IMPACT WATERBODEMS OP DOELREALISATIE …€¦ · uitvoering die uiterlijk in 2012 worden afgerond:...

IMPACT WATERBODEMS OP DOELREALISATIE OPPERVLAKTEWATERKWALITEIT

WATERSCHAP DE DOMMEL

29 februari 2012

076315856:0.1 ‐ Definitief

C01013.000063.0120

Impact waterbodems op doelrealisatie oppervlaktewaterkwaliteit

076315856:0.1 - Definitief ARCADIS 1



Inhoud

1 Inleiding ____________________________________________________________________________________________ 4

1.1 Aanleiding __________________________________________________________________________________ 4

1.2 Doel van de studie _________________________________________________________________________ 5

1.3 Aanpak ______________________________________________________________________________________ 6

1.3.1 Methode _________________________________________________________________________ 6

1.3.2 Schaalniveau ____________________________________________________________________ 7

2 Probleemverkenning ___________________________________________________________________________ 10

2.1 Selectie indicatorparameters ____________________________________________________________ 10

2.2 Normen en doelstellingen _______________________________________________________________ 11

2.3 Beoordeling huidige situatie ____________________________________________________________ 15

3 Beoordelingsmethodiek _______________________________________________________________________ 18

3.1 Fosfaat _____________________________________________________________________________________ 18

3.2 Zuurstof ____________________________________________________________________________________ 19

3.3 Koper (totaal) _____________________________________________________________________________ 22

3.4 Zware metalen (opgelost) ________________________________________________________________ 24

3.5 Macrofauna ________________________________________________________________________________ 26

4 Beoordeling impact waterbodems ___________________________________________________________ 28

4.1 Fosfaat _____________________________________________________________________________________ 28

4.1.1 Invoer ___________________________________________________________________________ 28

4.1.2 Resultaten ______________________________________________________________________ 28

4.2 Zuurstof ____________________________________________________________________________________ 30

4.2.1 Invoer ___________________________________________________________________________ 30

4.2.2 Resultaten ______________________________________________________________________ 31

4.3 Koper (totaal) _____________________________________________________________________________ 32

4.3.1 Invoer (SEDIAS) _______________________________________________________________ 32

4.3.2 Resultaten ______________________________________________________________________ 33

4.4 Zware metalen (opgelost) ________________________________________________________________ 34

4.4.1 Invoer ___________________________________________________________________________ 34

4.4.2 Resultaten ______________________________________________________________________ 34

4.5 Macrofauna ________________________________________________________________________________ 36

4.5.1 Invoer ___________________________________________________________________________ 36

4.5.2 Resultaten ______________________________________________________________________ 37

5 Discussie _________________________________________________________________________________________ 38

6 Conclusies en aanbevelingen ________________________________________________________________ 42

6.1 Conclusies _________________________________________________________________________________ 42

6.2 Aanbevelingen ____________________________________________________________________________ 46

7 Literatuur _________________________________________________________________________________________ 50



Bijlage 1 Onderscheiden waterlopen en beoordelingsniveau _______________________________ 52

Bijlage 2 Doelrealisatie huidige situatie ________________________________________________________ 54

Bijlage 3 Recent uitgevoerde waterbodemsaneringen ________________________________________ 56

Bijlage 4 Beschikbare EBEO‐klassebeoordelingen saprobie‐macrofauna 2010 ____________ 58

Bijlage 5 Beoordelingsresultaten fosfaat _______________________________________________________ 60

Bijlage 6 Beoordelingsresultaten zuurstof _____________________________________________________ 62

Bijlage 7 Beoordelingsresultaten koper (totaal) _______________________________________________ 64

Bijlage 8 Beoordelingsresultaten zware metalen (opgelost) _________________________________ 66

Bijlage 9 Beoordelingsresultaten macrofauna _________________________________________________ 68

Bijlage 10 Samenvatting beoordelingen per waterloop ________________________________________ 70

Bijlage 11 Invoergegevens SEDIAS ______________________________________________________________ 72

Bijlage 12 Alternatieve beoordelingssystematiek voor fosfaat _______________________________ 100

Bijlage 13 Kaarten _________________________________________________________________________________ 102

Colofon _______________________________________________________________________________________________ 104



1.1 AANLEIDING

Waterschap De Dommel is al jaren actief in de aanpak van waterbodemverontreiniging, met

name gericht op microverontreinigingen.

Onderdelen uit deze aanpak zijn:

saneren van trajecten van de rivier De Dommel;

aanleg en onderhoud van zandvangen en slibvangen;

verwijdering van sterk verontreinigd sediment in het kader van inrichtingsprojecten

(werk met werk maken).

In veel gevallen betreft dit verontreinigingen met zware metalen die te herleiden zijn tot

industriële activiteiten in het verleden. In de omgeving van Tilburg heeft afvalwater uit

leerlooierijen geleid tot verontreinigingen met chroom en nikkel, vooral in het stroomgebied

van de Voorste Stroom, Essche Stroom en Zandleij. In De Kempen heeft de eeuwenlange

aanwezigheid van zinkverwerkende industrie nabij de oorsprong van een aantal beken op

grote schaal geleid tot verhoogde zink‐ en cadmiumconcentraties. In deze omgeving zijn

veel saneringen in samenwerking met het projectbureau Actief Bodembeheer de Kempen

(ABdK) gedaan. Dergelijke ingrepen werden in het verleden uitgevoerd in het kader van de

Wet Bodembescherming, waarbij een normatieve en saneringsgerichte aanpak van

toepassing was. De mate van verontreiniging van de waterbodem (geconstateerde

overschrijdingen van grenswaarden) was hierbij bepalend.

Met de inwerkingtreding van de Waterwet is er een nieuwe definitie voor het criterium voor

de aanpak van waterbodemverontreiniging ontstaan. Onder de Waterwet wordt het beheer

van de waterbodem gereguleerd vanuit het watersysteembeheer, waarbij de waterbodem

gezien wordt als een integraal onderdeel van het watersysteem. Aanpak van de waterbodem

is gewenst wanneer de waterbodemkwaliteit een knelpunt vormt bij het bereiken van de

doelstellingen ten aanzien van waterkwaliteit en ecologie (aquatisch en terrestrisch). Het gaat

hierbij om algemene kwaliteitseisen (zoals KRW‐doelen) en doelen die voortkomen uit

specifieke gebruiksfuncties (bijvoorbeeld zwemwater, natuur of viswateren).

WATERBODEMBEHEERPLAN

De kaders voor het strategische en operatieve waterbodembeheer bij Waterschap De Dommel zijn

beschreven in het Waterbodembeheerplan 2006 (Waterschap De Dommel, 2006). De noodzaak voor

het nemen van maatregelen wordt in dit plan vooral bepaald door de Wet Bodembescherming.

Voor sterk verontreinigde waterbodems is aan de hand van een beoordeling van ernst en urgentie

(aanwezigheid van risico’s) en specifieke gebiedskenmerken een afweging gemaakt van

noodzakelijke saneringsmaatregelen.

1 Inleiding

HOOFDSTUK



Het Waterbodembeheerplan wordt thans geëvalueerd door het waterschap. Inmiddels kan al wel

gesteld worden dat het huidige plan niet meer op alle aspecten passend is als gevolg van diverse

aanpassingen in wet- en regelgeving (Waterwet, Besluit Bodemkwaliteit). Wat wel overeind blijft is de

visie hoe het waterbodembeheer gebiedsspecifiek uitgevoerd kan worden, rekening houdend met een

integrale benadering van het totale watersysteem.

De saneringsmaatregelen uit het waterbodembeheerplan zijn grotendeels overgenomen in het huidige

KRW-stroomgebiedbeheerplan en het Waterbeheerplan 2010-2015 van Waterschap De Dommel.

De afgelopen jaren zijn diverse waterbodemsaneringen uitgevoerd, veelal in combinatie met

beekherstel. De koppeling van waterbodemsanering aan herinrichting is ook als voorkeursvariant

benoemd in het Waterbodembeheerplan. Hierdoor kunnen maatregelen in de waterbodem zo efficiënt

mogelijk verricht worden (‘werk met werk maken’). Eind 2011 zijn er nog 2 waterbodemsaneringen in

uitvoering die uiterlijk in 2012 worden afgerond: de Essche Stroom en de Dommel door Eindhoven.

Bron: Van Lokven, 2011.

Recent is onder andere in het Stroomgebiedbeheerplan Maas 2009‐2015 (Projectteam

stroomgebiedbeheerplannen, 2009) de actuele toestand van het watersysteem vastgesteld.

Daarbij is geconstateerd dat in grote delen van het watersysteem van Waterschap De Dommel

nog niet aan alle doelstellingen voor o.a. nutriënten, zware metalen en ecologie wordt

voldaan. In een deel van deze waterlopen heeft de afgelopen jaren al sanering van de

verontreinigde waterbodems plaatsgevonden, maar niet overal (een overzicht van de

relevante, recent uitgevoerde saneringen is opgenomen in bijlage 3). Het waterschap staat

voor de opgave om deze doelstellingen de komende jaren samen met de gebiedspartners te

realiseren. Hiervoor is van belang om inzicht te hebben in de mogelijke rol die de

waterbodem speelt in de problematiek.

1.2 DOEL VAN DE STUDIE

Het doel van het onderzoek is met bestaande gegevens vast te stellen in welke delen van het

watersysteem binnen het beheergebied van Waterschap De Dommel de kwaliteit van de

waterbodem een rol speelt bij het niet behalen van doelstellingen door waterkwaliteit en

aquatische ecologie.

Hiervoor worden de volgende onderzoeksvragen onderscheiden:

1. In hoeverre voldoet de huidige toestand van waterkwaliteit en aquatische ecologie aan

de betreffende doelstellingen voor het watersysteem?

2. In hoeverre kan worden aangetoond dat de toestand van de waterbodem (mede)

bepalend is voor het niet realiseren van doelstellingen?



1.3 AANPAK

1.3.1 METHODE

In de Invoeringswet Waterwet is aangekondigd dat een toetsingskader wordt ontwikkeld

om vast te stellen of de waterbodem het realiseren van doelstellingen voor een bepaalde

chemische en ecologische kwaliteit, als onderdeel van de gebiedskwaliteit, in de weg staat.

Om hier invulling aan te geven hebben Rijkswaterstaat Waterdienst en Deltares recent de

Handreiking Beoordelen Waterbodems opgesteld (Hin et al., 2010; verder aangeduid als ’de

handreiking’). Hiermee kunnen, mits de juiste gegevens beschikbaar zijn, kwalitatieve

uitspraken over de impact van de waterbodem worden gedaan. Het instrument is echter niet

bruikbaar om uitspraken te doen over de relatieve bijdrage van de waterbodem ten opzichte

van andere bronnen. Waterschap De Dommel heeft de wens uitgesproken om bij

voorliggend onderzoek zo veel mogelijk gebruik te maken van dit instrument.

De handreiking kent twee mogelijke invalshoeken: een benadering vanuit vastgestelde

overschrijdingen van de normen voor oppervlaktewaterkwaliteit en een benadering vanuit

geconstateerde waterbodemverontreinigingen (zie Figuur 1). Als er gegevens omtrent de

oppervlaktewaterkwaliteit beschikbaar zijn, heeft de eerste benadering de voorkeur.

Dit is het geval.

Bij de handreiking hoort een ondersteunend spreadsheet: SEDIAS (afkorting voor sediment

assistent). Dit instrument vereenvoudigt het beoordelen van de invloed van de waterbodem,

door het standaardiseren van de gemeten waterbodemsamenstelling en het berekenen van

de benodigde toetswaarden.

De handreiking beperkt zich tot de effecten van stoffen. Het instrument bevat geen

methoden om de invloed van fysische factoren, zoals zuurstof, doorzicht, hydromorfologie

en substraattype, op de doelen te bepalen. Ook sluit de gegevensbeschikbaarheid niet in alle

gevallen optimaal aan bij de voorschriften in de handreiking. Om die reden is de methodiek

op enkele punten aangevuld of aangepast. Dit wordt verder beschreven in hoofdstuk 2.

Figuur 1

Vertrekpunten bij het

onderzoek naar de invloed

van de waterbodem

volgens de handreiking:

(1) de kwaliteitsdoelen of

normen zijn niet bereikt, of

(2) de waterbodem is

verontreinigd en het

vermoeden bestaat dat

kwaliteitsdoelen of –

normen niet zijn bereikt.

(bron: Hin et al., 2010)



1.3.2 SCHAALNIVEAU

De voornaamste doelstellingen voor de (fysisch‐)chemische en ecologische waterkwaliteit

komen voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Voor de beoordeling van de

toestand van het watersysteem is dit opgeknipt in ‘waterlichamen’. Het watersysteem van

Waterschap De Dommel kent in totaal 27 waterlichamen, die in veel gevallen uit meerdere

waterlopen bestaan. Voor de officiële KRW‐rapportages aan de Europese Commissie

worden deze als één waterlichaam met een uniforme typering en uniforme doelstellingen

gezien. In de praktijk is er echter ook tussen deze waterlopen sprake van variatie in

typologie, specifieke belastingen, waterkwaliteit en ecologie. Het waterschap hanteert in zijn

beleid daarom een meer gedetailleerde indeling van het watersysteem. Deze is opgenomen

in de kaarten 5 en 6 van het Waterbeheerplan 2010‐2015 (zie Figuur 2 ter illustratie).

Het waterschap wil voor deze waterlopen in beeld brengen in hoeverre de waterbodem hier

een belemmering vormt voor de (ecologische) waterkwaliteit. Het is echter niet de bedoeling

dat hiervoor in het veld nieuwe gegevens moeten worden ingewonnen. De beoordeling

moet worden uitgevoerd op basis van reeds beschikbare gegevens. Dit legt beperkingen op

aan het schaalniveau waarop de beoordeling uitgevoerd kan worden. Niet van alle

weergegeven waterlopen zijn voldoende gegevens voorhanden. Om het doelbereik te

beoordelen zijn er veelal wel voldoende gegevens beschikbaar, met name van de fysisch‐

chemische waterkwaliteit (en in mindere mate van de ecologische kwaliteit). Van de

waterbodemkwaliteit zijn echter veel minder gegevens beschikbaar. Een deel van de

waterlopen kan daarom niet beoordeeld worden, of alleen door deze te clusteren met

andere waterlopen of door gebruik te maken van gegevens van een andere waterloop.

In overleg met het waterschap is besloten om de in bijlage 1 gepresenteerde indeling van het

watersysteem in waterlopen en de daarbij genoemde beoordelingswijze aan te houden.

Dit leidt ertoe dat 55 waterlopen worden onderscheiden, waarvan er 26 op basis van ‘eigen’

waterbodemgegevens als individuele waterloop beoordeeld kunnen worden.

Figuur 2

Kaart 5 uit het

waterbeheerplan

2010-2015: KRW-typen

per beektraject

(bron: Waterschap De

Dommel, 2009)



Vier waterlopen kunnen niet beoordeeld worden, omdat er geen geschikte gegevens

beschikbaar zijn en er ook geen vergelijkbare waterloop in de omgeving ligt. De overige

waterlopen worden indirect beoordeeld, met gebruikmaking van waterbodemgegevens uit

een andere waterloop.



2.1 SELECTIE INDICATORPARAMETERS

Het onderzoeken van de invloed van de waterbodem op de doelstellingen voor

oppervlaktewaterkwaliteit is niet voor alle parameters zinvol: er moet sprake zijn van een

aannemelijk verband tussen de waterbodemkwaliteit en de doelparameter. Daarnaast is het

niet zinvol om voor alle individuele stoffen en parameters waarvoor de doelstellingen niet

gehaald worden na te gaan in hoeverre dit een relatie heeft met de waterbodem. In dat geval

ligt het voor de hand om enkele indicatorparameters te kiezen. Deze staan model voor de

invloed van de waterbodem op deze en andere, soortgelijke parameters.

Op basis van de bekende, veel voorkomende overschrijdingen van normen en doelstellingen

voor oppervlaktewaterkwaliteit (vastgesteld in het kader van de KRW) zijn in overleg met

Waterschap De Dommel de volgende indicatoren vastgesteld:

Nutriënten: fosfaat (P).

Zuurstof (O2).

Zware metalen: koper (Cu), cadmium (Cd), nikkel (Ni) en zink (Zn).

Ecologie: macrofauna (met het blote oog zichtbare ongewervelde waterdiertjes).

NIET GESELECTEERDE PARAMETERS

Ook aan de doelstellingen voor stikstof (N), temperatuur, vis en macrofyten wordt op veel plekken niet

voldaan. Hoewel ook deze parameters mogelijke relaties met de waterbodem kennen, zijn ze echter

niet geselecteerd als indicator. Hierna wordt besproken waarom.

De waterbodem bevat zowel stikstof als fosfaat. Beide kunnen tot eutrofiëringsproblemen leiden.

In tegenstelling tot fosfaat kan stikstof zich echter niet in grote hoeveelheden in de waterbodem

ophopen. Het stikstofgehalte in de waterbodem past zich snel aan als de externe belasting verandert.

Daarnaast verdwijnt stikstof ook uit het watersysteem ten gevolge van denitrificatie (vooral in de

waterbodem). Ingrepen in de waterbodem zijn daarom voor stikstof niet efficiënt, maatregelen moeten

zich vooral op het reduceren van de externe belasting richten (Hin et al., 2010). Om die reden is voor

stikstof ook geen beoordelingsmethodiek in de handreiking opgenomen.

De waterbodem heeft geen directe oorzakelijke relatie met eventuele overschrijdingen van de

doelstellingen voor temperatuur. Andersom kan een hoge temperatuur wel tot verandering van

processen in de waterbodem leiden. Als dit echter tot problemen leidt met bijvoorbeeld nutriënten of

zuurstof, dan blijkt dit uit de normtoetsing voor die parameters.

2 Probleemverkenning

HOOFDSTUK



Vis is gevoelig voor zuurstofloosheid of zuurstofarme condities. Deze situaties kunnen zich voordoen

wanneer de organische belasting tijdelijk sterk toeneemt, bijvoorbeeld door overstortgebeurtenissen bij

hevige neerslag, of wanneer er langdurig sprake is van een met sneeuw bedekte ijslaag. Ook lage

stroomsnelheden in combinatie met een grote zuurstofvraag van de waterbodem kunnen grote

gevolgen hebben voor de visgemeenschap. Dit effect wordt echter meegenomen in de beoordeling

van de zuurstofhuishouding. Daarnaast is vis maar beperkt plaatsgebonden en zijn er relatief weinig

gegevens over de visstand beschikbaar. Het is hierdoor erg lastig om betrouwbare uitspraken over de

invloed van de waterbodem op de visstand te doen.

Ook macrofyten kunnen zeer verschillende eisen stellen aan de samenstelling van de waterbodem,

bijvoorbeeld ten aanzien van kalkrijkdom en het organisch stofgehalte. Dit kan er de oorzaak van zijn

dat de maximale soortenrijkdom niet wordt gehaald. Andersom kunnen macrofyten op verschillende

manieren een stabiliserende werking hebben op de waterbodem en de nutriëntenhuishouding, met

name via concurrentie met algen om nutriënten en via de beperking van bodemopwerveling.

Deze relaties zijn in stromende wateren echter niet allemaal even belangrijk. Bovendien is de relatie

met de waterbodem niet beschreven in de handreiking. Om die redenen wordt de relatie tussen de

waterbodem en het doelbereik voor macrofyten ook in dit rapport niet verder beoordeeld.

Een andere biologische parameter die niet als indicator is geselecteerd is fytoplankton (vrij in het

water zwevende algen). In (nagenoeg) stilstaande wateren, zoals de kanalen, is fytoplankton een

goede indicator voor de mate van eutrofiëring. Algen kunnen snel reageren op hoge

nutriëntenconcentraties in het oppervlaktewater en kunnen hierdoor sterk gaan domineren boven de

hogere waterplanten. In situaties waarin sprake is van algenbloei door nutriëntenconcentraties, zal

meestal niet aan de doelstellingen voor fytoplankton worden voldaan. Nalevering van nutriënten uit de

waterbodem kan hierin een belangrijke sleutelfactor zijn. Fytoplankton wordt echter niet beoordeeld in

stromende wateren. Dit betreft verreweg het grootste deel van de wateren binnen het beheergebied

van Waterschap De Dommel. Om die reden wordt het effect van eutrofiëring uitsluitend beoordeeld

middels fosfaat.

Van alle biologische soortgroepen komt het effect van toxische stoffen het sterkst tot uiting

in de soortenaantallen en –diversiteit van de macrofauna (Hin et al., 2010). Deze groep leeft

namelijk in of op de waterbodem en wordt daardoor in hoge mate blootgesteld aan

verontreinigingen.

2.2 NORMEN EN DOELSTELLINGEN

Het eindoordeel voor de algehele toestand van een oppervlaktewaterlichaam wordt binnen

de KRW‐systematiek bepaald door de chemische en de ecologische toestand. Deze worden

bepaald door toetsing van een aantal stoffen, parameters en kwaliteitselementen aan de

hiervoor vastgestelde normen en doelstellingen, zoals geschematiseerd in Figuur 3.



Biologische kwaliteitselementen

Voor de ecologische toestand zijn de biologische kwaliteitselementen (hoofdgroepen)

leidend. Als hiervoor alle afgeleide doelstellingen voor het waterlichaam worden bereikt,

vormen overschrijdingen voor overige parameters onder de ecologische toestand geen

probleem.

Voor zoete oppervlaktewateren worden de volgende biologische kwaliteitselementen

onderscheiden:

Macrofauna.

Fytoplankton (alleen in stilstaande wateren).

Overige waterflora (macrofyten en fytobenthos).

Vis.

Voor natuurlijke wateren gelden landelijke doelen: de Goede Ecologische Toestand (GET).

Een waarde op de maatlat voor natuurlijke wateren wordt een ecologisch kwaliteitsratio

(EKR) genoemd. In het beheergebied van Waterschap De Dommel komen vanwege

hydromorfologische ingrepen in het verleden echter geen natuurlijke wateren voor, maar

zijn alle wateren ingedeeld als sterk veranderd of kunstmatig. Voor deze wateren gelden

van het GET afgeleide, ecologische doelen. Deze doelen worden uitgedrukt op een maatlat

met een schaal van 0 (zeer slecht) tot 1 (zeer goed; het Maximaal Ecologisch Potentieel).

De KRW‐doelstelling wordt het GEP (Goed Ecologisch Potentieel) genoemd. Dit komt

overeen met een ecologische score (ES) van 0,6 op deze maatlat voor sterk veranderde en

kunstmatige wateren.

Figuur 3

Kwaliteitselementen en

hun plaats binnen de

beoordeling van de

toestand van

oppervlaktewaterlichamen

volgens de KRW

(bron: Werkgroep MIR,

2008)



De hoogte van het GEP ten opzichte van het GET (goede toestand afgemeten op de maatlat

voor natuurlijke wateren) kan tussen waterlichamen verschillen, afhankelijk van de mate

waarin afwijkingen van de natuurlijke toestand door middel van maatregelen omkeerbaar

worden geacht. Een en ander is geïllustreerd in Figuur 4.

Fysisch‐chemische parameters

Binnen de KRW‐kaders zijn normen voor verschillende algemeen fysisch‐chemische

parameters afgeleid, onder andere voor de zuurstofverzadiging en voor de nutriënten

stikstof en fosfaat. Evenals bij de biologische parameters is er een normwaarde voor het GEP

afgeleid. Hieraan moet minimaal worden voldaan voor het bereiken van een goede toestand

voor het waterlichaam De hoogte van de normwaarde is afhankelijk van het watertype.

De betreffende doelstellingen voor de watertypen in het beheergebied van Waterschap De

Dommel zijn weergegeven in Tabel 1.

Parameter Stromende wateren (R) Kanalen (M)

R4 R5, R6 M3 M6b M20

Totaal stikstof (mg N/l) zomerhalfjaargemiddelde

4,0 4,0 2,8 3,8 0,9

Totaal fosfaat (mg P/l) zomerhalfjaargemiddelde

0,12 0,14 0,15 0,25 0,03

Zuurstofverzadiging (%) zomerhalfjaargemiddelde

50 – 100 70 - 120 40 - 120 40 - 120 60 - 120

Figuur 4

Relatie tussen de maatlat

voor natuurlijke wateren en

de maatlat voor sterk

veranderde en

kunstmatige wateren.

De blauwe getallen en de

getallen in het rode kader

zijn opgenomen als

voorbeelden voor

klassegrenzen en het

verband tussen de EKR en

de ecologische score.

Tabel 1

Relevante GEP-

doelstellingen voor fysisch-

chemische parameters



Zware metalen

Voor de zware metalen gelden normen worden de concentraties in water getoetst aan

normwaarden uit het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (Bkmw 2009).

Hieraan moet worden voldaan voor het bereiken van een goede toestand voor het

waterlichaam. De betreffende normen zijn weergegeven in Tabel 2.

