) I~

W EVOOR KE ·ENTRALES

" b 7..... ·nOK_--~]1-, ·nJU'e".ett~ ~_~~ .ter el MOER ' ~ . ka ~_.- i'9 I 2~

\NHOUDSOPG~'lE Redationee1 P~oloog~ uitgangspunten van de atie

Agenda-gegevens

1entenKamP~ uitrusting

Ob jekten

Niet onze rege1s (juridies)

EHBO Moerdijk: achtergronden

fotoos

Kaart Moerdijk

waarom geen verzetÎ

Sheîl Goevernemente1e procedures

PN(M Atie tegen de atoomlobbY

Adressen en ande~e .•.

2

3

4

s

6

7

8.9

10,1 Î

12-\4.î9

15-17

'\8

20-23

24.25

26,27

28

29-3Î

32

REDAX IONEEL

Eindelijk weer een Afval in beweging. Maar als altijd balanceert deinhoud tussen het tijdelijke en het eeuwige. Het is niet alleen eenaxie-handboek geworden, dat je na afloop weggooit, kwijt bent of alskostbaar souvenir opbergt. Ook de gebruikelijke hoofdbrekende stukjes,maar nu geheel op het tema ingespeeld.Er zijn mensen die zeggen dat je de oude kerncentrales niet moet weg­gooien als er nog geen nieuwe zijn. Dat is waar. We hebben dit keermisschien een beetje tegen dit gebod gezondigd. We beloven volgendekeer gewoon op de oude voet verder te gaan.Er valt veel kritiek te leveren op de komende Moerdijk-axie: geenaansprekende axie-objekten, te vroege?) enz. Laten we hopen dat dezeaxie de lijn van de PKB-inspraakavonden voortzet: er is toch meerverzet dan de regering gedacht had en we moeten alles doen om deaxie-druk erop te houden.Voorlopig komt er een einde aan deze woorden, we spreken immers nietalleen van verzet••..

NEEM EEN ABONNEMENT_ NU BON - abonnement

IK WIL EEN ABONNEMENT OP AFVAL (f 25,- per 10 nummers)

VoorAbonnemenfên Bert

Hans

Aan dit nummer werkten mee:ArianneTheo,Peer,Anja,Bert,Henk,Chie1,Hans M.•Ni cky .en mensen van het sekretariaatin Arnhem.

...••=~•,.\!

T

I!

~,-j(.. lAl Illl WAT AAI nEl?

Chi,e1

Boekhandels·

Financiën

NA~M : •••••••.••••••••••••••••••••••••••••.•••••'ST·RAAT ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••POSTCODE : ..•.•••.• PLAATS •••••••••...••.. ~ ••

Opsturen naarPostbus 1053

100008 AMSTERDAM

3

PROlOOGHet hele prille begin van deze axieligt eigenlijk al bij het "werk­weekend" op S'gravendeel -me.t pi nk­steren, georganiseerd door. hetLandelijk Platform Tegen Kernenergie.Op het weekend waren verschi 11 endeonderwerpen en ideenvoor axies omover te praten.Een daarvan was om de aandacht tegaan richten op de (toen nog 12)áfvaHocaties en de locaties voorkerncentrales.De groepjes die daar oVer aan hetpraten waren kwamen al gauw de tothet voor de hand 1i.ggende i dee om tegaan werken aan een terreinbezetting.

Met het idee in ons achterhoofd dater zoveel mogelijk moet gebeuren omde kerncentrales tegen te houden enom aan te tonen dat het de regering.nooit zal lukken' om ~aadwerke-

lijk te.gaan bouwen is dit vast een·soort "schot voor de boeg".In de groepjes die toen met ditidee; kwamen zaten vrnl mensenuit basisgroepen. Oat is eigenlijktot op heden zo gebleven.Door toch wel een aantal verschil­lende ideeen over de te voer axiesstrategie zo je wilt, tussen debasisgroepen en andere groepen enmensen binnen het lPTK is er altijdeen scheiding blijven bestaan ensoms gaf dit alles zelfs redenentot irritaties en onbegrip v~n

weerszijden.MAAq, we zijn er uit, we hebben.in­middels veel en goed kontakt gehadmet de Brabantse groepen (die wathuiverig tegen deze axie aankeken)en ook met en in het lPTK loopt hetnu goed.

4

DE AKTIEKADERSUitgangspunten van de axieWeliswaar niet te uitgebreid maar tocheen aantal uitganspunten voor de axie.Opzettelijk hebben we het hier niet uit­gebreid over gehad omdat het i.i.g.niet handig is om dat tijdens de voorbe­reiding van een ax ie te doen.• Dus geenuitgebreide dizzkuz over geweld en watdat nou precies is enz,enz.In de verschillende overleggen iseigenlijk als belangrijkste eruitge­komen de grote vr'ijheid en autonomievoor ,verschillende groepen/mensen.Alleen voor de landelijke openbareaxies zijn een aantal uitgangspuntengesteld:Wat betreft de terreinbezetting: Wehebben een terrein op het oog. Als wedaar tegengehouden worden door een over­macht (interpretatie/gezond verstand)gaan we gewoon· naar. een ander stuk.Deze 2e optie wordt dus ook nog nietbekend gemaakt. We gaan dus niet kostewat het kost proberen door te breken.Hetzelfde geldt eigenlijk,voor depiek-nick bij van Aardenne. Een voor­bereidingsgroep hèeft de situatiebekeken en houd wat verrass'ingeninpetto. Maar; waar we worden tegenge­houden door de ME blijven we gewoonen gaan pick-nicken en feestvi~r~n.Een confrontatie verlieze n 'we tochen het ·doet alleen maar pijn. Vanuitde overheid zou t aHeen maar heel'stom zijn' om de boel in Dordrecht afte zetten.

Voor de rest (de geheime. kleinereprikaxies) is het vrij te kiezen voorde axievorm.. Ten eerste ·is het'slechtom met een kleine groep voor velende "spelregels" vast te leggen e.nverder hebben we vertrouwen in demensen die komen en in het verantwoordelijkheidsgevoel van de groepen.

ZATERDAG 5 OKTOBER:

12.00 uur: Verzamelen op stationlage Zwaluwe, vandaar in demonstra­tieve optocht (met muziek) naar hetaxiekamp op hetindustrieter~ein

Moerdijk.14.00 uur: Aankomst en opbouw vanhet kamp. Daarna kan er axiemate­riaal in elkaar gezet worden., (span­doeken, borden, vliegers etc.)17.30 uur: landelijk overleg metregionale vertegenwoordiging.

18.00 uur: Eten20~00 uur: Kulturele avond(muziek, tejater e.d.)

ZONDAG 6 OKTOBER:

'5 morgens: Moerdijkbrug versierenmet spandoeken e.d., gelegenheid tothet bouwen van windmolens, beplan­ten van het terrein etc.11.00 uur: Aanvang groepenmarkt vanmiljeu, kleinschalige, antimili­tairistiese en vredesgro~pen.

12.00 uur: landelijk overlegOpenbare verkoop van het industrie­terrein ~an miljeuvriendelijkeorganisaties en personen.12.30 uur: Vertrek naar Dordrechtvoor de piek-nick bij v. Aardenne.13.30 uur: Verzamelen op stationDordrecht. •14.00 uur: Piek-nick, aanbieding ei­sen en nieuwe doofpot aan v. Aardenne.Tevens middagprogamma (cultuur, ookvoor kinderen) en voortzetti"ngroepenmarkt.18.00 uur: Eten20.00 u~r: landelijk overlegKultureel progamma

MAANDAG 7 OKTOBER:

's morgens: Stencils uitdelen bijbedrijven op het industrieterrein.11.00 uur: Vertrek naar het Industrie­en Havenschap Moerdijk.~1.30 uur: Aanbieding resultatenopenbare verkoop van het terrein.12.00 uur: Doodvalaxie tijdens de,sirenes.

15.00 uur: Afsluitende perscon­ferentie.'s middags: Opbreken kamp.

Niet overal tussen gevoegd, maaralle dagen natuurlijk tijd v-oorallerlei prikaxies. WeT het meesthandige als je die plant op tijdendat er verder geen progamma is; dankun je meedoen èn dan hebben men­sen op het kámp meer tijd voorpers, juridiese bijstand etc, etc.

\)C)'0o

5

WATJE ALS GROEP MEE MOET NEMEN:- onderdak (tenten)- zal< 1antaren- verbanddoos (zie ook ehbo)

plastik, om te schuilen, zitten- schrijfspullen- naald en draad- afval zak- veiligheidsspelden en.plaktape(ook handig bij traangas)

Verder is het leuk om verf spando~kenvliegers, ti mmers pullen ,muii eki nstru- 'menten etc, etc. mee te nemen.

Er ~al voor centraal water gezorgdworden, maar het b]i~ft heel handjgom (gevulde) jerrycan mee te ·nemen.

En laten we proberen het kampter­rein zo netjes mogelijk achter telaten. (vuil~iszak)

Er zal @ên grote tent komen voor hetcultuur-progall11la, en verder om teschuilen, te vergaderen etc.Verder een paar middel-grote tentenvoor de taakgroepen: pers, EHBO, tech­niese groepenz, enz.W.s. zal de pers/info tent ook alseen soort centraal punt voor oproepen,mededelingenenz. zijn. Grote prikbor­den aánwezig.

Als je bepaalde medicijnen gebruikt,moet je die ook meenemen, en liefst meerdan voor de drie dagen (voor als. je opge­pakt wordt o.z.i.) Papieren met adres­sen etc. beter thuis laten. Heb je ietsbijzonders (van medieseaard) draag daneen S.O.S. hanger of een kaartje met degegevens, wie je arts is enz.

