3/03/2015

1

Ik reken op jouw hulp:Ik reken op jouw hulp:Hulpmiddelen bij de Hulpmiddelen bij de

aanpak van aanpak van dyscalculiedyscalculie

Nathalie Colpaert, ergotherapeuteCAR Ter Kouter

Wat is dyscalculie?Wat is dyscalculie?

� Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met vlot/accuraat oproepen van rekenfeiten en/of het leren en vlot/accuraat toepassen van rekenprocedures

(Desoete, ea. 2010)

“Proef op de som.Studeren met dyscalculie.” Desoete,A., Van Hees,V., Tops,W., &Brysbaert,M.(2012)

http://www.arteveldehogeschool.be/dyscalculie/

� Dyscalculie: niet dom, wel stoornis

� ernstige achterstand t.o.v. klasgenoten

� presteren op stoornisniveau

� bij de 10 % zwaksten, ≤ pc 10 = ‘klinische’ score

Ernstig probleem

9 %

Exclusief probleem(voldoende gelegenheid tot leren)

� er is geen ándere verklaring• ziekte, syndroom• onderbroken onderwijsloopbaan, inadequaat

onderwijs, …• intelligentie• etniciteit: allochtone versus autochtone

kinderen

� opgelet: soms treden 2 problemen tegelijk op

� � comorbiditeit

Exclusief probleem

Comorbiditeit

� 7,6 tot 56% comorbiditeit met dyslexie (Badian, 1999;

Dirks, Spyer, van Lieshout, & de Sonneville, 2008; Gross-Tsur e.a., 1996; Light & De Fries, 1995; Lewis, Hitch, & Walker, 1994; Ostad, 1998; von Aster, Schweiter, & Zulaug, 2007)

� 20 tot 60 % comorbiditeit met ADHD (Karande & Kulkarni, 2009; Capano, Minden, Chen, Schachar, & Ickowicz, 2008; Gross-Tsure.a., 1996; Mayes & Calhoun, 2006; Monuteaux e.a., 2005)

� 25 % DCD (Pieters et al., 2010)

� 23% ODD of CD (Prior et al., 1999)

� 30% fobie of angststoornis (Prior et al., 1999)

Het samen optreden van twee betekent vaak dat ze een negatieve invloed hebben op elkaar

� 1° meetmoment: presteren op stoornisniveau

� tussenin ‘taakspecifieke’ interventie

� individuele remediërende leerhulp gedurende 6 mnd

� 2° meetmoment: presteren op stoornisniveau

Hardnekkig probleem

3/03/2015

2

SoortenSoorten dyscalculiedyscalculie::

� Semantische geheugendyscalculie� Procedurele dyscalculie� Getallenkennisdyscalculie� Visuospatiële dyscalculie

� Enkel wetenschappelijke evidentie over eerste2(Desoete, 2009)

� In praktijk heel veel mengvormen

Semantische geheugenDC

� Problemen met temporekenen: splitsingen, tafels…

� Minder accuraat/ trager in hoofdrekenen

� Problemen met arbitraire informatie < >,

teller,noemer…

� Onregelmatige resultaten

Geen gebrek aan inzicht, wel automatisatieprobleem

���� Bij 20 à 30% meer tijd en/of minder

oefeningen BETERE resultaten

Procedurele DC

� Gebruiken rekenalgoritmes die eerder normaal zijn voor

jongere kinderen; bvb vingertellen.

� Begrijpen rekenprocedures niet en hebben problemen met

langere stappenplannen

� Problemen met schriftelijk rekenen (‘lenen’, staartdelen)

� Moeite met rekentaal

���� Bij gebruik van OPZOEKBOEKJE beter

resultaten

42-7=?

9

buurT van 14=?

Problemen met getallenkennis

Momenteel wordt dit niet meer als afzonderlijk type gezien, daar de meeste

kinderen met dyscalculie problemen hebben met getallenkennis.

