag-hi’s bazooka’s hebben ‘s mans legendari-sche woorden “We will do whatever it takes to save the euro” daardoor bijgesteld naar “We will do whatever it takes to destroy the euro”. Een goedkope euro maakt onze exporten goedkoper en importen duurder. Meer winst uit het buitenland en tegelij-kertijd een reden om ‘Europees te kopen’. De Duitse haviken zien een en ander met lede ogen aan, maar beleggers zien er wel brood in. Afwachten of die muntmeeval-ler volstaat om de huidige waarderingen als ‘normaal’ te bestempelen en het Ame-rikaanse rentespook tot diep in 2015 in de kast te houden.

TOM SIMONTS

Marktenspecialist Bolero, KBC Securities

IN BEELD

4

EVENT IN DE KIJKER

Logistiek der dingenEen verslag van de tweede Bolero Tips & Trends

Zaterdag 13 september 2014. Bolero-klanten blazen opnieuw verzamelen in het hart van “de koekenstad” voor de tweede editie van Bolero Tips & Trends. Een goedgevuld programma met drie centrale thema’s: fusies en overnames, het Internet of Things en logistiek.

Edwin De Boeck, hoofdeconoom van KBC Groep, bracht een hel-der inzicht in de gezondheidstoe-stand van de wereldeconomie. De Amerikaanse locomotief is onder

stoom gekomen en deed de barometer be-gin 2014 overslaan van ‘barre winter’ naar ‘zomerweer’. Ondanks de groeivertraging in Europa en een flinke portie geopolitieke zor-gen blijven de VS ook in het najaar dé motor van de wereldeconomie.

De kans op een aantrekkende rente blijft in 2015 niettemin bijzonder klein, wat het pad naadloos effende voor het betoog van KBC Securities ceo Koen Hoffman. Hij ziet in de lage rente zowel de verklaring als de belang-rijkste impuls voor de forse stijging van de fusie- en overnameactiviteit op de aande-lenbeurzen. Aangetrokken door de huidige waarderingen zet heel wat ondernemend jong geweld de stap naar de beursvloer, al blijft het op Euronext Brussel opvallend stil. Maar er zijn ook fusies. Terwijl de wereldwijde over-nametrend in 2014 vooral megadeals baarde, is de verwachting dat de lage rente in 2015 heel wat kleinere bedrijven op het menu van overnamehongerige en cashrijke jagers zal brengen.

Het staat in de sterren geschreven dat ook Google een cruciale rol zal spelen bij dat fu-sie- en overnamegeweld. Voor aandelentips moest u dan misschien niet bij gastspreker Steven Van Belleghem zijn, in zijn presen-tatie When digital becomes human toonde hij wel aan dat het zoekmachinebedrijf niet om overnamedossiers verlegen zit. Daarmee

zet Google grof in op The Internet of Things dat “connectie van alles met alles” mogelijk maakt. Menselijke tussenkomst wordt al-maar minder belangrijk: vanuit uw wagen via gps-signaal domotica aan het werk zetten voor een verse kop koffie als u thuiskomt, een bril om uw Facebook-account te bekijken, slimme horloges en sportschoenen die met uw smartphone ‘communiceren’, … In een dynamische en entertainende stijl toonde de auteur van onder meer de The Conversation Manager aan waar die digitalisering toe leidt. Menselijke robots, waarom niet? Zolang men-sen maar geen robots worden, want de win-naars op lange termijn zijn de bedrijven die de perfecte symbiose kunnen creëren tussen het digitale en het menselijke.

Bolero-marktenspecialist Tom Simonts kop-pelde deze inzichten aan concrete tips en keek daarbij vooral naar bedrijven die vandaag hard aan de weg timmeren om stukjes van de puzzel van de toekomst op hun plaats te krij-gen. De rode draad in deze trend zijn chips. Meer bepaald kleinere, meer functionele en energiezuinige bouwstenen die toelaten om te communiceren, te inventariseren, te beveili-gen, te programmeren, data op te slaan en/of te sturen, ... Vergeet megabytes. Gebruik voortaan exabytes en yottabytes als u het over Dropbox of OneDrive hebt. Dataopslag die ook betaald en beveiligd moet worden. De toekomstige huisleveranciers van digitale sloten zouden te vinden moeten zijn onder Check Point Software, Fortinet, Palo Alto Networks en, ja hoor, Microsoft.

— Steven Van Belleghem

— Tom Simonts

5

Inspelen kunt u rechtstreeks, maar waarom niet via trackers, die bijvoorbeeld alleen in-vesteren in robotica en automatisatie?

Gastspreker Alex van Breedam - die kort na het evenement de European Logistics Profes-sional 2014 Award in de wacht sleepte - lood-ste een aandachtig publiek na de pauze door de problemen van de klassieke supply chain. Dichtslibbende wegen, weet u wel, waardoor u te laat op het werk komt, bedrijven goede-ren niet tijdig in ontvangst kunnen nemen en afgewerkte producten niet snel genoeg bij de klant geraken.

“De winnaars op lange termijn zijn de bedrijven die de perfecte symbiose kunnen creëren tussen het digitale en het menselijke.”

Mogelijke oplossingen? Het aantal lege auto’s en vrachtwagens verminderen door carpoo-ling, voor mensen en goederen welteverstaan. Of de kost voor transport verhogen, bijvoor-beeld door de invoering van een CO2-taks. Die maatregelen moeten helpen om de toe-genomen verzadiging, onder meer als gevolg van de e-commerce trend, in goede banen te leiden. Maar technologische ontwikkelin-gen in 3D-printing bieden mogelijk nog een grotere waaier aan mogelijkheden. In plaats van stukvervoer over lange afstanden, zouden

onderdelen lokaal en op industriële schaal geproduceerd kunnen worden. Ondertussen blijft logistiek een groot probleem. Oplossingen om het transport van de havens naar het hin-terland te optimaliseren zijn noodzakelijk, maar zijn de klassiek geschoolde onderne-mersgeesten daar wel rijp voor?

Tom Simonts concludeerde dat de online retailmarkt dan wel snel groeit, maar voor-al gedreven wordt door de klassieke klein-handelaars. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de inspanningen van Colruyt en Ahold om de klant ook via de smartphone en ande-re elektronische kanalen aan zich te blijven binden. Wie op de lange termijn ook de win-naar mag zijn, hij zal alleszins fris van geest moeten zijn en een goedgevulde bankreke-ning hebben. Ook hier biedt een tracker zoals Market Vectors Retail ETF een interessant alternatief voor individuele aandelen. Ook in de razendsnel evoluerende 3D-sector is het specifieke aandelenrisico van printerprodu-centen zoals Stratasys, ExOne, 3D Systems en Voxeljet niet bepaald klein. Een tracker zoals de Solactive 3D Printing Index combineert alvast diversificatie en risicobeheersing.

Het tweede Bolero Tips & Trends evenement werd afgesloten met een babbel, het uitwisse-len van de nodige opinies en het vaste voor-nemen om in 2015 voor een derde editie te gaan. Benieuwd welke trends er dan aan bod komen? We houden u op de hoogte!

Programma Bolero Tips & Trends

EDWIN DE BOECK Hoofdeconoom KBC Groep

Conjunctuur en beleggingsklimaat: Kwetsbaar vertrouwen

KOEN HOFFMAN Ceo KBC Securities

Mergers & Acquisitions en IPO’s: Een doelrijke omgeving

TOM SIMONTS Marktenspecialist Bolero

Praktische tips om in te spelen op de trends

STEVEN VAN BELLEGHEM Inspirational business coach

When digital becomes human

ALEX VAN BREEDAM Ceo TRI-VIZOR NV

E-commerce: gevaar of opportuniteit voor Vlaanderen als logistieke draaischijf?

— Edwin De Boeck — Alex Van Breedam

6

ONDER DE LOEP

Hou alle opties openOpties kunnen een mooie aanvulling zijn op uw portefeuille: voor wat extra rendement of als bescherming. Maar het zijn zeker niet de eenvoudigste beleggingsproducten en u hebt ze dus maar beter onder de knie voor u erin begint te beleggen. Tijd om de opties eens onder de loep te nemen!

NIET VOOR BEGINNERS?

Een optie is het recht iets te kopen (call- opties) of verkopen (putopties) gedurende een bepaalde periode tegen een vooraf bepaalde prijs. Dat “iets” is een afgesproken hoeveelheid van een onderliggende waarde zoals aandelen, indices of valuta. Voor dat recht om te (ver)kopen betaalt de belegger een optiepremie.

Tegenover een koper van een optie, staat een verkoper of schrijver. Bij een calloptie neemt de schrijver de plicht op zich om de onderliggende waarde te verkopen. De schrij-ver van een putoptie neemt de plicht op zich

om de onderliggende waarde te kopen tegen de vooraf bepaalde prijs. In ruil ontvangt de schrijver de optiepremie. Tot zover de eerste basisles over opties. In de Bolero Academy komen opties uitgebreid aan bod. Stap voor stap voor de beginnende optiebelegger of al wat diepgaander voor meer gevorderde beleg-gers. U leert er ook hoe en wanneer u welke optiestrategie kunt toepassen. Neem zeker een kijkje!

AAN DE SLAG MET OPTIES

Is uw kennis over opties voldoende (bij-gewerkt), dan kunt u aan de slag. Het ver-nieuwde Bolero-platform biedt heel wat mogelijkheden voor optiebeleggers.

HOE VINDT U EEN OPTIE?

U zoekt eerst naar de onderliggende waarde van de optie. Zoekt u naar een optie op het aandeel KBC, dan zoekt u eerst naar KBC. Klik op “Alle resultaten” en dan vindt u alle zoekresultaten gegroepeerd per type effect. Klik in de rubriek ‘Opties’ op het paarse icoon voor de juiste onderliggende waarde (KBC). Onmiddellijk opent zich het overzicht van alle optiereeksen op KBC. Daarbij kunt u filteren op de markt, de vervaldag, de uitoefenprijs en op calls of puts. Zo kunt u snel de optie-reeksen terugvinden waarin u geïnteresseerd bent. Het paarse optie-icoon verschijnt ook in uw portefeuille voor de effecten waarvoor

opties bestaan. En bevindt u zich in de Hot-spot van een effect, dan vindt u alle optiereek-sen ook verzameld onder de tab “Opties”.

De optiemodule is niet standaard geactiveerd. U moet eerst een optiecontract tekenen. Download het formulier uit het documentcenter*.

Klik op een bepaalde optiereeks voor nog meer details: de stijl, lot size, evolutie van de onder-liggende waarde, de belangrijkste grieken,…

Wilt u een order plaatsen, dan hoeft u alleen nog op het +/- symbool te klikken. U kiest welke transactie u wilt uitvoeren, het aantal contracten, de munt van afrekening en een eventuele limietkoers. Handig: u kunt altijd het orderboek raadplegen met de actuele bieden laatkoersen.