Toiletten- er komt w.S. een toiletwa­gen, en verderts het zo gebeurd om eengat te graven en het met plänkenenplastik komfortabel en privê te maken.

Het eten zal waarschijnlijk verzorgd­wordendoor Rampenplan. Altij-tl handig.

. om zel(voor zaterdag wat brood meete nemen.

TENTENKAMP.

UITRUSTING.

Het tentenkamp is illegaal, d.w.z. wehebben er geen toestemm\ ng voor. (ookniet geprobeerd). Bewust is gekozenvoor een terreinbezetting.Dit houd wel in dat er altijd de kansbestaat dat er ontruimd wordt, al zoudit vanuit de overheid een ontzettendestomme streek zijn. (maar daar staan zeom bekend, nietwaar). Het terrein is +vijf k.m. van het N.S. station lage ­Zwaluwe. Er zal overdag een pendeldienstonderhouden worden. Het kamp ligt opeen mooi stuk. terrei n met nog aardigwat begroeiing. Overigens wordt ereen ander stuk in "optie" gehoudenvoor als het eerste afgegrendeld is.

Het al dan niet slagen van dezeaxiedriedaagse is ondérmeer afhanke­lijk van hoe je je voelt. Door ervoorte z~rgen dat je goeie spullen bijje hebt voorkom je het vervelendvoelen door kou, uitputting etc.

WAT JE ZELF MrE MOET NEMEN:Het kan a1 bi jzonder koud zi jn in ok­tober, en dat in kombinatie metregen ..... '.' .Daarom is het handig deze dinge" meete nemen:- warme slaapzak- isomatje, of iets anders om op te _liggen.- lange broek- tryi met daaronder een t~shirt

- ondergoed en wollen sokken {blaren)- waterdichte schoenen of laarzen- jas- regenkleding- dit. handboek- toiletspullen

6

rkomen tot stopzetting van kernenergie­progamma;Stimuleren en ontwikkelen van alterna­tieve energiebronnen z~als: Aard~

warmte. ZORne..., en windenergie.maar ook warmtekracht-koppeling ènverdere besparing

Aan de axie worden de volgende eisengekoppeld:- Geen bouw van nieuwe kern­centrales;- Onmiddellijke sluiting van allebestaande kernenergie objekten.- Opslag van het tot nu toe gepro­duceerde afval in de geslotenkern:-centrales.- Druk uitoefenen op de ons om~

ringende landen om ook daar te

e•1-

ta

oplos

o,0

deIn

objekten

-~""---.--.-.------"

GEMEENTEHUIZEN:

e8Qy!~ç!~~~_!~~!~11i~g~~;Bv. het provinciehuis in Den Boswaar provinciale en gedeputeerdestaten zfch bevinden