Stof Norm jaargemiddelde

concentratie (µg/l)

Norm maximaal

aanvaardbare

concentratie (µg/l)

Norm 90-percentiel

(µg/l)

Cadmium (na filtratie) Afh. van hardheid*:

≤ 0,08 (klasse 1)

0,08 (klasse 2)

0,09 (klasse 3)

0,15 (klasse 4)

0,25 (klasse 5)

Afh. van hardheid*:

≤ 0,45 (klasse 1)

0,45 (klasse 2)

0,6 (klasse 3)

0,9 (klasse 4)

1,5 (klasse 5)

Nikkel (na filtratie) 20

Koper (totaal gehalte) 3,8

Zink (na filtratie) 7,8 15,6

*Voor cadmium en zijn verbindingen zijn de richtwaarden afhankelijk van de hardheid van het water,

ingedeeld in de volgende klassen: klasse 1: < 40 mg CaCO3/l, klasse 2: 40 tot < 50 mg CaCO3/l, klasse 3:

50 tot < 100 mg CaCO3/l, klasse 4: 100 tot < 200 mg CaCO3/l en klasse 5: ≥200 mg CaCO3/l.

Cadmium en nikkel zijn prioritaire stoffen. Hiervoor zijn op Europees niveau normen

vastgesteld. Er wordt getoetst aan een norm voor de jaargemiddelde concentratie.

Voor cadmium is er daarnaast ook een norm voor de maximaal aanvaardbare concentratie

(MAC) afgeleid. De hoogte van de normwaarden voor cadmium is bovendien afhankelijk

van de waterhardheid.

De normen voor koper en zink zijn op landelijk niveau vastgesteld. Voor koper wordt

getoetst aan een norm voor het 90‐percentiel. Voor zink wordt getoetst aan een norm voor

de jaargemiddelde concentratie en aan een MAC‐waarde.

Voor toetsing van cadmium, nikkel en zink dienen de monsters eerst gefiltreerd worden

over een 0,45 μm‐filter, voordat ze geanalyseerd worden. Hierdoor wordt alleen op basis

van de opgeloste fractie getoetst.

De EU heeft vooralsnog ruimte gegeven om voor zware metalen een alternatieve

toetsingswijze toe te passen, gebaseerd op de biologische beschikbaarheid. Dit is de tweede

lijnstoetsing voor zware metalen. Hierbij wordt de gemeten concentratie gekoppeld aan de

maximaal toelaatbare belasting van organismen voor het specifieke metaal op de locatie.

Hiervoor worden alternatieve normen, zogenaamde HC5 waarden (Hazardous

Concentration for 5% of organsims), gebruikt. Deze zijn afhankelijk van het gehalte DOC

(opgelost organisch koolstof). De berekeningswijze voor deze locatiespecifieke normen en

de randvoorwaarden voor toepassing zijn weergegeven in Tabel 3.

Tabel 2

Normen voor zware

metalen in

oppervlaktewater



Stof Formule voor berekening

HC5 (µg/l)

Randvoorwaarde pH Randvoorwaarde

hardheid (mg/l CaCO3)

Koper 3,0 x DOC (mg/l) + 3,5 6,0 – 8,5 10 – 360

Nikkel 1,8 x DOC (mg/l) + 12,6 5,9 – 8,2 6 – 320

Zink 4,2 x DOC (mg/l) + 15,6 6,0 – 9,0 24 – 250

Toetsing van de gemeten metaalconcentratie aan de HC5‐normwaarde vindt plaats door de

gemeten concentratie (na filtratie!) te delen door deze HC5‐waarde. Indien het quotiënt

kleiner is dan 1, wordt aan de norm voldaan.

2.3 BEOORDELING HUIDIGE SITUATIE

Voor alle geselecteerde indicatorparameters is beoordeeld in hoeverre de waterkwaliteit van

de waterlopen in de huidige situatie aan de normen en doelstellingen voldoet.

De beoordeling van de (fysisch‐)chemische waterkwaliteit is hierbij gebaseerd op

gemiddelde toetswaarden voor de jaren 2005 t/m 2009. Dit geldt voor alle parameters, met

uitzondering van macrofauna. Daarbij zijn de gegeven van alle beschikbare

waterkwaliteitsmeetpunten per waterloop gemiddeld tot één toetswaarde, die representatief

wordt geacht voor de gehele waterloop.

Voor macrofauna is het doelbereik gebaseerd op het meest recente monitoringsjaar, 2010 of

2009. De benodigde EKR‐scores zijn afkomstig uit jaarrapportages ten aanzien van

hydrobiologisch onderzoek (Moeleker, 2010; Sanabria, 2011). Indien er zich binnen een

waterloop meerdere meetpunten bevinden, zijn de EKR‐scores hiervan voor de beoordeling

gemiddeld.

De resultaten van de toetsing zijn weergegeven in bijlage 2. Hierbij zijn de vastgestelde

toetswaarden per parameter weergegeven. Door middel van kleuren is weergegeven in

hoeverre aan de doelstelling wordt voldaan. In Tabel 4 is de gehanteerde kleurcodering

verklaard.

Kleur Macrofauna, zuurstof en totaal-fosfaat Zware metalen

Zeer goede toestand Goede toestand (voldoet aan norm)

Goede toestand (voldoet aan GEP) -

Matige toestand -

Ontoereikende toestand -

Slechte toestand Slechte toestand (voldoet niet aan norm)

Uit bijlage 2 blijkt het volgende:

Slechts in één van de waterlopen (Keersop) waarvoor macrofaunagegevens bekend zijn

wordt voldaan aan de GEP‐doelstelling. In de overige waterlopen is de toestand matig of

ontoereikend. In een aantal waterlopen ligt de huidige kwaliteit niet ver onder het GEP.

In 11 van de 55 waterlopen is de zuurstofhuishouding onvoldoende op orde. Het

gemiddelde verzadigingspercentage ligt hier lager dan de doelstelling. In de meeste

waterlopen valt de zuurstofverzadiging in de klasse ‘zeer goed’.

Tabel 3

Berekeningswijze voor

locatiespecifieke normen

voor zware metalen

Tabel 4

Kleurcodering doelbereik

(behorend bij bijlage 2)



In 35 van de 55 waterlopen wordt niet voldaan aan de GEP‐doelstelling voor totaal‐

fosfaat. De mate van normoverschrijding varieert sterk.

De cadmium‐ en nikkelconcentraties voldoen in respectievelijk 23 en 12 van de 55

waterlopen niet aan de reguliere normen. Aan de reguliere normen voor koper en zink

wordt slechts in enkele waterlopen voldaan.

Uit de 2e‐lijnstoetsing van de zware metalen, met correctie voor biologische

beschikbaarheid, blijkt dat de problematiek veel minder omvangrijk is dan op basis van

de reguliere normtoetsing wordt vastgesteld. Koper laat volgens deze methode geen

normoverschrijdingen meer zien; zink en nikkel nog in een beperkt aantal waterlopen.

Verdere beoordeling van de impact van de waterbodem op de waterkwaliteit in een

waterloop vindt alleen plaats voor parameters die niet aan de (reguliere) norm of

doelstelling voldoen (kleur: rood, oranje of geel). Voor metalen waarbij meerdere normen

zijn vastgesteld (bijvoorbeeld voor jaargemiddelde en MAC‐waarde) wordt een verdere

beoordeling uitgevoerd wanneer tenminste aan één van deze normen niet wordt voldaan

(worst case of ‘one out, all out’ benadering).



3.1 FOSFAAT

De beoordelingsmethodiek voor de invloed van de waterbodem op de fosfaatconcentraties

in oppervlaktewater zijn gebaseerd op de naleveringspotentie van het sediment. Voor het

bepalen van deze potentie zijn naast het totaalgehalte van fosfor (P) vooral de totaalgehalten

van ijzer (Fe) en zwavel (S) in de toplaag van de waterbodem van belang. Daarnaast kan ook

het aluminiumgehalte (Al) van belang zijn (De Bruijne & Van de Weerd, 2009). Fosfor kan in

de waterbodem gebonden worden aan ijzer‐ of aluminium(hydr)oxiden. Als er echter

zwavel aanwezig is, kunnen ijzersulfiden (FeS) worden gevormd en neemt de

bindingscapaciteit voor P af. Bij een overmaat aan zwavel wordt al het aanwezige ijzer

vastgelegd als FeS en kan het niet bijdragen aan de P‐binding. De beoordelingsmethodiek in

de handreiking is op dit mechanisme gebaseerd. De invloed van aluminium is hierbij

verwaarloosbaar geacht.

In de handreiking wordt voor wateren met een verblijftijd die ≥ 90% van de tijd kleiner is

dan één maand gesteld dat de interne belasting (nalevering vanuit de waterbodem)

ondergeschikt is aan de externe belasting (aanvoer van bovenstrooms, uit‐ en afspoeling van

omliggende percelen etc.). De stromende wateren en kanalen in het beheergebied van

Waterschap De Dommel voldoen doorgaans aan dit criterium. Dit betekent dat de

verwachte invloed van nalevering per definitie gering is. De gehanteerde verblijftijdsgrens

van een maand is echter relatief arbitrair gekozen. De verblijftijd is bovendien afhankelijk

van de grootte (lengte) van het gekozen watersysteem (deze varieert nogal tussen de in dit

rapport beoordeelde waterlopen). Om deze reden en omdat het interessant is om inzicht te

krijgen in de verschillen binnen het beheergebied is ervoor gekozen om de

naleveringspotentie toch in beeld te brengen. Daarnaast is er in veel van de beekdalen

sprake van een kwelsituatie. Aanvoer van ijzer‐, aluminium of sulfaatrijk grondwater kan

de fosfaatbalans sterk beïnvloeden. Bovendien stimuleert een positieve kweldruk een flux

van opgeloste stoffen richting de waterfase. De aanvoer van stoffen kan daarbij tot uiting

komen in de gemeten samenstelling van de waterbodem. Om rekening te houden met de

overwegende transportrichting in de waterbodem is het beoordelingsschema uit de

handreiking (figuur 3.9 in Hin et al., 2010) aangevuld met het criterium ‘kweltype’, zie

Figuur 5. Als er (vrijwel) uitsluitend sprake is van infiltratie, is de fosfaatflux van

waterbodem naar waterfase nihil (en is de naleveringspotentie laag).

In de praktijk is de beschikbaarheid van gegevens over de gehalten van P, Fe en S in de

waterbodem zeer beperkt. Deze parameters zijn in het verleden niet opgenomen in de

standaard analysepakketten voor waterbodems.

3 Beoordelingsmethodiek

HOOFDSTUK



Gegevens over het aluminiumgehalte zijn nog zeldzamer: dit is slechts in één studie

onderzocht, in de Dommel, de Keersop en de Run (Thomas, 2007).

De beschikbare meetresultaten zijn naar verwachting vooral verkregen door middel van

totaalontsluiting. Hiermee worden ook de niet voor binding en nalevering beschikbare

fracties gemeten. Beter is het om een oxalaatextractie toe te passen, waarbij alleen de wel

beschikbare fracties worden bepaald (De Bruijne & Van de Weerd, 2009). In de studie van

Thomas (2007) zijn onder andere deze beide methoden toegepast. Met de oxalaatextractie

liggen de gemeten fosfaat‐ en ijzergehalten in de ordegrootte van enkele procenten van de

met de totaalontsluiting gevonden waarden (gemiddeld 2,3% voor Fe en 3,8% voor P).

Het KRW‐Innovatieproject ‘BaggerNUT’ zal meer licht werpen op de voorspellende waarde

van deze methodiek.

3.2 ZUURSTOF

De handreiking beperkt zich tot de effecten van stoffen in de waterbodem op de realisatie

van waterkwaliteitsdoelstellingen en biedt geen handvatten voor de beoordeling van de

invloed van de waterbodem op de zuurstofhuishouding. Om hierover toch een uitspraak te

kunnen doen is een eenvoudige methodiek ontwikkeld. Deze gaat er van uit dat het

zuurstofverbruik in evenwicht is met de zuurstofproductie en reaëratie.

De volgende aannames zijn gehanteerd:

Er wordt uitgegaan van een gemiddelde (stationaire) zomersituatie. Hiermee wordt

aangesloten bij de doelstelling voor de zomergemiddelde zuurstofverzadiging.

Omdat het in het beheergebied van Waterschap De Dommel om stromende wateren

gaat, is de primaire productie door algen te verwaarlozen.

De onderzochte systemen zijn niet gedomineerd door ondergedoken waterplanten, die

zuurstof produceren.

Er is geen sprake van in de tijd sterk variërende lozingen, zoals overstortingen.

Figuur 5

Schema voor de

beoordeling van de

naleveringspotentie van de

waterbodem voor fosfaat

(verhoudingen Fe/S en

Fe/P in g/g)



In dat geval geldt dat het verbruik van zuurstof gelijk is aan de aan toevoer van zuurstof

door reaëratie. Het zuurstofverbruik wordt bepaald door de afbraak van BZV in de

waterkolom, de oxidatie van eventueel aanwezig ammonium (nitrificatie) en door het

zuurstofverbruik van het sediment (SOD).

Ofwel:

Reaëratie = OxidatieBZV – Nitrificatie ‐ SOD

De verschillende posten worden hierna behandeld.

Reaëratie

De reaeratie betreft de zuurstofinbreng aan het wateroppervlak, als gevolg van diffusie en

stroming (zuurstofinslag). Kroosbedekking is hierin een negatieve post. In stromende

wateren wordt ervan uitgegaan dat deze niet aanwezig is (fkroos = 0).

Reaëratie = (KL/z) * (Os – O2) * (1 – fkroos)

Waarin:

KL = stofoverdrachtsconstante voor zuurstof (m/dag)

z = waterdiepte (m)

Os = zuurstofverzadigingsconcentratie (g/m3), afhankelijk van temperatuur (T in °C):

= 14,652 – 0,41022∙T + 0,007991∙T2 – 0,000077774∙T3

O2 = zomergemiddelde zuurstofconcentratie (g/m3)

fkroos = kroosbedekkingsgraad (fractie)

De stofoverdrachtsconstante is berekend met behulp van de empirische vergelijking volgens

Owens (1964). Deze relateert KL aan de stroomsnelheid en de diepte. Er is gekozen voor de

vergelijking van Owens, omdat het geldigheidsgebied van deze vergelijking het best

overeenkomt met de eigenschappen van de onderzochte beken.

Er geldt: 0,1 < z < 3,0 m en 0,03 < u < 1,5 m/s (u is de stroomsnelheid in m/s)

Volgens Chin (2006) geldt dat de minimum waarde voor KL gelijk is aan 0,6 m/dag.

Opgemerkt moet worden dat het gaat om empirische vergelijkingen die zijn afgeleid voor

een groot aantal verschillende systemen. De spreiding is groot en dat geldt vooral voor de

kleine systemen. Bovendien worden in deze studie zomergemiddelde waarden gebruikt om

een schatting te maken van KL, terwijl verwacht mag worden dat ook over het zomerhalfjaar

de stroomsnelheid en diepte aanzienlijk kunnen variëren. Daar het gaat om een niet lineaire

vergelijking leidt dit tot afwijkingen. Dat betekent dat de nauwkeurigheid van de term voor

de reaëratie niet erg groot is.

Vergelijking 1

Zuurstofhuishouding in

een stationaire situatie

Vergelijking 2

Reaëratie

(bron: Stowa, 2004)



BZV‐oxidatie

De oxidatie van achtergrond‐BZV wordt als volgt berekend:

OxidatieBZV = Kox,a * (O2 / (O2 + KM,ox)) * (BZV5 / (1 – e ‐5 * Kox,a))

Waarin:

Kox,a = snelheidsconstante voor de oxidatie van achtergrond‐BZV (dag‐1)

KM,ox = constante voor de zuurstoflimitering op de oxidatie van BZV5 (g O2/dag)


BZV5 = zomergemiddelde BZV‐gehalte in de achtergrondsituatie (g/m3)

Voor Kox,a en KM,ox zijn standaardwaarden aangehouden, van resp. 0,1 dag‐1 en 1 g O2/m3

(Stowa, 2004). Deze snelheidsconstante voor oxidatie is representatief voor niet snel

afbreekbare organische stof, zoals die voorkomt in een achtergrondsituatie. Het BZV (BZV5)

en de zuurstofconcentratie zijn gemeten.

Nitrificatie

De zuurstofvraag als gevolg van nitrificatie van ammonium wordt als volgt berekend:

Nitrificatie = 4,57 * Knit * NH4 * (O2 / (O2 + KM,nit))

Waarin:

Knit = snelheidsconstante voor oxidatie van NH4 (dag‐1)

KM,nit = constante voor de zuurstoflimitering van NH4 (g O2/dag)

NH4 = zomergemiddelde ammoniumconcentratie (g N/m3)


Het zomergemiddelde gehalte van ammonium is doorgaans laag, omdat stikstof in de

zomer vooral aanwezig is in de vorm van nitraat. Alleen na perioden waarin bemest wordt

(in het voorjaar) vindt door uitspoeling soms significante belasting met ammonium plaats.

Desondanks kan de nitrificatie een niet te verwaarlozen post vormen.

Sedimentzuurstofverbruik (SOD)

Het verbruik van zuurstof door de bodem (SOD) en het SZV zijn berekend als restpost (zie

Vergelijking 1). Typische gehalten voor het SZV liggen in de orde van 0,5 tot 3 g O2/m2 per

dag. In systemen met een dikke baggerlaag worden ook wel hogere waarden gevonden.

Beoordelingsmethodiek

Om tot een eenduidige methodiek te komen moet de berekende zuurstofbalans worden

omgezet naar een oordeel over de mate van invloed van de waterbodem op de

zuurstofhuishouding van het oppervlaktewater. Dit is gedaan door het aandeel van het

zuurstofverbruik van de waterbodem in de totale zuurstofconsumptie te berekenen. Bij een

aandeel van de waterbodem van meer dan 90% wordt aangenomen dat deze potentieel van

sterke invloed is op de geconstateerde onderschrijding van de GEP‐doelstelling voor

zuurstof. Bij een aandeel in de zuurstofvraag van minder dan 50% wordt aangenomen dat

het onwaarschijnlijk is dat de zuurstofvraag van de waterbodem een relevante invloed heeft

op de waterkwaliteit. Tussen de waarden van 50 en 90% zijn nog twee intervallen gekozen.

Vergelijking 3

Oxidatie van achtergrond-

BZV (bron: Stowa, 2004)

Vergelijking 4

Nitrificatie

(bron: Stowa, 2004)



Als ‘controle’ voor de berekende zuurstofvraag en de invloed hiervan op de waterkwaliteit

is het oordeel van de toetsing aan de KRW‐maatlat voor zuurstof toegevoegd als criterium.

Als het oordeel op de maatlat matig is (geel), dan is het effect van de waterbodem (of andere

factoren) in de praktijk weliswaar significant, maar niet bijzonder groot. In dat geval wordt

het oordeel ‘sterke invloed’ of ‘matige invloed’ met één klasse afgezwakt.

Eén en ander resulteert in het in Figuur 6 weergegeven beoordelingsschema.

3.3 KOPER (TOTAAL)

Overschrijdingen van de MTR‐norm voor het totaalgehalte van koper kunnen zowel door

de aan zwevend stof gebonden fractie als de opgeloste fractie veroorzaakt worden. In de

handreiking is een beoordelingsmethode opgenomen voor de bijdrage van de waterbodem

aan de concentratie in gestandaardiseerd water. Deze beoordeling richt zich op zwevend

stof afkomstig uit de waterbodem. Hiervoor wordt de in de waterbodem gemeten

concentratie van (in dit geval) koper omgerekend naar een gehalte in standaard zwevend

stof (20% organisch stof en 40% lutum). Vervolgens wordt de bijdrage hiervan aan de

concentratie in standaard water met 30 mg/l zwevend stof.

Voor de beoordeling in het beheergebied van Waterschap De Dommel is de systematiek uit

de handreiking niet optimaal bruikbaar. Daarom is een enigszins afwijkende

beoordelingsmethodiek ontwikkeld, die in de basis wel op de handreiking is gebaseerd.

De voornaamste redenen om hiervoor te kiezen zijn:

De gemeten gehalten van organisch stof (OS) en lutum in het sediment zijn in het

beheergebied van Waterschap De Dommel doorgaans lager dan die in standaard

sediment (10% OS en 25% lutum). Zie ter illustratie Figuur 12 in hoofdstuk 4.

Hierdoor heeft naar verwachting ook de het zwevend stof een lager gehalte OS en lutum

dan de standaardsamenstelling. Naar verwachting wordt dit veroorzaakt door het feit

dat de bodem in het gebied vooral uit zandgronden bestaat.

Figuur 6

Schema voor de

beoordeling van de invloed

van de waterbodem op het

bereik van het GEP voor

zuurstof



Ook het gemeten zwevend stofgehalte in oppervlaktewater is in de praktijk behoorlijk

lager dan waar de standaardberekening van uitgaat (30 mg/l).

De ontwikkelde beoordelingsmethode is gepresenteerd in Figuur 7. Voor de omrekening

van de koperconcentratie in sediment naar een aan (standaard) zwevend stof gebonden

gehalte kan SEDIAS worden gebruikt.

De belangrijkste verschillen met de beoordelingsmethode in de handreiking (figuur 3.6 in

Hin et al., 2010) betreffen:

Bij de berekening van de bijdrage van aan zwevend stof gebonden koper uit de

waterbodem worden twee scenario’s onderscheiden: (1) zwevend stof met de

samenstelling van standaard zwevend stof en (2) met een zelfde samenstelling als de

gemeten sedimentsamenstelling. In beide gevallen wordt gerekend met het werkelijk

gemeten zwevend stofgehalte in het oppervlaktewater.

Geen relevante invloedVoldoet oppervlaktewater-

kwaliteit aan MTR?

Bepaal aandeel opgelost koper in totaalgehalte

ja

≤ 75% opgelost

nee

Invloed zwevend stof uit waterbodem beperkt

Mogelijke invloed ZS uit waterbodem

Matige invloed ZS uit waterbodem aannemelijk

Sterke invloed ZS uit waterbodem aannemelijk

> 75% opgelost

Bepaal invloed opgelost Cu via poriewater (par. 3.4)

Bereken aan zwevend stof gebonden concentratie in oppervlaktewater op 3 manieren:(1). o.b.v. sedimentsamenstelling, met: gemeten Cu-gehalte in sediment, standaard

samenstelling zwevend stof en gemeten ZS-gehalte(2). o.b.v. sedimentsamenstelling, met: gemeten Cu-gehalte in sediment, samenstelling

zwevend stof als gemeten sedimentsamenstelling en gemeten zwevend stofgehalte(3). o.b.v. metingen in oppervlaktewater: totaalgehalte minus opgelost gehalte

Verwachte Cu-gehalte van zwevend stof uit waterbodem ligt tussen (1) en (2)

Bepaal verhouding tussen(3) en (1) of (2)

(3) > (1) en (2)

(1) of (2) ≥ (3)

Aandeel opgelost koper in tot.gehalte (eerder bepaald)

≤ 25% opgelost

25-50% opgelost

Invloed zwevend stof uit waterbodem beperkt

50-75% opgelost

Figuur 7

Schema voor de


van aan zwevend stof

gebonden koper uit de

waterbodem op de totale

koperconcentratie in de

waterfase



Om te bepalen in hoeverre het aannemelijk is dat het zwevend stof in de waterfase

afkomstig is van de beoordelingslocatie, worden de berekende kopergehalten aan

zwevend stof vergeleken met de gemeten gehalten (totaalconcentratie minus opgeloste

concentratie). Als de gemeten concentraties lager of gelijk zijn, dan is het aannemelijk

dat het sediment nalevert of is het sediment bepalend voor de gemeten concentratie.

Om meer onderscheid te kunnen maken in de mate van invloed van de waterbodem zijn

(arbitraire) klassegrenzen geïntroduceerd, afhankelijk van het aandeel van de aan

zwevend stof gebonden koperfractie.

In de handreiking wordt bij een aandeel opgelost koper in de waterfase van (veel) meer

dan 50% aanbevolen om de invloed van de waterbodem op de opgeloste concentratie te

onderzoeken. In de aangepaste methode wordt ook in de aanbevolen als het opgeloste

gehalte lager is. Bovendien wordt niet uitgesloten dat de aan zwevend stof gebonden

concentratie ook bij een aandeel van minder dan 50% (mede) bepalend kan zijn voor de

geconstateerde normoverschrijding.

3.4 ZWARE METALEN (OPGELOST)

Voor de beoordeling van de invloed van zware metalen in de waterbodem op de

overschrijding van de normen voor opgeloste zware metalen wordt gebruik gemaakt van de

systematiek uit de handreiking. Deze is gebaseerd op de bepaling van de flux van zware

metalen van waterbodem naar waterfase via het poriewater (zie Figuur 8). Afhankelijk van

de fysische samenstelling van de waterbodem (gehalten organisch stof en lutum), het

totaalgehalte van het metaal in de waterbodem en de specifieke verdelingscoëfficiënt

(Kd‐waarde) van het zware metaal stelt zich een evenwicht in tussen de concentratie in de

waterbodem en het poriewater. Het poriewater kan door diffusie of door transport onder

invloed van kwel de concentratie in het oppervlaktewater beïnvloeden.

Voor een beoordeling moet allereerst de poriewaterconcentratie worden bepaald. Dit kan

met behulp van SEDIAS. Als de poriewaterconcentratie de norm voor oppervlaktewater

overschrijdt, kan deze in potentie ook (mede) debet zijn aan de geconstateerde

normoverschrijdingen in het oppervlaktewater. Na deze constatering kent de methodiek in

de handreiking twee sporen: voor (semi‐)stagnant water en voor overig water.