* Documentcenter op www.bolero.be onder ‘Support’

Hoe vindt u een optie op het Bolero-platform?

p in de hotspot van een aandeel

p in uw portefeuille- overzicht

p via de zoekfunctie

Bolero biedt opties aan op Euronext, Londen, Eurex en USA.

TOM SIMONTS

Marktenspecialist Bolero, KBC Securities

@TSimonts

Waarom in optiesbeleggen?

p Hebt u geen aandelen... … dan kunt u inspelen op een

verwachte koersstijging of -daling van een aandeel.

p Hebt u wel aandelen... … dan kunt u met opties uw

portefeuille beschermen tegen een koersdaling.

… en/of extra rendement op uwaandelenportefeuille realiseren.

p Wilt u aandelen kopen...… dan kunnen opties helpen om de aankoopkoers van een aandeel te verlagen.

… of u gebruikt ze om de aankoop-koers van een aandeel op termijn vast te leggen.

MEERWAARDE

Het aantal voetbalcoaches dat in de loop van vorig seizoen ver-vangen werd, was alweer niet bij te houden. Glen De Boeck, Emilio Ferrera, Mario Been en ga zo maar door. Aan de kant geschoven wegens “beperkte meerwaarde”. En ook in het hui-dige seizoen mochten de nodige Panini-stickers al vervangen

worden, niet in het minst in Luik. De houdbaarheidsdatum van een voet-balcoach is beperkt: enkele verliesmatchen zijn soms al voldoende om de ballon van de soms overdreven klassementsambities te doorprikken. De coach als evidente zondebok voor een misnoegde fanbasis, die daarmee een blind geloof etaleert in het heilzame effect van vers bloed voor de dug-out. Ander en beter! Maar of zo’n changement en cours de route de onderlig-gende oorzaak van het falen van de voorganger aanpakt, is nog maar zeer de vraag. De meer- of minderwaarde van een coach kan maar moeilijk gemeten worden. Het mirakel van de Wissel van de Wacht is dus gebouwd op hoop eerder dan op inzicht. En hoop, zoals u weet, is een slechte strategie. Dat concludeert ook academisch onderzoek. De coach blijkt zelden een tactisch meesterbrein, maar in de beste gevallen wel een heel goede people mana-ger. Uitzonderingen zoals Mourinho en Ferguson combineren beide kwa-liteiten moeiteloos, met inbegrip van fabelachtige budgetten. Maar diepe zakken zijn geen noodzakelijke vereiste voor mirakels, kijkt u daarvoor maar naar Peter Maes of Franky Dury. Die vaststelling verfi jnt de meerwaarde-defi nitie tot kwaliteiten die erg vergelijkbaar zijn met die van een topchef: het maximum halen uit de ter beschikking zijnde ingrediënten, ongeacht de intrinsieke kwaliteit ervan. In economische termen heet dat “de resultaten afwegen ten opzichte van het beschikbare budget”. Of ook, het rendement op beschikbaar vermogen maximaliseren. Ziehier de verklaring waarom het onderzoek dat gedaan wordt naar het presteren van een voetbalcoach, vooral economisch van aard is.

De overeenkomst met het bedrijfsleven is overduidelijk: de fanbasis zwijgt in alle landstalen zolang de aandelenkoers stijgt, maar mort luid bij een daling. Geen van beide kan zonder professioneel uitgebouwde structuren, die toela-ten om van talentscouting een kunst te maken, terwijl de langetermijnvisie aan de strategie gekoppeld moet zijn door middel van een solide business plan. Zelfs de meerwaarde van de ceo als persoon is moeilijk aantoonbaar. Algemeen geldt dat de groei van het eigen vermogen een aanvaardbare benadering is, maar ‘veel’ is in dat opzicht natuurlijk nooit genoeg. Hoewel de rotatiesnelheid van ceo’s (gelukkig) beduidend lager is, is de vermogen-sevolutie wel de voornaamste reden om toplui te bedanken voor bewezen diensten. Verschillen in strategische visie, een onvoldoende scherpe visie of een vertrouwensbreuk met de Raad van Bestuur? Of misschien is er een con-sensus dat het simpelweg beter kan: meer winst in plaats van veel winst, of hetzelfde resultaat maar met minder middelen? Tot de recente lotgevallen behoren onder meer Joop Jansen bij EVS en Pierre-Olivier Beckers bij Del-haize. Maar of de Raden van Bestuur en/of activistische investeerders met zo’n demarche hun gelijk halen, wordt meestal pas op de middellange ter-mijn duidelijk. Het creëren van structurele meerwaarde vraagt nu eenmaal tijd. Maar anders dan bij voetbalclubs vergroot de ‘juiste’ ceo aan het roer van een zwalpend bedrijf de kans op groei wel signifi cant. Omwille van diens mandaat om het zwalpende schip effectief en doortastend bij te sturen. Net daarom markeert een Wissel van de Wacht mijns inziens een potentieel bij-zonder interessant instapmoment voor beleggers op langere termijn. Denkt u ook aan EVS? Of aan D’Ieteren? Diezelfde logica maakt dat een performant management bovengemiddeld veel beleggersliefde verdient, ook al noteert zo’n bedrijf structureel aan een premie ten opzichte van de brede markt. Een premie, of anders gezegd de spiegel van de meerwaarde.

7

8

INDUSTRY WATCH

Distributeur zkt. model vr. duurz. relatieEen uitdagende toekomst voor de retailsector

De Nederlandse distributiegroep Ahold trekt met Peapod en Bol.com voluit de kaart van e-commerce. Walmart investeert dit jaar 600 miljoen dollar in kleine winkelformats als Neighborhood Market en Express. De Franse distributeurs E-Leclerc en Auchan zetten volop in op drive-in. En de Colruyt Groep steekt met de overname van ZEB een extra kaart in zijn portefeuille. Retailers over de hele wereld zijn op zoek naar het juiste model om relevant te blijven. Want consumenten zijn meer dan ooit aan zet. Zij willen alles op elk moment kunnen kopen en dat natuurlijk aan de laagste prijs. En de levering aan huis? Die moet vanzelfsprekend ook gratis. Is dat houdbaar voor een sector die al enkele jaren met afbrokkelende marges worstelt?

In het maart-nummer van INDX legden we het boek The everything store van Brad Stone op jullie nachttafel. Een boek over Amazon.com en zijn bezie-ler/ceo Jeff Bezos. Zoals Steve Jobs in

de computersector heeft de persoon Bezos ondertussen mythische proporties gekregen voor iedereen die met retail te maken heeft en dan vooral met e-commerce en e-tail. En daar is een reden voor. Was Amazon.com bij zijn lancering in 1994 alleen een online boeken-winkel, dan is het anno 2014 uitgegroeid tot een heuse online supermarkt. Een evolutie die zowel klanten als beleggers wisten te smaken, want sinds eind 2001 zijn de Amazon-aande-len met bijna 3 000% gestegen. Weinig retai-lers uit de oude wereld kunnen dergelijke cij-fers voorleggen. En ook daar zijn een aantal goede redenen voor.

ZELFGENOEGZAME SECTOR

Nemen we het voorbeeld van Tesco. Voor heel wat retailers op het Europese vasteland was de grootste Britse retailer lange tijd het school-voorbeeld van hoe het moest. Of wat denkt u van de titel van het boek Scoring Points: How Tesco Continues to Win Customer Loyalty dat in 2008 verscheen. Vandaag is het wel even anders. Geconfronteerd met een aanhoudende

daling van het marktaandeel, vooral in het VK, aan discounters Aldi en Lidl enerzijds en aan premiumretailer Waitrose anderzijds, spen-deerde Tesco de voorbije jaren zo’n 1,7 miljard pond aan het opfrissen van z’n hypermarkets, het ontwikkelen van een online strategie en zelfs aan het introduceren van technologiepro-ducten. En dan hebben we het nog niet over het budget voor prijsverlagingen, wat ze in de sector prijsinvesteringen noemen. Alle inspan-ningen bleven echter zonder resultaat. En dus moest ceo Phil Clarke in augustus 2014 na drie en een half jaar plaats ruimen. Het mandaat van opvolger Dave Lewis is even eenvoudig als voor de hand liggend: een duidelijk model zoeken dat de toekomst van de groep moet verzekeren.

De problemen bij Tesco zijn symptomatisch voor een sector die te lang op zijn lauweren is blijven rusten. Sinds de ontwikkeling van het supermarktconcept teerde de distributiesector op een businessmodel dat in een omgeving van weinig of geen concurrentie garant stond voor hoge marges. Maar samen met de significante kasstromen die dat opleverde, sloop ook de zelf-genoegzaamheid in het model.

“Dankzij telecom, media en technologie heeft de consument de retail-sector in z’n greep.”

De slogan Klant is Koning kwam bij alle supermarktketens weliswaar overvloedig in hun interne communicatie en opleidin-gen voor, in de praktijk bleef het vaak dode letter. TINA (There Is No Alternative) was daarvoor misschien niet de enige, maar toch een belangrijke schuldige. De grote spe-lers hadden de markt immers ‘verdeeld’ en

9

konden jaren rekenen op trouwe klanten die bij gebrek aan variatie in het aanbod weke-lijks met een volle winkelkar tevreden naar huis terugkeerden. Gewoonte en de locatie waren de belangrijkste elementen die het ver-schil maakten of een klant naar winkel A, C of D ging. En imago. Want prijs maakte toen geen verschil. Het verschil was de prijs.

TELECOM, MEDIA EN TECHNOLOGIE ALS KATALYSATOR

Vandaag liggen de kaarten anders. Enkele jaren van magere economische groei hebben ervoor gezorgd dat de klant zijn recht op de troon opnieuw heeft afgedwongen. De super-marktketens moeten als narren dansen naar de pijpen van de consument om te vermijden dat hun winkels leeg en de schappen vol met onver-kochte producten blijven.

Bovendien is het uitgavenpatroon van de gemiddelde consument grondig veranderd, waardoor consumenten minder centen in de supermarkt willen achterlaten. In 2012 gaven Amerikanen gemiddeld 6,4% van hun inkomen uit aan voeding. In de jaren 60 was dat nog 26%. Niet dat voeding in de VS zo goedkoop geworden is, maar Amerikanen hebben er de voorbije jaren meer uitgavenposten bij gekre-gen. Transport en reizen bijvoorbeeld. Sport. Maar ook telecom, media en technologie. Die laatste zijn meteen ook de belangrijkste kataly-satoren voor de machtsverschuiving binnen de retailsector.