KlundertZevenbergenHoge- en Lage ZwaluweBreda.

~~~~:_~~~!i9i~g~~;

Den bos- hoofdkantoor- b,ijkantoor met "s tation".- Amer-centrale in Geertrui-

clenberg.

1~~:_Y~~!igiQg~Q~

Kantoor vlakbij industrieterreJn

Een' _rijtJè met mogelijke objekten vooraxies, ter inspiratie dus.:

POLITIEKE PARTIJËN:-----~-------------Kantoren v~n politieke partijendie zich voor kernenergie hebbenuitgesproken.

v. Agt, woont in Vught.

En verder i s het natuurl i jk leukom de omgeving op te fleuren.(gebouwen, bruggen etc, etc.)

7

NiEr

- Dit juridies artikel is bedoeldom te weten wat je eigen rechten enmogelijkheden zijn en dat je weetwat de bevoegdheden van de autori­teiten zijn.Het is belangrijk te weten wat je zoallemaal kunt verwachten

Door met je tent op het kamp tegaan staan, zou je de kampeerveror­dening kunnen overtreden. De ten-ten kunnen dan op last van de bur­

gemeester(s) verwijderd en/of inbe­slag genomen worden. Je moet dan opeen eventuele geldboete rekenen.- Gedurende de heleaxie-driedaagsewordt voor deskundige, juridiesebijstand gezorgd. 'Namen, adressen en telefoonnummersvan advokaten, zullen op de axie­driedaagse bekend zijn.- Het tentenkamp wordt opgezet zon­der vergunning van de betreffende ~e­

meenten/grondeigenaren.Hen wordt alleen medegedeeld dat wekomen.

8

- Als je langer dan 6 uur vastzit,wordt je inverzekerin, gesteld.Dit duurt 48 uur, enan met nogmaals48 uur verlengd worden.Hierna wordt je of vrijgelaten, ofovergebracht naar een huis van bewa­ring. Rond die tijd heb je allangcontact gehad met je advokaat, dieje op de hoogte heeft gesteld van aT­le dingen.- Soms wordt je na 6 uur in verzeker­de bewaring gesteld, als je je naamnTet noemt. Oan gaat men er van uit,dat je geen vaste woon- en verblijf­plaatshebt en je jezelf dus makke­lijkkunt onttrekken aan je straf.Hoewel dit niet mag, is er toch weleen kans dat zoiets gebeurt.

Een aantal onderdelen van onze axie­driedaagse zullen door de autoritei­ten gezien worden als overtredingen,sommige zelfs als misdrijven, ondankshet feit dat wij daar anders overdenken.Juridies gezien is het verschil tus­sen deze twee belangrijk, vooral metbetrekking tot de konsekwenties.

- Als je langer dan b uur vastzit, danwordt je voorgeleid. Dat is 'n verhoordoor een hogere politieman, de officiervan justitie, of de hulpofficier vanjustitie. Je mag nu bijgestaan wordendoor je advokaat. Vóór In verhoor dooreen officier moet je de gelegenheid heb­ben gehad om alleen met je advokaat teoverleggen.- Het is voor de politie bijzonder las­tig als je niets zegt, vooral als erveel arrestanten zijn.Ze zullen je zeker onder druk proberente zetten om toch te antwoorden. Dat·hoeft niet. Je hoeft niet mee te werkenaan een onderzoek wat tegen jezelf isgericht.

- Als je verdacht wordt van het plegenvan een strafbaar feit kun je staandegehouden worden. Een verdachte ben Jeals omstandigheden en feiten maken datje iets strafbaarsnebt gedaan. Eenverdachte ben je ook als je op heter­daad betrapt wordt bij het uitvoerenvan iets strafbaars.Je kunt staande gehouden worden doorpolitie, marechaussee, of door opspo­ringsambtenaren in burger.Als je staande gehouden wordt, wordtje gevraagd naar je naam en adres. Jehoeft je naam niet te zeggen. Dat isniet strafbaar. Geef je een valse naamop, dan ben je wel strafbaar.

- Bij overtredingen kun je aangehou­den wo~en. Ze mogen je niet langerdan 6 uur vasthouden. Je kunt voorde kantonrechter moeten komen en eengeldboete krijgen.- Bij misdrijven kun je ook aangehou­den worden. Dë straffen zijn zwaarderdan bij overtredingen. In dit gevalkun je inverzekering worden gesteld.

-, Als je verdacht wordt van het plegenvan een strafbaar feit, of als je opheterdaad betrapt wordt bij het plegenvan een strafbaar feit, kun je ook aan­gehouden/gearresteerd 'worden. Dat kan­door dezelfde figuren gebeuren alshiervoor genoemd. Als je aangehoude,nwordt, wordt je meegenomen naar een po­litieburo of kantoor van de marechaus­see, om verhoord te worden. Dit moet gebeuren binnen 6 uur" behalve als je's nachts opgepakt wordt, want de tijdtussen 12 uur 's nachts en 9 uur ,ISmorgens telt niet mee.IS Nachts mag je niet verhoord worden.In de eerste 6 uur dat je wordt vastge·houden, heb je nog geen recht op eenadvokaat. Je kunt er natuurlijk welnaar vragen, wie weet wordt hij toege­laten.

- Als je gearresteerd bent" mag jegefouilleerd worden. Ze mogen je nietfouilleren én dan weer laten lopen.Vrouwen mogen alleen door vrouwelijkepolitieagenten gefouilleerd worden, ookop straat. Bij een fouillering mag al­les uit je zakken gehaald worden.Dingen die bijdragen in het onderzoek,mogen inbeslag, genomen worden.Eis dan een bewijs van, ontvangst.- Als je vanr>lan bent om je naam niet

- Als je verhoord wordt, hoef je niets te zeggen, moet je geen papieren meene-te zeggen. Degene die je verhoord is men naar de axieplek.zelfs verplicht om je mee te delen dat Agendas e-.d. zijn leuk informatie-je geen antwoord hoeft te geven. Je materiaal voor de politie.kunt dus beter niets zeggen, wa'nt alles - Als je langer dan 6 uur vastzit, mogenwat je zegt kan laten gezien 'worden als er fotos en vingerafdrukken van je ge-een verklaring, en tegen je gebruikt maakt worden. Weiger je dit, dan ben jeworden. Je hoeft ook niets te onderteke- strafbaar. Probeer de zaken te sabote­nen. Doe je dat wel, dan kan dat later ren, door b.V. gekke gezichten te trek-ook tegen je gebruikt worden. ken of met je hand te schuiven.

9

niet goed voelt, niet alleen.laat hem of haar niet alleen naarde E.H.B.O. - post gaah. Als het zoerg is dat er een ziekenauto moetkomen, dan moet er iemand meegaandie vertrouwd is, en die heeft ge­zien wat er gebeurde.Voordat je handelt moet je je de.volgende dingen afvragen:- is het op het eerste gezicht duide­lijk wat er aan de hand is, of zijner nog meer, mogelijk onzichtbareverwondingen. Vraag dit aan de ge­wonde.- Als het erg bloedt, dan moet hetgestelpt worden.- Is het bewustzijn goed. Is de ge­wonde slaperig, hoe is tijn reak­tie. Als iemand buiten bewust-zijn is geweest, dan moet nagegaánworden of de gewonde zich het ge­beuren nog kan her~nneren. Omdateen hersenschudding tot de mogelijk­heden behoort, b.v. een klap vaneen wapenstok, dan moet je -beslistniet met hoofdpijn rond blijven lo­pen.- Hoe is de ademhaling. Kontroleerdit door een hand op de borst teleggen. Bij iemand in ademnood moe­ten knellende kledingstukken losge­maakt worden.- Kan de, gewonde alles nog goed be­wegen, hoe is het met zijn ogen,kan hij of zij ze1~ lopen of heeftmen hulp nodig.

Een stuk over E.H.B.O. lijkt mis­schienoverbodig, maar helaas heb jeh~t verloop van zo'n axie-driedaagsenlet alleen zelf in de hand, omdater ook nog politie is die voor denod~~e verwondingen, soms ze1fsgees­te11Jk, kan zorgen, Bovendien kunnener dingen met je gebeuren waar jezelf helemaal niet bij stil hebt ge­staan.Niemand hoopt natuurlijk dat er ver­velende dingen gebeuren, of dat ereen konfrontatie ontstaat.Daarom is er op het tentenkamp ge­zorgd voor een centrale E.H.B.O. ­post, waarde dingen opgevangen kun­nen worden door mensen die daar almeer ervaring in hebben.Mogelijk kun je per regio of basis­groep een EHBO-er en/of verbanddoosmeebrengen.

Als je gewond bent kun je beter geenpijnstillers nemen. Ze schakelen dewaarschuwingssignalen van je li­chaam uit, zodat je zelf denkt dater niets aan de hand is.Draag geen kontaktlenzen tijdens eenaxie. Je kunt ze verliezen en hetkan erg vervelend worden bij gebruikvan traangas.

TIPS

Drink en rook nooit teveel (alcoholof dru~s) voor of tijdens een ax;e,zodat Je een beetje heldere geesthoudt en snel kunt reageren op dedingen die gebeuren.Neusb1~edingen kun je doen ophoudendoor je hoofd voorover te houden enaan de zijkant tegen je neus aan tedrukken, net tegen het neusbot aan.Splinters kun je beter direct latenyerw;jderen, omdat het ontstokenkan raken.Als er iemand gewond raakt, zorg voorvoldoende ruimte rondom hem. Je 'moetniet met z'n allen erop af gaan.Andere mensen kunnen voor ruimtezorgen of hulp halen.laat iemand die w~t heeft, of zich

10

Je kunt aan iemand zien of die gaatflauwvallen. Oe persoon wordt sti 1­ler, de huis is bleek en vochtig,gapen, slikken en zweet op het voor­hoofd, oorsuizingen en het zien vansterretjes. Het bewustzijn raaktverlaagd. Snel neerleggen voordatiemand zelf valt.Kleinere .brandwonden spoel je zolang mogelijk af met koud water.Paniek kan ontstaan bij optreden vande politie. Probeer niet met z'nallen tegelijk te ontkomen, datlukt toch niet. Probeer in een pa­nieksituatie bij elkaar te blijven.Zi'jn enkelen uit je (basis) -groepin paniek; weerhoudt hen er dan vante gaan hollen. Stel hen gerust,probeer ze vàst te houden en tetroosten. Als je van jezelf weet,dat je snel in paniek raakt, verteldit dan in je groep. Dat is geenschande, bij bruut ingrijpen is ie­dereen wel bang. Probeer met elkaarde situatie te overzien en ernaar tehandelen.