Figuur 8

Schematische weergave

van de relatie tussen de

concentratie van metalen

in de waterbodem en de

opgeloste concentratie in

de waterfase

(bron: Hin et al., 2010)



Omdat in het beheergebied van Waterschap De Dommel alleen beken en niet‐stagnante

kanalen beoordeeld (kunnen) worden, is het spoor voor (semi‐)stagnante wateren niet van

toepassing. Omdat er in niet‐stagnante wateren continu sprake is van verversing van het

oppervlaktewater, is het uitgangspunt dat het poriewater alleen tot normoverschrijdingen in

het oppervlaktewater kan leiden als de poriewaterconcentratie hoger is dan de

oppervlaktewaterconcentratie. Als dat het geval is, kan op basis van de actuele flux van

waterbodem naar waterfase een oordeel worden gegeven.

Voor de beoordeling in het beheergebied van Waterschap De Dommel is een

beoordelingsschema opgesteld (Figuur 9). Dit schema is gebaseerd op het schema in de

handreiking (figuur 3.2 in Hin et al., 2010), maar wijkt hier op enkele punten van af:

Het spoor voor (semi‐)stagnante wateren is weggelaten.

Het kweltype (op basis van de provinciale wateratlas) is geïntroduceerd als factor.

De mate van kwel is in belangrijke mate bepalend voor de richting en mate van

uitwisseling tussen waterbodem (poriewater) en waterfase.

De bepaling van de actuele flux is vervallen, omdat de beschikbare gegevens zich hier

onvoldoende voor lenen. Voor een voldoende nauwkeurige bepaling zijn kwantitatieve

gegevens over de kwelwaterflux, dispersie en bioturbatie/bioirrigatie, verversingsdebiet

en oppervlakte van de verontreinigde waterbodems nodig. Deze gegevens zijn niet

zonder meer voorhanden. Bovendien zou hiermee in de meeste gevallen een

schijnnauwkeurigheid worden gecreëerd. De beschikbare gegevens van

waterbodemkwaliteit en oppervlaktewaterkwaliteit zijn namelijk voor veel waterlopen

afkomstig uit verschillende jaren en van verschillende meetpunten. Dit maakt alleen een

indicatieve, kwalitatieve beoordeling mogelijk. Door de introductie van het kweltype

wordt de mate van uitwisseling tussen waterbodem en waterfase hierbij wel kwalitatief

meegewogen.

Figuur 9

Schema voor de


van metalen in de

waterbodem op de

opgeloste concentratie in

de waterfase



Bij de interpretatie van de verhouding tussen de concentraties van het metaal in

poriewater en oppervlaktewater wordt met verschillende ranges gewerkt.

Normaal gesproken mag verwacht worden dat de waterbodem geen negatieve invloed

heeft op de oppervlaktewaterkwaliteit als de concentratie in poriewater lager is dan die

in oppervlaktewater. Echter, als beide concentraties ongeveer gelijk zijn, is de

onzekerheid vanwege de verschillen tussen de waterbodem‐ en waterkwaliteitsgegevens

(zie vorige punt) in de praktijk een complicerende factor. Om die reden wordt bij een

verhouding tussen 0,8 en 1,2 geconcludeerd dat er mogelijk sprake is van negatieve

beïnvloeding door de waterbodem. De (arbitraire) grens van 2,0 is gekozen om meer

onderscheid te kunnen maken in de mate waarin de waterbodem de concentratie in de

waterfase beïnvloedt.

3.5 MACROFAUNA

De beoordelingsmethodiek ten aanzien van macrofauna in de handreiking is volledig

toegespitst op de beoordeling van het effect van toxische stoffen (metalen en organische

microverontreinigingen) op de macrofaunagemeenschap. De methode maakt hiervoor

gebruik van msPAF‐waarden (zie tekstkader). Deze kunnen met SEDIAS berekend worden,

op basis van de concentraties van stoffen in de waterbodem.

POTENTIEEL AANGETASTE FRACTIE, PAF-WAARDEN

De PAF is het percentage van de soorten in het ecosysteem, waarvoor de concentratie van de giftige

stof een drempelwaarde overschrijdt. Bij concentraties boven deze drempelwaarde (NOEC of LC50)

kunnen effecten optreden. Elke giftige stof heeft voor elk organisme een verschillende

drempelwaarde. Zo kan een kreeftachtige gevoelig zijn voor een bestrijdingsmiddel, terwijl een

bepaalde algensoort misschien juist eerder effecten ondervindt van een metaal. Ten opzichte van het

totaal aantal soorten dat in een ecosysteem voorkomt, is slechts van een zeer beperkt aantal soorten

de drempelwaarde bekend. Er dient dus een statistische aanname gedaan te worden over de

verdeling van de drempelwaarden over alle potentieel aanwezige soorten in een ecosysteem. Voor de

verschillende giftige stoffen wordt daarom een gevoeligheidsverdeling afgeleid. Met deze

gevoeligheidsverdeling is het mogelijk om uit de concentratie van een giftige stof in het milieu het

percentage te bepalen van het aantal soorten dat potentieel een effect ondervindt. Voor iedere giftige

stof berekent men aldus een individuele PAF. Deze individuele PAF’s worden vervolgens

gecombineerd tot een msPAF (multi substance PAF) voor alle stoffen samen.

Ook voor macrofauna is er voor gekozen om de beoordelingsmethodiek uit de handreiking

(figuur 3.10 in Hin et al., 2010) op enkele punten aan te passen, om deze beter toepasbaar te

maken. In Figuur 10 is de methode samengevat.

De belangrijkste verschillen met de methodiek in de handreiking zijn:

Het criterium van de beschikbaarheid van een EKRsedimentvervuiling is weggelaten. Deze kan

alleen met de KRW‐maatlat voor zoete getijdewateren (watertype R8) berekend worden

en deze is niet toepasbaar binnen het beheergebied van Waterschap De Dommel.



In de praktijk zijn niet alleen toxische stoffen in de waterbodem van invloed op de

macrofaunagemeenschap. Ook de organische belasting (saprobie) van de waterbodem is

bepalend voor de samenstelling hiervan. Om die reden is de methodiek uitgebreid met

een extra beoordelingscriterium: de beoordelingsklasse voor de saprobie‐karakteristiek

volgens het EBEO‐systeem (zie tekstkader). Wanneer de saprobische toestand volgens

het EBEO‐systeem niet aan de doelstelling van klasse 3 of hoger voldoet, verlaagt dit het

oordeel.

EBEO-SYSTEMATIEK

De EBEO-systemen (Franken et al., 2006) zijn ontworpen om het ecologisch functioneren van het

watersysteem te evalueren. Er zijn methodieken ontwikkeld voor stromende wateren, diepe plassen,

ondiepe plassen, sloten, kanalen, brakke binnenwateren en stadswateren. Deze kennen grotendeels

vergelijkbare systematieken, maar zijn specifiek op het betreffende watertype toegespitst. Met elke

methodiek kan op basis van de soortensamenstelling van één of meer biologische groepen

(macrofauna, macrofyten, diatomeeën, fytoplankton) en op basis van de fysisch-chemische

watersamenstelling en een aantal morfologische kenmerken een beoordeling uitgevoerd worden voor

verschillende karakteristieken. Eén van deze karakteristieken is de saprobische toestand: de mate van

organische belasting van het watersysteem. Deze wordt onder andere bepaald aan de hand van de

macrofaunasamenstelling. De beoordeling resulteert in een klasse uit de range 1 t/m 5 (van slecht

naar goed). Waterschap De Dommel hanteert als minimale doelstelling klasse 3.

Figuur 10

Schema voor de


van de waterbodem op het

bereik van het GEP voor

macrofauna



4.1 FOSFAAT

4.1.1 INVOER

Het aantal waterlopen waarvoor de benodigde gegevens voor beoordeling van de

naleveringspotentie beschikbaar zijn, is beperkt. Van de 55 waterlopen is in het verleden

slechts in 13 het P‐gehalte in de waterbodem onderzocht. Het Fe‐gehalte is eveneens in 13

waterlopen onderzocht (niet in alle gevallen dezelfde). Slechts van 5 waterlopen zijn

gegevens over het S‐gehalte in de waterbodem bekend. Een deel van deze gegevens komt

uit het eerder genoemde onderzoek van Thomas (2007). De resultaten van dit onderzoek zijn

samengevat in Tabel 5.

Waterloop # mp Totaalontsluiting Oxaalzuurextractie

P Fe Al S P Fe Al

Beneden Dommel 5 1110 12117 17137 2158 45,8 315,3 43,9

Boven Dommel 2 1019 11703 13145 1634 43,8 381,1 64,0

Dommel in Eindhoven 1 2523 22363 16031 6659 122,3 1314,6 51,4

Keersop 1 247 8293 11999 1693 9,8 382,1 20,1

Run 1 1015 21187 13683 5237 52,0 1889,0 135,1

Voor de beoordeling van de naleveringspotentie van de waterbodem zijn per waterloop de

gemiddelde totaalgehalten van P, Fe en S in het sediment in het meest recente meetjaar

bepaald. Indien er meerdere meetpunten binnen de waterloop en/of meerdere monsters in

het jaar beschikbaar zijn, is het gemiddelde hiervan berekend. De verkregen waarden zijn

opgenomen in de eerste tabel in bijlage 5. De in rood weergegeven waarden zijn

overgenomen uit het onderzoek van Thomas (2007).

De kweltypen zijn visueel bepaald op basis van de kaartlaag ‘huidige kwel en infiltratie’ in

de digitale wateratlas van de provincie Noord‐Brabant (http://atlas.brabant.nl/wateratlas).

Per waterloop is het overwegende kweltype ingeschat (infiltratie/kwel/sterke kwel of een

combinatie daarvan).

4.1.2 RESULTATEN

De resultaten van de beoordeling van de invloed van P‐nalevering uit de waterbodem op

het totale fosfaatgehalte in de waterfase zijn weergegeven in bijlage 5 (tweede tabel).

In bijlage 13 zijn de resultaten ook weergegeven op kaart. Bij het bepalen van de

weergegeven oordelen is er van uitgegaan dat het S‐gehalte nergens kritisch is.

4 Beoordeling impact waterbodems

Tabel 5

Gemiddelde gehalten van

P, Fe, Al en S (in mg/kg

d.s.) in de toplaag van de

waterbodem uit het

onderzoek van Thomas

(2007)

HOOFDSTUK



De beschikbare waarden voor S zijn in alle gevallen ruim lager dan de ijzergehalten (Fe/S is

ruim groter dan 1). Hierdoor wordt aangenomen dat er overal ijzer beschikbaar is voor

fosfaatbinding.

Wanneer de resultaten worden beschouwd valt het volgende op:

In de meeste waterlopen waarin de GEP‐doelstelling niet is gerealiseerd én er een

beoordeling kon worden uitgevoerd, heeft de waterbodem een hoge of een matige

naleveringspotentie. Alleen voor de Keunensloop wordt op basis van het kweltype

(infiltratiegebied) geconcludeerd dat er sprake is van een lage naleveringspotentie.

Hier is het niet aannemelijk dat de waterbodem verantwoordelijk is voor de score

‘matig’ op de maatlat voor fosfaat.

Voor een groot aantal wateren kan op basis van de beoordelingssystematiek geen

oordeel worden gegeven, omdat er geen geschikte waterbodemgegevens beschikbaar

zijn. In een aantal gevallen is wel een ijzer‐ óf een fosfaatgehalte bekend. Daarmee is het

kritische Fe‐ of P‐gehalte berekend (zie bijlage 5). Het kritische Fe‐gehalte geeft het

minimale ijzergehalte weer waarbij er nog sprake is van een lage naleveringspotentie.

Het kritische P‐gehalte geeft het maximale fosfaatgehalte weer waarbij er nog sprake is

van een lage naleveringspotentie. Dit leidt tot de volgende bevindingen:

− De berekende kritische P‐gehalten liggen allemaal in een range van waarden die ook

in andere waterlopen gemeten zijn. Op basis hiervan kan voor geen enkele waterloop

worden uitgesloten dat er sprake is van een matige of hoge naleveringspotentie.

− De berekende kritische Fe‐gehalten zijn in de meeste gevallen hoog. Op basis van de

metingen in andere waterlopen zal dit gehalte waarschijnlijk niet gehaald worden.

Er kan in dat geval niet worden uitgesloten dat er sprake is van een matige of hoge

naleveringspotentie. Alleen voor de Bosscherweijerloop is dit mogelijk wel het geval.

Wanneer het ijzergehalte in de bodem van de nabijgelegen Keersop als referentie

wordt genomen, wordt hiervoor een lage naleveringspotentie verwacht.

Er zijn drie waterlopen waar de fosfaatdoelstelling voor oppervlaktewater wel

gerealiseerd is en waar ook Fe‐ en P‐gehalten in de waterbodem bekend zijn. In de

Keersop en de Run wordt op basis van de verhouding tussen Fe en P ook geen

normoverschrijding verwacht. Dit onderschrijft de voorspellingswaarde van de

beoordelingsmethodiek. In de Groote Beerze is dit anders. Hier is het Fe/P‐ratio 0,8.

Op basis daarvan wordt een sterke naleveringspotentie verwacht. Deze komt echter niet

tot uiting in de waterkwaliteit. Mogelijk is dit een gevolg van de korte verblijftijd van het

water. Hierdoor kan de bijdrage van nalevering per volume langsstromend water gering

zijn.

Ter vergelijking is ook een beoordeling uitgevoerd met de resultaten van de oxalaat‐extracties

uit het onderzoek van Thomas (2007). De resultaten van deze detailanalyse zijn weergegeven in

Tabel 6. In deze tabel zijn ter illustratie ook de (Fe + Al)/P ratio’s weergegeven. Deze zijn

uitgedrukt in mol/mol gegeven om de invloed van Fe en Al te combineren. Wanneer deze

ratio’s boven de 20 uitkomen is de verwachtte naleveringspotentie laag (Arcadis, 2012). In de

beoordeling in Tabel 6 is niet gekeken naar het criterium van normoverschrijding. Indien dat

wel wordt meegenomen, verandert het oordeel voor de Keersop en de Run in “Geen invloed”,

omdat er voldaan wordt aan het GEP.



Waterloop (Fe+Al)/P (mol/mol) Fe/P (g/g) Eindoordeel

Beneden Dommel 13,2 6,9 Hoge naleveringspotentie

Boven Dommel 17,0 8,7 Hoge naleveringspotentie

Dommel in Eindhoven 19,8 10,8 Matige naleveringspotentie

Keersop 72,1 39,0 Lage naleveringspotentie

Run 67,8 36,3 Lage naleveringspotentie

Opvallend is dat de oordelen voor Boven Dommel, Beneden Dommel en Dommel in

Eindhoven afwijken van de oordelen in bijlage 5. De Boven Dommel en Beneden Dommel

scoren slechter, de Dommel in Eindhoven juist beter. In beide gevallen zijn data uit

hetzelfde onderzoek gebruikt. De verklaring voor de waargenomen verschillen zit dus in de

analysemethode. Naar verwachting geeft de oxaalextractie een beter inzicht in de

naleveringspotentie. Vooralsnog wordt de totaalontsluiting echter als standaardmethode

gebruikt. De totaalontsluiting kan zowel tot een overschatting als tot een onderschatting van

de naleveringspotentie van de waterbodem leiden.

De verschillen in de berekende Fe/P‐ratio’s zijn echter niet dusdanig groot dat dit tot heel

andere conclusies leidt: in beide gevallen wordt aangetoond dat het wel (matige of hoge

naleveringspotentie) of juist niet (lage potentie) aannemelijk is dat de waterbodem een

belangrijke bron voor P in oppervlaktewater is.

4.2 ZUURSTOF

4.2.1 INVOER

De invoerwaarden voor zuurstof, ammonium, temperatuur en BZV zijn als volgt berekend:

Meetwaarden van ammonium en BZV lager dan de detectielimiet zijn omgerekend naar

de halve waarde van deze detectielimiet (voorbeeld: < 1 mg/l wordt 0,5 mg/l).

Alle meetwaarden zijn omgerekend naar maandgemiddelde waarden.

Uit de maandgemiddelde waarden is per waterloop een zomergemiddelde waarde over

de periode 2005 t/m 2009 berekend (in veel gevallen op basis van meerdere meetpunten

in dezelfde waterloop).

De berekeningen zijn alleen uitgevoerd voor de waterlopen waarin niet aan het GEP wordt

voldaan. De gebruikte invoer voor de berekeningen (met uitzondering van de in paragraaf 3.2

genoemde constanten met standaard invoerwaarden) is samengevat in Tabel 7.

Waterloop u z O2 T NH4 BZV5

(m/s) (m) (mg/l) (°C) (mg N/l) (mg O2/l)

Beekloop 0,08 0,5 6,98 15,05 0,14 1,05

Bosloop 0,02 0,6 6,45 15,28 0,11 1,74

Bosscherweijerloop 0,3 0,15 7,12 13,53 0,10 0,86

Dalems stroompje 0,08 0,8 5,71 14,16 0,28 1,50

Hoogeindsche beek 0,15 0,3 4,73 17,25 0,12 1,65

Nieuwe Leij 0,12 0,8 6,82 15,36 0,40 1,80

Raamsloop 0,08 0,4 7,49 15,31 0,35 1,27

Tabel 6

Beoordeling van de

invloed van P-nalevering

uit de waterbodem op

basis van de oxalaat-

extracties uit Thomas

(2007)

Tabel 7

Invoerwaarden

zuurstofanalyses



Waterloop u z O2 T NH4 BZV5

(m/s) (m) (mg/l) (°C) (mg N/l) (mg O2/l)

Rovertsche Leij 0,3 0,4 6,86 14,48 0,67 2,41

Sterkselsche Aa 0,3 0,4 7,58 14,54 0,17 1,58

Strijper Aa 0,25 0,4 4,52 14,93 1,20 2,83

Voorste Stroom 0,11 1,2 6,62 16,17 0,50 1,46

4.2.2 RESULTATEN

In Tabel 8 zijn de resultaten van de uitgevoerde berekeningen weergegeven, voor de

waterlopen waarin niet aan de GEP‐doelstellingen voor zuurstof wordt voldaan.

Waterloop Reaëratie OxidatieBZV Nitrificatie SOD SZV Aandeel

g O2 m-3 d-1 g O2 m

-3 d-1 g O2 m-2 d-1 SOD

Beekloop 10,74 0,27 0,71 9,76 4,88 90,9%

Bosloop 3,52 0,44 0,70 2,38 1,43 67,6%

Bosscherweijerloop 258,47 0,22 0,71 257,54 38,63 99,6%

Dalems stroompje 6,69 0,38 0,68 5,63 4,50 84,2%

Hoogeindsche beek 66,73 0,42 0,64 65,67 19,70 98,4%

Nieuwe Leij 6,08 0,46 0,71 4,92 3,93 80,9%

Raamsloop 13,23 0,32 0,72 12,19 4,88 92,1%

Rovertsche Leij 42,61 0,61 0,71 41,29 16,52 96,9%

Sterkselsche Aa 33,03 0,40 0,72 31,91 12,76 96,6%

Strijper Aa 63,33 0,72 0,63 61,97 24,79 97,9%

Voorste Stroom 2,73 0,37 0,70 1,66 1,99 60,7%

Voor alle onderzochte waterlopen is het berekende aandeel van de waterbodem in de totale

zuurstofvraag groter dan 50%. In een normale situatie (zonder overstortgebeurtenissen en

andere piekbelastingen) is de waterbodem dus de belangrijkste beperkende factor in de

zuurstofhuishouding van de onderzochte waterlopen. Van de overige posten is de

nitrificatie de grootste (met uitzondering van de Strijper Aa).

In een aantal waterlopen worden erg hoge, niet aannemelijke waarden voor SZV en

gevonden. Dit geldt met name voor de Bosscherweijerloop, maar ook voor de Strijper Aa,

Hoogeindsche beek, Rovertsche Leij en Sterkselsche Aa.

Dit kan verschillende oorzaken hebben:

SZV en SOD worden berekend op basis van de reaëratie. Ook deze is in deze waterlopen

erg hoog. Dit hangt vooral samen met de beperkte waterdiepte, zie Figuur 11. Bij een

waterdiepte van minder dan 0,5 m neemt de berekende stofoverdracht van zuurstof

door de waterkolom snel toe. Daarbij komt dat de genoemde beken relatief hoge

stroomsnelheden kennen. De berekening van de reaëratie met empirische formules geeft

mogelijk een overschatting in dit gebied met bovengemiddeld hoge stroomsnelheden en

kleine waterdieptes.

Zuurstofloze kwel kan een rol spelen. Indien zuurstofloze kwel wordt aangevoerd, wordt

een deel van de restpost hierdoor verklaard. Mogelijk is dit in ook deze waterlopen aan de

orde. Al deze beken kennen delen met kwel of sterke wel (zie bijlage 8).

Tabel 8

Berekende

zuurstofbalansen



Het uiteindelijke beoordelingsresultaat per waterloop is weergegeven in bijlage 6.

In bijlage 13 zijn de resultaten ook weergegeven op kaart. Op basis van de beoordeling lijkt

het voor de Strijper Aa aannemelijk dat de waterbodem een sterke invloed speelt in de

zuurstofproblematiek. Hier wordt de waterbodem mogelijk beïnvloed door overstortingen

en een slecht functionerende RWZI in België (ook de BZV‐ en ammoniumgehalten zijn

hoog). Voor de overige waterlopen is de invloed van de waterbodem beperkt (Bosloop,

Nieuwe Leij en Voorste Stroom) of matig (overige).

4.3 KOPER (TOTAAL)

4.3.1 INVOER (SEDIAS)

Voor de beoordeling van de invloed van koper in de waterbodem op de

normoverschrijdingen in oppervlaktewater moet de concentratie voor aan standaard

zwevend stof gebonden koper (afkomstig van de waterbodem) worden bepaald. Hiervoor is

naast het gemeten kopergehalte in de waterbodem ook het organisch stofgehalte en het

lutumgehalte van de waterbodem nodig.

Deze zijn als volgt berekend:

De gemeten concentraties zijn omgerekend naar de juiste eenheden voor invoer in

SEDIAS (koper in mg/kg ds, organisch stof en lutum in %).

Per waterloop zijn de gemiddelde gehalten in het meest recente meetjaar bepaald.

Indien er meerdere meetpunten binnen de waterloop en/of meerdere monsters in het

jaar beschikbaar zijn, is het gemiddelde hiervan berekend.

Het koper‐ en lutumgehalte is in alle gevallen beschikbaar. Voor enkele waterlopen, die in

2003 of eerder zijn bemonsterd, zijn geen organisch stofgehalten bekend. Deze waterlopen

zijn weergegeven in Tabel 9. Er is voor gekozen om in die gevallen niet met de

defaultwaarde uit SEDIAS (7%) te rekenen, omdat de gemeten gehalten in andere

waterlopen hier in de meeste gevallen behoorlijk van afwijken.

0

50

100

150

200

250

300

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4

Berekende reaeratie (mg O2l‐1

d‐1)

Waterdiepte (m)

Figuur 11

Relatie tussen gemiddelde

waterdiepte en berekende

reaëratie (met trendlijn) in

een gemiddelde situatie



In plaats daarvan is een indicatief organisch stofgehalte bepaald op basis van het

lutumgehalte. Hiervoor is een relatie tussen beide afgeleid door alle berekende gemiddelde

waarden voor lutum en organisch stof in een grafiek te plotten (zie Figuur 12). Met behulp

van de weergegeven trendlijn en de berekende regressievergelijking zijn de ontbrekende

organisch stofgehalten berekend, zie Tabel 9. Hoewel dit slechts indicatieve waarden zijn

(de spreiding in Figuur 12 is groot), wordt verondersteld dat ze een betere benadering geven

dan de defaultwaarde van 7%.

Waterloop Bemonsteringsjaar waterbodem

Gemiddelde gemeten lutumgehalte (%)

Berekend organisch stofgehalte (%)

Beekse waterloop 1995 3,52 4,7

Broekleij 2000 8,00 8,1

Hooidonkse beek 1991 3,30 4,5

Kleine Beerze 1995 2,79 4,2

Sterkselsch Kanaal 2003 6,00 6,6

De gebruikte invoerwaarden ten aanzien van oppervlaktewaterkwaliteit en

waterbodemkwaliteit zijn weergegeven in bijlage 7 (eerste tabel). Daarbij is aangegeven uit

welk jaar de gebruikte waterbodemgegevens dateren en welke waterbodemgegevens

gebruikt zijn als deze niet in de waterloop zelf zijn gemeten.

4.3.2 RESULTATEN

De resultaten van de beoordeling van de invloed van de waterbodem op de aan zwevend

stof gebonden concentratie van koper in oppervlaktewater zijn weergegeven in de tweede

tabel in bijlage 7. In bijlage 13 zijn de resultaten ook weergegeven op kaart. Uit de resultaten

blijkt dat de invloed van de waterbodem in de meeste gevallen beperkt is.

y = 0,7543x + 2,0559

0

2

4

6

8

10

12

14

16

0 2 4 6 8 10 12

Organ

isch stofgehalte (% dg)

Lutumgehalte (%)

Tabel 9

Berekende (indicatieve)

organisch stofgehalten van

de waterbodem voor

waterlopen waarin dit

gehalte niet gemeten is

Figuur 12

Empirische relatie tussen

de gemiddelden van

gemeten lutumgehalten en

organisch stofgehalten in

de waterlopen in het

beheergebied van

Waterschap De Dommel



Het gemeten gehalte aan zwevend stof gebonden koper is in die gevallen hoger dan de

berekende gehalten op basis van de waterbodemkwaliteit, waardoor geconcludeerd wordt

dat het onwaarschijnlijk is dat de waterbodem in relevante mate zal naleveren.