Consumenten hebben dankzij de technologie een groot stuk van de macht naar zich toege-trokken. De tijd is voorbij dat ze gewapend met keukenschaar advertentiebladen uitvlooi-den op zoek naar kortingsbonnen. Vandaag vergelijken ze prijzen en promoties met apps op hun smartphone. Smartphones en tablets zijn in de handen van de consument een veel

krachtiger wapen dan de schaar ooit is geweest. Nieuwe technologieën zorgen er ook voor dat overal en op elk moment van de dag gewinkeld kan worden. Een supermarkt in de hand. Voor klanten is online bestellen en levering aan huis vandaag voor heel wat producten zoals kleding, schoenen, elektronica de normaalste zaak ter wereld. En voor voeding is het dat tot op zekere hoogte ook. Denk bijvoorbeeld maar aan Caddy Home waarmee Delhaize al sinds enkele decen-nia boodschappen aan huis brengt. Verse voe-ding hoort daar, helaas voor de consument, niet bij. Vis, vlees en melkproducten vers en gekoeld aan huis geleverd krijgen, is voor voedings-distributeurs een logistieke nachtmerrie. We hebben het nog niet over de manier waarop voe-dingsdistributeurs geld kunnen verdienen met die online activiteiten. De marges op kleding en schoenen zijn niet te vergelijken met de fl inter-dunne marges op vers fruit en groenten. En dan hadden we het nog niet eens over het effect van

het terugsturen van producten die niet voldoen aan de wensen van de klant.

De (voedings)distributeurs leggen hun oor dus maar beter te luisteren bij de klant. Shoppen we binnenkort alleen nog van achter onze pc, smartphone of tablet? Is een bezoek aan een “echte” supermarkt nog nodig? Zal het aanbod meer gepersonaliseerd zijn? Alle voorspellin-gen van retail- en andere goeroes ten spijt, weet niemand hoe we morgen onze boodschappen zullen doen. Wat we wel weten, is dat de consu-ment voor een groot deel de touwtjes in handen zal houden en niet van plan is om die snel af te geven. Ook niet aan zijn smartphone.

-1

0

1

2

3

4

5

6

201320122011201020092008200720062005

Tesco Delhaize KrogerAhold Carrefour

23 284 19 990 18 975 10 231 5 436 5 358

Col

ruyt

Del

haiz

e

Aho

ld

MarktkapitalisatieBedragen in miljoen EUR

Gegevens per 19-09-2014

Tesc

o

Car

refo

ur

Kro

ger

Co.

Netto operationelemarge in %

Periode 2005-2013

11

Nyrstar was in september niet uit het nieuws weg te branden. Voor hen die het bedrijf niet kennen, kunt u ons een korte beschrijving van Nyrstar geven?

Nyrstar is in 2007 ontstaan door de zinksmel-teractiviteiten van Umicore en het Australi-sche Zinifix samen te voegen. Dat verklaart meteen ook waarom we een sterke smelter-geschiedenis hebben die zich vanuit Europa uitstrekt helemaal tot in Azië en in de VS.

Vandaag is Nyrstar echter een geïntegreerde producent van metalen en hebben we markt-leidende posities in zink en zinkverwerking en hebben we groeiende marktposities in andere basismetalen, kostbare metalen en minor metals zoals lood, koper, goud, zilver en indium. In 2013 tekenden we voor een pro-ductievolume van ongeveer 1,1 miljoen ton zink (Market Metal), goed voor een markt-aandeel van 8%. In termen van volumes is Nyrstar daarmee wereldwijd de grootste zinksmelter. Ik geef ook nog graag mee dat Nyrstar een belangrijke positie heeft in de wereldwijde productie van lood.

In 2009 zijn we begonnen met een aanzien-lijke strategische transformatie om onze activiteiten uit te breiden naar mijnbouw. Dankzij onze mijnactiviteiten zijn we in staat om de bevoorrading van grondstoffen aan onze smelters veilig te stellen en krijgen we een grotere blootstelling aan het meer winst-gevende deel van de waardeketen van zink. Zinkmijnbouw is historisch winstgevender

dan het smelten van zink. Op volledige capa-citeit en gebaseerd op de productiecijfers van 2013 is Nyrstar ’s werelds vijfde grootste zink-mijnbedrijf. En ik voeg er graag aan toe dat we, als de Century mijn in de zomer van 2015 sluit, een plaats zullen opschuiven.

In welke toepassingen vinden we zink terug?

Voornamelijk bij het galvaniseren van staal, waardoor staal ongeveer 12 keer langer mee-gaat. Meer dan de helft van de zinkproductie ter wereld vindt zijn bestemming in de bouw-sector en in de publiekelijk gefinancierde infrastructuur. Om het vervoer van de basis-grondstof en de verdeling van afgewerkte pro-ducten zo optimaal mogelijk te laten verlopen zijn onze mijnen, smelters en commerciële activiteiten zo dicht mogelijk bij onze klanten en bij de belangrijkste logistieke knooppun-ten terug te vinden.

Wat is de logica achter de beslissing van Nyrstar om recent opnieuw te investeren in smeltcapaciteit?

De algemene strategie van ons bedrijf is niet gewijzigd en we investeren in onze smeltactiviteiten om onze missie uit te voeren: de maximale waarde uit onze minerale grond-stoffen halen. Om dat te realiseren zijn we bezig met een aantal grote investeringspro-jecten die de sleutel vormen tot onze strategie om via onze bestaande industriële voetafdruk meer waarde naar boven te halen. De belang-rijkste investeringsprojecten in dit verband

zijn de herontwikkeling van Port Pirie en zo’n 25 andere projecten die we tijdens onze Strategische Smelter Review (SSR) hebben geïdentificeerd en die de nieuwe blauwdruk vormen voor de metaalverwerkende activi-teiten van Nyrstar. Die investeringen in de smeltactiviteiten zullen de verwerkingscapa-citeit van ons bedrijf verbeteren en uiteinde-lijk helpen om meer waarde te halen uit onze bevoorrading.

Port Pirie is duidelijk een belangrijk element in de smelterstrategie. Kunt u uitleggen hoe lang u al bezig bent met dat project?

De smelter in Port Pirie is gepositioneerd als een kernactiviteit van Nyrstar. Door Port Pirie om te vormen tot een geavanceerde faciliteit voor metaalrecuperatie en raffinaderij zijn er veel meer mogelijkheden om een grotere toegevoegde waarde te creëren uit de smeltactiviteiten en om de totale winstgevendheid te verbeteren.

We hebben ongeveer drie jaar naarstig gewerkt aan de voorbereiding en aan de ont-wikkeling van het project alvorens eerder dit jaar te beslissen om effectief over te gaan tot de uitvoering ervan. Daarnaast hebben we met succes onderhandelingen gevoerd met de Zuid-Australische regering over een financie-ringspakket om het project te ondersteunen. Om een dergelijke goedkeuring van de over-heid te krijgen, moesten we er zeker van zijn dat alles goed zat, zowel vanuit het oogpunt van de gebruikte technologie, het kostenpla-tje als de bevoorrading.

En terwijl we bezig waren met het uitwer-ken van het Port Pirie-project hebben we ons de volgende vraag gesteld: als de strategie werkt voor Port Pirie, kunnen we dan niet iets gelijkaardigs doen met onze andere smel-ters? We hebben dan parallel gewerkt aan een

Met de afronding van de uitgebreide strategische financiering is Nyrstar klaar om een nieuwe stap voorwaarts te zetten in de uitvoering van zijn integratiestrategie. Ceo Roland Junck, deelt met ons zijn enthousiasme en zijn passie voor deze strategie die aan de basis ligt van het transformatieproces bij Nyrstar.

HET GESPREK

Nyrstar The pedal to the metalINDX sprak met Roland Junck, ceo van Nyrstar

12

plan om ook uit die smelters meer waarde te halen, oefeningen die finaal hun weg vonden als de SSR-projecten die ik eerder vermeldde. Als beide investeringsprogramma’s afgerond zijn, moeten ze stevige rendementen voor onze aandeelhouders opleveren.

Kunt u misschien al iets meer zeggen over de vooruitzichten voor Port Pirie? Waar zal bijvoorbeeld de bevoorrading vandaan komen?

We hebben nagedacht over hoe we Port Pirie strategisch kunnen koppelen aan onze zinksmelters. We zijn ervan overtuigd dat het niet-zink residu van die smelters daadwer-kelijk kan worden behandeld in Port Pirie, waardoor we waarde toevoegen aan deze zinksmelters.

Dergelijke residuen van ons zinksmelternet-werk, samen met de concentraten uit de eigen mijnen, zullen naar verwachting in eerste instantie verantwoordelijk zijn voor ongeveer 50% van de bevoorrading van Port Pirie. Het saldo zou dan bestaan uit allerlei bevoorra-ding die we geleidelijk zullen kunnen gebrui-ken omdat de technologie die we aan het werk zetten de deur opent naar een veel grotere verscheidenheid aan bevoorradingsmateri-aal. Elektronisch afval zou bijvoorbeeld een bron kunnen zijn, maar ik denk ook aan lood-houdend glas. Vandaag verscheept Australië dit glasschroot naar het buitenland, maar wij zouden het lokaal kunnen verwerken.

En dat brengt me op een ander punt. De capa-citeit, momenteel ongeveer 50% uit eigen bevoorrading en 50% van de markt, kan ook op een andere manier worden verdeeld. We zouden capaciteit kunnen vrijmaken voor andere secundaire bevoorradingsbronnen om zodoende het deel van de markt in de capa-citeit te vergroten door minder residuen van onze Europese smelterijen naar Port Pirie

te sturen, vooral dan zinkresiduen. Dat zou betekenen dat we deze residuen in Europa zullen moeten verwerken en we extra smelt-capaciteit nodig hebben. En dat is precies de volgende stap in een van de belangrijkste pro-jecten van de SSR.

“Onze aandeelhouders die de kapitaalverhoging hebben gesteund, verdienen het om hun investeringen in waarde te zien toenemen. “

Klinkt veelbelovend. De voor de hand liggende vraag is dus waarom dit project niet vijf jaar geleden werd opgestart.

Goede vraag, maar vijf jaar geleden was Nyrstar niet in de positie waarbij een derge-lijk project zin zou hebben gehad. Toen we eigenaar werden van de zink- en loodsmel-ters, opereerden die volgens het traditionele bedrijfsmodel waarbij alleen het zuiverst mogelijke bevoorradingsmateriaal werd gebruikt. Er was met andere woorden geen ruimte voor complexe materiaalsoorten. We realiseerden echter snel dat we, als we aan de vraag van de eindverbruikers wilden voldoen, een alternatieve manier van werken moesten vinden. Zo zijn we tot het geïntegreerde busi-nessmodel gekomen.

Met een geïntegreerde activiteit heb je meer grip: niet alleen aan de linkerkant (de sourcing), maar ook aan de rechterkant (de marketing). De onlangs opgerichte marke-ting- en sourcingdivisie zal met andere woor-den een zeer belangrijk team worden in de toekomst en we blijven de expertise daarvoor

binnenshuis opbouwen. Weet dat de markt vandaag op weg is naar een situatie waarin vraag en aanbod niet meer in evenwicht zullen zijn. Dus moeten we een betere con-trole over onze bevoorrading hebben, vooral voor zinkconcentraat. De Century Mine zal volgens plan sluiten in de zomer van 2015 en we moeten nu al compenseren voor de bevoorrading die niet meer van Century zal komen.