Wonden. Een wond aan het hoofdbloedt altijd heel erg. Schrik daarniet van, het ziet 'er vaak erger uitdan ~et is. Als een wond hard bloedt,dan kan het uit een ader of slag­ader stromen. Dat laatste zie je, alsuit een diepe wond, helder rood bloedstootsgewijs uitstroomt.leg het getroffen 1ichaams~eel zohoog mogelijk. Stop er een stuk, ste­riel, gaas in en druk, vlak naast dewondranden. Je kunt ook een drukver­band aanleggen.Haal zelf nooit voorwerpèn uit eenwond. laat een wond goed verzorgen bijeen E.H.B.O. tent. Als je het afgelopenhalf jaar geen prik tegen tetanushebt gehad, moet je die bij een arts,of in het ziekenhuis gaan halen.Als je een grote wond hebt, moet diegehecht worden. Na zes uur kan dat alniet meer. Je houdt dan een moeizaam ge­nezende, lelijke wond over, en een lid­teken.

11

Bewusteloosheid. Als iemand bewuste­loos is, of erg suf, kan hij of zijwel overgeven, maar niet voorkomen,dat er braaksel in de luchtpijp te­recht komt. Daarom moet iemand zoneergelegd worden, dat het braakseluit de mond kan stromen en dat zijnof haar tong niet naar achteren kanzakken en zo de luchtpijp kan af­sluiten. leg zo· iemand in een sta­biele zijligging met het onderstebeen gebogen.Vervoer van gewonden. Het kan be­langrijk zijn in een axie, om men­sen die gewond z.ijn, direkt te hel­pen. Anders neemt de p01itie ze mee,of worden ze onder de voet gelopen.Je moet iemand vervoeren als hetecht nodig is en er geen E.H.B.O.­mensen beschikbaar zijn. Vèrvoernooit mensen met: rugbeschadigin­gen, nekbeschadigingen, open bot­breuken, zware bloedingen en hevigeborstpijnen na b.v. klappen of valop een voorwerp.Je kunt iemand ondersteunen metbeeh­verwondingen, verzwikte enke19, uit­putting e.d. door zijn of haar armover je schouder te slaan.Shock. Shock. ontstaat als het vaat­stelsel onvoldoende met bloed gevuldis. Belangrijk is om uitwendige bloe­dingen te stelpen, knellende kledinglos te maken en stiel deskundig ver­voer te regelen. Volledig lichame­lijke rust is nodig en laat hetslachtoffer niet alleen.laat de gewonde niet afkoelen, maar'zorg ervoor dat het ook niet al tewarm wordt. Dat kost teveel extrazuurstof. leg dè gewonde op en on­der een deken. Bij te grote warmteworden de bloevaten wijder en vullenzich met meer bloed, waaraan juistergens anders in het lichaam gebrekis.Bij klappen op het hoofd bestaat dekans op hersenletsel. Bij symptomenals hoofdpijn, bewustzijnsverlagingen geheugenverlies, raadpleeg altijddirekt een arts.

mOE-RDUKDE

RCHTERGRONDIn 1968 kon Shell-chemie niet meer uitde voeten in het Rotterdamse havenge­bied. Ze ging op zoek naar een nieuwgebied en vond drie alternatieven, waar-

van er een te duur en de ander te verweg was. Oe derde, Antwerpen, was finan­cieel erg aantrekkelijk. Shell gingpraten met het ministerie van Ekonomiesezaken (EZ). Na dit gesprek werden deburgemeesters van Klundert, Hoge-enLage Zwaluwe, Zevenbergen, Breda en deprovincie Noord-Brabant op EZ opge­trommeld. Op EZ kregen ze te horen datShell chemie haar oog had laten vallenop Moerdi j k-

In de jaren 60 hadden de gemeente Klun­dert, Zevenbergen, Hoge-en lage Zwaluweal plannen voor een gezamenlijk 9 'klein(400 ha) industrieterrein op de MoerdijkEchter, als Shell-chemie naar de Moer­dijk zou komen, moest de t~erdijk eengroot industriegebied worden. Gebeurdedit niet dan zou Shell-chemie naarAntwerpen vertrekken en was deze vest­iging voor Nederland verloren. EZ deedeen aantal beloften aan de Nederlandsegemeenten en de provincie, zodat zezouden instemmen met een groot indu­strie-gebied op de Moerdijk.

Beloften als zou Shell-chemie anderebedrijven naar de Moerdijk trekkenen als zouden er 20.000 banen bijkomenzijn niet bewaarheid. Van het indu­strieterrein van 1200 ha is slechts300 ha (inklusief Shell) bebouwd envan die 20.000 banen zijn er maar 2000

gerealiseerd. Bovendien kampt de eige­naar van het industrieterrein met gi­gantiese schulden.

Hoe heeft het allemaal zo ver kunnenkomen? Het is duidelijk dat EZ de Bra­bantse gemeenten en de provincie metallerlei beloften onder druk heeft gezetzodat zij uiteindelijk instemden meteen groot industrie-terrein op de Moer­dijk. EZ was waarschijnlijk bang datals Shell-chemie niet op de Moerdijkterecht kon, zij zou vertrekken naarAntwerpen.

Eigenaar van het industriegebied Moer­dijk werd het industrie-en havenschapMoerdijk. Dit lichaam omvat de gemeen­ten Zevenbergen, Hoge-en Laqe Zwaluwe,Klundert, Breda en de provincie Noord­Brabart. De gemeenten nemen ieder vooreen zesde en de provincie voor eenderde deel.Daar de oorspronkelijk begrote kostenveel te laag waren had de grondorijsop bijna 140 per vierkante meter moe­ten uitkomen. Shell-chemie kreeg degrond echter van EZ voor 120 per vier­kante meter aangeboden. Dit betekendedat, wilde het schap niet in de rooiecijfers komen, de rest van de grondvoor meer geld verkocht moest worden.Echter, door de duurdere grond kon deMoerdijk niet konkureren met Rotter­dam en andere industrieterreinen.Een volgend probleem was dat door deekonomiese recessie nergens meer indu­strieterreinen werden verkocht.

12

IVUÎLNISVATVRNNEDERlRN~

Toen het schap startte had het al eentekort van 75 miljoen, eksklusief rente.Dit is in de loop van de jaren opgelopentot ruim 200 miljoen. In 1975 is aloorspeld dat de Moerdijk met vuilnisvatvan Nederland zou worden. De bedrijvendie er naartoe gehaald werden, warenarbeidsextensief en vervuilend.Toen al waren door de verliezenvan hetschap financiële aspekten belangrijkerdan werkgelegenheids- en milieu-aspek­ten.

van 70 miljoen. Door rente op renteen hoge onderhoudskosten van leeglig­gende terreinen en weinig gebruiktehavens liepen de verliezen op tot meerdan 200 miljoen in 1984.

Formeel ZlJn de gemeenten op dlt momentelk voor ruim 30 miljoen aansprakelijken de provincie voor ruim 60 miljoen.Die bedragen zijn niet op te brengendoor de deelnemers.Brabantse bestuurders vinden de rijks­overheid medeverantwoordelijk voor hetMoerdijk-debacle. Het rijk heeft ditreeds ontkend. Al in 1980 hebben deBrabantse bestuurders met v. Aardennegepraat. maar dit leverde niets op.In 1984 gaat het schap maatregelentreffen. Ze moest wel, want het mini­sterie van Binnenlandse Zaken weigerdede begroting goed te keuren wegens deverliezen; bovendien werden de vooruit-

Toen het ja eenmaal gevallen was heeft deRotterdamse havendienst op verzoek vanEZ een plan en een begroting voor hetindustriegeb~ed gemaakt. Dit plan ram­melde aan alle kanten en de oorspronke­lijk begrote kosten moesten maar liefstmet 140 miljoen verhoogd worden.Al in 1975 heeft de rijksoverheid steungegeven aan het schap. Dit was echterniet genoeg; er resteerde nog een schuld

13

zichten steeds slechter. Projektburosgingen aan de slag en kwamen tot dekonklusie dat de Moerdijk geschiktwas voor een groot aantal bedrijven,maar de grond was veel te duur (in1975 f60 per vierkante meter), de or­ganisatie deugde niet en het verkoopapparaat was niet geschikt. Kortom;de Moerdijk moest reorganiseren en deverliezen wegwerken.

Bet schap klopte opnieuw aan bij hetrijk en van Agt(inmidde1s kommissa-ris v.d. Konigin in Noord-Brabant)dreigde met aftreden als de rijksover­heid niet met steun over de brug kwam.De rijksoverheid deed toen toezegging109 miljoen bij te dragen in de verlie­zen in ruil voor de grond, om precieste zijn 130 ha: 30 Ha. wordt verkochtaan de COVRA , het bedrijf dat deopslag van kerna-val voor de komende50 tot 100 jaar regelt,. en 100 ha.aan de PNEM voor de bouw van één oftwee kerncentrales.

Het rijk wil hiermee waarschijnlijk,gebruik makend van de slechte finan­ciële situatie van het schap, een ter­rein veilig stellen voor de bouw vanéén of twee kerncentrales en de opslagvan kernafva 1.

TEKORTNa de toezegging van 109 miljoen blijfter nog een tekort van 90 miljoen, dathoofdzakelijk ten laste komt van deprovincie en Breda. Een deel van deopbrengst van de grondverkoop door hetrijk zou ten goede moeten komen aan deorovincie en Breda.

Half juni komt staatsekretaris v. Ame1s­foort van Binnenlandse Zaken met een voor­stel voor het schap (een "voorstel" medenamens Lubbers, Ruding en v. Zeil, allenvan het CDA):het schap krijgt een voorschot van 20miljoen, maar moet in ruil daarvoor opvoorhand· een vergunning verlenen voor deopslag van kernafval en mest.

Dit betekend, dat als Geertserna de r~er­

dijk als opslagplaats aanwijst, er geenobstakels meer zijn om het kernafval daarook daadwerkelijk te dumpen. De 20 mil­joen kan later terugbetaald wordenuit de opbrengst van de verkoop van 4~ habraakliggend terrein; 30 ha voor de op­slag van kernafval en 16 ha voor de mest.De eventuele meeropbrengst mag het schapzelf houden. Inmiddels is GS van Bra­bant akoord gegaan met dit voorstel vanv. Ame1sfoort.

14

HETFINANCfELEASPEKT

Hoe GS van Brabant denken over het weg­werken van de tekorten van het schaplijkt wel uit de volgende redenering o.ver de opslag van het mest: GS vindt datde mest niet op het industrieterreinbehoort te worden opgeslagen, hier-door krijgt het industrieterrein naamals stinkende belt, dan komen er geenbedrijven meer (met kerncentrales enkernafval wel ?1). Maar ja zegt zewe moeten grond verkopen: aan wie enwaartoe is financieel onverschillig.(bovendien zegt de direkteur van hetschap v.d. Put. geen tegenstander vankernenergie te zijn.).Het blijkt dus dat financiële aspek­ten het belangrijkste motief zijn omde '10erdijk uit het slop te halen.Het is dan onverschillig als ditbetekend dat er kerncentrales enkern­afval naar Moerdijk komen~~~