Slechts voor een beperkt aantal waterlopen wordt geconcludeerd dat de waterbodem

mogelijk van invloed is. Opvallend is dat deze waterlopen allemaal beoordeeld zijn op basis

van waterbodemgegevens van de Beneden Dommel en de Voorste Stroom. In deze

waterlopen zijn de hoogste koperconcentraties in de waterbodem gemeten. Een matige of

sterke invloed van de waterbodem is nergens aangetoond.

4.4 ZWARE METALEN (OPGELOST)

4.4.1 INVOER

Met behulp van SEDIAS zijn de poriewaterconcentraties van de zware metalen bepaald.

De benodigde invoer voor cadmium, nikkel en zink is op dezelfde manier bepaald als voor

koper (zie paragraaf 4.3.1). Omdat in paragraaf 4.3.2 is geconstateerd dat de bijdrage van het

zwevend stof aan de geconstateerde normoverschrijdingen voor koper in veel gevallen

beperkt is, worden ook de berekende poriewaterconcentraties voor koper meegenomen bij

de beoordeling. De berekeningen met SEDIAS zijn alleen uitgevoerd voor waterlopen

waarin de waterbodemkwaliteit is gemeten. De invoergegevens en de berekende

poriewaterconcentraties zijn per waterloop weergegeven in bijlage 11. Voor de overige

waterlopen zijn de met SEDIAS berekende poriewaterconcentraties van de gekoppelde

waterlopen (zie bijlage 1) overgenomen.

De kweltypen zijn visueel bepaald op basis van de kaartlaag ‘huidige kwel en infiltratie’ in

de digitale wateratlas van de provincie Noord‐Brabant (http://atlas.brabant.nl/wateratlas).

Per waterloop is het overwegende kweltype ingeschat (infiltratie/kwel/sterke kwel of een

combinatie daarvan).

4.4.2 RESULTATEN

De resultaten van de beoordeling van de invloed van de metaalconcentraties in de

waterbodem op de opgeloste concentratie in oppervlaktewater zijn weergegeven in bijlage 8.

In bijlage 13 zijn de resultaten ook weergegeven op kaart.

Vanwege de omvang van de resultaten zijn deze niet volledig in de hoofdtekst opgenomen.

Wel zijn in Tabel 10 alle waterlopen weergegeven waarbij geconcludeerd is dat de

waterbodem (mogelijk) van invloed is op de opgeloste concentratie in de waterfase van één

of meer metalen die in normoverschrijdende concentraties zijn aangetroffen.



Waterlichaam-code

Waterloop Kweltype Invloed waterbodem

Cd Ni Zn Cu

NL27_BO_1 Boven Dommel Sterke kwel

NL27_L_1 Poppelsche Leij Kwel

Retsche Loop Infiltratie/kwel

Rovertsche Leij Kwel

Voorste Stroom Kwel

NL27_R_3 Spruitenstroompje/ Roodloop (waterlichaam)

Sterke kwel/kwel

NL27_Z_1 Zandkantsche Leij Kwel

NL27_Z_2 Broekleij Sterke kwel

NL99_6_BO_BE Afwateringskanaal Boxtel Kwel

Beneden Dommel Sterke kwel/kwel

Wanneer de resultaten worden beschouwd valt het volgende op:

De cadmium‐ en zinkproblematiek doet zich vooral voor in de Kempen (en in de

belangrijkste afvoerroute, de Beneden Dommel), waar er sprake is van een sterke

historische belasting. Vlaams‐Nederlands onderzoek naar de verontreinigingssituatie in

de Kempen heeft uitgewezen dat de concentraties in het kwel‐ en oppervlaktewater op

termijn weliswaar dalende trends zullen vertonen, maar dat er nog lang sprake zal zijn

van nalevering. Ook vind er nog steeds lozing van cadmium en zink plaats door de

zinkverwerkende industrie in Vlaanderen (Soresma, 2007; BeNeKempen, 2008).

Alleen in de Boven Dommel en de Beneden Dommel lijkt sprake te zijn van een

relevante bijdrage van de waterbodem aan de geconstateerde normoverschrijdingen

voor cadmium. Ook in een groot aantal andere waterlopen is sprake van

normoverschrijdingen, maar hier is het niet waarschijnlijk dat de waterbodem hierin een

rol van betekenis speelt. De Boven‐ en Beneden Dommel zijn historisch sterk

verontreinigd met cadmium, vooral ten gevolge van de zinkverwerkende industrie in

België (Soresma, 2007). De poriewaterconcentraties zijn daardoor fors hoger dan de

oppervlaktewaterconcentratie. Mede door de sterke kweldruk is hierdoor sprake van

een sterke flux naar de waterfase. De Dommel in Eindhoven is recent gesaneerd,

waardoor de problematiek hier sterk is afgenomen en dit niet (meer) als probleemtraject

geldt.

Zink overschrijdt overal de waterkwaliteitsnorm, maar de waterbodem lijkt hierbij

nergens een factor van betekenis te zijn.

Ook de nikkelproblematiek speelt vooral in de Kempen, maar is minder omvangrijk dan

bij cadmium. Nikkel is op basis van de beoordeling alleen in de Boven Dommel een

mogelijke probleemparameter in de waterbodem. In de praktijk zal de invloed echter

beperkt zijn. De waterbodemgegevens dateren uit 2006 (2 meetpunten) en zijn daardoor

goed vergelijkbaar met de oppervlaktewaterkwaliteitsgegevens. De berekende

verhouding tussen de concentraties in poriewater en waterfase is 0,8. Er vindt dus wel

een flux van nikkel uit de waterbodem naar de waterfase plaats, maar dit leidt daar niet

tot een toename van de concentratie. De voornaamste verontreinigingsvracht komt uit

bovenstrooms gebied (waaronder België). Ook aanvoer via grondwater is mogelijk een

relevante bron. Als gevolg van nitraatuitspoeling en natuurlijke processen wordt in de

bodem pyriet geoxideerd, waarbij ijzer en nikkel vrij kunnen komen.

Tabel 10

Beoordeling van de mate

waarin de waterbodem van

invloed is op de opgeloste

concentratie van zware

metalen in oppervlakte-

water. Gearceerde

oordelen zijn bepaald met

waterbodemgegevens uit

een andere waterloop.

Kleurcodering: zie Figuur 9



De koperconcentraties voldoen nergens aan de oppervlaktewaterkwaliteitsnorm, maar

in de meeste gevallen lijkt de waterbodem daarbij geen factor van betekenis te zijn.

Voor de meeste van de in Tabel 10 weergegeven waterlopen (uitgezonderd de Boven

Dommel en de Retsche Loop) geldt dat in paragraaf 4.3.2 is geconcludeerd dat de aan

zwevend stof gebonden fractie minder relevant is dan de opgeloste fractie. Hier kan de

flux van opgelost koper via het poriewater de meest bepalende factor zijn. De mogelijke

beïnvloeding in de Zandkantsche Leij is waarschijnlijk niet relevant; de

waterbodemgegevens (2008) en waterkwaliteitsgegevens zijn goed vergelijkbaar en de

verhouding tussen poriewater en waterfase is 0,8. Deze verhouding geldt ook voor de

Broekleij, maar hier dateren de waterkwaliteitsgegevens al uit 2000. In de Boven

Dommel en de Retsche Loop is de verhouding 1,08; hier vindt waarschijnlijk wel een

toename van de concentratie in de waterfase plaats als gevolg van de waterbodem, maar

is het zwevend stof verantwoordelijk voor het grootste deel van de normoverschrijding.

In de overige waterlopen is beïnvloeding van de koperconcentratie in de waterfase door

de waterbodem wel van belang, al moet hier bij drie van de vijf waterlopen de

kanttekeningen worden geplaatst dat deze conclusies is gebaseerd op

waterbodemgegevens uit een andere waterloop. Evenals als in paragraaf 4.3.2 is

opgemerkt valt op dat de Beneden Dommel en de Voorste Stroom tot de meest negatieve

oordelen leiden. Met name bij de Voorste Stroom leidt de ouderdom van de

waterbodemgegevens (1996) mogelijk tot een overschatting van de impact op de

waterkwaliteit.

4.5 MACROFAUNA

4.5.1 INVOER

Met behulp van SEDIAS zijn de poriewaterconcentraties van de gemeten waterbodem‐

relevante zware metalen en organische microverontreinigingen bepaald. De benodigde

invoergegevens voor deze stoffen zijn op dezelfde manier bepaald als voor koper

(zie paragraaf 4.3.1). De berekeningen met SEDIAS zijn alleen uitgevoerd voor waterlopen

waarin de waterbodemkwaliteit is gemeten. De invoergegevens en de berekende

poriewaterconcentraties zijn per waterloop weergegeven in bijlage 11. Voor de overige

waterlopen zijn de met SEDIAS berekende poriewaterconcentraties van de gekoppelde

waterlopen (zie bijlage 1) overgenomen.

De beoordeling van de karakteristiek saprobie voor macrofauna is voor alle meetpunten uit

het reguliere macrofaunameetnet uitgevoerd door het GWL. Voor de beoordeling van de

invloed van de waterbodem op de zuurstofhuishouding zijn de resultaten van 2010,

verstrekt door Waterschap de Dommel, gebruikt. Bij meerdere meetpunten binnen een

waterloop zij de beschikbare scores gemiddeld en vervolgens volgens de EBEO‐systematiek

(Franken et al., 2006) omgerekend naar één eindklasse per waterloop. Een samenvatting van

de beschikbare gegevens en de berekende eindklasse per waterloop (voor alle waterlopen) is

opgenomen in bijlage 4. Waterlopen waarvoor geen EBEO‐scores beschikbaar zijn, zijn

beoordeeld met gegevens van een andere waterloop (zie bijlage 6).



4.5.2 RESULTATEN

De resultaten van de msPAF‐berekeningen met SEDIAS en de hiermee bepaalde oordelen

voor de invloed van de waterbodem op het doelbereik voor macrofauna zijn weergegeven

in bijlage 9. In bijlage 13 zijn de resultaten ook weergegeven op kaart.

Bij de resultaten van de msPAF‐berekeningen worden drie verschillende msPAF’s

onderscheiden:

msPAF metalen: berekende msPAF gebaseerd op de concentraties van alle ingevoerde

zware metalen in de waterbodem.

msPAF organisch: berekende msPAF gebaseerd op de concentraties van alle ingevoerde

organische microverontreinigingen in de waterbodem.

msPAF totaal: berekende msPAF gebaseerd op de concentraties van alle ingevoerde

waterbodemrelevante toxische stoffen in de waterbodem. Dit is de msPAF‐waarde die

voor de beoordeling wordt gebruikt.

Wanneer de beoordelingsresultaten worden beschouwd, valt het volgende op:

In ongeveer de helft van de beoordeelde waterlopen lijkt de waterbodem geen relevante

invloed op het doelbereik voor macrofauna te hebben. In deze gevallen vormen andere

factoren, zoals de trofische toestand, stroming, inrichting of habitatdiversiteit naar

verwachting een grotere beperking.

De mate van organische belasting (saprobie) lijkt alleen in de Gender en de Raamsloop

de beperkende factor te zijn. De msPAF ligt in deze waterlopen net onder de kritische

grens van 0,2.

Voor 15 waterlopen wordt geconcludeerd dat de verontreiniging van de waterbodem

met toxische stoffen van invloed is op de samenstelling en het functioneren van de

macrofaunagemeenschap. In de Beekse waterloop (en de waterlopen die op basis

hiervan beoordeeld zijn) wordt de toxiciteit vrijwel volledig bepaald door enkele PAK’s

(antraceen, benzo(k)fluoranteen, fenantreen, fluorantheen en naftaleen). Vooral zware

metalen zijn verantwoordelijk voor de hoge toxiciteit in de Run (Ni, As, Co en Ba), de

Boven‐ (As, Ni, Zn, Ba en Cu) en Beneden Dommel (Cu, As, Ni en Cr) en de

Zandkantsche Leij (As, Ni, Ba, Cr en Cu; de gebruikte gegevens dateren uit 2008, maar

de Zandkantsche Leij is in 2010 gesaneerd). In de overige waterlopen spelen zowel

metalen als organische microverontreinigingen een rol.

De ouderdom van de waterbodemgegevens van een aantal waterlopen speelt mogelijk

een rol in de beoordeling. In een aantal gevallen wordt, bij gebrek aan recentere

gegevens, de waterbodemkwaliteit uit de jaren ’90 gerelateerd aan de toestand van de

macrofauna anno 2009 of 2010. Dit kan leiden tot een onevenwichtig beeld van de

problematiek (zie hoofdstuk 5).



In dit hoofdstuk wordt een beknopte nadere beschouwing gegeven van enkele punten die

mogelijk van invloed zijn op de zeggingskracht van de resultaten van de in hoofdstuk 4

beschreven beoordeling.

Gegevensbeschikbaarheid

De beschikbaarheid van waterbodemkwaliteitsgegevens is beperkt. Van een aantal

waterlopen zijn geen gegevens beschikbaar. In die gevallen is ervoor gekozen om gegevens

van een naburige, vergelijkbare waterloop te gebruiken.

In een aantal andere gevallen zijn de beschikbare gegevens gedateerd. Hierdoor wordt bij

gebrek aan recentere gegevens, soms de waterbodemkwaliteit uit de jaren ’90 vergeleken

met de toestand van de waterkwaliteit in de periode 2005 t/m 2009, of de toestand van de

macrofauna anno 2009 of 2010. Op de gevolgen hiervan wordt in de volgende alinea dieper

ingegaan.

Ouderdom waterbodemgegevens

Zoals bij verschillende parameters is benoemd, speelt de ouderdom van de waterbodem‐

gegevens van een aantal waterlopen mogelijk een rol in de beoordeling. In een aantal gevallen

wordt, bij gebrek aan recentere gegevens, de waterbodemkwaliteit uit de jaren ’90 vergeleken

met de toestand van de waterkwaliteit in de periode 2005 t/m 2009, of de toestand van de

macrofauna anno 2009 of 2010. Dit kan leiden tot een onevenwichtig beeld van de problematiek.

In de tussenliggende periode hebben in verschillende delen van het watersysteem

saneringsprojecten plaatsgevonden (zie bijlage 3 en Van Lokven, 2011). Bovendien is ten

gevolge van getroffen maatregelen ook in het oppervlaktewater voor de meeste parameters een

lichte, geleidelijke kwaliteitsverbetering zichtbaar (onder andere Waterschap De Dommel, 2009;

mondelinge mededeling O. van Zanten, Waterschap De Dommel). Het meest aannemelijke

scenario is dan ook dat het gebruik van oude waterbodemgegevens (ordegrootte: meer dan vijf

jaar ouder dan de waterkwaliteitsgegevens of macrofaunagegevens) leidt tot een overschatting

van de invloed van de waterbodem op het doelbereik.

Bemonsteringsdiepte waterbodem

Bij de beschikbare waterbodemkwaliteitsgegevens is niet altijd vastgelegd wat de

bemonsteringsdiepte is geweest. In deze gevallen is niet te achterhalen of een monster

bijvoorbeeld in de toplaag, of dieper in de waterbodem is genomen. In de praktijk is naar

verwachting meestal sprake van mengmonsters van de gehele sliblaag (tot een maximale

diepte van 50 cm). Voor de waterbodemmonsters waarbij de bemonsteringsdiepte wel

bekend is ligt deze in de meeste gevallen tussen 10 en 30 cm.

5 Discussie

HOOFDSTUK



Idealiter zouden voor dit onderzoek gegevens uit de toplaag (in het ideale geval enkele

centimeters, in het KRW‐Innovatieproject ‘BaggerNUT’ wordt een laag van 10 cm

aangehouden) van de waterbodem gebruikt worden. Deze laag staat in contact met de

waterfase en kent door toetreding van zuurstof en andere oxidanten mogelijk andere

omstandigheden dan de onderliggende, anaerobe laag. Deze verschillende omstandigheden

zijn van invloed op processen in de waterbodem en daarmee op de invloed van de

waterbodem op de waterkwaliteit.

Uit onderzoek van Thomas (2007) is gebleken dat er zeer weinig dieptestratificatie aanwezig

is in de waterbodems. Er werden geen sterk afwijkende gehalten van metalen en andere

elementen gevonden op verschillende dieptes in de waterbodem. Bemonstering op

verschillende dieptes of specifieke bemonstering van de toplaag lijkt op basis hiervan dus

niet nodig. Door stroming (transport) en afbraak wijken de lutum‐ en organisch stofgehalten

in de toplaag mogelijk wel af van die in de onderliggende waterbodem. Dit kan van invloed

zijn op de nalevering van toxische stoffen. Het verdient daarom de aanbeveling om hier

meer onderzoek naar uit te voeren, bijvoorbeeld door in een aantal nieuwe onderzoeken

naast mengmonsters van de gehele sliblaag ook afzonderlijke monsters van de toplaag

(10 cm) te laten analyseren. Voor de toplaag wordt 10 cm aangehouden omdat dit een

praktische haalbare diepte blijkt te zijn waarvoor gekozen is in het KRW‐Innovatieproject

‘BaggerNUT’.

Analysemethode

De beschikbare meetresultaten ten aanzien van zware metalen, ijzer, fosfaat, zwavel en

aluminium zijn naar verwachting vooral verkregen door middel van totaalontsluiting/‐

destructie. Hiermee worden ook de niet voor binding en nalevering beschikbare fracties

gemeten, wat kan leiden tot een overschatting van de beschikbaarheid van deze stoffen voor

binding of nalevering. Beter is het om specifieke extracties toe te passen, waarbij alleen de

wel beschikbare fracties worden bepaald. Voor fosfaat wordt een oxalaatextractie

aangeraden (De Bruijne & Van de Weerd, 2009).

Uit een vergelijking tussen oordelen over de naleveringspotentie van de waterbodem in

enkele waterlopen, op basis van gemeten P‐ en Fe‐gehalten door totaalontsluiting en door

oxalaat‐extractie, blijkt dat beide tot verschillende resultaten kunnen leiden.

Naar verwachting geeft de oxalaatextractie een beter inzicht in de naleveringspotentie.

Vooralsnog wordt de totaalontsluiting als standaardmethode gebruikt. Deze methode kan

zowel tot een overschatting als tot een onderschatting van de naleveringspotentie van de

waterbodem leiden. De verschillen in de berekende Fe/P‐ratio’s zijn echter niet dusdanig

groot dat dit tot heel andere conclusies leidt: in beide gevallen wordt aangetoond dat het

wel (matige of hoge naleveringspotentie) of juist niet (lage potentie) aannemelijk is dat de

waterbodem een belangrijke bron voor P in oppervlaktewater is.

Relatie met andere bronnen

Dit onderzoek richt zich op de naleveringspotentie van de waterbodem. De methode

voorziet echter niet in uitspraken over de relatieve bijdrage van de waterbodem aan de

oppervlaktewaterkwaliteit, ten opzichte van andere bronnen. Bovendien geeft de methode

in een aantal gevallen mogelijk een overschatting van de impact van de waterbodem.



Door de korte verblijftijd van het water is de bijdrage van de waterbodem ten opzichte van

andere bronnen veelal beperkt (dit speelt vooral voor fosfaat). Ook het gebruik van oude

waterbodemgegevens kan tot een overschatting van de problematiek leiden (zie eerder in

dit hoofdstuk).

Uit het Emissiebeheerplan van Waterschap De Dommel blijkt dat meerdere bronnen van

invloed zijn op de oppervlaktewaterkwaliteit. De belangrijkste hiervan zijn diffuse bronnen,

aanvoer van bovenstrooms en effluentlozingen van RWZI’s. Uitloging van de waterbodem

valt naast bijvoorbeeld de aanvoer via grondwater, afstroming van hemelwater en uitloging

uit landbodems onder de diffuse bronnen. De individuele bijdragen van deze bronnen zijn

meestal onbekend. Dit onderzoek draagt bij tot een eerste inzicht in de impact van de

uitloging van de waterbodem.

De mate waarin diffuse bronnen, aanvoer van bovenstrooms en effluentlozingen van

RWZI’s bijdragen aan de waterkwaliteit verschilt per deelstroomgebied en per waterloop.

In het deelstroomgebied van de Beerze zijn diffuse bronnen verantwoordelijk voor circa 75%

(P) tot meer dan 95% (Cd) van de vracht van nutriënten en zware metalen. In het

deelstroomgebied van de Zandleij is het effluent van de RWZI Tilburg‐Noord voor (veel)

meer dan 50% (voor P zelfs meer dan 90%) bepalend. In het deelstroomgebied van de

Beneden‐Dommel is aanvoer van bovenstrooms verreweg het belangrijkst. In andere

deelstroomgebieden is het beeld meer verdeeld en zijn zowel diffuse bronnen, aanvoer van

bovenstrooms (o.a. België) en RWZI’s van belang (Van Zanten, 2012).

Bij het interpreteren van de resultaten van onderliggend onderzoek en het afwegen van

eventuele ingrepen in de waterbodems tegen alternatieve maatregelen dient de impact van

de waterbodem nadrukkelijk in relatie tot andere bronnen te worden beschouwd. Dit kan

bijvoorbeeld door het opstellen van stoffenbalansen op het gewenste schaalniveau.

Indien andere bronnen een (veel) grotere invloed hebben, zijn ingrepen in de waterbodem

veelal niet kosteneffectief. De handreiking beoordelen waterbodems (Hin et al., 2010) zegt

hierover:

Na vertaling naar het geëigende schaalniveau kan de waterbodem in het gebiedsproces als factor

worden vergeleken met andere factoren die van invloed zijn op het bereiken van de betreffende

doelen. Het resultaat van de beoordeling dient daarom zodanig te worden geïnterpreteerd en

beschreven dat het in een planproces (gebiedsproces) met niet‐waterbodemdeskundigen gebruikt

kan worden bij het afwegen van maatregelen.

De aanwezigheid van andere bronnen wordt al gedeeltelijk meegenomen bij het bepalen

van de strategie voor waterbodembeheer (Waterschap De Dommel, 2006; zie onderstaand

tekstkader). Hierbij is de Wet bodembescherming als uitgangspunt genomen. De invloed op

het GEP is voor het vaststellen van deze strategie niet het meest bepalend geweest. De door

het waterschap al bepaalde strategieën, de uitkomsten van dit onderzoek en bovenstaande

afweging van factoren welke bepalend zijn voor het GEP kunnen geïntegreerd worden in

een algemene strategie voor waterbodembeheer, geldig onder de nieuwe wet‐ en

regelgeving (Waterwet, Besluit Bodemkwaliteit).



STRATEGIËN VOOR WATERBODEMBEHEER

Afhankelijk van de specifieke gebiedskenmerken en de aanwezigheid van andere bronnen dan de

waterbodem hanteert het waterschap verschillende strategieën voor waterbodembeheer. Vooral

diffuse bronnen, waarbij geen bronaanpak mogelijk is, zijn hierbij van belang. De strategieën zijn

beschreven in het Waterbodembeheerplan (Waterschap De Dommel, 2006).

In het gebied van de Leijen (Voorste Stroom, Essche Stroom, Zandleij) bevinden zich ernstige

waterbodemverontreinigingen, vooral met chroom en nikkel. Omdat hier de bronnen van de

historische verontreinigingen niet meer aanwezig zijn bestaat er geen risico op herverontreiniging met

de verontreinigende stoffen, Hierdoor zijn saneringsmaatregelen doelmatig en effectief. In het

waterbodembeheerplan is hieraan de strategie ‘opruimen’ gekoppeld.

In de regio van De Kempen (voornamelijk de beken de Dommel, Kleine Dommel en Tongelreep) is de

gebieds- en systeemgerichte aanpak gevolgd die het projectbureau ABdK heeft vastgesteld in het

interprovinciale waterbodembeleid. Dit houdt in dat waterbodemsanering in dienst staat van de

realisatie van andere doelen (zoals beekherstel, ecologie en hydrologie) en massaverwijdering van

zware metalen uit het bodem- en watersysteem. Omdat het gebied op grote schaal verontreinigd is

(diffuus) en er bovenstrooms nog steeds lozing van stoffen op het oppervlaktewater plaatsvindt, is er

sprake van een verhoogd herverontreinigingsniveau (voor zink en cadmium). Het is daardoor niet

haalbaar gebleken om de verontreinigingen in zijn geheel te saneren. De doelstellingen van ingrepen

in de waterbodem worden in dit gebied vooral bepaald door vrachtverwijdering uit het watersysteem

(massaverwijdering) en de mogelijkheid om andere doelen zoals beekherstel en ecologie te kunnen

realiseren. Op enkele strategische locaties zijn sedimentvangers ingericht (De Klotputten, De Vleuten).

Deze hebben tot doel om het sterk verontreinigde slib dat zich via sedimenttransport door het

watersysteem verplaatst, gecontroleerd af te vangen. Voor De Kempen is in het

waterbodembeheerplan gekozen voor de strategie ‘beheersen’.

Bron: Van Lokven, 2011.