Vind u dat Nyrstar, als onderdeel van uw visie, genoeg mijnen heeft gekocht?

Het korte antwoord op die vraag is, ja. Ik ben tevreden met de mijnen die we kochten, maar we moeten meer inspanningen doen om het volledige potentieel uit de verticale integratie te halen. We produceren ongeveer 300 000 ton zink in concentraat per jaar en zijn op dit moment bezig met de strategische herzie-ning van de mijnbouwactiviteiten (MSR). Die moet de mogelijkheden blootleggen om een step change te maken voor de operationele en financiële prestaties van de mijnactiviteiten. Er wordt onder meer gewerkt aan de optima-lisering van onze voetafdruk in de mijnbouw (inclusief het identificeren van niet-kernacti-viteiten) en aan de inspanningen om verder te evolueren naar een geïntegreerde activiteit waarbij de mijnen geoptimaliseerd worden voor de interne metaalverwerking of om maximaal de hand te kunnen leggen op de marktwaarde. We blijven daarbij voorzichtig met het toewijzen van kapitaal. Het MSR-pro-gramma is overigens geen CAPEX intensief proces. De projecten binnen het Metaalver-werkend segment zouden daarentegen een aanzienlijk hoger rendement op de investe-ring opleveren als ze geïmplementeerd zijn.

De markten lijken de neerwaartse trend te hebben ingezet. Is dit het moment om te verkopen?

Waardeketting

1,1 Miljoen ton/jaar aan zinkproductie 5 Zinksmelters 11 Landen

9 Mijnen 1 Loodsmelter 7 000 Medewerkers

Nyrstar in cijfers

Mining End userMetals

ProcessingConcentratesCommodity grade metals, alloys &

by-products

13

De markten schommelen tussen bearish of bullish en het is niet altijd makkelijk om te begrijpen waardoor het gedrag van beleggers beïnvloed wordt. Een paar jaar geleden was het aantal believers niet erg hoog. Nu we een aantal bekommernissen hebben aangepakt, zoals het versterken van onze balans, lijkt een aantal onder hen het geloof te hebben terug-gevonden. Het zet ons nu ook in een betere positie om door te gaan met onze verdere investeringsbehoeften.

Nu we het over geloof hebben. Zink-mijnen worden gesloten en er komt weinig of geen nieuwe capaciteit op de markt. Als ceo die nu toch al een tijdje met de uitdagingen van de markt worstelt, moet dit bijna als de hemel aanvoelen.

Ik ben inderdaad blij met de huidige macro- economische parameters. Bouwen aan een geïntegreerd businessmodel door het toe-voegen van mijnen aan onze smeltcapaciteit, ondersteund door onze Marketing Sourcing & Sales functie, is waar het bij de transformatie van Nyrstar werkelijk om draait.

Nu moeten we meer dan ooit ons model finan-cieel valoriseren. We zullen onze omvang niet verdubbelen in de nabije toekomst, maar we zullen onze bestaande activa maximalise-ren. Onze aandeelhouders, die bij ons geble-ven zijn en de kapitaalverhoging hebben gesteund, verdienen het om hun investerin-gen in waarde te zien toenemen. Het transfor-matieproces van ons bedrijf is een noodzake-lijke strategische verschuiving naar een beter rendement voor onze aandeelhouders.

Hoe precies zijn uw voorspellingen voor de toekomst?

Er zijn verschillende indicatoren om de trends te herkennen. De eerste is dat er een lijst bestaat van mijnen over de hele wereld

die gesloten zullen worden en dat proces ligt op schema. Voor de overige mijnen neemt de capaciteit af. De zinkprijs wordt bepaald door de hoeveelheid metaal en concentraat die de wereld nodig heeft. De smelters spelen daarin geen rol.

“We kunnen nu niet achterover leunen, maar moeten de beloofde plannen uitvoeren om rendement te realiseren.“

Dus welke andere scenario’s zijn er? Zou de smeltcapaciteit voor zink kunnen verminde-ren? Dat is weinig waarschijnlijk vermits de smeltcapaciteit voor zink, vooral in China, stijgt. Zou het concentraat aan de aanbod-zijde kunnen verhogen? Er liggen een aantal projecten op tafel die daartoe zouden kunnen leiden. Maar dankzij onze overnames van mijnen kennen we die projecten en hebben we vandaag een goed idee wanneer ze naar boven zouden komen. Of niet. De incentive prijs is daarbij de bepalende factor. Aan 2 700 dollar per ton zouden ze een laag rendement opleveren. Onder die prijs? Dan is niemand geïnteresseerd. Boven die prijs? Dan is de vraag of je die hogere prijs wil vernietigen met een hogere capaciteit.

Door de aangekondigde zogenaamde globale strategische financiering kreeg Nyrstar flink wat belangstel-ling. Hoe kijkt u daar op terug?

De kapitaaloperatie was een noodzakelijke stap voorwaarts om aan onze investerings-behoeften te kunnen voldoen en vooral ook om onze balans weer op de rails te zetten. We moesten een aantal bezorgdheden van de beleggers aanpakken en de marktwaarde van

ons bedrijf verbeteren. Ik ben blij te kunnen melden dat het financieringsprogramma, met al zijn stappen zoals aangekondigd op 1 september, met succes werd afgerond. Maar we kunnen nu niet achterover leunen en ont-spannen. We moeten nu aan het werk, onze plannen uitvoeren en het door de aandeel-houders gewenste resultaat opleveren.

Wat is uw perceptie over Trafigura, de wereldwijde grondstoffenhan-delaar die onlangs een aanzienlijk belang in Nyrstar verwierf?

We zijn blij met de komst van elke aandeel-houder die het potentieel van dit bedrijf ziet om op lange termijn waarde te creëren en die de strategie ondersteunt.

Een langetermijnvisie is cruciaal. Wat is uw ambitie als ceo voor Nyrstar?

De visie van ons bedrijf is sinds de notering in 2007 ongewijzigd gebleven en ik ben vast-besloten om verder te gaan met de uitvoering van die missie: maximale waarde halen uit onze minerale bronnen. Als ceo wil ik vooral het transformatieproces van onze metaalver-werkende activiteiten afgerond zien en kijk ik uit naar het Port Pirie-project dat in 2017 vol-ledig klaar moet zijn.

Ik hoorde een wijze man ooit zeggen dat een ceo nooit met pensioen gaat, hij werkt gewoon minder.

We zien wel wat dat voor mij betekent. Maar van een ding ben ik zeker: het Nyrstar-ver-haal zal verder gaan lang nadat ik mijn laatste hoofdstuk heb geschreven. En het is een mooi verhaal, waarin ik een actieve rol zal blijven spelen.

51% Bouw

57% Galvanisatie

15% Gegoten legeringen

10% Messing halffabrikaten en gietstukken

20% Transport

7% Machinebouw

6% Halfafgewerkte producten

4% Andere

6% Consumenten- producten

8% Oxides en chemicaliën

16% Infrastructuur

Zinkconsumptie 2012Waarvoor wordt

zink gebruikt?

14

EVENT NEWS

Er beweegt wat bij Bolero

Wanneer? 4 oktober 2014

Waar? Ghelamco Arena, Gent

Wat? Een VFB-evenement staat altijd garant voor een boeiend en gevarieerd programma. Bolero is er een vaste waarde. Altijd welkom om kennis te maken, voor een demo van de Bolero- website of als u een vraag hebt die u graag wilt stellen.

VFB Dag van de tips

Wanneer? 25 september 2014

Waar? Knokke-Heist

Wat? Bolero bracht een bezoek aan dhr. Morbee alias @socseckust, onze 2000e Twittervolger. Dhr. Morbee (midden vooraan, staand) en zijn collega’s van het Sociaal Secretariaat Van De Kust volgen Bolero nu op de voet.

2000e Twittervolger

Wanneer? 13 september 2014

Waar? KBC-Toren, Antwerpen

Wat? Meer dan 250 aandachtige toehoorders voor boeiende presentaties over economie en beurs, M&A, logistiek en de digitale evolutie. Het volledige verslag leest u in ‘Event in de kijker’ op p. 4.

Bolero Tips & Trends

99%Tevredenheidsscore Tips & Trends event

15


Waar? Agfa Gevaert, Mortsel

Wat? Een exclusief bedrijfsbezoek met een blik achter de opera-tionele schermen van de afdelingen Graphics en Health-Care. Enkele deelnemers hadden nog wat vragen voor het management van Agfa mee.

Bedrijfsbezoek Agfa

Waar? Online

Wat? Regelmatig organiseert Bolero webinars of onlineoplei-dingen. Dan kunt u van thuis uit achter uw computer een cursus volgen over Bolero, Bolero Trader of opties. Ook voor de KBC Beleggerskoers, het vroegere KBC-Beursspel, leert Bolero beleggers de beurs beter kennen.

Webinars

Boeiende events, onlineopleidingen, beleggingsavonden,…Wilt u ook een Bolero-event bijwonen?Check de kalender op www.bolero.be


Waar? KBC-Arteveldetoren, Gent

Wat? Bolero en KBC Bank organiseren in oktober en november samen heel wat evenementen voor beleggers. De vooruit-blik op de fi nanciële markten en het voorproefje van de Bolero-website werden er gesmaakt.

Beleggingsavond met KBC

Volg ons op:

@Bolero_BE

BoleroOnlineBeleggen

16

De evolutie van Crowdfunding1. 2. 3. 4.

Crowdfunding omzet in 2013

2013 in Europa

Europa

1,06miljard €

Rest van de wereld

0,07miljard €

Noord-Amerika

2,9miljard €

Bronnen: massolution 2013CF Crowdfunding Market Outlook Report, crowdsourcing.org, kickstarter.com, businessinsider.com, KBC Securities - Bolero (eigen berekeningen), Douw & Koren

CrowdfundingMicroleningenMicrofi nanciering Peer-to-peer lending

Verenigd Koninkrijk 679 miljoen €

Frankrijk 78 miljoen €

Duitsland 69 miljoen €

Nederland 32 miljoen €

België 1,1 miljoen €

16

De evolutie van Crowdfunding1. 2. 3. 4.