Je kunt je afvragen wat het betekendals er geen kerncentrales en kern­afval naar Moerdijk komen; krijgthet schap dan nog steun van de o­verheid. Is Moerdijk dan failliet?Treed van Agt dan af 1??

DE POLITIEKNog even terug naar de politiek.Met de komst van v. Agt als Kom­missaris van de koningin van NoordBrabant veranderde het een en hetander, v. Agt zette een pro-kern­energielobby in gang.

Zo blijkt dat er al in oktober "84geheime gesprekken tussen v. Agt,Kremers(Kommissaris v.d. Koninginin limburg) en v. Aardenne over debouw van nieuwe kerncentrales.v. Agt bood de Moerdijk aan als ve­stigingsplaats, onder een paar voor­waarden, zoals goedkoop stroomtariefvoor Brabant.

I. H. M. ka nt oor

15

a val_locat"es

16

T I ?

DE 0 D JU IE!!!J.

17

INDtl/STRIETERREIN

bLLANDS DIEP

.~ ..-, f

SASSENPLAAT

...........

./.;·;i~.·~~'tllt>~./ ~OrV'

.... tentenkamp "../" ~.... st +,•.;,/

;.!.v1ón Laqe......

;'...........

den

_........... ~ . .".",. .....

CD

Bovendien bleek dat v. Aardenne ookwel voor één of twee kerncentrales op

de moerdijk te porren was.En wat ook bleek was, dat de PNEM, deBrabantse Elektriciteitsmaatschappij,al op 22 oktober 1984, een optie hadop de' Moerdijk, genoeg voor tweekerncentrales.

Door de Brabantse atoomlobby is Moer­dijk op het allerlaatste moment ophet lijstje van mogelijke vestigings­plaatsen van kerncentrales gezet.En dit terwijl de Moerdijk 4 jaar ge­leden wegens de nabijheid van indu-strie en bevolkingscentra werd geschrapt.v, Agt vindt dat de Moerdijk een aardigwiss~lgeld zou kunnen zijn voor de op­lossing van het Moerdijk debacle.In maart j.l. heeft G.S. het bestem­mingsplan alva~t aangepast: uit de zin­snede "kolengestookte elektriciteitscentrale"is het eerste woord geschrapt,zodat de vestiging van 1 of meer kern-kerncentrales op de Moerdijk geenprobleem meer oplevert.

Nog voordat de kamerdebatten over debouw van 2 nieuwe kerncentrales had­den plaatsgevonden, schreef GS in eenkonseptvoorstel aan de statenkommis­sie van Ekonomische laken en ruimte­lijke ordening voorstander te zijnvan 1 of meer grote kerncentrales opde Moerdijk. De "voordelen" die zijopsomt blijken dezelfde te zijn alsindertijd EZ die voorspiegelde aan de·

Brabantse gemeenten en de provincieBrabant toen Shell-chemie naar deMoerdijk moest komen. Deze voordelenwaren en zijn nu weer : toeneming vande werkgelegenheid en de industrie­ele aktiviteiten. Een nieuw "voordeel"is de te verwachten voordelige ener­gieprijs voor de provincie.

AANVARRDBARR

De PvdA reageert in het begin nogalfel en spreekt van een lobby op hoognivo die nu in het stadium van poli­tieke belnv10eding is terecht geko­men. De PvdA wil zi ch uit GS terug­trekken als provinciale staten zichvoor de Moerdijk uitspreken. Uiteinde­lijk blijkt dit allemaal een storm ineen glas water. Als 21 juni j.l. demeerderheid van de provinciale staten(CDA en VVD) instemmen met het voor­stel van GS, trekt de PvdA hier geenkonklusies uit en blijft in GS zitten.Op 27 juni j.l. heeft de meerderheidVan de tweede kamer ingestemd met dekabinetsplannen tot de bouw van 2nieuwe kerncentrales. Het CDA heeftop dat moment haar verkiezingspro­gramma verloochend en neemt genoegenmet een vage afspraak over een "aan­vaardbare" oplossing voor het kern­afval.

De politiek heeft in ieder geval deweg voor de Moerdijk vrijgemaakt.

DENH A AG

19

Dit is een vraag. die mij al enigetijd bezighoudt. Hoe komt het dat demensen in Brabant niet of nagenoegniet in verzet komen tegen diverse op­gelegde maatr~gelen van de overheid.Als ik de gebeurtenissen van de afge­lopen tijd voor mijn geest ha-al. danmis ik een verzet van de mensen uitBrabant. (Hiermee bedoel ik de mensendie in de desbetreffende dorpen wonen)Oe mensen pikken het gewoon dat erkruisr~ketten. kerncentrales en afvalin hun achtertuin komen.Omdat het voor· mij onbegrijpelijk is.dat deze mensen zelfs daadwerkelijkebedreigingen voor hun leven en voorde vrede niet belangrijk genoeg vin­den, om uit hun luie stoel te komen.heb ik mezelf verdiept in de mentali­teit van de brabanders. Ik wil metdit stuk de brabanders niet in eenhokje plaatsen of ze een gevein~de

mentaliteit aansmeren. Ik wil echterwel inzicht geven in wat naar mijnmening de oorzaken zijn van de gela­tenheid van de brabanders.Om dit stuk geen produkt van mijnfantasie en belevingswereld te latenworden. heb ik met diverse braban­ders gesproken en diverse boeken overde geschiedenis van Brabant gelezen.Brabant en Limburg hebben een heelandere geschiedenis clan de overigeprovincies in Nederland.- In de 16e eeuw stonden Brabant enLimburg onder het Spaans "regiem".Oe overige provincies hadden hetSpaans juk al afgegooid.

- In Brabant en Limburg waren de mees­te mensen geörienteerd op de landbouwen bosbouw. (als je het zo leest danklinkt het alsof het heel wat is.doch het was bittere armoede)Oe overige provincies. met name, Noorden Zuid Holland hadden de handel.- In de 2e wereld oorlog werden Limburgen Brabant vroeg "bevrijd". Oe frustra­tie van de "bevrijding" kwam echter alsnel, Oe overige provincies waren nogniet "bevrijd". Dit hield in dat alles,op de bon bleef, de soldaten ingekwar­tierd moesten worden en de mensen moes­ten Brabant en 1imburg weer opbouwen •.terwijl de middelen en de moed ontbra­ken. (Brabant is tijdens de oorlogechter wel zeer aktief geweest in hetverzet tegen de duitsers.)

Katholiekekerk

In het verleden heeft de katholiekekerk een grote vinger in de pap gehadin het leven van de brabanders.Oe mensen. die het niet zo breed had­den en die dag en nacht moesten werkenom hun grote gezinnen (soms wel 12tot 14 kinderen) te onderhouden, be­schQuwden de kerk als toevluchtsoorden ontmoetingsplaats.Oe kerk fungeerde als ontmoetingsplaatsomdat mensen. die onder dezelfde om­standigheden leefden en die dezelfdegeloofsovertuiging hadden. elkaar daarontmoetten. Voor andere sociale con­tacten was geen tijd en geen geld.Het was dus meegenomen dat het kerk­bezoek verenigt kon worden met soci­ale ontmoetlngen.Het geloof was geen geloofsovertui­ging maar een aanvaarding van een le­vensopvatting. Oe mensen waren zoonmondig dat ze niet tegen de kerk,met al zijn misstanden. in durfden tegaan. Oe mensen werden door de kerkdom en arm gehouden.Als je "braafl1 naar de kerk ging enleefde volgens de wetten van de kerk,dan was je "ziele-heil" in ieder ge­val in orde •.

20

Oe mensen hadden nooit geleerd om eenbepaalde eigen verantwoording te ne­men, want de kerk schreef dingen voor.Deze bepalingen werden allemaal klak­keloos geaccepteerd.Als de mensen wel verantwoording overbepaalde dingen hadden,(dingen die zein hun ogen oftewel in de ogen van dekerk verkeerd gedaan hadden) dan kondeze verantwoording worden afgelegdmiddels de biecht. Bij de biecht zeije namelijk dat je spijt had van be­paalde dingen en dan werden deze din­gen je vergeven in ruil voor een aan­tal gebeden. Oe verantwoording lagnu dus weer bij de kerk.

Oe priesters waren' de "aardse" verte­genwoordigers van het geloof. Oat watde priesters en de zusters zeien waswaarheid.Niemand haalde het in zijn/haar hoofdom tegen de geestelijken in te gaan.Zij waren bang voor de gevolgen. Hetzou namelijk inhouden dat je buiten degemeenschap zou komen te staan en jezou in de kerkelijke ban kunnen komen.Op deze manier kreeg de kerk meer enmeer macht.Oe mensen, de meeste ongeschoold, wis­ten niet hoe ze tegen de geleerde gees­telijken in moesten gaan.Het onderwijs werd verzorgd door dekerk met dezelfde priesters en zusters

als docenten. Degene, die op delagere school opvielen door uitblin­kend leergedrag, werden nagenoeg altijdingelijfd om priester of zuster teworden.Oe overigen moesten naar de lagereschool gaan werken op het land of inde industrie om de kost te gaan ver­dienen. (uitzonderingen daargelate~

Arbeiders ­be\.-Jeging

Oe opkomst van de socialistiese ar­beidersbeweging onder het industrieproletariaat, de ambachtskieden ende landarbeiders eind 1ge eeuw waseen grote bedreiging voor de kato­lieke kerk en haar kontrole overde bevolking. Overal in het landwerden deze socialistiese bondenveroordeeld: christelijke arbei­ders werd verboden zich met dezegoddeloze beweging in te laten.Om de christelijke arbeiders aanzich te binden weren eerst stands­organisaties van arbeiders en on­dernemers tesamen onder priester­lijke leiding opgericht. laterwerden er ook echte vakbonden. nogwel met priesters aan de top, op­gezet onder druk van de - altijdontkende - klassentegenstellingen.Niettemin waren deze vakbonden eenvan de belangrijkste middelen om dedoor industrialisatie omgewoeldearbeidersklasse te behouden voorhet katolicisme.