6.1 CONCLUSIES


Uit het onderzoek naar de invloed van de waterbodems op de waterkwaliteitsproblematiek,

in waterlopen waarin de doelen voor oppervlaktewaterkwaliteit (nog) niet worden gehaald,

blijkt op hoofdlijnen het volgende:

Fosfaat

De GEP‐doelstelling voor fosfaat wordt in een groot aantal waterlopen niet gehaald.

Vanwege de beperkte beschikbaarheid van gegevens over de ijzer‐ en fosfaatgehalten

van de waterbodems kon echter voor veel waterlopen niet worden beoordeeld of

nalevering van fosfaat vanuit de waterbodem een bijdrage levert aan de

normoverschrijding. Bij de waterlopen waarvan wel gegevens beschikbaar zijn is dit in

vrijwel alle gevallen wel aannemelijk. Alleen in de Keunensloop lijkt dit niet het geval,

omdat deze in een infiltratiegebied ligt.

Naast de waterbodem kunnen ook andere bronnen, zoals RWZI’s en aanvoer vanuit

bovenstrooms gebied, zeer bepalend zijn voor de fosfaatconcentraties in

oppervlaktewater (Van Zanten, 2012). De bijdrage van de waterbodem ten opzichte van

deze andere bronnen is afhankelijk van de verblijftijd van het water (neemt af bij een

kleinere verblijftijd). Deze verblijftijd is in alle waterlopen korter dan de grens waar de

handreiking van uit gaat.

Voor waterlopen waarvoor nog geen oordeel kon worden bepaald moet nog nader

onderzoek plaatsvinden (zie aanbevelingen).

Zuurstof

De zuurstofverzadiging voldoet in de meeste waterlopen aan de doelstellingen. In de elf

waterlopen waar dit niet het geval is blijkt op basis van de beoordelingsresultaten dat de

waterbodem hierin de belangrijkste rol speelt. Het aandeel in de berekende

zuurstofvraag bedraagt meer dan 50% en in veel gevallen zelfs meer dan 90%. In de

Strijper Aa lijkt de waterbodem een sterke invloed te spelen in de zuurstofproblematiek.

Hier wordt de waterbodem mogelijk beïnvloed door overstortingen en een slecht

functionerende RWZI in België. Voor de overige waterlopen is deze invloed beperkt

(Bosloop, Nieuwe Leij en Voorste Stroom) of matig (overige).

6 Conclusies en aanbevelingen

HOOFDSTUK



Metalen

De norm voor koper is gebaseerd op het totaalgehalte. De totale koperconcentratie

voldoet in vrijwel géén van de waterlopen aan deze norm. In de meeste waterlopen

bestaat (ruim) meer dan de helft van de koperconcentratie uit opgelost koper. De rest is

gebonden aan zwevend stof. Dit koper kan van elders worden aangevoerd, of afkomstig

zijn uit de waterbodem ter plaatse. Op basis van de beoordeling lijkt het aandeel van aan

zwevend stof gebonden koper, afkomstig uit de waterbodem ter plaatse beperkt. Slechts

in acht waterlopen wordt geconcludeerd dat de waterbodem mogelijk een negatieve

invloed heeft op het doelbereik, door resuspensie van zwevend stof. Deze waterlopen

zijn allemaal beoordeeld op basis van waterbodemgegevens van de Voorste stroom en

de Beneden Dommel.

De invloed van nalevering van opgelost koper vanuit de waterbodem, via het

poriewater, lijkt groter dan voor zwevend stof. Hier wordt voor enkele waterlopen

geconcludeerd dat de waterbodem een matige tot sterke invloed heeft. Ook is er in

enkele waterlopen waarin zwevend stof vanuit de waterbodem geen rol van betekenis

leek te spelen (Boven Dommel, Broekleij en Zandkantsche Leij), mogelijk wel sprake van

beïnvloeding door opgelost koper.

De normen voor cadmium gelden alleen voor de opgeloste fractie. Overschrijdingen van

deze oppervlaktewaterkwaliteitsnormen doen zich vooral voor in de Kempen en in de

Beneden Dommel (de belangrijkste afvoerroute vanuit de Kempen).

Uit de beoordelingsresultaten volgt echter dat het niet waarschijnlijk is dat nalevering

vanuit de waterbodem een rol van betekenis speelt voor de concentraties in de

waterfase. De evenwichtsconcentraties in het poriewater zijn over het algemeen lager

dan de concentraties in oppervlaktewater. Dit betekent dat cadmium in het

oppervlaktewater terechtkomt via andere bronnen (aanvoer van bovenstrooms,

uitloging van landbodems). Alleen in de Boven Dommel en de Beneden Dommel geldt

dit niet: hier is er mogelijk sprake van sterke beïnvloeding vanuit de waterbodem.

Ook de nikkelproblematiek (norm voor opgelost metaal) speelt vooral in de Kempen,

maar beperkt zich tot een kleiner aantal waterlopen. Alleen in de Boven Dommel is

mogelijk sprake van relevante beïnvloeding van de waterkwaliteit door de waterbodem.

Daarnaast kunnen ook aanvoer vanuit bovenstrooms gebied en via grondwater (door

pyrietoxidatie) relevante bronnen van nikkel zijn.

Zink (normen voor opgelost metaal) overschrijdt overal de oppervlaktewater‐

kwaliteitsnorm, maar de waterbodem lijkt hierbij nergens een factor van betekenis te

zijn.

Voor koper, cadmium en nikkel wordt het doelbereik plaatselijk negatief beïnvloed door

de waterbodem. Voor cadmium is in de beoordelingsresultaten zichtbaar dat sanering

van de waterbodem zin heeft: in Eindhoven is de impact van de waterbodem gering of

afwezig, terwijl deze in de Boven Dommel en Beneden Dommel juist sterk is.

De concentratie van zware metalen in de waterfase wordt in sterke mate bepaald door

andere bronnen dan de waterbodem, zoals aanvoer van bovenstrooms, aanvoer van

koper en zink vanuit stedelijk gebied, uitloging van landbodems en aanvoer via uit‐ en

afstroming. De invloed van deze bronnen wordt al gedeeltelijk meegenomen in de door

het waterschap bepaalde strategieën voor waterbodembeheer.



Macrofauna

In de huidige situatie wordt de doelstellig voor macrofauna vrijwel nergens gehaald.

De beoordeling van de invloed van de waterbodem op de macrofaunagemeenschap richt

zich op twee factoren: de mate van verontreiniging met toxische stoffen (zware metalen

en organische microverontreinigingen) en de mate van organische belasting van het

systeem (saprobie). In twee waterlopen (Gender en Raamsloop) lijkt de mate van

organische belasting van de waterbodem een matige invloed te hebben op het

doelbereik. De verontreiniging van de waterbodem met toxische stoffen is vaker

beperkend: in 15 waterlopen leiden zware metalen en/of organische

microverontreinigingen tot een matige invloed op de macrofaunasamenstelling en

daarmee op het bereik van de doelstelling. In de overige waterlopen is het

onwaarschijnlijk dat de waterbodem van doorslaggevende invloed is. Ook wordt

nergens een sterke invloed aangetoond. Naar verwachting vormen (ook) andere

factoren, zoals de trofische toestand, stroming, inrichting of habitatdiversiteit een

beperking.

Wanneer alle beoordelingsresultaten integraal worden beschouwd (zie bijlage 10) kan voor

vier waterlopen worden geconcludeerd dat er geen negatieve impact is op het bereik van de

waterkwaliteitsdoelstellingen, of dat een negatieve impact van de waterbodem op het deze

doelen onwaarschijnlijk is. Het gaat hier om de Groote Beerze, de Kleine Aa, de Fortjesloop

en de Keersop (8, 9, 18 en 19). Voor de Kleine Aa en de Fortjesloop is deze uitspraak deels

gebaseerd op gegevens uit een andere waterloop. Voor de overige waterlopen kan niet voor

alle beoordeelde parameters een uitspraak worden gedaan, of lijkt de waterbodem van

invloed op het doelbereik van één of meer parameters. Belangrijke oorzaken van het kleine

aantal waterlopen waarin de waterbodem kan worden bestempeld als niet relevant ten

aanzien van het doelbereik voor oppervlaktewaterkwaliteit, is de beperkte beschikbaarheid

van waterbodemgegevens en het gebruik van verouderde gegevens. Door gerichte

meetcampagnes zal dit aantal waterlopen naar verwachting kunnen worden uitgebreid.

Voor waterlopen waarvoor is vastgesteld dat de waterbodem mogelijk wel impact heeft op

het bereik van de waterkwaliteitsdoelstellingen zijn een aantal vervolgstappen denkbaar:

1. Indien hier aanleiding toe is kan nader waterbodemonderzoek plaatsvinden. Hiermee

kunnen bijvoorbeeld ‘gaten’ in de beoordelingsresultaten worden gedicht. Ook kunnen

de beoordelingsresultaten worden geverifieerd of geactualiseerd of kan de

zeggingskracht worden vergroot. Zie hiervoor de aanbevelingen onder het kopje ‘nader

(waterbodem)onderzoek’. Naar aanleiding van dit onderzoek zal de status van een

aantal waterlopen naar verwachting kunnen worden aangepast ‘geen negatieve impact’.

2. De invloed van de waterbodem wordt vergeleken met andere factoren die van invloed

zijn op het bereiken van de waterkwaliteitsdoelstelling, bijvoorbeeld door het opstellen

van massabalansen of andere vormen van specialistisch onderzoek. Als andere factoren

belangrijker zijn dan wordt prioriteit gegeven aan aanpak hiervan in de waterloop.

3. Op basis van het belang van de waterbodem voor het bereiken van de meest kritische

waterkwaliteitsdoelen wordt een prioriteit toegekend voor het nemen van

waterbodemmaatregelen in de waterloop.



De door het waterschap al bepaalde strategieën, samen met de uitkomsten van dit

onderzoek en bovenstaande stappen kunnen geïntegreerd worden in een algemene strategie

voor waterbodembeheer geldig onder de nieuwe wet‐ en regelgeving (Waterwet, Besluit

Bodemkwaliteit).

MEEST KRITISCHE WATERLOPEN

Op basis van een integrale beschouwing van de beoordelingsresultaten komen de Boven Dommel en

de Beneden Dommel als eerste in aanmerking om kwaliteitsbaggeren te overwegen. In deze

waterlopen vormen de verontreinigingen in de waterbodem een belangrijke belemmering voor het

realiseren van de waterkwaliteitsdoelstellingen. Ook in de Kleine Aa, de Beekse waterloop, de Run, de

Voorste Stroom en de Zandkantsche Leij lijkt kwaliteitsbaggeren op basis van de

beoordelingsresultaten een belangrijke bijdrage aan de waterkwaliteit te kunnen leveren. Voordat tot

deze maatregel kan worden besloten is het verstandig om de bovenbeschreven vervolgstappen te

doorlopen voor de verschillende waterlopen. Gelet op de overwegingen in het Waterbodembeheerplan

is dit voor de Boven en Beneden Dommel al gedaan. Hier blijkt herverontreiniging met zware metalen

(aanvoer van bovenstrooms) een belangrijkere factor en wordt daarom prioriteit gegeven aan

massaverwijdering in combinatie met beekherstel en ecologie.

Wanneer alle beoordelingsresultaten integraal worden beschouwd is kwaliteitsbaggeren in de Boven

Dommel en de Beneden Dommel het meest zinvol. Hier vormen de verontreinigingen in de

waterbodem een belangrijke belemmering voor het realiseren van de waterkwaliteitsdoelstellingen.

Ook in de Kleine Aa, de Beekse waterloop, de Run, de Voorste Stroom en de Zandkantsche Leij lijkt

kwaliteitsbaggeren een belangrijke bijdrage aan de waterkwaliteit te kunnen leveren. Mogelijk geldt dit

ook voor een aantal andere waterlopen, die beoordeeld zijn op basis van

waterbodemkwaliteitsgegevens uit de hiervoor genoemde waterlopen.

De hiervoor genoemde conclusies zijn gebaseerd op de resultaten van de uitgevoerde

beoordelingen. Hierbij is geen rekening gehouden met saneringen die inmiddels reeds in

uitvoering zijn, of zijn afgerond (zie hiervoor bijlage 3).

Systematiek

De beoordelingssystematiek uit de Handreiking beoordeling waterbodems (Hin et al., 2010)

is op enkele punten aangepast en uitgebreid. Een belangrijke uitbreiding is de toevoeging

van de parameter zuurstof. De aangepaste beoordelingssystematiek is toegepast binnen het

beheergebied van Waterschap De Dommel op het schaalniveau van de waterlopen volgens

het Waterbeheerplan. De beoordelingssystematiek is, mits voldoende gegevens beschikbaar

zijn, goed toepasbaar gebleken om uitspraken te doen over de invloed van de waterbodems

in de hoofdwaterlopen op de realisatie van waterkwaliteitsdoelen. In de aanbevelingen

worden punten aangegeven waarop verdere ontwikkeling nodig is.

De methodiek is geënt op algemene kennisregels. Daarnaast is de methode toegepast op het

niveau van waterlopen of waterlichamen. Hierdoor zijn de resultaten vooral bruikbaar voor

het verschaffen van een globaal inzicht van de rol van de waterbodem in de

waterkwaliteitsproblematiek.



De beoordelingsmethodiek kan gebruikt worden om een voorselectie te maken van

waterlopen waarvoor nader onderzoek nodig is en/of waarvoor het gewenst is om een

prioritering voor waterbodemmaatregelen op te stellen. Belangrijk is om te realiseren dat de

methodiek géén informatie geeft over de invloed van andere verontreinigingsbronnen dan

de waterbodem. Voor een beschouwing van de relatieve bijdrage van de waterbodem ten

opzichte van andere bronnen is het nodig massabalansen op te stellen.

6.2 AANBEVELINGEN

In de conclusies zijn op basis van het in dit onderzoek ontstane beeld van de impact van de

waterbodem op het bereik van de waterkwaliteitsdoelstellingen een aantal vervolgstappen

geformuleerd. Deze kunnen doorlopen worden voor waterlopen waarvoor is vastgesteld

dat de waterbodem mogelijk impact heeft op één of meer doelstellingen. De belangrijkste

aanbeveling is om deze stappen ook daadwerkelijk te gaan doorlopen en de resultaten,

samen met de door het waterschap al bepaalde strategieën te integreren in een algemene

strategie voor waterbodembeheer, geldig onder de nieuwe wet‐ en regelgeving (Waterwet,

Besluit Bodemkwaliteit).

Hieronder worden de vervolgstappen nogmaals weergegeven:

1. Indien hier aanleiding toe is kan nader waterbodemonderzoek plaatsvinden.

Hiermee kunnen bijvoorbeeld ‘gaten’ in de beoordelingsresultaten worden gedicht.

Ook kunnen de beoordelingsresultaten worden geverifieerd of geactualiseerd of kan de

zeggingskracht worden vergroot. Zie hiervoor de aanbevelingen onder het kopje ‘nader

(waterbodem)onderzoek’. Naar aanleiding van dit onderzoek zal de status van een

aantal waterlopen naar verwachting kunnen worden aangepast ‘geen negatieve impact’.

2. De invloed van de waterbodem wordt vergeleken met andere factoren die van invloed

zijn op het bereiken van de waterkwaliteitsdoelstelling, bijvoorbeeld door het opstellen

van massabalansen of andere vormen van specialistisch onderzoek. Als andere factoren

belangrijker zijn dan wordt prioriteit gegeven aan aanpak hiervan in de waterloop.

3. Op basis van het belang van de waterbodem voor het bereiken van de meest kritische

waterkwaliteitsdoelen wordt een prioriteit toegekend voor het nemen van

waterbodemmaatregelen in de waterloop.

Daarnaast is er nog een aantal andere aanbevelingen welke te maken hebben met het

verzamelen van gegevens, met nader onderzoek en met de beoordelingssystematiek zelf.

Deze komen hieronder aan de orde.

Gegevensbeschikbaarheid

Het verdient aanbeveling om in een aantal waterlopen waarvoor momenteel nog geen

waterbodemkwaliteitsgegevens beschikbaar zijn, alsnog waterbodemonderzoek uit te

voeren.



Dit geldt in het bijzonder als:

er niet voldaan wordt aan één of meer waterkwaliteitsdoelstellingen (meerdere en/of

forse overschrijdingen geven een hogere prioriteit);

er in onderliggend onderzoek nog geen oordelen konden worden bepaald;

onderliggend onderzoek (op basis van gegevens uit een andere waterloop) uitwijst dat

er mogelijk sprake is van sterke of matige invloed van de waterbodem op het doelbereik.

Hierbij wordt aanbevolen de verderop in deze paragraaf benoemde opmerkingen ten

aanzien van de parameterkeuze en de bemonsteringsdiepte in acht te nemen.

Parameters

Bij vervolgonderzoek wordt aangeraden om ten behoeve van beoordeling van de invloed

van de waterbodem op de waterkwaliteit, in ieder geval de volgende waterbodemgegevens

in te winnen:

Organisch stofgehalte (en bij voorkeur fractie organisch koolstof) en

korrelgrootteverdeling (minimaal lutumgehalte) voor alle analyses.

Totaal P, Fe, Al en S (en eventueel analyse met oxalaat‐extractie) voor fosfaattoets.

Zware metalen (zie bijlage 11), voor zware metalen‐ en macrofaunatoets.

Waterbodemrelevante organische microverontreinigingen (zie bijlage 11), voor

macrofaunatoets.

De meeste van deze parameters maken al onderdeel uit van het standaard analysepakket bij

waterbodemonderzoek. Aanbevolen wordt om alle genoemde parameters standaard te laten

analyseren, ook als het waterbodemonderzoek met een andere doelstelling wordt uitgevoerd.

Bemonsteringsdiepte

Vooral de kwaliteit van de toplaag van de waterbodem is van invloed op de uitwisseling

van stoffen met de waterfase. In de praktijk wordt deze toplaag echter niet afzonderlijk

bemonsterd. Om een meer realistisch beeld te geven van de invloed van de waterbodem op

de waterkwaliteit, wordt aanbevolen de toplaag (10 cm) apart te bemonsteren en te

analyseren en deze gegevens te gebruiken bij een volgende beoordeling.

Nader (waterbodem)onderzoek

Dit onderzoek geeft een globaal beeld van de invloed van de waterbodem op de

waterkwaliteit. Voordat besloten wordt tot waterbodemsanering in (delen van) waterlopen

wordt aanbevolen eerst nader onderzoek uit te voeren.

Dit onderzoek dient zich te richten op:

het beter afkaderen (ruimtelijk) van de verontreinigingssituatie en de invloed daarvan

op de waterkwaliteit;

het verifiëren van het beeld van de waterbodemkwaliteit en de invloed hiervan op de

waterkwaliteit (via de ontwikkelde beoordelingsmethodiek). Nader onderzoek kan zich

daarbij het beste richten op de toplaag van de waterbodem;



het actualiseren van het beeld van de waterbodemkwaliteit en de invloed hiervan op de

waterkwaliteit (via de ontwikkelde beoordelingsmethodiek). Dit is vooral van belang

wanneer de in dit onderzoek gebruikte waterbodemgegevens beduidend ouder zijn dan

de waterkwaliteitsgegevens, of wanner er andere aanwijzingen zijn dat het beeld van de

kwaliteit van oppervlaktewater of waterbodem gewijzigd is. Dit kan bijvoorbeeld het

geval zijn als er in de waterloop of bovenstrooms hiervan een sanering heeft

plaatsgevonden of als er een zand‐ of slibvang is geïnstalleerd.

Daarnaast verdient het de aanbeveling om de bijdrage van de waterbodem ten opzichte van

andere (diffuse en punt)bronnen in beeld te brengen, bijvoorbeeld door het opstellen van

massabalansen.

Bij de afweging of ingrepen in de waterbodem kosteneffectief zijn spelen vervolgens

meerdere factoren een rol, waaronder:

de mate van invloed van de waterbodem op de meest kritische waterkwaliteitsdoelen;

de relatieve bijdrage van de waterbodem aan de problematiek, ten opzichte van andere

bronnen;

de kans op herverontreiniging (deze is sterk gekoppeld met andere bronnen).

Systematiek

De beoordelingssystematiek uit de Handreiking beoordeling waterbodems (Hin et al., 2010)

is op enkele punten aangepast en uitgebreid. Een belangrijke uitbreiding is de toevoeging

van de parameter zuurstof. De aangepaste beoordelingssystematiek is toegepast binnen het

beheergebied van Waterschap De Dommel. Het verdient aanbeveling om bevindingen van

deze toepassing en de uitbreidingen breder te communiceren en terug te koppelen richting

de opstellers van de handreiking.

Met name voor de parameters fosfaat en zuurstof kent de huidige beoordelingssystematiek

nog onduidelijkheden en onzekerheden.

Fosfaat

De beoordeling voor fosfaat vindt vooral plaats op basis van totaalgehalten van ijzer en

fosfaat in de waterbodem (door totaalontsluiting). Door oxalaat‐extracties toe te passen en

ook Al te betrekken kan een betrouwbaarder resultaat verkregen worden. In het KRW‐

innovatieproject ‘BaggerNUT’ wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de nalevering van

fosfaat vanuit de waterbodem in verschillende watersystemen en ook naar de afweging van

het belang van deze nalevering ten opzichte van andere bronnen. Hierbij wordt ook de

invloed van de verblijftijd meegenomen. Het is aan te bevelen om de uiteindelijke

bevindingen vanuit dit innovatieproject te betrekken in de beoordelingssystematiek voor

fosfaat.

Voor veel waterlopen is het (nog) niet mogelijk om een beoordeling uit te voeren.

Door nieuwe gegevens te verzamelen kan deze beoordeling wel uitgevoerd worden.

Een alternatief is om de beoordelingssystematiek aan te passen op basis van aanwezige

bronnen van fosfaat en bindingsmogelijkheden van het fosfaat in de waterbodem.

In bijlage 12 wordt hiervan een uitwerking gegeven. Deze alternatieve systematiek geeft een

minder betrouwbaar resultaat, maar voorkomt dat veel kosten moeten worden gemaakt

voor aanvullend veldonderzoek.



Zuurstof

De geïntroduceerde beoordelingssystematiek voor zuurstof is nieuw. In dit onderzoek is

deze beoordelingssystematiek in algemene zin toegepast zonder in detail in te zoomen op

de afzonderlijke waterlopen. Verdere onderbouwing van deze systematiek door middel van

toetsing op individuele waterlopen is wenselijk.

Er zijn aanwijzingen dat de beoordelingssystematiek voor zuurstof met name in de kleinere

waterlopen een overschatting geeft van de invloed van de waterbodem. In een aantal beken

zijn de berekende waarden voor het sedimentzuurstofverbruik onrealistisch hoog. De meest

waarschijnlijke oorzaken zijn een overschatting van de reaëratie en/of beïnvloeding door

zuurstofloze kwel.

Het verdient de aanbeveling om de invloed van zuurstofloze kwel te kwantificeren, om in te

kunnen schatten hoe groot de bijdrage hiervan aan de geconstateerde zuurstofproblematiek

is. Het is hiervoor nodig om een inschatting van de kwelflux en van de herkomst van het

kwelwater (ondiepe kwel of oude, diepe, zuurstofloze kwel). Hiervoor kan mogelijk een

regionaal grondwatermodel uitkomst bieden. Als blijkt dat zuurstofloze kwel inderdaad een

significante post kan zijn, kan de beoordelingssystematiek verfijnd worden door dit

criterium toe te voegen.



Arcadis, 2012. Waterbodemonderzoek Alde Feanen.

In opdracht van DLG, projectnr. C01022.100069.013.

BeNeKempen, 2008 (?). Werkgroep Water BeNeKempen. Eindrapport.

Bruijne, W.J.J. de & H. van de Weerd, 2009. Overzicht indicatoren fosfaat nalevering vanuit de

waterbodem. ARCADIS in opdracht van de Waterdienst, kenmerk 074259453:0.4,

27 augustus 2009.

Chin, D.A., 2006. Water quality engineering in natural systems, Wiley.

Franken, R.J.M., J.J.P. Gardeniers & E.T.H.M. Peeters, 2006. Handboek Nederlandse ecologische

beoordelingssystemen (EBEO‐systemen). Deel A: filosofie en beschrijving van de systemen.

STOWA‐rapportnummer 2006‐04.

Hin, J.A., L.A. Osté & C.A. Schmidt, 2010. Handreiking Beoordelen Waterbodems. Methoden ter

beoordeling van de mate waarin het realiseren van kwaliteitsdoelen van het watersysteem wordt

belemmerd door verontreinigde waterbodems.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu – DG Water, 4 november 2010.

Lokven, M. van, 2011. Onderzoeksvoorstel effect waterbodem op gebiedskwaliteit.

Waterschap De Dommel, 27 september 2011.

Moeleker, M., 2010. Waterschap De Dommel. Rapportage hydrobiologisch routineonderzoek

oppervlaktewateren 2009. GWL in opdracht van Waterschap De Dommel, kenmerk U10‐105,

7 mei 2010.

Projectteam stroomgebiedbeheerplannen, 2009. Stroomgebiedbeheerplan Maas 2009‐2015.

Uitgave van Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Ministerie van Volkshuisvesting,

Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en

Voedselkwaliteit, 22 december 2009.

Sanabria, M.J., 2011. Waterschap De Dommel. Rapportage hydrobiologisch routineonderzoek

oppervlaktewateren 2010. GWL in opdracht van Waterschap De Dommel, kenmerk U11‐180,

7 november 2011.