Crowdfunding omzet in 2013Crowdfunding omzet in 2013

2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa2013 in Europa

EEEEuropauropauropauropauropauropauropauropauropauropa

1,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,061,06miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €

Rest van de wereld

0,070,070,07miljard €miljard €

Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-Noord-AmerikaAmerikaAmerikaAmerika

2,92,92,92,92,9miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €miljard €

Bronnen: massolution 2013CF Crowdfunding Market Outlook Report, crowdsourcing.org, kickstarter.com, Bronnen: massolution 2013CF Crowdfunding Market Outlook Report, crowdsourcing.org, kickstarter.com, businessinsider.com, KBC Securities - Bolero (eigen berekeningen), Douw & Korenbusinessinsider.com, KBC Securities - Bolero (eigen berekeningen), Douw & Koren

CrowdfundingMicroleningenMicrofi nanciering Peer-to-peer lending

Verenigd KoninkrijkVerenigd Koninkrijk 679 miljoen €

FrankrijkFrankrijk 78 miljoen €

DuitslandDuitsland 69 miljoen €

Nederland 32 miljoen €32 miljoen €

België 1,1 miljoen €1,1 miljoen €

17

Crowdfunders lenen geld aan de campagne-eigenaars en verwachten de terugbetaling van het geleende bedrag. Sociaal gemotiveerde ‘lending’ gebeurt vaak renteloos.

3,2% Equity crowdfundingCrowdfunders investeren in het project en ontvangen in ruil aandelen (of gelijkwaardig). De fi nanciële motivatie is belangrijk, maar de investering kan ook sociaal/intrinsiek gedreven zijn.

BeloningInvesteerders verwachten een zekere – tastbare en/of ontastbare – return voor hun steun. Naast de hoop op een beloning kunnen ook intrinsieke en sociale motivatie een rol spelen.

SchenkingenCrowdfunders schenken geld aan de campagne vanuit een intrinsieke of sociale motivatie zonder daarvoor een tastbaar rendement te verwachten.

Hoe werkt Crowdfunding?

KBC Securities Entrepreneurial SummitINVEST AND GROW TOGETHER - 13 december 2014, Antwerpen

28%

26,4%

1,4%Andere

Alles vertrekt vanuit een goed

idee. Nu nog op zoek naar fi nanciering.

Als de fi nancierings-doelstelling wordt bereikt, ontvangt

het project/bedrijf het geld en worden

de crowdfunders investeerders.

Het crowdfunding platform analyseert

het project en controleert de

voorwaarden en documenten.

Potentiële investeerders beoordelen de

campagne, nemen deel aan de conversatie en engageren zich om te

investeren.

4 grote types Crowdfunding

Op zaterdag 13 december 2014 brengt Bolero investeerders in contact met startende ondernemers. Op het programma staan boeiende lezingen over ondernemerschap. Een 40-tal innovatieve start-ups staan klaar om u kennis te laten maken met hun projecten.

Ontdek meer informatie over dit event en Bolero Crowdfunding op www.bolero-crowdfunding.be

17

Crowdfunders lenen geld aan de campagne-eigenaars en verwachten de terugbetaling van het geleende bedrag. Sociaal gemotiveerde ‘lending’ gebeurt vaak renteloos.

3,2% Equity crowdfundingCrowdfunders investeren in het project en ontvangen in ruil aandelen (of gelijkwaardig). De fi nanciële motivatie is belangrijk, maar de investering kan ook sociaal/intrinsiek gedreven zijn.

BeloningInvesteerders verwachten een zekere – tastbare en/of ontastbare – return voor hun steun. Naast de hoop op een beloning kunnen ook intrinsieke en sociale motivatie een rol spelen.

SchenkingenCrowdfunders schenken geld aan de campagne vanuit een intrinsieke of sociale motivatie zonder daarvoor een tastbaar rendement te verwachten.

Hoe werkt Crowdfunding?

KBC Securities Entrepreneurial SummitINVEST AND GROW TOGETHER - 13 december 2014, Antwerpen

28%

26,4%

1,4%Andere

Alles vertrekt vanuit een goed

idee. Nu nog op zoek naar fi nanciering.

Als de fi nancierings-doelstelling wordt bereikt, ontvangt

het project/bedrijf het geld en worden

de crowdfunders investeerders.

Het crowdfunding platform analyseert

het project en controleert de

voorwaarden en documenten.

Potentiële investeerders beoordelen de

campagne, nemen deel aan de conversatie en engageren zich om te

investeren.

Crowdlending

4 grote types Crowdfunding

Op zaterdag 13 december 2014 brengt Bolero investeerders in contact met startende ondernemers. Op het programma staan boeiende lezingen over ondernemerschap. Een 40-tal innovatieve start-ups staan klaar om u kennis te laten maken met hun projecten.

Ontdek meer informatie over dit event en Bolero Crowdfunding op www.bolero-crowdfunding.be

18

FOCUS OP GRONDSTOFFEN

Er woeden vandaag verschillende geopolitieke conflicten op het wereldtoneel. Toch hebben ze verrassend weinig impact op de grondstoffenmarkten.

Gazprom beschikt over 168 300 kilometer aan gaspijplijnen.

Een gespannen situatie in het Midden-Oosten is traditioneel een bedreiging voor het evenwicht op de markt voor ruwe olie, maar toch viel de prijs van een vat ruwe

Brent-olie onlangs terug tot het laagste peil in meer dan twee jaar! Een ander conflict met potentieel om de grondstoffenmarkt uit evenwicht te brengen, is dat tussen Rusland en Oekraïne.

Bij de aanvang van het conflict, dat uitein-delijk uitdraaide op een klassieke oost-west tegenstelling, waren de grondstofmarkten effectief ook erg zenuwachtig met stijgen-de prijzen tot gevolg. Wederzijdse handels-sancties konden niet beletten dat de meeste grondstoffen die winsten zo goed als volle-dig kwijtspeelden. Dat was te wijten aan een combinatie van factoren, zoals een duurdere dollar die voor neerwaartse prijsdruk zorgt en een fysiek overaanbod op bepaalde markten zoals olie, gas en granen.

DOMINANT IN ENERGIE

Vooral op het vlak van energievoorziening neemt Rusland een vooraanstaande plaats in. Rusland is de grootste aanbieder van ruwe olie ter wereld. Met een productie tussen 10 en 10,5 miljoen vaten per dag gaat het net Saoedi-Arabië vooraf. Wat aardgas betreft, moet Rusland alleen de Verenigde Staten als producent laten voorgaan maar het land is wel de grootste gasexporteur. De productie en het transport zijn grotendeels in handen van bedrijven die gecontroleerd worden door de overheid. Gazprom heeft een quasi-monopo-lie op de aardgasmarkt en bij ruwe olie spelen

Lukoil (productie) en Rosneft (exploratie) een toonaangevende rol. Transneft is dan weer de beheerder van het pijpleidingnetwerk.

Rusland voorziet in ongeveer een derde van het aardgas dat in Europa wordt verbruikt. Duitsland en Nederland zijn de twee grootste afzetmarkten voor Russisch aardgas. En daar stelt zich een probleem: 55 procent van alle aardgas voor de Europese markt moet door Oekraïne passeren. Rusland is zich bewust van die achilleshiel en stelde jaren geleden al het South Stream project voor dat de installa-ties van Gazprom direct moet verbinden met de Europese Unie. Rusland deinsde er in het verleden niet voor terug om aardgas als strate-gisch wapen in te zetten. De gaskraan werd in 2006 en 2009 al eens gedeeltelijk toegedraaid en de laatste keer had dit ook een grote im-pact op het zuidoosten van Europa, dat toen net een strenge winter beleefde. In de Balkan is men dus wel te vinden voor een vermin-derde afhankelijkheid van Oekraïne. Andere leden van de EU willen het prowesterse Oek-raïne dan weer niet schofferen met de nieuwe pijpleiding. Oekraïne zou geopolitiek op slag een stuk minder relevant worden als er geen Russisch gas meer door het land zou vloeien.

“Rusland deinsde er in het verleden niet voor terug om aardgas als strategisch wapen in te zetten.”

Grondstoffen relatief onverschillig tegenover Rusland-crisis

19

Rusland beschikt ook over de grootste aard-gasvoorraden ter wereld terwijl er volgens specialisten onder de bevroren bodem van de Noordelijke IJszee flink wat ruwe olie te vinden is. Het land huisvest ook de op een na grootste steenkoolreserves terwijl via satel-lietstaat Kazachstan ook een groot deel van de uraniumbevoorrading onder controle van Rusland staat. Op energievlak is de positie van Rusland dus onaantastbaar.

METALEN EN LANDBOUW

De mijnbouwindustrie is een andere sec-tor waarin Rusland een toonaangevende rol speelt. Het land is de grootste aanbieder van palladium (43 procent van de wereldproduc-tie) en nikkel (19 procent) en bekleedt de tweede plaats voor platina (12 procent) en aluminium (10 procent). Verder is Rusland ook goed vertegenwoordigd in de landbouw-sector. De regio rond de Zwarte Zee wordt niet zonder reden de graanschuur van de wereld genoemd. Rusland zelf verbouwt vooral tar-we, gerst en zonnebloemolie, een plantaardige olie die een alternatief is voor palmolie en soja- olie. Samen met satellietstaat Wit-Rusland controleert Rusland ook ruim een kwart van

de wereldwijde productie van de mest- stof kaliumcarbonaat of potas. Uralkali en Belaruskali vormden tot vorig jaar zelfs een kartel. Een eventueel invoerverbod van potas uit beide landen zou het globale markteven-wicht drastisch verstoren.

Verder is ook de activiteit van Rusland op de fysieke goudmarkt opvallend. Cijfers van het International Financial Statistics Report van het Internationaal Monetair Fonds tonen aan dat de centrale banken in de eerste jaarhelft gezamenlijk 113 ton goud kochten. Daar-van nam de Russische centrale bank 60 ton voor haar rekening. In juli en augustus dik-te de totale goudreserve van Rusland verder aan tot 1 112,5 ton. De jongste vijf jaar zijn de Russische goudreserves bijna verdubbeld, terwijl de posities in Amerikaans overheids-papier fors afgebouwd werden. De Koude Oorlog wordt dus ook op het financiële slag-veld uitgevochten.

Dit is een bijdrage van grondstoffen- en goudexpert Koen Lauwers.

70% van de Russische olie wordt geëxporteerd.

Rusland is met 59 miljoen metrische ton de vierde grootste graanproducent ter wereld.

2020

Het Bolero-platform, altijd & overal uwtoegang tot de beurs

2014 is een belangrijk jaar voorBolero. In juni lanceerde Bolero een iPhone-app en nu is er ook eenvolledig vernieuwd beursplatform en een iPad-app. Drukke tijden dus voor het Platform Innovation & Development team! Samen met partners Kunstmaan en iCapps en de voltallige KBC Securities ICT-ploeg werkten ze keihard om dit ongeëvenaarde beursplatform en twee handige apps klaar te stomen.

GESPOT

21

LAURENCE HILLBusiness Architect& Program Manager

Met het nieuwe Bolero-platform zetten we een nieuwe standaard voor onlinebeleggen in België, zowel inhoudelijk als ophet gebied van gebruikservaring en look & feel. Vanaf nu hebben we alles in huis zodat klanten overal hun beleggingen kunnen opvolgen.