VerzuilïngMen poogde het gehele katoliekevolksdeel van hoog tot laag inspecifieke organisaties onder tebrengen: voor allerlei aktivi­tieten werden verenigingen vankatolieken opgericht: vrouwen­verenigingen, meisjesbonden, ennatuurlijk de eigen scholen etc.Oe regelmatige pastoorsbezoeken

21

In de kleine dorpen en in bepaalde W1J­ken in steden is de sociale controleerg groot.De mensen durven over bepaalde dingen/feiten zich niet uit te spreken, zeerzeker niet in het openbaar. Ze zijnbang om buiten de gemeenschap geplaatstte worden. Het gemeenschapsleven is opsommige plaatsen erg sterk.Plaatselijke sportclubs, KPJ, KVO. kerk­koren, toneelverenigingen, Oranje-comi­té's enz., zijn in bijna iedere plaatsaanwezig.Op de dorpen kent bijna iedereen el­kaar. Mensen, die als "nieuwe" in dor­pen komen, worden eerst gewikt en ge­wogen, voordat ze geaccepteerd worden.Als je op een dorp uit de "toon" valtdoor bepaalde uitspraken, een levens­overtuiging of leefwijze, dan wordtje genegeerd.Dit heeft veel gevolgen voor de des­betreffende persoon, met al de gezins­leden. (kinderen mogen bijv. niet meermet elkaar spelen, omdat de ouders af­wijken van het patroon dat in het des­betreffende dorp als "normaal" geachtwordt.)

Soslaa\ ­\even

waarmee elk gezin vereerd werd,moeten we natuurlijk niet verge­ten.Op nationaal nivo had dit allestot gevolg dat katolieke arbeiders,aangesproken op hun christelijkgeloof, geintegreerd werden in eenkatolieke zuil, die beheerst werddoor een katolieke bourge6isie.Na de krisisjaren en de oorlog begonde kerk de grip op de mensen te ver­liezen. Er kwamen vakbonden, die inhet begin met argusogen bekeken werdenwant de mensen waren communisten ersocialisten en zij hekelden de kerk.Bovendien had men in de oorlog geleerddat er toch wel samen te werken wasmet mensen met een andere geloofsover­tuiging dan het katholieke geloof.De kerk dreigde de sociale funktie,die ze vervulde in het-brabantse teverliezen.Als antwoord hierop bestonden vere­nigingen, waarvan het bestuur, (pries­ters en fanatieke katholieken) tochaan deze vereniging een katholiekedraai gaven. Voorbeelden hiervan zijnK.P.J.(katholieke Plattelands Jonge­ren), K.V.O.(Katholieke Vrouwen Orga­nisatie). Deze organistaties be­staan nu nog steeds, alleen is de in­vloed van de kerk heel veel ingeperkt.De kerk, die van oorsprong erg rijk was,ging ook boerenbedrijven en -coöpera­ties opzetten.De mensen waren dus op velerlei wijzen"verbonden" met de kerk (sociaal/eco­nomisch/psychisch)De invloed van dè kerk is wel sterkafgenomen, maar in kleine dorpjes enkleine steden is de invloed nog zeerzeker aanwezig.

22

Economie

Er heerst een grote werkeloosheid inBrabant. De industrie is kompleet in­gestort, terwijl er toch 40% van debrabantse bevolking hier hun werk inhadden. In diverse plaatsen heerst ereen tendens dat met de komst van dekruisraketten, kerncentrales en het af­val ook veel arbeidsplaatsen vrijkomen.De plaatselijke middenstand ziet doordeze komst ook al een v~rborgen goud­mijntje, dat dan aangeboord kan worden.De overheid propagandeert een stukwerkgelegenheid met de komst van dekruisraketten, kerncentrales en afval.

GERESERVEERD.VOQR

. BRABANDERS

De pers, die de meeste brabanders van­uit hun achtergrond lezen, is zeer ne~

gatief over aktie-voerders. De aktie­voerders .worden gekriminaliseerd.De mensen denken dat de aktie-voerdersalleen maar komen om dingen te vernie­len en de zaak te verzieken.Dat is volgens mij de rede dat zijzich zo vijandig opstellen tegen aktie­voerders.

Conclusie

-De brabanders ZlJn van oorsprong eengezagstrouw volkje. Wat hen van bovenaf (de kerk of de overheid) wordt op­gelegd, wordt(misschien met een beetjemokken) aanvaard.Ze hebben een bepaalde berusting inzich. (zoiets van;"J{et zal wel goedzijn w.at de overheid zegt".)-De brabanders zijn van. oorsprong dom.Ze hebben (zeker de oudere mensen) na­genoegd geen scho11ng gehad•Zij begrijpen van bepaalde zaken geen"barst".-Alles wat nieuw is, is bijvoorbaat alslecht. Het vormt een bedreiging voorhun leventje. (Het is toch lekker dathet n"iet hun verantwoording is, maarvan iemand anders. Alleens wie dieanders is, is mij niet duidelijk.)-De brabanders blijven liever in hunstoel zitten, dan dat ze hun nek uit­steken voor bepaalde zaken.Ze zouden er op aangekeken worden alsze jn verzet zouden komen, en dat is natuurlijk veel erger dan een oorlog ofeen ziekte veroorzaakt door straling.

\-\et o

'S a\\emaa\o

nieuwOe mensen ZlJn bang voor nieuwe dingen.Mensen, di~ in hun plaats komen om tedemonstreren worden met argusogen be-keken. Ze zien er vreemd uit.Ze leven anders. Ze zijn radika1er inhun doen en laten.

23

Nb;- Dit stuk slaat natuurlijk nietop mensen in Brabant, die welaktief zijn.- Gelezen boeken; Brabant in ver­zet I Herstel van Brabant na dekrisisjaren / Jeugd in verzet.

Arija,(een Brabantse)

SHELLOe Koninklijke Shell is ontstaan in1907 door het samengaan van de N.V.Koninklijke Nederlandse PetroleumMaatschappij en The Shell Tansportand Trading Company Limited (eenengelse olie-maatschappij mettankinstallaties en schepen).Oe N.V. Koninklijke was in 1890 op­gericht met het voornaamste doel: ­exploitatie van de petroleumbron­nen van het toenmalige Ned-Indië.(lees; uitbuiting van de Indone­siese bevolkin9)Zij verwierf bij deze fuSie eenaandelen meerderheid van 60 %.Sindsdien is het de Koninklijke/Shell ni~t slecht vergaan. Ze ishedentendage uitgegroeid tot eengrote multinationale ondernemingmet vestigingen overal ter wereld.Dat daarbij niet zo nauw wordt ge­keken, mag blijken uit het feitdat Shell er niet voor terugschriktte investeren in landen met eendiktoriaal regiem en daardoor di­rekt betrokken is bij de onderdruk­king van mensen.

Eén van dé meest schrijnende voor­beelden is wel Zuid-Afrika.Shell heeft grote belángen in ditland, zoals een grote oli~-raffina­

derij en kolenmijnen. Ook het di­stributie-systeem is in haar handenDaardoor werkt Shell direkt mee aande apartheid, omdat olie, dieselen benzine van vitaal belang zijnvoor het leger en politie.Maar het is nog erger. Shell wordtdoor de Zuid-Afrikaanse overheidverplicht om para-militaire eenhe­den op te richten, die bijstand moe­ten verlenen aan politie en legerbij onlusten.

24

In het geval van dekolenmijnen heeft Shell stakings­leiders ontslagen om zo te probereneen staking te verbreken (of tevoorkomen).Shell helpt dus wel zeer direkt meeaan de instandhouding van het onder­drukkingssysteem in Zuid-Afrika.

In Nederland heeft Shell NederlandChemie B.V. (dochterondernemingvan Koninklijke/Shell) vestigingenin Pernis, Rotterdam en op deMoerdijk. Zij is daarmee de groot­ste petrochemische industrie inons land en daardoor ook de groot­ste verzuurder. Alle raffinaderij­en tezamen zorgen voor 30 %van dezwaveldioxyde-uitstoot en 10 %van

de helft van deze uitstoot is afkom­stig van Shell-Pernis.Vooralsnog is deze multinationalniet bereid daar iets aan te doen.Je zou toch zeggen dat va~ die 12miljard winst 1984, wel een rook­gas-reinigings-installatie af kan.

Oe vestiging in Pernis is ook be­rucht om de produktie van organo­chloor-verbindingen als, dieldrin,aldrin, endrin en telodrin.Dit zijn stoffen, die afgeleid zijnvan OOT en nog giftiger.Het gebruik van deze "drins" is ver­boden in de EEG en-de VS. Tochproduceert Shell deze stoffen nogvolop (4000 ton per jaar), voor­namelijk voor de uitvoer naar der­de werledlanden waar ze gebruiktworden in de landbouw als bestrij­dingsmiddel.Oe prodiktie gaat gepaard met mi­lieu-vervuiling en dit heeft totgevolg gehad dat het slib uit deRotterdamse haven zo vervuild is,dat men niet weet waar men hetmoet laten.

Rampen. zoals de giframp in Bhopa1(India) zijn ons tot nu toe ge­spaard gebleven. maar er gaat va~er

iets mis dan we denken.In juli 1984 ontsnapte bij She11­Pernis 15 ton vinylchloride. eenexplosief en kankerverwekkend gAS.She11 meldde dit pas 2 weken laterbij de milieu-dienst van Rijnmond:::Gelukkig stond er een zeer hardewind. waardoor ongelukken uitbleven.

In de vestigingen op de Moerdijkworden produkten gemaakt. die alsgrondstof moeten dienen voorandere chemische industriën.Oe produkten vinden alle hun oor­sprong in aardolie. Een grootgedeelte van deze stoffen (zoalsruwe benzine. etheenoxyde en vinyl­ester) worden rechtstreeks via eenpijpleidingstraat na~r Shell~Pernis

getransporteerd ~ daar verder teworden verwerkt.

She11 en Esso verdienen grof eenons aardgas. Aan de export zelfsnog meer dan aan de buitenlandseafzet. Terwijl ons aardgas met slo­ten tegelijk aan het buitenlandwordt verkwanseld. worden wij opge­scheept met een zeer riskante tech-

nologieoals kernenergie.Maar wat kun je verwachten van ditondernemers-kabinet. Oe Shell vaarter in ieder geval wel bij.Dit is de enige indirekte verbin­ding tussen Shell en kernenergie.zij heeft verder geen bemoeienisin de kernenergie.

25

Shell was onlangs nog uitgebreid inhet nieuws door de vervuiling vanhet drinkwater in Orente doordichloorpropaan.Shell verkoopt dit gif aan de b0e­ren. die daarmee hun grond onts-et­ten (tegen de aaltjes.die aardappel­moeheid veroorzaken.) Elk jaar ismeer nodig om het gewenste resul­taat te bereiken. Shell heeft al­tijd beweerd dat het gif niet verdergaat dan 1 meter diep.Dit blijkt dus niet waar te z~jn.