Soresma, 2007. Water‐ er stoffenbalans voor drie beken in het grensgebied van de Vlaamse en

Nederlandse Kempen. Hoofdrapport. Kenmerk 124950115/kla, 25 september 2007.

7 Literatuur

HOOFDSTUK



Stowa, 2004a. Tewor voor Duflow en Sobek. Uniformering waterkwaliteitsprocessen en –coëfficiënten.

Rapportnummer 2004‐01, ISBN 90.5773.235.1.

Thomas, J. 2007. Karakterisering van waterbodems van de Dommel in Noord‐Brabant en de Dinkel

in Twente, Overijssel. TNO‐rapport 2007‐U‐R1127/A (stagerapport), oktober 2007.

Waterschap De Dommel, 2006. Waterbodembeheerplan 2006.

Waterschap De Dommel, 2009. Krachtig water. Waterbeheerplan 2010‐2015.

Werkgroep MIR, 2008. Protocol toetsen en beoordelen voor de operationele monitoring en toestand‐

en trendmonitoring, toetsjaar 2007. Rapport LBOW‐wgMIR 200701, ISBN 9789036914338,

10 april 2008.

Zanten, O. van, 2012. Bronneninventarisatie (Emissebeheerplan, Ws De Dommel 2007).

Memo, Waterschap De Dommel, 8 februari 2012.



# mp WK = aantal beschikbare meetpunten fysisch‐chemische waterkwaliteit

# mp WB = aantal beschikbare meetpunten waterbodemkwaliteit

Waterlichaamcode Waterlichaamnaam Nr. Naam waterloop KRW‐ # mp # mp Beoordelingswijze

type WK WB

‐ (geen) ‐ (geen) 1 Bosscherweijerloop R3 1 indirect, o.b.v. analyse Keersop

2 Keunensloop R4 1 indirect, o.b.v. analyse Keersop

3 Koevertsche loop R3 1 indirect, o.b.v. analyse Beerze

4 Vaartloop R4 1 indirect, o.b.v. analyse Reusel

NL27_B_1 Groote Beerze 5 Beerze R5 2 1 als waterloop

6 Dalems stroompje R5 1 indirect, o.b.v. analyse Groote Beerze

7 Goorloop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Groote Beerze

8 Groote Beerze R5 3 1 als waterloop

9 Kleine Aa R5 1 indirect, o.b.v. analyse Beerze

NL27_B_2 Kleine Beerze 10 Kleine Beerze R4 3 1 als waterloop

NL27_B_3 Rosep 11 Rosep R4 2 5 als waterloop

NL27_BE_1 Beekse waterloop 12 Beekse waterloop R4 1 1 als waterloop

NL27_BE_2 Wateraanvoerkanaal St.

Oedenrode

13 Wateraanvoerkanaal St.

Oedenrode

M3 1 niet te beoordelen

NL27_BE_3 Groote Waterloop 14 Groote Waterloop R4 2 indirect, o.b.v. analyse Beekse waterloop

NL27_BO_1 Boven Dommel/ Keersop/ 15 Beekloop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Keersop

Beekloop 16 Boven Dommel R5 1 2 als waterloop

17 Elsenloop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Keersop

18 Fortjesloop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Keersop

19 Keersop R5 2 20 als waterloop

NL27_BO_2 Run 20 Run R4 2 28 als waterloop

NL27_KD_1 Groote Aa/ Buulder Aa 21 Bosloop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Buulder Aa

22 Buulder Aa R5 3 8 als waterloop

23 Groote Aa R5 1 1 als waterloop

24 Strijper Aa R5 2 indirect, o.b.v. analyse Buulder Aa

NL27_KD_3 Witte loop/ Peelrijt 25 Peelrijt of Rielloop R4 2 indirect, o.b.v. analyse Beekse waterloop

NL27_L_1 Nieuwe Leij‐Pop.L‐Rov.L‐Voorste 26 Nieuwe Leij R5 2 11 als waterloop

Stroom 27 Poppelsche Leij R5 1 indirect, o.b.v. analyse Voorste Stroom

28 Retsche Loop R5 1 indirect, o.b.v. analyse Voorste Stroom

29 Rovertsche Leij R5 1 indirect, o.b.v. analyse Voorste Stroom

30 Voorste Stroom R5 2 3 als waterloop

NL27_L_2 Essche Stroom 31 Essche Stroom R6 2 130 als waterloop

NL27_R_1 Reusel/Raamsloop/Achterste 32 Achterste Stroom R5 1 4 als waterloop

Stroom 33 Raamsloop R5 2 indirect, o.b.v. analyse Reusel

34 Reusel R5 4 1 als waterloop

NL27_R_2 Spruitenstroompje/ Roodloop 35 Hoogeindsche beek R4 1 als waterlichaam, indirect o.b.v. analyse

36 Roodloop R4 1 Reusel/Voorste Stroom

37 Spruitenstroompje R4 2

NL27_R_3 Beekse Bergen 38 Beekse Bergen M20 2 niet te beoordelen

NL27_SD_1 Gender 39 Gender R4 2 4 als waterloop

NL27_SD_2 Ekkersrijt 40 Ekkersrijt R4 2 3 als waterloop

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 41 Hooidonkse beek R4 2 1 als waterloop

NL27_SD_5 Afwateringskanaal Dommel 42 Afwateringskanaal Eindhoven M3 14 als waterloop, met waterkwaliteit mp 249943

NL27_SD_6 Beatrixkanaal 43 Beatrixkanaal M6b 1 indirect, o.b.v. analyse Afw.kanaal Eindhoven

NL27_T_1 Tongelreep 44 Tongelreep R5 3 2 als waterloop

NL27_Z_1 Zandleij 45 Zandkantse Leij R5 1 18 als waterloop

46 Zandleij R5 3 1 als waterloop

NL27_Z_2 Broekleij 47 Broekleij R4 2 1 als waterloop

NL90_1 Midden Limburgse en Noord

Brabantse kanalen

48 Wilhelminakanaal M6b 3 1 niet te beoordelen

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 49 Eindhovens Kanaal M3 1 niet te beoordelen

NL99_6_BO_BE Midden‐ en Beneden Dommel 50 Afwateringskanaal Boxtel R6 1 indirect, o.b.v. analyse Beneden Dommel

51 Beneden Dommel R6 6 2 als waterloop

52 Dommel in Eindhoven R6 4 83 als waterloop

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel/ Sterkselse Aa/ 53 Kleine Dommel R5 2 1 als waterloop

Oude Graaf/ B. Vaart 54 Sterkselsch Kanaal R5 1 2 als waterloop

55 Sterkselsche Aa R5 2 indirect, o.b.v. analyse Kleine Dommel

BIJLAGE 1 Onderscheiden waterlopen en beoordelingsniveau



ZGM = zomergemiddelde waarde

JGM = jaargemiddelde waarde

MAC = maximale waarde

P90 = 90‐percentielwaarde

Waterlichaamcode Naam waterloop Macrofauna Doelbereik fysisch‐chemische parameters o.b.v. gemiddelden 2005 t/m 2009 2e‐lijnsbeoordeling metalen

EKR 2009 EKR 2010 Zuurstof Totaal‐P Cd‐opg (ug/l) Ni‐opg Zn‐opg (ug/l) Cu‐tot Ni Zn Cu

(%) ZGM (mg P/l) ZGM JGM MAC (ug/l) MAC JGM MAC (ug/l) P90

‐ (geen) Bosscherweijerloop 64,2 0,13 6,82

Keunensloop 89,5 0,16 0,08 0,28 1,49 17,56 40 6,52 0,07 0,48 0,13

Koevertsche loop 0,30 78,8 0,17 0,11 0,93 2,10 24,44 110 9,34 0,08 0,59 0,22

Vaartloop 76,9 0,26 0,19 1,10 22,75 38,82 83 10,90 0,68 0,61 0,07

NL27_B_1 Beerze 0,43 81,2 0,09 0,07 0,19 14,93 17,68 67 7,59 0,56 0,41 0,12

Dalems stroompje 55,2 0,14 3,07

Goorloop 83,8 0,04 0,16 0,64 26,85 44,45 120 3,74 1,38 1,49 0,17

Groote Beerze 0,36 81,7 0,13 0,11 0,54 22,63 37,11 110 5,86 0,92 0,85 0,06

Kleine Aa 0,56 78,5 0,10 0,06 0,47 12,30 12,81 66 6,89 0,39 0,20 0,05

NL27_B_2 Kleine Beerze 0,32 73,2 0,05 0,16 1,10 29,05 26,94 110 8,04 0,96 0,53 0,10

NL27_B_3 Rosep 0,33 71,4 0,26 0,06 0,15 1,40 8,08 23 6,14 0,04 0,10 0,04

NL27_BE_1 Beekse waterloop 0,32 92,2 0,12 0,06 0,24 2,14 47,75 2100 7,78 0,07 0,59 0,06

NL27_BE_2 Wateraanvoerkanaal

St. Oedenrode

110,0 0,13 0,09 0,29 4,00 12,63 48 14,62 0,11 0,16 0,09

NL27_BE_3 Groote Waterloop 0,31 84,7 0,13 0,07 0,19 1,27 4,17 24 5,29 0,04 0,07 0,04

NL27_BO_1 Beekloop 0,58 68,5 0,12 0,09 0,25 5,37 14,27 50 6,42 0,23 0,33 0,07

Boven Dommel 0,54 87,4 0,17 0,53 2,80 20,63 83,01 750 10,83 0,85 1,87 0,10

Elsenloop 0,53 76,9 0,05 6,72

Fortjesloop 0,50 80,1 0,04 0,98 2,90 34,74 148,30 180 12,30 1,57 4,20 0,41

Keersop 0,61 88,1 0,12 0,21 1,11 20,20 48,47 200 10,59 0,80 1,13 0,20

NL27_BO_2 Run 0,29 90,9 0,05 0,21 1,40 107,00 60,30 330 9,75 4,96 1,86 0,30

NL27_KD_1 Bosloop 0,25 63,1 0,32 0,74 3,50 5,24 273,19 1400 13,51 0,16 3,86 0,07

Buulder Aa 0,26 70,1 0,29 0,19 1,12 2,23 75,81 660 9,27 0,08 1,16 0,07

Groote Aa 0,28 77,1 0,19 0,13 0,73 2,19 36,36 240 7,15 0,10 1,12 0,20

Strijper Aa 0,21 54,4 0,38 0,12 0,78 4,57 63,23 280 8,58 0,15 1,02 0,04

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop 0,28 68,1 0,24 0,16 1,02 7,06 42,87 210 10,74 0,15 0,41 0,05

NL27_L_1 Nieuwe Leij 0,31 68,1 0,17 0,07 0,17 12,06 23,17 60 7,72 0,35 0,34 0,06

Poppelsche Leij 0,43 71,4 0,17 0,10 0,87 14,52 55,19 1700 8,35 0,43 0,74 0,05

Retsche Loop 0,26 72,3 0,42 0,22 0,99 27,33 47,57 82 8,90 0,81 0,72 0,06

Rovertsche Leij 0,46 66,0 0,24 0,08 0,35 13,19 21,05 54 8,32 0,40 0,33 0,05

Voorste Stroom 0,32 64,9 0,17 0,08 0,20 9,78 16,36 48 8,40 0,34 0,37 0,15

NL27_L_2 Essche Stroom 0,37 86,2 0,26 0,06 0,18 8,89 11,17 41 7,96 0,28 0,18 0,06

NL27_R_1 Achterste Stroom 0,31 76,2 0,20 0,06 0,22 10,44 9,26 37 7,13 0,33 0,15 0,06

Raamsloop 0,40 69,0 0,09 0,11 0,87 33,71 35,30 110 5,16 1,22 0,70 0,05

Reusel 0,37 76,4 0,25 0,11 0,56 18,18 29,22 150 8,86 0,65 0,62 0,15

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 0,32 48,5 0,04 7,93

Roodloop 61,0 0,20 4,47

Spruitenstroompje 0,37 75,7 0,07 0,08 0,23 19,69 16,77 47 9,20 0,67 0,30 0,06

NL27_R_3 Beekse Bergen 115,1 0,03

NL27_SD_1 Gender 0,32 61,3 0,09 0,20 1,20 54,28 37,96 70 5,44 3,07 1,46 0,19

NL27_SD_2 Ekkersrijt 0,29 62,8 0,20 0,06 0,36 1,51 8,87 56 9,10 0,05 0,18 0,07

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 0,29 63,4 0,18 0,09 0,26 1,50 8,00 31 8,87 0,06 0,21 0,15

NL27_SD_5 Afwateringskanaal

Eindhoven

82,7 0,17 0,35 1,80 20,09 82,48 550 10,76 0,83 1,90 0,09

NL27_SD_6 Beatrixkanaal 88,1 0,19 0,35 1,20 19,93 61,72 140 10,18 0,83 1,46 0,10

NL27_T_1 Tongelreep 0,53 83,5 0,17 0,12 1,01 8,66 26,48 130 6,60 0,43 0,78 0,16

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 0,26 71,1 0,82 0,13 0,71 8,32 66,01 120 10,33 0,37 1,81 0,38

Zandleij 0,31 77,3 0,78 0,11 0,62 7,81 61,92 120 9,25 0,27 1,17 0,17

NL27_Z_2 Broekleij 0,22 59,4 0,21 0,05 0,12 1,58 5,20 73 4,38 0,05 0,07 0,03

NL90_1 Wilhelminakanaal 0,25 86,3 0,20 0,31 1,13 10,44 31,56 170 8,89 0,45 0,92 0,27

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 0,52 91,2 0,04 0,08 0,20 0,87 4,98 13 4,91 0,05 0,18 0,16

NL99_6_BO_BE Afwateringskanaal

Boxtel

72,3 0,30 0,13 0,27 6,62 27,65 51 8,56 0,24 0,54 0,08

Beneden Dommel 0,35 70,7 0,37 0,16 0,84 6,78 33,30 90 9,85 0,26 0,76 0,15

Dommel in Eindhoven 0,39 75,0 0,32 0,22 1,08 12,13 51,02 550 9,56 0,50 1,26 0,18

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 0,35 72,8 0,20 0,15 0,93 2,11 35,84 210 6,60 0,09 1,14 0,22

Sterkselsch Kanaal 0,53 80,9 0,15 0,18 1,10 2,10 29,20 130 9,24 0,07 0,46 0,10

Sterkselsche Aa 0,43 68,5 0,30 0,16 1,10 2,57 22,46 110 8,53 0,08 0,34 0,07

BIJLAGE 2 Doelrealisatie huidige situatie



In onderstaande tabel zijn de meest relevante uitgevoerde waterbodemsaneringen van de

afgelopen jaren samengevat (bron: M. van Lokven, Waterschap De Dommel).

Project Tijdpad Doelparameters

Dommel door Boxtel 2011 (laatste deel in

afronding begin 2012)

Met name Cd, Zn (ook andere

metalen als Pb, Cu, As)

Dommel door Eindhoven 2011 tot medio 2012 Met name Cd, Zn

Dommel door St. Oedenrode (enkele

deeltrajecten)

Met name Cd, Zn

Strategische sedimentvang De

Klotputten in de Dommel ten zuiden

van Eindhoven

2006 Met name Cd, Zn

Strategische sedimentvang De

Vleuten in de Tongelreep

Zn

Voorste Stroom (deeltraject door

Oisterwijk)

2009 Minerale olie, PAK, Zn, Cr

Zandleij (deeltraject De Brand) +

Zandkantsche Leij

2010 Cr

Essche Stroom (deeltraject vanaf

samenvloeiing Voorste Stroom en

Achterste Stroom)

Cr

Essche Stroom (resterende

deeltrajecten, ca. 10 km)

Medio 2012 gereed Cr

Naast bovengenoemde waterbodemsaneringen zijn er nog enkele kleinere saneringen

uitgevoerd in het kader van onderhoud of beekherstel. Daarnaast is door beekherstel soms

ook de kwaliteit van de waterbodem beïnvloed. De afgelopen jaren zijn veel beektrajecten

aangepakt. Hierbij is er soms een nieuwe loop aangelegd en soms worden aanwezige

waterbodems vergraven of in de nieuwe inrichting toegepast.

BIJLAGE 3 Recent uitgevoerde waterbodemsaneringen



Waterlichaamcode Naam waterloop Deel Aantal Gemiddelde Eindklasse

meetpunten score (%) hele waterloop

‐ (geen) Bosscherweijerloop

Keunensloop

Koevertsche loop

Vaartloop

NL27_B_1 Beerze middenloop 2 23,9 3

Dalems stroompje

Goorloop

Groote Beerze middenloop 3 39,6 3

Kleine Aa middenloop 1 24,1 3

NL27_B_2 Kleine Beerze

NL27_B_3 Rosep middenloop 2 6,5 4

NL27_BE_1 Beekse waterloop middenloop 2 26,6 3

NL27_BE_2 Wateraanvoerkanaal St. Oedenrode

NL27_BE_3 Groote Waterloop middenloop 2 11,7 4

NL27_BO_1 Beekloop middenloop 1 4,1 5

Boven Dommel middenloop 2 35,5 3

Elsenloop bovenloop 1 10,3 4

Fortjesloop bovenloop 1 28,8 3

Keersop middenloop 2 7,7 4

NL27_BO_2 Run middenloop 2 8,6 4

NL27_KD_1 Bosloop middenloop 1 52,4 3

Buulder Aa bovenloop 1 5,5 4

Groote Aa middenloop 1 35,5 3

Strijper Aa middenloop 2 50,4 3

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop middenloop 3 48,5 3

NL27_L_1 Nieuwe Leij middenloop 2 17,5 3

Poppelsche Leij middenloop 1 27,0 3

Retsche Loop bovenloop 1 69,2 3

Rovertsche Leij middenloop 1 15,9 3

Voorste Stroom middenloop 2 46,9 3

NL27_L_2 Essche Stroom benedenloop 2 19,3 4

NL27_R_1 Achterste Stroom middenloop 1 10,8 4

Raamsloop middenloop 1 77,5 2

Reusel middenloop 3 58,6 3

NL27_R_2 Hoogeindsche beek

Roodloop

Spruitenstroompje bovenloop 1 16,2 3

NL27_R_3 Beekse Bergen

NL27_SD_1 Gender bovenloop 1 85,5 2

middenloop 1 86,9

NL27_SD_2 Ekkersrijt middenloop 2 37,4 3

NL27_SD_3 Hooidonkse beek middenloop 1 9,8 4

NL27_SD_5 Afwateringskanaal Eindhoven

NL27_SD_6 Beatrixkanaal

NL27_T_1 Tongelreep middenloop 3 24,6 3

NL27_Z_1 Zandkantse Leij

Zandleij middenloop 1 27,8 3

NL27_Z_2 Broekleij middenloop 1 17,5 3

NL90_1 Wilhelminakanaal

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal

NL99_6_BO_BE Afwateringskanaal Boxtel

Beneden Dommel benedenloop 2 34,3 3

middenloop 3 46,0

Dommel in Eindhoven middenloop 2 54,4 3

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel middenloop 1 44,9 3

Sterkselsch Kanaal middenloop 1 7,0 4

Sterkselsche Aa middenloop 2 26,3 3

BIJLAGE 4 Beschikbare EBEO-klassebeoordelingen saprobie-macrofauna 2010



Waterlichaamcode Naam waterloop Kweltype Jaar Beoordeling Doelbereik Gehalten in waterbodem

waterbodem‐ o.b.v. Totaal‐P (mg/kg d.s.)

gegevens (mg/l) ZGM P Fe S

(leeg) Bosscherweijerloop Kwel/infiltratie 2009 0,13 310

Keunensloop Infiltratie Keersop 0,16

Koevertsche loop Kwel Beerze 0,17

Vaartloop Kwel/infiltratie Reusel 0,26

NL27_B_1 Beerze Kwel/sterke kwel 2006 0,09 3500

Dalems stroompje Sterke kwel/infiltratie Groote Beerze 0,14

Goorloop Sterke kwel/infiltratie 0,04

Groote Beerze Sterke kwel/infiltratie 2006/2005 0,13 7400 5800

Kleine Aa Sterke kwel 0,10

NL27_B_2 Kleine Beerze Sterke kwel/infiltratie 2004 0,05 1700

NL27_B_3 Rosep Kwel/sterke kwel 2007 0,26

NL27_BE_1 Beekse waterloop Kwel 2004 0,12 2600


St. Oedenrode

0,13

NL27_BE_3 Groote Waterloop Kwel/sterke kwel Beekse waterloop 0,13

NL27_BO_1 Beekloop Kwel 0,12

Boven Dommel Sterke kwel 2007 0,17 1019 11703 1634

Elsenloop Kwel/sterke kwel 0,05

Fortjesloop Kwel/sterke kwel 0,04

Keersop Sterke kwel 2010/2007 0,12 191 13653 1693

NL27_BO_2 Run Sterke kwel 2010 0,05 1249 44643 3269

NL27_KD_1 Bosloop Infiltratie/kwel 2004 0,32 1600

Buulder Aa Sterke kwel/kwel 2010 0,29

Groote Aa Sterke kwel 2006 0,19 10400

Strijper Aa Sterke kwel/kwel 2007 0,38 5000

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop Sterke kwel/infiltratie Beekse waterloop 0,24

NL27_L_1 Nieuwe Leij Kwel 2005 0,17

Poppelsche Leij Kwel Voorste Stroom 0,17

Retsche Loop Infiltratie/kwel Voorste Stroom 0,42

Rovertsche Leij Kwel Voorste Stroom 0,24

Voorste Stroom Kwel 1996 0,17

NL27_L_2 Essche Stroom Sterke kwel 2006 0,26 7100

NL27_R_1 Achterste Stroom Kwel/sterke kwel 2007 0,20

Raamsloop Sterke kwel 0,09

Reusel Sterke kwel 2006 0,25 14400

NL27_R_2 Hoogeindsche beek Kwel/sterke kwel 0,04

Roodloop Kwel/sterke kwel Reusel 0,20

Spruitenstroompje Sterke kwel 0,07

NL27_R_3 Beekse Bergen 0,03

NL27_SD_1 Gender Kwel/sterke kwel 2006 0,09

NL27_SD_2 Ekkersrijt Kwel/infiltratie 2003 0,20

NL27_SD_3 Hooidonkse beek Kwel/sterke kwel 1991 0,18


Eindhoven

Kwel 2007 0,17

NL27_SD_6 Beatrixkanaal Kwel/sterke kwel 0,19

NL27_T_1 Tongelreep Sterke kwel/infiltratie 2006 0,17 13500

NL27_Z_1 Zandkantse Leij Kwel 2008 0,82

Zandleij Infiltratie/kwel 2006/2004 0,78 3200 2500

NL27_Z_2 Broekleij Sterke kwel 2000 0,21

NL90_1 Wilhelminakanaal 1999 0,20

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal Infiltratie 2009 0,04 205


Boxtel

Kwel Beneden Dommel 0,30

Beneden Dommel Sterke kwel/kwel 2007 0,37 1110 12117 2158

Dommel in Eindhoven Sterke kwel/kwel 2007 0,32 2523 22363 6659

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel Sterke kwel 2006 0,20 13800

Sterkselsch Kanaal Sterke kwel/infiltratie 2003 0,15

Sterkselsche Aa Sterke kwel Kleine Dommel 0,30

BIJLAGE 5 Beoordelingsresultaten fosfaat



Waterlichaamcode Naam waterloop Beoordeling Doelbereik Analyseresultaten Eindoordeel invloed

o.b.v. Totaal‐P Fe/S Fe/P Kritisch Kritisch waterbodem op

(mg/l) ZGM Fe‐gehalte P‐gehalte P‐nalevering

(leeg) Bosscherweijerloop 0,13 6200

Keunensloop Keersop 0,16 8,1 71,3 Lage naleveringspotentie

Koevertsche loop Beerze 0,17 175

Vaartloop Reusel 0,26 720

NL27_B_1 Beerze 0,09 175

Dalems stroompje Groote Beerze 0,14 0,8 Hoge naleveringspotentie

Goorloop 0,04 Geen invloed

Groote Beerze 0,13 0,8 Geen invloed

Kleine Aa 0,10 Geen invloed

NL27_B_2 Kleine Beerze 0,05 34000 Geen invloed

NL27_B_3 Rosep 0,26

NL27_BE_1 Beekse waterloop 0,12 52000 Geen invloed


St. Oedenrode

0,13 Geen invloed

NL27_BE_3 Groote Waterloop Beekse waterloop 0,13 52000

NL27_BO_1 Beekloop 0,12 Geen invloed

Boven Dommel 0,17 7,2 11,5 Matige naleveringspotentie

Elsenloop 0,05 Geen invloed

Fortjesloop 0,04 Geen invloed

Keersop 0,12 8,1 71,3 Geen invloed

NL27_BO_2 Run 0,05 13,7 35,7 Geen invloed

NL27_KD_1 Bosloop 0,32 32000

Buulder Aa 0,29

Groote Aa 0,19 520

Strijper Aa 0,38 100000

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop Beekse waterloop 0,24 52000