WIM VAN EYNDEBusiness Data Analyst(consultant)

Voor goede beleggingsbeslissingen iscorrecte input nodig. Het Bolero-platformbrengt heel wat data bij elkaar: koers-gegevens, nieuws, fi nanciële ratio’s, … Kwaliteitscontrole, evaluatie en herevaluatie van die gegevens zijn dan ook erg belangrijk.

SOETKINSCHUYESMANSProject manager

Ik leid als projectmanager de ontwikkeling van de nieuwe platformen en dan vooral de apps mee in goede banen.De lancering van onze iPhone-app was dan ook een topdag voor mij!

KOEN COLENAgile Coach Kunstmaan

Met Kunstmaan hebben we meegewerktaan het design en de ontwikkeling van het nieuwe platform. Met een hecht projectteam zijn we erin geslaagd elke drie weken eenstukje van het platform op te leveren; zo kon Bolero snel en effi ciënt input geven enkonden wij die verwerken. Een heel leerrijke ervaring en echt “agile” ten top.

JAN LENAERTApplication manager

Betrouwbaarheid en snelheid zijnessentiële voorwaarden voor een beurs-platform, zowel voor de heel actieve als deminder actieve belegger. We zoekenvoortdurend naar verbeteringen in het proces van informeren tot verwerken.

FILIP DE JONGHEHoofd ICT Front-End Development

Voor het nieuwe platform deden we ookberoep op externe partners. De planning enopvolging van een project van deze omvang was dan ook een hele uitdaging. Maar dankzij de vlotte samenwerking van de verschillende ICT-teams en de “business”zijn we erin geslaagd dit te realiseren.

Hoofd ICT Front-End Development

OLIVIER DUPONTManaging Partner iCapps

Met iCapps stonden we mee in voor de ontwikkeling van de mobiele apps. Het vernieuwde Bolero-platform is het werk van verschillende partijen die individueel al heel sterk zijn, maar die zichzelf als team nog hebben overtroffen. “Teamwork makes the dream work”.

MATTHEWVAN NIEKERKHoofd PlatformInnovation & Development

Het nieuwe Bolero-platform is het resultaat van de jongste ontwikkelingen in het onlinebeleggen en de vele inzichten en ideeën van onze klanten. Aangemoedigd door de positieve reacties na de lancering vanonze iPhone-app willen we onze klanten methet nieuwe platform en de iPad-app een ongeëvenaarde gebruikerservaring bieden.

ARNE SCHELKENSBusiness Analyst (consultant)

Het team werkt continu aan het verbeteren van de bestaande platformen zodat we zelfs de meest veeleisende belegger tevreden kunnen stellen. We volgen de laatste trends in technologie en beleggen dan ook op de voet.

DAVID BELIËNApplication manager Mobile

Almaar meer klanten gebruiken een smartphone of tablet als toegang tot de beurs en tot Bolero. Onze trouwe en nieuwe klanten appreciëren de iPhone-app heel erg en we willen ook in de nieuwe iPad-app de beste functionaliteiten voor een mobiele app bieden.

22

Iconische merken op de beursINDX schetst het portret van vijf beursgenoteerde bedrijven met een iconisch merk in portefeuille.

Bol.comWeinig merken wisten op zo’n korte tijd een plaats te veroveren in het bewustzijn van de Belgische consument als Bol.com. Komt het door de uitgekiende marketingstrategie, door de toegenomen be-langstelling voor e-shoppen of door het gebruiksvriendelijke plat-form? Het antwoord is ongetwijfeld een combinatie van de drie. Niet voor niets sleepte Bol.com tijdens de Global E-commerce Summit in Barcelona The Entrepreneurial Award in de wacht en werd het zowel in Nederland als in België verkozen tot beste webshop. Al-licht minder geweten is dat de Nederlandse distributiegroep Ahold (onder meer de eigenaar van Albert Heijn) eigenaar is van Bol.com. Ahold betaalde in 2012 een overnamebedrag van 350 miljoen euro.

JaguarOp sportief vlak heeft Team Sky in de jongste Tour de France geen hoge ogen gegooid, maar het wist zich in de tourkaravaan wel in de kijker te werken. Dat hadden ze dan vooral te danken aan de volg-wagens waarmee Team Sky drie weken door Frankrijk raasde. Het team wordt immers gesponsord door het Britse automerk Jaguar. Al is de autofabrikant al lang niet meer Brits te noemen. Na een aan-tal moeilijke jaren kwam Jaguar in 1999 in de Premier Automotive Group van Ford terecht. Dat zette het merk in de zomer van 2007 in de etalage om uiteindelijk samen met Land Rover in de stal van het Indiase Tata Motors terecht te komen. Dat slaagt er voorlopig wel in om de mythische kat een nieuw leven te geven.

Gegevens bedrijven per 20 oktober 2014

ACHTER DE BEURSSCHERMEN

Tata Motors TTM

THUISBASIS India

MARKTKAPITALISATIE 25,7 miljard USD

KOERS-WINSTVERHOUDING 2014 9,2

DIVIDENDRENDEMENT 0,37%

Ahold (Koninklijke) AHO

THUISBASIS Nederland

MARKTKAPITALISATIE 10,8 miljard EUR


DIVIDENDRENDEMENT 3,8%

merken op

Jaguar

zowel in Nederland als in België verkozen tot beste webshop. Al-licht minder geweten is dat de Nederlandse distributiegroep Ahold (onder meer de eigenaar van Albert Heijn) eigenaar is van Bol.com. Ahold betaalde in 2012 een overnamebedrag van 350 miljoen euro.

23

PayPalDe online betaaldienst PayPal is ondertussen al 15 jaar oud. Het bedrijf uit Californië veroverde de wereld door online betalingen mogelijk te maken door enkel een e-mailadres op te geven. Het ver-nieuwende concept en het succes dat PayPal ermee oogstte, wekte de interesse van onder meer eBay dat PayPal al in 2002 inlijfde. En dat was opvallend, want eBay had op dat moment met BillPoint al een gelijkaardige dienst. PayPal bleek evenwel veel populair-der bij eBay-gebruikers en BillPoint werd begin 2003 opgedoekt. PayPal blijft tot op vandaag razend populair. Elke seconde (!) verwerkt PayPal voor 7 000 dollar aan trans-acties. Eind september kondigde eBay aan dat het PayPal in de loop van 2015 als zelf-standige onderneming zal afsplitsen.

DigipassBolero-klanten gebruiken ‘m om aan te melden op het Bolero-plat-form, maar u kunt er ook online bioscooptickets mee bestellen of een reis boeken: de Digipass. Sinds een aantal jaren een begrip in e-commerce, maar slechts weinig gebruikers hebben het toestelletje al eens omgedraaid om daar de naam van de producent terug te vin-den: Vasco Data. Het Amerikaans-Zwitserse bedrijf (genoteerd op

Nasdaq) ligt al sinds 1991 aan de basis van de (on-zichtbare) sleutel en timmerde sindsdien aan een in-drukwekkend marktaandeel. Meer dan de helft van de 100 grootste banken ter wereld rekenen op Vasco Data om mobiele applicaties en hun toepassingen voor onlinebankieren te beveiligen.

Booking.comOp de populaire, maar soms ook zwaar belaagde, reiswebsite Booking.com kunt u sinds 1996 (!) op zoek naar de laagste prijs voor uw vakantiebestemming. Booking.com verwerkt naar eigen zeggen dagelijks meer dan een half miljoen reservaties. Achter het van oor-sprong Amsterdamse bedrijf gaat sinds de overname in 2005 de op Nasdaq genoteerde Amerikaanse groep Priceline.com schuil. Het Amerikaanse bedrijf zette zijn eerste stappen op het internet als veilingbedrijf waarbij vakantiegangers zelf de prijs voor vliegtuigtickets, hotelkamers, autoverhuur en vakantie-pakketten konden bepalen. Opvallende aandeelhouder van Priceline.com is acteur William “Captain Kirk” Shatner die zich in ruil voor een optreden in een televisiereclame liet betalen in aandelen van Priceline.com.

eBay

THUISBASIS VS



DIVIDENDRENDEMENT n.v.t.

Priceline Group PCLN

THUISBASIS VS




VASCO Data Security International VDSI

THUISBASIS VS

MARKTKAPITALISATIE 726 miljoen USD



voor onlinebankieren te beveiligen.

24

18 JUNI

Telenet telt 58 miljoen euro neer voor participatie in VIER en Woestijnvis.

4 SEPTEMBER

De Europese Centrale Bankverlaagt onverwacht haar basisrente.

14 SEPTEMBER

SABMiller probeert vrijage van AB InBev af te wenden met een bod op Heineken.

9 SEPTEMBER

Apple lanceert zijn ‘slimme horloge’.

10 SEPTEMBER

Microsoft heeft 2 miljard dollar veil voor de maker van Minecraft.

11 SEPTEMBER

Taminco wordt verkocht aan Eastman Chemical voor 2,2 miljard euro.

1 SEPTEMBER

Nyrstar voert kapitaalverhoging door.

TIMELINE

Dit is 2014... in woord en beeld

Onstabielezomer culmineertin hete herfst

2 SEPTEMBER

Een recordbedrag van 2,2 miljard euro aan transfers in Europese voetbalwereld.

25

11 JUNI

Delhaize kondigt transformatieplanaan in België.

17 JULI

Ramp met vlucht MH17van Malaysia Airlines.

26 JUNI

Materialise beleeft eerste beursdag.

19 SEPTEMBER

Alibaba Group is na de beursgang 225 miljard dollar waard.

26 SEPTEMBER

Baudouin Prot stapt op als topman van BNP Paribas.

27 SEPTEMBER

Bolero lanceert platformvoor crowdfunding.

29 SEPTEMBER

Barco verkoopt Defensie& Luchtvaartdivisie voor150 miljoen euro.

16 OKTOBER

Op 16 oktober stond de Stoxx50-index ruim 12% lager dan het hoogste niveau op 19 september en was de correctie een feit.

17 SEPTEMBER

Tessenderlo wil 200 miljoen euro verskapitaal ophalen.

12 JUNI

Ontex begint aan tweede beurscarrière.

30 JULI

Argentinië kan z’n schuldverplichtingen niet meer nakomen en gaat failliet.

25 AUGUSTUS

Belgische tweejaarsrente wordt voorhet eerst in de geschiedenis negatief.

13 AUGUSTUS

Bank of England zetals eerste in Europa dedeur op een kier vooreen renteverhoging.

Ramp met vlucht MH17van Malaysia Airlines.

13 AUGUSTUS

26

BOEK IN DE KIJKER

Wat leren beleggers uit de crashes van het verleden? Weinig allicht. En dat maakt van Irrational Exuberance van Robert J. Shiller zo’n boeiend boek. Een boek met een wat meer theoretische invalshoek, dat vandaag misschien wel actuelerzou kunnen zijn dan u denkt...