Moeite met inzicht in de getalstructuur(H T E)

� Problemen met lezen van getallen, getaldictee, getallen

herhalen, getalbegrip, getalproductie

� Problemen met procenten, breuken, decimale getallen

� …dus ook metend rekenen(omzetten van

maateenheden,…)

���� Bij CONCREET MATERIAAL betere resultaten

Visueel ruimtelijke problemen

� Moeite met ruimtelijk goed weergeven van numerieke

informatie

� Probleem met het ruimtelijk voorstellen

� Probleem met meetkunde, wijzerklok

� Probleem met schattend rekenen en vraagstukjes

���� Bij hulp met het voorstellen en talige

hulpmiddeltjes gaat het beter

Hoe Hoe kunnenkunnen we we kinderenkinderen/ / jongerenjongeren//volwassenenvolwassenen helpenhelpen wanneerwanneerrekenenrekenen moeilijkmoeilijk looptloopt??

3/03/2015

3

KunnenKunnen, , durvendurven, , willenwillen

� Als hulpverlener/leerkracht heb je de taakom:

� Negatieve gedachten en (onjuiste)gevoelens tov rekenenproberen te vermijden of te verminderen(faalangst)

� DOOR succeservaringen aan te bieden:

� Bevestigend deel(flink zo, goed geprobeerd)

� Infomatief deel(wat is er goed aan?)

� Attribuerend deel(waarom was het goed? Wie was erverantwoordelijk voor dat het goed was?)

KunnenKunnen, , durvendurven, , willenwillen

� Kinderen moeten durven denken, durvenproberen

� Belang van een stimulerende omgeving!

STICORDISTICORDI

• Stimuleren: het kind uitnodigen om te leren

• Compenseren:hetprobleem oplossendoor de foutehandeling te ontwijken

• Remediëren:hetprobleem oplossendoor foute handelingenzelf aan te pakkenvan vught: relativeren

• Dispenseren:vrijstellenvan bepaaldeleerstofinhouden

� Geloof in hen zodat ze in zichzelf gaan geloven

� Latencijferen,zakrekenmachine,tafelkaart,formularium

� Therapie geven

WERO toets is geenspelligstoets

� Tafels enkel op inzichtkunnen maken,niet op tijd

sticordisticordi

� Vaak voor een ganse klas bruikbaar� Tweerichting-verkeer�ik MAG mijn tafelkaart gebruiken, maar ik MOET “D” op mijn toets schrijven

� Vuistregels:�Geef meer tijd of minder oefeningen�Doe beroep op de sterke kanten� huistaken???

� hulpmiddelen

�Pas beoordelingen aan�Besteed aandacht aan hulpmiddelen en aan

leren leren�motiveer

HulpmiddelenHulpmiddelen

Enkele krachtlijnen:

� gemaakt op maat: � op basis van een degelijke en voortdurende procesanalyse

� discreet� geef geheugensteuntjes, ankerpunten� stimuleer zelfspraak� uitgebreide, geïndividualiseerde oefenfase� daarna transfer leggen naar klas en thuis� Metacognitie:kind moet weten wanneer hij

een hulpmiddel nodig heeft; moet de hulpmiddelen willen gebruiken.

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: TT--taaktaak

Wat Taalbegrijpen, rekentaal

Voorbeeld1 meer den 50 is….

Het k.g.v. van “4,5,6” is…

In therapieRekenbegrippen aanleren, taalbegrip

uitbreiden

Sticordi-

voorbeeld

Begrippenlijst voor die begrippen die

niet geautomatiseerd geraken(vaak

korte uitleg met een voorbeeld)

T-taak

3/03/2015

4

T-taak: begrippen leren / ondersteunen

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: LL--taaktaak

WatLexie: lezen, schrijven, interpreteren

van getallen

Voorbeeld

Dictee van getalwoorden en cijfers

Schrijf in cijfers: vierduizend

achtenzeventig

In therapieOefenen op getallen lezen en schrijven,

getalinzicht, wegwerken van inversies

Sticordi-

voorbeeldTabellen gebruiken, cijferkaarten

L-taak

1 danst op één been2 zwemt in zee3 een krul van Marie4 een neus van een pompier5 een oor gelijk een schijf6 zit in een fles7 is aan het zweven8 staat op wacht9 zit in de regen Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: SS--taaktaak

Wat

Lezen of schrijven van

operatiesymbolen . O.a. +,-

,x,:,<,>,…correct kunnen interpreteren

Voorbeeld Vul in met < of >of = 15….4

In therapieOefenen op het correct gebruiken en

begrijpen van deze symbolen

Sticordi-

voorbeeld

Symboolkaart voor de symbolen die

niet geautomatiseerd worden.