Het gif heeft het grondwater bereikten daardoor het drinkwater op ver­schillende plaatsen in Drente be­smet. Hoewel toepassingen van ditmiddel in waterwingebieden al ge-oruime tijd verboden is. heeft hetgif nu pas het grondwater bereikt.Dit betekent dat er in de toeka-stzich nieuwe gevallen van drinkwaterbesmetting zullen voordoen.

KONKLUSIEShell is een multinational. die erniet voor terugdeinst de meest gorevergiften te produceren en te ver­kopen. direkt het apartheidsbewindin Zuid-Äfrika ondersteund en inRederland een grote milieu-vervui-1er is.

SHELL helpt Zuid-Afrika naarde kloten.

SHELL helpt de bossen om zeep

SIiELL helpt vooral .... zichzelf

IiDUVEIME"Untlf

PRDtEDURESAls onderdeel van de elektriciteits­opwekking in nederland, heeft de 2ekamer besloten dat er tenminste 2nieuwe kerncentrales in nederlandkomen.Om te bezien welke plaatsen in aan­merking komen voor die nieuw tebouwen kerncentrales laat de over­heid hun beleidsvoornemen de z.g.p.k.b. pr~cedure (planologiesekern beslissing) doorlopen.Het beleidsvoornemen wordt onder­worpen aan inspraak, adviseringen bestuurlijk overleg_(dee1 a van de p. k.b. )oe resultaten van de inspraak zul­len als deel b, "hoofdlijnen uit deinspraak", worden gepubliceerd.Het advies van de RARO (Raad vanAdvies voor de Ruimtelijke Ordening)en eventuele andere adviesraden, zalals deel c verschijnen.Aan de hand van deze gegevens en vanhet bestuurlijk overleg zal de rege­ring haar standpunt bepalen. Datwordt als deel d,' "regeringsbeslis­sing", aan de 2e kamer voorgelegd,waarna deel e, "tekst,van de na par­lementalre behandeling vastgesteldep.k.b.", zal verschijnen.Het is de bedoeling dat de regeringhierover begin 1986 een beslissingneemt. Naast de besluitvorming in hetkader van de p.k.b. - procedure zaleenkernenergiewetvergunning moetenworden aangevraagd, en worden ver­leend, voordat tot de echte oprich­ting van een kerncentrale kan wor­den overgegaan.In het kader van deze vergunning­verlening zal tevens een Milieu ­Effect - Rapportage (M.E.R.), metinspraakmogelijkheden worden toe­gepast.

Iedereen kan op het beleidsvoorne­men reageren door middel van eenschriftelijke reaktie naar denhaag.Door middel van advertenties en voor­lichtingsavonden, wil de regering opde publikatie van hun beleidsvoor­nemen wijzen. Alle sch~iftelijke re­akties moeten vóór 1-11-1985 bin­nen zijn en worden dan verwerkt inhet rapport "hoofdlijnen uit de in­spraak" .

Hiervoor zorgt een secretariaats­afdeling van eerdergenoemde RARO.Zij zorgt ook voor de verspreidingnaar de bewindslieden en hun ambte­naren, naar de adviesraden en naarde 2e kamer.

Het regeringsstandpunt is ontstaanna bestudering van het eindrapportvan de stuurgroep M.O.E. (Maatschap­pelijke Discussie Energiebeleid).Dit eindrapport werd uitgebracht op23-1-1984.Deze onafhankelijke stuurgroep,werdin 1981 samengesteld onder voorzitter­schap van M.l. de Brauwen moest deB.M.D. (Brede Maatschappelijke Dis­cussie) over energiebeleid gaan orga­niseren.

26

Wat de regering ondertussen o.a. metdit eindrapport heeft gedaan, geeftde illustratie weer.Oe stuurgroep was namelijk van mening,dat de beslissing over de noodzaakvan het bouwen van kerncentrales voor­lopig kon worden uitgesteld.Oe regering vindt echter uitstel vaneen beslissing onverantwoord en komtbij het afwegen van de voor- en na­delen tot de conclusie, dat de voor­delen van kernenergie ruimschoots op­wegen tegen de daaraan verbonden na­delen. Het kernenergievermogen moetvolgens haar uitgebreid worden doorde bouw van 2 nieuwe kerncentrales ensluit zelfs de bouw van nog meer cen­trales niet uit.Oe regering heeft zich bij haar be­sluitvorming ook laten adviserendoor o.a. de Elektriciteitsraad,de Algemene Energieraad, de SociaalEkonomiese Raad en door de Gezond­heidsraad.In hun aan de 2e kamer gezonden be­leidsvoornemen heeft de regering 6lokaties geselekteerd, waarvoor geendoorslaggevende bezwaren geacht wor­den te bestaan ten aanzien van ves­tiging van een of meedere kerncen­trales. Deze zijn:Borssele, Eems, Ketelmeer, Maasvlak­te, Moerdijk en de Westelijke Noord­oostpolderdijk.

M'LIEU

A.K.~.

INSl'RMl(

27

P rob lemati se

Noord-Brabantse

Ener-ZIEKE

MaatschapPi j

Het industrie terrein Moerdijk scoorterg hoog op de lijst van kandidaat­vestigingsplaatsen voor een nieuwekerncentrale. Moerdijk voldoet echterniet aan de normen van bevolkings­dichtheid die gesteld zijn in '75 en'80 voor ~en vestigingplaats van eenkerncentrale. Welaan de normen van'85 overigens. Om Moerdijk op de lijstte krijgen en zo hoog te laten scorenhebben v~rsèhillende mensen hun bestgedaan. O.a. dhr. van Agt. kommissa­ris van de koningin in Brabant, diede weg in de Haagse wandelgangen uit­stekend weet te vinden. Maar ook dhr.van Rooy heeft behoorTi jk gekonke1cl engelobbied om de kerncentrale juist inzijn provincie te krijgen.Van Rooy is president-direkteur vande PNEM (provinciale Brabantse energiemaatschappij), en heeft ook nog eenandere bezigheid: hij is lid van dekommissie Smeerpijp. Oe kommissieSmeerpijp is een verzameling grootin­dustrieelen die de regering moet ad­viseren hoe de bouw van kerncentra-les bij de Nederlandse bevolking doorde strot te duwen. Ook Wagner, bekendvan andere advies-kommissies zit hierin.Eén van de adviezen (of dreigementen?)van de kommissie, luidt, dat mocht hetparlement niet voor kernenergie beslis­sen, dat dan de energie-tarieven voorkleinverbruikers t170,- per huishou­den per jaar omhoog moeten, zodat degrootverbruikers goedkope energie kun­nen krijgen. Een verkapte subsidie dusvan de overheid (betaalt mee aan de"goedkope" atoomstroom) en van de klein­verbruikers aan de industrie. Oe opinievan Van Rooy is hiermee duidelijk.Van Rooy heeft als direkteur van de PNEMal in en vroeg stadium ingefluisterd ge­kregen hoe te werk te gaan om een kern­centrale in zijn provincie te krijgen.In Nederl~nd is de elektriciteitsvoor­ziening provinciaal georganiseerd. Eénprovinciaal elektriciteitsbedrijf isniet vermogend genoeg om de kosten te,dragen voor de investeringen die nodig

28

ZlJn voor de bouw van een kercen­trale. Daarom moeten verschillen­de bedrijven samenwerken: alsinds 1983 zijn er fusie-bespre­kingen gaande tussen de PlEM(limburgse Energie Maatschappij)en de PNEM. Sinds kort is daarook de PZEM (Zeelandse EnergieMaatschappij) bijgekomen.Deze werd door van Rooy buitenhet overleg gehouden uit angstdat de kerncentrale niet opMoerdijk maar in Borselle geve­stigd zou worden.Toen v. Aardenne deze angst weg­nam, werd ook de PZEM partner inde a.s. fusie.Het beleid van Ekonomische Zakenis erop gericht om de elektrici­teitsbedrijven onder de kontrolevan de provincie vandaan tekrijgen (een aantal provincieszijn tegen kernenergie). Daar­toe wordt de elektriciteitsvoor­ziening gecentraliseerd van 16bedrijven in 3 à 5 z.g.n. ei­landen. De fusie van de zuide­lijke elektriciteitsbedrijvenis daarin een goed begin.Terwijl de Tweede Kamer nog geenbeslissing had genomen over deeventueel te bouwen kerncentrale,werden dus op het ministerie vanE.Z. en bij de zuidelijke elek­triciteitsbedrijven de voorberei­dingen al getroffen.Dankzij van Agt en van Rooy kandus ook Brabant zich verheugenop het lidmaatschap van deatoomklup.

(direkteur PZEM) en J. Bakker (ex­voorzitter Elektriciteitsr-aad).Ook wel leuk te vermelden is datH. Wiegel. kommisaris van de koninginin Friesland. zowel voorzitter van"de"raad van kommisarissen van de SEP isals voorzitter van de RARa (Raad vanadvies inzake ruimtelijke ordening).die de PKB rond de kerncentrales be­ge 1eidt.

In d~ besluitvorming rond de nieuwekerneentrales leek alles van tevorenal vast te liggen. De argumenten voorkerncentrales zijn al jaren oritmaskerd,toch werden ze weer eens gebruikt. Door­voering van kernenergie i~ kennelijkin het belangvan een aantal groepen/instellingen. Deze vormen de atoomlob­by en zijn in diverse onderzoeken aan­gewezen. Tussen deze groepen zijn di­verse vormen van samenwerking en ko­takt, zodoende kunnen we spreken vaneen struktuur. Grofweg worden de vo1g- Laat een ding duidelijk zijn: deintrcende instellingen en bedrijven ertoe duktie van kernenergie in Nederlandgerekend: is nooit te motiveren geweest vanwege1. overheidssektor :ambtelijke dienst- een bepaalde elektriciteitsbehoefte:en op ministerieel nivo die zich met ekonomiese belangen gaven en gevenkernenergie bezighouden, te vinden bij. ook nu weer de doorslag.ekonomische zaken,sociale zaken,vrom. De atoomlobby leek begin jaren '80"diverse adviesraden en kommissies ve€l van haar kracht vet'loren te hebElektriciteitsraad, RARO, Gezond- ben. Dit was het gevolg van wijZlgi-heidsraad, LOFRA, Smeersptlit. ngen binnen de lobbyen van het door-2. (semi)overheid onderzoeksinstituten dringen van de anti-kernenergieECN, un i vers ita i re ins te 11 i ngen, FOM, standpunten bi nnen de po ti ti eke enkernfysiese laboratoria. bestuurlijke gelederen (de PvdA keer-3. Elektriciteitsproducenten : 'de - de zich af, het CDA begon te twijfe-provinciale be.,.drijven, hun