NL27_L_1 Nieuwe Leij 0,17

Poppelsche Leij Voorste Stroom 0,17

Retsche Loop Voorste Stroom 0,42

Rovertsche Leij Voorste Stroom 0,24

Voorste Stroom 0,17

NL27_L_2 Essche Stroom 0,26 355

NL27_R_1 Achterste Stroom 0,20

Raamsloop 0,09 Geen invloed

Reusel 0,25 720

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 0,04 Geen invloed

Roodloop Reusel 0,20 720

Spruitenstroompje 0,07 Geen invloed

NL27_R_3 Beekse Bergen 0,03 Geen invloed

NL27_SD_1 Gender 0,09 Geen invloed

NL27_SD_2 Ekkersrijt 0,20

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 0,18


Eindhoven

0,17

NL27_SD_6 Beatrixkanaal 0,19 Geen invloed

NL27_T_1 Tongelreep 0,17 675

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 0,82

Zandleij 0,78 0,8 Hoge naleveringspotentie

NL27_Z_2 Broekleij 0,21

NL90_1 Wilhelminakanaal 0,20 Geen invloed

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 0,04 4106 Geen invloed


Boxtel

Beneden Dommel 0,30 5,6 10,9 Matige naleveringspotentie

Beneden Dommel 0,37 5,6 10,9 Matige naleveringspotentie

Dommel in Eindhoven 0,32 3,4 8,9 Hoge naleveringspotentie

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 0,20 690

Sterkselsch Kanaal 0,15

Sterkselsche Aa Kleine Dommel 0,30 690



Waterlichaamcode Naam waterloop Doelbereik Berekende Berekende Berekende Berekende Berekende Aandeel Eindoordeel invloed

zuurstof reaëratie BZV‐oxidatie nitrificatie SOD SZV SOD waterbodem op

(%) ZGM (g O2/m3/dag) (g O2/m3/dag) (g O2/m3/dag) (g O2/m3/dag) (g O2/m2/dag) (%) zuurstofhuishouding

‐ (geen) Bosscherweijerloop 64,2 258,47 0,22 0,71 257,54 38,63 99,6% Matige invloed aannemelijk

Keunensloop 89,5 Geen relevante invloed

Koevertsche loop 78,8 Geen relevante invloed

Vaartloop 76,9 Geen relevante invloed

NL27_B_1 Beerze 81,2 Geen relevante invloed

Dalems stroompje 55,2 6,69 0,38 0,68 5,63 4,50 84,2% Matige invloed aannemelijk

Goorloop 83,8 Geen relevante invloed

Groote Beerze 81,7 Geen relevante invloed

Kleine Aa 78,5 Geen relevante invloed

NL27_B_2 Kleine Beerze 73,2 Geen relevante invloed

NL27_B_3 Rosep 71,4 Geen relevante invloed

NL27_BE_1 Beekse waterloop 92,2 Geen relevante invloed


St. Oedenrode

110,0 Geen relevante invloed

NL27_BE_3 Groote Waterloop 84,7 Geen relevante invloed

NL27_BO_1 Beekloop 68,5 10,74 0,27 0,71 9,76 4,88 90,9% Matige invloed aannemelijk

Boven Dommel 87,4 Geen relevante invloed

Elsenloop 76,9 Geen relevante invloed

Fortjesloop 80,1 Geen relevante invloed

Keersop 88,1 Geen relevante invloed

NL27_BO_2 Run 90,9 Geen relevante invloed

NL27_KD_1 Bosloop 63,1 3,52 0,44 0,70 2,38 1,43 67,6% Beperkte invloed aannemelijk

Buulder Aa 70,1 Geen relevante invloed

Groote Aa 77,1 Geen relevante invloed

Strijper Aa 54,4 63,33 0,72 0,63 61,97 24,79 97,9% Sterke invloed aannemelijk

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop 68,1 Geen relevante invloed

NL27_L_1 Nieuwe Leij 68,1 6,08 0,46 0,71 4,92 3,93 80,9% Beperkte invloed aannemelijk

Poppelsche Leij 71,4 Geen relevante invloed

Retsche Loop 72,3 Geen relevante invloed

Rovertsche Leij 66,0 42,61 0,61 0,71 41,29 16,52 96,9% Matige invloed aannemelijk

Voorste Stroom 64,9 2,73 0,37 0,70 1,66 1,99 60,7% Beperkte invloed aannemelijk

NL27_L_2 Essche Stroom 86,2 Geen relevante invloed

NL27_R_1 Achterste Stroom 76,2 Geen relevante invloed

Raamsloop 69,0 13,23 0,32 0,72 12,19 4,88 92,1% Matige invloed aannemelijk

Reusel 76,4 Geen relevante invloed

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 48,5 66,73 0,42 0,64 65,67 19,70 98,4% Matige invloed aannemelijk

Roodloop 61,0 Geen relevante invloed

Spruitenstroompje 75,7 Geen relevante invloed

NL27_R_3 Beekse Bergen 115,1 Geen relevante invloed

NL27_SD_1 Gender 61,3 Geen relevante invloed

NL27_SD_2 Ekkersrijt 62,8 Geen relevante invloed

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 63,4 Geen relevante invloed


Eindhoven


NL27_SD_6 Beatrixkanaal 88,1 Geen relevante invloed

NL27_T_1 Tongelreep 83,5 Geen relevante invloed

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 71,1 Geen relevante invloed

Zandleij 77,3 Geen relevante invloed

NL27_Z_2 Broekleij 59,4 Geen relevante invloed

NL90_1 Wilhelminakanaal 86,3 Geen relevante invloed

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 91,2 Geen relevante invloed


Boxtel


Beneden Dommel 70,7 Geen relevante invloed

Dommel in Eindhoven 75,0 Geen relevante invloed

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 72,8 Geen relevante invloed

Sterkselsch Kanaal 80,9 Geen relevante invloed

Sterkselsche Aa 68,5 33,03 0,40 0,72 31,91 12,76 96,6% Matige invloed aannemelijk

BIJLAGE 6 Beoordelingsresultaten zuurstof



Waterlichaamcode Naam waterloop Doelbereik Waterbodem‐ Waterbodemkwaliteit Waterkwaliteit 2005‐2009

Cu totaal kwaliteit o.b.v. Jaar Cu lutum OS Cu totaal Cu opgelost ZS

(ug/l) P90 waterloop mg/kg ds % % ug/l ug/l mg/l

‐ (geen) Bosscherweijerloop 6,82 Keersop 6,59 1,59 4,10 2,67 10,54

Keunensloop 6,52 Keersop 6,59 1,59 4,10 3,16 2,32 4,56

Koevertsche loop 9,34 Beerze 1,50 1,20 1,00 3,48 3,04 5,75

Vaartloop 10,90 Reusel 10,00 1,00 3,90 6,08 2,55 21,56

NL27_B_1 Beerze 7,59 2006 1,50 1,20 1,00 2,63 2,17 5,70

Dalems stroompje 3,07

Goorloop 3,74

Groote Beerze 5,86 2006 3,30 1,30 1,90 2,13 1,47 11,66

Kleine Aa 6,89 Beerze 1,50 1,20 1,00 2,41 1,96 5,22

NL27_B_2 Kleine Beerze 8,04 1995 18,00 2,79 4,20 3,15 3,33 5,71

NL27_B_3 Rosep 6,14 2007 5,24 1,72 6,06 2,65 2,02 12,90

NL27_BE_1 Beekse waterloop 7,78 1995 10,40 3,52 4,70 2,97 2,46 4,79


St. Oedenrode

14,62

NL27_BE_3 Groote Waterloop 5,29 Beekse waterloop 10,40 3,52 4,70 1,90 1,67 6,02

NL27_BO_1 Beekloop 6,42 Keersop 6,59 1,59 4,10 2,84 1,68 4,60

Boven Dommel 10,83 2006 43,00 2,40 3,85 5,52 2,25 12,59

Elsenloop 6,72 Keersop 6,59 1,59 4,10 3,30 6,95

Fortjesloop 12,30 Keersop 6,59 1,59 4,10 6,12 4,77 5,72

Keersop 10,59 2010 6,59 1,59 4,10 4,23 3,17 8,19

NL27_BO_2 Run 9,75 2010 22,66 3,03 7,55 3,91 2,80 8,38

NL27_KD_1 Bosloop 13,51 Buulder Aa 13,75 2,48 5,98 4,43 3,41 8,20

Buulder Aa 9,27 2010 13,75 2,48 5,98 3,41 2,38 8,36

Groote Aa 7,15 2006 5,00 1,10 1,90 2,84 1,79 13,29

Strijper Aa 8,58 Buulder Aa 13,75 2,48 5,98 4,18 1,74 15,86

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop 10,74 Beekse waterloop 10,40 3,52 4,70 3,73 3,40 10,56

NL27_L_1 Nieuwe Leij 7,72 2005 21,35 3,56 6,50 3,53 2,48 11,70

Poppelsche Leij 8,35 Voorste Stroom 74,80 7,52 13,88 3,28 2,30 11,02

Retsche Loop 8,90 Voorste Stroom 74,80 7,52 13,88 5,95 2,65 20,24

Rovertsche Leij 8,32 Voorste Stroom 74,80 7,52 13,88 3,87 2,20 14,31

Voorste Stroom 8,40 1996 74,80 7,52 13,88 3,44 2,24 10,05

NL27_L_2 Essche Stroom 7,96 2008 18,57 3,58 4,97 3,55 2,19 10,88

NL27_R_1 Achterste Stroom 7,13 2007 5,33 2,45 3,38 2,86 2,38 7,38

Raamsloop 5,16 Reusel 10,00 1,00 3,90 2,35 2,03 9,30

Reusel 8,86 2006 10,00 1,00 3,90 3,79 2,95 10,21

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 7,93 als waterlichaam 2,86 7,32

Roodloop 4,47 als waterlichaam 2,23 12,40

Spruitenstroompje 9,20 Voorste Stroom 74,80 7,52 13,88 2,92 1,99 8,96


NL27_SD_1 Gender 5,44 2006 22,33 10,14 12,53 2,38 1,29 9,94

NL27_SD_2 Ekkersrijt 9,10 2003 9,67 9,77 1,67 4,33 2,17 13,80

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 8,87 1991 6,00 3,30 4,50 2,86 2,04 10,29


Eindhoven

10,76

2007 2,25 2,55 1,00 5,07 2,19 11,53

NL27_SD_6 Beatrixkanaal 10,18 Afwateringskanaal

Eindhoven

2,25 2,55 1,00 5,29 2,52 13,77

NL27_T_1 Tongelreep 6,60 2006 15,00 2,30 5,80 2,91 1,81 9,66

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 10,33 2008 69,31 6,31 10,54 4,42 3,64 5,00

Zandleij 9,25 2006 4,80 1,00 1,00 4,23 3,38 5,52

NL27_Z_2 Broekleij 4,38 2000 26,00 8,00 8,10 1,64 1,39 8,32

NL90_1 Wilhelminakanaal 8,89

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 4,91 2,09 1,90 1,90


Boxtel

8,56

Beneden Dommel 245,00 7,25 6,50 4,43 2,62 10,63

Beneden Dommel 9,85 2006 245,00 7,25 6,50 4,91 2,69 10,73

Dommel in Eindhoven 9,56 2009 16,83 5,90 6,82 4,81 2,46 10,84

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 6,60 2006 6,80 2,50 7,80 2,73 2,16 10,58

Sterkselsch Kanaal 9,24 2003 8,35 6,00 6,60 3,48 3,04 6,99

Sterkselsche Aa 8,53 Kleine Dommel 6,80 2,50 7,80 3,51 2,42 13,07

BIJLAGE 7 Beoordelingsresultaten koper (totaal)



Waterlichaamcode Naam waterloop Doelbereik Waterbodem‐ Gemeten Berekening (1) Berekening (2) Berekening (3) Eindoordeel invloed

Cu totaal kwaliteit o.b.v. % Cu Cu aan ZS Cu aan ZS Cu aan ZS waterbodem op aan

(ug/l) P90 waterloop opgelost ug/l ug/l ug/l ZS gebonden koper

‐ (geen) Bosscherweijerloop 6,82 Keersop 0,19 0,07

Keunensloop 6,52 Keersop 73,4% 0,08 0,03 0,84 Invloed beperkt

Koevertsche loop 9,34 Beerze 87,3% 0,03 0,01 0,44 Invloed beperkt

Vaartloop 10,90 Reusel 41,9% 0,59 0,22 3,53 Invloed beperkt

NL27_B_1 Beerze 7,59 82,8% 0,03 0,01 0,45 Invloed beperkt

Dalems stroompje 3,07 Geen relevante invloed

Goorloop 3,74 Geen relevante invloed

Groote Beerze 5,86 69,0% 0,11 0,04 0,66 Invloed beperkt

Kleine Aa 6,89 Beerze 81,3% 0,02 0,01 0,45 Invloed beperkt

NL27_B_2 Kleine Beerze 8,04 105,8% 0,27 0,10 ‐0,18 Invloed beperkt

NL27_B_3 Rosep 6,14 76,4% 0,17 0,07 0,63 Invloed beperkt

NL27_BE_1 Beekse waterloop 7,78 82,6% 0,13 0,05 0,52 Invloed beperkt


St. Oedenrode

14,62

NL27_BE_3 Groote Waterloop 5,29 Beekse waterloop 87,9% 0,16 0,06 0,23 Invloed beperkt

NL27_BO_1 Beekloop 6,42 Keersop 59,4% 0,08 0,03 1,15 Invloed beperkt

Boven Dommel 10,83 40,7% 1,47 0,54 3,27 Invloed beperkt

Elsenloop 6,72 Keersop 0,13 0,05

Fortjesloop 12,30 Keersop 77,9% 0,10 0,04 1,35 Invloed beperkt

Keersop 10,59 74,8% 0,15 0,05 1,07 Invloed beperkt

NL27_BO_2 Run 9,75 71,5% 0,45 0,19 1,11 Invloed beperkt

NL27_KD_1 Bosloop 13,51 Buulder Aa 76,8% 0,29 0,11 1,03 Invloed beperkt

Buulder Aa 9,27 69,8% 0,29 0,11 1,03 Invloed beperkt

Groote Aa 7,15 63,0% 0,20 0,07 1,05 Invloed beperkt

Strijper Aa 8,58 Buulder Aa 41,7% 0,55 0,22 2,44 Invloed beperkt

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop 10,74 Beekse waterloop 91,1% 0,28 0,11 0,33 Invloed beperkt

NL27_L_1 Nieuwe Leij 7,72 70,2% 0,61 0,25 1,05 Invloed beperkt

Poppelsche Leij 8,35 Voorste Stroom 70,0% 1,51 0,82 0,98 Mogelijke invloed

Retsche Loop 8,90 Voorste Stroom 44,6% 2,77 1,51 3,30 Invloed beperkt

Rovertsche Leij 8,32 Voorste Stroom 56,9% 1,96 1,07 1,67 Mogelijke invloed

Voorste Stroom 8,40 65,1% 1,38 0,75 1,20 Mogelijke invloed

NL27_L_2 Essche Stroom 7,96 61,8% 0,51 0,20 1,35 Invloed beperkt

NL27_R_1 Achterste Stroom 7,13 83,3% 0,11 0,04 0,48 Invloed beperkt

Raamsloop 5,16 Reusel 86,3% 0,26 0,09 0,32 Invloed beperkt

Reusel 8,86 77,7% 0,28 0,10 0,85 Invloed beperkt

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 7,93 als waterlichaam Mogelijke invloed

Roodloop 4,47 als waterlichaam Mogelijke invloed

Spruitenstroompje 9,20 Voorste Stroom 68,1% 1,23 0,67 0,93 Mogelijke invloed


NL27_SD_1 Gender 5,44 54,2% 0,40 0,22 1,09 Invloed beperkt

NL27_SD_2 Ekkersrijt 9,10 50,2% 0,31 0,13 2,16 Invloed beperkt

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 8,87 71,2% 0,16 0,06 0,82 Invloed beperkt


Eindhoven

10,76 43,1% 0,08 0,03 2,88 Invloed beperkt

NL27_SD_6 Beatrixkanaal 10,18 Afwateringskanaal

Eindhoven

47,7% 0,09 0,03 2,76 Invloed beperkt

NL27_T_1 Tongelreep 6,60 62,0% 0,37 0,14 1,11 Invloed beperkt

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 10,33 82,5% 0,70 0,35 0,77 Invloed beperkt

Zandleij 9,25 79,8% 0,08 0,03 0,85 Invloed beperkt

NL27_Z_2 Broekleij 4,38 84,8% 0,45 0,22 0,25 Invloed beperkt


NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 4,91 91,0% 0,19 Invloed beperkt


Boxtel

8,56 Beneden Dommel 59,2% 5,71 2,60 1,81 Mogelijke invloed

Beneden Dommel 9,85 54,9% 5,77 2,63 2,21 Mogelijke invloed

Dommel in Eindhoven 9,56 51,2% 0,41 0,18 2,35 Invloed beperkt

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 6,60 78,9% 0,17 0,07 0,58 Invloed beperkt

Sterkselsch Kanaal 9,24 87,2% 0,13 0,06 0,45 Invloed beperkt

Sterkselsche Aa 8,53 Kleine Dommel 69,0% 0,21 0,09 1,09 Invloed beperkt



Verklaring kleurgebruik: zie Figuur 9

Grijs = oordeel niet te bepalen

Waterlichaamcode Naam waterloop Kweltype Poriewater o.b.v. Opp.waterconc. (opgelost) Factor poriewaterconc. / Eindoordeel invloed waterbodem

o.b.v. Cd Ni Zn Cu oppervlaktewaterconc. op opgeloste concentratie

waterloop ug/l ug/l ug/l ug/l Cd Ni Zn Cu Cd Ni Zn Cu

‐ (geen) Bosscherweijerloop Kwel/infiltratie Keersop

Keunensloop Infiltratie Keersop 0,10 1,78 15,54 2,32 0,09 1,88 0,13 0,16 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Koevertsche loop Kwel Beerze 0,11 2,40 27,78 3,04 0,07 1,55 0,05 0,03 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

Vaartloop Kwel/infiltratie Reusel 0,20 24,05 42,58 2,55 0,13 0,74 0,10 0,22 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_B_1 Beerze Kwel/sterke kwel 0,08 16,32 18,12 2,17 0,10 0,23 0,08 0,04 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Dalems stroompje Sterke kwel/infiltratie Groote Beerze Geen inv

Goorloop Sterke kwel/infiltratie Groote Beerze 0,16 27,67 45,05 1,27 0,06 0,22 0,03 0,16 Invloed oInvloed oInvloed oGeen inv

Groote Beerze Sterke kwel/infiltratie 0,12 23,93 39,30 1,47 0,07 0,26 0,04 0,14 Geen invInvloed oInvloed oInvloed o

Kleine Aa Sterke kwel Beerze 0,07 13,59 15,41 1,96 0,11 0,27 0,10 0,05 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_B_2 Kleine Beerze Sterke kwel/infiltratie 0,19 35,32 33,92 3,33 0,05 0,37 0,12 0,30 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_B_3 Rosep Kwel/sterke kwel 0,06 1,59 8,55 2,02 0,17 1,28 0,15 0,14 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_BE_1 Beekse waterloop Kwel 0,06 2,11 68,65 2,46 0,27 2,47 0,03 0,23 Geen invGeen invInvloed oInvloed o


St. Oedenrode

NL27_BE_3 Groote Waterloop Kwel/sterke kwel Beekse waterloop 0,07 1,44 4,85 1,67 0,25 3,64 0,37 0,33 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_BO_1 Beekloop Kwel Keersop 0,10 5,93 16,38 1,68 0,08 0,56 0,13 0,22 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Boven Dommel Sterke kwel 0,56 22,41 96,76 2,25 2,25 0,80 0,40 1,08 Sterke inMogelijkInvloed oMogelijk

Elsenloop Kwel/sterke kwel Keersop

Fortjesloop Kwel/sterke kwel Keersop 0,98 34,76 149,19 4,77 0,01 0,10 0,01 0,08 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

Keersop Sterke kwel 0,23 21,33 53,15 3,17 0,04 0,16 0,04 0,12 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_BO_2 Run Sterke kwel 0,23 111,03 68,86 2,80 0,21 0,70 0,11 0,40 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_KD_1 Bosloop Infiltratie/kwel Buulder Aa 0,95 5,22 337,45 3,41 0,16 0,48 0,06 0,21 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

Buulder Aa Sterke kwel/kwel 0,22 2,41 87,45 2,38 0,69 1,04 0,22 0,31 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

Groote Aa Sterke kwel 0,15 2,22 43,89 1,79 0,18 0,57 0,14 0,17 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Strijper Aa Sterke kwel/kwel Buulder Aa 0,13 4,15 71,33 1,74 1,15 0,61 0,27 0,42 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop Sterke kwel/infiltratie Beekse waterloop 0,18 7,41 42,77 3,40 0,10 0,71 0,04 0,16 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

NL27_L_1 Nieuwe Leij Kwel 0,07 11,99 22,24 2,48 0,19 0,56 0,15 0,44 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Poppelsche Leij Kwel Voorste Stroom 0,12 14,77 74,49 2,30 0,31 0,80 0,10 1,24 Geen invGeen invInvloed oMatige in

Retsche Loop Infiltratie/kwel Voorste Stroom 0,23 28,14 49,58 2,65 0,15 0,42 0,15 1,08 Invloed oInvloed oInvloed oMogelijk

Rovertsche Leij Kwel Voorste Stroom 0,08 14,56 23,39 2,20 0,46 0,82 0,33 1,30 Geen invGeen invInvloed oMatige in

Voorste Stroom Kwel 0,09 8,79 15,44 2,24 0,40 1,35 0,49 1,27 Geen invGeen invInvloed oMatige in

NL27_L_2 Essche Stroom Sterke kwel 0,06 9,06 11,57 2,19 0,43 0,47 0,59 0,45 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_R_1 Achterste Stroom Kwel/sterke kwel 0,07 11,39 12,41 2,38 0,23 0,39 0,21 0,13 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

Raamsloop Sterke kwel Reusel 0,13 37,08 39,48 2,03 0,20 0,48 0,10 0,28 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

Reusel Sterke kwel 0,12 19,39 30,51 2,95 0,21 0,92 0,13 0,19 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_R_2 Hoogeindsche beek Kwel/sterke kwel als waterlichaam Geen invGeen invInvloed oSterke in

Roodloop Kwel/sterke kwel als waterlichaam Geen invGeen invInvloed oSterke in

Spruitenstroompje Sterke kwel Voorste Stroom 0,09 20,88 18,23 1,99 0,40 0,57 0,42 1,44 Geen invGeen invInvloed oSterke in


NL27_SD_1 Gender Kwel/sterke kwel 0,21 55,21 40,33 1,29 0,78 0,22 0,26 0,64 Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_SD_2 Ekkersrijt Kwel/infiltratie 0,07 1,76 9,63 2,17 0,07 2,58 0,16 0,22 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_SD_3 Hooidonkse beek Kwel/sterke kwel 0,09 1,69 9,49 2,04 0,10 0,30 0,18 0,16 Geen invGeen invInvloed oInvloed o


Eindhoven

Kwel 0,41 21,67 93,08 2,19 0,22 0,11 0,02 0,06

Invloed oInvloed oInvloed oInvloed o

NL27_SD_6 Beatrixkanaal Kwel/sterke kwel Afwateringskanaal

Eindhoven

0,38 21,13 65,12 2,52 0,23 0,11 0,03 0,06

Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

NL27_T_1 Tongelreep Sterke kwel/infiltratie 0,14 9,38 30,54 1,81 0,30 1,21 0,31 0,44 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

NL27_Z_1 Zandkantse Leij Kwel 0,12 8,36 62,02 3,64 0,17 3,11 0,09 0,80 Geen invGeen invInvloed oMogelijk

Zandleij Infiltratie/kwel 0,11 7,92 62,01 3,38 0,03 0,43 0,02 0,09 Geen invGeen invInvloed oInvloed o

NL27_Z_2 Broekleij Sterke kwel 0,05 1,73 6,00 1,39 0,33 3,22 0,71 0,80 Geen invGeen invInvloed oMogelijk

NL90_1 Wilhelminakanaal

NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal Infiltratie 0,08 0,88 4,99 1,90


Boxtel

Kwel Beneden Dommel 0,15 6,77 28,45 2,62 6,73 2,20 0,60 4,27

Geen invGeen invInvloed oSterke in

Beneden Dommel Sterke kwel/kwel 0,17 7,15 31,66 2,69 5,96 2,08 0,54 4,16 Sterke inGeen invInvloed oSterke in

Dommel in Eindhoven Sterke kwel/kwel 0,24 12,73 54,56 2,46 0,24 0,23 0,07 0,32 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel Sterke kwel 0,17 2,29 38,81 2,16 0,22 0,84 0,18 0,16 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

Sterkselsch Kanaal Sterke kwel/infiltratie 0,22 2,51 33,49 3,04 0,12 0,71 0,11 0,13 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

Sterkselsche Aa Sterke kwel Kleine Dommel 0,20 3,18 28,06 2,42 0,19 0,60 0,25 0,14 Invloed oGeen invInvloed oInvloed o

BIJLAGE 8 Beoordelingsresultaten zware metalen (opgelost)