(verschillend in elk lj)

S-taak

SS--taaktaak: symbolen interpreteren: symbolen interpreteren

het hapmonster pakt altijd de grootse

231 121

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: KK--taaktaak

WatGetallenkennis. Inzicht in de

getalstructuren en de getallenlijnen

Voorbeeld

Twee plaatsen na 7 komt….

Schrijf met een kommagetal: 9/10

Vul aan: 0-2-4-…-…

In therapie

Oefenen met concreet materiaal,

tabellen, getallenlijnen, waarde van

het cijfer binnen een getal leren

opbouwen(H-T-E)

Sticordi-

voorbeeld

Tabellen gebruiken

Geheugensteun voor begrippen voor

en na

K-taken

3/03/2015

5

MABMAB--materiaalmateriaal

D H T E

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: PP--taaktaak

Cognitieve

deeltaak

Rekenalgoritmes, procedures kunnen

gebruiken. (splitsen, overbruggen,

ontlenen,…)

Wat45-19=…

9+8=… 569 x 3 = ...

VoorbeeldVerschillende technieken worden

aangeleerd in kleine deelstappen.

In therapie100-veld, duizendveld,…

opzoekboekje

Sticordi-

voorbeeld

Opzoekboekje; formularium mogen

gebruiken

P-taak

Brugsommen tot 20Brugsommen tot 20

bv. 7 + 8 =

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: GG--taaktaak

WatGeheugen: automatisatie(splitsingen,

maaltafels, formules,…)

Voorbeeld 3x4= Opp vierkant=

In therapie

Eerst inzicht verwerven in deze taken adhv

materiaal: vb weten dat 3x4= een drie groepjes

van 4 blokken= 4+4+4

Daarna heel veel oefenen… en wanneer het niet

lukt hulpmiddelen leren gebruiken

Sticordi-

voorbeeld

Maaltafelkaart,

Visuele voorstelling van getallen �

splitsen

Meer tijd(20 tot30%)/minder

oefeningen

G-taak

Tafels van 1 tot 10Tafels van 1 tot 10 Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: VV--taaktaak

WatHet vormen van een adequate

probleemvoorstelling

Voorbeeld5 is de helft van…

20 is 2 meer dan…

In therapie

Op concreet niveau inzicht

verwerven, om stap voor stap naar

abstracter niveau te kunnen

overgaan.

Sticordi-

voorbeeldDoelstellingen op dit vlak beperken

V-taak

3/03/2015

6

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: CC--taaktaak

Wat

Opdrachten bestaande uit meerdere

zinnen waar veel contextinformatie

vervat zit.

Voorbeeld

De som van 2 getallen is 480. Het ene

getal is driemaal zo groot als het

andere. Deze getallen zijn:…en…

In

therapie

Complexiteit systematisch verhogen.

Leren gestructureerd taken op te lossen,

stappenplan leren gebruiken.

Sticordi-

voorbeeld

Stappenplan voor toepassingen

Vraagstukken EHBO boekje (Verschaffel)

C-taak

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: RR--taaktaak

Wat

Opdrachten waarbij men

relevante informatie moet

selecteren van irrelevante

informatie

Voorbeeld

Femke weegt 20kg, Silke weegt

22kg, Femke is 1m groot. Wie

weegt het meest?

In therapie

Kinderen leren dat niet elk getal

moet gebruikt worden binnen een

opgave.

Sticordi-

voorbeeld

Doelstellingen op dit vlak

beperken

R-taak

Cognitieve deeltaak: Cognitieve deeltaak: NN--taaktaak

Wat Schattend rekenen. Number-sense

Voorbeeld

1meer dan 25 licht het dichtst bij?

Kies uit 10,30,50

Uitkomst schatten bij cijferen

In therapie Via materiaal inzicht verbeteren

Sticordi-

voorbeeld

Schattend rekenen weglaten of

vervangen door een controle met

zakrekenmachine

N-taak

Gebruik van een rekenmachineGebruik van een rekenmachine

Nuttige Nuttige literatuur/bronnenliteratuur/bronnen