samen- len). De wijzigingen in de atoom-werk i ngs verbanden al s de SEP en de KEMA. lobby bet roffen voorname 1ijk een wi j-4. Producenten in de kernenergie- ziging in de underlinge krachtsver-keten : de kerncentrales Borssele en houdingen: -de nationale industrie1eQoodewaard, deUCN, de bedrijven die producenten zijn danig in belang vprprodukten leveren of diensten: Stork, minderd, verschillende (multinatio-Neratom, Comprimo, Nucon. na1e) investeerders in de 'nationale'5. grootverbruikers van elektriciteit, kernenergieindustrie hebben zich te-verenigd in de SIGE : hiertoe behoren ruggetrokken. o.a. van~ege het"uit-een groot aantal multinationals, vooral blijven van orders; -het belang vanin de elektronische en chemische indu- de nederlandse staat als investeer-strie. mar ook : pa~ier. karton, kunst- der is (daardoor) toegenomen: alleenmest en glasindustrie zijn intensieve - aandeelhouder UCN; -- groot.verbrui-energieverbruikers, evenals de. luchthaven kers van elektriciteit hebben dui-Schiphol. delijker"hun gewicht pro-kernener-Kenmerkend voor de atoo~lobby zijn de gie kunnen laten gelden.diverse kontakten in kommissies: Dat dit mogelijk was' is te wijten -kommissie 'smeerspuit' bijvoorbeeld, aan de verandering in de ekonomiese-(die de bouw van de kerncentrales moet poli~iek vanaf 1979: nog voordatbegeleiden) bevat G. Verberg, dir.gen. ideeen over energiebesparing enEZ., Langman, (ABN raad v. bestuur. ex kleinschal igheid uitge\iTerkt waren,EZ minster, Fokker ~ommjsaris). "werden alle kaarten voor het eko-W. BogaerS (e~~OSM), J.W.M. van Rooy nomies herstel op de groei van de(direkteur PNEM) en dhr. Tiktak export naar het buitenland gezet.

29

De industrien die hierbij belanghebben zijn voornamelijk multinatio­nals (zie het artikel van G. Dinkel­man in Splijtstop 1(1985)3; p. 9-13),'dezelfde bedrijven die ook tot degrootverbruikers van elektriciteitgerekend moeten worden.De VVD was nooit anders dan eenvoorstander van zo'n een ekonomiesbeleid, het CDA is dat ook gewor­den.Zoals bekend genieten de grootver­bruikers een speciaal laag elek­triciteitstarief: de gigantenre­geling. Deze prijs krijgen zijop kostren van de kleinverbruikers.De toepassing van meer kernenergiewordt bovendien gestimuleerd doorde EEG. Volgens haar is kernener­gie goedkoop en door kunstgrepenmet de prijs van kernenergie. diemet andere vormen van elektrici­teitsopwekking (kolen, gas) niettoegestaan. zijn, kan dan de gigan­tenregeling gehandhaafd blijven.Of kernenergie werkelijk goedkoopis. zal de grootverbruikers eenzorg zijn, zij hebben er op mon­diaal nivo nog altijd investering­en in en krijgen er kunstmatiggoedkope stroom door.De herstrukturering van de SEP(Samenwerkende elektriciteits­bedrijven) die het ministerie vanEkonomiese zaken door wil voeren,is een andere verandering om deatoom lobby hechter te maken. DeSEP moet een sterke. centrale or­ganisatie worden, waarop EZ eenveel grotere invloed heeft; deminister krijgt 90k de mogelijk­heid om de tarieven vast te stel­len; voorts wordt een fusie vande provinciale en regionale ener­giebedrijven tot 4 grote in ganggezet. Dit alles heefttot doelde provinciale ~olitieke invloedin de SEP op te heffen en de kern­energietegenstanders in die pro­yincies onschadelijk te maken.Vooralsnog is deze herstrukture­ring in mei 1981 tegengehoudendoor een aantal elektriciteits­bedrijven.Toch heeft de minister zich nietop die centralistiese truks hoevenverlaten: in Brabant en Limburgheeft zich een regionale lobbyrond CDA, VVD en PNEM en PLEMontwikkeld die de kerncentralesgaat bouwen.

•

Welke strategie moet de anti-kern­energiebeweging nu ontwikkelen tegendeze atoomlobby machinaties?Een groot probleem, waar het begrip'strategie' geen oplossing voorbiedt, is dat er tegelijkertijd opzoveel terreinen en door evenzoveleorganisaties aan zaken wordt gewerkt,dat geen enkele organisatie kan pre­tenderen een strategie te hebben ofuit te voeren. Strategie kan eigen­lijk alleen maar een teoretieseverzameling van aktiedoelen, -mid­delen en organisatievormen zijn,waarin vele groepeh een een aandeelhebben.We kunnen natuurlijk korte en lange­termijndoelen onderscheiden. Hetontwikkelen van een alternatiefenergiebeleid behoort duidelijk totde strukturele, lange termijndoel­einden in destrijd tegen kernenergie.De bestrijding van de atoomlobby isechter evenzeer een zaak van langeadem. Een alternatief energiebeleidsluit wat mij betreft kernenergie uiten vereist dus ~e uitschakeling vande atoomlobby. Sommigen stellen daar­voor hun hoop op een ander ekonomiesbeleid, waarbinnen een alternatiefenergiebeleid gerealiseerd kan wor­den, en dus op een politieke veran­dering: het omturnen van het CDA enhet op haar standpunt houden van dePvdA. We leven echter in een kapi­talistiese ekonomie en de richtingvan de investeringen wordt niet be­paald door politieke partijen, maardoor de bedrijven zelf.Het is duidelijk dat die bedrijveneen doelwit van aktie vormen: doelis hen zo onder druk te zetten dat

30

ze nun investeringen in de kerne­nergie opgeven ( of ~e het leukvindt dat ze dan in alternatieveenergie investeren is een tweede)en hun mogelijkheden verminderenelektriciteit op kosten van de klein­verbruikers goedkoop te verkrijgen.Bedrijven kunnen het beste onder drukgezet worden door hun aktiviteitenernstig te belemmeren of hen ekono­miese schade toe te brengen.

De elektriciteitsproducenten diemenen kerncentrales te moetenbouwen of te exploiteren kunnen ookhet beste in hun funktioneren belem­merd worden. Het saboteren van h009­masten is daarvoor m.1. te om51ag­tig en zonder veel effekt. maar an­dere vernielingsakties moeten moge­lijk zijn.Het sluiten van de onderzoeksinstel­lingen op kernenergiegebied is na­tuurlijk ook een doel. dat echtertamelijk moeilijk te realiseren zalzijn. Er zijn vele akties tegen dezeinstellingen te bedenken. De belang­rijkheid van het EeN bijv. in deatoomlobby is buiten twijfel: hierkomen onderzoek, industrie en over­heid tesamen. Hen direkt effektiefonder druk zetten lijkt me nogalmoeilijk: sluiting van de instel­ling of veranderlng van het onder­zoek zal meer het gevolg van drukelders zijn.Wat ik hier naar voren wil brengenis dit: het toebrengen van ekono­miese schade en het belemmeren vaneht funktioneren van bedrijven eninstellingen moet maar eens alsaktiedoel in de AKB uitgewerktworden.

31

Ik heb geen illusies over de reak­tie van de overheid: krimina1ise­ring. beschuldigingen v~n terroris­me etc. We kunnen die reaktles al­leen aan als we ons als aktivisten/tes niel laten marginaliseren: wemoeten ook propaganda onder de be­volking blijven maken. samenwerkingzoeken met andere groepen.Een ander belangrijk punt in destrijd is dat we als anti-kernener­gieaktievoerderssters ons niet te­gen elkaar moeten lalen uitspelen.Het is van groot belang dat zog.beleidsbelnvloeders en onderzoekersuit de beweg-ing in kontaktblijvenmet de 'harde' aktievoerderssters.

De akties die we voeren moeten nietincidenteel blijven, loals zo vaak:afspraken over konsentratie op be-

paalde bedrijven en objekten. hetopzetten van onderzoeksgroepen enhet leggen van kontakten met anderevoor de aktie relevante groepen zijndaarom nodig.Je hoeft natuurlijk niet meteen metmulti's te beginnen. Juist kleinebedrijven zijn vaak heel kwetsbaar.Wat de middelen betreft: soms zal enigeniqe propaganda nuttig zijn. maarvaker zullen we kladden en vernie­len. Blokkades lijken me niet altijdgeschikt als drukmiddel.Vanuit een ander gezichtspunt kun-nen dit soort akties ook gezienworden als dingen die je.. doet ommensen bezig te houden. Voordat debouwplaatsen van de nieuwe kerncentra·les aangepakt kunnen worden, is hetnog een lange tijd.Toch hebben dit soort akties hun ei­gen rechtvaardiging. Ze worden ookniet voor het eerst gedaan. De blok­kades van de UF6 transporten zijn eengoed voorbeeld van effektieve belem­merinq. Dat ze effekt hadden is welgebleken uit de kurieuze weqen diede transporten sindsdien nemen ofuit de beschermende aandacht van deBVD voor deze ongevaarlijke zaken.Het volgen eist een zware inzet vande onderzoeksgroep. transporten vor­men een bijzonder probleem, omdat zeverlegd of opgehouden kunnen worden.Het onder druk zetten ~an bedrijvenis volgens mij een van de noodzake­lijke akties van de AKB,

Jan de Goede

TAAKGROEPEN EN KONTAKTPERSONEN

Pers/PubliciteitDirk 08380-21414Peer 020-974064Henk 020-768974

Cultuur/Invulling kampIW-08303-15073Wim 08370-22894

Techniese groepPaultje 085-513365

VoorbereIdIngsgroep v. AardenneDirk 08380-21414Peer 020-Q74064Jos 020-852553

SecretariaatSweerts de Landasstr. 73 Arnhem085-514957Postadres: Spoorwegstr. 356828 AM Arnhem

32

Bestelling van afflches, folders,axiehandboeken en informatie:Bij secretariaat of bij de regio­nale adressen:

WESTPeer de RijkHuigenbos 4401102 KA Amsterdam020-974064

ZUIDDirk BanninkStephensonstr. 15Ede08380-21414

OOSTJosGoudsmidshoeve 111Apeldoorn055-416892

KOSTEN VAN DE AFFICHES:BiJ 50 en meer: 25 cent per stuk,Losse verkoop: 75 cent per stuk.Stort de winst op de giro

Totde_,gende

kejl'danziJnwenOJnetzo