Waterlichaamcode Naam waterloop Doelbereik msPAF / EBEO‐klasse SEDIAS‐resultaten EBEO‐ Eindoordeel invloed

macrofauna o.b.v. waterloop msPAF msPAF msPAF klasse waterbodem op

EKR 2009 EKR 2010 Jaar metalen organisch totaal 2010 doelbereik macrofauna

‐ (geen) Bosscherweijerloop Keersop 2010 0,06 0,12 0,17 4

Keunensloop Keersop 2010 0,06 0,12 0,17 4

Koevertsche loop 0,30 Beerze 2006 0,00 0,10 0,10 3 Invloed onwaarschijnlijk

Vaartloop Reusel 2006 0,14 0,06 0,19 3

NL27_B_1 Beerze 0,43 2006 0,00 0,10 0,10 3 Invloed onwaarschijnlijk

Dalems stroompje Groote Beerze 2006 0,05 0,10 0,14 3

Goorloop Groote Beerze 2006 0,05 0,10 0,14 3

Groote Beerze 0,36 2006 0,05 0,10 0,14 3 Invloed onwaarschijnlijk

Kleine Aa 0,56 Beerze 2006 0,00 0,10 0,10 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_B_2 Kleine Beerze 0,32 1995 0,16 0,11 0,25 Matige invloed (chemie)

NL27_B_3 Rosep 0,33 2007 0,05 0,04 0,09 4 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_BE_1 Beekse waterloop 0,32 1995 0,00 0,25 0,25 3 Matige invloed (chemie)


St. Oedenrode

NL27_BE_3 Groote Waterloop 0,31 Beekse waterloop 1995 0,00 0,25 0,25 4 Matige invloed (chemie)

NL27_BO_1 Beekloop 0,58 Keersop 2010 0,06 0,12 0,17 5 Invloed onwaarschijnlijk

Boven Dommel 0,54 2006 0,28 0,06 0,32 3 Matige invloed (chemie)

Elsenloop 0,53 Keersop 2010 0,06 0,12 0,17 4 Invloed onwaarschijnlijk

Fortjesloop 0,50 Keersop 2010 0,06 0,12 0,17 3 Invloed onwaarschijnlijk

Keersop 0,61 2010 0,06 0,12 0,17 4 Geen invloed

NL27_BO_2 Run 0,29 2010 0,32 0,16 0,43 4 Matige invloed (chemie)

NL27_KD_1 Bosloop 0,25 Buulder Aa 2010 0,00 0,04 0,04 3 Invloed onwaarschijnlijk

Buulder Aa 0,26 2010 0,00 0,04 0,04 4 Invloed onwaarschijnlijk

Groote Aa 0,28 2006 0,04 0,11 0,15 3 Invloed onwaarschijnlijk

Strijper Aa 0,21 Buulder Aa 2010 0,00 0,04 0,04 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_KD_3 Peelrijt of Rielloop 0,28 Beekse waterloop 1995 0,00 0,25 0,25 3 Matige invloed (chemie)

NL27_L_1 Nieuwe Leij 0,31 2005 0,09 0,10 0,19 3 Invloed onwaarschijnlijk

Poppelsche Leij 0,43 Voorste Stroom 1996 0,14 0,14 0,26 3 Matige invloed (chemie)

Retsche Loop 0,26 Voorste Stroom 1996 0,14 0,14 0,26 3 Matige invloed (chemie)

Rovertsche Leij 0,46 Voorste Stroom 1996 0,14 0,14 0,26 3 Matige invloed (chemie)

Voorste Stroom 0,32 1996 0,14 0,14 0,26 3 Matige invloed (chemie)

NL27_L_2 Essche Stroom 0,37 2008 0,10 0,08 0,17 4 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_R_1 Achterste Stroom 0,31 2007 0,05 0,06 0,10 4 Invloed onwaarschijnlijk

Raamsloop 0,40 Reusel 2006 0,14 0,06 0,19 2 Matige invloed (saprobie)

Reusel 0,37 2006 0,14 0,06 0,19 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_R_2 Hoogeindsche beek 0,32 als waterlichaam Matige invloed (chemie)

Roodloop als waterlichaam Matige invloed (chemie)

Spruitenstroompje 0,37 Voorste Stroom 1996 0,14 0,14 0,26 3 Matige invloed (chemie)


NL27_SD_1 Gender 0,32 2006 0,12 0,07 0,19 2 Matige invloed (saprobie)

NL27_SD_2 Ekkersrijt 0,29 2003 0,05 0,10 0,14 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_SD_3 Hooidonkse beek 0,29 1991 0,00 0,04 0,04 4 Invloed onwaarschijnlijk


Eindhoven

2007 0,04 0,18 0,22

NL27_SD_6 Beatrixkanaal Afwateringskanaal

Eindhoven

2007 0,04 0,18 0,22

NL27_T_1 Tongelreep 0,53 2006 0,12 0,05 0,16 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_Z_1 Zandkantse Leij 0,26 2008 0,22 0,04 0,25 Matige invloed (chemie)

Zandleij 0,31 2006 0,00 0,10 0,10 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL27_Z_2 Broekleij 0,22 2000 0,09 0,07 0,15 3 Invloed onwaarschijnlijk


NL99_5C_SD_4 Eindhovens Kanaal 0,52


Boxtel

Beneden Dommel 2006 0,25 0,09 0,31 3

Beneden Dommel 0,35 2006 0,25 0,09 0,31 3 Matige invloed (chemie)

Dommel in Eindhoven 0,39 2009 0,07 0,03 0,11 3 Invloed onwaarschijnlijk

NL99_BRA_01_KD_2 Kleine Dommel 0,35 2006 0,04 0,04 0,08 3 Invloed onwaarschijnlijk

Sterkselsch Kanaal 0,53 2003 0,04 0,00 0,04 4 Invloed onwaarschijnlijk

Sterkselsche Aa 0,43 Kleine Dommel 2006 0,04 0,04 0,08 3 Invloed onwaarschijnlijk

BIJLAGE 9 Beoordelingsresultaten macrofauna



Verklaring kleurgebruik: zie figuren in hoofdstuk 3

Gearceerd: oordeel (mede) bepaald o.b.v. gegevens uit andere waterloop

Waterlichaamcode Nr. Naam waterloop Fosfaat Zuurstof Koper

totaal

Koper

opgelost

Cadmium

opgelost

Nikkel

opgelost

Zink

opgelost

Macrofauna

‐ (geen) 1 Bosscherweijerloop2 o

2 Keunensloop4 o 5 d 4 o 4 o 5 d 5 d 4 o

3 Koevertsche loop5 d 4 o 4 o 4 o 5 d 4 o 4 o

4 Vaartloop5 d 4 o 4 o 4 o 4 o 4 o

NL27_B_1 5 Beerze5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

6 Dalems stroompje1 o 2 o 5 d 5 d

7 Goorloop5 d 5 d 5 d 5 d 4 o 4 o 4 o

8 Groote Beerze5 d 5 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d 4 d

9 Kleine Aa5 d 5 d 4 o 4 o 5 d 5 d 4 o 4 o

NL27_B_2 10 Kleine Beerze5 d 5 d 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d 2 d

NL27_B_3 11 Rosep5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_BE_1 12 Beekse waterloop5 d 5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 2 d

NL27_BE_2 13 Wateraanvoerkanaal St. Oedenrode5 d 5 d

NL27_BE_3 14 Groote Waterloop5 d 4 o 4 o 5 d 5 d 4 o 2 o

NL27_BO_1 15 Beekloop5 d 2 d 4 o 4 o 5 d 5 d 4 o 4 o

16 Boven Dommel2 d 5 d 4 d 3 d 1 d 3 d 4 d 2 d

17 Elsenloop5 d 5 d 4 o

18 Fortjesloop5 d 5 d 4 o 4 o 4 o 4 o 4 o 4 o

19 Keersop5 d 5 d 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d 5 d

NL27_BO_2 20 Run5 d 5 d 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d 2 d

NL27_KD_1 21 Bosloop3 d 4 o 4 o 4 o 5 d 4 o 4 o

22 Buulder Aa5 d 4 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d

23 Groote Aa5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

24 Strijper Aa1 d 4 o 4 o 5 d 5 d 4 o 4 o

NL27_KD_3 25 Peelrijt of Rielloop5 d 4 o 4 o 4 o 5 d 4 o 2 o

NL27_L_1 26 Nieuwe Leij3 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

27 Poppelsche Leij5 d 3 o 2 o 5 d 5 d 4 o 2 o

28 Retsche Loop5 d 4 o 3 o 4 o 4 o 4 o 2 o

29 Rovertsche Leij2 d 3 o 2 o 5 d 5 d 4 o 2 o

30 Voorste Stroom3 d 3 d 2 d 5 d 5 d 4 d 2 d

NL27_L_2 31 Essche Stroom5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_R_1 32 Achterste Stroom5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

33 Raamsloop5 d 2 d 4 o 4 o 4 o 4 o 4 o 3 o

34 Reusel5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_R_2 35 Hoogeindsche beek5 d 2 o 3 o 1 o 5 d 5 d 4 o 2 o

36 Roodloop5 d 3 o 1 o 5 d 5 d 4 o 2 o

37 Spruitenstroompje5 d 5 d 3 o 1 o 5 d 5 d 4 o 2 o

NL27_R_3 38 Beekse Bergen5 d 5 d

NL27_SD_1 39 Gender5 d 5 d 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d 3 d

NL27_SD_2 40 Ekkersrijt5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_SD_3 41 Hooidonkse beek5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_SD_5 42 Afwateringskanaal Eindhoven5 d 4 d 4 d 4 d 4 d 4 d

NL27_SD_6 43 Beatrixkanaal5 d 5 d 4 o 4 o 4 o 5 d 4 o

NL27_T_1 44 Tongelreep5 d 4 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d

NL27_Z_1 45 Zandkantse Leij5 d 4 d 3 d 5 d 5 d 4 d 2 d

46 Zandleij1 d 5 d 4 d 4 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL27_Z_2 47 Broekleij5 d 4 d 3 d 5 d 5 d 4 d 4 d

NL90_1 48 Wilhelminakanaal5 d 5 d

NL99_5C_SD_4 49 Eindhovens Kanaal5 d 5 d 4 d

NL99_6_BO_BE 50 Afwateringskanaal Boxtel2 o 5 d 3 o 1 o 5 d 5 d 4 o

51 Beneden Dommel2 d 5 d 3 d 1 d 1 d 5 d 4 d 2 d

52 Dommel in Eindhoven1 d 5 d 4 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d

NL99_BRA_01_KD_2 53 Kleine Dommel5 d 4 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d

54 Sterkselsch Kanaal5 d 4 d 4 d 4 d 5 d 4 d 4 d

55 Sterkselsche Aa2 d 4 o 4 o 4 o 5 d 4 o 4 o

BIJLAGE 10 Samenvatting beoordelingen per waterloop



In deze bijlage zijn de invoergegevens van SEDIAS weergegeven. Deze gegeven zijn per

waterloop (waarvan waterbodemkwaliteitsdata beschikbaar zijn) op een apart blad

weergegeven.

Deze bijlage omvat achtereenvolgens de volgende waterlopen (in alfabetische volgorde, met

tussen haakjes het jaar waaruit de waterbodemgegevens dateren):

Achterste Stroom (2007)

Afwateringskanaal Eindhoven (2007/2006)

Beekse waterloop (1995)

Beerze (2006)

Beneden Dommel (2006)

Boven Dommel (2006)

Broekleij (2000)

Buulder Aa (2010)

Dommel in Eindhoven (2009/2006)

Ekkersrijt (2003)

Essche Stroom (2008)

Gender (2006)

Groote Aa (2006)

Groote Beerze (2006)

Hooidonkse beek (1991)

Keersop (2010/2006)

Kleine Beerze (1995)

Kleine Dommel (2006)

Nieuwe Leij (2005)

Reusel (2006)

Rosep (2007)

Run (2010)

Sterkselsch Kanaal (2003)

Tongelreep (2006)

Voorste Stroom (1996)

Zandkantsche Leij (2008)

Zandleij (2006)

BIJLAGE 11 Invoergegevens SEDIAS



1 Evenwichtspartitieberekeningen (incl. bijdrage zwevend stof aan totaalwaterconcentratie)

eenheid waarde(%) 3,375(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,020(kg OC/kg sediment) 0,020(%) 2,45

lutumgehalte (%) 2,45

Zware metalen (standaardpakket; voor overige stoffen zie Partitiecoëfficiënten)

Stof gemeten gehalte sediment

gestandaar-diseerd

log Kd concentratie in poriewater

Norm

(mg/kg) (mg/kg) (l/kg) (ug/l) (ug/l)Metalen

X As 3,93 6,57 3,82 0,994X Ba 42,30 155,18 3,00 155,183X Cd 0,81 1,30 4,93 0,015X Co 2,24 7,51 3,60 1,885X Cr 8,40 15,30 5,28 0,080X Cu 5,33 10,36 4,53 0,306X Hg 0,12 0,17 5,05 0,002X Mo 1,05 1,05 2,93 1,234X Ni 8,28 23,26 3,72 4,433X Pb 8,30 12,64 5,63 0,030X Zn 82,25 184,50 4,86 2,547

0 0 0,0000 0 0,000

Organische microverontreinigingen (standaardpakket; voor overige stoffen zie Partitiecoëfficiënten)

Stof gehalte in sediment

log Koc concentratie in poriewater

Norm

(mg/kg ds) (l/kg OC) (ug/l) (mg/kg ds)PAK's

X Antraceen 0,02 4,07 0,087X benzo[a]anthraceen 0,0425 5,46 0,008X benzo[a]pyreen 0,0325 5,82 0,003X benzo[ghi]peryleen 0,0275 6,47 0,000

X benzo[k ]fluorantheen 0,0275 5,75 0,002X chryseen 0,0625 5,47 0,011X Fenantreen 0,05 4,05 0,228X fluorantheen 0,12 4,61 0,150

X c,d]pyreen 0,0275 6,47 0,000X naftaleen 0,02 2,85 1,443

ChloorfenolenX pentachloorfenol 0,001 4,02 0,005

ChloorbenzenenX pentaCB 0,001 4,14 0,004X hexaCB 0,0025 4,61 0,003

PCB'sX PCB28 0,0015 4,94 0,001X PCB52 0,0015 5,3 0,000X PCB101 0,0016 5,7 0,000X PCB118 0,0015 5,86 0,000X PCB138 0,0015 6,11 0,000X PCB153 0,002025 6,11 0,000X PCB180 0,0015 6,51 0,000

OCB'sX chloordaan (som

cis/trans) 0,00255,33 0,001

X alpha-HCH 0,0025 3,39 0,052X beta-HCH 0,0025 3,36 0,056X gamma-HCH (lindaan) 0,005 3,37 0,109X delta-HCH 0,0025 3,48 0,042X aldrin 0,0025 5,82 0,000X endrin 0,005 4,84 0,004X dieldrin 0,0025 4,84 0,002X telodrin 0,005 4,84 0,004X Isodrin 0,0025 5,82 0,000X heptachloor 0,0025 4,61 0,003X heptachloorepoxide

(som cis/trans) 0,00254,84 0,002

X a-endosulfan 0,005 4,05 0,023X endosulfansulfaat 0,005 3,02 0,244X o,p'-DDD 0,0025 5,08 0,001X o,p'-DDE 0,0025 5,08 0,001X o,p'-DDT 0,0025 5,51 0,000X p,p'-DDD 0,0025 5,08 0,001X p,p'-DDE 0,0029 5,08 0,001X p,p'-DDT 0,0025 5,51 0,000X hexachloorbutadieen 0,0021 4,05 0,010

Zoute wateren organonotinsTBT 3,8 0,000

Zelf in te vullen0,0000,0000,000

Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep

Gemeten gehalte OSGemeten gehalte OCFractie OCFractie OC (correctie)

Door te k likken op de blauwe vak jes voor de stofnamen kunnen stoffen afzonderlijk geselecteerd / gedeselecteerd worden.

Alle stoffen uitzettenAlle stoffen selecteren

Achterste Stroom (2007)




eenheid waarde(%) 1(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,006(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 2,55




gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Afwateringskanaal

Eindhoven (2007/2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm



X benzo[k]fluorantheen 0,86 5,75 0,056X chryseen 0,56 5,47 0,070X Fenantreen 0,54 4,05 1,765X fluorantheen 1,16 4,61 1,044






cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,0014,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep


Door te k likken op de blauwe vakjes voor de stofnamen kunnen stoffen afzonderlijk geselecteerd / gedeselecteerd worden.


Beekse waterloop (1995)




eenheid waarde(%) 1(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,006(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 1,2 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Beerze (2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Beneden Dommel (2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,002




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Boven Dommel (2006)




eenheid waarde(%) 8,1(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,047(kg OC/kg sediment) 0,047(%) 8

lutumgehalte (%) 8



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Broekleij (2000)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Buulder Aa (2010)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Dommel in Eindhoven

(2009/2006)




eenheid waarde(%) 1,666666667(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,010(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 9,766666667




gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Ekkersrijt (2003)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Essche Stroom (2008)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,000




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep


Door te k likken op de blauwe vakjes voor de stofnamen kunnen stoffen afzonderlijk geselecteerd / gedeselecteerd worden.


Gender (2006)




eenheid waarde(%) 1,9(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,011(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 1,1 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Groote Aa (2006)




eenheid waarde(%) 1,9(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,011(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 1,3 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Groote Beerze (2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Hooidonkse beek (1991)




eenheid waarde(%) 4,1(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,024(kg OC/kg sediment) 0,024(%) 1,585714286 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,002




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Keersop (2010/2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Kleine Beerze (1995)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Kleine Dommel (2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Nieuwe Leij (2005)




eenheid waarde(%) 3,9(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,023(kg OC/kg sediment) 0,023(%) 1 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,002




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Reusel (2006)




eenheid waarde(%) 6,06(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,035(kg OC/kg sediment) 0,035(%) 1,722222222 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Rosep (2007)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Run (2010)




eenheid waarde(%) 6,6(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,038(kg OC/kg sediment) 0,038(%) 6

lutumgehalte (%) 6



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Sterkselsch Kanaal

(2003)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Tongelreep (2006)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,000




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Voorste Stroom (1996)








gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,000


(som cis/trans) 0,00254,84 0,001




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Zandkantsche Leij (2008)




eenheid waarde(%) 1(%) 0(kg OC/kg sediment) 0,006(kg OC/kg sediment) 0,012 fractie OC minimaal 0,012(%) 1 Gehalte lutum >= 2%

lutumgehalte (%) 2



gestandaar-diseerd


Norm



0 0 0,0000 0 0,000




Norm









cis/trans) 0,00255,33 0,001


(som cis/trans) 0,00254,84 0,003




Stofgroep

gemeten perc. lutum

Algemene parameters

Stofgroep




Zandleij (2006)



De provinciale wateratlas van de provincie Noord‐Brabant bevat een kaart met de

uitspoelingsgevoeligheid voor fosfaat, bepaald op basis van ijzer‐ en kalkgehalten en

grondwatertrappen. Deze kaart is echter te grof en te weinig onderscheidend om voor dit

doel te gebruiken. De meest voor de hand liggende andere mogelijkheid, die aansluit bij de

bestaande methodiek, is het voorspellen van de ijzer‐ en fosfaatgehalten in de waterbodem

van een waterloop.

Een indicatie van het ijzergehalte (range van verwachtingswaarden) kan mogelijk worden

verkregen door een integrale analyse van het dominante bodemtype in het beekdal en de

gevonden ijzergehalten in de waterbodem van waterlopen die een vergelijkbaar bodemtype

kennen. Ook het kweltype kan van invloed zijn. Bij diepe toestroom van diepe kwel kan

meer ijzer worden verwacht.

Het fosfaatgehalte is vooral gerelateerd aan het landgebruik. Het landgebruik in het

beheergebied van Waterschap De Dommel, ook in de beekdalen, is echter zeer heterogeen.

De verdeling van verschillende landgebruikstypen over het gebied is juist homogeen.

Een voorspelling van fosfaatgehalten per waterloop op basis van landgebruikskaarten is

daardoor niet eenvoudig mogelijk. Een alternatief is het gebruik van de functiedoelstelling

voor de waterlopen, als indicatie voor de verwachte belasting in het beekdal.

In kaart 6 bij het Waterbeheerplan van Waterschap De Dommel zijn de volgende functies

aan de waterlopen toegekend (zie ook Figuur 13):

GEP landbouw (laag ambitieniveau, vooral AHS).

GEP natuur (hoge ambitie, vooral EHS en natte natuurparels).

GEP verweven (middelmatige ambitie, vooral in GHS landbouw of stedelijk gebied).

BIJLAGE 12 Alternatieve beoordelingssystematiek voor fosfaat

Figuur 13

Kaart 6 uit het

Waterbeheerplan

2010-2015 van




Het is wel mogelijk om aan elke waterloop één (dominante) doelstelling te koppelen.

Deze doelstelling geeft een indicatie van het grondgebruik in het beekdal. Op eenzelfde

manier als voorgesteld voor ijzer kan door een integrale analyse van de doelstellingen van

waterlopen en de gevonden fosfaatgehalten in de waterbodem een inschatting worden

gemaakt van het verwachte fosfaatgehalte (range). Een belangrijke kanttekening hierbij is

dat de doelstelling vooral toekomstgericht is. Het geeft niet noodzakelijkerwijs een goed

beeld van de historische belasting (en in mindere mate over de huidige belasting).

Daardoor kan ook de inschatting van het huidige fosfaatgehalte van de waterbodem

afwijken van de werkelijkheid.



Deze bijlage omvat achtereenvolgens de volgende kaarten met oordelen over de invloed van

de waterbodem op de oppervlaktewaterkwaliteitsdoelstellingen voor:

Fosfaat

Zuurstof

Koper (totaal/gebonden aan zwevend stof)

Koper (opgelost)

Cadmium (opgelost)

Nikkel (opgelost)

Zink (opgelost)

Macrofauna

Bij het weergeven van oordelen op de kaarten is de kleurcodering aangehouden zoals

weergegeven in de beoordelingsschema’s in hoofdstuk 3). Oordelen die op basis van

waterbodemgegevens van de waterloop zelf tot stand zijn gekomen, zijn als doorgetrokken

lijnen weergegeven. Als een oordeel (mede) tot stand is gekomen met waterbodemgegevens

uit een andere waterloop is dit weergegeven door middel van een onderbroken lijn.

Waterlopen die vanwege een gebrek aan basisgegevens niet beoordeeld konden worden en

die ook niet op basis van waterbodemgegevens van andere waterlopen konden worden

beoordeeld zijn grijs weergegeven.

De nummering van de waterlopen op de kaarten correspondeert met de in bijlage 1

weergegeven nummering.

BIJLAGE 13 Kaarten

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42

schaal (A3): 1:190.000datum:

opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

23-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitFosfaat

FosfaatGeen invloed

Lage naleveringspotentie

Matige naleveringspotentie

Hoge naleveringspotentie

Onbekend

Waterschapsgrens

Oordeel o.b.v. info uit waterloopOordeel mede o.b.v. info uit andere waterloop

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

23-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitZuurstof


Waterschapsgrens

ZuurstofGeen relevante invloed

Beperkte invloed aannemelijk

Matige invloed aannemelijk

Sterke invloed aannemelijk

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitKoper - totaal

Koper - totaalGeen relevante invloedInvloed beperktMogelijke invloedOnbekend


Waterschapsgrens

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitKoper - opgelost

Koper - opgelostGeen invloedInvloed onwaarschijnlijkMogelijke invloedMatige invloedSterke invloedOnbekend


Waterschapsgrens

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitCadmium - opgelost

Cadmium - opgelostGeen invloed

Invloed onwaarschijnlijk

Sterke invloed

Onbekend

Oordeel o.b.v. info uit waterloop

Oordeel mede o.b.v. info uit andere waterloop

Waterschapsgrens

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitNikkel - opgelost

Nikkel - opgelostGeen invloedInvloed onwaarschijnlijkMogelijke invloedOnbekend


Waterschapsgrens

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitZink - opgelost

Zink - opgelostInvloed onwaarschijnlijkOnbekend


Waterschapsgrens

51

8

48

5

7

34

40

16

44

10

13

6

3

20

46

52

53

55

22

19

11

41

33

31

21

25

14

47

24

39

4

2

32

43

9

37

1

12

30

49

54

28

2927

26

23

45

38

36

35

1518 17

50

42


opdrachtgever:

C01013.000063.0100

WaterschapDe Dommel

16-1-2012

SB0 1 2 3 4 5 km

Impact waterbodems opdoelrealisatie waterkwaliteitMacrofauna

MacrofaunaGeen invloedInvloed onwaarschijnlijkMatige invloed (saprobie)Matige invloed (chemie)Onbekend


Waterschapsgrens



IMPACT WATERBODEMS OP DOELREALISATIE OPPERVLAKTEWATERKWALITEIT

OPDRACHTGEVER:


STATUS:

Definitief

AUTEUR:

ir. R.J. Hoijtink

dr.ir. H. van de Weerd

GECONTROLEERD DOOR:

dr.ir. H. van de Weerd

VRIJGEGEVEN DOOR:

ir. M.A. van Tulder

29 februari 2012

076315856:0.1

ARCADIS NEDERLAND BV

Utopialaan 40‐48

Postbus 1018

5200 BA ʹs‐Hertogenbosch

Tel 073 6809 211

Fax 073 6144 606

www.arcadis.nl

Handelsregister 9036504

Colofon

©ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens

uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke

toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document

worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door

middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins.

IMPACT WATERBODEMS OP DOELREALISATIE …€¦ · uitvoering die uiterlijk in 2012 worden afgerond:...

Documents

Transcript of IMPACT WATERBODEMS OP DOELREALISATIE …€¦ · uitvoering die uiterlijk in 2012 worden afgerond:...