Incidentonderzoek: Gebouw met zonnepanelen. Brandweerman krijgt stroomstoot in technische

ruimte.

[op verzoek van het betreffende korps is deze casus anoniem gemaakt]

Doel van dit bericht:

Er zijn nog veel misverstanden over de gevaren van elektriciteit voor hulpverleners. Vaak wordt

gezegd dat blussen gevaarlijk kan zijn, maar in de praktijk is dat niet zo1. Aanraken is wel gevaarlijk.

Samenvatting:

Standaard uitrukpak biedt voldoende bescherming tegen de spanning van zonnepanelen. Maar

onder bepaalde omstandigheden kan toch een gevaarlijke situatie ontstaan:

- natte kleding en natte handschoenen én

- knielen op een natte vloer én

- een beschadigde draad aanraken.

Toedracht:

Brandweerman doet een naverkenning met de warmtebeeldcamera in een technische ruimte. Hij

knielt op de vloer en duwt een hangende kabel opzij. De betonnen vloer is nat en zijn handschoenen

zijn nat.

De kabel is beschadigd en daarom krijgt hij een elektrische schok. De kabel is de verbinding tussen de

zonnepanelen en de omvormer in de technische ruimte. Deze verbinding blijft onder spanning staan

zolang er daglicht op de panelen valt, ook al is de omvormer uitgeschakeld.

Analyse / Reconstructie:

Zonnepanelen kunnen in serie worden geschakeld tot een spanning van circa 600-1000 Volt.

Laarzen en droge handschoenen hebben een zeer hoge weerstand tegen elektriciteit. Een regulier

brandweer-uitrukpak met laarzen en droge handschoenen biedt daarom voldoende bescherming

tegen contact met 1000 volt. Omdat de laarzen zulke hoge weerstand hebben tegen elektriciteit,

maakt het dus ook niet uit hoe de ondergrond er uit ziet; welk materiaal nat/droog etc.

Als de handschoenen en het pak nat zijn en je knielt op de grond, dan maakt je lichaam veel beter

contact met de ondergrond. De weerstand tegen elektriciteit neemt af met een factor 10.000. In

knielhouding met nat pak en natte handschoenen ben je niet meer beschermd tegen de gevaren van

elektriciteit van zonnepanelen.

1 Bij gebonden straal lage druk van minder dan 7 meter kan er een elektrische stroom gaan lopen door de

straal. Deze vloeit naar aarde via de pomp en vormt geen gevaar voor de straalpijpvoerder. Door een sproeistraal loopt helemaal geen stroom. Dat is natuurlijk veiliger.

Methode & technische toelichting

De vloer van de technische ruimte van de incidentlocatie is van beton. Daarom is deze proef ook

gedaan op een natte betonnen vloer.

De proefpersoon neemt een metalen buis in zijn hand. De metalen buis wordt aangesloten aan een

weerstandmeter. De weerstandmeter wordt aan de andere zijde geaard aan de randaarde van een

stopcontact. De weerstandmeter past de meetspanning automatisch aan zodat er geen gevaar kan

zijn voor de proefpersoon.

Droge kleding Rechtop staan Natte vloer Circa 200 Mega Ohm

Droge kleding Knielen Natte vloer Circa 200 Mega Ohm

Handschoen en kniebescherming worden doornat gemaakt

Natte kleding Knielen Natte vloer Circa 0.02 Mega Ohm

Droge kleding heeft een zeer grote weerstand tegen elektriciteit. Bij de metingen in de twee

linkerfoto’s staat er een spanning van 2500 Volt op de metalen buis. Er gaat maar heel weinig stroom

lopen. Dit is zo weinig dat de proefpersoon er niets van merkt.

Zodra de kleding en handschoenen nat worden gemaakt kan stroom gaan vloeien door het water in

de kleding en handschoenen. De weerstand neemt af met een factor 10.000. Bij de meting in de

rechterfoto staat er een spanning van 20 Volt op de metalen buis. De proefpersoon voelt een lichte

tinteling omdat er een kleine stroom loopt.

Was er sprake van levensgevaar bij het incident in de technische ruimte?

Het is lastig om in te schatten of de proef goed overeenkomt met de situatie in de technische ruimte.

De spanning op de zonnepanelen, de ondergrond en de manier waarop de hand contact maakt met

de elektriciteitskabel speelt een grote rol. De inschatting is dat de brandweerman kort is blootgesteld

aan een stroom van maximaal 50 mille Ampère. Dit is pijnlijk en geeft spierkramp, maar niet

levensbedreigend voor een gezonde volwassene.

De ondergrond speelt een belangrijke rol. Als er in nat pak geknield wordt op metalen roosters die

geaard zijn, dan kan bij aanraking van 1000 Volt een levensbedreigende situatie ontstaan.

Welke lessen kunnen getrokken worden?

De reguliere persoonlijke beschermingsmiddelen en reguliere procedures bieden voldoende

bescherming tegen elektriciteit die aangetroffen kan worden bij zonnepanelen. Toch vormt

elektriciteit een bijzonder aandachtspunt voor de veiligheid bij repressief optreden omdat een kleine

afwijking van de procedure een gevaarlijke situatie kan opleveren.

m.bertels@phlogiston.eu