We schrijven 5 december 1996. Die dag neemt de toenmalige Fed-voorzitter Alan Greenspan in een toespraak voor het American Enter-prise Institute de legendarische en beladen woorden Irrational exuberance in de mond. Vrij vertaald: de klim van de aandelenmark-ten was niet meer rationeel te verklaren en bovendien overdreven.

Het was hoogst ongewoon dat een centrale bankier, waarvan elk woord, elke lettergreep, elke komma en elke pauze in een toespraak vakkundig geanalyseerd worden, zich aan een dergelijke uitspraak waagde. De gevol-gen lieten zich raden. Wall Street was op het moment van de toespraak al dicht, maar de beurs van Tokio nam prompt een duik van 3%. De Europese en Amerikaanse aandelen-

markten volgden nadien het Aziatische voor-beeld, maar nadat ze bekomen waren van de schok zetten beleggers het sinterklaasfeestje rond Kerstmis onverminderd voort.

PERFECTE TIMING

“Onbegrijpelijk” vond Robert James Shiller, hoogleraar economie aan Yale University. Vier jaar later resulteerde dat in het boek Irrational Exuberance. Het blijft onduide-lijk of het Shiller was die Alan Greenspan de woorden destijds infl uisterde of omgekeerd, maar zeker is dat het boek nooit zoveel weer-klank had gevonden zonder de megafoon van Greenspan. De timing van Shiller was in ieder geval een stuk beter dan die van Greenspan. Het boek kwam uit enkele maanden voor-dat onder meer technologiebeurs Nasdaq de rekening van de irrationele overdrijving voor-geschoteld kreeg. De dotcomcrash was een feit en de ster en reputatie van Shiller stegen razendsnel.

BEHAVIOURAL FINANCE

Shiller gaat in Irrational Exuberance in tegen de gangbare theorie dat de markt ‘effi ciënt’ is. Zijn onderzoek wees uit dat de volatiliteit van de markten veel te groot is en dat ze niet rationeel verklaard kan worden. Dat sluit aan bij de stroming van behavioural fi nance. Shil-lers onderzoek leverde hem in 2013 samen met Eugene Fama en Lars Peter Hansen de Nobelprijs op voor hun empirische analyse van de prijzen van activa en het ontstaan van zeepbellen in de economie. In het boek toont Shiller de duidelijke overwaardering van de aandelen- en vastgoedmarkt in hun historisch perspectief aan. En of er sprake was van ‘exu-berantie’: de waarderingen, uitgedrukt door de koers-winstverhouding, liepen ver voor op

Grafi ek 2. Shiller P/E of CAPE-ratio

1901

1929

19211981

1966

GemiddeldeCAPE (16,6)

2000

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020

IrrationalexuberanceHerhaalt de geschiedenis zich?

27

1880 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2020

0 0

500

1000

1500

2000

2500

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Koersen

Koe

rson

twik

kelin

g S&

P 5

00 (p

rijs

inde

x)

Bed

rijfs

win

sten

(S&

P 5

00)

Bedrijfswinsten

de groei van de bedrijfswinsten (zie grafi ek 1). De beurskoersen moesten dus wel verklaard worden door niet-rationele factoren, die de bedrijfstechnische realiteit wisten te overstij-gen. Shiller besloot dat de aandelenkoersen mee bepaald worden door structurele, cultu-rele en psychologische variabelen. Hij wijkt daarmee af van de rationele en analytische argumenten van Fama’s effi ciëntemarkten-theorie.

STRUCTURELE FACTOREN

Onder meer politieke veranderingen, techno-logische vooruitgang, demografi sche ontwik-kelingen, de vastgoedmarkt, … zijn structu-rele factoren die de prijzen van activa kunnen beïnvloeden. Hun effect wordt versterkt door bepaalde mechanismen die op hun beurt tot nieuwe koersstijgingen of -dalingen kunnen

leiden. De auteur verwoordt het als volgt: “price increases beget then further price increases and may as such cause a specula-tive bubble”.

CULTURELE FACTOREN

De rol van de media was anno 2000 al groot, maar is sindsdien alleen maar toegenomen. Er zijn voldoende voorbeelden waarbij aan-delenkoersen onderhevig zijn aan een al dan niet via sociale media opgeklopte berichtge-ving. Ook regelmatig opduikende ‘new era’ theorieën kunnen een speculatieve zeepbel veroorzaken of verder opblazen. In de aan-loop naar de dotcomcrash volstond het aantal ‘clicks’ om hoge aandelenkoersen te verant-woorden, terwijl cashfl ows als “overbodig” en “niet ter zake doend” werd afgedaan. Shiller gaat uitvoerig in op de belangrijkste zeepbel-len van de voorbije 50 jaar en op de theorie die eraan ten grondslag ligt.

PSYCHOLOGISCHE FACTOREN

Ook psychologie speelt een rol op de fi nan-ciële markten. Shiller is ervan overtuigd dat beleggers heel vaak intuïtieve beslissingen nemen in plaats van zich te baseren op cijfers en bewijzen. Beleggen op basis van de mening van anderen, goed klinkende verhalen of groeiverwachtingen die ogenschijnlijk logisch en ondoorprikbaar lijken. Kuddegedrag dus.

SHILLERS EIGEN WAARDERINGSRATIO

Shiller sluit af met de mogelijke implicaties van zeepbellen op de maatschappij in het algemeen en hij schuwt daarbij enkele aanbe-velingen niet. Hij ijvert voor het gebruik van objectieve waarderingsmaatstaven en stelt

zijn eigen Shiller koers-winstverhouding of CAPE-ratio (Cyclically Adjusted Price Earn-ings) voor. Die wordt berekend op basis van de gemiddelde winst over de afgelopen tien jaar en gecorrigeerd voor infl atie. Daarmee worden onder meer de effecten van de econo-mische cyclus uitgevlakt (zie grafi ek 2).

“Shiller besloot dat deaandelenkoersen mee bepaald worden doorstructurele, culturele enpsychologische variabelen.”

Hopelijk hebben we met z’n allen geleerd uit de crashes van het verleden, al is dat verre van zeker. In feite is het zelfs erg onwaarschijnlijk en dat is net wat van Irrational Exuberance zo’n mooi werk maakt. De geschiedenis her-haalt zich op de fi nanciële markten. Vandaag noteert de Shiller P/E ratio op 26x tegenover een historisch gemiddelde van 16,6x. Dat is alvast veel hoger dan de score die Amazon.com aan dit klassieke werk geeft, al is een 4,5 op 5 zonder meer uitstekend (ook al is dat gebaseerd op amper 9 opinies).

BART VANHAERENGeneral Manager Bolero, KBC Securities

Grafi ek 1.Koersontwikkeling versus bedrijfswinsten

28

BEURSWIJSHEDEN

Eerst handelen en daarna pas nadenken. In de oertijd hielp intuïtie ons te overleven, maar beleggers vertrouwen best niet teveel op hun “buikgevoel”. En al evenmin op hun eigen intellectuele vaardigheden. Behavioural Finance stelt dat beleggers niet volledig rationeel handelen, maar zich voortdurend laten leiden door menselijke emoties.

Negatieve ervaringen wegen sterker door dan positieveOnderzoek wijst uit dat beleggers twee keer vaker aandelen verkopen met winst, dan dat ze afscheid nemen van aandelen met eenzelfde verlies. Boven-dien treedt ook een zekere gewenning op. Naarmate een belegger meer winst of verlies heeft, neemt het extra plezier van winst of de extra pijn van verlies snel af. Ook dat zorgt ervoor dat beleggers te lang blijven vasthouden aan verliezers.

De mens is een gewoontedierStel, u moet kiezen tussen zes aande-len met volgende tickers: EWN, CLEM, BAAN, MXY, XGY en TEN. Welke kiest u? De meeste mensen kiezen CLEM, BAAN of TEN omdat ze het meest herkenbaar zijn en dus het meeste vertrouwen oproe-pen. Gevaarlijk voor beleggers, want een tickersymbool zegt niets over de intrin-sieke waarde van een onderneming. Toch toonde onderzoek aan dat deze aandelen bij hun beursintroductie beter presteer-den dan die met onuitspreekbare namen omdat ze op een grotere interesse konden rekenen vanwege het brede publiek?

Als iets goed aanvoelt en vertrouwen schept, maakt dat in onze hersenen de stof dopamine vrij die ervoor zorgt dat we ons goed voelen. Maar onze voorkeur voor vertrouwde dingen zorgt er ook voor dat de mens steevast teruggrijpt naar merknamen en niet snel geneigd is om nieuwe dingen te proberen. Dat maakt van de mens een gewoontedier dat vast-houdt aan een rotbaan, een tegenvallend huwelijk en … een slechte belegging.

Veroordeeld tot kuddegedrag“Er is niets zo storend voor iemands wel-zijn en beoordelingsvermogen als een vriend rijk zien worden”, stelde de Ame-rikaanse econome A. Schwartz. Weinig beleggers blijven langs de zijlijn staan als de sirenenzang van oplopende beurswin-sten weerklinkt. Kuddegedrag leidt tot overdrijvingen … en overdreven paniekre-acties: liever met z’n allen fout, dan alleen vasthouden aan een afwijkende mening.

We hebben liever geen spijtStel: u hebt belegd in aandeel A, maar niet in aandeel B. Uw buurman heeft aandeel B, maar stapt over naar aandeel A. Nadien stijgt de koers van aandeel B met 60%. U hebt allebei dezelfde stijging gemist, maar onderzoek wijst uit dat uw buurman het meeste spijt heeft omdat hij een verkeerde beslissing nam. Spijt is dus het gevolg van iets ‘verkeerds’ doen. En om dat onaan-gename gevoel te voorkomen, doen veel beleggers vaak niets.

Geluk is geen verklaring voor succesGevraagd naar de belangrijkste waarheid, antwoordde Nobelprijswinnaar Daniël Kahneman dat succes de som is van talent en geluk. Veel succes is het resultaat van een beetje meer talent en veel meer geluk. Mensen aanvaarden dat maar moeilijk en willen een andere verklaring voor succes dan toevallig geluk. Vraag uzelf bij een succesvol bedrijf dus altijd af of er bepaalde factoren zijn die het succes voorspelbaar maken.

Hou uzelf onder controle

“We hebben een hekel aan

verliezen.”

29

Risico- en kansberekening zijn niet onze sterkste kantKiest u voor a) een belegging met een 90% kans op 5 000 euro winst en 10% kans op 5 000 euro verlies of voor b) een zekere belegging die 2 000 euro oplevert? Puur rationeel zou een belegger voor optie a moeten kiezen, want de verwachte opbrengst van de eerste belegging is (90% x 5 000 euro) – (10% x 5 000 euro) = 4 000 euro. Toch verkiezen veel beleggers de tweede optie omdat ze risico’s willen mijden. Daardoor laten ze heel wat winstkan-sen liggen, maar diezelfde mensen doen dan weer wel mee aan kansspelle-tjes omdat ze de extreem kleine winstkans sterk overschatten.

Alles is relatiefBeleggers hanteren altijd een referentiepunt. Stel, u hebt vorig jaar het aan-deel B gekocht aan 10 euro. Begin 2014 noteerde het aandeel even aan 50 euro, maar nu is het aandeel 20 euro waard. Uw winst bedraagt vandaag 100%! Hoe voelt u zich? Slecht, want u vindt dat u 30 euro verloren hebt. Uw referentiepunt is namelijk 50 euro en niet de 10 euro die u oorspronkelijk betaalde.

Liever het status quoOmdat verlies zwaarder doorweegt dan een even grote winst, valt het zwaar voor mensen iets in te ruilen (= verlies) voor iets dat mogelijk maar een beetje beter is (= winst). Ze verkiezen dan het status quo. Bovendien zullen beleggers een aandeel dat ze gekocht hebben plots een hogere waarde toe-kennen dan voor men het bezat. Vergelijk het met het cadeau geven van een fles wijn die u al jaren in uw kelder bewaart tegenover een even dure fles die u voor de gelegenheid in de winkel koopt. De fles die u koopt zal emotioneel het minste pijn doen om weg te geven: eens u iets in bezit hebt, weegt de verliesaversie onmiddellijk zwaar door in uw beslissingen.

De wijsheid komt achteraf

Mensen hebben last van ‘hindsight bias’: wijsheid achteraf. Zodra beleggers een koersbeweging zien, zijn ze geneigd te denken dat ze die uitkomst hadden voorzien. Met andere woorden, achteraf herzien ze hun overtuiging over wat ze dachten dat er zou gaan gebeuren en herinneren ze zich niet meer wat hun standpunt was net voor die correctie. En omdat ze hun vroegere visie over de feiten niet meer ‘herinne-ren’, kunnen ze er ook niets uit leren.

1. Ik koopbij de volgendecorrectie.

3. Maar goed dat ikniet heb gewacht!

11. Ach, hetzakt toch weerin elkaar. 12. Had ik het

niet gezegd...

13. Hoekan dit?

15. Hè?

14. Nog meer gekkendie geschoren worden.

5. Aan dezekoers verdubbelik mijn positie.

8. Bij hetvolgende herstelverkoop ik alles.

10. Maar goeddat ik allesheb verkocht.

9. Nu is hetgenoeg.Ik stap eruit!

16. Ik stap weer in.Het is goedkoper dande vorige keer.

7. Ik kan hetniet geloven.Dit is de absolutebodem.

2. Ik koop!

6. Niets aan de hand.Het is een goed aandeel.

4. Deze correctiegebruik ik om mijnpositie te vergroten.

“Had ik het niet gezegd?”

WAARDERINGSRATIO’S

Waarderingsratio’s zijn fi nanciëlekengetallen die eenvoudig en snelinzicht bieden in de relatieve waar-dering van een aandeel en worden vaak gebruikt om sectorgenoten of hele sectoren met elkaar vergelijken.

In deze INDX bekijken we een waar-deringsmaatstaf die voornamelijkvoor industriële bedrijven wordtgebruikt. Het is een gezondheids-indicator die meer gesofi sticeerd is dan de K/W-methode en die vaakdoor professionele analisten wordtgebruikt. De ratio ontleent zijn populariteit aan de relatief gemak-kelijke berekeningswijze en de mogelijkheid om industriële bedrijven, bij voorkeur uit dezelfde sector, met elkaar te vergelijken, maar ze heeft ook een aantal nadelen.

Het rendement op het eigen vermogen (Returnon Equity, afgekort ROE) is een veelgebruiktemaatstaf om in te schatten hoe effi ciënt eenonderneming de beschikbare middelen gebruikt. De ROE is vooral geschikt om bedrijven uit de-zelfde sector met elkaar te vergelijken, omdat de verschillende sectoren nu eenmaal verschillen-de rendementen genereren. De bedrijven zijn bij voorkeur voldoende matuur. Technologie- en bi-otechbedrijven maken in hun beginjaren immers vaak verlies en worden dus beter met andere me-thodes gewaardeerd.

EENVOUD TROEF

De ratio is eenvoudig te berekenen, met cijfers die gemakkelijk te vinden zijn in zowat elke fi nanciële publicatie. In de teller gebruikt u de nettowinst (na belasting) en u deelt dat door het eigen vermogen. Anders dan bij ratio’s zoals koers/winst en koers/boekwaarde geldt voor ROE het credo “hoe hoger, hoe beter”. Concreet: een onderneming met een rendement op het eigen vermogen van 20% maakt

20 euro nettowinst voor elke 100 euro eigen ver-mogen. Op het nieuwe Bolero-platform bieden we een meer uitgebreide Dupont-analyse aan. Die be-lichten we in detail in de volgende INDX.

SCHULDGRAAD WERKT VERSTOREND

Zoals alle ratio’s is ook de Return on Equity niet altijd eenduidig. De dividendpolitiek, aandeleninkoop-programma’s, kapitaalverminderingen en boek-houdkundige regels kunnen het onderliggende beeld vertekenen. Maar de grootste verstoring komt van een eventueel overmatig gebruik van schulden, omdat de ratio geen rekening houdt met de manier waarop een onderneming zich fi nanciert.

Een onderneming met een grote schuldenlast in vergelijking met het eigen vermogen (bv. Telenet) kan het rendement op het eigen vermogen aanzien-lijk opschroeven ten opzichte van zijn sectorgeno-ten. Maar een hogere schuldgraad brengt wel een toegenomen risico op een faillissement met zich mee, vooral wanneer een zwakke conjunctuur de winst fors kan doen terugvallen. Beleggers kijken daarom best ook naar de verhouding tussen schuld en eigen vermogen. Een gezonde balans tussen beide is wenselijk, al is die balans sterk afhankelijk van de sector in kwestie.

KAPITAALOVERSCHOT

De ratio is vooral waardevol in een historische con-text. Een dalende trend is meestal een slecht teken, omdat het kan wijzen op afkalvende winstmarges. Maar het kan ook verklaard worden door een toe-name van het eigen vermogen. Normaal gezien moet dat extra kapitaal een evenredig extra rende-ment voor de aandeelhouder opleveren, maar dat is niet altijd het geval. Soms is er een gebrek aan voldoende interessante investeringsopportunitei-ten. Denk bv. aan Ageas, D’Ieteren of holdings.

TERUGBETALINGEN

Beleggers kunnen in dat geval hopen op een extra dividend of een aandeleninkoopprogramma. De daling van het eigen vermogen die daaruit voort-vloeit, zal de ratio automatisch positief beïnvloe-den. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het bedrijf plots effi ciënter met zijn kapitaal omgaat, noch dat het winstgevender is geworden, maar het levert op korte termijn wel een hoog en mogelijk fi scaal-vriendelijk rendement op.

Ratio ontleed:Return on Equity

26%

5%

-5%

8%

0%

11%

5%

14%

10%

17%

15%

20%

20%

23%

25%

30%

1

1

Ren

dem

ent o

p ei

gen

verm

ogen

(201

5)R

ende

men

t op

eige

n ve

rmog

en (2

015)

30

31

Ratioanalyse inde praktijkWaarderingsratio’s worden vooral gebruiktom in een oogopslag zicht te krijgen op de relatieve waardering van aandelen. Over het algemeen geldt: hoe hoger het cijfer, hoe duurder de waardering. En dat is voor eenrendementsindicator zoals ROE niet anders.

MATURE BEDRIJVEN

Om de ROE-ratio in de praktijk om te zetten, hebt u een lijst van vergelijkbare bedrijven in een mature sector nodig. INDX focust op twee sectoren en selecteerde een handvol kleinhande-laars en telecombedrijven.

Voor elk van deze bedrijven moeten we beschikken over het verwachte rendement op het eigen vermogen en de koers/boek-waarde (zie vorige INDX). We kozen cijfers voor 2015, aange-zien het huidige fi scale jaar alweer op zijn laatste benen loopt en de markt altijd vooruit kijkt. We sorteerden de cijfers op boekwaarde (van laag naar hoog) om een visueel sterke grafi ek te verkrijgen.

VERGELIJKBAAR RENDEMENT

De rechte lijn is een visuele voorstelling van hetzelfde rende-ment bij verschillende niveaus van de koers/boekwaarde. Want als u twee keer de boekwaarde voor een bedrijf betaalt, verwacht u een dubbel zo hoog rendement als voor een bedrijf waarvoor u slechts een keer de boekwaarde betaalt.

Voor de kleinhandelaars stelden we een koers/boekwaarde van 1 gelijk aan een rendement op eigen vermogen van 8,5%; voor de telecomsector kozen we 6,5%. Die keuze werd niet statistisch, maar puur op het gevoel gemaakt: hoe mooier de lijnen door de puntenwolk lopen, hoe makkelijker het resultaat af te lezen is. Bedrijven die boven de rechte lijn liggen, bieden meer waarde dan die onder de lijn en zijn dus relatief goedkoper. Hoe groter de afstand tot de lijn, hoe duurder of goedkoper het bedrijf.

KLEINHANDELAARS

De Britse kleinhandelaars Marks & Spencer, Tesco, J. Sainsbury en het Nederlandse Ahold behoren duidelijk tot de goedkoopst gewaardeerde aandelen in de retailsector. Colruyt en Casino bengelen onderaan, maar het is opvallend dat de meeste spelers relatief dicht bij elkaar noteren.

TELECOMSPELERS

In de telecomsector selecteerden we meer aandelen, maar we sloten wel bedrijven uit omwille van specifi eke redenen. Op Ziggo, Jazztel en Altice loopt een overnamebod, terwijl Telenet en BT Group een negatief eigen vermogen hebben. De grafi ek geeft duidelijk weer dat de goedkopere aandelen te vinden zijn onder TeliaSonera, TDC, Telenor en Telefonica. KPN, Mobistar en Telefonica Deutschland bieden aan de huidige beurskoers het minste waar voor hun koers.

Gegevens per 22 oktober 2014. Bron: FactSet

2 3

4

Koers/Boekwaarde 2015

Koers/Boekwaarde 2015

1

2 3

MachtigMakkelijk

Voor elke belegger

Bolero lanceert de nieuwe standaardin online beleggen!

Nieuw op de beurs? Ervaren belegger? Dankzij de unieke combinatie van gebruiks-gemak en krachtige tools kan elke belegger meteen aan de slag op het vernieuwde www.bolero.be. Bovendien vindt u er de ruimste waaier van nuttige beursinformatieen concrete tips, voor u geselecteerd door ervaren beursexperts.

Met de beursexpertise van

Ontdek het vernieuwde www.bolero.be: bekijk de demo!

INDX 5

Documents

Transcript of INDX 5